MAK 1/2022

Мултимедиялни часопис за младих число 1 / януар 2022 / цена: 100 динари

н

ї

Фот

о: А л е

Б кс а н д а р

НАЦИОНАЛНА СВИДОМОСЦ РЕЗУЛТАТИ АНКЕТИ МАК-ОВО 50 РОКИ: ИРИНА ГАРДИ КОВАЧЕВИЧ

ес

е

и рм

ЗМИСТ У ФОКУСУ 03 И. Лїкар: Резултати анкети 06 М. Буила: Интервю М. Тодич МАК-ОВ КОЛАЖ 08 М. Еделински: Проза ЗОЗ ШКАТУЛКИ РОЗУМА 10 К. Афич: Коментар

ЗОЗ ПРЕДПЛАТУ НА МАК ДАРУНОК ДВА КНЇЖКИ Хто ше у 2022. року предплаци на наш часопис МАК, достанє як дарунок два кнїжки – Себастияна Нярадия „Инисур – рика княза” и „Дньовка – два декади 1998-2017: Зборнїк литературних и визуалних творох”, лєбо Сашу Сабадоша „Дармоєди” и „Гумно 2: Дзеци з дружтвених мрежох”.

ЯЗИЧНИ АЛАРМ 11 Б. Хома Цветкович: Януарски поради РУСИНИСТИКА И Я 12 МАК-ова редакция: Дзе су и цо робя ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ 14 М. Горняк и С. Маґоч: Интервю П. Костелник СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ 16 М. Надь: Розгварка В. Тиркайла МАК-ОВО 50 РОКИ 18 М. Зазуляк Гарди: Розгварка И. Гарди Ковачевич АЛТ ШОУ У МАК-У 20 Л. Костелник: Розгварка В. Фирман 21 Л. Костелник: Розгварка А. Монар ВЕЦКА НЇЧ У МАК-У 22 М. Планкош: „Scott Pilgrim vs. the World”

Рочна предплата на МАК 1 000 динари. Яв ше нам до поруки на Фейсбуку (MAK MAGAZINE), Инстаґраму (mak.magazine), лєбо на мейл (mak.magazine@gmail.com). У тим року, у хторим МАК слави и свой 50. родзени дзень, виду и нови кнїжки младих авторох у МАК-овей едициї, хтори достаню шицки нашо заинтересовани предплатнїки. МАК чека и нових сотруднїкох, та хто сце писац тексти за наш часопис, обявйовац свою литературу, фотоґрафиї, лєбо други твори, може ше явиц на уж спомнути способ.

#читаймак #читайпоруски

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ 23 К. Афич: Поезия 24 А. Лїкар: Фотоґрафиї

МАК Мултимедиялни часопис за младих

Oдвичательна редакторка: Мая Зазуляк Гарди

Автор лоґа 50-рочнїци: Златко Емейди

CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

www.ruskeslovo.com → рубрика МАК Facebook: MAK MAGAZINE Instagram: mak.magazine mak.magazine@gmail.com

Дизайн и компютерски обробок: Аня Гудак

Видава НВУ „Руске слово” Футожска 2/ІІІ 21 000 Нови Сад

008+32(=161.2) (497.113)

Число 1 януар 2022 Директор: др Борис Варґа

2

\\\ МАК 1/2022

Язична редакторка: Ясмина Дюранїн На насловним боку: „Жимска хлїста” Автор фотоґрафиї: Александар Бесерминї

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує „BIROGRAF COMP” DOO Земун

MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк Гарди. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

У ФОКУСУ

Иван Лїкар Резултати анкети – Перша часц

НАЦИОНАЛНА СВИДОМОСЦ МЛАДИХ РУСНАЦОХ „На бачванскей ровнї, дзе поля безкрайни. Тебе писню шпивам, роду мой давни.” Пришол Руснак з далєка. Зоз високих и лєсовитих Карпатох, з надїю же ту пренайдзе лєпши и красши живот. Дочекали го пусти мочари, хтори вредна руска рука почала обрабяц и пошвидко з блата збудовани валал зоз церкву и школу, а доокола валала златни поля кармели нашого чловека.

Зоз собу принєсли свою културу и обичаї хтори их здогадовали на свойо походзенє же би нє забули хто су и цо су. Руснак ше швидко звикнул на нови дом и почал пущац свойо коренї. През шицки тоти роки по нєшка, зменєли ше велї владаре, кралї, войска, держави и режими, а Руснак по цихи жил свой живот и ту є, и дзень нєшка, на тей бачванскей ровнїни! Вочи попису жительства, хтори ма буц отримани того року, направени онлайн упитнїк на тему „Национална свидомосц

младих Руснацох”. Достати интересантни думаня и одвити, а у дальшим тексту можеце дознац як руска младеж „диха”. На самим початку у упитнїку були поставени даскельо общи питаня од вкупно 23-ох питаньох. Одволали ше 93 млади особи од 15 по 30 роки. Односно 56 дзивки и 37 леґинє. На шлїдуюцих двох ґрафиконох мож видзиц структуру учашнїкох по рокох и у котрих местох жию.

МАК 1/2022 ///

3

У ФОКУСУ

Потим було поставене питанє: „Вияшнюєш ше як Рускиня/нак?”, на котре 88-еро одвитовали зоз „гей” и пецеро зоз „нє”. Интересантни факт же на питанє „Ганьбиш ше же ши Рускиня/нак?”, шицки 93-ойо одвитовали зоз „нє”. Тиж так, и на питанє чи їх пайташе знаю же су Руснаци, шицки дали позитивни одвит. „Прецо ше нє вияшнюєш як Рускиня/ нак?” – 89-еро учашнїки одвитовали же ше вияшнюю, покля одвит других бул: „Нє Рускиня/нак сом”, „Єден родич Серб” и мушим навесц єдну нєзвичайну причину: „За мнє особнє концепт националней припадносци глупи. За мнє то як означованє на принципу места и часу одкаль ши и на основи креви точнєйше ґенетики цо лєм обична чечносц у нашим целу, у сущносци цо сцем повесц то же людзе шицки исти, национални припадносци нас лєм роздвоюю и правя нєпотребни субєктивни и емотивни вязи за концепт котри настал у периодзе реализма у Французкей прето же худобни и бидни людзе у периодзе револуциї мушели мац до чого вериц и даяку доґму.” „Цо за младих значи буц Рускиня/нак” було розлични одвити. Найчастейши одвити були: чесц, то мой идентитет, пестовац/отримовац язик, културу, виру, обичаї, буц окремни/културно иншаки од других, буц часц єдного колективу/ заєднїци хтора ше трима вєдно, нє ганьбиц ше свойого походзеня, нїч. Медзитим, єст даєдни одвити котри сцем видвоїц:

– „Живот.”

– „Значи припадац малей, алє окремней ґрупи.”

– „Буц галави, скупи, нєвоспитани параст.”

– „Же сом фаца.”

– „Тото цо у сущносци мойого єства, тото цо мой идентитет, тото цо ме описує.”

– „Значи бешедовац руски язик кажди дзень, випочитовац руски обичаї, прикладно преславиц руски швета, намагац ше зачувац и пренєсц на шлїдуюце поколєнє наш єдинствени язик.”

– „Нїґда сом нє роздумовала цо то значи, бо то факт. То були мойо баби и дїдове, и то я.”

– „Традиция, култура, пишносц, труд предкох дзе сом тераз, цошка духовне у мнє, заш лєм ми Руснаци окремни.” Од 93-оїх младих, 83-ойо ходза, лєбо ходзели на годзини руского язика, або го факултативно виучовали, а дзешецеро нє виучовали мацерински язик. Попри тим, вельке число младих, аж 91, ше вияшнєли же знаю читац, писац и приповедац по руски, єдно зна лєм читац и єдно лєм приповедац. У ґрафикону под текстом можеме видзиц на яким ше язику бешедує дома у фамелиї.

– „За мнє значи буц член єдного културного и образованого народу.”

– „Виволує у мнє окремне чувство гордосци.”

– „Рускиня за мнє значи праве тото же цо сом и хто сом. Мам чувство о своєй припадносци єдному народу и цешим ше же одкаль походзим. Кед подумам на саме слово ,,Рускиня” подумам на нашу културу, историю, заєднїцу хтора вше була ту як даяка циха потримовка и довириє же сом нє сама. Рускиня то я.”

4

\\\ МАК 1/2022

Без културно-уметнїцких дружтвох наша култура би ше пошвидко забула и скапала, но, дзекуюци младим вона жиє

У ФОКУСУ

и нєшка. Зоз упитнїка зме дознали же 75 учашнїки активни, або були активни у КУД-у, або рускей заєднїци. Руски фестивали, манифестациї, друженя младих и подобне нащивює 82, а 11 нє од вкупного числа. На шлїдуюцим ґрафикону можеме видзиц у котрих секцийох млади (були) активни у КУД-у, або рускей заєднїци. Ту давам надпомнуце же дахто з учашнїкох

– „Образовани, културни, шпоровни и думам же руски хлопи нє научени буц самостойни и одлучни и прето ше руски дзивки скорей опредзелюю за Сербох, як за наших хлопох, цо доводзи до нєставаня нашого народу.”

– „Знам же нас нєт вельо, алє нашо присуство збогацує тоту жем. И вше може буц лєпше за нас, Руснацоx.”

– „Ми весела национална меншина, вше зме єдни другим потримовка.”

– „Любел бим мац заєднїцку державу Руснацох.”

– „Думам же зме добри и вредни народ, любиме ше дружиц, алє ше нє досц намагаме очувац, затримац свойо тото цо маме и преношиц на будуци ґенерациї.”

активни у вецей секцийох. Националне швето Руснацох у Републики Сербиї преславює ше 17. януара. Тот факт знали 74-еро випитани, 14-еро нє знали, а пецеро дали погришни одвит. Того датуму 1751. року, Франц Йозеф де Редл, совитнїк царици Мариї Терезиї и администратор Кральовско-державного Бачкого дистрикту у Зомборе подписал перши урядови документ — Контракт о насельованю 200 руских грекокатолїцких фамелийох на тедишню пустару Вельки Керестур. Причину же прецо ше Националне швето означує праве того датума знали 33, нє знали 42, а 18 особи погришно одвитовали пре нєподполни, або нєрозумлїви одвит. Думаня учашнїкох о Руснацох як националней меншини тиж єст надосц и розлични. Даєдни ше повторйовали, як цо то: шицко найкрасше/найлєпше, заварти зме, вредни, образовани, тримаме до свойого, нєставаме, културни, подзелєни, а було и тих котри нє мали думанє. Тиж и ту сцем видвоїц даєдни одвити:

– „... Руснаци охабели за собу вельку и богату историю и велї припознаня, а зоз часом их єст вше вецей и вецей. Бизовно же укладанє до култури и єй квалитетного витворйованя допринєше позитивним и вельким досцигнуцом.“ – „Любим нашу заєднїцу, окрем поєдинцох идиотох, хтори, нажаль, на визначних позицийох.”

– „Думам же ше сами знїщиме, бо предняки нам нєспособни и предани, патра власни, а нє национални интерес.”

– „Розчарована сом зоз часцу Руснацох у Коцуре, хтори без вельо роздумованя видаваю свой национални идентитет патраци на ньго як на препреченє, и думаюци же их праве тото гамує да им будзе лєгчейше у живоце.”

– „Думам же зме нє зложни, нє баш ше тримаме вєдно, велї ше ганьбя же су Руснаци и тоти цо ше као нє ганьбя та су дакеди як пошикане квеце. Чкода, бо зме прекрасни народ, алє озда нє маме тоту борбену нїтку нательо и усадзену пишносц.” У фебруарским чишлє МАК-у будзе предлуженє резултатох анкети. МАК 1/2022 ///

5

У ФОКУСУ

Марко Буила Интервю з Марину Тодич з Коцура о єй документарним филму

ЧИ РОЗДУМУЄШ?

Кажди историйни период характеристични на свой способ и зоз собу ноши рижни збуваня и одкрица хтори формовали актуални теми за розгварку при людзох. Зоз огромним напредованьом науки, технолоґиї и самим зявеньом интернета, можеме повесц же ше менталитет людзох пременєл, способ роздумованя иншаки, а шицко тото допринєсло и розличним темом хтори постали актуални. Чи тема о националней свидомосци, нашей будучносци и пестованю рускей култури актуална при младих у Коцуре, могли зме дознац на промоциї документарного филма Марини Тодич, хтора отримана 29. децембра у Коцуре. За тих котри нє могли присц на промоцию филма, можу го одпатриц на Ют’юб каналу Културно-уметнїцкого дружтва „Жатва”. Марино, як ши дошла на идею направиц филм праве на тоту тему? Марина Тодич: На идею сом пришла так же ме у остатнїм чаше почало барз цикавиц кельо млади у Коцуре у ствари роздумую о будучносци Руснацох, а на таке роздумованє ме наведло досц мале число дзецох у руских оддзелєньох, як и хвильково актуални теми о попису. Нє можем

6

\\\ МАК 1/2022

ше здогаднуц же бим даґдзе у новинох, або на телевизиї видзела цо млади думаю о будучносци рускей заєднїци и чи вообще знаю же теми як цо то, наприклад, попис, актуални у нашим дружтве. Чи було чежко найсц адекватну назву за тот филм? М. Т: Кед филм документарни, вец досц чежко дац назву. Ю ше углавним дава на самим концу, кед видзиме конєчни резултат цалого проєкту. Нє роздумовала сом барз длуго о самей назви филму, лєм ми так

нараз пришло питанє „Чи млади роздумую о нашей заєднїци?”, та так зоз того питаня настала и сама назва. Лєгко було найсц собешеднїкох за тот филм? М. Т: И було и нє було, прето же тоти котри сцели, вони сцели од самого початку, а тоти цо нє сцели, такой ми дали до знаня. Так же можем повесц же сом у старту мала екипу за хтору сом була сиґурна же зосце. Кед сом виберала людзох, глєдала сом тих котри углавним нє таки барз актуални, наприклад, у наших медийох, або

У ФОКУСУ

людзох за котрих знам же маю тварде думанє, або тих за котрих знам же су вообще нє уключени до збуваньох у нашим дружтве. Сцела сом пренайсц особи хтори буду мац розлични думаня. Кельо часу потребне уложиц до реализациї єдного такого документарного филму? М. Т: Кед добра орґанизация, цо у моїм случаю нє барз було так, цалком би було досц видвоїц тидзень за знїманє и дас тельо ище за монтиранє. Понеже пре рижни манифестациї котри були влєце, моря, одпочивки, було дакус чежше дойсц до людзох, та ше шицко тото дакус одлужело, алє я задовольна як шицко випадло и же зме сцигли начас. Яке одволанє людзох було на промоциї филму? М. Т: Дзечнє ше одволали и барз вельо людзох пришло. Бул полни Руски дом и прето ми и барз

мило. Барз ми мило же пришло вельо младих, цо ми и бул найвекши циль и же пришли велї мнє значни особи, як цо то фамелия, родзина, сушедово и товарише и товаришки зоз „Жатви”. Так же можем повесц же одволанє було наисце вельке. Кед ше резимує шицко, чи ши задовольна зоз самим продуктом котри настал? М. Т: Барз сом задовольна. На початку сом ше барз бала од того же будзем мушиц найсц барз вельо людзох же бим достала тото цо сом сцела достац, медзитим, нашла сом пецерих цалком розличних людзох котри маю иншаки роздумованя, та сом на концу похопела же ми то цалком досц за тото цо сом сцела реализовац. Маш можебуц ище даяки идеї котри плануєш презентовац през филм? М. Т: Мам наисце барз вельо идеї, лєм же ми,

нажаль, факултет нє барз дошлєбодзує же бим ше шицкому тому пошвецела. Аж тераз поставам свидома того же кельо тераз мам вельо менєй часу як у стреднєй школи, а идеї ми вше вецей приходза на розум. Наздавам ше же док ше направи вецей простору за шлєбодни час, ознова реализуєм свойо идеї на таки подобни способ. Цо ши заключела, чи млади у Коцуре досц национално освидомени и роздумую о обставаню Руснацох у будучносци у тим месце? М. Т: Як цо сом уж гварела, наисце єст досц розличних людзох, та самим тим и розлични думаня. Анї нє нательо важне же цо млади собешеднїки у филму думаю о нашей заєднїци, як цо у ствари значне же би тото питанє „Чи роздумуєш” после патреня филма западло дакому за око и нагнало го роздумовац у тим напряме, кед же до тераз нє.

МАК 1/2022 ///

7

МАК-ОВ КОЛАЖ

Михаела Еделински Проза

Любов медзи квитками У штред єдного цеплого априлского дня, кед слунко зашвицело и привитало нови дзень, народзело ше єдно мале пупче. Одмалючка ше чувствовало нєсиґурно, осамено и нєдостаточно прилапено. Зоз смутнима очми ше припатрало на други квитки и завидзело им на красоти. Подумало у себе: „Йой, прецо я нє така красна и пишна, шицко цо я мам то лєм тоти джобаци цернї!” И так єдного дня, пупче зоз довирийом одлучело же зоз дробнима крочаями руши до швета пренайсц лїк за свою осаменосц. Шпацираюци ше през нєпознати и страцени поля и глєдаюци нєдозрети часточки себе, пупче на тей драги обачело цошка скрите и чаривне – єден мали нїжни слунечнїк. Бул таки манди, алє таки окремни, же зоз свою красоту и бунтовнима фарбами прикрашел шицко цо було коло нього. То було достаточне най похопи яки є окремни, бо права красота дачого ше нє опатра у тим кед шицко коло себе претвори до менєй красного, алє цалком процивно – кед шицко коло нього постанє ище красше. Попри того слунечнїку и воно по першираз у живоце почувствовало... же є красне. Як час преходзел, слунечнїк нєсподзивал з красоту вше баржей и баржей. Пупче го залївало кажди дзень зоз своїма остатнїма слизами и давало му свою нїжносц и любов котра лєм росла, а нєдостатки у шерцу були виполнєти зоз красоту и щесцом. То уж бул перши крочай же би пупче почало роснуц и квитнуц. Припатрало ше на ньго як рошнє. Як ше меня и як зреє. Кажди дзень стало опрез нього и дзековало зоз щирим ошмихом. Днї преходзели и слунечнїк уж вироснул.

8

\\\ МАК 1/2022

И теди, єдного дня... стал обрацено од пупча. Воно ше застарано питало: „Прецо нє патри вецей на мнє?” Було му вирне як ясмин, понїжовало ше як орґони и його нїжносц була як куколь. Прецо го одбива од себе? Почувствовало ше як опаднуте лїсце гоч воно було нїч вецей од єдного мандого нєвиного пупча. Слунечнїк пренашол цошка цо баржей швицело и було достаточне за ньго... а то було слунко. Вон полюбел слунко чийо зарї и цеплота котри му найпотребнєйши знали облапиц и зограц, и то тото цо пупче нє мало. Вон сцел шветлосц и цеплоту, а воно було лєм циха и жимна ноц и прето пупче престало любиц себе. Запахло на розмарию, гоч тота щира любов була миртова. Час преходзел и пупче предлужело по драги котра и далєй була нєпозната, док крочаї були моцнєйши и сиґурнєйши. Помали приходзел час же би дзень закончел свою приповедку, а вечар пришол шпивац свою шпиванку, и теди кед ше слунко и мешац як прави длуго нєвидзени товарише поздравяли, пупче обачело опрез себе єден вельки цинь. Перше нє було сиґурне же чи то наисце його, та ше пооглядало на даскельо боки и видзело же нєт нїкого ту окрем нього. Нє верело себе – „Палай! Тельо сом ше припатрала на прекрасни слунечнїк же сом аж забула же нє лєм вон рошнє, алє и я вєдно зоз нїм!” Шацовало ше пупче и обачело же го прикрашели ище даскельо лїсцочка, и векши и менши, котри пирхали на нїжним витрику. И лїсточка були богатши, векши, красши и живши. Почувствовало щесце у себе, и гварело „Я вецей нє пупче... постала сом ружа!” Єдине зоз чим ружа ище вше нє була задовольна то оштри цернї котри тераз були ище векши як цо були.

МАК-ОВ КОЛАЖ

Ноц одшпивала свою писню и ранши птички вєдно зоз слунечком зобудзели ружу котра предлужела свою животну драгу. Уж кед подумала же длугши час нє стретла нїкого, наишла на подобну ружу котра була старша и векша од нєй. Кед ше ґу нєй приблїжела, обачела же цернї старшей ружи були вельо векши од єй, а вона заш лєм мала широки ошмих. „Прецо ши така смутна кед ши така млада и красна?”, питала ше старша ружа. Праве вироснуте пупче виприповедало свойо нєсиґ у рносци и бриґи зоз цернями и слунечнїком, на цо ше ружа зоз велькима цернями ошмихла и гварела: „На тим швеце нє постоя два идентични квитки. Кажде з нас окремни и прекрасни на свой способ и кажде з нас ноши свойо болї зоз собу. Твойо цернї то часц тебе, и аж док их прилапиш, годна ши похопиц яки вони наисце красни, и яка и ти красна! Видзиш, и ти и я ружи – алє нам цернї нє на истих местох, нє маме исте число лїсточкох и аж анї нє пахнєме исто... Яка вец лєм прекрасна тота розличносц, нє лєм медзи нами, алє и медзи другима квитками!” Млада ружичка слухала и слухала старшу ружу як єй возбудзено приповеда и похопела же ма право. „Попать ище раз на свой цинь, алє зоз дакус иншаким поглядом. Най ци очи буду полни з любову ґу себе, скромним самодовирийом и страсцу спрам розличносци медзи нами.” Ружичка ю послухала и так и поробела. Запатрела ше до свойого циню и обачела же єй

цернї анї нє таки страшни. Аж напроцив, подумала у себе же яки су красни! Пробовала задумац себе без тих церньох и похопела же би вец нє була тото цо є тераз... и наисце ружа мала право, кажди церень котри ше ту находзел представял

єдну малу часточку єй. Ружичка здихла, ошмихла ше и предлужела по своєй тераз уж нє нательо нєпознатей драги, док ю провадзели птици зоз шпиванку и витор котри ношел прекрасни пах котри охабяла за собу. Фото: Андреа Новак

МАК 1/2022 ///

9

ЗОЗ ШКАТУЛКИ РОЗУМА

Кристина Афич Коментар

ЧОМ МУШИШ БУЦ ЩЕШЛЇВИ ЗА ШВЕТА?

Кед же спадаце до ґрупи людзох хтори нє таки барз щешлїви за швета хтори за нами, зоз вами шицко у шоре. Жима, шнїг, нашмеяни твари, шапки зоз веселима китайками, якни и капути у фарбох, жимска идила... можебуц вам шицко тото представя дацо красне, а можебуц и нє. Зложице ше же пакецики хтори сце доставали кед сце ходзели по шпиваню були цошка на чим сце були подзековни, з оглядом на тото же сце ше змарзали и трошели глас док сце шпивали „Ноц над Вифлеєм”. Теди було иншак. Теди зме були дзеци и шицко було красне и цепле. Можебуц анї нє було шицко на своїм месце, алє нас субєктивне чувство спреведло. Крашнє то буц дзецко. Нє штудираш о рахункох, кельо треба потрошиц за швета, чи ци запалї авто по жими итд. Накадзи закрочиш до одредзених рокох, швета ци постаню або цошка найкрасше, або кошмар. Алє, чом МУШИШ буц щешлїви за швета?

Муши ци обисце гориц (нє буквално) од швичочкох, ядловцох, пахняцих швичкох зоз цимету, мушиш ше радовац пре цошка, бо ци, медзи иншим, и Кокакола на ТВ-у указала як треба оквециц обисце, яки треба направиц полудзенок, келїх людзох треба поволац итд, итд. Нє гварим, найчастейше то период у року кед ше цала фамелия зидзе. Алє цо будземе з тима цо на улїчки позмарзани, нє маю нїкого, сами су и стари, одруцени? Чом им треба наруцовац якушик штучну радосц, хтору ше достава з вельким укладаньом. Чи нє мож скромно означиц тоти швета, з найблїзшима, побешедовац медзи собу, почерац идеї, напредовац у своїх одношеньох? Зоз шицких бокох ци наруцую же мушиш буц щелїви. А нє мушиш, алє вибер буц щешлїви на свой способ!

Становиска висловени у тим тексту виключно авторово и нє вше одражую ушорйовацку политику часопису МАК

10

\\\ МАК 1/2022

ЯЗИЧНИ АЛАРМ

Зоз кнїжки Блажени Хома Цветкович „Язични аларм – поради з язика”

ЯНУАРСКИ ПОРАДИ У новим року маме и нову рубрику – Язични аларм, у хторей вам будземе преношиц часци зоз кнїжки Блажени Хома Цветкович „Язични аларм – поради з язика”. Ниа и перши, януарски поради.

БАВИЦ ШЕ и ЗАНЇМАЦ ШЕ Гевтот челєднїк ше озбильно почал бавиц зоз науку. Бавя ше дзеци, бави ше бависка, бави ше на джмурки, улоги ..., а з науку ше дахто занїма. Лєпше: Гевтот челєднїк ше озбильно почал занїмац з науку.

АВТОБУС ТИХ и АВТОБУС З ТИМА За одход на тоту драгу потребне наполнїц автобус тих котри сцу пойсц. У тим виреченю погришно похасновани припадок. Автобус тих би значело же чий то автобус (тих, гевтих, їх). Треба написац автобус з тима ..., а подрозумює ше же пойду гевти котри сцу одпутовац, односно хтори ше приявели. Лєпше: а) За одход на тоту драгу потребне наполнїц автобус з тима котри сцу пойсц (на драгу). б) За одход на тоту драгу потребне наполнїц автобус з тима цо сцу пойсц (цо ше приявели же сцу пойсц).

БАШ и ПРАВЕ

БАШ и ТАК

Баш сом це сцел наволац. Похаснуйме слово праве, або праве тераз. Препоручуєм: Праве сом це сцел наволац.

Га, нє баш зме претерано вистали. Подцагнути слова превжати зоз сербского язика. Ми место нїх хаснуєме: так, такой так, (нє) бог зна як. А место претерано можеме похасновац барз, так барз, пребарз. Та лєпше: Ша, нє такой так барз зме вистали.

ВИСТАВИЦ и ВИЛОЖИЦ Гваря же у Ґалериї виставели слики. *Ша, виставяц мож и задок. Слово виставиц (на вистави) хасновало ше давно, можеме повесц же то и архаизем, а пре друге значенє слова и же би нас на ньго нє асоцировало, препоручуєм тото слово у датим виреченю заменїц зоз словами: виложиц и викладац, а у других контекстох мож похасновац и квачиц, заквачиц, (по) прибивац, обешиц, покласц. Лєпше вец: Гваря же у Ґалериї виложели нови слики.

МАК 1/2022 ///

11

РУСИНИСТИКА И Я

МАК-ова редакция

ДЗЕ СУ И ЦО РОБЯ Русинистика як универзитетска дисциплина на Филозофским факултету у Новим Садзе постої од 1. децембра 1972. року. При Иниституту за педаґоґию 1981. року основана Студийна ґрупа за руски язик и литературу, а школского 1981/82. року уписує перших студентох. Уж 1983. року основана Катедра за руски язик и литетаратуру, нєшка Оддзелєнє за русинистику. Основни и мастер студиї на Русинистики потераз закончели вецей як 60 студенти, а велї тераз робя у просвити, медийох... Ми вам представяме даєдних з нїх. Ана-Мария Рац, Нови Сад: Уписала сом ше на Катедру за руски язик 2007. року и о штири роки сом закончела основни академски студиї. Потим сом ше уписала на мастер студиї и нєшка сом мастер професор руского язика и литератури. Тема моєй мастер роботи була „Характеризованє чловека у рускей фразеолоґиї”. Робим у новосадских основних школох, преподавам виборни предмет, руски язик зоз елементами националней култури, а попри тим ше занїмам и зоз прекладаньом. Док сом була у керестурскей Ґимназиї, була сом активна у културним живоце Руснацох. Ходзела сом на фолклор, шпивала сом у дзивоцкей ґрупи и у хору у Дому култури. Даєдни професоре у Ґимназиї на мнє охабели занавше красни памятки. Окреме сом любела предмети психолоґию и социолоґию. Пачел ми ше способ и методика котру наставнїца хасновала у настави, та ми прето перше жаданє було и уписац студиї психолоґиї. Нє удало ми ше. Без роздумованя сом уписала Русинистику, думаюци же ознова пробуєм уписац психолоґию. Медзитим, после першого семестра, залюбела сом ше до руского язика и такой сом знала же то жадам предлужиц и закончиц и єдного дня ше занїмац зоз тим. Чом ше добре уписац на руску Катедру? Прето же праве ви будзеце тоти хтори єдного дня буд зеце ед у ков ац нови млади ґенерациї, будзеце преношиц руски язик, праве ви можебуц єдного дня дополнїце ґраматику руского язика, правопис руского язика, праве ви будзеце тоти хтори зачуваце идентитет Руснацох на тих просторох. Я вам жичим вельо успиху и наздавам ше же єдного дня будземе сотрудзовац!

12

\\\ МАК 1/2022

РУСИНИСТИКА И Я Златка Перович, Вербас: Закончела сом Руски язик и литературу 1999. року, а дипломовала сом на тему „Уплїв сербскей на руску литературу”. Робим у Телевизиї Войводини, у Рускей редакциї. Такой як сом закончела факултет, робела сом як сотруднїк у емисиї „Здраво, здраво млади” на Радио Вербасу, потим сом робела и у других емисийох на руским язику на истих габох. Робела сом у аґенциї „Кларус”, посилала сом прилоги за Радио Нови Сад, за Телевизию Нови Сад и за Мултирадио. Кед ше у Вербаше отворела телевизия Бачка, и там сом робела єден час. Достала сом 2004. року стаємну роботу у Радиотелевизиї Войводини у Редакциї на руским язику. Вєдно зоз знїмателями, монтажерами, тонцами знїмаме наших Руснацох у наших руских местох, правиме прилоги и репортажи. Понеже сом дзецинство и свою младосц препровадзела у штредку дзе ше нє нательо бешедує по руски, нє бешедовала сом го правилно. Руски язик зме бешедовали лєм дома у фамелиї, у родзини и на факултативней настави руского язика. Праве прето, же бим злєпшала свой руски язик, одлучела сом закончиц штредню школу у Руским Керестуре, напрям Орґанизатор културних активносцох. Предмет котри сом барз швидко полюбела то психолоґия. Рихтала сом ше на факултет и сцела сом ше уписац праве на психолоґию. Приємни сом нє положела и розчарована сом рушела дому. На драги сом стретла товаришки котри ше уписали на руску Катедру. После краткей бешеди, и я ришела з нїма предлужиц студиранє праве на рускей Катедри. Нє побановала сом. Тераз знам добре и руски язик, а же би ше направело добру емисию, же би собешеднїки сцели бешедовац о своїм живоце явно, до камери, новинар муши буц и добри психолоґ. Мнє ше мойо жаданя сполнєли. Велї ше обаваю уписац ше на Оддзелєнє за русинистику, понеже думаю же нє достаню роботу. Можем повесц же у Рускей редакциї, дзе и я робим, робя новинаре котри закончели праве тот факултет, а познам и велї други особи котри робя у других институцийох, а дипломовали на Катедри. Роботи будзе покля будзе и нас, Руснацох. Прето, щиро препоручуєм!

Оддзелєнє за русинистику можеце провадзиц и на Фейсбуку, на їх боку – Русинистика.

МАК 1/2022 ///

13

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

Мария Горняк и Силвия Маґоч Интервю з Патриком Костелником з Керестура о ґрафичним дизайну

УМЕТНОСЦ И СХОПНОСЦ Патрик Костелник з Руского Керестура нам приблїжел свой гоби, котри му помали постава робота, як ше упознал з ґрафичним дизайном и як ше знаходзи у швеце технолоґиї. Одгаднул нам и дзе научел тоту роботу, цо му вона представя и кому препоручує тото занїманє.

буду баржей упознати у тим напряму пре сам розвой технолоґиї и дружтвених мрежох, дзе шицки сцеме приказац шицко у найлєпшим шветлу. Ґрафични дизайн уметносц, або схопносц комбинованя текста и сликох у рекламох, маґазинох и кнїжкох.

Гоч ши закончел Економску школу, напрям за кухара, заш лєм ши ше нє пренашол у тим фаху, алє ши ше почал занїмац зоз ґрафичним дизайном. Як пришло до того?

П. К: Углавним дизайнуєм за ют’юберох, правим им thumbnail, лоґои, банери и ище вельо того за стримованє цо им потребне. Єст два програми у котрих робим, а то Photoshop и Ilustrator.

Патрик Костелник: Опредзелєл сом ше прето же ми вецейраз вискаковали вельо видеа на Ют’юбу о дизайну, та сом одлучел презняц тоти програми на компютер и опробовац ше у дизайнованю. Цо шицко подрозумює ґрафични дизайн? П. К: Дакому є вецей познати, а дакому менєй, алє єдно сиґурне, а то же шицки єдного дня

14

\\\ МАК 1/2022

Цо ти углавним дизайнуєш?

Kеди це почало цикавиц тото цо робиш?

П. К: Ище 2018. року сом почал вецей виглєдовац о тим и од теди ме вше баржей почало цикавиц и так сом предлужел у тим напряму. Дзе мож найсц роботне место зоз таким занїманьом? П. К: Роботне место мож найсц у даякей фирми, а мож робиц и самостойно, з дому. Я ище нє робим за нїяку фирму, алє ми то у плану єдного дня. Тераз робим з дому, а у шлєбодним чаше любим рисовац. Кельо часу ци потребне же биш направел єдну роботу? П. К: Час нє мож точно одредзиц. Завиши од

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

людзох же цо сцу най им направим, алє знам дакеди за єдну роботу шедзиц за компютером аж и штири годзини. То ши шицко сам научел, чи ши ишол до даякей школи за додатне здобуванє знаня з тей обласци? П. К: Почал сом сам учиц прейґ рижних видеох, патрел сом як то други людзе робя, то тирвало два роки, а вец сом пошол на курс у Новим Садзе за Ґрафичного дизайнера и там сом научел даяки нови ствари о програмох цо ми тераз вельо помагаю. Плануєм ше ище усовершовац у тим, уписац ище курси, виглєдовац други и нови програми.

Яки твой вкупни упечаток о тим з чим ше ти занїмаш? П. К: Упечаток же мам свою шлєбоду, можем виражиц креативносц на рижни способи. Нє чежка робота за тих котри любя таки способ виражованя своєй креативносци, а дакого аж таки способ и опущує.

Кому препоручуєш тото занїманє? П. К: Препоручуєм тим цо любя уметносц на иншаки способ, алє заш лєм, кажде може пробовац, та увидзи чи ше му пачи, чи нє. То нам шлїдзи у будучносци, шицки роботи буду менєй-вецей таки.

Сотрудзуєш и зоз даским од познатших людзох на наших дружтвених мрежох? П. К: Гей, сотрудзовал сом зоз познатима людзми прейґ Инстаґраму и Ют’юба. МАК 1/2022 ///

15

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

Мартина Надь Розгварка зоз тренером атлетики Валентину Тиркайла з Керестура

УЖИВА У РОБОТИ З ДЗЕЦМИ Валентина Тиркайла зоз Руского Керестура тренер атлетики у Атлетским клубе „Русин”. До пред даскельома роками и сама була активна атлетичарка, а тот спорт тренирала полни дзешец роки. Попри роботи и триманя тренинґох атлетики, Валентини активна и у младежскей орґанизациї „Pact Ruthenorum”.

– Кед сом була младша, скакала сом до далєка и бежала на 60 метери, а познєйше сом почала скакац до висока. Успихи сом шоровала на школских и клубских змаганьох на уровню општини и округа. Найвекши успих ми бул кед сом була треца у Войводини, а шеста у Сербиї у скоку до висока. Змаганя зме мали углавним по околних местох, як цо то Кула, Червинка, Зомбор, та и Сента, Нови Сад, Сримска Митровица... На змаганьох звонка держави зме нє мали нагоду участвовац. На атлетику сом ходзела три раз до тижня, вечаром. Нє було одреканя пре тренинґи, прето же сом любела и сцела ходзиц, а годзину за тренинґ би требал кажде видвоїц. Тиж так сом на тренинґох мала и дружтво, та зме ше там и дружели – толкує Валентина.

16

\\\ МАК 1/2022

Валентина постала тренер кед наполнєла осемнац роки и закончовала штредню школу. Понеже ше по законченю штреднєй школи уписала

на факултет до Нового Саду, мушела претаргнуц зоз тренираньом, та була уключена лєм тельо кельо єй час допущовал.

Кед закончела факултет, врацела ше до валалу и почала ознова тренирац дзеци.

– Робота з дзецми нє лєгка, поготов зоз младшима. Треба мац сцерпеня, робиц помали, толковац так же би шицки зрозумели. Тераз сом ше звикла, упознала сом дзеци и знам кельо з ким можем робиц, та ми то нє проблем. Єст вельо заинтересовани дзеци за атлетику, та зме тераз одлучели же би пришли и младши, пейц-шейсц рочни, же би ше уж пририхтовали и правилно тренирали пред тим як почню ходзиц до школи. Вєдно маме пейдзешацецеро дзеци основношколского возросту – гвари Тиркайлова. Змаганя маю през цали рок, од яри по жиму. Тренере вибераю на хтори

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

змаганя дзеци пойду, а то шицко завиши од того кельо су порихтани и хтори ше дисциплини понука на змаганьох. Од успиху завиши дзе буду ходзиц на змаганя. Кед атлетичаре успишнєйши, вец иду до Беоґраду, Сримскей Митровици, Краґуєвцу...

на концу вец шицки задовольни.

– Условия за роботу добри, вжиме можеме тренирац у сали, алє нам хиби трениранє на отвореним кед оцеплї, конкретно, хиби нам тартар дражка же бизме могли тренирац и други дисциплини. Од реквизитох и опреми маме основне, алє ше вше намагаме и преширйовац, куповац дацо нове, так же маме шицко цо нам найпотребнєйше – визначує Валентина.

– Я престала тренирац пре други обовязки, алє понеже сом тренер, пасира ми кед ше розрушам и бегам за дзецми, намесцам им и указуєм цо маю робиц. За кажди тренинґ ше пририхтуєм так же здумуєм хтори часци цела будземе робиц тот дзень, яки реквизити будземе хасновац, яки дисциплини будземе вежбац. Тренинґи маме у сали у школи кед захладнє, а кед оцеплї, вец зме вонка на теренох у школи, у лєшику, або на базену – гвари Тиркайлова и додава же дзеци як дзеци, шицко им интересантне, алє каждому ше даєдна дисциплина баржей пачи.

Валентина дзечнє ходзи на тренинґ, прето же люби робиц з дзецми. Тота робота анї кус нє лєгка. Дзеци знаю буц нєрозположени, вистати, та теди робота напарта. Тренинґ ше вше добре закончи кед ше роби помали, та гвари же

– Найчастейше ше одлучую за скаканє до далєка. Дзеци маю добри потенциял же би були успишни, на нїх кельо су порихтани тренирац и пририхтовац ше за змаганя. Любим тоту роботу бо є нє монотона, динамична є,

интересантна, креативна, а дзеци ме вше нашмею и орозположа. Кед дзеци посцигню даяки успих на змаганьох, барз ше цешим, теди знам же ше наша робота виплацела. Праве тото ми доказ же добре робиме и же ше дзеци трудза. Вони ми даваю мотивацию, бо видзим же у нєшкайшим чаше спорт и здрави живот досц занєдзбани, та ми мило кед видзим же кажде дзецко сце тренирац, пре здравє, правилне розвиванє, а на концу, и пре друженє. Найважнєйше створиц здрави навики одмалючка – поручує Валентина.

МАК 1/2022 ///

17

МАК-ОВО 50 РОКИ

Мая Зазуляк Гарди Розгварка зоз бувшу главну и одвичательну редакторку МАК-у Ирину Гарди Ковачевич Наш часопис МАК у тим року наполнює 50 роки. Перше число обявене у юнию 1972. року, як орґан Союзу младежи Войводини, а од самого початку у МАК-у була Ирина Гарди Ковачевич, новинарка, писателька и литературни критичар. З нагоди тей значней рочнїци нашого МАК-у здогадла ше на час кед була перше помоцнїца главного редактора Янка Раца, а потим и главна и одвичательна редакторка. Перше число МАК-у ушорела праве Ирина Гарди Ковачевич, а на питанє як пришло до снованя того нашого єдиного младежского часопису по руски, Гарди Ковачевичова гвари:

ПРЕЦО ПРАВЕ МЕНО МАК У комисиї за вибор мена часопису була и наша собешеднїца. Пачели ше им предкладаня Одблїск, Крочаї, Глєданя, Швитанє, Заря младосци, Квиток младосци... алє ше на концу опредзелєли за МАК, назву хтору предложел Владо Кочиш, док креатор лоґа МАК-у бул Яков Макаї.

– Теди була така политично-дружтвена клима же би ше на шицких язикох сновали – Владо Кочиш синтетизовал опис того цо младежски часописи. По тот рок кед МАК ми зоз конкурсом глєдали, же би виражело вишол, лєм Мадяре мали младежски младосц, активносц и креативносц, три часопис. Идея пришла од горе, алє нє бул то розказ, алє було видно же хиби, же єст празни простор, односно же нє маме места за младежски теми. Думам же и нєшка улога младежского часопису праве тримац тоту заинтересованосц, любопитлївосц ґу свойому, нє випущиц тоту часц читачох, хтора би требала премосциц интересованє дзецинских по интересованє одроснутих, бо ше то може неґативно одражиц и на Роботна схадзка зоз сотруднїками – Ирина Гарди читачох „Руского слова” и на Ковачевич, Михал Рамач и Мария Сеґеди (Рамач) литературну публику, понеже раз утрацене звикнуце читац по руски чежко ше враца. Прето сом ше намагала облапиц широку идентификациї того цо зме сцели зоз младежску публику – визначує Ирина часописом достац. На концу, мак кратко Гарди Ковачевич. тирва и опадує, алє приноши плоди – толкує Фото: В. Вуячич

18

\\\ МАК 1/2022

МАК-ОВО 50 РОКИ

ОТРИМУЄ РУСКИХ ЧИТАЧОХ Гарди Ковачевичова, хтора на месце главней и одвичательней редакторки МАК-у була од 1. октобра 1974. по 4. май 1981. року, а пред тим, як уж спомнуте, и помоцнїца главного редактора.

зме предурковали и можебуц нє вше потрафели дацо. Нє дай Боже пиєш кафу и залєєш папер... Фотоґрафиї знова єдна окремна приповедка. Да нє приповедам. То були спокуси – приповеда нам Ирина Гарди Ковачевич у розгварки хтору робиме онлайн. Визначує и же кажди час ма свойо законїтосци и прето чежко буц индивидуалєц, буц иншаки, окреме младим.

– Вельо ше пременєло од теди. Дакеди ше ми видзи же млади нарату сцу буц тото цо су нє. Думам же то дакус „меншински синдром”. Шицко ше меня, и треба же би ше меняло, алє треба и почитовац тот природни склад – поручує наша собешеднїца, а на концу, на питанє як

НА ПАМЕТАНЄ И ИНТУИЦИЮ За тоти 50 роки од кеди вишол перши МАК, технолоґия барз напредовала, та и прелом часописа, розуми ше, цалком иншаки, а МАК ше у медзичаше преселєл и до диґиталного швета. Розликую ше и интересованя, язик младих и стил писаня теди и тераз, а як то було робиц ‘70-их и ‘80-их рокох у друкованих медийох, дознаваме од нашей собешеднїци.

– Тот приклад особни, алє барз илустративни. Кед сом народзела мойо перше дзивче, мушела сом пойсц робиц кед єй було два и пол мешаци, а мала сом право ище шейсц мешаци робиц штири годзини дньово. Медзитим, идз ти на терен там и назад за штири годзини. Анґажовала сом жену хтора ю чувала и паметам же зме вєдно пошли на схадзку зоз младежску орґанизацию, поведзме, у Новим Орахове. Вони ше шейтали, дзецко и заспало, а я поробела цо сом мала. У „Руским слове” теди нє було обичай знїмац розгварки, шицко ше зведло на нотеси и на тото кельо це розум тримал. На колєну напишеш, а вец нє можеш дешифровац же цо. Нє було анї фиксни телефон, аж анї тот цо ше накруцовало, та нє могло анї превериц информациї, а нє ище и чуц. То шицко було на паметанє и на интуицию, а прето дакус и на ризик. По пошти, лєбо прейґ даяких автобуских вязох, до редакциї сциговали з руку написани дописи, хтори

Насловни бок першого МАК-у видзи будучносц МАК-у, гвари: – Думам же ше нєпреривно будзе меняц, так як и час. Електронски запис нє тирваци, анї папер нє тирваци, алє зато є документ хтори и тераз валидни. Папер то папер. Прежил телї вики и дакеди була права драгоциносц мац го. Прето верим до того же таке єдно епохалне одкрице як папер и писане слово чловечество зачува – закончує Ирина Гарди Ковачевич. МАК 1/2022 ///

19

АЛТ ШОУ У МАК-У

Лидия Костелник Розгварка зоз Виктором Фирманом з Коцура о бодибилдинґу

ВЕЛЬО ОДРЕКАНЯ ПО ,,ВИБУДОВАНЕ” ЦЕЛО Виктор Фирман зоз Коцура студент другого року архитектури на Факултету технїчних наукох у Новим Садзе, а попри факултету свой шлєбодни час люби препровадзовац у терховнї. Виктор ше за спорт интересовал одмалючка, як мали тренирал фодбал, потим прешол на бокс, а з боксом, як гвари, пришла и терховня. Терховня му була рекреация же би ше правилно розвил и змоцнєл. З часом ше едуковал и пошвецел тому, дзе укладал вецей труду и часу, та ше заинтересовал якей би мал можлївосци кед би ше опробовал у даяким змаганю.

и тренирац, и то ми була єдина ствар хтора ме интересовала. Учел сом о маси и о дефинициї при бодибилдерох. Рушел сом од маси, а з часом сом сцел ,,вибудовац” зоз себе и змагательну форму. На Инстаґраму сом видзел наяву за змаганє, та сом одлучел же ше будзем рихтац. На початку сом сам тренирал, а мерковал сом и на костиранє. То тирвало скоро три мешаци. После двох мешацох нєпреривного тренираня, остало ми часу научиц як треба наступац на бини, як треба позировац и подобни финеси хтори ме научел мой пайташ, хтори ше длугши час професийно интересує з бодибилдинґом – толкує Виктор. Додава же му у пририхтованю за тото змаганє було найчежше же нє могол єсц тельо кельо жадал, бо ше вельо того траци зоз ужину и з напойом.

– Нє могол сом анї виходзиц з дружтвом, пойсц на родзени дзень итд. Шицко то фино випатра, а у ствари ше вельо траци з даякима нормалнима стварами. То нє може кажде посцигнуц, вельо єст укладаня и одреканя за кажде ,,вибудоване” цело – гвари наш собешеднїк. НА ДЗЕНЬ ЗМАГАНЯ

– Як почал позарядови стан на ґлобалним уровню пре коронавирус, пририхтовал сом ше за змаганє у бодибилдинґу. Почал сом ше едуковац

20

\\\ МАК 1/2022

Сам дзень змаганя, як спомина Виктор, барз напарти. Уноши ше минимално чечносци и калориї же би одредзена форма змагателя вишла до вираженя. Дзень почина з мераньом шицких учашнїкох, дакеди и до штири годзини скорей змаганя.

АЛТ ШОУ У МАК-У

„Емисия за младих – АЛТ шоу”, каждей стреди од 21:30 г и репризно штварток од 12:30 г на габох Радио Нового Саду (92, 100, и 107,1 меґагерци) – Змаганє ше отримовало у Беоґрадзе и там сом препровадзел цали дзень, лєм сом роздумовал цо будзем после єсц и пиц. Барз напарте за орґанизем нїч нє уношиц, бо є направени же би ше уношело вельо води и же би мал векши процент масци, тиж и одредзене количество натриюму нєобходне. Перше на бину виходза шицки учашнїки з тей катеґориї пред судиї, дзе указую класични пози, потим кажде ма по минуту же би свою форму представел зоз жадану музику. Я ше змагал у бодибилдинґу за юниорох, то по 23 роки, и бул сом наймладши. У нашей катеґориї ше приявели тройо кандидати, а я завжал друге место, зоз хторим сом наисце задовольни, прето же ми то перше змаганє – толкує Виктор.

РЕКРЕАЦИЯ ТО ЗДРАВЄ През слова спомина же му тераз приоритет закончиц факултет, та ше вец годзен баржей пошвециц тому спорту. Виктор то роби пре себе и пре любов ґу бодибилдинґу, без огляду на змаганя и на коментари. Хто ше рекреативно интересує за спорт, як гвари Фирман, вон роби добре за свойо здравє.

– Нєшка єст вельо хороти хтори наставаю пре нєправилне и нєздраве костиранє, а тиж з вельку часцу и пре физичну нєактивносц, та бим шицким поручел най тренирую, бо рекреация то здравє. Триштири раз до тижня треба буц физично активни, алє то шицко завиши од особи хтора цо сце посцигнуц. Нє упатрам ше нї на кого, бо кажде ма иншаку ґенетику и иншаки циль – закончує Виктор.

Антония Монар з Руского Керестура ГЛАВНA ТИМ ЛИДЕРKA Антония Монар зоз Руского Керестура студентка на трецим року на Факултету технїчних наукох у Новим Садзе, напрям –биомедицийне инжинєрство. През свойо школованє здобула вельо схопносци и знаня. Активни є член нєпрофитней орґанизациї EESTEC, координаторка на їх найвекшим проєкту KONTEH, о чим зме уж и писали, а тото цо нам теди Антония ище лєм наявйовала, же будзе у Управним одборе Здруженя, т. є. главни тим лидер за людзох хтори нови члени спомнутей орґанизациї.

– Бул ми додзелєни проєкт Soft Skills Academy на хторим сом була главна орґанизаторка. То семинар за розвой особних и професийних схопносцох за шицких студентох Универзитета Нового Саду, дзе студенти участвую у рижних роботньох. През орґанизацию того проєкта мала сом нагоду научиц як постац прави лидер и на яки способ каждодньово мотивовац людзох коло себе. Орґанизовац єден таки проєкт анї кус нє лєгко, алє з добру орґанизацию, часом и дзеку – шицко можлїве – виприповедала Антония. МАК 1/2022 ///

21

ВЕЦКА НЇЧ У МАК-У

Михайло Планкош | YouTube → Evo ništa „Scott Pilgrim vs. the World”

Младежски комедиї знаю дакеди буц дакус патетични и наївни. Забавне их патриц, алє знаме же живот нє баш таки. Но, на даяки способ швет здабе на тоти филми. „Скот Пилґрим процив швета” єдна ґениялна гипербола того жанру. Едґар Райт єден з найинтересантнєйших младих (уж є анї нє таки млади) режисерох хторих можеце найсц у биоскопу („Остатнї вечар у Сохоу” праве тераз актуални). Филм визуални медий хтори допущує же би ше филмаджиї бавели зоз гевтим цо нам указую, од нїх ше и обчекує же би нам указовали, а нє приповедали як да слухаме подкаст. Способ на хтори Райт склада кадри, на хтори нас водзи през приповедку цалком єдинствени на нєшкайшей сцени. Хаснуюци швидки пременки кадрох и сликуюци шицко цо може, йому ше удава указац нам цо ше збува у филму и у глави актерох, место же би их наганял же би нам о тим приповедали. Єден з його перших филмох „Скот Пилґрим процив швета”. Ту провадзиме Скота хтори ма двацец два роки, уж є одроснута особа, алє ма дзивочку хтора ма седемнац роки. Йому то одвитує прето же вона млада и нєискусна и прето дума же вон барз кул. Пачи му ше же дахто дума же є кул. Вецка, такой на початку филма, Скот ше залюби до єдней другей дзивки, його рокох, хтора у Пилґримових очох барз кул (ма лилови власи и вожи ролери!!!), алє ту приходзиме до проблема. Вона ма седем злих ексох процив хторих ше вон муши бориц же би заслужел єй шерцо!!! Седем!!! Филм барз забавни. Кажде зраженє зняте як кед бизме патрели видео бависко. Анимациї подцагую вше кед дахто дакого вдери, достава ше и траци поени и видзиме на їх линиї моци кельо ещи точно можу витримац. Шицки лєца и скакаю, и маю чудни власи. Як кед бизме патрели „Шарканьову кулю”, лєбо кадри зоз стрипа. Е, тераз знам цо вам пада на розум. Филмски верзиї таких рисованих звичайно нє випадню добре. Нормално же нє. Барз чежко зоз рисованого направиц добри филм. Алє то филм хтори ма прикмети ефектох хтори бизме нашли лєм у бавискох. Трудзи ше на єден визуално цикави и ясни способ указац як млади у таких ситуацийох роздумую. Цали филм пародия хторих жиєме. Остатнї треци зли екс, нє знам моци. Вон веґан, а то лєпши од нас. Полєца нєбо як Ґокуови кед указал свойо моци.

младих рокох и часох у приклад: други, чи уж хтори, ма супер значи же вон буквално му блонди власи по ше наоштри же би

Думам же вам будзе филм. Дакус жимского

барз шмишни тот шмиху. Фотомонтажа: Михайло Планкош

22

\\\ МАК 1/2022

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Кристина Афич Поезия

Зоз кнїжки „Швет без сна”/„Свет без сна” Малюнки: Александра Русковски

НОЦНОМУ (НЄ) ПРИЯТЕЛЬОВИ

Ознова чуц твой глас з далєка. На каждим крочаю шепташ же мнє живот лєм слабосци дал. Знай, мнє цудза цеплота на други бок цага, мегке ме слово окрипює, швитанє нови дзень долапя, а ти тлєєш... Вицекол твой час, стари приятелю! Твойо приповедки цо ме ноцами знємирйовали – виблядли! Кед це чуєм, лєм одмахнєм з руку и випровадзим до жимского сну з надїю же ше нїґда нє пребудзиш.

МЕДЗИ ЯВУ И ТОБУ У медзипросторе. Медзи двома шветами. Ослухуєм шпив птицох и роздумуєм хтори швет превагнє. Опоминам себе кед заблукам по цудзих шерцох. А заблукам часто. Прето ме вше голуб ґу це приноши. Нє придавам ше яви, бо у нєй шицко нєправдиве. Вона лєм рефлексия погришних людских намирох. Нєбезпечна, анї є нє красна. При це, заш, якошик цесно. У своїм шерцу нє лєм мнє маш. Прето сом тераз ту, медзи яву и тобу.

МАК 1/2022 ///

23

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Анамария Лїкар зоз Миклошевцох зоз Горватскей школярка штвартей класи штреднєй фаховей школи „Марко Бабич” у Вуковаре, готелиєрско-туристични напрям. Фотоґрафия ю занїма уж досц длуго и гоч з часу на час страци интересованє, вше ше ґу нєй враца кед достанє инспирацию. Фотоґрафовац почала кед достала перши мобилни телефон зоз добру камеру, а гвари же найволї фотоґрафовац тото цо ше находзи коло нєй, цо найчастейше природа, лєбо даяки ствари у варошу. Потераз нїґдзе нє обявйовала свойо твори. Попри фотоґрафиї, цо єй гоби, Анамария и танцує у мадярским КУД „Петефи Шандор” у Чаковцох и шпива у руским КУД „Руснак” у Петровцох.