Mak 10 - 2016

МУЛТИМЕДИЯЛНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ ЧИСЛО 10 / ОКТОБЕР 2016 / ЦЕНА: 100 ДИНАРИ ФОТО: АНДРЕА НОВАК

1

МАК 10/2016

ЗМИСТ У ФОКУСУ 03 Конкурси и поволанка 04 М. Рамач: Интервю М. Дудаш 06 Ц. Надь: „Акустика Рутеника” МАК-ОВ КОЛАЖ 08 С. Иван: Интервю А. Бесерминї РОЗДУМОВАНЄ НАГЛАС 10 Е. Чизмар: Сплєтки и мервеня ТАК И НЇЯК ИНШАК 11 А. Римар: Г, ґ, чи х? УПЕЧАТКИ 12 С. Надь: The Smiths 13 М. Буила: „Black Swan” СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ 14 С. Надь: Интервю И. Гнатко ШВЕТ ТЕХНЇКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ 16 Я. Медєши и М. Кнежевич: Видео бависка УПОЗНАЙ СЕБЕ 18 Н. Колесар: Тест КУЦИК СОВИТОХ 20 М. Зазуляк: Розгварка А. Дудаш НАПРАВ САМ 22 О. Балїнт: Креативна винчованка ВЛАСНИ ПЕЧАЦ 23 А. Папуґа; Ж. Остоїч: Поезия 24 Фотоґрафия як гоби: И. Медєши

МАК Мултимедиялни часопис за младих

Помоцнїки редакторки: Цецилия Надь www.ruskeslovo.com/mak-teksti-i-novosci/ Сенка Иван Facebook: MAK MAGAZINE Михаил Рамач mak.magazine@gmail.com Дизайн и компютерски обробок: Число 10 Златко Емейди октобер 2016 Язична редакторка: Директорка: Блажена Хома Цветкович Мартица Тамаш На насловним боку: Oдвичательна редакторка: „Акустика Рутеника” РКЦ Нови Сад Мая Зазуляк

02

МАК 10/2016

04

У ФОКУСУ Вочи новим побидом Наш успишни дзешецбоєц Михаил Дудаш того року участвовал на Олимпийских бавискох у Рию, а пред тим витворел добри резултат на Европским першенстве у Амстердаму, дзе завжал треце место. О упечаткох з тих змаганьох и ище даєдних темох мали зме нагоду побешедовац праве з нїм.

08

МАК-ОВ КОЛАЖ До швета за знаньом Кед у вашей жеми вихаснуєце шицко цо вам ше понука у обласци зоз хтору ше занїмаце, а ви думаце же то нє досц, добра идея пойсц до иножемства и там на иншаки способ од нашого, дополнїц свойо знанє. На таку идею праве пришол Александар Бесерминї зоз Коцура...

22

НАПРАВ САМ Креативна винчованка Потребне: гамер папер у фарби (А4), цифровани картон, ножнїчки, скалпел, лїпкаца пантлїка зоз обидвох бокох, або лїпкаче, ленийка, клайбас, сатинска пантлїка.

Авторка фотоґрафиї: Андреа Новак

CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

Видава НВУ „Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад

008+32(=161.2) (497.113)

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує Artprint media doo Нови Сад

MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

У ФОКУСУ КОНКУРСИ И ПОВОЛАНКА

ПОЧАЛО ПРИЯВЙОВАНЄ ЗА „ДНЬОВКУ”

УКАЖЦЕ СВОЙ БУНТ!

„Pact Ruthenorum” поволує младих по 33 роки зоз шицких наших местох, же би участвовали на тогорочней „Дньовки”, хтора будзе отримана у першей половки новембра.

З нагоди тогорочней Мултимедиялней манифестациї младих „Дньовка”, орґанизаторе розписую и конкурс за найлєпшу авторску фотоґрафию з тему „Бунт”.

Участвовац мож зоз поезию и прозу хтору пречита автор, лєбо дахто у його мено, стенд-ап комедию, танцом, та музичнима точками. Шпиваче можу интерпретовац руску, сербску и странску музику, алє пре враценє ґу „старей”, ориґиналней „Дньовки”, було би добре кед би учашнїки направели и виводзели и свойо авторски тексти и музику. Приявиц ше мож по 1. новембер на е-адресу dnjovka.rk@gmail.com, прейґ поруки на „Дньовков” Фейсбук бок, лєбо ше приявиц директно дакому з членох „Пакту”.

Шицки млади по 33 роки, котри ше аматерски, лєбо професийно занїмаю зоз фотоґрафованьом поволани же би на ориґинални способ представели цо за нїх значи бунт, лєбо приказали процив чого ше треба побунїц. Єдна особа може послац найвецей 5 фотоґрафиї зоз особнима податками (мено, презвиско и место биваня) на е-адресу dnjovka.rk@gmail.com. Як кажди рок, з фотоґрафийох хтори сцигню, 25 буду виробени и виложени у голу Дому култури Руски Керестур под час „Дньовки”. Фахови жири вибере три найлєпши фотоґрафиї, а їх авторе достаню пенєжни награди. Добитнїки наградох буду преглашени на главней програми „Дньовки”, чий датум будзе познєйше обявени. Фотоґрафиї мож посилац по 1. новембер.

ПЕРШИ БАЛ МЛАДИХ У ДЮРДЬОВЕ Млади зоз КУД „Тарас Шевченко” з Дюрдьова 19. новембра, у просторийох їх Дружтва, орґанизую перши Бал младих. Приявиц ше можу млади (15-35 роки) зоз шицких местох по 12. новембер, а як гваря орґанизаторе, циль Балу праве тот – позберац и зблїжиц младих з наших местох. Нащивительох будзе забавяц „Пицикато” бенд. Цена уходнїци 1 200 динари (резервация места и вечера), а заинтересовани ше можу приявиц Борисови Цапови (064/57-083-80).

03

МАК 10/2016

У ФОКУСУ МИХАИЛ РАМАЧ КРАЛЬ БРОНЗОВИХ МЕДАЛЬОХ МИХАИЛ ДУДАШ

ВОЧИ НОВИМ ПОБИДОМ Наш успишни дзешецбоєц Михаил Дудаш того року участвовал на Олимпийских бавискох у Рию, а пред тим витворел добри резултат на Европским першенстве у Амстердаму, дзе завжал треце место. О упечаткох з тих змаганьох и ище даєдних темох мали зме нагоду побешедовац праве з нїм.

■ Олимпийски бависка сон скоро каждого спортисти. Як випатрали тоти у Рию з твоєй перспективи? Михаил Дудаш: Досц сом ше пририхтовал за Европске першенство у Амстердаму, та сом даяк мушел роздзелїц два енерґиї на два розлични змаганя, цо нє було лєгко. Так же, слава богу, после Амстердаму, дзе сом вжал бронзову медалю могол сом ше опущиц и могол сом дакус вецей уживац у Рию, як цо бим можебуц бул под даяким прициском да ше ми то нє случело. У Рию було крашнє и барз сом ше фино препровадзел, мам барз фини памятки з Бразилу, мам и критики, алє углавним позитивни.

■ Буц треци дзешецбоєц у Европи наисце вельки успих. По чим ци Европске першенство у Амстердаму останє у паметаню?

04

МАК 10/2016

МД: Амстердам бул компликовани, найкомпликованше змаганє хторе сом мал у живоце. Найбаржей сом ше пририхтовал за тото змаганє, з оглядом на тото же така ситуация яка є ту при нас у Сербиї, национални припознаня и вельки бенефит мож достац з такого змаганя як цо Европске першенство. На Олимпийских бавискох була вельо моцнєйша конкуренция, цо лоґичне, а на Европским першенстве була дакус менша и я ше за ньго рихтал найбаржей. Амстердам сам

У ФОКУСУ

по себе бул компликовани, бо орґанизация була иншака як потераз, нє була така як треба, поготов за дзешецбой дзе нам нє дали досц часу най ше одпочинєме и придземе ґу себе после каждей другей дисциплини. Клима була подла, витор, диждж, слунко, так же було компликовано, алє закончело ше як треба.

■ После спомнутих почежкосцох, могол биш видвоїц даєдно змаганє хторе ци було значне, а тиж и сполнєло твойо обчекованя? МД: Потераз мам пейц медалї и то шицко бронзово, озда ме прето наволали – краль бронзових медальох. Найкрасше орґанизоване змаганє на хторим сом участвовал було у Южней Кореї 2011. року, Шветове першенство у Даеґуу. Вони ґенерално цо ше дотика орґанизацийох кральове. Там сом закончел шести и бул сом барз задовольни, понеже сом нє обчековал же можем буц шести. То було єдно фине нєсподзиванє и праве то можем видвоїц як єдно красше змаганє на хторим сом бул.

■ Як випатра єден твой тренинґ? МД: Завиши же у хторим сом периодзе. Мой тренинґ може тирвац од єдней годзини по штири годзини, муши ше вельо робиц и комплексно. Кед придзем на тренинґ зогреєм ше, розрушам и мам два, три дисциплини хтори мам прейсц. Чи то скок до висока и препони, чи скок до далєка и руцанє кулї, терховня, дакеди плїванє.

■ Понеже ши активни на дружтвених мрежох, кельо ци вони значни? МД: Мнє су важни, бо єст людзох хторих интересує цо я робим. Добре же мам дружтвени мрежи, же ме людзе провадза, та вецей знаю о тим цо дзешецбой, и же и у Сербиї маю дакого хто ше зоз нїм занїма. Проґрес постої и мило ми же сом єден з иницияторох того проґресу. Мам шицки потребни дружтвени мрежи, алє ми то нє перша ствар. Я свой живот, таки яки є полни з путованями, змаганями, тренинґами, любим подзелїц з людзми хтори би то можебуц любели робиц, алє нє маю кеди, нє маю як, лєбо су єдноставно нє у тим.

■ Шицки хтори це провадза на дружтвених мрежох можу обачиц же любиш фотоґрафию. Кеди це вона зацикавела и цо найволїш фотоґрафовац? МД: Єдна од стварох хтору робим то тото же сцем приблїжиц людзом на социялних мрежох тото цо я робим и дзе сом, а то ше пороби найлєгчейше з фотоґрафию и видеом. То дацо цо любим и до чого сом уложел и мам ҐоПро апарат и ище єден, з хторима можем сликовац и людзом приблїжиц дзе сом и цо сом.

■ Нє ридкосц же ше нашо спортисти часто найду як представителє других репрезентацийох. Могло пречитац у медийох же ши мал понукнуце наступац за даєдну другу державу. З оглядом на стан у нашим спорту, як патриш на то?

■ Спортска кариєра нє тирва длуго. Як видзиш свою дальшу кариєру и яки ци плани за наиходзаци период?

МД: Кед би ми даєдна друга фамелия понукла милиони же бим ше змагал под єй презвиском нє прилапел бим, я Дудашов. Тота жем нє идеална, вона у транзициї хтора нє така лєгка, нє можем повесц же людзе найщешлївши, алє з другого боку ту наш дом, ту нашо наймилши и думам же то треба почитовац.

МД: Моя идея, затераз, же бим досцигнул Олимпийски бависка у Токию 2020. року. Любел бим там буц найлєпши у своїм живоце и шицко подредзим тому же бим бул там порихтани. После того мам намиру тренирац, прето же то любим, нє сцем з атлетики пойсц анї з отрушинку мержнї, бо ми вона дала барз вельо.

05

МАК 10/2016

У ФОКУСУ ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ

МЛАДИ НАДЇ Ї РУСКЕЙ МУЗИКИ „АКУСТИКА РУТЕНИКА”

МУЗИЧНИ ВЕЧАР „АКУСТИКА РУТЕНИКА” ПО ПЕРШИРАЗ ОТРИМАНИ У РУСКИМ КУЛТУРНИМ ЦЕНТРУ (РКЦ) У НОВИМ САДЗЕ, ПИЯТОК 23. СЕПТЕМБРА. МЛАДИМ УЧАШНЇКОМ ПОНУКНУТЕ „ПОБАВИЦ” ШЕ ЗОЗ РУСКИМА НАРОДНИМА И ЗАБАВНИМА ШПИВАНКАМИ, ТАК ЖЕ БИ ИХ ОБРОБЕЛИ НА СВОЙ СПОСОБ – ЖЕ БИ БУЛИ ИНОВАТИВНЄЙШИ И СУЧАСНЄЙШИ. ЦИЛЬ ТОГО ПРОЄКТУ БУЛ ПРИБЛЇЖИЦ МЛАДИМ РУСКУ МУЗИКУ. МУЗИЧАРЕ ХТОРИ БУЛИ ГЛАВНИ АКТЕРЕ ТОГО ВЕЧАРА, ПРИШЛИ ЗОЗ ВЕЦЕЙ НАШИХ МЕСТОХ, А НАСТУПАЛИ И ЯК СОЛИСТИ, И У ҐРУПИ. МУЗИЧНИ ВЕЧАР МАЛ ЗМАГАТЕЛЬНИ ХАРАКТЕР.

Реализаторки Саня Дивлякович и Александра Живкович Бучко, наглашели же „млади надїї” треба упознац прейґ музики и замерковац же на яки способ вони доживюю руску шпиванку. Же би ше могло участвовац було и критериюми хтори требало виполнїц.

– Мушело буц акустичне, ми дали озвученє, алє догварка була же зоз електричну ґитару нє мож наступац. Тиж так, єдна особа могла наступиц сама, або у дуету, ґрупи. Учашнїки мушели обробиц уж даяку постояцу писню, и то на даяки свой способ, нє глєдали зме виписани аранжмани, алє нови способ виводзеня – розтолковала Александра, єдна зоз орґанизаторкох. Орґанизаторе задовольни зоз одволаньом, а и убудуце планую таки проєкти. На вечаре „Акустика Рутеника” було седем точки.

06

МАК 10/2016

У ФОКУСУ

ФАХОВЕ ОКО, АЛЄ И СЛУХ ЖИРИЯ Фахови жири, у чиїм составе були Татяна Колєсар Ґвоїч, Мирко Преґун и Александра Колбас мали интересантни задаток. Преглашовали и додзельовали награду за найлєпши перформанс и найлєпше виводзенє, точнєйше, найкреативнєйши наступ. Тиж и публика мала право дац глас, та додзелєна и награда публики. Награду за найлєпши перформанс достала ґрупа у чиїм составе женски вокал Кристина Афич и музичаре Жарко Остоїч, Михаїл Римар и Павле Рац, награду за найкреативнєйши наступ достали Славко Колошняї и Мирко Пап. Ґрупа 2 SH ‘N’ JAY, у хторей Єлена Ґудураш, Александар Човс и Милан Брекайло, достали награду публики.

– При вибераню була компликована ситуация, понеже то перши рок же ше таке дацо случує, ми „поставяли” традицию же хто, як, и на яки способ ше будзе оценьовац. Зложели зме ше у одлучованю, патрели зме же яки писнї вибрани и яки обробок поробени. Колошняї и Пап зоз писню „Качмар, дай нам вино”, достали награду за найкреативнєйше виводзенє, односно наступ, прето же принєсли цошка нове, и то бул главни арґумент. Цо ше перформанса дотика, заш лєм було чежше – дзеци младши, старши, пришли, виведли цошка интересантне на сцени, та правда же зме ше двоєли, алє винєсли зме нашу одлуку. Кристина Афич и музичаре були порихтани, на якиш їх способ и прето достали награду за найлєпши перформанс – гвари Мирко Преґун, член жирия.

ВАЖНЕ УЖИВАЦ У МУЗИКИ Новосадска Матка була полна, публика позитивно реаґовала на младих музичарох, а и щиро прилапела шпиванки интерпретовани на иновативнєйши способ. Ошмихи и моцни аплаузи потримали шицких учашнїкох. На музичним вечаре „Акустика Рутеника” указани кретивносц, талант и любов ґу музики. Ґрупа хтора достала награду за найлєпши перформанс, по першираз наступала вєдно.

– То наш перши заєднїцки наступ и покус зме мали трему. За нєшкайши наступ зме ше пририхтовали дас два тижнї, шицко то було спонтано и нє требало нам вельо часу – наглашує Кристина Афич, вокал у ґрупи. Представели ше зоз интересантним наступом, од инструментох грали на двох ґитарох и на дємбеу (файта буґни), а упечатлїви женски вокал зачаровал атмосферу и їх наступ.

– Писню „Нє можем забуц” вибрала Кристина, прето же єй тота писня крашнє пасує, односно крашнє ю шпива, ми ше намагали потримац ю и зложели зме ше зоз ню при вибору. Вежбали зме и уклопели зме ше – гвари Павле, член ґрупи. Мирко Пап и Славко Колошняї, по думаню жирия мали найкреативнєйши наступ, односно виводзенє. Писню „Качмар, дай нам вино” интерпретовали „шмекерски”, зоз чарнима окулярами за слунко и на ґитарох.

– Мнє ше пачи же пришло надосц младежи до Матки, а награду зме нє обчековали – гвари Мирко и додава же ше вєдно рихтали дас годзину. Славко потвердзує же и вон задовольни зоз наступом. Прави опущени и боемски наступ, виведла ґрупа 2 SH ‘N’ JAY, хтора достала и награду публики.

– Двоєли зме ше медзи двома писнями, алє на концу зме ше одлучели за швидши темпо и прето зме реализовали писню „Шицким добре” – гвари Милан Брекайло. Кажде од нїх мал даяку свою идею за сценски наступ, були спонтани и гаризматични, а ґитара и гушля охабели моцни упечаток у музики.

– Важне нам було забавиц ше, шицко то було инспирация у одредзеней хвильки, и я би любела кед бим кажди пияток так препровадзела – толкує Єлена. На тим музичним вечаре наступели и Себастиян Надь, Марина Роман, Анамария Колошняї и Михаил Рамач. У Матки була виложена и вистава инспирована з улїчну уметносцу, а єй авторе Станислав Мудрох и Любиша Стевич. Програму водзели Лидия Костелник и Андрей Орос. У паузи, док жири приношел одлуку же хто побиднїки, прейґ видео-бима пущени споти шпиванкох Руснацох зоз Сербиї, Словацкей, України и Польскей. „Акустика Рутеника” реализована як проєкт младих зоз РКЦ-а, зоз потримовку Роботного цела за младеж Националного совиту Руснацох. ФОТО: АНДРЕА НОВАК

07

МАК 10/2016

МАК-ОВ КОЛАЖ СЕНКА ИВАН ИНТЕРВЮ ЗОЗ АЛЕКСАНДРОМ БЕСЕРМИНЬОМ З КОЦУРА

КЕД У ВАШЕЙ ЖЕМИ ВИХАСНУЄЦЕ ШИЦКО ЦО ВАМ ШЕ ПОНУКА У ОБЛАСЦИ ЗОЗ ХТОРУ ШЕ ЗАНЇМАЦЕ, А ВИ ДУМАЦЕ ЖЕ ТО НЄ ДОСЦ, ДОБРА ИДЕЯ ПОЙСЦ ДО ИНОЖЕМСТВА И ТАМ НА ИНШАКИ СПОСОБ ОД НАШОГО, ДОПОЛНЇЦ СВОЙО ЗНАНЄ. НА ТАКУ ИДЕЮ ПРАВЕ ПРИШОЛ АЛЕКСАНДАР БЕСЕРМИНЇ ЗОЗ КОЦУРА, ХТОРИ ПРЕД КОНЄЦ СВОЇХ МАСТЕР СТУДИЙОХ НА ФАКУЛТЕТУ ТЕХНЇЧНИХ НАУКОХ, НАПРЯМ РАХУНКАРСКА ТЕХНОЛОҐИЯ И КОМУНИКАЦИЇ, ПОШОЛ ДО ФИНСКЕЙ ШКОЛОВАЦ ШЕ ЕЩИ ШЕЙСЦ МЕШАЦИ.

■ Як дошло до одходу до Финскей? Александар Бесерминї: Ещи концом трецого року основних студийох, почал сом ше розпитовац же як бим могол пойсц на студентску черанку. Понеже тот єден одсек, односно унапряменє, трима RT-RK фирма, чий сом бул стипендиста, питал сом ше им же чи иснує така можлївосц. Гварели же бим ту закончел основни студиї и вец ме на мастеру даґдзе пошлю. Кед сом ше уписал на мастер, я заш то спомнул, алє було Га, то нє у интересу фирми, так же сом пренашол други способ. Кед ми на мастер студийох остало лєм одбранїц мастер, я обновел рок же бим затримал статус студента, претаргнул контракт зоз RT-RK фирму же бим могол пойсц до иножемства на черанку.

08

МАК 10/2016

■ На хторим язику ши слухал преподаваня и чи ше система образованя у Финскей розликує од нашей? АБ: За Финску ше трима же ма найлєпшу систему образованя у швеце, медзитим, я нє ишол на курси хтори на финским язику, алє на курси хтори отримовани на анґлийским язику. То автоматски значи же професоре знаю же маю роботи зоз студентами на черанки и верим же тоти преподаваня нє исти зоз тима хтори ше отримує Финцом на финским язику. Пачи ми ше же нєт прициску на студентох, значи кажде най роби кельо може и кельо сце, предмети сами вибераме хтори сцеме и кельо сцеме, нєзависно од бодох. З професорами ше могло радзиц коло проєктох, жаданьох студента... Бул и професор хторому сом мейл

послал на три годзин рано и вон ми за пейц минути одвитовал. Сцем повесц же студентом професоре вше на розполаганю за догварку и консултациї. У нїх ше шицко окончує онлайн, так же нєт чеканя у шорох, и анї сом нє мал потребу дознац дзе им студентска служба. Кед ше поведло же резултати испитох буду обявени на дзешец, на дзешец обовязно були онлайн. Анї єден папер сом нє мушел глєдац и даґдзе ношиц, а у нас то шицко обратно.

■ Достал ши там даяку стипендию? Дзе ши жил? АБ: Я конкуровал на програму EUROWEB+ и думам же хто ма вельке жаданє пойсц и пополнї прияву як тому шор, верим же пойдзе. Ту сом и написал же бим любел пойсц до Финскей, лєбо

Александар стої други з правого боку

МАК-ОВ КОЛАЖ

Шведскей, з тим же ми Финска була перше жаданє. Достал сом од нїх стипендию, а у Финскей сом вец конкуровал за змесценє. Жил сом у студентским доме.

■ Яка розлика кед у питаню студентски доми? АБ: Їх доми ше барз розликую од наших. Вони маю, буквално, купени будинки и там змесцую студентох. Я жил сам и могол бим то описац же як да сом жил у ґарсонєри. Тиж, нєт портирох, зоз карточку ше уходзи до будинку, так же нє може войсц хто сце, а може ци присц хто сце, кеди сце и остац кельо сце.

■ Кельо ши ше, за тоти шейсц мешаци у Финскей, научел и усовершел у своїм фаху? АБ: Там сом пошол з намиру же бим мал предмети хтори сом ту за

пейц роки школованя нє мал. Так же шицко цо сом там учел було дополнєнє на мойо знанє.

■ Гваря же хто закончи ФТН, сиґурно находзи роботу. Цо ти гвариш на тото?

■ Робиш тераз даґдзе, лєбо ши робел?

АБ: Можем повесц же то завиши од напряму. Думам же заш лєм нє шицки напрями подєднак глєдани, алє найбаржей завиши же кельо дахто добри у своєй роботи. Дахто би повед же Закончел ши програмованє, найдзеш роботу лєгко и баш ци бриґа, медзитим, то нє вше так. Стої же скоро кажде хто закончи програмованє найдзе роботу, алє од твойого знаня завиши же яку, дзе и кельо плацену. Думам же шицко завиши од твоїх амбицийох. Цо маш векши амбициї, вецей ше будзеш трудзиц же биш постал успишни.

АБ: Бул сом стипендиста RT-RK фирми у Новим Садзе и за нїх сом, вец, и робел. Мушел сом пре одход до Финскей претаргнуц, алє роздумуєм ше врациц, понеже ми у нїх дзвери отворени и у тей хвильки ми найвецей одвитую.

■ Дзе биш волєл робиц, у Сербиї, чи у иножемстве? АБ: Мам даяки плани, алє на нїх мушим дакус ещи причекац. Гей, сцем пойсц даґдзе, нє знам ещи дзе, алє плануєм пойсц робиц „прейґа”, а вец озда и увидзим дзе ми ше баржей будзе пачиц. Затераз нє можем сиґурно повесц же пойдзем и же ше нє врацим.

09

МАК 10/2016

РОЗДУМОВАНЄ НАГЛАС

Одроснутосц то кед, и попри тим же „дома єст шицкого”, заш лєм „пождереш” и плєску на вашаре.

ЕМИЛИЯ ЧИЗМАР

дала и р а н и цо 2 д у б а б -ґали и у т л в а х е г а е Н Знац кола? з зисц а м л е ш , и н в и д и же б є 200 м Е . а д е ю. най нє ш нє пуща ауми р т # я и минац о д # й а #кирб „Нє шмеш мац милос ци! Мушим раховац на е тото же ми тераз вельки, та ше од нас боя. Озда.. ОДБИЙ КЛ . ИНАЦ – АВ ТОЧКО НАШ!!”

Успих п рейґ вя зи нє обишо л анї а в т очка. Зоз сиґ урносц у з нам же нїх то з т и х цо доста ли наг раду н є маю во жацку .

Сплєтки и мервеня „Чули зме же будзе закуска.” „Було барз крашнє. Нїч сом нє розумел.” „Прекрасни, нєодкрити, скоро як хобити.” „Я ту заметам. Длуго будзеце ещи?” #умузею #днїрукейкултури #нєруснаци

Уживайце док вам єшень асоцияция на испити, школєнє... #ламачка #огрива #животпляскаанєгласка #квиткимудросци

10

МАК 10/2016

ТАК И НЇЯК ИНШАК АНА РИМАР, МАСТЕР ПРОФЕСОР РУСКОГО ЯЗИКА И ЛИТЕРАТУРИ

Г, Ґ, ЧИ Х? *АНГЛИЙСКИ Треба повесц АНҐЛИЙСКИ, бо ше у язику з хторого нам пришло тото слово, у анґлийским, тото слово пише зоз ґ: English. Зоз тим у вязи (нє у вязи того), треба повесц и як ше пише други слова хтори до руского язика вошли з даєдного другого язика, а кед нє знаме чи треба написац г, ґ, чи х. Кед ше у язику з хторого даєдно слово вошло до нашого язика пише зоз h, тото слово пишеме зоз г, кед ше у жридловей форми слово пише зоз ch, у руским язику тото слово напишеме зоз х, а кед у жридловей форми маме g, и у руским язику ше тото слово будзе писац зоз ґ. Приклади: hyperactivity гиперактивносц technology технолоґия English анґлийски Тиж так, кед слово о анґлийским, а одноши ше и на назви других язикох, вше их пишеме з малу букву, окрем у случайох кед су на початку виреченя. Так пишеме: руски, сербски, французки, мадярски итд. * Часто мож чуц же дахто хто путує з Нового Саду прейґ Кули до Руского Керестура гутори так: Идзем за Керестур. Кед ше так пове, значи же пойдзе до Лалитю, бо Лалить у тим напряме за Керестуром. Правилно повесц же ше идзе до Керестура (кед ше путує так як написане у першим виреченю). * Була телевизия да нас сними.

Була нас зняц телевизия.

* Зняц мож и шмати з паньващика, а шмати (зоз себе) зоблєкаме.

11

МАК 10/2016

УПЕЧАТКИ СЕБАСТИЯН НАДЬ

THERE’S A LIGHT THAT NEVER GOES OUT ПРИКАЗ БЕНДУ THE SMITHS

„СМИТС” (АНҐЛ. THE SMITHS) БУЛ БРИТАНСКИ АЛТЕРНАТИВНИ РОК СОСТАВ, ХТОРИ ПОСТОЯЛ ОД 1982. ПО 1987. РОК. НАСТАЛ У МАНЧЕСТЕРУ У АНҐЛИЇ. У БЕНДУ БУЛИ ШТИРМЕ ХЛОПИ – ҐИТАРА, БАС ҐИТАРА, БУҐНИ И ВОКАЛ. СМИТСИ БУЛИ ЄДЕН З НАЙЛЄПШИХ ИНДИ-РОК СОСТАВОХ 80-ИХ И ПО НЄШКА СУ НАЙВАЖНЄЙШИ СОСТАВ ХТОРИ УПЛЇВОВАЛ НА ИНДИ МУЗИКУ. Видали штири албуми, цо думам же вельки успих за лєм пейц роки постояня. Тото цо ми найглупше у вязи цалого бенду, то же ше розпадли пре пенєж.

Од штирох албумох, найоблюбенши ми „The Queen is Dead”, прето же кажда писня ма якешик нукашнє значенє хторе лєм Смитси розумели, а тиж так кажда писня повязана на даяки способ. З того албума, найлєпша писня ми „I Know It's Over” и предкладам же би ю кажди любитель андерґраунд музики послухал. Писнї хтори им тиж так добри то – „How soon is now?”, „There is a light that never goes out”, „Asleep”,„Meat is murder” и „Well I wonder”. Кед би дахто хто слуха музику з тих часох повед же єст лєпши бенди од Смитсох, можебуц бим ше зоз тим и зложел, алє, їх музику якошик найбаржей чувствуєм и можем повесц же ми аж ламе косци док ю слухам, и меня мойо розположенє.

12

МАК 10/2016

ФОТО: fanart.tv

Попри квалитетней музики хтору Смитси правели, писали и поезию, точнєйше, єден з нїх, а то Мориси, хтори бул вокал. Вон после розпадованя бенду предлужел соло кариєру, у хторей бул досц успишни. Од 2002. року, бувши члени составу ше зиходза раз рочнє и отримую „свирку” у Анґлиї.

УПЕЧАТКИ

Тот филм на мнє охабел наисце вельки упечаток и помогнул ми похопиц же зоз якима силами ше велї людзе боря на драги до успиху и цо су шицко порихтани жертвовац же би були успишни. Без огляду на вашо професиї и интересованя, лєгко ше пренайдзеце у даєдних часцох филма и за себе найдзеце найлєпшу поуку, а з тим увидзице и ґениялносц зоз хтору є витворени и прецо є тельо раз наградзовани. „Чарни лабуд”, америцки психолоґийни трилер зоз 2010. року, єден з найнаградзованших филмох остатнїх рокох хтори позберал шицки найзначнєйши награди з обласци кинематоґрафиї, а тиж так достал и вельо позитивни критики. Його квалитет препознала и публика хтора нащивйовала биоскопски приказованя у вельким чишлє.

ФИЛМ „BLACK SWAN”

Тот филм под свою поверхносцу ноши и вельо глїбше порученє и указує нам же на яки почежкосци наиходза уметнїци у швеце балета, яка цена популарносци и чого ше треба одрекнуц. Тиж так, у филму приказане же цо шицко скрите споза шветлох рефлекторох, односно приказани цми бок шоубизниса. Филм провадзи Нинову кариєру балерини и приказує же на яки препреченя, дзвиганя и паданя наиходзи у швеце професийного балету. Театер у котрим Нина танцує, пририхтує нову балетну творчосц „Лабудово озеро”. Главни улоги у тей точки маю били и чарни лабуд. Били лабуд символизує нєвиносц и елеґанцию, а чарни сензуалносц. Нина свой професионализем указала през трансформацию зоз билого до чарного лабуда. Тота трансформация од нєй вимагала же би од наивней и добрей дзивки прешла на цалком други бок. Мушела пренайсц свой цми бок и постац цалком друга особа, хтора одвитує улоги чарного лабуда. Праве тота трансформация хтора вимагала вельки труд и жертву, допринєсла єй огромному успиху. ФОТО: emaze.com

БОРБА ЗОЗ САМИМ СОБУ

МАРИЄТА БУИЛА

Главну улогу у филму ма Натали Портман, млада уметнїца, хторей тот филм принєсол вельки припознаня и награди. Натали Портман, медзи иншим, освоєла Оскара и Златни ґлобус за найлєпшу главну улогу у тим филму. Шицки тоти припознаня подзвигли єй кариєру на висши уровень. Подїя того филма змесцена у швеце балета. Главна актерка филма, котра ше вола Нина, по професиї балерина. Нина наивна дзивка котра ше каждодньово находзи у нємилосердним швеце балета, у котрим ше водзи оштра и нємилосердна борба за улоги и популарносц. Окрем почежкосцох у театре, Нина ше у своїм обисцу бори зоз пребарз амбицийну мацеру, хтора тиж так була балерина и доприноши же би прицисок на Нину бул ище векши, бо ше цалком сконцентровала на Нинову кариєру.

13

МАК 10/2016

„ЛЮБИМ ГРЕДУ, A И ВОНА ЛЮБИ МНЄ!”

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ СЕНКА НАДЬ

ИНТЕРВЮ ЗОЗ ҐИМНАСТИЧАРКУ ИВОНУ ГНАТКО ЗОЗ ВУКОВАРУ

Ивона Гнатко зоз Вуковару ма 20 роки, а зоз ґимнастику ше занїма од пиятей класи основней школи. По конєц осмей класи ходзела на змаганя на шицких уровньох, a за тот час освоєла три погари, седем златни, пейц стриберни и осем бронзово медалї и вецей як 40 дипломи. Тераз є на трецим року студийох Вчасного и предшколского воспитаня и науки у Осиєку, а зоз ґимнастику ше занїма лєм рекреативно.

14

МАК 10/2016

Гоч тренирац ґимнастику мож уж на штири роки, векшина дзецох ше зоз ню стрета у школи. Ивонов потенциял препознал наставнїк физичного и предложел єй же би пришла на спортску секцию ґимнастики. Понеже ю уж на першим тренинґу тот спорт зацикавел, такой ше уписала на секцию ґимнастики. Кед ше после шейсцох мешацох тренираня виберало екипу хтора пойдзе на Жупанийске змаганє, Ивона була єдна спомедзи нїх.

■ Яки були твойо перши резултати на змаганьох и зоз чим ше окреме цешиш? Ивона Гнатко: Такой на початку сом зазначела добри резултати. Була сом на високим штвартим месце у Жупаниї. После того сом ше уписала до Ґимнастичного клубу „Вуковар” и швидко напредовала. О два роки сом освоєла городски и жупанийски змаганя и була медзи першима на реґионалних змаганьох. Окреме вельки успих за Клуб, а ище

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

баржей мнє бул кед сом, после нєполних двох рокох тренираня и снованя Клубу, по резултатох була на лїстини за Державне змаганє. У наиходзацим периодзе сом участвовала и на медзинародних змаганьох, як цо Медзинародни крачунски турнир у Самобору.

найволїм греду, на хторей сом схопнєйша як на жеми. Франта! Я любим ю, вона люби мнє, и на нєй сом ше найлєпше указала и була замеркована.

■ Зоз такима резултатами ше нє може похвалїц гоч хто. Прецо ши напущела змаганя?

ИГ: Єст вельо младих котри ше занїмаю зоз ґимнастику, прето же єст тельо програми же одмалючка дзеци можу упознац и полюбиц тот спорт. Длуго сом волонтерка Шветового купу у ґимнастики у Осиєку и можем повесц же у векшим розпону рокох єст вецей хлапцох як дзивчата, вироятно прето же дзивки свойо кариєри закончую до 30 рокох, а хлопи оставаю длужей.

ИГ: Понеже сом достала стипендию у Приватней ґимназиї „Ґаудеамус” у Осиєку, вельо часу ми одберало ученє. Зоз ґимнастику ше рекреативно занїмам и нєшка. Кед мам часу, тренирам у Ґимнастичним клубе „Осиєк-Жито” у Осиєку у програми Ґимнастика за одроснутих.

■ Яки файти ґимнастики постоя и яку ти файту тренираш? ИГ: Нєшка єст вецей катеґориї ґимнастики, як цо спортска ґимнастика, ритмична ґимнастика, скоки на трамболини, спортски аеробик, спортска акробатика и обща ґимнастика. Зоз ґимнастику ше рекреативно може занїмац кажде, нє важне кельо маце роки, а гоч кеди ше активуєце то на ваш орґанизем може лєм позитивно дїйствовац. Як гваря, а можем и особнє потвердзиц же – у здравим целу здрави дух! Мнє наймилша файта ґимнастики спортска, лєбо як ю волаю – класична ґимнастика. Пробовала сом и ритмичну, хторей єдна з основох и балет, бо ме цикавела, алє заш лєм нє нательо як спортска. Од справох

■ Яка заступеносц хлопох и женох у ґимнастики?

■ Єст даяки окремни стил живота ґимнастичарох? Чи маце одредзену файту костираня? ИГ: Мой стил живота бул єдноставни, кед сом добре орґанизовала обовязки мала сом часу за шицко цо сом сцела и любела сом таки способ живота. Окрем на ґимнастику, ходзела сом и на фолклор, одбойку, шпиванє у дружтве „Руснак” и у школским хору. Цо ше дотика костираня, єдла сом цо и вше – од шицкого по дакус, понеже сом була у фази розвою. Тренере ми препоручели же бим хасновала витамини и протеини у таблетох, алє шицко природне. После каждого тренинґу сом себе направела овоцову шалату, лєбо пошла до загради на древо и єдла нєшприцовану овоц.

■ Як випатра єден тренинґ ґимнастики? ИГ: Тренинґ почина зоз уводним зогриваньом, найчастейше бежаньом и пририхтованьом орґанизму за вежбанє. Пририхтованє ше углавним роби на партеру, дзе ше роби вежби за цале цело, од обичного ходзеня по багинди, а потим маме вежби моцносци, хтори и главна часц тренинґу. Зоз планом тренинґу одредзене на хторей справи ше будзе вежбац, та ше вец роби на тей одредзеней справи. На концу ше понацагуєме и тренинґ готови.

■ Яки можлївосци ши потераз мала занїмаюци ше з ґимнастику? ИГ: Окреме ми мило же сом нащивела Ґимнастични центер у Деви, дзе тренирала Надя Команечи, єдна з моїх идолох у ґимнастики. То ми оможлївела делеґация Шветового конґреса Русинох/Руснацох/Лемкох зоз Румуниї. Привитал ме директор того центру, а мала сом нагоду и опробовац ше на їх справох.

■ Маш ище даяки ґимнастичарки на котри ше упатраш? ИГ: Окрем Надї Команечи, идол ми и Карли Патерсон и Тина Ерцеґ зоз Горватскей, котру и особнє познам.

15

МАК 10/2016

ШВЕТ ТЕХНЇКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ ЯСНА МЕДЄШИ И МИЛИЦА КНЕЖЕВИЧ ВИДЕО БАВИСКА

ДОБРИ, ЧИ Жиєме у технолоґийней ери, дзе рахункари каждодньовосц, аж и есенциял. Перше праве видео бависко волало ше „Тенис за двоїх” и бавело ше го на осцилоскопу. У нєшкайшим чаше нєнормално вельке число младих и дзецох каждодньово уходзи до виртуалного швета и свой шлєбодни час препровадзує на тот способ. Векшина нє зна за гранїцу и нє ма самоконтролу.

Початком 70-их рокох прешлого вику, видео бависка починаю прицаговац векшу увагу, и починаю ше розвивац детальнєйши и интересантнєйши бависка, алє рахункари ище вше нє були таки доступни людзом. Аж 80-их рокох прешлого вику, кед ше розвиваю конзоли, хтори могол кажди просекови чловек купиц, видео бависка поставаю популарни и почина ше их бавиц масовно. Понеже ше их почина вше вецей бавиц, та и видео бависка маю на нас вельки вплїв, на наш розвой и социялни живот. Як цо у шицким пренаходзиме позитивне и неґативне, так и при бавискох. Векшина видео бавискох базована на стратеґиї, та бавяче розвиваю стратеґийне роздумованє. У тих бавискох, бавяче сами приноша одлуки о шлїдуюцим руху

и на таки способ швидко науча о своїх слабосцох и добрих характеристикох. Тиж так ше научи и роботу у тиму.

так, шлєбодни час котри препровадзели за рахункаром нє знаю заменїц зоз квалитетнима активносцами.

– Дзеци науча руковац зоз технолоґию, нє маю страх од рахункара, мануелна схопносц на рахункару им вше лєпша. Прейґ бавискох можу дойсц до обласцох котри за нїх интересантни. Часто бавя креативни бависка, та зоз тим звекшаю свою креативносц – толкує педаґоґ Любица Няради.

– Зоз бавеньом видео бавискох бавяче забуду на реални швет и починаю жиц у виртуалним швеце, чого су анї нє свидоми. Младши дзеци котри ище нє маю розвиту самоконтролу препровадзую вельо вецей часу за рахункаром як цо би требали. При младших возростох родичи треба же би водзели рахунку о тим кельо их дзеци препровадзую час бавяци видео бависка. А по моїм думаню, старши знаю сами себе контроловац и розподзелїц час – гвари Нярадийова и визначує же дума же до два годзини дньово цалком досц бавиц видео бависка, же бизме нє загрожели здравє очох, похребцини и зачували социялни живот.

Но, видео бависка вшелїяк маю и неґативни боки. Швидко ше досцигує обшеднутосц зоз бависками, кед их нє бавя поряднє, бавяче поставаю гиперактивни и нєсцерпезлїви. Понеже нє маю вельо физичного контакту и социялней интеракциї, поставаю буц емоцийно нєстабилни и забуваю на емпатию. Тиж

ЧКОДЛЇВИ?

16

МАК 10/2016

ШВЕТ ТЕХНЇКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ Топ три тераз напопуларнєйши видео бависка: 1. League of Legends, нєшка найпопуларнєйше онлайн мултиплєрске видео бависко котре дньово просеково бавя и до 27 милиони бавяче.

2. World of Warcraft друге на лїстини найпопуларнєйших бавискох, хторе ше тиж так бави онлайн. Дньово го бавя и до 10 милиони бавяче.

3. Dota 2 то бависко котре дньово бавя 800 000 бавяче. Як и перши два, и Dota 2 ше бави онлайн и ма мултиплеєрску опцию.

ХТОРЕ ВИДЕО БАВИСКО БАВИШ И ЯК ЧАСТО: ■ Иван Канюх (24), Нови Сад: Видео бависка состойна часц мойого дзецинства, найбаржей сом любел бавиц стратеґиї и бависка котри ше базую на командованє зоз войском, як цо то Red Alert, Star Craft, War Craft, Rome Total War и велї други. Знал сом цали дзень препровадзиц за рахункаром у бавеню видео бавискох. Дакеди сом трацел чувство за час, забул сом дакеди и поєсц дацо кельо сом бул уцагнути до самей приповедки и рижних случованьох у бависку, так же сом знал превершовац у тим наисце, алє нє можем повесц же то преросло до даякей хороти зависносци, бо то була лєм єдна преходна фаза у моїм одроснуцу. Понеже тераз мам вельо обовяки, барз ми мало часу остава за бавенє бавискох, а и нє так ме прицагую як дакеди.

■ Емина Регак (17), Руски Керестур: Углавним бавим Sims 2 и Naruto online Bandai. Дньово бавим два годзини, и думам же то цалком досц. Видео бависка бавим одмалючка, алє ше ми нїґда нє случело же страцим поняце о часу док бавим.

■ Дамир Н. (9), Руски Керестур: Видео бависка бавим од пейцох рокох. Облюбене бависко ми League of Legends, хторе барз вельо бавим, одприлики шейсц годзини дньово. Даскельо раз ше ми случело же бавим цалу ноц, алє тераз ходзим до школи, та ше ми шпи.

■ Стефан Пецник (14), Червинка: Найволїм бавиц Counter-Strike GO и World of Tanks. Вельо препровадзуєм часу у бавеню бависка, през розпуст одприлики и коло дзешец годзини. Случовало ше ми дакеди же бависка бавим цалу ноц, алє ше можем контроловац кельо бавим и докля бавим.

■ Тадей Малацко (17), Руски Керестур: Найвецей бавим League of Legends. Просеково бавим 3-4 годзини дньово. Нїґда ше ми нє случело же бавим цалу ноц, єдноставно, знам кеди досц. Бависка бавим одмалючка, алє думам же сом з нїма нє обшеднути.

17

МАК 10/2016

УПОЗНАЙ СЕБЕ НАТАША КОЛЕСАР, СТУДЕНТ ПЕДАҐОҐИЇ ТЕСТ

ХТОРИ ТИП ИНТЕЛИҐЕНЦИЇ ТВОЙ АДУТ? Кажде з нас жада охабиц упечаток мудрей, интелиґентней особи, алє цо то значи буц интелиґентни? Док ше скорей думало же слово о єдней, общей способносци, нєшка прилапена идея о иснованю розличних типох интелиґенциї, та так питанє „Чи зме интелиґентни, и кельо?” заменює питанє „Як зме интелиґентни?”.

I

Кажди поєдинєц ма свою єдинствену комбинацию розличних типох интелиґенциї, покус зоз каждей, алє у розличним ступню заступеносци. Кед жадаш превериц хтори тип интелиґенциї найзаступенши при це, пополнї тот тест. Попри каждей вияви упиш „+” кед ше зоз ню складаш, односно „–” кед ше нє складаш.

□ Лєгко паметам ноти. □ Слухам музику док учим. □ Заинтересовани/на сом за поезию. □ Уживам у розличних жанрох музики. □ Лєгко паметам мелодию. □ Рушанє по такту ми нє представя проблем. □ Интересую ме музични инструменти.

□ Важне ми же бим спатрел/а свою улогу и

□ Ришованє математичних задаткох ми

□ □

интересантне. Любим загадки хтори вимагаю роздумованє. Нє любим нєорґанизованосц. Часто анализуєм подїї же бим пренашол/ла одвит на питанє „як?” и „прецо?” ше дацо збува. Ствари муша мац одредзени смисел же бим бул/а задовольни/на. Добри/ра сом у оперованю зоз числами. Интересую ме компютери, ученє компютерских програмох и програмских язикох.

□ □ □

II □ □ □

место у тим швеце. Уживам у дїлох древних и сучасних филозофох. Свидоми/ма сом своїх можлївосцох, алє и огранїченьох. Уживам у роздумованю о важних животних питаньох. Свидоми/ма сом своїх цильох. Любим препровадзовац час сам/а, роздумуюци о своїх планох. Найволїм учиц сам/а.

□ □ □

□

□ Найбаржей ми одвитує ученє зоз другима. □ Лєгко запровадзуєм и отримуєм контакт з людзми. Любим помагац другим людзом. Уживам у ґрупних активносцох. Я „тимски бавяч”. Добре препознавам розположеня и чувства других людзох. Думам же важне провадзиц политични збуваня у своєй жеми.

□ □ □ □ □

18

МАК 10/2016

III

IV

УПОЗНАЙ СЕБЕ

V

□ Чежко ми длуго шедзиц на єдним месце. □ Уживам у спортох и бавискох на отвореним. □ Лєгко и швидко учим розлични рухи. □ Любим танцовац. □ Найлєпше учим през роботу. □ Уживам у ручней роботи. □ Мам добру ровновагу, добре контролуєм и ускладзуєм свойо рухи.

VI

□ Мам богати розвити словнїк. □ Уживам у читаню. □ Любим ришовац крижальки. □ Водзим особни дньовнїк. □ Записованє думкох ми помага же бим их лєгчейше запаметал/а. Заинтересовани/на сом за странски язики. Любим участвовац у дебатох и явних наступох.

□ □

Бодованє: Превер у хторей таблїчки маш найвецей „+” Найвецей „+” у першей таблїчки: Твой адут музична интелиґенция Окрем же уживаш у музики, добре розумиш ритем, мелодию и маш чувство за розлични звуки зоз природи. Музична интелиґенция нє ноши нужно зоз собу и дар за шпиванє. Характеристична є за музичарох, композиторох, диджейох, музичних продуцентох, режисерох... Найвецей „+” у другей таблїчки: Твой адут лоґично-математична интелиґенция Математика ци нє проблем. Швидко обачуєш одношеня медзи предметами, причини и їх пошлїдки, цо ци помага у ришованю розличних проблемох. Любиш кед ствари на своїм месце, кед шицко ма свой смисел, кед є лоґичне. У складзе зоз тим, и свойо думки пробуєш цо лєпше орґанизовац. Лоґично-математична интелиґенция потребна у шлїдуюцих занїманьох: банкарстве, компютерским програмованю, инжинєрстве, виучованю астрономиї, физики, математики, и других природних наукох... Найвецей „+” у трецей таблїчки: Твой адут интраперсонална интелиґенция Свой час любиш препровадзовац у мире, цихосци, роздумуюци о своїх цильох и глєдаюци способ як их витвориш. Добре познаш себе, свойо предносци и слабосци. Заинтересовани/на ши за вельки животни питаня, як цо то: „Прецо зме ту?”, „Яки смисел чловекового живота?”, „Цо шлїдзи после шмерци?”, „Чи постої Бог?”.

□ Свойо идеї часто виражуєм през рисованє. □ Уживам у ушорйованю ентериєра. □ Лєгко ше знаходзим у просторе. □ Лєпше паметам твари, як мена. □ Добре ше знаходзим на ґеоґрафских картох и мапох. Мам фотоґрафске паметанє (добре паметам тото цо сликовно представене). Часто бавим видео бависка.

□

VII

□

Интраперсонална интелиґенция характеристична за писательох, рибарох, филозофох, уметнїкох, духовних людзох... Найвецей „+” у штвартей таблїчки: Твой адут интерперсонална интелиґенция Розумиш медзилюдски одношеня, цо ци олєгчує будованє нових, и очуванє старих товаришствох. Знаш вислухац, посовитовац, нагваряц, прегваряц, ришовац конфликти... Добре обачуєш чувства других, и знаш як у складзе з нїма треба поступиц. Заинтересовани/ на ши за дружтвени збуваня и добри/ра у їх орґанизованю. Способносц розуменя других важна у каждей обласци людскей роботи, а окреме є глєдана при политичарох, наставнїкох, терапеутох, социялних роботнїкох, менаджерох, ґлумцох, келнерох, тарґовцох... Найвецей „+” у пиятей таблїчки: Твой адут тїлесно-кинестетична интелиґенция Лєгко контролуєш свойо рухи, и швидко их учиш. Схопни/на ши. Виражуєш себе и свойо способносци през цело. Заинтересовани/ на ши за спортски, и вообще, физични активносци. Тота файта способносци нєобходна при танцошох, ґлумцох, спортистох, тренерох, циркузантох, майстрох... Найвецей „+” у шестей таблїчки: Твой адут вербална интелиґенция Свойо думки лєгко преношиш до словох. Любиш читац, бешедовац, дискутовац, розправяц, и свойо становиска бранїц з арґументами. Вербална интелиґенция характеристична за адвокатох, судийох, писательох, явних бешеднїкох, новинарох, прекладательох... Найвецей „+” у седмей таблїчки: Твой адут просторна интелиґенция Добре преценюєш простор коло себе у одношеню на други предмети, або людзох. Маш способносц тродимензийного задумованя. Учиш и роздумуєш у сликох. Любиш свойо идеї виражиц през скицу, рисунок, фотоґрафию... Просторна интелиґенция характеристична за архитектох, дизайнерох, спортистох (у тимских спортох), танцошох, пилотох, вожачох, филмских режисерох...

19

МАК 10/2016

КУЦИК СОВИТОХ МАЯ ЗАЗУЛЯК РОЗГВАРКА ЗОЗ БЛОҐЕРКУ АЛЕКСАНДРУ ДУДАШ (DRAHAPOZDRAVJE.WEEBLY.COM)

ЗНАКИ И ПРЕПРЕЧЕНЯ НА ДРАГИ ПО ЗДРАВЄ

У ЮНИЮ ТОГО РОКУ, ВЕЛЇХ ХАСНОВАТЕЛЬОХ ФЕЙСБУКА ЗАЦИКАВЕЛО ХТО ТО АЛЕКСАНДРА ДУДАШ, ХТОРА НА СВОЇМ ПРОФИЛУ ОБЯВЮЄ ТЕКСТИ ЗОЗ ЄЙ БЛОҐУ ДРАГА ПО ЗДРАВЄ, ХТОРИ ПИШЕ – ПО РУСКИ. ПОПРИ ИНТЕРЕСОВАНЯ ЗА ЗДРАВЕ КОСТИРАНЄ, ПРИЧИНА ЗА ЛЮБОПИТЛЇВОСЦ НАЙВИРОЯТНЄЙШЕ БУЛ И ЯЗИК, БО ИЩЕ ВШЕ НЄ МАМЕ ВЕЛЬО РУСКИХ БЛОҐЕРОХ, ТА ПОСЛЕ ПЕРШОГО ТИЖНЯ, АЛЕКСАНДРОВ БЛОҐ НАЩИВЕЛИ 700 ОСОБИ. Драга по здравє Александри Дудаш з Руского Керестура, хтора тераз жиє у Шведскей, була длугока. Здраве костиранє ю почало интересовац ище на початку пубертета, алє ше, як гвари, роками тримала погришних прешвеченьох.

– То почало теди кед сом почала вежбац у терховнї и кед сом вошла до поля живота хторе подрозумює здравє през вежбанє, а вец и костиранє. Гоч сом и теди мерковала як ше костирам, то було процивне тому цо би мнє одвитовало и то бул лєм рецепт за мойо векши проблеми. Тирвало то так дас дзешец роки – бешедує вона. Александрово интересованє за костиранє кулминовало пред коло штирома роками, кед ю здравствени стан нагнал же би ше о тей теми баржей информовала и цалком пременєла свой способ костираня.

20

МАК 10/2016

– Мала сом и подли сон, була сом хронїчно вистата, болєли ме мускули и косци, вше ми було жимно, мала сом пременки розположеня... Знала сом же так вецей нє можем, же цошка мушим пременїц, алє сом нє знала цо. Почала сом глєдац информациї у Ґуґлу и начитала сом ше „свашта”. То нє ишло прейґ ноци. Длуго сом глєдала, вичитовала. Нашла сом блоґ хтори ме зацикавел, а вон ме вец одведол на шлїдуюци, чия ше авторка закладала за цошка

КУЦИК СОВИТОХ цо було цалком процивне од того цо я потеди читала. Купела сом и кнїжки, а тото цо ме цикавело преверйовала сом и у медицинскей енциклопедиї... Алє, тото цо значне, то же сом шицко тото почала применьовац и на себе – толкує Александра. СЦЕ ДОПРИНЄЦ И ОЧУВАНЮ НАШОГО ЯЗИКА На блоґу Драга по здравє (drahapozdravje.weebly. com) Александра пише свойо искуства, дава совити и рецепти за здраве костиранє. Як гвари, понеже є по фаху мастер анґлиста, на блоґу наглашела же є нє едукована з обласци медицини и нутриционизма, и нє дава себе за право написац дацо цо нє правда.

– Написане мож превериц и опатриц там дзе є превжате. Я о тей обласци подознавала з кнїжкох и блоґох, а моя идея була тота же уж кед мам нагоду пречитац тоти кнїжки, чом бим то нє подзелєла з другима. Нє кажде ше з тим склада, анї до того нє уходзим. Тото цо кладзем то дзешка пречитане, а вец преложене и поєдноставене. Прето и нє пишем швидко, бо себе нє давам за право писац лєм так, безвязи. Найбаржей ме интересую автоимуни хороти и охореня щитного шлїжнїка, у комбинациї з вежбаньом. Мушим добре обдумац текст, бо читачох одбиваю предлуги и компликовани тексти. Кед им нє ясне у перших виреченьох и кед при тексту нєт слики, нє буду го анї читац – притримує ше того Александра. Гоч була свидома же кед блоґ будзе писац по руски, а нє по сербски, лєбо анґлийски, вироятно нє будзе мац барз вельо читачох, заш лєм го надумала розпочац на мацеринским язику.

– Ище можебуц пред роком почала сом писац по сербски и положела на єден други блоґ, алє вец сом ше задумала, же уж кед руски мой мацерински язик, хтори любим, бо є мой, чом би и я нє допринєсла на даяки способ очуваню того язика. Можебуц ше дахто дакеди опита же яки то язик, дзе же жию тоти хтори так бешедую. Прешвечена сом же єст людзох хтори маю исти здравствени проблеми як и я, и можебуц би им було лєгчейше кед би нашли особу блїзшу себе, голєм по язику. Нє думала сом же будзе нє знам яки одгук, алє видзим же людзох то цикави, окреме тих хтори маю озбильнєйши здравствени

проблеми – толкує тота блоґерка и додава же кед почала писац тексти о тей обласци по руски, похопела же руски язик досц худобни.

– Жаль ми же так мушим повесц, алє єст тельо вирази и термини хтори ми нє маме, лєбо су нєпознати, та и кед бим их написала, людзе би нє знали о чим бешедуєм. И то ме дакус гамує у писаню, бо вше цошка глєдам и преверюєм, прето же ше нє сцем ганьбиц. Читаче нє вельо коментарую, алє думам же Руснаци релативно ганьблїви, и нє маме ше обичай вельо мишац. То и природне, и таке дацо сом и обчековала. Медзитим, нєсподзивало ме же за перши тидзень, кед сом положела перши три тексти, блоґ нащивели 700 розлични хаснователє зоз Сербиї, алє и Анґлиї, Нємецкей, Канади – гвари Александра. ЄСЦ ТОТО ЦО ДОСТУПНЕ – ТЕДИ КЕД МА БУЦ ДОСТУПНЕ Александра ше притримує того же треба єсц тото цо нашо стари людзе єдли теди кед им було доступне и совитує же треба вихасновац предносци живота на валалє.

– Желєняву и овоци єм лєм теди кед знам же би требали буц доступни, а тото цо нє препознавам, анї нє єм. Предносц Руснацох же ище вше сами ховаме рошлїни и животинї, лєбо знаме хто хова, та знаме и цо єме. То треба вихасновац, бо то вельке богатство хторого зме нє свидоми, прето же вше сцеме цошка цо пришло од дакаль, цо нове, еґзотичне. Ми створени ту, и треба же бизме єдли тото цо нам ту доступне, а на концу, и тунє. Наприклад, треба хасновац швиньску масц, бо, одкаль же Руснацом дакеди давно бул маслинов олєй... А були здравши як ми тераз. Нє треба оганяц анї перфекцию, бо бизме вец нїч нє єдли – визначела на концу єдна з перших руских блоґеркох, Александра Дудаш.

21

МАК 10/2016

НАПРАВ САМ

КРЕАТИВНА ВИНЧОВАНКА

ПОТРЕБНЕ: – гамер папер у фарби (А4) – цифровани картон – ножнїчки – скалпел – лїпкаца пантлїка зоз обидвох бокох, або лїпкаче – ленийка – клайбас – сатинска пантлїка

Зоз гамеру у фарби виштригнєме, або вирежеме зоз скалпелом часци димензийох: 30 x 10 цм, 24 x 5 цм и 10 x 2 цм, а зоз цифрованого картону часц 9 x 14 цм и штири мали квадрати димензийох 5 x 5 цм. Часц димензийох 30 x 10 цм преламеме на половку. На єдну часц залїпиме картон (9 x 14 цм) же бизме достали основу винчованки.

Потим вежнєме основу винчованки и одмераме 3,5 цм од конца и на тим месце залїпиме часц димензийох 10 x 2 цм. Важне же би ше лєм конци залїпели, бо нам потребне же би ше попод нєй могло прецаговац часц (24 x 5 цм). Вежнєме гамер (24 x 5 цм) и прецагнєме го попод, так же би дзирка хтору зме направели була на тим боку дзе ше винчованку отвера. През дзирку прецагнєме сатинску пантлїку (або даяку другу) и завяжеме ю на машлїчку.

22

МАК 10/2016

ОЛЯ БАЛЇНТ

Потим вежнєме часц гамеру у фарби димензийох 24 x 5 цм и на концу направиме дзирку през хтору познєйше прецагнєме пантлїку. На другим концу тей часци (24 x 5 цм) од самого конца зазначиме зоз клайбасом и поцагнєме линиї на 5, 7, 9 и 11 цм. На тих местох цо зме зазначели положиме ленийку и преламеме гамер же бизме достали як цо указане на слики.

НАПРАВ САМ Предклад: место квадратох од картону (5 x 5 цм) можеце похасновац часци фотоґрафийох и так направиц винчованку своїм наймилшим.

Точно над машлїчку на часци (24 x 5 цм) маме место хторе предвидзене за перши квадрат димензийох 5 x 5 цм и зоз лїпкачом го залїпиме. Шлїдуюци квадрат димензийох 5 x 5 цм идзе понад першого, алє його лїпиме так же би прави руб квадрату бул залїпени точно на месце дзе зме пред тим зазначели зоз клайбасом 7 цм. Треци квадрат идзе понад другого (ту дзе нам 9 цм), а штварти ту дзе зме пред тим поцагли линию на 11 цм. Кед лїпиме тоти квадрати, важно же бизме лїпкаче нє кладли на сам квадрат, алє лєм на тоту половку дзе зме зазначели у прешлих крочайох. ВЛАСНИ ПЕЧАЦ Поезия Ася Папуґа ***

Жарко Остоїч ПОШОЛ БИМ

Цудзи нємир у моїх першох. Нєжадани и нєпотребни. Вилїва ше з пещери гордосци и пребера панованє. Лєм прето же дума же може. Най дума.

Пошол бим, дзешка далєко нє пошол бим лєгко, алє пошол бим, даґдзе дзе ше вилїчим.

Цудзи бриґи на моїм хрибце. Нєволани и нєришени. Прицискаю сон и здоганяю спокой совисци. Лєм прето же думаю же можу. Най думаю. Цудзи грихи на моєй души. Нєправедни и нєлюдски. Кусаю, таргаю и троша щиросц и правду. Лєм прето же думаю же можу. Най думаю. Чловече безочни, нє идзе то так. Гоч думаш же може. Бо вецей нє може.

Кед чловек завязани на жеми и кед го трапя сто проблеми теди вон цали час швету дава свой найсмутнєйши глас. Одплївал бим по рики, як лебед били и у природи бим нашол себе лїки. Одплївал бим, як лебед мили. Одлєцел бим як соловей по широким нєбе лєм най найдзем лєпше место за себе. Даґдзе дзе у цмоти гвизди швица, гей, одлєцел бим, як птица. Витворели би ше ми сни и красши би ми були днї. Лєм кед бим могол пойсц, и до даяких лєпших часох войсц.

23

МАК 10/2016

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

ФОТОҐРАФИЯ ЯК ГОБИ Ивану Медєши з Руского Керестура фотоґрафия почала интересовац ище у штреднєй школи, а активнєйше ше почала з ню занїмац пред коло штирома роками. Закончує студиї Ґрафичного инжинєрства и дизайну, алє уж роби и дома на приватно сублимацийне друкованє. Зоз фотоґрафию найчастейше „лапа” случайну хвильку рухох, а модели єй найчастейше дзеци, бо, як гвари, вони маю щири ситуациї. Участвовала на рижних конкурсох, а фотоґрафиї єй затераз були вибрани и викладани на вистави на „Дньовки” у Керестуре. Як гвари, мож повесц же фотоґрафию уж хаснує и професийно, понеже ше занїма зоз друком, та ю применює и за тоти потреби. Любела би усовершиц абстрактни бок фотоґрафиї.