MAK 11-12

МУЛТИМЕДИЯЛНИ КУЛТУРНО-ПОЛИТИЧНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ ЧИСЛО 11-12 / НОВЕМБЕР – ДЕЦЕМБЕР 2014. / ЦЕНА: 100 ДИНАРИ

РЕТРО СПЕКТ ИВАl MAK ARToff 08:

МАРИЯНА ПАВЛОВИЧ – Проблеми / Les problèmes

МАК 11-12/2014 m 1

ЗМИСТ 03 Я.Винаї: 50 ниянси 04 МАК-ово сотруднїки: Ретроспектива 09 К.Малацко: X-men 10 Ц.Надь: Интервю М.Павлович 12 Я.Максич, М.Зазуляк: Дньовка 2014 15 Б.Ройко: Любов 16 С.Иван: Интервю М.Горняк 18 ДрШукс: Рок 2014.

19 А.Живкович: Традиция 20 Два Санї: Интервю К.Еделински 22 С.Няради: Проза 23 Н.Бабич, С.Маркович: Поезия

МАК Мултимедиялни културно-политични часопис за младих issuu.com/mak.magazine makmagazine.bandcamp.com Facebook: MAK MAGAZINE mak.magazine@gmail.com Число 11-12/2014 новембер – децембер Директорка: Мартица Тамаш

РЕТРОСПЕКТИВА У ТИМ, ОСТАТНЇМ ЧИШЛЄ ТОГО РОКУ, ЗДОГАДНЄМЕ ВАС ЦО НАШО МЛАДИ ПРЕЗ РОК ОРҐАНИЗОВАЛИ И ДЗЕ ШИЦКО БУЛИ АКТИВНИ. ЯК И ПРЕШЛИХ РОКОХ, И У 2014. РЕАЛИЗОВАНИ РИЖНИ КУЛТУРНИ, ЗАБАВНИ И ВОЛОНТЕРСКИ ЗБУВАНЯ ПО НАШИХ МЕСТОХ, А НАШО МЛАДИ СПОРТИСТИ И ТОГО РОКУ ЗАЗНАЧЕЛИ ВИЗНАЧНИ РЕЗУЛТАТИ. У ТИМ МАК-У МАМЕ И ВЕЛЬО ИНТЕРВЮИ, А МЕДЗИ НЇМА И ИНТЕРВЮ З МАРИЯНУ ПАВЛОВИЧОВУ, АВТОРКУ КНЇЖКИ ФОТОҐРАФИЙОХ “ПРОБЛЕМИ”, ХТОРА ВИШЛА ПРАВЕ З ТИМ ЧИСЛОМ.

Дизайн и компютерски обробок: Златко Емейди

CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

Лекторка: Блажена Хома Цветкович

008+32(=161.2) (497.113)

Авторе фотоґрафийох на рамикох: Т. Ходак, С. Надь, Я. Максич А. Папуґа, С. Барань, В. Вуячич

MAK : културно-политични часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm

Видава НВУ “Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад

ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

Oдвичательна редакторка: Мая Зазуляк Помоцнїци редакторки: Сенка Надь Цецилия Надь

2 l МАК 11-12/2014

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує “Maxima graf” Петроварадин

50

ЯКИМ ВИНАЇ ЦУМАЙ ЗОЗ ЖИВОТА И ИНТЕРНЕТА

НИЯНСИ ЛИЛОВОБЕЛАВЕЙ

Гваря мудри людзе же вше треба патриц лєм напредок, нє оглядац ше, прето же тото цо було – прешло. Е, то би бул даяки идеални рецепт як прежиц у нашей, любеней нам, держави. Можебуц же би настала даяка полемика медзи тима мудрима и другима мудрима, котри твердза же ше на гришкох учи, алє вони вироятно нє оталь, та их нє будземе анї слухац. Лєм ми нє цалком ясне же як треба точно тото патренє напредок же би випатрало, чи мож патриц и коментаровац, чи лєм так як запрагнути конь, до проста. Ценїм же тото друге. А можебуц так и лєпше. Бо, яки би то швет бул кед би и конї коментаровали!? Такой з батогом по хрибце! Но, щесце же людзох нем сабат з батогом, окрем кед ше шейтаю з пайташами махаюци зоз заставками дугових фарбох, а полицає на нїх меркую, або кед су браца високих политичних функционерох. Нє знам точно прецо, алє полицає тих других окреме нє любя! Так наказала Европа и так ма буц! Думам, за тото же нем сабат биц людзох, за братох нїхто нїч.

Правда же нам тота Европа яґод гевта лїшка цо нє могла достац грозно, алє надїю нє трациме. Голєм так гуторя тоти “машляре” на телевизиї, зоз позакончованима Кембриджами, Оксфордами и Меґатрендами, научени людзе. Лєм, цошка ше нє можу конєчно догвариц же кеди маме почац лєпше жиц. Кельо я похопел, то випатра єдна барз компликована математична формула, котру и попри телїх закончених школох нє можу конєчно вираховац, та ю лєм повторюю кажди два роки. А, у медзичаше, док вони розрабяю формулу, ми треба же бизме сцерпезлїво шедзели и чекали же би ше їх дипломи конєчно виплацели. А же би нам нїч нє спадло на розум паратовац, надумали учени людзе старим зменшац пензиї, а дакус младшим плаци. Ґениялне, агейце!? Та нам на концу нє остава нїч, лєм шедзиц дома без динара, на куфрику порихтаним за лєпши живот и чекац, нїяким концом оглядаюци ше назадок ...

МАК 11-12/2014 m 3

АКТИВНОСЦИ МЛАДИХ У 2014. РОКУ

РЕТРОСПЕКТИВА ЗБУВАНЬОХ

Млади у векшини наших местох и у 2014. року реализовали рижни културни, забавни и волонтерски збуваня. Були креативни, орґанизовани и гумани, а нашо спортисти и того року зоз змаганьох принєсли громаду медалї. Векшина подїйох реализована з помоцу Одбору за младеж и спорт НС Руснацох.

НОВИ САД l У Новим Садзе того року

l Виглєдовацки круг, у

l Сашо Палєнкаш и його бенд у

було найвецей збуваня хтори орґанизовали, и на хторих участвовали млади. Ґрупа младих зоз велїх наших местох, на чолє з Иваном Канюхом, Себастияном Нярадийом и Иґором Горняком, ище концом 2013. року, у сотруднїцтве зоз Руску редакцию РТВ, зняла гумористичну емисию “Цо ти за фактор”, хтора емитована початком януара 2014. року. Тота емисия на одредзени способ пародия на велї авдициї хтори можеме патриц на телевизиї.

октобру знова госцовали у Новим Садзе, алє тераз у РКЦ, дзе отримали цаловечарши концерт.

(РКЦ) 14. фебруара, з нагоди Дня залюбених, була орґанизована програма “Дзень З” и журка, дзе ше тиж позберали млади з наших местох.

сотруднїцтве з Одсеком за русинистику, у маю орґанизовал Другу наукову конференцию младих науковцох, студентох и фаховцох на новосадским Филозофским факултету. То за велїх була нагода же би першираз написали и презентовали свою наукову роботу, и то праве на мацеринским язику. Потим Виглєдовацки круг, у сотруднїцтве зоз Заводом за културу войводянских Руснацох, орґанизовал и даскельо кафедебати, як и проєкциї филмох о Ендийови Ворголови. На Кафедебати зоз Милошом Валїґурским, лектором польского язика на Филозофским факултету у Новим Садзе, було бешеди о прекладаню з штреднєевропских язикох на руски язик и наспак.

l З нагоди означованя

l З нагоди Дня младосци, 30.

65-рочнїци Радио Нового Саду, у марцу у Студию “М” була отримана явна емисия “Останьце нашмеяни” и концерт Сашу Палєнкаша и його бенда, у хторим члени Иван Еделински и Златко Русковски.

мая у РКЦ була орґанизована трибина “Жени на сцени”, на хторей участвовали млади новинарки и редакторки младежских емисийох з руских редакцийох Радио-телевизиї Войводини и з МАК-у.

l У Руским културним центре

4 l МАК 11-12/2014

l Форум младих Рускей матки з находи Ноци босоркох традицийно орґанизує Маскенбал, та так було и того 31. октобра у РКЦ, з тим же того року бул розписани и Конкурс за найлєпшу горор приповедку, а награду достал Себастиян Няради. Пред журку, отримани Литературни вечар з нагоди 50-рочнїци “Литературного слова”, додатку у Руским слове, на хторим поетеси и поетове представели свойо твори.

ДЮРДЬОВ l Млади Дюрдьовчанє з КУД “Тарас Шевченко” и того року були надосц активни, а на журкох хтори вони орґанизовали зишли ше велї млади з наших местох. У авґусту отримана треца тематска журка “Гаваї парти”, док у октобру штварта “Пижама парти”, на хторей були вибрани и побиднїки за найориґиналнєйшу

дзивоцку и хлопску пижаму. Циль тих журкох же би ше нашо млади позберали на єдним месце, дружели ше и упознавали.

и простор за журки хтори орґанизую, присподобююци го ґу їх темом.

l Їх остатнї проєкт того року l Уж даскельо роки, млади Дюрдьовчанє ше зиходза и на числених креативних роботньох, а того року орґанизовали аж коло 25 роботнї. Вони тиж украшую

будзе штварти мултимедиялни “Литературни вечар младих”, на хторим ше млади з рижних местох представя зоз своїма творами. Вон будзе отримани 6. децембра.

МАК 11-12/2014 m 5

РУСКИ КЕРЕСТУР l Тот рок нє бул найлєпши за младежску нєвладову орґанизацию “Пакт Рутенорум”, понеже є од фебруара нє активна, бо нє ма предсидателя, та того року виостал фестивал “Водова фест”. Медзитим, його други активносци, як цо то Волонтерски камп и “Дньовка” були отримани и того року, тераз у орґанизациї Туристичного здруженя “Руски Керестур” и членох “Пакту”.

ограду. Робели и на базену, дзе фарбели ограду и ручки, а после того на чамцох чисцели побрежє беґеля.

l Члени мото-клубу “Fire eyes” у маю отримали гуманитарну журку за загрожених у майских вилївох. Наступeли бенд Crazy cousins зоз Руского Керестура и Godfather зоз Червинки.

l Млади керестурски каратисти l Осми Медзинародни волонтерски камп отримани од 13. по 27. юлий, а пре виоставанє фестивала “Водова фест”, того року робота на Кампу була цалком сконцентрована на ушоренє валала. Окрем домашнїх, на Кампу участвовали и волонтере зоз Польскей, Ческей, Шпаниї, Италиї, Французкей, Русиї и Турскей. Резултати пребуваня волонтерох у валалє обачиц по ошвижених лавочкох и огради у оводи, офарбених справох за бавенє у такволаним “бейби парку”, розкерченей и ушореней старей часци теметова, та и на Ярашу, дзе волонтере фарбели

6 l МАК 11-12/2014

и атлетичаре ше и того року доказали на рижних змаганьох у Сербиї. Тренер АК “Русин” Саня Тиркайла преценєла же 2014. рок за атлетичарох бул успишнєйши од прешлого, а найбаржей ше визначели Дарян Белак, Антония Монар и Иван Будински. Дарян освоєл вельо медалї на змаганьох у обегованю у вецей дисциплинох, Антония у скаканю до висока, док Иван у скаканю до далєка и руцаню кулї.

l Каратисти КК “Русин” того року тиж були на велїх турнирох, а векши змаганя на хторих участвовали то Першенство

реґиону и Куп Войводини у Вербаше, Державне першенство у Лазаревцу и Куп Сербиї у Пожаревцу. Каратисти з тих змаганьох принєсли медалї, а найбаржей ше визначели Марина Надь, Вероника Юрич, Иван Папуґа, Сара Планчак, Мартина Рац, Теодор и Анамария Няради, и Андрей Дудаш. Од кеди постої КК “Русин”, Клуб першираз ма и урядового судию – Веронику Юрич.

НАЙЗНАЧНЄЙШИ АКТИВНОСЦИ КЕРЕСТУРСКИХ ҐИМНАЗИЯЛЦОХ l Школяром 2014. рок почал як

l Мешац познєйше, у школи

l Септембер – мешац врацаня

найкрасше мож, зoз законченьом гуманитарней акциї “Єдна винчованка – єден ошмих”. Керестурски ґимназиялци тоту акцию започали ище у першим полрочю, кед правели рижни креативни винчованки, хтори потим, пред крачунскима и новорочнима шветами предавали у голу школи. Назберани пенєж подаровани здруженю “Плава птица” зоз Кули.

отримани турнир у одбойки “Здраво млади Европи”. Госци на тот турнир пришли зоз рижних европских державох, як цо то Польска, Словацка и Україна. По першираз, школяре нашей школи участвовали и на медзинародним змаганю зоз математики “Кенґур без гранїцох”, а за наших наймладших математичарох, ґимназиялци орґанизовали интересантни квиз “Математика през бависко”.

до реалносци. У тим мешацу, после краткого одпочивку, знова започали шицки школски обовязки, а вєдно з нїма и єшеньски семинари у Виглєдовацкей Станїци Петница.

l У фебруару школяре нашей школи представели Руснацох и нашу културу на Сайме образованя у Новим Садзе.

l Професорка Наталия Будински у априлу орґанизовала наукову екскурзию, кед члени секциї “ПетроScience” нащивели Технолоґийни факултет у Новим Садзе.

l Юний, остатнї мешац школского року, вше найпознатши по традицийним випровадзованю матурантох. Так и того року, школяре тедишнїх трецих класох за нїх орґанизовали пригодну програму, на хторей им зажадали вельо щесца у дальшим школованю.

l Октобер ше вше найбаржей памета по Тижню дзецка у хторим каждого року орґанизовани велї активносци за школярох. Так того року матуранти керестурскей ґимназиї привитали госцох зоз здруженя “Плава птица”. Означена и 150-рочнїца од народзеня познатого сербского комедиоґрафа Бранислава Нушича зоз представу хтору пририхтала драмска секция нашей школи. Тиж так, орґанизовани и єшеньски крос, як и квиз “Забавна математика”.

МАК 11-12/2014 m 7

КОЦУР l Того року у Коцуре млади

l Друга активносц младих,

орґанизовали два активносци, а обидва були реализовани влєце. Перша и векша з нїх то акция младих “Дай и ти свою руку 2014”, хтора була отримана од 25. по 27. юлий, а орґанизовало ю, тераз уж реґистроване Коцурске здруженє младих, на чолє зоз Стеваном Самочетом. Тота роботна акция и друженє младих ше отримує уж штварти рок, а каждого року є вше лєпше орґанизована и вше нащивенша зоз младима зоз Сербиї и иножемства.

хтора ше збула 1. авґуста вязана за музику. Проєкт орґанизовали млади з КУД “Жатва”, з помоцу Националного совиту Руснацох, з цильом промовованя рускей забавней музики у Коцуре. На музичним вечару участвовал Сашо Палєнкаш и Саня Полдруги, хтори промововали свойо нови CD виданя, а на концу наступел и коцурски рок состав Демиґод.

l У сушедним месце, Вербаше, млади нє були окреме активни,

НОВЕ ОРАХОВО l На традицийней акциї садзеня древкох хтора отримана 15. и 16. новембра у Новим Орахове, засадзени 1 800 древка. По словох єдного з орґанизаторох, Александра Бесерминя, то єдна з малочислених нагодох же би ше млади Руснаци дружели, а тиж и поробели дацо хасновите за свой валал. Од 2009. року, кед акция першираз отримана, кажди

та нє мож спомнуц анї єдно векше збуванє, медзитим, ентузиязем поєдинцох гутори же ше Вербащанє до конца рока можебуц ище и позбераю на даяким вечаре за младих, понеже єст идеї за проєкти.

СРИМ рок ше одвола вше векше число волонтерох. Тоти ентузиясти з часом формовали и здруженє “Еко–Ґерила”, хторому главни цилї – формованє витрозащитних пасмох коло драгох, украшованє околїска, дзвиганє еколоґийней свидомосци при младих и друженє активистох, без огляду на розлики.

l Млади у Сриме активносци заплановани за 2014. преруцую за шлїдуюци рок. З пенєжох достатих од Одбору за младеж и спорт купене бим-платно, та у 2015. року буду орґанизовац филмски викенди, зоз промоцию руского язика, на хторим буду приказани славянски филми зоз вецей жемох. После каждого филма заплановане и бешедовац о руским язику. Порученє тих филмских дньох будзе “Бешедуєм по руски, розумим славянски”. До конца того рока будзе орґанизовани лєм єден дзень, на хторим буду приказани рисовани филми по виходнярски.

Текст: А. Римар, С. Надь, Т. Ґовля, М. Колошняї, Т. Ходак, М. Зазуляк Фото: М. Киш, Н. Хромиш, С. Барань, Т. Ходак, А. Папуґа, С. Надь, С. Палєнкаш, В. Вуячич, Б. Беокович

8 l МАК 11-12/2014

КРИСТИНА МАЛАЦКО ПРИКАЗ ФИЛМА “X-MEN: DAYS OF FUTURE PAST”

З Н Е ЄД ЄПШИХ Л Й А Н У Х О Ф ИЛМ РОКУ 2014 .

“X-MEN: DAYS OF FUTURE PAST” (“ИКС-ЛЮДЗЕ: ДНЇ БУДУЦЕЙ ПРЕШЛОСЦИ”) ФИЛМ О СУПЕРГЕРОЙОХ, ЗАСНОВАНИ НА ФИКТИВНИХ X-MEN ПОДОБОХ, ХТОРИ ШЕ ЗЯВЮЮ У МАРВЕЛОВИХ СТРИПОХ. ТОТ ФИЛМ КРИТИЧАРЕ БАРЗ ПОХВАЛЄЛИ, А ПУБЛИКА ГО ВИБРАЛА ЗА ЄДЕН З НАЙЛЄПШИХ ФИЛМОХ ТОГО РОКУ.

Филм режирал Браян Синґер, а даєдни гвизди хтори стретаме у филму то: Хю Джекмен, Джеймс Мекавой, Майкл Фасбендер, Дженифер Лоренс, Хали Бери... Приповедку написали Джейн Ґолдман, Саймон Кинберґ и Метю Вон.

Дїя филма почина у будучносци. Мутантох и людзох хтори им помагаю забиваю моцни роботи, наволани Сентинели. Мутанти ше позбераю у манастире у Китаю же би им Ксавиєр обяшнєл же Сентинели створени з помоцу Мистикового ДНК, хтору лапели 1973. року, кед пробовала окончиц атентат на їх створителя, дохтора Боливара Траска. Єдини способ на хтори можу прежиц як файта то врацанє до 1973. року з помоцу Прайдових моцох, же би дошли до Чарлса Ксавиєра и Ерика Леншера у прешлосци. Алє, єдини хтори то може поробиц то Волверин, прето вон и вибрани же би ше врацел до прешлосци и пробовал пременїц будучносц. Главни подоби (мутанти) у тим филму то: Волверин, професор

Чарлс Ксавиєр, Маґнето, Мистик, Сторм... Єдна з подобох хтора познєйше уруцена до филму, алє з хтору ше публика одушевела, то Квиксилвер. Вон наводно Маґнетов син, гоч анї єден з нїх то нє зна. Квиксилвер єден з найинтересантнєйших, найшмишнєйших и, младшей публики, наймилших подобох у тим филму. Анї єдна його сцена нє допита, гоч шицки цо патрели филм найбаржей паметаю “Slow Mo” сцену у кухнї у гарешту. Тота сцена вироятно и найлєпша часц у цалим филму. Синґер обявел же ше X-Men враци на вельки екрани 2016. року, алє точни датум ище нє одредзени. Предлуженє ше будзе волац “X-Men: Apocalypse”.

МАК 11-12/2014 m 9

ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ ИНТЕРВЮ З МАРИЯНУ ПАВЛОВИЧ, АВТОРКУ КНЇЖКИ ФОТОҐРАФИЙОХ “ПРОБЛЕМИ”

САМИ СЕБЕ НЄСВИДОМО ЗАГРОЖУЄМЕ

МАРИЯНА ПАВЛОВИЧ З РУСКОГО КЕРЕСТУРА СТУДЕНТКА ФРАНЦУЗКОГО ЯЗИКА И ЛИТЕРАТУРИ НА ФИЛОЗОФСКИМ ФАКУЛТЕТУ У НОВИМ САДЗЕ. З ТИМ ЧИСЛОМ ЧАСОПИСУ МАК, ЯК ДОДАТОК, ВИШЛА ЄЙ КНЇЖКА ЧАРНО-БИЛИХ ФОТОҐРАФИЙОХ, З НАЗВУ “ПРОБЛЕМИ”. КНЇЖКА ДВОЯЗИЧНА – НА РУСКИМ И ФРАНЦУЗКИМ ЯЗИКУ, А ФОТОҐРАФИЇ ПОСКЛАДАНИ ДО ШЕЙСЦОХ ПОГЛАВЙОХ.

Тота кнїжка источашнє и друга награда Марияни Павлович, котру вона достала 2011. року на тематским фото-конкурсу “Хижа”, котри розписал часопис МАК, а реализовани є у сотруднїцтве з мултимедиялну манифестацию “Дньовка”.

информатику и робели цошка у Фотошопу. То ше ми попачело и вше баржей сом ше интересовала и за правенє фотоґрафиї, за єй идею. Сликуєм пре себе, прето же любим и пачи ше ми, а нє пре змаганя, лєбо доказованя. КНЇЖКА ШЕ ВОЛА “ПРОБЛЕМИ”. ПРЕЦО ШИ ВИБРАЛА ПРАВЕ ТАКУ НАЗВУ?

– Цала кнїжка фотоґрафийох метафорична. Же би людзе похопели приповедку сликох, у кнїжки постої и текст, праве прето же би ю було лєгчейше розумиц. Повязац уметносци мож, часто ше аж и преплєтаю єдна з другу. А я ше гоч як водзим з тим же слика приповеда вецей як слова.

МП: Шицки бешедую о проблемох. “Я у таким проблему”, “Мнє трапи таки проблем”, а у ствари то нє так, бо ми сами виновати за шицко тото цо ше нам случує. Водзена зоз такима приповедками и словами, пришла сом на идею же би ше тота моя кнїжка волала праве так.

КЕДИ И ЯК ШЕ ПРИ ЦЕ ПРЕБУДЗЕЛО ИНТЕРЕСОВАНЄ ЗА ФОТОҐРАФИЮ?

ЦО ЦИ БУЛА ИНСПИРАЦИЯ ЗА ФОТОҐРАФОВАНЄ?

МАРИЯНА ПАВЛОВИЧ: За фотоґрафию сом ше почала интересовац на концу основней школи, можебуц то бул и початок штреднєй, алє нє знам як сом сцигла по тоту идею. Здогадуєм ше же зме мали

МП: Каждодньови дзень. Ситуациї и хвильки зоз каждодньовосци, музика, хвиля... Инспирацию сом мала, алє чежко ми було направиц селекцию и вибрац фотоґрафиї хтори буду у кнїжки. Меняла

10 l МАК 11-12/2014

сом и тематику, двоєла сом ше, алє вец сом поведла – стань и помали. Спатрала сом ше на себе, же зоз чим ше я “трипуєм”, цо за мнє проблем, цо я робим у живоце, цо робя други, и куспокус ше приповедка зложела. Кнїжка ма шейсц поглавя. Перше поглавє ма наслов “Рано”, праве прето же кажди дзень почина од рана – рано чловек става, почина ше поносовац, нїч ше му нє сце и уж видзи же дзень будзе чежки. Потим шлїдзи фриштик, а так ше вола и друге поглавє. Нє будзе вон єсц нїч, чежко му го направиц. Як и нормално, полудзенок ше прескакує, бо нє може, лєбо лєм нє сце сцигнуц на ньго. Шлїдзи “Вечера”, теди чловек дацо “ґрицнє”, або анї нє. “Змарзнуте шерцо” – назва штвартого поглавя прето же ту, шицко тото, тот поступок, у ствари доказує же ти нє почитуєш самого себе и сам себе автоматски стваряш проблем и чежки живот. Приповедка ше закончує зоз поглавями “Я”, прето же кажде сам виновати и “Ми”, прето же вообще заєднїца виновата пре шицко. Заключенє же шицко неґативне и же ше зводзи на тото же зме нєсвидоми кельо сами себе загрожуєме. ЯК НАСТАВА ИДЕЯ ЖЕ БИШ ЗЛУЧЕЛА ОСОБУ ЗОЗ АМБИЄНТОМ НА ФОТОҐРАФИЇ? МП: Часто ше вожим на бициґли и замерковюєм. Углавним ми модели товаришки, и на нове одкрите место придземе вєдно, дзе направим даскельо фотки и вец анализуєм цо ше ми пачи, а цо нє. Кед сом нєзадовольна, идзем далєй и глєдам. Теди кед похопим же би то могло

буц добре место, оставаме ту и шлїдзи єден “фотосешн”. Интересантни ми стари хижки, бо там можем направиц амбиєнт хтори ми одвитує. Шминка хтора наглашує твар, облєчиво хторе часто глєдам по старих орманох на пойдзе, шицко то у ствари импровизация, добра идея и креативносц. ПОНЕЖЕ ЛЮБИШ И МАШ СМИСЛА ЗА ФОТОҐРАФИЮ, ПРЕЦО ШИ ШЕ ОПРЕДЗЕЛЄЛА ЗА СТУДИЇ ФРАНЦУЗКОГО ЯЗИКА, А НЄ, НАПРИКЛАД, ЗА АКАДЕМИЮ, ЛЄБО ДАЦО ЦО ВЯЗАНЕ ЗА ФОТОҐРАФИЮ? МП: Уписала сом ше на французки язик прето же зоз студиями гоч якого язика єст векши вибор за роботу, за розлику од фотоґрафиї. Нє любела бим сликовац свадзби и манифестациї, сцем робиц и правиц дацо свойо, указац идею и креативносц. Дойсц до того же биш другим указал яки твой власни попатрунок на швет, и то през фотоґрафию. У нєшкайшим чаше то нє мож, прето же нєт заробку од того, лєгчейше ше

з ню интересовац зоз гобия. Вибрала сом праве французки язик прето же сом часто путовала до Французкей, до Тезеа. Попачела ше ми мелодия и звучносц самого язика, научела сом надосц. Тераз сом повязала французки язик и фотоґрафию, бо моя кнїжка фотоґрафийох двоязична – руско-французка. Думам же сом перша хтора то витворела и пачи ше ми же то цошка иновативне. ЯК ВИГЛЄДУЄШ ФОТОҐРАФИЮ И ЧИ МАШ ДАЯКИ ЦИЛЇ И ПЛАНИ ХТОРИ СЦЕШ ВИТВОРИЦ НА ТИМ ПОДРУЧЮ? МП: Опатрам и виглєдуєм по интернету, алє вше робим сама. Нє спатрам ше на других и на їх технїки зоз хторима робя. Так сом сама и одкрила способ злучованя фотоґрафийох, а и у кнїжки єст даскельо таки фотки. Бавим ше, виглєдуєм опциї. Нє любим плановац, бо плани углавним вше препадню. Нє роздумуєм о виставох, о конкурсох, я тераз ту и сцем буц ту. Фотоґрафия ми тераз гоби, а так и останє. МАК 11-12/2014 m 11

17. МУЛТИМЕДИЯЛНА МАНИФЕСТАЦИЯ У СЛИКОХ И СЛОВОХ

ТОГОРОЧНА “ДНЬОВКА” ОТРИМАНА 7. И 8. НОВЕМБРА У РАМИКОХ “КОСТЕЛЬНИКОВЕЙ ЄШЕНЇ”, А У ОРҐАНИЗАЦИЇ ТУРИСТИЧНОГО ЗДРУЖЕНЯ “РУСКИ КЕРЕСТУР” И ЧЛЕНОХ “ПАКТ РУТЕНОРУМУ”. НА ГЛАВНЕЙ ПРОГРАМИ ШЕ ПРЕДСТАВЕЛИ НАШО МЛАДИ МУЗИЧАРЕ, СТЕНД-АП КОМИЧАР И ПОЕТОВЕ ЗОЗ КЕРЕСТУРА, КОЦУРА, НОВОГО САДУ И ЗОМБОРА. НОВИНА ТОГО РОКУ БУЛА ЖЕ “ДНЬОВКА” НЄ МАЛА ВОДИТЕЛЬОХ, АЛЄ ШЕ КАЖДИ УЧАШНЇК ПРЕДСТАВЯЛ И НАЯВЙОВАЛ САМ НА ВИДЕО-ЗНЇМКУ ХТОРИ ШЕ ПУЩАЛО НА МУРЕ У ПРЕПОЛНЕЙ САЛИ ДОМА КУЛТУРИ.

1. НАГРАДА

2. НАГРАДА

“Дньовка” почала пияток, 7. новембра, зоз отвераньом вистави фотоґрафийох вибраних з конкурсу, з назву “Шветлосц”. Першу награду достал Иван Киш з Дюрдьова, другу Михаил Рамач, тиж з Дюрдьова, а трецу награду Владимир Ковач зоз Жаблю. Представена и збирка литературних роботох и фотоґрафийох з дотерашнїх шейсцох “Дньовкох”, з назву “Ретроспектива 2008–2013”. После отвераня, отимана и проєкция двох кратких филмох – “КЛЮД у троугельнїку шмерци”, автора Йожефа Єнчу зоз Кладзанох, зоз Словацкей, и Сашу Палєнкаша з Керестура “Горнїца – Terra incognita”.

12 l МАК 11-12/2014

3. НАГРАДА

ЗОЗ СВОЮ ПОЕЗИЮ ШЕ НА ГЛАВНЕЙ ПРОГРАМИ ПРЕДСТАВЕЛИ:

ЛЮБИЦА КНЕЖЕВИЧ

ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ

САША САБАДОШ

...А ПОЕЗИЮ АНДРИЯ РАЦА ПРЕЧИТАЛ МИРОСЛАВ МАЛАЦКО

НА “ДНЬОВКИ” ШЕ УСПИШНО ПРЕДСТАВЕЛ И НАШ ЄДИНИ СТЕНД-АП КОМИЧАР:

СЕБАСТИЯН НЯРАДИ ФОТО: СЛ. НАДЬ

МАК 11-12/2014 m 13

ЗОЗ МУЗИЧНИМА ТОЧКАМИ ПРЕДСТАВЕЛИ ШЕ НАШО, УЖ ПОЗНАТИ МУЗИЧАРЕ:

СВОЙ МУЗИЧНИ ПОТЕНЦИЯЛ УКАЗАЛИ И НАЙМЛАДШИ ШПИВАЧЕ И МУЗИЧАРЕ, И ЗОЗ СВОЇМА ВИВОДЗЕНЯМИ ОДУШЕВЕЛИ ПУБЛИКУ:

АНАМАРИЯ КОЛОШНЯЇ И САНЯ ПОЛДРУГИ, ХТОРИХ НА ҐИТАРОХ ПРОВАДЗЕЛИ СЛАВКО КОЛОШНЯЇ И ЗЛАТКО РУСКОВСКИ ЧОБИ

КРИСТИНА АФИЧ

ИВАН СИМУНОВИЧ, ХТОРИ ПРОВАДЗЕЛ НА ҐИТАРИ АНУ РИМАРОВУ, АЛЄ МАЛ И СОЛО-НАСТУП НА ҐИТАРИ

СЕБАСТИЯН НАДЬ

КАЗАНСИ, ХТОРИ НА “ДНЬОВКИ” УЖ ДОМАШНЇ

ТЕКСТ: МАЯ ЗАЗУЛЯК ФОТО: ЯСМИНА МАКСИЧ

14 l МАК 11-12/2014

МАРИНА РОМАН И АЛЕКСАНДРА РУСКОВСКИ

ХОРОТА ЗА ХТОРУ НЄТ ЛЇКА БОРИС РОЙКО ЛЮБОВ

Любов, хорота од хторей нє сцеме нїґда оздравиц, хорота за хтору нє иснує одвитуюци лїк, и хорота хторей домен и гранїци ище вше нє випитани. У любови ше чувствує и шнїє вецей як цо треба, вигваря ше слова до хторих анї сами нє вериме. Любов то єден духовни стан без ровноваги.

Кед слово о таким збуваню, такой нас обшедню якиш красни, весели и возбудзуюци думки. Сиґурно ше вам дараз дахто опитал же як випатрала ваша перша любов и кеди сце мали перши дотик зоз ню? Велї з нас такой даю свой одвит зоз шерца. Но, дакеди то зна буц нє таке барз приємне питанє, бо ше даєдни з нас нє сцу здогадовац тей хвильки и то, насампредз, пре даяку свою глупосц, або даяку другу причину. Дахто би нєшка повед – перша любов нє постої. З єдного боку, за дакого тот перши дотик зоз любову то цошка окремне у живоце, цошка цо нїґда нє забудзе и цо го вше будзе здогадовац на дацо красне. З другого боку, заш, за дакого то лєм дацо цо було и прешло, цо ше збуло и забуло, и нє охабело нїяки шлїд у шерцу. У нєшкайшим чаше, тот други бок цалком нормални и представя єдну, так повесц, каждодньовосц при велїх дзивкох. Як гварел єден америцки писатель: “Любов вам як война – лєгко ю започац, а чежко закончиц”. То наисце так. Нє раз ше вам случело же сце ше упознали зоз даяку красну особу и у истей хвильки ше залюбели, дожили любов на перши попатрунок. Наздаваюци ше же ше вам жаданє виполнї и же ше вам поспиши єй, або йому, “скруциц розум” за єден вечар, такой ю поволаце на розгварку и друженє.

После друженя себе подумаце же сце успишно посцигли свой жадани циль. Алє нє! Спреведли сце ше! Нашли сце ше у шлєпей улїчки. Сцигує вам порука од найлєпшого товариша же праве тоту особу видзели зоз другим. Поставаце себе найвекши нєприятель, шерцо пука на мали часточки, и шицко пада до води.

Любов нас часто зна нєсподзивац теди кед найменєй обчекуєме и обрациц шицко наруби. Ту нєт правила. Дакеди и найменша гришка, бридке слово може погубиц любовну вязу и претвориц тото красне чувство до слизох и велького болю. Прето треба мерковац на кажди крочай и нє допущиц же би язик бул швидши од розума, а розум од шерца.

У правдивей любови иснує радосц и смуток, шмих и боль, добре и нєдобре... Прето треба же бизме були ту єдно за друге теди кед нам найчежше и кед нам потребни моцни поцилунок, або одшмелєнє.

МАК 11-12/2014 m 15

СЕНКА ИВАН ИНТЕРВЮ ЗОЗ УМЕТНЇЦУ МЕЛАНКУ ГОРНЯК

УМЕТНЇЦКА ДУША

У ВЧАСНИМ ДЗЕЦИНСТВЕ КАЖДЕ З НАС ПОЧИНА ДАВАЦ НАЗНАКИ ДАЯКОГО ТАЛАНТУ. ДАХТО ЗА ШПИВАНЄ, ДАХТО ЗА СПОРТ, ТАНЦОВАНЄ, УМЕТНОСЦ. ЯКИ БУДЗЕМЕ УСПИШНИ У ДАЄДНЕЙ ОБЛАСЦИ, ЗАВИШИ И ОД ПРЕПОЗНАВАНЯ ТАЛАНТУ НАЧАС, УСОВЕРШОВАНЯ, ПОТРИМОВАНЯ И ПОМАГАНЯ ДЗЕЦКУ ЖЕ БИ БУЛО ЦО ЛЄПШЕ У ОБЛАСЦИ ХТОРУ СЕБЕ, УГЛАВНИМ НЄСВИДОМО, ВИБРАЛО. Єдна з наших младих уметнїцох, при хторей ше талант и любов ґу мальованю зявели уж у дзецинстве, то Меланка Горняк зоз Коцура, хтора на платну твори прекрасни слики. Млада уметнїца закончела штредню уметнїцку школу “Боґдан Шупут” у Новим Садзе, напрям ґрафични дизайн, а потим исти напрям на Високей технїчней школи, тиж у Новим Садзе.

16 l МАК 11-12/2014

КЕДИ ШИ ПОЧАЛА МАЛЬОВАЦ? МЕЛАНКА ГОРНЯК: Зоз мальованьом сом ше почала занїмац у основней школи. Медзитим, думам же накадзи сом була свидома себе, же сом уж у рукох тримала клайбаси и щеточки, и же сом уж теди пренашла свою любов – мальованє. Од пиятей класи сом поряднє почала ходзиц на секцию иконоґрафиї, котру орґанизовал Силвестер Макаї. Теди сом научела вельо того и тота секция ми барз помогла же бим була успишна у тей файти уметносци.

ДЗЕ, ЛЄБО У ЧИМ ПРЕНАХОДЗИШ ИНСПИРАЦИЮ ЗА НОВИ МАЛЮНКИ?

ПРЕДАВАШ СВОЙО СЛИКИ? ДЗЕ ИХ МОЖ ОПАТРИЦ? МГ: Предавам. Мож их опатриц у мнє дома у Коцуре и на Фейсбуку у ґрупи “Моя мала ґалерия”. Мож купиц тоти цо уж готови, а робим и по наручованю. З часу на час правим и вистави. Углавним то за Паску у церкви, лєбо Основней школи у Коцуре.

таким стваром, и вец вше мам добри идеї за правенє тортох у формох койдзеяких фиґурох, животиньох... ЯКИ ЦИ ПЛАНИ И ЖАДАНЯ ВЯЗАНИ ЗА ТВОЙО ТЕРАШНЇ И БУДУЦИ СЛИКИ? МГ: Цо ше дотика терашнїх сликох, любела бим правиц цо

МГ: Моя инспирация єдноставно красота котру видза мойо очи. То може буц даяка слика, фотоґрафия, або жива природа. Кед ше ми дацо барз попачи, трудзим ше тоту фину слику пренєсц на платно, и намальовац так же би шицки видзели у слики тото цо и я видзим. КЕЛЬО ЧАСУ ЦИ ТРЕБА ЖЕ БИШ НАМАЛЬОВАЛА ЄДНУ СЛИКУ? МГ: Нє можем точно одвитовац на тото питанє, прето же кажда слика приповедка за себе. Шицко завиши од того кельо є чежка за мальованє и од єй велькосци. Я ше намагам кажду слику поробиц совершено и пошвецуєм єй тельо часу кельо єй нєобходне же би була така яка я сцем же би була – совершена.

СВОЙ ТАЛАНТ ШИ ВИХАСНОВАЛА ЗА ИЩЕ ЄДНУ РОБОТУ – ПРАВЕНЄ ТОРТОХ. КЕЛЬО ГО ТУ МОЖЕШ ПРИМЕНЇЦ? МГ: Опробовала сом ше у ище єдней, по моїм, файти уметносци. Почала сом правиц торти по наручованю. Правим их прето же и то любим робиц, а знаме же торту треба нацифровац, а я праве у тей роботи найбаржей уживам. Кажда торта ма свою приповедку и у зависносци од того же за яку нагоду ю правим, треба здумац яки фарби похасновац, яку ружичку полoжиц, цифру нарисовац. Наймилши ми торти за дзеци, прето же ше дзеци барз радую

вецей вистави, нє лєм у Коцуре, алє и у других местох. А цо ше дотика будуцих сликох, за нїх бим лєм любела мац вецей часу, а окремне ми жаданє же бим мала свою ґалерию, як сиґурне место за їх розпатранє и предаванє.

МАК 11-12/2014 m 17

ДР ШУКС 2014. РОК

РОК У КОТРИМ , ШЕ СЦИСЛИ, ЗМЕ СЦЕРПЕЛИ ШЕ И ПРЕЖИЛИ ЯК И ПРЕДХОДНИ ДВАЦЕЦ И КУСУР, И ТОТ РОЧОК НАШИХ ЖИВОТОХ ШЕ У ШИРОКИМ ПЛАНУ ЗАКОНЧУЄ ЗОЗ ТИМ ЖЕ ШЕ ТРЕБА ИЩЕ КУС СЦИСНУЦ, ВИТРИМАЦ И ПОТИМ БУДЗЕ ЛЄПШЕ.

Цо зоз културу у тим, за културу, насправди нєзначним 2014. року? На шветовим уровню ше предлужує доминация грубей пенастей пишкоти, дзе потребна насправди рударска робота пренайсц вишньочку у тим кравенским колачу, котри ше послугує з доєдного медия цо иснує. На домашнїм плану нє вельо иншака бешеда. Виберанкови резултат потвердзує же ше национални сервис успишно румеґа. На приватних телевизийох руша нова ескадрила койяких риялитийох, полу-риялитийох, шоуох за пренаходзенє талантох, напевно, то ма милонску публику. З другого боку, випатра ше гаши “Utisak nedelje”, односно, преходзи на Info kanal котри, лєбо людзе нє маю, лєбо го маю дзешка у змишанїни кабловских каналох. Так же, ридко хто нароком наидзе

18 l МАК 11-12/2014

на тот “нє забавни” змист. Исти случай годзен буц з “Insajderom”. Чи то цензура, чи нє, хто зна? Новинарство вообще вшелїяк бере коруну у ступню деґрадoваня того року. Источашнє з тим є и доминантна форма културного воздзвигованя божого стада тей жеми у котрей вше чежше видвоїц динар за концерт, кино, кнїжку, цо нїяка нє вигварка за затупеносц. Та ту зме, таки яки зме. Прето зме и ту дзе зме. Єст смисла нєшка лєм направиц добри албум, кнїжку, филм, подобову виставу, а же биш нє мушел пред тим мац зняти “голи” филм, буц висликовани у топлесу, явно декларовани як пиянїца, наркоман, жиґоло, зависнїк од промискуитетного, ровно з випадами на явних местох, и мац тим котри прейґ Фейсу и твитох тримаю фанох заинтересованих за це? Ма ше прецо буц песимиста, медзитим, нє треба “тонїц” (голєм пред собу самим, а пред другима, баяко, треба брехац). У тей спомнутей грубей пенастей пишкоти єст и подаєдна вишенка. Як перше, на Торент сайтох ше

находзи цала история филма и музики, през историю єст громада филмох и музики котри мож роками ище патриц, односно слухац, и вше ше дацо викопе, лєм треба копац, а то уживанє – копац и вец цошка викопац. Цо з 2014. роком робиц, цо ту могло вигарнуц? Педик, серийни филм “True detective” обовязно треба одпатриц, а и музику з истей сцагнуц, почала и нова сезона “Boardwalk empire”, нови албум “War on drugs” феноменални. У кнїжкарньох ситуация вельо иншака и насправди єст зоз чого виберац, гайд и ту єдно предкладанє, нпр. нова кнїжка єдного з наймоцнєйших живих пистельох Мишела Уелбека “Ланзароте и други тексти” (ище сом нє читал, алє як после “Преширеня подручя борби” одолїц и нєкритично куповац и читац Уелбека?). Кед ше вежнє и октоберски саям кнїжкох, мож добре пополнїц свою библиотеку, розуми ше, кед єст динари. А кед у дачим проблем 2014. року, як и даскельо скорейши, а вшелїяк и даскельо шлїдуюци, то – як видвоїц пенєжи за културу, и як у тим швеце нє остац глупи?

РАДИО У МАК-У: АЛЕКСАНДРА ЖИВКОВИЧ ЕМИСИЯ – “РУТИН” КАЖДИ ВОВТОРОК НА 13.30 ГОДЗИН НА 100 МЕҐАГЕРЦОХ НА РАДИО НОВИМ САДЗЕ ТРАДИЦИЯ

УПОЗНАЦ УПОЗНАЦ ТРАДИЦИЮ, ТРАДИЦИЮ, АА ВЕЦ ВЕЦ БУЦ БУЦ УУ СКЛАДЗЕ СКЛАДЗЕ ЗОЗ ЗОЗ СВОЇМ СВОЇМ ЧАСОМ ЧАСОМ “МЛАДИ КОТРИ НАЙИНОВАТИВНЄЙШИ МОДЕРНИЗАТОРЕ И ВОНИ ШЕ СПРОЦИВЮЮ ТРАДИЦИЇ. ГЕВТИ КОТРИ ПЕРШЕ СЦУ ПОТУПЙОВАЦ ТРАДИЦИЮ, А ИЩЕ Ю НЄ ПРЕВЖАЛИ, КОТРИ ТАКОЙ СЦУ БУЦ МОДЕРНИ, ЗВИЧАЙНО ПРАВЯ ТАКЕ ДАЦО ЯК КЕД ПОДЛИ МАЛЯР ПРАВИ ПОДЛУ СЛИКУ”, ГВАРЕЛ МИРОСЛАВ КЕВЕЖДИ, ХТОРИ ЗАНЯТИ У ЗАВОДЗЕ ЗА КУЛТУРУ ВОЙВОДИНИ, У ЄДНЕЙ З ЕМИСИЙОХ “РУТИН”. Вон тиж указал же єст и гевтих младих котри думаю же направели дацо нове, а у ствари то уж давно видумане.

– Же би ше таки ситуациї керовали, же думаце же сце пренашли, доконца випаднє, цеплу воду, мушице ше добре упознац зоз традицию – гварел Кевежди. Кед ше социолоґийно роздумує, традиция то способ справованя хторе походзи зоз глїбоких кореньох у чловеческей прешлосци. Вони зоз повторйованьом преросли до звикнуцох и обичайох у єдней

заєднїци. Можу ше преношиц з колєна на колєно усно, алє и през сполньованє тих истих обичайох. Штредньошколєц Алексей Павлович зоз Руского Керестура гвари же пестує руску традицию, а тиж ю и сам виглєдує.

– Треба же бизме чували и наш народ и традицию прейґ рижних медийох, або же бизме ю пестовали прейґ орґанизацийох. Я нашу традицию пестуєм так же виглєдуєм интересантносци о нєй и презентуєм их на даяких програмох, кед ше ми укаже нагода – гварел Алексей. Обичаї наставаю у складзе зоз традицию, и то справованє хторе ше длуго повторює у єдней етнїчней заєднїци. Вони єден моцни реґулатор дружтвеного справованя людзох. Даєдни обичаї специфични лєм за узши круг людзох, а даєдни залапюю вельки простори як, наприклад, континент, або аж и цали швет. Петро Арва, штредньошколєц з Руского Керестура гвари же нашу традицию треба чувац прето же Руснацох єст барз мало, а треба же бизме ше отримали.

– Можеме очувац традицию зоз, наприклад, фолклором. Нє сцем же бизме препадли. Треба же бизме ше ширели и зоз Рускинями женєли – єст нас мало – гварел вон. Цо ше дотика младих хтори традиционалисти, Кевежди гвари же то друга файта младих, на котру мож патриц зоз смутком прето же вони свойо “я” доставаю зоз прешлосци, а то звичайно нє у складзе зоз терашньосцу.

– Руснаци маю єден вельки проблем же велїм радосц виволує праве почитованє традициї. А почитованє традициї, то значи же сце нє у складзе анї зоз собу, анї зоз часом у котрим жиєце и же сце, на даяки способ, на добрей драги же бисце постали музейни реликт, односно дацо за цо дахто може указовац “Пать, як ше дакеди робело” – заключел Кевежди. Вон то обяшнює през зявенє же прешлосц дава сиґурносц, а у нєсиґурних часох ми то моцно жадаме, прето же знаме як шицко випатрало, и цо можеме обчековац. МАК 11-12/2014 m 19

РАДИО У МАК-У: САНЯ МАРКОВИЧ И САНЯ ПОЛДРУГИ ЕМИСИЯ – “ОСТАНЬЦЕ НАШМЕЯНИ” КАЖДИ ВОВТОРОК НА 12.30 ГОДЗИН НА 100 МЕҐАГЕРЦОХ НА РАДИО НОВИМ САДЗЕ ИНТЕРВЮ З КСЕНИЮ ЕДЕЛИНСКИ

З ОШМИХОМ ДО И ЗОЗ

АМЕРИКИ КСЕНИЯ ЕДЕЛИНСКИ ЗОЗ ПЕТРОВАРАДИНУ, СТУДЕНТКА ПЕРШОГО РОКУ ПСИХОЛОҐИЇ НА ФИЛОЗОФСКИМ ФАКУЛТЕТУ У НОВИМ САДЗЕ, АКТИВНА У РИЖНИХ ОБЛАСЦОХ, А ПРЕД ДВОМА РОКАМИ УЧАСТВОВАЛА У “А SMYLE” ПРОГРАМИ ЧЕРАНКИ ШКОЛЯРОХ, ТА ТРЕЦУ КЛАСУ ШТРЕДНЄЙ ШКОЛИ ЗАКОНЧЕЛА У АМЕРИКИ. КЕД ШЕ ВРАЦЕЛА ДО СЕРБИЇ, ПОСТАЛА ВОЛОНТЕР У ОРҐАНИЗАЦИЇ “А - SMYLE ALUMNI ASSOCIATION SERBIA” И ПОТЕРАЗ БУЛА УКЛЮЧЕНА ДО РИЖНИХ ПРОЄКТОХ КОТРИ ТОТА ОРҐАНИЗАЦИЯ ЗАПРОВАДЗОВАЛА, А ДАЄДНИ И САМА ПОРУШАЛА.

Ксения закончела язичну ґимназию у Сримских Карловцох, напрям анґлийски и нємецки язик. Док була у основней школи, ходзела на годзини руского язика и була уключена до рецитаторскей секциї новосадского Руского културного центра (РКЦ). Тиж так, у штреднєй школи участвовала на семинарох у Петници – у першей класи на семинаре о линґвистики, а у другей класи на семинаре “История, археолоґия и антрополоґия”.

20 l МАК 11-12/2014

ЯКА ТО „А SMYLE” ПРОГРАМА ЧЕРАНКИ ШКОЛЯРОХ И ЯКИ МОЖЛЇВОСЦИ ВОНА ОБЕЗПЕЧУЄ УЧАШНЇКОМ ПРОГРАМИ? КСЕНИЯ EДЕЛИНСКИ: Слово о безплатней младежскей програми за черанку школярох. То нагода школяром штреднєй школи же би єден рок препровадзели у Америки и же би там ходзели до школи. Кажди рок коло 50 стипендисти зоз нашей жеми одходза на школованє до Америки. Тоту програму цалком финансує америцки Стейт Дипартмент, а ту уключени и одход, пренаходзенє фамелиї у хторей школяр будзе жиц и саме пребуванє там.

ЯКЕ БУЛО ТВОЙО ИСКУСТВО У УЧАСТВОВАНЮ У ТЕЙ ПРОГРАМИ? КЕ: То єдно богате искуство у моїм живоце. З початку було чежко, бо нє шицко єдно пойсц на 17 роки дзешка далєко од своєй фамелиї, дзе нє познаш нїкого. Кед сом ше звикла, наисце ми було крашнє, и думам же сом з тей програми вишла як лєпши чловек. Була сом на школованю у Вайоминґу, у єдним малим месце зоз тисяч жителями, котре ше вола Кемерер. Жила сом у двох фамелийох. У першей сом мала аж и “хост-брацика”, цо було супер, бо сом мала дакого познатого у школи. Потим сом прешла до другей фамелиї, то

була єдна старша малженска пара, алє и з нїма ми було крашнє. Вельо зме путовали, так же сом, дзекуюци им, наисце вельо часци Америки видзела и упознала. Похопела сом же им барз важне буц дружтвено анґажовани. Велї з нїх, без огляду на роки, кед маю часу, волонтираю у ружних здруженьох, чи зоз животинями, чи помагаю у домох за старих и на мнє то охабело вельки упечаток, та тераз и я вельо волонтирам. Участвовала сом два раз и на Медзинародним волонтерским кампу у Руским Керестуре и вше глєдам дзе ище можем дац свойо доприношенє. Мойо думанє же волонтиранє помогнє цалей заєднїци. Кед сом ше врацела до Сербиї, постала сом волонтер у орґанизациї “А- SMYLE Alumni Association Serbia” и потераз сом була уключена до рижних проєктох котри тота орґанизация запровадзовала, а даєдни сом и сама порушала. У ЯКИХ ШИ ПРОЄКТОХ УЧАСТВОВАЛА? УЧЕЛА ШИ ПИСАЦ ПРОЄКТИ У АМЕРИКИ, ЧИ КЕД ШИ ШЕ ВРАЦЕЛА ДО СЕРБИЇ? КЕ: Кед ше закончела програма черанки и кед сом ше врацела з Америки, за шицких заинтересованих учашнїкох бул орґанизовани тренинґ писаня проєктох. Шицки, кед ше врациме, можеме раховац на потримовку америцкого совиту и вони нам помогню коло проєктох. Я прешла тот тренинґ и уж сом досц проєкти написала, та ми то уж постала рутина. Поведзме, мой проєкт бул стретнуце огньогасцох з Войводини у Новим Садзе на Площи шлєбоди

у септембру 2013. року, дзе вони и активисти з Червеного крижа през рижни интересантни симулациї указовали як ше дава першу помоц. Участвовала сом и у рижних еколоґийних проєктох, а найновши проєкт ми роботнї як треба правилно учиц, котри сом тримала тей єшенї у Америцким куцику. Єден з интересантнєйших проєктох у котрим сом була учашнїк вшелїяк и “Беоґрадски модел Зєдинєних нацийох”, односно симулация конференциї Зєдинєних нацийох, котра отримана у Беоґрадзе у марцу 2014. року. Кажде з учашнїкох представял єдну державу и бранєл становиска тей держави, так же зме ше мушели добре информовац о политики и функционованю тих жемох. Я представяла Америку и то бул добри тренинґ професийного представяня власного думаня. Главна тема нам була едукация и думам же зме дали добри предкладаня як зменшац нєписменосц у швеце. ДЗЕ ПРЕНАХОДЗИШ ИНФОРМАЦИЇ ЗА УЧАСТВОВАНЄ У ТАКИХ ПРОГРАМОХ? КЕ: Интернет мой найлєпши приятель! Вельо часу препровадзуєм на интернету, алє на хасновити способ. Провадзим рижни орґанизациї и здруженя младих на Фейсбуку, котри кажди дзень обявюю рижни конкурси, волонтерски акциї и поволанки за семинари, едукациї и подїї вязани за младих, та ше вец приявим и пойдзем. Дзекуюци тому вельо и путуєм, чувствуєм ше хасновито и упознавам интересантних младих людзох.

СПОМЛА ШИ ЖЕ ШИ ЯК МЛАДША ХОДЗЕЛА ДО РКЦ. ПЛАНУЄШ ШЕ МОЖЕБУЦ АКТИВНЄЙШЕ УКЛЮЧИЦ У НАИХОДЗАЦИМ ПЕРИОДЗЕ ДО АКТИВНОСЦОХ ТОГО ДРУЖТВА И РУСКЕЙ ЗАЄДНЇЦИ? КЕ: Любела бим и плановала сом то зробиц, алє видзи ше ми же нам треба векше число секцийох у РКЦ. Я нє знам танцовац, анї шпивац, а шицко ше круци праве коло того. Алє бим дзечнє помогла же би ше направели и даяки други секциї, же би млади як я, могли приходзиц и дружиц ше, позберани коло даяких других дружтвено хасновитих активносцох. МАК 11-12/2014 m 21

СЕБАСТИЯН НЯРАДИ ПРОЗА

РИКА КНЯЗА... Слунко ше помали дзвигало понад високи гори. Мала ричка цекла помали, поцихи же би нє зобудзела вредни народ хтори спал у малей ровнїни помедзи велїчезни гори. Як ше слунко пендрало на нєбо, перше ошвицело твердиню хтора ше находзела на високей гори з хторей було видно прекрасни и чисти погляд на мали валалчик, коло хторого ше пресцерали мали жовти поля. Слунково зарї були вше моцнєйши. “Добре, ставам! “ – роздар сом ше на нїкого. Отворел сом очи, рушел ґу блїщацому мечу хтори сом зохабел коло старого облака, полного з павучину. Меч сом нароком охабял коло облака же би ме блїщацосц слунковей шветлосци вше зобудзела. Пооблєкал сом ше до воєней униформи и обул чарни скоряни чижми. Шеднул сом за стол,

престaр стари, червени, вишивани парток, одламал фалаток старого хлєба, и почал мачац до швижей швиньскей масци, а потим до “пиксли” дзе стала червена млєта паприґа. Так сом почал єсц каждодньови фриштик. Док сом єдол, през облак сом патрел як ше на твердинї дзвига застава з пишним кафовим медведзом, а коло нього ше шпотала фарба рики и слунка. “Но, можем рушиц” – поогядал сом ше коло себе, же бим видзел чи сом дацо нє забул. Вжал сом до рук блaтняви шлєм, отворел древени дзвери хтори зашкрипали з нєприємним звуком. Слункова шветлосц ме на секунду зашлєпла. “Праве сом станул, баш мушиш так швициц!?“ – вадзел сом ше зоз слунком, док сом крачал зоз завартима очми.

“Меркуйце сушед...“ – анї нє докончела виреченє, я уж наґажел з лїву чижму до плехового кабла полного з бистру воду. “Нє бул би я. Дзекуєм сушедо” – попатрел сом на ню, док єй витор плївал през власи. “Нєт на чим, понагляце, бо запожнїце на роботу” – ошмихла ше и поклїпкала на мнє зоз своїма белавима очми. Нараз ме цошка почало лїзац по уху. “Знам же ше и тебе пачи, а кадзи же ти бул, га? Чкода же нє знам твой язик“ – доруцел сом билому пеґазови хтори стал при мнє. Випендрал сом ше на мойого пеґаза. Вон почал махац зоз своїма ангелскима, билима кридлами и почали зме лєциц...

(Виривок з початку рукопису кнїжки: “Рика княза...”)

22 l МАК 11-12/2014

ПОЕЗИЯ

*** НИКОЛИНА БАБИЧ

Жадам написац пар слова. Розляц слизи на хмари белави. Сцела бим и скричац твойо мено, алє сом ци обецала цихосц кед зме ше у ноци скривали. У швеце дзе я жиєм, шицки плєту ноти з любови. Лєм я погляд од швета скривам, же би ми нє скапал тот мой, а заш лєм цудзи. И вше кед го дотхнєм, тот погляд ми чесц забрудзи. За грихом пахнєм и пахам го кажде рано. Лєм теди кед сом найслабша, чувствуєм ше жадано. Нє боїм ше же ми на драги правда крижом станє у штред ноци. Прето же жадам буц ознова жертва твоєй пихи и моєй нємоци. Жадала сом написац пар слова. Нєпреривно виправям и сцерам по паперу билим. Кед бим лєм чувства и здогадованє могла виправиц, або висцерац... Вироятно бим ше престала до цудзих очох задзерац.

САНЯ МАРКОВИЧ

ЗАКОНЧЕНА ПРИПОВЕДКА Могли зме шицко, лєм да зме шмели. Стануц пред швет и повесц же нам щесца єдному без другого нєт. Могли зме шицко, да зме лєм шмели, да зме лєм сцели. Любов нашу чувац и бранїц од швета, лєм кус нам хибело же би ше шицко цо зме жадали витворело. Алє шицко було лєм хвилька-два, з ключом у рукох опрез одомкнутих дзверох щесца зме стали, алє шмелосци зме нє мали, отвориц тото цо зме чекали. Озда зме ше и сами бали? Од шицкого цо зме чекали на хвильку зме застали и жаданя и свойо сни занавше опрез дзверох щесца закопали. Шицко сом о тебе знала и на таки живот свидомо пристала. Же нє охабиш сиґурне гнїздо пре нашу любов цо наставала. Кед ше гвизди и цали космос за нас двойо лєм заложели, ми двойо и животи других до буґну щесца положели. Ту, ту на крочай до витвореня ми застали вири до конца зме нє мали. И шицко прешло як кед би анї нє було шицко забуте як кед би нам ше, лєм, пришнїло.

МАК 11-12/2014 m 23

МАК ЖАДА ШИЦКИМ ЩЕШЛЇВИ И РАДОСНИ КРАЧУНСКИ И НОВОРОЧНИ ШВЕТА. У НОВИМ РОКУ ЧЕКА ВАС И НОВИ ВИПАТРУНОК МАК-У.

24 l МАК 11-12/2014