MAK 3/2022

ко

:

а

ч

Ил

ус

тр

ац

ия

И

н ва

Бу

МЛАДИ И ЛИТЕРАТУРА ДЗЕ ПРЕНАХОДЗА ИНСПИРАЦИЮ ИВАНА БУЧКО ҐРАФИЧНА ДИЗАЙНЕРКА И ИЛУСТРАТОРКА

Мултимедиялни часопис за младих / число 3 / марец 2022 / цена: 100 динари

У ФОКУСУ

ЗМИСТ У ФОКУСУ 03 М. Горняк и С. Маґоч: Анкета 06 С. Планчак и М. Надь: Розгварка В. Новта МАК-ОВ КОЛАЖ 08 И. Лїкар: Писанє и инспирация УПЕЧАТКИ 10 К. Афич: Коментар

Хто ше у 2022. року предплаци на наш часопис МАК, достанє як дарунок два кнїжки – Себастияна Нярадия „Инисур – рика княза” и „Дньовка – два декади 1998-2017: Зборнїк литературних и визуалних творох”, лєбо Сашу Сабадоша „Дармоєди” и „Гумно 2: Дзеци з дружтвених мрежох”.

ЯЗИЧНИ АЛАРМ 11 Б. Хома Цветкович: Марцовски поради РУСИНИСТИКА И Я 12 МАК-ова редакция: Дзе су и цо робя ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ 14 Н. Горняк: Интервю И. Бучко СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ 16 Л. Вереш: Интервю И. Виславски МАК-ОВО 50 РОКИ 18 Л. Вереш: Розгварка В. Кочиш АЛТ ШОУ У МАК-У 20 Т. Салаґ: Рубрики ВЕЦКА НЇЧ У МАК-У 22 М. Планкош: „Perfetti sconosciuti” ВЛАСНИ ПЕЧАЦ 23 Поволанка: „Червена ружа” 2022 24 И. Бучко: Илустрациї

МАК Мултимедиялни часопис за младих

Oдвичательна редакторка: Мая Зазуляк Гарди

www.ruskeslovo.com → рубрика МАК Facebook: MAK MAGAZINE Instagram: mak.magazine mak.magazine@gmail.com

Дизайн и компютерски обробок: Аня Гудак

Число 3 марец 2022 Директор: др Борис Варґа

2

\\\ МАК 3/2022

Язична редакторка: Ясмина Дюранїн На насловним боку: „Сцеканє” Авторка илустрациї: Ивана Бучко

Мария Горняк и Силвия Маґоч Анкета о 8. марцу – Медзинародним дню женох

ЗОЗ ПРЕДПЛАТУ НА МАК ДАРУНОК ДВА КНЇЖКИ

Рочна предплата на МАК 1 000 динари. Яв ше нам до поруки на Фейсбуку (MAK MAGAZINE), Инстаґраму (mak.magazine), лєбо на мейл (mak.magazine@gmail.com). У тим року, у хторим МАК слави и свой 50. родзени дзень, виду и нови кнїжки младих авторох у МАК-овей едициї, хтори достаню шицки нашо заинтересовани предплатнїки. МАК чека и нових сотруднїкох, та хто сце писац тексти за наш часопис, обявйовац свою литературу, фотоґрафиї, лєбо други твори, може ше явиц на уж спомнути способ.

#читаймак #читайпоруски

Видава НВУ „Руске слово” Футожска 2/ІІІ 21 000 Нови Сад Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує „Maxima graf” Петроварадин CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

008+32(=161.2) (497.113) MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк Гарди. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

ВЕЛЬО ВЕЦЕЙ ОД ДАРУНКА? Медзинародни дзень женох, 8. марец, запровадзени як здогадованє на демонстрациї америцких роботнїцох у Чикаґу 1909. року и на нюйоршски марш. Тот дзень представя дзень борби за ровноправносц полох у сферох политики, економиї, алє и у самим дружтве. Од 1909. року ше вельо того пременєло, та так и саме положенє женох у дружтве, їх проблеми и животи. Направели зме анкету у котрей участвовали осем особи з штирох розличних руских местох, а даваме лєм їх иницияли, бо велї з нїх сцели остац анонимни. Нє правели зме розлику, та зме „женски теми” нє зохабели лєм женом же би вони о тим филозофовали, алє зме дали места и хлопом же би ше вияшнєли о єдней такей дружтвено значней теми. Чом ше означує 8. марец? А. Г: Осми марец дзень кед ше жени борели за свойо людски права, право гласа, право на економску и политичну ровноправносц. Преглашени є у Данскей и

далєй ше ширело на Европу так же тримали протести и так ше борели за свойо права.

на годзинох историї и же ма вязи зоз ровноправносцу медзи полами и борбу за женски права.

М. Б: Преславює ше дзень за ровноправносц женох у дружтве (озда) у шицких сеґментох.

И. С: Означує ше пре жени котри ше борели за правду и єднакосц.

М. Г: Медзинародни дзень женох, за ровноправносц медзи хлопами и женами. Л. В: Каждого 8. марца означує ше дзень кед велї права женох прилапени и то була єдна з барз вельких пременкох котра значна за швет у котрим нєшка жиєме. Л. Ч: Нє знам точно, паметам же зме споминали

М. ДЖ: Дзень котри пошвецени женом, настал як дзень борби за женски права. Л. С: Означує ше борба за права женох. Преславюєце даяк тот датум? А. Г: Особнє нє, алє достанєм дарунки од леґиня и братох, и кед приду почасцим их, алє их нє зволуєм на преславу. М. Б: Нє преславюєм го так барз, алє каждого року на тот дзень обрадуєм блїзки особи з даяким квицом, або дачим цо вони любя. М. Г: Нє. Л. В: Дакеди гей, алє вецей нє, кед сцеме єднаки права мушиме шицко єднак славиц.

МАК 3/2022 ///

3

У ФОКУСУ

Л. Ч: Преславюєме так же мама и я направиме торту и чекаме госцох котри приду винчовац тот дзень. З татом ше вше порадзим коло дарунку за маму.

У ФОКУСУ

М. ДЖ: Перша асоцияция ми дефинитивно вельо квеца. Л. С: Kвеце.

И. С: Гей, каждого року ше намагам же бим на даяки способ злєпшал тот дзень блїзким.

Чи думаце же положенє женох у дружтве нєшка злєпшане у одношеню на прешлосц?

М. ДЖ: Нє, нє преславюєм.

А. Г: Думам же ше злєпшало, аж можебуц и пребарз. Дзепоєдни жени барз вельку шлєбоду глєдаю, аж най буду почитованши од хлопох. Я щиро за праву ровноправносц, най будземе исти, алє вше исную роботи и гобиї дзе хлапци лєпши, а исную и там дзе жени лєпши. У даяких руралних обласцох, ещи вше ше жени нє почитує и ещи вше нє маю свойо основни права, цо за мнє страшне, алє у нас то хвильково нє случай, з оглядом на тото же можеме и на факултет ходзиц, гоч цо робиц и зоз чим ґод ше занїмац, а же би нас нє знєважовали.

Л. С: Гей, купуєме квеца. Цо вам перша асоцияция на тото швето? А. Г: Думам же ми то як и кажди други дзень, алє ми мило кед ме ше дахто здогаднє. М. Б: Щиро, хахаха, перша асоцияция ми як зоз татом бежим фришко до Жани, або на пияц най видзиме чи остало ещи даяки квица. М. Г: Увага. Л. В: Моя мац ми аж и єдина асоцияция на 8. марец. Л. Ч: Мнє перша асоцияция на тото швето квеце, бо того дня у центру валала єст вельо людзох котри предаваю квеце и єдно є од найчастейших дарункох котре ше дарує того дня. И. С: Kвеце и ошмих.

М. Б: Дефинитивно же гей, гоч можебуц на Балкану у даяких руралних штредкох ище вше исную даяки роздумованя хтори цагаю зоз прешлосци и хтори ґлорификую хлопски род. М. Г: Нє знам цо думац. Можебуц, же женске дружтво вше вицагнє горшу карту

у шицких ситуацийох пре предусловия котри дзепоєдни людзе чувствую кед им ше спомнє слово жена. Л. В: У векшей часци жеми гей, алє у дзепоєдних державох нє. Л. Ч: Думам же ше положенє женох досц пременєло у одношеню на прешлосц, скорей ше за жену думало же треба лєм най меркує на обисце и нє мала можлївосци образовац ше як цо могли хлопи. Нєшка ситуация ище вше нє идеална, алє є лєпша як скорей. И. С: Гей, думам же ше вельо злєпшало, алє то и далєй нє цалком достаточно. М. ДЖ: Злєпшане є сиґурно кед опатриме же дакеди давно жени нє мали права на образованє, же мали менши плаци од хлопох за исту роботу и вельо того, теди кед жени були важни лєм же би родзели дзеци. Л. С: Гей. Котри то проблеми з котрима ше жени нєшка стретаю? А. Г: Єст вельо проблеми. Читала сом о женох у Авґанистану и о їх проблемох, дзе нє маю основни права и дзе их

бию кед виду зоз хижи опатриц дзеци вонка, дзе муша буц скроз закрити и нє маю право нїнач. Думам же ше на то нє обраца велька увага. Цо ше дотика женох у нас, скоро шицки ровноправни.

думам же жени маю менши можлївосци запошлїц ше и маю менши приходи. Нажаль, гоч у меншей мири, ище вше чувствовац нєровноправносц медзи женами и хлопами.

М. Б: Даяки приклади: – Жени нїґда нє годни вожиц як хлопи.

– Же жени муша навариц.

– Же ше жена такой менєй вреднує кед ше напр. нє сце одац, або народзиц дзецко. Та напр. ниа, жени нє можу буц члени церковного одбору. Жаль ми же у 21. вику исную ище вше таки роздумованя, алє евидентни резултати же ше идзе ґу лєпшому и вше векшей ровноправносци.

И. С: Найвекши проблеми зоз хторима ше жени стретаю то сексизем и сексуални напади.

М. Г: Перше и найчастейше то осудзованє и вишмейованє коло стварох котри тота жена сце робиц (способ облєканя, шминканє, знанє...), потим насилства чийо причини можу буц праве тоти котри сом спомла.

А. Г: Вше ше може вельо того пременїц, сиґурно, алє думам же нїч нє мож пременїц без даяких пошлїдкох.

Л. В: Думам же найвекши проблем хтори ше дотика женох то же ше боя од одказу на роботи кед останю ваготни, або же нє можу обезпечиц условия за дзецко, та часто од тей идеї одустаню. Л. Ч: Цо ше дотика нєшкайших проблемох,

М. ДЖ: Думам же ше частейше жени вишмеює у дружтве як хлопох. Л. С: Цо наваря и кеди попомиваю. Чи бисце любели пременїц дацо же би ше положенє женох у дружтве злєпшало?

М. Б: Типа, у школи вецей бешедовац о тим, утаргнуц даяки змисти на ТВ-у, або интернету котри жени ранґую попод хлопох итд. М. Г: Вшелїяк. Треба почитовац кажде дїло котре чловек пороби. Нє требало би правиц розлики медзи возростами и полами, требало би най иснує медзисобне почитованє медзи людзми и потримовка котру можеме достац и

од познатих и нєпознатих людзох. Л. В: Нїч, прето же жиєме у 21. вику дзе шицки можу шицко. У ствари, пременєл бим лєм єдну ствар, а то иншака система за ваготни жени. Най би система нє була проблем за тоту жену хтора сце дзецко. Думам лєм на роботу и права вязани за роботу, цо ше дотика особних проблемох, вони особни. Л. Ч: Любела бим кед би ше тота ситуация пременєла, алє думам же перши крочай же би людзе сами постали свидоми того проблему и же би кажде роздумал и перше рушел од себе, бо кед кажде зроби дробнїцу, мож достац напредни конєчни резултат. И. С: Думам же найважнєйше пременїц способ на хтори ше хлопски пол виражує ґу женом. М. ДЖ: Мала сом ситуациї дзе видно же хлоп нє почитує даяку дзивку. Любела бим же би кажди почитовал жени и знал як ше ґу нєй треба справовац. Бридке видзиц хлопа котри нє почитує жени, треба же би ше жена при хлопови чувствовала почитовано и значно. Л.С: Гей.

Фото: Андреа Новак

4

\\\ МАК 3/2022

МАК3/2022 3/2022 /// МАК

5

У ФОКУСУ

У ФОКУСУ

Сара Планчак и Марина Надь Розгарка зоз Валентину Новта з Руского Керестура

НАГРАДЗОВАНА РЕЦИТАТОРКА

Перши синоним за уметносц нам часто маестрални уметнїки як цо то Микеландєло, або Леонардо, а потим їх дїла. Кед спомнєме уметнїкох, часто думаме и на шпивачох хтори виводза стихи у провадзеню зоз музику. А интерпретаторе хтори зоз помоцу схопносци приповеданя рецитую задати текст часто нєвизначени. Єдна з наших найуспишнєйших рецитаторох то и Валентина Новта, керестурска ґимназиялка. На Месней смотри рецитаторох у Руским Керестуре, отриманей 3. марца, Валентина завжала друге место у старшим возросту, а 14. марца на Општинскей смотри у Крущичу треце место. О тим кеди почала єй любов ґу рецитованю, гвари: – Почала сом ше змагац ище у першей класи основней школи, кед сом вибрала рецитованє медзи активносцами хтори нам були понукнути. На початку, учителька Наталия Зазуляк ме пририхтовала и учела основни ствари хтори бим требала звладац. Перши два роки школованя сом ше змагала за школу, а потим за Дом култури. У Доме култури було озбильнєйше, першираз сом ше стретла зоз старшима рецитаторами и достала „озбильнєйши” писнї. Там ме пририхтовала Ивана Дудаш, прешлого року вєдно з ню и Мирослав Малацко, хтори нас того року сам пририхтує – толкує вона. Початок шицким чежки, алє треба буц витримовни.

6

\\\ МАК 3/2022

Валентина зоз Месней смотри нєраз дошла по Покраїнску, а пласовала ше аж и на Републичну смотру.

– На Месней смотри сом часто була треца, док тераз, уж даскельо роки за шором, заберам перше место у своєй катеґориї. Зоз забераньом места на Месней смотри пласовала сом ше на Општинску смотру. На Општинскей смотри одредзене число рецитаторох преходзи на Зонску смотру, а найлєпши тройо рецитаторе доставаю награду и, нормално, пласман на дальшу смотру, а мнє ше поспишело достац и награду за треце место на тей смотри. На Зонскей смотри ше тиж так вибера одредзене число рецитаторох хтори ше предлужую змагац. Зоз Зонскей смотри сом ше пласовала и на Покраїнску, дзе ше вибера 18 найлєпших рецитаторох, а од тих 18 рецитаторох далєй ше пласую лєм дзевецеро на Републичне змаганє, од хторих найлєпши тройо доставаю награду. Поспишело

ше ми и предлужиц на шлїдуюце змаганє, алє сом достала и награду за єдного з найлєпших трох рецитаторох. После Покраїнскей смотри пришла и найвекша и найзначнєйша Републична смотра. Ту сом ище нє достала награду, алє мнє успих и дойсц так далєко. На Републичней смотри сом потераз була два раз. Першу Републичну смотру будзем паметац по писнї „Вовк и ягнятко”, хтору бим и видвоєла як наймилшу. Другу смотру хтора ше отримала прешлого року, вшелїяк, будзем паметац по нєзвичайних условийох, понеже є отримана онлайн. То випатрало так же зме ше зишли у Доме култури, рецитовали до камери и послали знїмки комисиї. Теди сом рецитовала „З руских лїтописох” автора Михала Рамача.

Фото: А. Медєши

– Уписала сом ше до рускей Ґимназиї, насамредз прето же дзецко хторе ма петнац роки, або ище анї тельо, нє може знац цо будзе робиц у будучносци. Та так нє знала анї я, нє сцела сом направиц погришни крочай, а знам же Ґимназия добра подлога за дальше школованє, та мой вибор бул остац у Керестуре. Нє побановала сом анї раз у своїм вибору, найважнєйше ми же нє мушим путовац на автобусу кажди дзень, алє можем пешо присц до школи, понеже ми є блїзко. Дакеди ми жаль же нє мам дожица зоз интернату, або же нє знам як то випатра пребувац у нїм, алє то заш лєм нє губи школованє у родним валалє. Ище

єден вельки плус то же ми викладаю исти професоре як у основней школи, цо ми олєгчало ученє, понеже познам їх способ викладаня и оценьованя – приповеда Валентина и додава же би ше после штреднєй школи, хтора єй вшелїяк останє у красних памяткох, любела уписац на Факултет технїчних наукох, напрям Инженєрски менаджмент, лєбо Индустрийне инженєрство, aлє ю цикави и Правни факултет. Школа и рецитованє Валентини на першим месце, а кед найдзе шлєбодного часу, препровадзує го продуктивно. Так ю прешлого року зацикавела нєзвичайна активносц

– почала учиц язик глухонємих.

– Полицийна годзина на шицких нас уплївовала розлично. Мнє годзини преходзели помали, позакончовала сом шицки обовязки цо сом мала и вец сом, найчастейше, була на телефону и препровадзовала час на дружтвених мрежох. Єден дзень ми на Ют’юбу вишол видео дзе ше учи язик глухонємих. Випатрало ми цикаво, та сом сцела пробовац. Нажаль, мала сом вельо обовязки, та сом нє могла усовершиц язик и частейше го хасновац, алє сом цалком звладала їх азбуку и ище вше ю цалком паметам – виприповедала нам Валентина.

ШКОЛА И РЕЦИТОВАНЄ НА ПЕРШИМ МЕСЦЕ

Валентина нам виприповедала и як ше опредзелєла за руску Ґимназию и яки єй плани за дальше школованє. МАК 3/2022 ///

7

МАК-ОВ КОЛАЖ

МАК-ОВ КОЛАЖ

Иван Лїкар О наставаню литературних дїлох

ДЗЕ НАХОДЗА ИНСПИРАЦИЮ?

Ася Папуґа Ася свою инспирацию находзи вшадзи дзе ше находзи, вше ма даяки думки у глави: „Нєт одредзени места, лєм ше збудзе же ше думки формую, настаню стихи и такой их треба записац, прето же после скапу. Нїґда нє забудзем слова проф. Владимира Бесерминя: И кед ше купаце, и кед робице дацо, и кед шпице, кед ше дацо интересантне по глави почнє мотац, такой запишце. Бо думаце же запаметаце, алє то нє так. Випари. Прето, кед наидзе, енки записац!”

Инспирация (лат. inspiratio, in + „spiritus” = живот, душа, Дух), означує обще поняце, менталну творчосц и креативну моц котра нас водзи до нових идейох. Вона ше находзи вшадзи коло нас, лєм ю мушиме знац пренайсц. Нашим литературним уметнїком, двоїм младим, Михаели Еделински и Жаркови Остоїчови, як и двоїм афирмованим писательом, Асї Папуґа и Сашови Сабадошови инспирация/порив за писаньом лєгчейше виповеданє (презентованє) думкох и чувствох, лєпше упознаванє себе самих, як и других людзох и шицкого цо ше коло нїх находзи. През писане слово жадаю виражиц свойо попатрунки на швет, замеркованя и свою правду. Тиж так, порив за писаньом можу буц чувства, наприклад, смуток, гнїв, щесце... „Spiritus” кнїжовносци жиє у наших собешеднїкох, з часу на час ше пребудзи, а потим наставаю прекрасни дїла.

Ранше нєсподзиванє ноцней инспирациї: „Наприклад, у сну. Точнєйше, у полу сну. И нє мержело ме ставац зоз кавча, записац и лєгнуц назад. Рано кед сом станула, аж скоро же ме нєсподзивало тото там написане, забула сом же сом вноци ставала.”

Михаела Еделински Михаела инспирацию находзи: „На роботи под час ноцней змени, кажде рано после снох, док ше туширам, модлїм и медитарам, кед слухам класичну музику, у ноцних виходох, под час испиту, кед опатрам слики на Пинтересту, под час Дньовки и кед патрим аниме.” Як настала приповедка „Любов медзи квитками”: „...под час студентских дньох, инспирацию сом достала кед сом учела за испит зоз Ботанїки. Тот испит бул барз допити, та сом себе на дакус цикавши способ олєгчала ученє рошлїнових характеристикох, котри мож пречитац у єдней часци приповедки.”

Жарко Остоїч „Инспирация ми приходзи на рижних местох, напр. док ше шпацирам по варошу, або док сом у виходзе з пайташами. Вельо раз, кед ми ше то случи на местох дзе сом нє у можлївосци хасновац папер и клайбас, стихи хтори здумам записуєм до телефона. Накадзи достанєм инспирацию, намагам ше такой вихасновац тот момент и такой написац дїло док сом у „залєту”, медзитим, єст дакеди и ситуациї кед охабим най тоти думки „дозрею” даскельо днї, пред тим як их претворим до стихох.” Инспирация нє вше озбильна: „Раз зме ишли до пайташох на друженє и понеже то було под час шветох, сцел сом пофрантовац дакус, так же сом у драже здумал кратку рецитацию хтору зме им одрецитовали на уходзе до квартелю, таке як кед бизме пришли по шпиваню до нїх.”

8

\\\ МАК 3/2022

Саша Сабадош Сашо вше ридше придава увагу тому дзе ше його инспирация зявює, медзитим: „Дакеди давно, знало ше то случиц, поведзме, у карчми, у моментох кед сом баржей роздумовал як комуниковал з людзми. Вше то баржей питанє духовного стану як локациї.” Як му пришла инспирация за писанє писнї у карчми: „Ознова ше врацим на локацию єдней карчми. Нє будзем уходзиц до позадини цалей приповедки понеже то можебуц и пребарз особне питанє, алє сом, шедзаци за шанком, просто вжал єден забрудзени папер и пенкало и за барз кратки час написал єдну писню. Вона подарована, нє мам други прикладнїк и нє верим же сом ю годзен ознова написац.” Хто ше ище нє одшмелєл писац най нє чека ютре, час лєци, а хто уж пише, най предлужи же би ше усовершел. Тот текст закончим зоз словами сербского писателя, поету и новинара Славишу Павловича, хтори инспирацию дефиновал так: „Инспирация нїґда нє приходзи сама од себе. Вона ше находзи у нас, алє ю сами нє можеме порушац. Як цо єден камень нє може запалїц огень покля го зоз другим каменьом нє вдериме, так и инспирация нє придзе кед нам дахто други нє помогнє же бизме створели тоту искру.” МАК МАК3/2022 3/2022 ///

9

ЗОЗ ШКАТУЛКИ РОЗУМА

СУШЕДА ХТОРА ИНСПИРУЄ

Кристина Афич Коментар

ЯЗИЧНИ АЛАРМ

Зоз кнїжки Блажени Хома Цветкович „Язични аларм – поради з язика”

ЛЇЦО и ТВАР ПОРАДИ МАРЦОВСКИ На лїцу ше єй видзел смуток.

Кед ше нє спреведам, нєшка 29. октобер и пишем тот текст до теки. Нє прето же сом олд-скул, алє прето же лаптоп на оправки. Уж скоро седем мешаци шедзим на своїм облаку и пиєм кафу, або чай, припатрам ше на красоту єдного городу, преходносц людзох и транспорту, а часто попатрим до далєкосци, ґеоґрафски поведзено, напряму ґу родному валалу.

Вноци, кед ше гвизди скрию споза хмари и нє мам нагоду припатрац ше на нїх, обачуєм цошка инше. Случайно, або нє, кед шедзим на облаку, обрацена сом на сушедни будинок, медзи иншим квартель и облак у хторим жиє єдна сушеда. У городзе вам кажде хто жиє при вас сушед. Ниа и тота приповедка. Кед єдного дня по дружтвених критериюмох постанєм дахто и дацо, будзем мушиц спомнуц нєпознату сушеду, хтора кед же ме увидзи, приведзе белавих на мойо дзвери. Окреме мушим наглашиц же сом нє даяки фрик! Сушеда, як сом преценєла, ма 50–60 роки. Наздавам ше же ми, кед дакеди пречита тот текст, подзекує на комплименту. Нїґда то анї нє будзем знац. Шанси же пречита текст верим же дас три одсто. Типични сушедов дзень випатра

так: видзим цо роби лєм вечар. Ноцна птица, як и я. Часто шедзи за столом, дзе дакеди дацо зає, трима литрову фляшу з воду на нїм, або опатра даяки стари папери и новини. Задумуєм цо вона и хто вона. Чи є даяка пензионерка хтора чита писма цо єй посилаю дзеци, або пайташки зоз иножемства, чи ришує осмосмерку... Часто ше налїва з воду, та можебуц лїґа даяки бенседини, пред тим як почнє препатрац школярски писмени задатки. То – кед є учителька. Дакеди запалї циґар и опатра койцо по телефону, цо нє часте. Углавним ноши билу маїцу, окружує ю креативни нєшор, столна лампа и допатране цагаче. Кед нїч инше, голєм ше пойсц опитац як ше єй так удава квеце отримовац. На свойо фикс идеї вше можем раховац. Сушеда ма свой живот. Кед дакеди закукнєм на

ню, питам ше як то буц жена єй рокох и способу живота. Часто ше лапа за крижи, можебуц робела чежку роботу векшину часу, або лєм вельо шедзи. Як вона мнє инспирує? Кед сконтам же вона цошка роби, записує, чита, цошка ме вдери у хвильки, та нашвидко хлїпам уж охладзену кафу, заврем облак и шедам за роботни стол, або клавир. Пошвидко направим паузу и заш, заблукам през облак до безконєчносци, а нє можем нє попатриц на єй облак, кед ми є пред очми. Вона ище вше у роботи! Но, нїч, вец и я назад до свойого малого швета, ґу спретому кактусу и лустеру цо рефлектує жовте шветло. Порученє сушеди: гоч и нє будзе зо мнє дацо вельке, патрене по дружтвених критериюмох, указали сце ми же свой мали швет вше треба обиходзиц.

Маме два лїца, праве и лїве и можу буц розчервенєти, змарзнути, бляди, а на твари звичайно видно смуток, радосц, ранци, пеги. Та треба: На твари єй було видно смуток.

ЛИЧИЦ и ЗДАБАЦ Нєшка сом стретла єдну жену хтора барз личи на це. Личи ту похасноване од сербского слова (с)личити. Лєпше би було повесц же дахто на дакого здабе, або є подобни як и дахто. Лєпше: Нєшка сом стретла єдну жену хтора барз здабе на це.

ЇХ ДВА и ВОНИ ДВА

КЕДИ ҐОД и ВШЕ КЕД

Стварно их крашнє стретнуц. Їх два вше нашмеяни.

Кеди ґод себе подумам на гевту нємилу ситуацию, вше ми нєприємно.

Место їх два предкладам похасновац вони два, а место стварно – наисце, або насправди.

Гоч прилапене и кеди ґод (с. кад год), нє забувайме вше кед и кеди лєм.

Треба: Наисце крашнє кед их стретнєм. Вони два вше нашмеяни.

Предкладам: Вше кед себе подумам на гевту нємилу ситуацию, нєприємно ми.

КУКАЦ и ПОНОСОВАЦ ШЕ Мой сушед вше пре дацо кука и нїґда му нє добре. Кед дахто сце мац моцнєйши або красши мускули на ногох, наприклад, на тренинґу би требал вец вецей кукац. Кука то и квачка, клюка або ключка, дахто и кука кед вистанє стац, а кед слово о шматох, вец то капча. Кука ма и други значеня, а похаснована є и у даєдних сербских присловкох итд. Ми нє кукаме, алє ше на дакого поносуєме, або скаржиме. Лєпше: Мой сушед ше вше пре дацо поносує (скаржи) и вше му нєдобре.

Становиска висловени у тим тексту виключно авторово и нє вше одражую ушорйовацку политику часопису МАК

10

\\\ МАК 3/2022

МАК 3/2022 ///

11

РУСИНИСТИКА И Я

РУСИНИСТИКА И Я

МАК-ова редакция

ДЗЕ СУ И ЦО РОБЯ Русинистика як универзитетска дисциплина на Филозофским факултету у Новим Садзе постої од 1. децембра 1972. року. При Иниституту за педаґоґию 1981. року основана Студийна ґрупа за руски язик и литературу, а школского 1981/82. року уписує перших студентох. Уж 1983. року основана Катедра за руски язик и литетаратуру, нєшка Оддзелєнє за русинистику. Основни и мастер студиї на Русинистики потераз закончели вецей як 60 студенти, а велї тераз робя у просвити, медийох... Ми вам представяме даєдних з нїх.

Александра Деянович, Вербас: Катедру сом уписала 2009. року, дипломски студиї сом закончела 2013., односно 2014. року кед сом положела остатнї испити. Такой сом ше уписала на мастер студиї и после одслуханого року дакус сом длужей писала роботу и конєчно сом мастеровала 2016. року. Моя мастер робота волала ше „Литературно-историйни дискурс драмского додатка у часопису Шветлосц у периодзе од 1952. по 2010. рок”, а ментор ми бул проф. др Стеван Константинович. Зоз подобну тему сом ше и зявела на Другей науковей конференциї за студентох, младих науковцох и фаховцох 2018. року, а нєодлуга после того Завод за културу войводянских Руснацох видал мою роботу у рамикох едициї „Владимир Ґарянски”. У ґенерациї нас було шейсц, по єдна колеґиня зоз Коцура, Руского Керестура и Дюрдьова, два зоз Нового Саду и я зоз Вербасу. Нє мала сом облюбени предмети, пачели ми ше и даєдни предмети, односно, теми котри обрабяли предмети зоз литератури, алє и язика. Любела сом и даєдних професорох зоз других катедрох, сербскей окреме и даєдних професорох анґлийского и словацкого язика. Предмети котри нам преподавала професорка Людмила Попович зоз Катедри за українски язик зоз Беоґраду були досц обсяжни, алє наисце були вичерпни и одлично розтолковани. Преподаваня др Михайла Фейси були окремне дожице з другого боку, алє нє думам на його франти, напроцив, найволєла сом кед зме озбильно бешедовали о язику, о словнїкох, компарациї сербского, анґлийского, руского и других язикох дзе є наисце фаховец. Мала сом щесце же ми преподавали и младши асистенти як Ана-Мария Рамач Фурман и Александер Мудри котри дали нову димензию Катедри, їх контакти и искуство зоз других факултетох у Европи драгоцине и инспиративне на преподаваньох. Преподавали ми и Ксения Сеґеди и Янко Рамач котри зоз своїм авторитетом и искуством Катедри даю озбильносц. Предмети зоз литератури преподавали ми Стеван Константинович и Юлиян Тамаш и

12

\\\ МАК 3/2022

волєла би сом да зме мали вецей їх преподаваня. Цо ше дотика нашей Катедри, думам же маме добрих професорох, фаховцох и же анї єден студент нє вихаснує нагоду же ма професора практично „лєм за себе”. Поента же Катедра може буц добра за вас кед жадаце учиц наисце, а нє лєм прейсц през факултет и мац диплому. Обидва опциї можлїви, алє вашо же цо познєйше укажеце. Барз ми значела потримовка професорох, нє була форсируюца, алє анї нє пасивна. Препоручела бим Катедру тим котри ше жадаю занїмац зоз язиком. Я вихасновала нагоду на факултету и ходзела сом додатно на годзини словацкого язика, же би сом го усовершела. Були зме у малих ґрупох и професорком нє завадзало да и я там шедзим, аж сом и покладала испит и уписала оцену до индексу, гоч сом нє мушела. Так сом по своїм виборе ишла и на даскелї преподаваня професорох хтори ми ше пачели зоз обласци сербского язика и окреме психолоґиї. На велї преподаваня можеце войсц и слухац и нїхто вам ше нє опита же чи сце на списку, або нє. Тераз робим у Радио-телевизиї Войводина у информативней програми на сербским язику. Робим и за єдну прекладательну аґенцию, прекладам и титлуєм емисиї зоз руского по сербски и обратно, а дакеди и на других язикох хтори познам. Пишем колумну за „Руске слово”. Роботу нє достанєце прето же закончице, або нє закончице Катедру. Закончце ю пре себе и будзце одвичательни спрам себе, своїх обовязкох, роботи и своїх надредзених. Плаца вам будзе векша пре факултетски уровень образованя, алє нє поента лєм у тим. Будзце фаховец за обласц хтору робице, а Катедра вам понука добрих професорох хтори вас, ЛЄМ кед ви то сцеце, можу унапрямиц ґу новинарстве, професури, писаню, критики, лектури, од вас завиши. Зденко Лазор, Бикич Дол: Основни студиї сом закончел 2008. року, а мастер студиї 2010. року. Тема моєй мастер роботи була „Императив и потенциял у руским язику”. Бул сом єдини студент у моєй ґенерациї. Кед слово о предметох хтори ми були интересантни, фонетика перши испит хтори сом мал при професорови Фейсови и вон го наисце на интересантни способ преподавал и научел нас вельо. Тиж так, єден з предметох хтори и тераз любим то старославянски язик, потим усна литература, а понеже сом мал предмети и по руски и по сербски, народна литература по сербски тиж була интересантна, як и история руского язика и фолклористика, хтора на мнє зохабела вельки шлїд. Оддзелєнє за русинистику бим препоручел тим хтори заинтересовани за линґвистику и за литеаратуру. Хтори сцу робиц як лекторе, професоре, наставнїки, учителє, хтори любя робиц з людзми. Я тераз робим у Ґимназиї у Шидзе, дзе преподавам русийски язик, понеже сом у медзичаше закончел и други факултет, а то Филолоґийни факултет у Баня Луки. Тиж так, тримам роботнї руского, мацеринского язика, тиж у Ґимназиї у Шидзе.

Оддзелєнє за русинистику можеце провадзиц и на Фейсбуку, на їх боку – Русинистика.

МАК 3/2022 ///

13

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

Николина Горняк Интервю зоз ґрафичну дизайнерку и илустраторку Ивану Бучко

ДРОБНЇЦИ НАС ДРИЛЯЮ НАПРЕДОК

повесц же ше найбаржей цешим зоз кратку анимацию хтору сом робела на тему любови и утратох. Бул то длугши процес, упознаванє зоз саму програму, алє источашнє и интересантне иксуство. Предлужим робиц на тей схопносци. Хтори твой стил рисованя?

Ивана Бучко зоз Бачинцох, ґрафична дизайнерка и илустраторка, хтора тераз жиє у Новим Садзе, роби як сотруднїк у настави зоз уметнїцкого поля на Катедри за ґрафични дизайн Факултета технїчних наукох. Найбаржей ше занїма зоз дзецинску илустрацию, а инспирацию за свойо роботи пренаходзи у шицким.

И. Б: Найбаржей ше занїмам зоз дзецинску илустрацию, а слово о диґиталней илустрациї. Любим робиц и у других технїкох, алє тераз ми тота наймилша.

Як и кеди ши почала рисовац?

Зоз ким ши потераз сотрудзовала?

Ивана Бучко: Рисуєм одмалючка. Моя мац закончела штредню уметнїцку школу и одвше зо мну рисовала, та можем повесц же вона мала барз вельки уплїв на вибор моєй кариєри.

И. Б: Тераз сотрудзуєм зоз єдну авторку, робиме на кнїжки за дзеци. То мойо перше сотруднїцтво, алє нє будзем одгадовац превельо деталї.

Як ши вошла до швета илустрациї? И. Б: Цалком случайно, на першим року факултета. Робели зме на проєкту дзе сом направела свою першу илустрацию, похопела же уживам у тим и єдноставно сом полюбела шицко цо швет илустрациї

Маш дакого на кого ше упатраш? И. Б: Мам. То надреални уметнїк Rene Magritte. Обожуєм його слики.

ноши. Одвше сом любела анимировани филми, стрипи, як и сликовнїци. Зоз илустрацию сом ше озбильнєйше почала занїмац на другим року факултета. Яка тайна твоєй нєвичерпней инспирациї? Дзе ю пренаходзиш? И. Б: Пренаходзим ю у шицким. Дакеди то филми, дакеди кнїжки, дакеди моя фамелия и пайташе, сцени зоз каждодньового живота, мойо нукашнї чувства и, нормално, други уметнїки.

МАК МАК 3/2022 3/2022

И. Б: Уметносц широке поняце и нє мам ясно дефиновани гранїци цо уметносц, а цо нє. Ище вше робим на тим. Швет ше барз швидко розвива, и кажди дзень видзим дацо нове цо ме одушеви.

И. Б: Зоз ґрафичним дизайном и хвильково ше интересуєм за анимацию. Кельо рисованє талант и креативносц, а кельо познанє даяких правилох и технїкох? И. Б: Талант лєм єден одсто, шицко друге робота, виглєдованє и експериментованє. Хтори теми це интересую? Цо любиш виглєдовац у своїх роботох?

Яки приповедки приповедаю твойо уметнїцки дїла?

И. Б: Тераз ме найбаржей интересую людски чувства. Преходзиме през наисце чудни период и кажде ше з тим ноши як зна.

И. Б: Живот чудни, чежки, алє єст тоти мали нєпреценююци дробнїци хтори нас дриляю напредок.

Цо биш совитовала будуцим младим уметнїком хтори ше жадаю занїмац зоз тоту роботу?

Зоз хторим дїлом ше найбаржей цешиш?

И. Б: Кед то наисце тото у чим ше пренаходзице и прецо сце щешлїви, нє одуставайце. Чежко, алє вредзи.

И. Б: Цешим ше зоз векшину дїлами, нормално, було ту и премахи, алє ище вше ше учим и вше будзем исц ґу тому же бим ше усовершовала. Алє, можем

14 14 \\\\\\

Цо тебе значи уметносц?

Зоз чим ше ище занїмаш попри илустрациї?

Яки маш плани? И. Б: Того року плануєм закончиц мастер и твориц ище вельо. МАК МАК 3/2022 3/2022 /// ///

15 15

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

Лидия Вереш

самим тим барз хасновите. Жиєме у чаше дзе шицки даґдзе понагляю и вше частейше чуц же людзе барз напарти. Праве прето CrossFit барз хасновити и за ошлєбодзованє од стресу.

CrossFit прилагодзени шицким, хлопом, женом, старшим людзом, та аж и дзецом. За кажди возрост постоя вежби котри вони можу робиц и зоз яким интензитетом.

Интервю з Иваном Виславсковим зоз Дюрдьова о CrossFit-у

ЗДРАВЕ ЦЕЛО И МОЦНИ ИМУНИТЕТ

Занїманє зоз спортом барз ясне – добра розвага, трениранє рушаня и координация цела, ошлєбодзованє од звишка енерґиї. У остатнїм чаше, у Сербиї ше преширела єдна новша спортска дисциплина, CrossFit. О тим прецо вибрал праве CrossFit, чом люби тот спорт, дзе го тераз тренира и друге, виприповедал нам Иван Виславски зоз Дюрдьова, хтори у тим спорту медзи дзешец найлєшима у Сербиї.

Як ши ше одлучел праве за CrossFit и до хторей катеґориї спорту вон спада? Иван Виславски: За CrossFit сом ше одлучел цалком случайно. Мой пайташ пред шейсц-седем роками почал тримац

16

\\\ МАК 3/2022

облапя аспект физичней схопносци. То значи же облапени елементи ґимнастики, атлетики, триатлону, фитнесу, олимпийскей дисциплини дзвиганя терхох и ище вельо того. Як и кажди тренинґ, почина ше зоз зогриваньом. Кажди тренинґ иншаки и ридко кеди ше робя исти вежби. тренинґи у Новим Садзе и поволал ме же бим пришол видзиц цо то. До спорту сом ше залюбел на перши попатрунок, як би ше гварело. CrossFit спада и до катеґориї индивидуалного и ґрупного спорту. У сущносци, тренира ше вше у ґрупи и то сама красота того спорту. Змагац ше мож и поєдинєчно, и у тиму. Вше ше частейше тот вид тренинґу хаснує у войски и полициї, бо за CrossFit треба моц, витримовносц и кондиция. Як випатраю тренинґи и як часто их маш? И. В: Понеже ше я зоз CrossFit-ом занїмам озбильнєйше, тренирам шейсц днї у тижню, раз дньово. Тренинґ тирва годзину до годзину и пол, у зависносци од того цо ше роби. Тренинґи конципировани так же ше

Чи то барз напарти спорт и чи може присц до даяких покалїченьох? И. В: Спорт вимага барз вельо труду и упартосци, бо є конципировани так же цо ши лєпши у нїм, то ше роби чежши тренинґ и самим тим чежше. Понеже ше, як цо сом уж гварел, занїмам озбильнєйше, мойо тренинґи досц чежки. Гоч випатра як опасни спорт, у CrossFit-у ше ридко кеди случи же ше дахто покалїчи.

Ходзиш и на даяки змаганя и чи ше их вообще отримує у тим спорту? И. В: Змаганя єст вельо. Найвекше змаганє ше отримує у Зєдинєних Америцких Державох. Барз є популарне и учашнїки приходза з цалого швета. Ходзим на змаганя, найбаржей у Сербиї пре ситуацию зоз вирусом корона. У нашей держави єст досц змаганя и то на високим уровню. Прешлого року сом ишол на даскельо. Змаганя углавним тирваю дзень-два. Єст вецей дисциплини хтори ше окреме бодую. У Сербиї досц озбильна конкуренция, алє ше можем похвалїц же сом медзи першима дзешец найлєпшима.

Цо ци циль посцигнуц у тим спорту? И. В: Основни циль ми же бим мал здраве цело и моцни имунитет. Тиж так, циль ми же бим напредовал у тим спорту и же бим мотивовал других. Кельо тот спорт познати у нашей жеми и кеди ше розвил, а у хторей держави є найпопуларнєйши?

Мушиш ше притримовац и даякого одредзеного костираня? И. В: Цо ше дотика костираня, нормалне же постої потреба за здравим и ефикасним способом костираня. Костиранє барз вельки фактор за успих у тим спорту. Цело котре каждодньово под терху интензивних тренинґох, муши буц накармене же би ше цо швидше опоравяло. Уношим вельо протеини и хаснуєм рижни витамини. И. В: Спорт зачати у Зєдинєних Америцких Державох початком того вику, дзе є и найпопуларнєйши. У нашей держави CrossFit заступени коло дзешец роки. Тренираш ище даяки спорт?

За цо тот спорт найхасновитши? Можу го тренирац и жени?

И. В: Барз любим бежац. Углавним бежим по Фрушкей гори. Кед мам часу, любим пойсц зоз товаришами на фодбал.

И. В: У CrossFit-у робя шицки мускули у целу цо

Фото: Анита Бубнєвич МАК 3/2022 ///

17

МАК-ОВО 50 РОКИ

МАК-ОВО 50 РОКИ

Лидия Вереш Розгварка зоз МАК-овим кумом Владимиром Кочишом, нашим визначним писательом

СИМВОЛ ЄДНЕЙ ҐЕНЕРАЦИЇ

МАК иснує уж 50 роки дзекуюци ґенерацийом котри препознали значносц же би руска заєднїца мала и часопис котри будзе повязовац младих зоз наших местох. Же ше МАК будзе волац праве так, здумал Владимир Кочиш, наш визначни писатель.

– Кед вишол конкурс за назву часопису уж сом жил у Новим Садзе. Бивал сом у хижи у центру Нового Саду и мал сом єдну заградку. До нєй сом шал мак, нє же бим мал хасну од нього, алє зато же сом барз любел видзиц його квет. Кед мой мак вироснул и преквитнул то було видно зоз Булевара и наисце прекрашнє випатрало. Мак тиж так символ нас, Руснацох, алє и других народох котри жию на тих просторох, як цо, наприклад, Мадяре и Словаци. Велї нашо писнї шпивали о маку. Перши писньочки котри зме учели у оводи були праве о маку, так же сом нє мал дилему як будзе глашиц мой предклад. Кратко и ясно, „МАК”. Сама назва тиж так синтетизовала тото цо ше глєдало з конкурсом, три идентификациї – младосц, активносц и креативносц – здогадує ше наш собешеднїк.

За свою идею бачи Владо достал годзинку Дарвил на котрей було уґравоване „Кумови МАК-у 1972”.

– Годзинка Дарвил мала свойо мено, мала свой бренд и як така вона була оправданє же ши наградзени за

18

\\\ МАК 3/2022

цошка цо ши здумал и цо це будзе провадзиц полни пейдзешат роки – визначує вон.

ЛИТЕРАТУРНИ СЕКЦИЇ И МАК У гевтим чаше шицки нашо места мали свойо литературни секциї. Наш собешеднїк у Новим Садзе водзел литературну секцию при Дружтве „Максим Горки”. Тота секция мала од 15 до 20 писательох котри пришли зоз рижних бокох: зоз Миклошевцох, Петровцох, Керестура, Коцура, Дюрдьова. Шицки члени тей секциї допринєсли тому же би ше МАК почал формовац и у обласци литератури.

– Початком седемдзешатих векшина нас котри зме почали сотрудзовац зоз МАК-ом уж зме були уключени до явного живота Руснацох. Литературни секциї, котри споминала Ирина Гарди Ковачевич, були барз важни за початок правеня концепциї МАК-у. Думам же барз важне же Иринка була перши редактор МАК-у, бо од першого редактора направени даяки напрям котри ше и дзень нєшка шлїдзи. Вона пренашла прави мотив же би прицагла младих, а вец ишло шицко лєгко. Други як приходзели на єй место уж мали „рецепт” по котрим треба робиц – толкує Кочиш.

ЄДЕН З НАЙВИРНЄЙШИХ ПРЕДПЛАТНЇКОХ Бачи Владо за себе люби повесц же є єден од найстарших предплатнїкох на МАК, бо го достава од першого числа. МАК прецерпел рижни пременки, алє ше отримал, цо найважнєйше. Пременєли ше часи, и креативносц у нєшкайшим чаше вельо иншака як цо була початком седемдзешатих, алє то нє зопера нашого собешеднїка же би кажде нове число МАК-у зоз вельким почитованьом поопатрал од першого по остатнї бок. Як сам гвари, найволї читац литературу, алє тиж так барз люби кнїжки и афирмациї котри МАК видал, як и опатрац фотоґрафиї котри маю даяку свою приповедку. На концу нашей приповедки бачи Владо винєсол даскельо идеї котри би любел же би зажили у МАК-у.

– Любел бим кед би у МАК-у було вецей литератури. Думам же би требал буц и єден бок предвидзени за упознаванє младих. Знам же у нєшкайшим чаше вельо лєгчейше пущиц порученє прейґ дружтвених мрежох, алє би було крашнє же би млади свойо порученя охабяли и на тот способ. Тиж так, думам же би було добре кед би МАК концом рока, лєбо початком нового видал календар подїйох у року, кед у питаню стретнуца и проєкти младих – препоручує Владимир Кочиш, МАК-ов кум.

МАК, ЮНИЙ 1972. РОКУ

МАК 3/2022 ///

19

АЛТ ШОУ У МАК-У

АЛТ ШОУ У МАК-У

Тамара Салаґ Нашо стаємни рубрики

ЦО ЦЕ НЄШКА НАШМЕЯЛО, А ЦО ВИСЕКИРАЛО? ствар хтора ме вше В.С: Єдна розвешелї и нашмеє то музика.

Прето ше намагам вше слухац музику, а тиж так ше намагам же бим нє допущела най неґативни ствари уплївую на мнє, так же, нєшка ме нїч нє висекирало.

M.M:

Наисце ше нє дам лєгко висекирац, так же сом ше анї нєшка нє секирал и нє допущел же би ме дацо виведло зоз такту. Намагам ше на шицко реаґовац змирено же бим нє трошел свойо нерви. А нашмеяло ме тото же у бешеди дзе участвовали вецей особи, єдна ше цалком виключела, задумала и вец ше одразу уруцела, кед ше бешедовало уж о даякей трецей теми, а тота задумана особа була ище у гевтей першей теми. То ме так нашмеяло же як чловек лєгко може одблукац у думкох. нєшка нашмеял син О.П: Мнє моєй шестринїци кед зме ше

дружели, а я ше нє секирам, так же ме нїч нє висекирало. ме нашмеяло тото же И.М: Нєшка зме на кулькох за 20 динари

достали 16 000 динари, так же то ме наисце розвешелєло, а я ше тиж нє секирам, так же анї мнє нєшка нїч нє висекирало.

С.Д:

Мац ме висекирала, прето же сом нєшка нє ишла до школи, мала сом часу спац до 10 годзин,

20

\\\ МАК 3/2022

а мушела сом стануц на 7 годзин, прето же зме брата и шестрово дзивче мушели вожиц до дзецинских яшелькох. А нашмеяло ме, так додня рано, кед ше тото тетово мале дзецочко так фино озвало и нашмеяло. мнє нєшка нашмеяли О.Г: Га,товарише зоз Матки, а

висекирала ме ситуация у транспорту у Новим Садзе.

нєшка ме нїч анї нє К.А: Поправдзе, висекирало, анї нє нашмеяло. Нєшка сом ишла на испит и М.П: висекирало ме тото же ми пожнєл автобус, а нашмеяло ме тото же сом положела испит.

Мнє єдине нєшка цо М.Х: висекирало то тот залядзени шнїг на наших валалских драгох, хтори ище вше нє розчисцени и нєбезпечни. Я вше нашмеяна и нє секирам ше. ЦО ДУМАШ О ТИМ КЕД БИ ШЕ ДРУЖТВЕНИ МРЕЖИ ПЛАЦEЛИ, ЧИ БИШ ИХ ТЕДИ ХАСНОВАЛ/А? сом тельо зоз М.Р: Нєтимаупозната дружтвенима мрежами

ше дотика дружтвених С.Д: Цо мрежох, я барз вельо часу

препровадзуєм на нїх, и кед би ше плацeли, думам же бим плацела, як и кажде. Нєшкайша младеж одраста на тих дружтвених мрежох, просто, часи ше пременєли.

В.С:

Дефинитивно думам же би менше число людзох хасновало дружтвени мрежи кед би ше то наплацовало, а я особнє думам же бим нє плацeла же бим их хасновала, бо ми ше видзи же дружтвени мрежи вше вецей и вецей маю подли уплїв на млади ґенерациї.

А.Н:

Думам же то можебуц аж и добра идея, бо би ше на тот способ дружтвени мрежи менєй хасновали, лєбо би можебуц, наприклад, добра идея була кед би ше плацело на годзину, та кельо хаснуєш, тельо плациш, алє вироятно же бим ше их нє одрекла.

M.M:

Щиро, думам же бим нє плацел, алє можебуц би ше вец нашла даяка нова дружтвена мрежа хтора би ше нє плацeла, бо думам же то нє нательо хасновите же бим на то трошел пенєжи.

И.Н:

Кед би ше плацели дружтвени мрежи думам же бизме шицки були з єдного боку примушени плациц, кед би то нє була велька цена, нормално. Єдноставно, у нєшкайшим чаше зме барз вязани за дружтвени мрежи и нє можеме, голєм я, задумац живот без нїх. би ше плацели дружтвени К.А: Кед мрежи, вироятно бим их нє

плацела. Думам, на початку нє, а вец бим дошла або до даякого другого ришеня, або бим просто почала плациц. нє хасновала бим дружтвени О.П: Нє, мрежи кед би ше плацело. М.Х: Тиж так бим их нє хасновала. хасновал бим их, бо сом И.М: НєРуснак!

хтори ше плаца. Я би нє плацeла за даяки дружтвени мрежи, окрем кед би то було дацо цо би ми помогло у школованю, або роботи.

О.Г:

Даєдни бим хасновал, а даєдни нє.

„Емисия за младих – АЛТ шоу”, каждей стреди од 21:30 г и репризно штварток од 12:30 г на габох Радио Нового Саду (92, 100, и 107,1 меґагерци)

МАК 3/2022 ///

21

ВЕЦКА НЇЧ У МАК-У

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Михайло Планкош | YouTube → Evo ništa „Perfetti sconosciuti”

Мам єдну нєдоробену теорию: америцки филми представяю збуваня, а европски представяю людзох, биоґрафиї. Американци гваря: „нїґда нє одгаднєш цо ше збуло”, а Европянє нам приповедаю о интересантней особи хторей ше шицко можлїве збува. Фотомонтажа: Михайло Планкош

„Перфектни странци” италиянски филм хтори дакус доказує мою теорию, алє є баш и нє найлєпши приклад. Вон подєднак гутори о тим яки „обични” людзе интересантни, алє и о єдним збуваню. Совершени стредок заш лєм лєпши як доказовац яки я мудерец. Даскельо пайташе ше позберали у обисцу єдней з фамелийох же би подзелєли єдну приємну италиянску вечеру и свой час. Дружа ше, приповедаю, варя, єдза и провадза зацменє мешачка. През приповедку дошли до теми малей чарней шкатули тайнох, хтору кажде чува у своєй кишенки и одлучели же би кажде положел свой мобилни на стол, та най шицки поруки буду наглас пречитани, а шицки телефонски розгварки окончени през спикерфон. Дакому ше тота идея пачи, а дакому нє: „Познаме ше цали живот, яки тайни бизме могли мац?!” Исную велї причини прецо ми ше попачел тот филм. Як перше, видзиц гоч лєм єдну улїчку у Риму досц же би слика була совершена. Любим

22

\\\ МАК 3/2022

Рим. Ґлумци барз добре бавя свойо улоги, а добре их и укомбиновал режисер Паоло Дєновезе. Такой на перши попатрунок удава им ше представиц досц вельку часц дружтва, а най нас баш нє одведу до крайносцох тетовираних тварох и лилових власох (то уж єдна друга ґенерация). Кинематоґрафия виртуозна. Понеже приказана вечера, вона ше векшином збува у обисцу тей фамелиї. То значи же простор хтори камера мала на розполаганю єдно обисце зоз терасу. Нє манде обисце, алє за єден цали филм то нє мали досяг кед од такого мандого простору направи таке визуалне пространство. Кед ше єдному филму уда тото добре вивесц, вец то заслужує окремну награду. Барз любим таки приповедки. Театер у єдней хижи. И тот филм заслужує награду за тот успих (окрем спомнутого дїла то ше добре удава и у филмох „Лок” 2013. и „Ернелово у фаркашових” 2016.). Пред нами ше находзи єден возбудлїви, красни и забавни вечар.

И сцигли зме назад на тему „Перфектних странцох”. Можеце уж заключиц же им бависко нє випадло таке наївне як цо... га, можебуц нїхто анї нє обчековал же будзе наївне. Розгварка дошла до вшелїяких кутох нашей каждодньовосци од воспитованя дзецох, прейґ нємирней совисци, по дружтво хторе люби осудзовац дакого и наволовац себе лєпшим у одношеню на осудзованих. Думам же нє практичне мац даяки вельки тайни... превельо труду треба уложиц же би ше их скрило... алє, хто зна... Людзе нє створеня лоґики, алє емоцийох. О даєдних темох анї нє мож приповедац гоч зоз ким, анї вше... Можебуц нє практичне и можебуц нє мож обчековац же би кажде розумел шицких. Алє, з другого боку, кед видзиме, у скритим простору того филма, хтори анї шветло мешачка нє ошвицує, яки бурї нашо тайни можу направиц, можебуц ше можеме потрудзиц правиц кущик менєй глупосци и звериц ше дакому кед маме даяки ґузел, же би нам наймилши нє були совершено цудзи.

Поволанка

МОЖ ШЕ ПРИЯВИЦ ЗА УЧАСТВОВАНЄ НА „РУЖИ” Дом култури Руски Керестур обявел Явну поволанку за участвованє на „Червеней ружи 2022”. Приявиц ше мож за: 1. Змаганє за найкрасши дзивоцки и леґиньски глас – шпива ше єдну ЗАБАВНУ шпиванку на руским язику (поп, рок, денс, блуз, реґе, реп и други стили котри нє спадаю до ткв. народней музики), зоз особним провадзеньом на єдним инструменту, зоз провадзеньом своєй ґрупи (бенду), лєбо зоз провадзеньом Фестивалского оркестру; *право участвованя маю шицки млади возросту од 15 по 30 роки.

2. Змаганє за найлєпшу авторску композицию (поп, рок, денс, блуз, реґе, реп и други стили котри нє спадаю до ткв. народней музики) – текст муши буц на руским язику, а интерпретатор може буц сам автор, лєбо особа хтору вон анґажує; музичне провадзенє як описане у точки 1; * За авторох тексту, музики и аранжману, як и самого интерпретатора нєт старосна гранїца; * У случаю хаснованя нєавторского тексту, нужне мац дошлєбодзенє автора; * тирванє композициї огранїчене на максимално 4 минути; 3. Змаганє за найлєпши цалосни наступ – оценює ше квалитет шпиваня и граня, справованє на сцени, стайлинґ, хореоґрафия и други елементи котри важни за комплетни упечаток; Мож вивесц и руску шпиванку у народним духу, алє треба же би була обробена у забавним духу. Зоз прияву, змагателє предкладаю шпиванку зоз котру жадаю наступиц, а о конєчним вибору можу ше порадзиц зоз орґанизатором. Змагателє можу ориґинално и креативно обдумац свой сценски наступ (напр. зоз провадзеньом танцу, або подобне). У прияви треба назначиц шлїдуюце: мено и презвиско, адресу, е-маил адресу, число телефона, катеґория(ї) за котри конкурує, наслов(и) шпиванки(ох), мено автора, форму музичного провадзеня. Прияви послац найпознєйше по 30. април 2022. року, на шлїдуюци адреси: Дом култури, Русинска 75, 25233 Руски Керестур тел. 025/703–357; е-маил: dk.kerestur@gmail.com ИНФОРМАЦИЇ прейґ: https://www.facebook.com/DomkultureRuskiKrstur https://www.instagram.com/dk.kerestur/ Андрей Орос: 061/704–292–0, е-маил: orosasta@gmail.com Прияву мож превжац на сайту domkultureruskikrstur.com МАК 3/2022 ///

23

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Ґрафична дизайнерка и илустраторка Ивана Бучко зоз Бачинцох, хтора тераз жиє у Новим Садзе, потераз мала єдну самостойну виставу. Свойо роботи кладзе на диґитални платформи. Мож их поопатрац на Инстаґрам профилу @buckoivana, а пошвидко бизме их требали видзиц и у кнїжкох.