Τεύχος 719 by Dyo Deka S.A.

ΕΥΡΏΠΗ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ MIA ΗΠΕΙΡO

ολα για την αθηνα! δωρεαν οδηγοσ τησ πολησ. κυκλοφορει καθε πεμπτη

free press 17.3.2022

λα λέσχη ανάγνωσης

719

2 lifo – 17.3.22

8 ΣΤΗΛΕΣ

index719

jo nesbo

guest editor βασιλική σιουτη

πολιτικο επταημερο δεσποινα τριβολη

footnotes νικολασ σεβαστακησ

ασκησεισ αναπνοησ δημήτρης πολιτάκησ

shortcut

www.lifo.gr ΔΥΟ ΔΕΚΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. ΒOΥΛΗΣ 22, 105 63 ΑΘΗΝΑ T 210 3254 290 F 210 3249 785 info@lifo.gr

εκδοτης

Στάθης Τσαγκαρουσιάνος γενικός διευθυντής Μιχάλης Μιχαήλ εμπορικη διευθυνση Ρένα Κροκίδα media project director Θανάσης Χαραμής διευθυντής mikropragmata.lifo.gr Άρης Δημοκίδης

λα λέσχη ανάγνωσης

διευθυντής εντυπης εκδοσης Τάσος Μπρεκουλάκης σύμβουλος σχεδιασμού Γιάννης Καρλόπουλος αρχισυνταξία Αλέξανδρος Διακοσάββας αρχισυνταξία podcasts Μερόπη Κοκκίνη αrt director Βανέσσα Φερλέ, Μαργαρίτα Καμαριώτη διευθυντρια ampa.lifo.gr Χριστίνα Γαλανοπούλου –––––– ε μ π ο ρ ι κο τμ ημ α senior advertising manager Ξένια Στασινοπούλου direct sales director Κώστας Μαντάς creative director Χρήστος Τζοβάρας advertising manager Άννα Λαπαρδάγια direct sales Γιώργος Λυκουργιώτης, Κωνσταντίνα Τριανταφύλλου advertising executive Δημήτρης Βουκελάτος (dvoukelatos@lifo.gr) advertising coordinator Κατερίνα Κουρμούζη (kkourmouzi@lifo.gr) senior digital campaign manager Αντώνης Ζωγράφος

27 ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΗΠΕΙΡΟ

Νέες 45 εκδόσεις

digital campaign manager Γιώργος Γιαννή –––––– ψηφιακή ανάπτυξη/προγραμματισμός lifo.gr Άγγελος Παπαστεργίου –––––– σ υ ν τα ξ η συντακτικη ομαδα Θοδωρής Αντωνόπουλος, Λουίζα Αρκουμανέα, Βασίλης Βαμβακάς, Γιάννης Βασιλείου, Ευτύχης Βαρδουλάκης, Ματίνα Καλτάκη, Γιάννης Δημητρέλλος, Ματούλα Κουστένη, Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Τίνα Μανδηλαρά, Νίκος Μπακουνάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Αργυρώ Μποζώνη, Γιάννης Πανταζόπουλος, Σταυρούλα Παπασπύρου, Μαρία Παππά, Ζωή Παρασίδη, Χρήστος Παρίδης, Δημήτρης Πολιτάκης, Αφροδίτη Σακκά, Νικόλας Σεβαστάκης, Φώτης Σεργουλόπουλος, Βασιλική Σιούτη, Βίβιαν Στεργίου, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ελένη Τζαννάτου, Δέσποινα Τριβόλη, Κορίνα Φαρμακόρη, Γιώργος Ψωμιάδης

στο εξωφύλλο : Η βομβαρδισμένη Δρέσδη, 1946, Getty Images

–––––– φωτογράφοι Σπύρος Στάβερης, Πάρις Ταβιτιάν, Freddie F., Γιώργος Αδάμος ατελιέ αssistant art director Μπιάνκα Σαμαρά διαμόρφωση ψηφιακής εκδοσης Νινέττα Γιακιντζή, Μαρούσα Θωμά διόρθωση κειμένων Μαρία Δρουκοπούλου, Μυρτώ Αθανασοπούλου

66 ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΞΕΧΩΡΙΣΑΜΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

–––––– λογιστηριο οικονομική διεύθυνση Δημήτρης Τασιόπουλος λογιστήριο Βασίλης Κοτρωνάκης, Άκης Ιωάννου, Έφη Ηλιοπούλου γραμματεία Βιβίκα Ανδριανάτου

–––––– κωδικος εντυπου 7639

παρακαλουμε

ανακυκλωστε 17.3.22 – lifo

Feedback

Nίκος Ανδρουλάκης: «Δεν φιλοδοξούμε να είμαστε μόνιμα στην αντιπολίτευση»

DAILY

Η απόμακρη γοητεία του Γουίλιαμ Χαρτ

Ζακ Μεναχέμ: Ένας ακάματος folkist

pageviews

ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΙΟΥΤΗ

LiFO.gr

ΜΟΥΣΙΚΉ

4 lifo – 17.3.22

ti δ ι α β α σ α με αυ τη την εβ δομ α δ α σ το

ΤΟΥ ΦΩΝΤΑ ΤΡΟΥΣΑ

Ο Ζακ Μεναχέμ γεννιέται στη Θεσσαλονίκη το 1928 και η ζωή του μέχρι τα δεκαεφτά χρόνια του καθορίζεται από τις διώξεις και τα μαρτύρια που υπέστη ως Έλληνας Εβραίος από τους ναζί κατακτητές. Συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς στις 20 Ιουνίου 1944 στην Αθήνα και στέλνεται διαδοχικά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για να καταλήξει στις αστυνομικές φυλακές κοντά στην Alexanderplatz στο Βερολίνο. Τις απίστευτες περιπέτειές του, τους τρόπους και τις συγκυρίες που θα τον κρατούσαν εν τέλει ζωντανό, θα τις περιέγραφε για πρώτη φορά στον Φρέντυ Γερμανό το 1961, συγκλονίζοντας τους πάντες. Εκείνες τον καθόρισαν, υπό την έννοια πως η πίστη στη ζωή, την τέχνη και τον άνθρωπο θα γιγαντώνονταν στη σκέψη και τη συνείδησή του.

podcasts που αξίζει να ακούσετε

Στη συνέντευξή του στη LiFO ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ. παίρνει ξεκάθαρες θέσεις για το μέλλον της Ευρώπης, την ενεργειακή κρίση, την πορεία του κόμματός του και όλα τα φλέγοντα ζητήματα της επικαιρότητας.

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΟΛΙΤΑΚΗ

Δεν φταίει ο Γουίλιαμ Χαρτ αν η εμφάνιση, η έκφραση και ο τρόπος του έπειθαν απολύτως ως δομικά στοιχεία ενσάρκωσης ενός γοητευτικού, κατηφούς και πικρόχολου διανοουμένου (ή κάποιου που σκέφτεται πολύ και μέχρι στιγμής σπανίως του έχει βγει σε καλό). Ίσως γι’ αυτό τον θυμάμαι με χαμόγελο (και με μια κάποια συγκίνηση) σ’ έναν μικρό, «περαστικό», «τιμής ένεκεν» ρόλο σε μια μαύρη κωμωδία ή φαρσοκωμωδία της συμφοράς (με την κακή και με την καλή έννοια), το I love you to death (Σ’ αγαπώ μέχρι θανάτου) του 1990, όπου, παρέα με τον (επίσης «περαστικό» και «φευγάτο» στην ταινία) Κιάνου Ριβς, υποδύονται δύο μακρυμάλλικα ρεμάλια, καμένα από τα drugs, που μέσα στη διαρκή θολούρα τους αναλαμβάνουν να επιτελέσουν έναν φόνο με κωμικοτραγικά –κωμικά κυρίως– αποτελέσματα.

ΕΛΛΑΔΑ

Ακολουθήστε τα podcasts της LiFO στην Apple, στο Spotify ή στην Google.

Το κουλούρι: Η πρώτη συνάντηση του Αμίρ και της Γιασεμής ΝΕΟ PODCAST ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΣΕΡΓΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

— Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μιλάνε για μεγάλες αλλαγές που έρχονται και για δύσκολες μέρες που μας περιμένουν. Ποιες είναι αυτές οι αλλαγές; Η παράνομη και βάρβαρη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία έχει αλλάξει τις προτεραιότητες. Η νέα πραγματικότητα θα έχει υψηλό κόστος για όλους τους λαούς της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα πλέγμα προτάσεων που δίνει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να πάρουν αναγκαία μέτρα για να στηρίξουν τους πιο ευάλωτους. Υπάρχουν, βέβαια, και τα θέματα ασφάλειας που επιταχύνουν τον στρατηγικό σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τον ευρωστρατό, τα ενιαία εξοπλιστικά προγράμματα, θέματα που αφορούν την κοινή εξωτερική πολιτική, ζητήματα κυρώσεων αλλά και κοινής στρατηγικής για την εξαγωγή όπλων προς τρίτες χώρες, κι εδώ δεν πρέπει να συζητάμε μόνο για τη Ρωσία αλλά και για την Τουρκία. Διότι οι αναθεωρητικές-αυτοκρατορικές αντιλήψεις του Πούτιν βρίσκονται πολύ κοντά στις αναθεωρητικές-αυτοκρατορικές προθέσεις του Ερντογάν. Οπότε η Ευρώπη δεν πρέπει να κοιτάει μόνο το στενό οικονομικό συμφέρον των κρατών. Πρέπει να δει τον γεωπολιτικό χάρτη μέσα από τις νέες δυναμικές που έχουν δημιουργηθεί, ώστε να έχουμε και ασφάλεια και ευημερία μακροπρόθεσμα. — Υπάρχουν ομοιότητες, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έκαναν πως δεν έβλεπαν. Στη Ρωσία αναγκάστηκαν να δουν μετά την εισβολή. Για την Τουρκία δεν βλέπουν ότι έχει εισβάλει σε άλλες χώρες και αμφισβητεί κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών-μελών; Καταρχάς, έχουμε την παράνομη κατοχή και εισβολή στην Κύπρο, που είναι το μεγαλύτερο εθνικό ζήτημα και ένα από τα μεγαλύτερα, για να μην πω το κορυφαίο ζήτημα, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της οποίας η Κύπρος είναι ισότιμο μέλος. Η άποψή μου είναι ότι κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες κάνουν ένα στρατηγικό λάθος. Συνομιλούν με ηγέτες όπως ο Πούτιν και ο Ερντογάν με τον ίδιο τρόπο που συνομιλούν μεταξύ τους. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία κατέδειξαν ότι η εξαπάτηση του Σολτς και του Μακρόν από τον Πούτιν απαιτεί μια διαφορετική διαδικασία πρόσληψης των δηλώσεων και των συμπεριφορών τέτοιων ηγετών. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να δουν τον Ερντογάν στο ίδιο πλαίσιο, από τη στιγμή που από τον νότιο Καύκασο μέχρι τη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο δημιουργεί συνεχώς εντάσεις, απειλεί γειτονικά κράτη και παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα. Αλλά και στο εσωτερικό της Τουρκίας απαξιώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.

Η «μακελάρισσα» των Πατησίων ΑΛΗΘΙΝΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ Η ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΝΑΝΣΥ ΜΠΟΥΚΛΗ

Ο αθέατος κόσμος της «κόκκινης» Αλέκας ΤΗΣ ΣΕΜΙΝΑΣ ΔΙΓΕΝΗ

ΓΕΥΣΗ Κυνηγώντας άγριες τρούφες στο ανατολικό Ζαγόρι Για να αναζητά κανείς καθημερινά το χαβιάρι της γης πρέπει να μη φοβάται το βουνό, να έχει την υπομονή να το εξερευνά και να ανακαλύπτει το τοπίο κομμάτι-κομμάτι. Αυτό κάνει τα τελευταία δεκαέξι χρόνια μία από τις πρώτες τρουφοκυνηγούς στην Ελλάδα. ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

H Κατερίνα Νόλα μεγάλωσε στη Δόλιανη Ζαγορίου και από πολύ μικρή βρισκόταν σε διαρκή επαφή με την πλούσια φύση που υπήρχε γύρω της μαζεύοντας μανιτάρια – γνωρίζει τα πάντα γι’ αυτά. Πριν από δεκαέξι χρόνια και ενώ εργαζόταν στον δήμο, εμφανίστηκε ένα ζευγάρι από την Ελβετία στην περιοχή. Συζητώντας μαζί τους για την ενασχόλησή της με τους φανερούς βρώσιμους μύκητες, εκείνοι της πρότειναν να αναζητήσει τρούφες. Δεν ήξερε τι είναι, έψαξε και έμαθε εκείνη τη στιγμή. «Για να είσαι καλός στο κυνήγι της τρούφας πρέπει να μη φοβάσαι το βουνό, να έχεις όρεξη να το περπατάς και να το ανακαλύπτεις. Θέλει να έχεις την υπομονή αλλά και την οικονομική άνεση να περιμένεις κάποια χρόνια μέχρι να μάθεις. Πρέπει να ξέρεις πολύ καλά τα σκυλιά, τους κύκλους και τις κινήσεις που κάνουν πάνω από ένα σημείο. Ο Ρόκι (σ.σ. ένα από τα τέσσερα σκυλιά που έχει εκείνη τη στιγμή μαζί της), όταν ήταν ακόμα μωρό, όπου μύριζε τρούφα, καθόταν πάνω της για να μην του την πάρουν. Από ένα σημείο και μετά το κατάλαβα και όποτε τον έβλεπα να το κάνει, έψαχνα καλύτερα στο σημείο. Επίσης, πρέπει να ξέρεις ότι αν σε οδηγήσει το σκυλί σου σε ένα σημείο με μανιτάρια πορτσίνι, εκεί δεν υπάρχουν τρούφες».

Μπορούμε να απεξαρτηθούμε από το ρωσικό φυσικό αέριο; LIFO POLITICS ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ

O Σπήλιος Φλώρος και η αξία της χυλόπιτας ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΟΚΟΡΗ

17.3.22 – lifo

iLoveAthens 6 lifo – 17.3.22

17.3.22 – lifo

17/3-9/4, Τhe Breeder, Ιάσονος 45, Μεταξουργείο, Eγκαίνια: 17/3, 19:00-22:00. Ώρες λειτουργίας: Τρ.-Παρ. 11:00-19:00, Σάβ. 11:00-17:00

17/3-9/4, Τhe Breeder

larry amponsah «genesis: the plan & the promise»

ει κασ τι κά

«Genesis: The Plan & The Promise» είναι ο τίτλος της πρώτης ατομικής έκθεσης του Larry Amponsah στην Αθήνα. Ο Larry Amponsah κόβει εκατοντάδες στερεοτυπικές εικόνες «λευκής ομορφιάς» και άλλων κυρίαρχων αφηγήσεων από διάσημα περιοδικά μόδας όπως η «Vogue», το «Vanity Fair» και το «Bazaar», και τις ανασυνθέτει φτιάχνοντας μια σειρά πορτρέτων μαύρων ανθρώπων, αποτίνοντας έτσι φόρο τιμής στην γκανέζικη κληρονομιά του και στις ευρύτερες διεθνείς αφηγήσεις γύρω από τη μαύρη ταυτότητα. Με αυτά δοκιμάζει τα όρια της ζωγραφικής ως μέσου, θίγοντας μερικά βασικά ερωτήματα σχετικά με τη γλώσσα της ζωγραφικής και τις δυνατότητες της αναπαράστασης στην ιστορία της τέχνης.

talkofthetown 17—23 MAΡTIOY 2022 Νο 719

• Η αμφιλεγόμενη επιστροφή του Ερντογάν στη Δύση ως άσωτου υιού • Δεν υπάρχει το μετά, μόνο το τώρα • Γιατί με την Ουκρανία; • Μια μέρα στον πόλεμο 8 lifo – 17.3.22

GUEST EDITOR

Μπορούν οι ιστορίες να νικήσουν τον Πούτιν;

Το αφήγημα του Βλαντίμιρ Πούτιν ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία για να σώσει τον καταπιεσμένο λαό από «μια συμμορία ναρκομανών και νεοναζί» έχει τύχει καλής υποδοχής – στη Ρωσία. Ταυτόχρονα, όμως, έχει φιμώσει τις φωνές που ίσως να έλεγαν κάπως αλλιώς την ιστορία. Μήπως τελικά είναι αυτό το πραγματικό πεδίο της μάχης, η αφήγηση; Και τι ρόλο μπορεί να παίξει η λογοτεχνία όταν η αλήθεια έχει αποτύχει;

απ ό τ ο ν jo n es b o

Το 2015 παίχτηκε στη νορβηγική τηλεόραση ο πρώτος κύκλος του «Occupied».1 Η σειρά παρουσιάζει την κατάληψη της Νορβηγίας από τους Ρώσους, κάτι που σε γενικές γραμμές γίνεται σιωπηρά αποδεκτό από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μέσο επανεκκίνησης της λειτουργίας των πετρελαιοπαραγωγικών εγκαταστάσεων που έχει κλείσει η πράσινη νορβηγική κυβέρνηση. Όσο ανέπτυσσα την κεντρική ιδέα για τη σειρά, στόχος μου ήταν να εστιάσω στα ηθικά διλήμματα και τις επιλογές με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι απλοί άνθρωποι σε ακραίες καταστάσεις, να κάνω έναν συνειδητό παραλληλισμό με την κατάσταση στην οποία πιθανώς βρέθηκαν οι γονείς και οι παππούδες μας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Νορβηγίας από το 1940 μέχρι το 1945. Οι ελιγμοί ανάμεσα σε μια μικρότερη χώρα, έναν ισχυρό γείτονα και τα υπόλοιπα κυρίαρχα έθνη του κόσμου, ισορροπώντας τις πολιτικές αρχές με τα οικονομικά οφέλη και την ίδια τους την ασφάλεια, ήταν απλώς ένα κομμάτι από τα παρασκήνια. Πίστευα πως θα ήταν προφανές ότι ο σκοπός του επινοημένου κόσμου στο «Occupied» δεν ήταν να μιλήσει για τη Ρωσία –όπως ακριβώς ο σκοπός του Σπίλμπεργκ στα Σαγόνια του καρχαρία δεν ήταν να προβεί σε δηλώσεις για τους μεγάλους λευκούς καρχαρίες–, παρ’ όλα αυτά οι ιθύνοντες της Ρωσίας δεν το εξέλαβαν πολύ θετικά. Ο Vyacheslav Pavlovsky, πρέσβης στη Νορβηγία, δήλωσε στο ρωσικό ειδησεογραφικό πρακτορείο TASS ότι «είναι πολύ λυπηρό που φέτος, τη χρονιά του εορτασμού της εβδομηκοστής επετείου της νίκης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δημιουργοί της σειράς φαίνεται να έχουν ξεχάσει την ηρωική συνεισφορά του σοβιετικού στρατού στην απελευθέρωση της βόρειας Νορβηγίας από τους ναζί και αποφάσισαν, ακολουθώντας τη χείριστη ψυχροπολεμική παράδοση, να τρομάξουν τους Νορβηγούς θεατές με μια ανύπαρκτη απειλή εξ ανατολών». Μπορεί ενδεχομένως ο πρέσβης να ήταν απλώς εύθικτος, επειδή την περασμένη χρονιά η Ρωσία είχε προσαρτήσει την Κριμαία –η συγγραφή και η παραγωγή του «Occupied» είχε ξεκινήσει πολύ καιρό πριν–, δίνοντας και με αυτόν τον τρόπο στον εαυτό του τον ρόλο του μεγάλου ανταγωνιστή στο παγκόσμιο πολιτικό προσκήνιο. Γιατί όμως ήταν τόσο οργισμένη η αντίδραση, από τη στιγμή που η σειρά ήταν σαφώς προϊόν μυθοπλασίας, και μάλιστα δεν απεικόνιζε τους Ρώσους ως ένα ομοιόμορφο σύνολο ρομπότ στον ρόλο του κακού; Ίσως η απάντηση να είναι η εξής: σε μια εποχή που η αξία της αλήθειας υποτιμάται από τα fake news και την προπαγάνδα, που ισχυροί ηγέτες εκλέγονται μάλλον λόγω μιας έξαρσης συναισθηματισμού και όχι χάρη στις αρετές και στις πολιτικές τους απόψεις, τα γεγονότα δεν έχουν το ίδιο βάρος που είχαν κάποτε. Τα γεγονότα πρέπει να παραχωρούν τη θέση τους στις ιστορίες που επικαλούνται το συναίσθημα, ιστορίες για εμάς και όσα μας ορίζουν ως σύνολο, έθνος, πολιτισμό, θρησκεία. Οι επεκτατικοί πόλεμοι στο Βιετνάμ και στο Αφγανιστάν δεν ήταν νικηφόροι και αυτό δεν οφειλόταν στην έλλειψη όπλων ή στρατιωτικής δύναμης αλλά στην έλλειψη ιστοριών που θα μπορούσαν να «κερδίσουν το μυαλό και την καρδιά των ανθρώπων». Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, ίσως να έφταιγε που η αντίπαλη πλευρά είχε καλύτερες ιστορίες. Σε όσα γράφτηκαν για τον πιο πρόσφατο πόλεμο της Ρωσίας, μία από τις φράσεις που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο προέρχεται από τον Αμερικανό Γερουσιαστή Hiram Johnson, ο οποίος το 1917 έμεινε στην ιστορία λέγοντας ότι «στον πόλεμο το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια». Χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για να υπενθυμίσει στους δημοσιογράφους και στους συντάκτες πόσο ευάλωτη 1 Νορβηγικό πολιτικό θρίλερ 24 επεισοδίων σε 3 κύκλους (2015, 2017 & 2019), βασισμένο σε ιδέα του Jo Nesbo με συνδημιουργούς τους Karianne Lund και Erik Skjoldbjaerg.

Πρόγραμμα EQUALL της Τράπεζας Πειραιώς Η ισότητα των φύλων στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης

To Πρόγραμμα EQUALL παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Τράπεζα Πειραιώς στις 8 Μαρτίου, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στους χώρους του Ιστορικού Αρχείου του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Το πρόγραμμα παρουσίασαν ο πρόεδρος της Τράπεζας κ. Γιώργος Χαντζηνικολάου και ο διευθύνων σύμβουλος κ. Χρήστος Μεγάλου. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης μίλησε η πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας κα. Χριστίνα Κουλούρη. Ακολούθησε συζήτηση με θέμα τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, τα δικαιώματα των γυναικών και τα έμφυλα στερεότυπα, στην οποία συμμετείχαν η κα. Μαριλένα Κουίδου, co-founder του Café Femenino, CEO της COTECO SA και Principal του WSPC Coffee School, η κα. Ελπίδα Κόκκοτα, founder & CEO της ΜΚΟ Mexoxo, και η κα. Καλλιόπη Αλπίτση, CEO της ελculture, που μετέφεραν προσωπικές εμπειρίες από την κοινωνική τους δραστηριοποίηση και την επαγγελματική τους διαδρομή στους τομείς της επιχειρηματικότητας, του πολιτισμού και της κοινωνικής καινοτομίας και κοινωνικής προσφοράς.

ΑΠΌ ΑΡΙΣΤΕΡΆ: ΧΡ. ΚΟΥΛΟΎΡΗ, ΜΑΡ. ΚΟΥΊΔΟΥ, Κ. ΑΛΠΊΤΣΗ, Ε. ΚΌΚΚΟΤΑ

διαμόρφωση μιας κοινωνίας ισότιμων ανθρώπων είναι όραμα και στόχος για μια βιώσιμη ανάπτυξη. Και σε αυτή την κοινωνία η Τράπεζα Πειραιώς αναλαμβάνει ενεργό δράση, διευρύνοντας τις πρωτοβουλίες της που αφορούν την ισότητα των φύλων. Το πρωτοποριακό πρόγραμμα EQUALL, που δημιούργησε και παρουσίασε πρόσφατα, περιλαμβάνει αρχικά δράσεις για την ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, την υποστήριξη των γυναικών για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας αλλά και την ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς όσον αφορά την εξάλειψη των έμφυλων στερεοτύπων. Η ισότητα των φύλων αποτελεί έναν από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους για μια Ευρώπη χωρίς διακρίσεις και ανισότητες μέχρι το 2025. Όμως οι μεγάλες αλλαγές πρέπει να εκκινήσουν μέσα στις ίδιες τις κοινωνίες και σε μια τέτοια προσπάθεια οφείλουν να συμμετέχουν όλες και όλοι. Η Τράπεζα Πειραιώς, πρώτη μεταξύ των ελληνικών τραπεζών, υπέγραψε τις Αρχές Ενδυνάμωσης των Γυναικών του UN Global Compact και του UN Women και συμπεριλήφθηκε στις 418 εταιρείες από 45 χώρες και περιοχές που εντάχθηκαν στον Δείκτη Gender Equality της Bloomberg για το 2022.

Το πρόγραμμα EQUALL έρχεται να επιβεβαιώσει τη θέση της Τράπεζας Πειραιώς απέναντι στην ισότητα των φύλων, καθώς μέσα από αυτό υλοποιούνται σημαντικές δράσεις σε συνεργασία με τους 100mentors και το Tipping Point ώστε η σύγχρονη τεχνολογία να λειτουργεί με στόχο την πρόσβαση όλων σε ίσες ευκαιρίες. Η δράση Women Founders and Makers απευθύνεται σε γυναίκες που έχουν δημιουργήσει ή επιθυμούν να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση και περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης, δικτύωσης και mentoring, με την ολοκλήρωση του οποίου οι συμμετέχουσες λαμβάνουν πιστοποίηση παρακολούθησης. Μέσα από το Women Back to Work γυναίκες που επιθυμούν να επιστρέψουν δυναμικά στην αγορά εργασίας αξιοποιούν ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης, δικτύωσης και mentoring που μετά την ολοκλήρωσή του τούς προσφέρει πιστοποίηση παρακολούθησης. Και στα δύο προγράμματα μπορούν να συμμετέχουν γυναίκες άνω των 18 ετών απ’ όλη την Ελλάδα. Οι δηλώσεις συμμετοχής στον 1ο κύκλο ξεκίνησαν στις 8 Μαρτίου και ολοκληρώνονται στις 22 Μαρτίου 2022. Επιπλέον, το Profession has no Gender δίνει την ευκαιρία σε ομάδες μαθητών και μαθητριών από δημόσια γυμνάσια και λύκεια ανά την Ελλάδα να έρθουν σε επαφή με μέντορες που δραστηριοποιούνται σε επαγγέλματα που είναι

στερεοτυπικά συνυφασμένα με το άλλο φύλο. Γυναίκες και άνδρες από την Ελλάδα και το εξωτερικό συνδέονται διαδικτυακά με τις μαθητικές ομάδες, προκειμένου να μοιραστούν την πορεία, τις εμπειρίες, τις προκλήσεις και τα επιτεύγματά τους, με στόχο να εμπνεύσουν τη νέα γενιά να ακολουθήσει την ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία που επιθυμεί, ανεξαρτήτως φύλου. Το πρόγραμμα EQUALL, στις δράσεις του οποίου συμμετέχουν και στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς ως μέντορες, λειτουργεί με στόχο να υποστηρίξει τις γυναίκες να διεκδικήσουν τη θέση που ανταποκρίνεται στην αξία και τις δυνατότητές τους. Η συμμετοχή στις δράσεις και η πρόσβαση στις ψηφιακές πλατφόρμες της εκπαίδευσης και του mentoring παρέχονται δωρεάν.

17.3.22 – lifo

GUEST EDITOR

α π ό τον j o nesb o

μπορεί να είναι η αλήθεια που βασίζεται στα γεγονότα, όταν οι δύο πλευρές μάχονται για την κυριαρχία της δικής τους εκδοχής των συμβάντων. Είναι όμως και μια υπενθύμιση πως είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι ένας δημοσιογράφος –όσο έγκριτος και ανεξάρτητος κι αν είναι– μπορεί να διαχωρίσει το ρεπορτάζ από τον δικό του πολιτισμό, την εθνικότητα και την κληρονομημένη άποψή του για τον κόσμο, ιδιαιτέρως κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Όταν ο Richard Feynman, νομπελίστας και ένας εκ των επιστημόνων πίσω από την ατομική βόμβα, έγραφε για κάτι τόσο απόλυτο όσο η φυσική επιστήμη ότι «πιστεύω σε ενδεχόμενα, έχω κατά προσέγγιση απαντήσεις και διαφόρους βαθμούς σιγουριάς για διάφορα πράγματα, όμως δεν είμαι απολύτως βέβαιος για τίποτα» καταλαβαίνουμε γιατί η ιδέα της τέλειας «αντικειμενικής αλήθειας» δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Μπορούμε να πούμε με μεγάλη σιγουριά πως 1+1=2, όμως είναι άλλο να λέμε ότι κάτι είναι αληθές και άλλο ότι είναι αναληθές. Το 1937, όταν ο φασίστας στρατηγός Φράνκο βομβάρδισε την πόλη της Γκερνίκα, κατακρεουργώντας αμάχους, υπήρχε ο πληθυσμός μιας ολόκληρης πόλης που θα μπορούσε να καταθέσει για όσα συνέβησαν. Καθώς άρχισαν να αναδύονται εικόνες της καταστροφής και των θυμάτων, ο Φράνκο και οι στρατηγοί του συνειδητοποίησαν ότι τα συναισθήματα που θα προκαλούσαν θα δημιουργούσαν σάλο τόσο στην Ισπανία όσο και στο εξωτερικό, γι’ αυτό ισχυρίστηκαν επιμόνως ότι οι ντόπιοι Δημοκρατικοί είχαν καταστρέψει την ίδια τους την πόλη. Για καιρό αυτή η εκδοχή των γεγονότων είχε γίνει πιστευτή – τουλάχιστον από εκείνους που ήθελαν να την πιστέψουν. Οι Δημοκρατικοί όμως είχαν έναν καλύτερο αφηγητή στο πλευρό τους. Ο Πάμπλο Πικάσο απάντησε με έναν από τους πιο διάσημους πίνακές του, την «Γκερνίκα», που απεικόνιζε την κόλαση της μικρής βασκικής πόλης. Αυτός ο πίνακας, ζωγραφισμένος από κάποιον που ζούσε στο Παρίσι, μια μη αντικειμενική αναπαράσταση και προϊόν της φαντασίας και της εμπειρίας ενός καλλιτέχνη, ήταν που επηρέασε πολύ την Ευρώπη και την έκανε να ανοίξει τα μάτια της. Εκτέθηκε στο Παρίσι την ίδια χρονιά και στη συνέχεια περιόδευσε σε ολόκληρη την ήπειρο, συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στη στρατολόγηση εθελοντών στρατιωτών στο πλευρό των Δημοκρατικών.

talkofthetown

10 lifo – 17.3.22

άν η «Γκερνίκα» ήταν συγχρόνως προπαγάνδα και αριστούργημα, ακριβώς το ίδιο μπορούμε να πούμε και για το Θωρηκτό Ποτέμκιν, το οποίο ανατέθηκε στον Σεργκέι Αϊζενστάιν από τις σοβιετικές αρχές για τον εορτασμό της εικοστής επετείου από την επανάσταση του 1905. Αν και τα δύο έργα ισχυρίζονται πως αναπαριστούν πραγματικά γεγονότα, κάνουν σε σημαντικό βαθμό χρήση «ποιητικής αδείας».·Για παράδειγμα, η περιβόητη σκηνή της σφαγής στη σκάλα της Οδησσού στην πραγματικότητα δεν συνέβη ποτέ. Στη μυθοπλασία, όμως, ο αφηγητής δεν χρειάζεται να ανησυχεί για τέτοιες λεπτομέρειες· στόχος του είναι να πει κάτι αληθές, όχι κατ’ ανάγκη κάτι που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Σκοπός είναι να συγκινήσει την καρδιά και το μυαλό, όχι να αναφέρει τον αριθμό των θανάτων ή ποιος έκανε τι σε ποιον, πότε και πού. Αυτή η ελευθερία είναι που προσδίδει στη μυθοπλασία τη δύναμή της, ιδίως όταν εμείς, ως κοινό, αγνοούμε ότι γινόμαστε δέκτες προπαγάνδας. Ο Tanner Mirrlees από το Ontario Tech University, συγγραφέας του Hearts and Mines: The U.S. Empire’s Culture Industry, περιγράφει πως στο Γραφείο Πληροφοριών Πολέμου των Ηνωμένων Πολιτειών δημιουργήθηκε ένα τμήμα που συνεργαζόταν αποκλειστικά με το Χόλιγουντ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Υπηρεσία Κινηματογράφου. Από το 1942 μέχρι το 1945 πέρασαν από εκεί 1.652 χειρόγραφα τα οποία υπέστησαν τη διαδικασία της αναθεώρησης ή της αφαίρεσης οποιουδήποτε στοιχείου περιείχαν και παρουσίαζε με δυσμενή τρόπο τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένου υλικού που έκανε τους Αμερικανούς να φαίνονται πως «αγνοούν τον πόλεμο ή είναι ενάντιοι σε αυτόν». Σύμφωνα με τον Mirrlees, ο Elmer Davis, ο επικεφαλής του Γραφείου Πληροφοριών Πολέμου, είπε πως «ο ευκολότερος τρόπος να σπείρεις μια προπαγανδιστική ιδέα στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων είναι να την αφήσεις να περάσει μέσω κάποιας ψυχαγωγικής εικόνας, τη στιγμή δηλαδή που δεν συνειδητοποιούν ότι δέχονται προπαγάνδα». Οι ταινίες ήταν, και παραμένουν, το τέλειο μέσο διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, όπως ανέφερε ο Mirrlees στην Canadian Broadcasting Corporation, επειδή η παρακολούθησή τους παρέχει στον κόσμο τη μέθεξη της συμμετοχής σε μια συλλογική εμπειρία. Το Χόλιγουντ, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, πούλησε αμερικανικά στρατιωτικά ιδεώδη και συνεχίζει να το κάνει ακόμη και τώρα. Σήμερα ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται ουσιαστικά στην ίδια κινημα-

τογραφική αίθουσα και παρακολουθεί τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στην Ουκρανία. Αυτό όμως που βλέπουμε είναι, μεταφορικά μιλώντας, μεταγλωττισμένες εκδοχές, υποτιτλισμένες στη δική μας γλώσσα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είμαστε όλοι δέκτες της ίδιας ιστορίας. Μια μάχη βρίσκεται σε εξέλιξη, μια μάχη μεταξύ των διαφορετικών εκδοχών της Ιστορίας, και η καλύτερη θα θριαμβεύσει. Ή, όπως έγραψε ο Νορβηγός σχολιαστής Mode Steinkjier στην «Dagsavisen»: «Ο πόλεμος δεν έχει να κάνει μόνο με την καταστροφή στόχων, στρατιωτικών ή μη, αλλά και με την κατάκτηση της καρδιάς και του μυαλού του παγκόσμιου πληθυσμού που δεν εμπλέκεται άμεσα στη σύρραξη». Συνεπώς, το ερώτημα είναι τι μέτρα είμαστε διατεθειμένοι να πάρουμε για να κερδίσουμε τις καρδιές και τα μυαλά των ανθρώπων αυτών, και μάλιστα στην περίπτωση που ένας δικτάτορας όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν παίζει με τους δικούς του κανόνες, χρησιμοποιώντας ένα είδος λογοκρισίας και προπαγάνδας που νομίζαμε πως ανήκε πια στο σκοτεινό παρελθόν. Είναι θεμιτό ή αρμόζον να παίζουμε με τους κανόνες του Πούτιν; Σε τελική ανάλυση, μοιάζει αντιφατικό μια δημοκρατική χώρα να εγκαταλείψει θεμελιώδεις δημοκρατικές αρχές, όπως η ελευθερία του λόγου και η διαφάνεια, έστω σε μια προσπάθεια να προστατεύσει προσωρινά τις ελευθερίες αυτές. Όπως έχει πει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Σε περιόδους πολέμου, η αλήθεια είναι τόσο πολύτιμη, που θα πρέπει πάντα να τη συνοδεύει ένας σωματοφύλακας ψεύδους». Κάποιος απαισιόδοξος ίσως να προσέθετε ότι σε περιόδους πολέμου τα ψέματα είναι τόσο πολύτιμα που χρειάζεται να προστατεύονται από καινούργια ψέματα, όμως το πρόβλημα με αυτό είναι ότι πάντοτε συμβαίνει κάπου ένας νέος πόλεμος ή κάποια σύρραξη που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για να ισχυριστεί κανείς πως μιλάμε για μια επείγουσα περίσταση. Εάν κι εσείς, όπως εγώ, έχετε την τάση να είστε αισιόδοξοι, ίσως μπορούμε να ελπίζουμε ότι η αλήθεια –η ατελής, υποκειμενική αλήθεια ενός δημοσιογράφου, ενός καλλιτέχνη ή κάποιου άλλου αφηγητή που προσπαθεί να εκφράσει κάτι αληθές– θα νικήσει. Ότι ο Αβραάμ Λίνκολν είχε δίκιο όταν έλεγε «δεν μπορείς να ξεγελάς διαρκώς τους πάντες». Υπάρχουν άλλωστε τέτοια παραδείγματα, όπως η εκ των έσω κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ή η εκδίωξη του Ντόναλντ Τραμπ από τον Λευκό Οίκο. Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το εξοντωτικό συνονθύλευμα των διαφορετικών εκδοχών της πραγματικότητας, δεν πρέπει να παραδινόμαστε και να αποδεχόμαστε την καθεμία ως εξίσου αληθή. Κάποιες είναι πραγματικά πιο αληθείς από άλλες. Ο Ross Burley του ανεξάρτητου Centre for Information Resilience στο Λονδίνο, ενός οργανισμού που στοχεύει στην προώθηση του αντικειμενικού ρεπορτάζ και στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας σε κάθε πλευρά, υποστηρίζει ότι το αφήγημα του Πούτιν σχετικά με τον λόγο που η Ρωσία ξεκίνησε πόλεμο με την Ουκρανία κερδίζει έδαφος σε μια πλειονότητα Ρώσων που δεν έχουν πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα ή ξένες ανταποκρίσεις. Ας μην είμαστε όμως τόσο αφελείς ώστε να σκεφτούμε ότι μια πιο ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο θα έστρεφε το ρεύμα εναντίον του Πούτιν, ο οποίος έχει τη συντριπτική υποστήριξη του πληθυσμού για πάνω από είκοσι χρόνια. Στο βιβλίο του Why do the Russians vote for Putin? ο Bernard L. Mohr κάνει λόγο για μια δημοσκόπηση στην οποία η πλειοψηφία των Ρώσων απάντησε ότι από το να ζει σε μια μικρή χώρα με υψηλότερο βιοτικό επίπεδο είναι προτιμότερο να ζει σε μια μεγάλη χώρα-φόβητρο για τους γείτονές της. Υπό το πρίσμα αυτό, ο Πούτιν δίνει στον λαό του αυτό που επιθυμεί. Ο Ross Burley επισημαίνει όμως επίσης ότι η νεότερη γενιά Ρώσων χρησιμοποιεί VPN και άλλα «παραθυράκια» της τεχνολογίας για να έχει πρόσβαση σε διαφορετικές οπτικές όσων συμβαίνουν. Δεν είναι βέβαια πολλοί, ωστόσο πρόκειται για μια εφευρετική ομάδα που κάποια στιγμή αργότερα θα γίνουν οι ίδιοι δημοσιογράφοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες, χρησιμοποιώντας τις ιστορίες ως όπλα. Παρακολουθούμε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τις κυρώσεις και τη διπλωματία από μέρα σε μέρα, ο πόλεμος της αφήγησης όμως είναι διαρκής. Ένας πόλεμος που, στο τέλος ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα χάσει, όσους σωματοφύλακες ψεύδους κι αν έχει στο πλευρό του. Το πραγματικό ερώτημα είναι πότε θα φτάσει αυτό το «τέλος». Ο Φράνκο κυβέρνησε την Ισπανία για σχεδόν σαράντα χρόνια, με τη σκληρή λογοκρισία ως μία από τις σημαντικότερες άμυνές του. Στο τέλος όμως ηττήθηκε στα βιβλία της ιστορίας και ο ισπανικός λαός έχει αποκαθηλώσει την κληρονομιά και τις ιδέες του. Η «Γκερνίκα» εκτέθηκε για πρώτη φορά στην Ισπανία το 1981, έξι χρόνια μετά τον θάνατο του Φράνκο. Τους πρώτους δώδεκα μήνες της εκεί την είδαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι και μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα από τα εκθέματα που προσελκύουν τον περισσότερο κόσμο στο Μουσείο Reina Sofia της Μαδρίτης. Επειδή οι πιο αληθινές ιστορίες –αν όχι οι πιο τεκμηριωμένες– είναι και οι καλύτερες.

Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 11 Μαρτίου στη δανέζικη εφημερίδα «Weekendavisen». Μετάφραση για τη LiFΟ: Δέσποινα Δρακάκη Το νέο βιβλίο του Jo Nesbo «Το νησί των αρουραίων» θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου σε μετάφραση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη

Εάν η «Γκερνίκα» ήταν συγχρόνως προπαγάνδα και αριστούργημα, ακριβώς το ίδιο μπορούμε να πούμε και για το «Θωρηκτό Ποτέμκιν», το οποίο ανατέθηκε στον Σεργκέι Αϊζενστάιν από τις σοβιετικές αρχές για τον εορτασμό της εικοστής επετείου από την επανάσταση του 1905.

Vespa GTS

το ξεκίνημα μιας περιπέτειας με καινοτομία και στυλ Για εμπειρίες που συναρπάζουν, κινήσου δυναμικά, με προηγμένη τεχνολογία και απαράμιλλη κομψότητα.

Οδήγησε τη Vespa GTS 125 ακόμα και με το δίπλωμα αυτοκινήτου.

ε αυτόν τον κόσμο υπάρχουν τα δίτροχα και υπάρχει και η vespa. Γιατί αυτό το όνομα είναι ένας ολόκληρος τρόπος ζωής που σε κάνει να βλέπεις τα πάντα μέσα από την απόλυτη αίσθηση ελευθερίας. Η Vespa GTS ήρθε για να σου προσφέρει όλα όσα χρειάζεσαι, καθώς ανακαλύπτεις τον κόσμο αυτό πάνω σε δύο τροχούς. Άνετη, ευέλικτη, τεχνολογικά προηγμένη και αβίαστα cool, σου δίνει καθημερινά το κατάλληλο κίνητρο για να ζήσεις μια μικρή περιπέτεια εν κινήσει. Αρκεί να αφεθείς στο εξ ολοκλήρου ατσάλινο σώμα της που σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή, προσφέροντας ασφάλεια, προστασία και σταθερότητα. Είτε κινείσαι μέσα στην πόλη είτε κάνεις μια απολαυστική εξόρμηση στην ύπαιθρο, με μια κίνηση, το γύρισμα του κλειδιού, η Vespa GTS σε μεταφέρει όπου θέλεις με τον πιο διασκεδαστικό τρόπο και γίνεται η ιδανική συντροφιά στη βόλτα σου. Άλλωστε, ο μύθος των «μεγάλων αποστάσεων» καταρρίπτεται χάρη στους κινητήρες που ενσωματώνουν την πιο προηγμένη τεχνολογία. Η απαράμιλλη ισχύς του κινητήρα 300cc ΗΡΕ (High Performance Engine), του πιο ισχυρού κινητήρα που έχει τοποθετηθεί ποτέ σε vespa, αυξάνει την οδηγική απόλαυση στο μάξιμουμ, συνδυάζοντας την εκρηκτική απόδοση με την αθόρυβη και ομαλή οδήγηση. Η φήμη του πιο «δυνατού» συνοδεύεται από την εγγύηση της χαμηλότερης κατανάλωσης καυσίμου και εκπομπών ρύπων για την εξασφάλιση της απόλυτης εμπειρίας. Με τεχνολογία φωτισμού LED και βελτιωμένη μέγιστη ταχύτητα από την προηγούμενη έκδοση, οι αποστάσεις «μικραίνουν» πάνω στη Vespa GTS και οι γεμάτες εικόνες διαδρομές εναλλάσσονται με στιγμές αδρεναλίνης, ξενοιασιάς και δίψας για νέες περιπέτειες. Αν είσαι ανάμεσα σ’ εκείνους τους απελπισμένους οδηγούς αυτοκινήτου που θέλουν να αφήσουν πίσω τους τον εφιάλτη της καθημερινής κίνησης στους δρόμους της πόλης, η Vespa G TS 125 θα δώσει μια νέα άνεση και ποιότητα στην καθημερινότητά σου, κάνοντας απολαυστική οποιαδήποτε μικρή ή μεγάλη διαδρομή. Μάλιστα, με τη νέα νομοθεσία μπορείς να την οδηγήσεις με δίπλωμα αυτοκινήτου (υπό ορισμένες προϋποθέσεις), εύκολα και χωρίς πολύπλοκες διαδικασίες. Ο υπερσύγχρονος υγρόψυκτος κινητήρας 125 με σύστημα Start & Stop κυριαρχεί στην κατηγορία σε ό,τι

αφορά τις επιδόσεις και τον σεβασμό προς το περιβάλλον και έχει σχεδιαστεί για να καλύψει τις καθημερινές μετακινήσεις στην πόλη με τις συνεχείς εκκινήσεις και στάσεις, που απαιτούν ευελιξία, γρήγορη επιτάχυνση και ομαλή λειτουργία. Με ένα μόνο νεύμα η Vespa GTS γίνεται σύμμαχος στις πιο αυθόρμητες αποφάσεις σου, χάρη στο σύστημα συνδεσιμότητας Vespa MIA και την εφαρμογή Vespa App που περιλαμβάνεται στον βασικό εξοπλισμό της έκδοσης SuperTech. Το ταμπλό TFT «ζωντανεύει» με όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι στην οδήγηση, ενώ το smartphone σου έχει συνδεθεί ήδη με Bluetooth και παραμένει με ασφάλεια στην τσέπη σου σε όλη τη διαδρομή. Μέσω του mode στο τιμόνι μπορείς να παρακολουθείς την πορεία για τον προορισμό σου, να απαντάς στις κλήσεις σου, να βλέπεις ειδοποιήσεις από τα social media και φυσικά να αφήνεσαι στον ρυθμό της αγαπημένης σου μουσικής λίστας. Μπορείς να ζητήσεις κάτι περισσότερο από το όχημά σου; Δεν απολαμβάνει μόνο ο οδηγός κάθε διαδρομή πάνω στη Vespa GTS, αφού το νέο σχήμα της σέλας προσφέρει την πιο ξεκούραστη θέση και στον συνεπιβάτη, ώστε να απολαμβάνει αξέχαστες στιγμές σε κάθε βόλτα. Όσο για το design της, αυτό αποτελεί στυλιστική δήλωση για κάθε οδηγό που αγαπά την καινοτομία και δεν φοβάται τις ανατρεπτικές τάσεις. Όπως αρμόζει στον επαναστατικό της χαρακτήρα, χρώματα, υφές και ξεχωριστές λεπτομέρειες χαρίζουν στη GTS τον αέρα του σύγχρονου, χωρίς να αποχωρίζεται την ιταλική φινέτσα που συνοδεύει διαχρονικά τη Vespa. Το καλύτερο, όμως, είναι πως η Vespa GTS γίνεται καμβάς για τη δική σου ελεύθερη έκφραση, αφού μέσα από τη σελίδα vespa.com έχεις τη δυνατότητα να τη διαμορφώσεις όπως ακριβώς επιθυμείς, επιλέγοντας την έκδοση, το χρώμα, τα αξεσουάρ και τις υπηρεσίες που ταιριάζουν στη δική σου, μοναδική προσωπικότητα. Με αυτοπεποίθηση, δυναμισμό και αυθεντικά ελεύθερο πνεύμα, η Vespa GTS γίνεται το ξεκίνημα για τη δική σου ξεχωριστή περιπέτεια σε δύο τροχούς.

Ψήνεσαι να «το ζήσεις»;

17.3.22 – lifo

FOOTNOTES

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ

Δεν υπάρχει το μετά, μόνο το τώρα

Η αμφιλεγόμενη επιστροφή του Ερντογάν στη Δύση ως άσωτου υιού

α πό τh βα σι λι κη σ ιου τη

talkofthetown

Σύμφωνα με διπλωματικές πληροφορίες, είναι η τουρκική πλευρά αυτή στην οποία ζητήθηκε να γίνει η συνάντηση και όχι το αντίθετο. Τόσο οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, όσο και η Ε.Ε. είναι γνωστό πως δεν επιθυμούν άλλα προβλήματα την ώρα που υπάρχει το ανοιχτό μέτωπο με τη Ρωσία.

12 lifo – 17.3.22

Μετά από μια κρίση και μια πανδημία ίσως ήρθε η ώρα να αποδεχτούμε πως δεν υπάρχει «μετά». Ή να διαβάσουμε στωικούς φιλοσόφους.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός εμφανίστηκε αισιόδοξος μετά τη συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο, χαρακτηρίζοντάς τη «θεμέλιο για μια καλύτερη εποχή στις σχέσεις των δύο κρατών».

εισβολή του Πούτιν στη Ουκρανία πυροδοτεί μια σειρά αλλαγών στην Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο. Μία από αυτές είναι η μεταμόρφωση (ή μεταμφίεση) του Ερντογάν από ταραχοποιό σε ειρηνοποιό. Ο Έλληνας πρωθυπουργός εμφανίστηκε αισιόδοξος μετά τη συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο, χαρακτηρίζοντάς τη «θεμέλιο για μια καλύτερη εποχή στις σχέσεις των δύο κρατών». Ο πόλεμος της Ουκρανίας φαίνεται ότι αλλάζει την Ευρώπη και πολλές από τις παλιές ισορροπίες της. Θα επηρεάσει και τα ελληνοτουρκικά; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν είναι μία από τις (μικρότερες) συνέπειες των αλλαγών που πυροδότησε η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Ωστόσο, παρά το καλό κλίμα που υποστήριξαν ότι υπήρχε στη συνάντησή τους και οι δύο, δεν υπάρχει κάτι άλλο πέρα από αυτό που να δικαιολογεί την αισιοδοξία για απόσυρση των τουρκικών απειλών που έχουν διατυπωθεί τελευταία ή για την επίλυση των υπαρκτών διαφορών για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. «Τα υπόλοιπα, περί αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας και αυτού που ονομάζουν "Γαλάζια Πατρίδα”, είναι αμφισβήτηση των διεθνών συνθηκών, των συνόρων και του διεθνούς δικαίου και η Ελλάδα δεν τα συζητά. Δεν πρόκειται να νομιμοποιήσει παράνομες κι επεκτατικές διεκδικήσεις» αναφέρει διπλωματική πηγή και αυτή είναι άλλωστε η ελληνική θέση που επαναλαμβάνεται σταθερά εδώ και χρόνια. «Το πρόβλημά μας με την Τουρκία δεν είναι οι υπαρκτές διαφορές που αναγνωρίζουμε» εξηγεί Έλληνας διπλωμάτης. «Είναι η τουρκική κατοχή του ενός τρίτου της Κύπρου, το casus belli εναντίον της Ελλάδας, η αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, η απαίτηση της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών μας και μερικά ακόμα. Για διαφορές θα μπορούσε να μιλήσει κανείς μόνο αν επρόκειτο για την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα. Αλλά η Τουρκία βάζει κάθε φορά και όλες τις άλλες μονομερείς, παράλογες και παράνομες διεκδικήσεις». Η πρόσφατη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν κράτησε περίπου δύο ώρες, αλλά εκτός από τους δύο άνδρες και τον μεταφραστή, κανένας άλλος δεν γνωρίζει με ακρίβεια τι συζητήθηκε. Η ενημέρωση που έγινε δεν διαφώτισε ιδιαίτερα, καθώς περιορίστηκε στα γενικά και αναμενόμενα. Ούτε και όσα είπε στους πολιτικούς αρχηγούς ο πρωθυπουργός στα 15λεπτα τηλεφωνήματα που τους έκανε, τα οποία δεν διέφεραν από εκείνα που διοχέτευσαν οι συνεργάτες του στον Τύπο. Της συνάντησης των δύο προηγήθηκαν οι συνήθεις (και κάτι παραπάνω αυτήν τη φορά) υπερβολές: από τη μία εκείνοι που ισχυρίζονταν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης πήγε για να κλείσει όλα τα θέματα με την Τουρκία, υποχωρώντας παντού, και από την άλλοι εκείνοι που έβλεπαν ότι μετά τη συνάντηση αυτή θα λύνονταν τα προβλήματα. Η αλήθεια όμως (όπως συμβαίνει συχνά) είναι μακριά από τις υπερβολές αυτές. Ούτε ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων υπήρξε (και πώς θα μπορούσε άλλωστε, χωρίς να πάρει πίσω η Άγκυρα τις απειλές της), ούτε επιδείνωση. Σύμφωνα με διπλωματικές πληροφορίες, είναι η τουρκική πλευρά αυτή στην οποία ζητήθηκε να γίνει η συνάντηση και όχι το αντίθετο. Τόσο οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, όσο και η Ε.Ε. είναι γνωστό πως δεν επιθυμούν άλλα προβλήματα την ώρα που υπάρχει το ανοιχτό μέτωπο με τη Ρωσία. Η ένταση των ελληνοτουρκικών είναι ένα θέμα που δεν θέλουν να έχουν μπροστά τους το επόμενο διάστημα. Και φυσικά, υπάρχει η σταθερή επιδίωξη να επιστρέψει η Τουρκία στο δυτικό «μαντρί». Ο Ερντογάν, ενώ ξέρει να παίζει καλά αυτό το παιχνίδι και έχει καταφέρει να πατάει σε δύο βάρκες, εδώ και πολύ καιρό δεν έχει πετύχει κάτι με αυτήν τη στάση. Αντιθέτως, του έχουν επιβληθεί σημαντικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ, οι οποίες τον πονάνε και επιδιώκει την άρση τους εδώ και πολύ καιρό, αλλά χωρίς αποτέλεσμα ακόμα. Ξέρει επίσης ότι όταν η Ελλάδα τον κατηγορεί διεθνώς ως «ταραξία», όλοι οι διεθνείς παίκτες το συμμερίζονται αυτό, άλλο αν τα οικονομικά και γεωπολιτικά τους συμφέροντα με την Τουρκία δεν τους επιτρέπει να συμφωνούν δημοσίως. Επειδή λοιπόν αυτή την περίοδο βλέπει την επίδειξη ισχύος της Δύσης πάνω στη Ρωσία, παίρνει κι αυτός το μήνυμα κι επιχειρεί να αλλάξει τη δημόσια εικόνα του από εκείνη του ταραχοποιού σε αυτήν του ειρηνοποιού. Έτσι, εκτός από τη διαμεσολάβηση που προσφέρει στη Δύση με τη Ρωσία, χρησιμοποιώντας ως πλεονέκτημα τη συνεννόησή του με τον Πούτιν, δοκιμάζει να κλείσει και όλα τα ανοιχτά μέτωπα που είχε. Την Ελλάδα την είχε αφήσει έξω από τον πρώτο κύκλο, καθώς τα προηγούμενα χρόνια είχε επενδύσει πολλά στην εθνικιστική ρητορική εναντίον της, στο εσωτερικό της χώρας του. Ωστόσο, οι πληροφορίες λένε ότι δέχθηκε πιέσεις για να βελτιώσει τις σχέσεις του και με την Ελλάδα, αν θέλει να μην υπάρχουν εμπόδια στη σχέση του με την Ε.Ε. και για να υπάρχει και ένα κλίμα αγαστής συνεργασίας στο ΝΑΤΟ αυτή την περίοδο. Έτσι ο Ερντογάν δέχθηκε να συναντηθεί και με τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός ήταν δεδομένο ότι θα δεχόταν, καθώς το έλεγε δημόσια εδώ και καιρό σε κάθε ευκαιρία ότι αποτελεί επιθυμία του μια τέτοια συνάντηση και επιδιώκει και ο ίδιος την επαφή αυτή. «Βεβαίως ο Ερντογάν τα κάνει όλα αυτά διότι δεν έχουν κάποιο ιδιαίτερο κόστος και ευελπιστεί ότι θα πάρει ανταλλάγματα», εκτιμούν διπλωματικές πηγές, «με πρώτη και βασικότερη επιδίωξή του την άρση των αμερικανικών κυρώσεων». Στην Ε.Ε., πάντως, υπάρχει σταθερά η εκτίμηση ότι οι ανησυχίες της Ελλάδας για την Τουρκία είναι βάσιμες –το αναγνωρίζουν αυτό–, αλλά τις θεωρούν υπερβολικές. Πιστεύουν ότι η Τουρκία δεν θα τολμήσει να υλοποιήσει τις απειλές της, διότι «η Ελλάδα είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ», όπως αναφέρει Γερμανός αναλυτής, και «δεν έχει καμία σχέση με το στάτους της Ουκρανίας».

απ ό τ η δεσπ ο ι να τ ρι β ολ η

Η κρίση ξεκίνησε το 2009. Έχουν περάσει δεκατρία ολόκληρα χρόνια. Ήμασταν 20κάτι και πλέον γίναμε σαράντα, περιμένοντας συνέχεια το «μετά». Ίσως, αν αποδεχτούμε πως δεν υπάρχει το μετά, όπως το φανταζόμαστε, η ζωή μας να γίνει πολύ πιο εύκολη.

ερνάω χάλια, αλλά νιώθω τύψεις να παραπονιέμαι με όλα αυτά που συμβαίνουν», μου έγραψε μια φίλη στο WhatsApp. «Ζήσαμε τα καλύτερά μας χρόνια έως το 2005», έγραψε ένας γνωστός μου με μια δόση νοσταλγίας στο Τwitter. Tην ίδια ώρα, κάτω από μια γλυκανάλατη φωτό μιας influencer που διαφήμιζε το ταξίδι της στο Παρίσι, κάποιος σχολίασε: «Στην Ουκρανία βομβαρδίζουνε παιδάκια κι εσείς μας τρίβετε το ταξιδάκι σας στη μούρη. Λίγη ντροπή δεν έχετε;». Aναρωτιέμαι πώς φτάσαμε πάλι σε αυτό το τοξικό κοκτέιλ κατάθλιψης, τύψεων, γλυκερής νοσταλγίας και ηθικολογίας. Από τη μια να αναρωτιόμαστε αν δικαιούμαστε να γκρινιάζουμε ή να νιώθουμε χάλια, και από την άλλη να ανεχόμαστε για άλλη μια φορά την αφοριστική ατάκα «εδώ ο κόσμος καίγεται κι εσύ ασχολείσαι με το Χ», όπου Χ μπορεί να είναι το οτιδήποτε. Όλα αυτά μετά από μια κρίση και μια πανδημία που μας έχουν αφήσει περίπου συναισθηματικά ανάπηρους. Πολλές φορές στη διάρκεια της κρίσης σκεφτόμουν: «Όταν φτιάξουν τα πράγματα και έχω χρόνο, θα γράψω ένα βιβλίο». Υποσυνείδητα μάλλον πίστευα πως η κρίση θα τελείωνε φαντασμαγορικά. Ένα ηλιόλουστο πρωινό θα έπεφταν δέκα κανονιές από τον Λυκαβηττό και θα βγαίναμε όλοι χορεύοντας στους δρόμους πλούσιοι και με κομφετί στα μαλλιά. Δεν κατάλαβα πότε και αν τελείωσε η κρίση. Ακόμα αναρωτιέμαι. Στο δεύτερο lockdown έλεγα συνέχεια: «Όταν τελειώσει η πανδημία θα διοργανώσουμε ένα πελώριο πάρτι. Θα αγκαλιαζόμαστε σφιχτά και θα φιλιόμαστε με μανία». Στο μυαλό μου όλα θα είχαν ένα ξεκάθαρο τέλος, θα τερματίζαμε σαν δρομείς μετά από αγώνα δρόμου, εξοντωμένοι, αλλά μεθυσμένοι από χαρά. Αντί γι’ αυτό, η πανδημία ξεθυμαίνει και αναζωπυρώνεται σαν ένα κακό, ατελείωτο χανγκόβερ, αφήνοντας πίσω της ένα μούδιασμα που καλύπτει τα πάντα σαν ένα λεπτό στρώμα διάφανης γλίτσας. Νομίζω πως αυτό που έχουμε αρχίσει να συνειδητοποιούμε πια είναι το πιο τρομακτικό απ’ όλα: δεν υπάρχει «μετά». Τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που το φανταζόμασταν, ως μια επιστροφή στην προηγούμενη ζωή μας. Πυρηνικά εργοστάσια παίρνουν φωτιά, φάλαινες ξεβράζονται στα ρηχά, οι αγγελίες για δουλειές θυμίζουν αρκτικόλεξα ή γιαπωνέζικα σουντόκου. Όλα είναι πιθανά. Δεν υπάρχει το μετά, μόνο το τώρα. Η κρίση ξεκίνησε το 2009. Έχουν περάσει δεκατρία ολόκληρα χρόνια. Ήμασταν 20κάτι και πλέον γίναμε σαράντα, περιμένοντας συνέχεια το «μετά». Ίσως, αν αποδεχτούμε πως δεν υπάρχει το μετά, όπως το φανταζόμαστε, η ζωή μας να γίνει πολύ πιο εύκολη. Τι νόημα έχουν οι συνεχείς αναβολές των επιθυμιών μας ή η άρνηση των συναισθημάτων μας; Προφανώς δεν είμαστε ούφο, βλέπουμε και νιώθουμε τι συμβαίνει γύρω μας, αλλά το να νιώθουμε ενοχικά για τα συναισθήματά μας, να ζούμε σε ένα συνεχές μούδιασμα και να απορρίπτουμε τη χαρά και την ομορφιά ποιον ακριβώς βοηθάει; Και πώς μπορούμε να νιώσουμε καλύτερα, τη στιγμή που τα πάντα γύρω μας μοιάζουν να καταρρέουν; Ίσως, όπως έγραψε η Amanda Ruggeri στο κείμενο Ένας αρχαίος οδηγός για αβέβαιους καιρούς στο ΒΒC Future, ήρθε η ώρα να ξαναδιαβάσουμε τους στωικούς φιλόσοφους. Τα αξιώματα των στωικών είναι πιο πολύτιμα από ποτέ, γράφει η Ruggeri. Μας διδάσκουν τη σημασία του να ξεχωρίζουμε τι μπορούμε να ελέγξουμε και τι όχι, μας θυμίζουν πως η αλλαγή και η απώλεια είναι κομμάτι της ζωής, μας προτρέπουν να ετοιμαζόμαστε πάντα (και) για το χειρότερο, να βοηθάμε αυτούς που το χρειάζονται, αλλά και να προστατεύουμε τον εαυτό μας ψυχολογικά. Και κάτι ακόμα: οι στωικοί φιλόσοφοι πίστευαν πως έπρεπε να αφήσουμε ελεύθερο τον εαυτό μας να νιώσει βαθιά όλα τα συναισθήματα, ακόμα και τα αρνητικά. «Είναι καλύτερα να νικάμε τη θλίψη μας από το να την ξεγελάμε», έγραψε ο Σενέκας. Εναλλακτικά, βέβαια, και λίγο μούδιασμα ίσως να μην κάνει κακό. Όπως έγραψε και ο Φοίβος Δεληβοριάς: «Θα βάλω Netflix και θα πεθάνω».

17.3.22 – lifo

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

SHORTCUT

Γιατί με την Ουκρανία;

Μια μέρα στον πόλεμο

Ένα έθνος εναντίον μιας αυτοκρατορικής φαντασίωσης.

α π ό τον ν ικόλα σ εβασ τάκη

talkofthetown

Ένα απόθεμα αντιδικτατορικής, αντιαυταρχικής ευαισθησίας συνάντησε την αλληλεγγύη στον αμυνόμενο, σε αυτόν που υπέστη επίθεση. Και ας έχουμε τα τελευταία χρόνια μια έλλειψη εμπιστοσύνης σε δικούς μας θεσμούς και κυβερνήσεις.

14 lifo – 17.3.22

Εκτός από την πολύ ανήσυχη αίσθηση ότι η «μετάδοση» αυτού του πολέμου θα αποτελέσει άλλη μια κρίσιμη δοκιμασία για το νευρικό μας σύστημα, είναι κι αυτή η ντροπή που νιώθουμε με την ευκολία που παρασυρόμαστε στο εύκολο, στο έτοιμο, στο fake.

νώ η πανδημία δεν έχει πει την τελευταία της λέξη, ήρθε ο πόλεμος σαν ένα άλλο, μεγάλο δεινό. Τι κοινό έχουν όμως μεταξύ τους αυτά τα δύο φαινόμενα, πέρα από την αρνητικότητα ή τον ζόφο τους; Θα έλεγε κανείς πως επαναφέρουν στο προσκήνιο σκληρά διλήμματα και οριακές, ανθρώπινες και πολιτικές καταστάσεις, ανατρέποντας τις πεπατημένες της «κανονικότητας». Το δεύτερο που μοιράζονται είναι πως έχουν αβέβαιη έκβαση, δημιουργώντας πολλές δευτερογενείς αντιθέσεις και ένα επιπλέον εικονικό πεδίο μάχης μέσα στη διεθνή κοινή γνώμη και στις κοινότητες των ειδικών και των πολιτικών. Το πιο σημαντικό είναι όμως ότι η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία εμφανίστηκαν σε μια ιστορική στιγμή όπου τα επιμέρους συστήματα και τα ιδεολογικά σχήματα που κληρονομήσαμε από τον προηγούμενο αιώνα είχαν μπει ήδη σε τροχιά απρόβλεπτων αναταράξεων. Οι διάφοροι καπιταλισμοί, τα κρατικά μοντέλα αλλά και η ίδια η ψυχική ζωή των ατόμων, όλα βρίσκονταν υπό πίεση, δίχως να επιτρέπουν πια απλοϊκά συμπεράσματα και αξιόπιστες προγνώσεις. Ας δούμε, όμως, και τις σημαντικές διαφορές των δύο μεγάλων γεγονότων. Σε αντίθεση με την πανδημία, ο πόλεμος αυτός είναι εντοπισμένος και διαθέτει περίμετρο και κύριο μέτωπο. Σε αντίθεση με την πανδημία, που αποτέλεσε μια πλανητική υγειονομική και κοινωνική πρόκληση, ο πόλεμος ξέσπασε στην Ευρώπη, και μάλιστα στα ανατολικά της. Κυρίως όμως και, πάνω απ’ όλα, ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης, συνειδητής εισβολής, μιας συγκεκριμένης επιθετικής κίνησης που εξαρχής ξεπέρασε την κλίμακα μιας «απλής» στρατιωτικής επέμβασης. Και αν η πανδημία έβαλε πάλι στο τραπέζι της συζήτησης τη θνητότητα, την ευαλωτότητα και την αλληλεξάρτησή μας, αυτός ο πόλεμος μας δείχνει τι σημαίνει τρομοκρατική πολιτική με όχημα ένα κράτος και την ηγεσία του. Κατά κάποιον τρόπο, η εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία αποτελεί μια υπερμεγέθη πράξη τρομοκρατίας. Ο πληθυσμός της Ουκρανίας απειλείται, σκοτώνεται από πυραύλους ή οβίδες, μα κυρίως πιάνεται όμηρος και εκτοπίζεται. Η πολιορκία των πόλεων είναι μια μορφή ομηρίας. Είναι δηλαδή άσκηση ύψιστης βίας, ακόμα και αν υπάρξουν εκεχειρίες και δεν πέφτει σφαίρα. Η εικόνα των ανθρώπων στα καταφύγια, στους υπόγειους κόσμους, είναι η εικόνα χιλιάδων ομήρων. Αυτή η απροκάλυπτη εμφάνιση της στρατιωτικής-τρομοκρατικής βίας για τον καθορισμό της ζωής ενός άλλου έθνους δημιούργησε μια μεγάλη αντισυσπείρωση, μια πολύμορφη, διεθνική αντίδραση πολιτών και θεσμών. Τι κινητοποιεί τους πολίτες σε μεγάλο μέρος του κόσμου κατά της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία; Μήπως η διαβολική δυτική προπαγάνδα που καταφέρνει να αποπροσανατολίσει εκατομμύρια; Μήπως η ενορχηστρωμένη «ρωσοφοβία», όπως έγραψε ο σοφός Πάολο Κοέλιο και κάμποσοι δικοί μας δοκησίσοφοι; Μήπως έχουμε απλώς την αναδιάταξη του παγκόσμιου συστήματος ισχύος και την πρώτη σύγκρουση του ευρω-δυτικού με έναν ανατολικό, ρωσο-κινεζικό πόλο; Μπορεί, ωστόσο, η απάντηση να είναι κάπως διαφορετική. Άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο, ανεξάρτητα από τα συστήματα κυρώσεων και τις πολιτικές αποφάσεις των κυβερνήσεών τους, νιώθουν πως υπάρχει ακόμα ένας πυρήνας νοήματος προς υπεράσπιση. Παρά τη ρευστότητα, τους μηδενισμούς, τους πολέμους των ταυτοτήτων, τις κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες, μεγάλο μέρος των πολιτών του κόσμου διαισθάνεται την αλήθεια κάποιων θεμελιωδών πραγμάτων: τι σημαίνει υπερασπίζομαι τον τόπο μου από τον κατακτητή, τι σημαίνει καταστροφή και ερείπωση πόλεων, τι σημαίνει απειλώ, εμμέσως ή όχι, το ευρωπαϊκό κεκτημένο της βασικής ειρήνης. Και παρότι ενδεχομένως δεν γνωρίζουν σαν επαγγελματίες αναλυτές και ιστορικοί όλα τα δεδομένα της περιοχής και της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης, νιώθουν ρίγος μπροστά στην ανελεύθερη, ωμή, αυταρχική μηχανή του Πούτιν και της κλίκας του. Ένα απόθεμα αντιδικτατορικής, αντιαυταρχικής ευαισθησίας συνάντησε την αλληλεγγύη στον αμυνόμενο, σε αυτόν που υπέστη επίθεση. Και ας έχουμε τα τελευταία χρόνια μια έλλειψη εμπιστοσύνης σε δικούς μας θεσμούς και κυβερνήσεις, ξέρουμε, με έναν διαισθητικό τρόπο, τι κόστος έχει η αυταρχική εκκένωση της δημοκρατίας. Και αυτό βλέπουν στον Πούτιν και στον τρόπο με το οποίο δρα στη διεθνή σκηνή ως προέκταση μιας εσωτερικής, ενδογενούς σκληρότητας. Αυτό κρίνουν αντιπαθές και απεχθές οι συντριπτικά περισσότεροι. Νομίζω λοιπόν ότι το πώς εκτυλίσσεται αυτή η ηθική νίκη των Ουκρανών δεν έχει σχέση με την «προπαγάνδα» ή με τα τεχνάσματα του ΝΑΤΟ και της Δύσης. Κάτι άλλο φαίνεται πως συγκινεί ακόμα και παραπέμπει στα θεμελιώδη της νεωτερικής ανθρωπότητας: το έθνος που αμύνεται έναντι μιας αυτοκρατορίας ή, όπως συμβαίνει τώρα, ένα έθνος που παλεύει με έναν εισβολέα που έχει επιστρέψει σε αυτοκρατορικές φαντασιώσεις. Και αυτή είναι η διαφορά της Ουκρανίας του Ζελένσκι από τη Ρωσική Ομοσπονδία του Πούτιν: όχι μια διαφορά μεγέθους αλλά μια διαφορά ως προς την αντίληψη για την αποστολή τους. Η Ουκρανία θέλει να είναι απλώς μια χώρα της Ευρώπης όπως οι άλλες, η Ρωσία του Πούτιν έχει εμπλακεί σε ιδεολογικούς και στρατηγικούς σχεδιασμούς που υπερβαίνουν την πραγματική ισχύ της στον σημερινό κόσμο. Ο κόσμος πήγε συντριπτικά με τους Ουκρανούς όχι μόνο στη βάση της συναισθηματικής ταύτισης με το θύμα, έτσι όπως συνηθίζεται στις ευσυγκίνητες και θεαματικές δημοκρατίες της εποχής μας. Ο κόσμος εν τέλει συντάχτηκε με τους Ουκρανούς για έναν πολύ πιο σοβαρό και πειστικό λόγο: γιατί δεν θέλει πια αυταρχικές μικρο- ή μεγάλες αυτοκρατορίες και δεν ανέχεται τους μεγαλοϊδεατισμούς, ιδίως όταν δείχνουν πως παίρνουν υπερβολικά σοβαρά τον εαυτό τους.

απ ό τ ον δημ ήτ ρ η π ολ ι τάκ η

Μπορούμε απλώς να συνεχίσουμε να ακροβατούμε μεταξύ ευπιστίας και καχυποψίας, προσπαθώντας να μη διολισθήσουμε στην παραπληροφόρηση και στην παράνοια.

ταν ένας κλονισμός όσο να ’ναι αυτό με τη Ρωσο-ουκρανή δημοσιογράφο (ή ό,τι είναι, δεν κατέστη σαφές ακριβώς) που σήκωσε το πανό και βιαστήκαμε όλοι (πολλοί, τέλος πάντων, από εμάς, κι εγώ μαζί) να την ανακηρύξουμε οσιομάρτυρα της αντίστασης και προς στιγμή έμοιαζε να έχει κινητοποιηθεί το σύμπαν για τη σωτηρία της, αλλά τελικά τη γλίτωσε με πρόστιμο μικρότερο από τον μικρότερο δυνατό λογαριασμό της ΔΕΗ. Εν τέλει, μικρή σημασία έχει αν ήταν γενναία, γνήσια ή εκ του ασφαλούς η πράξη της. Δεν έχει σημασία αν ήταν ένας αριστοτεχνικά στημένος αντιπερισπασμός, όπως υποστηρίζουν στην Ουκρανία, ή αν αποφάσισαν τελικά οι ρωσικές αρχές να δείξουν επιείκεια (μητέρα με δύο παιδιά…) για τα μάτια του κόσμου. Η τρομερή κλιμάκωση που υπολογίζαμε για το στόρι αυτό δεν ήρθε. Όσο να ’ναι, νιώσαμε λίγο προδομένοι από την εξέλιξη της πλοκής. Όχι ότι θέλαμε κάποιου είδους θυσιαστήριο σώνει και καλά, αλλά… 250 ευρώ; Μα εμείς χθες κοινοποιούσαμε παιάνες και εμβατήρια με το ρίγος της Σοφίας Βέμπο, πώς την πατήσαμε έτσι; Τέλος πάντων. Αν μας παρέσυρε δολίως στα λεπτά γρανάζια της η περίφημη μηχανή της ρωσικής προπαγάνδας, για την οποία τόσα ακούμε και διαβάζουμε, χαλάλι. Τα social media είναι γεμάτα πλέον από προφίλ ανθρώπων που άρχισαν να το χάνουν με τις μακρόχρονες αναταράξεις της κρίσης (από τα μνημόνια μέχρι σήμερα), η συνθήκη της πανδημίας τούς έβλαψε ποικιλοτρόπως ακόμα περισσότερο και τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία κοντεύουν να λαλήσουν εντελώς. Εκτός όμως από την πολύ ανήσυχη αίσθηση ότι η «μετάδοση» αυτού του πολέμου θα αποτελέσει άλλη μια κρίσιμη δοκιμασία για το νευρικό μας σύστημα (αν δεν κάψει και τα τελευταία εγκεφαλικά κύτταρα που μας είχαν απομείνει από τις προηγούμενες πίστες), είναι κι αυτή η ντροπή που νιώθουμε με την ευκολία που πάμε στο εύκολο, στο έτοιμο, στο fake. Είναι απολύτως βέβαιο ότι ήδη έχει φάει πολύ κόσμο το σκοτάδι στη Ρωσία (ενώ επίσης πολύς κόσμος των τεχνών και του πνεύματος έχει εγκαταλείψει ήδη τη χώρα, ρίχνοντας μαύρη πέτρα πίσω του) και ότι τα κρατητήρια είναι γεμάτα αφανείς ήρωες και ηρωίδες, εμείς όμως δεν μπορούμε να έχουμε εικόνα. Μπορούμε απλώς να συνεχίσουμε να ακροβατούμε μεταξύ ευπιστίας και καχυποψίας, προσπαθώντας να μη διολισθήσουμε στην παραπληροφόρηση και στην παράνοια. Προσπάθεια ηρωική κι αυτή με τον τρόπο της, αν αναλογιστεί κανείς την καθημερινή αναμέτρησή μας με την επιθετική ακρίβεια, με το ενεργειακό και με τους τετραψήφιους πλέον σε πολλές περιπτώσεις λογαριασμούς του «ρεύματος» (η ιδέα και μόνο ενός φάκελου με αποστολέα τη ΔΕΗ προκαλεί αντανακλαστικά ρίγη και σπασμούς, σαν να σε διαπερνά πραγματικά ηλεκτρικό ρεύμα). Δεν πρέπει όμως να παραπονιόμαστε, μας λένε, υπάρχει πόλεμος. Μην είστε φλώροι. Εδώ ο «Μανού» Μακρόν εμφανίστηκε φορώντας μαύρο hoodie με το έμβλημα των αλεξιπτωτιστών κομάντο. Θα κλάψουν μανούλες.

17.3.22 – lifo

ΓΡΑΦΟΥΝ: ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ ΜΑΤΙΝΑ ΚΑΛΤΑΚΗ

ΓΙ Α Μ Ι Α ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: GETTY IMAGES

λα

λέσχη ανάγν

Β Ι Β Λ ΙΑ

Α ωσης

Η Π Ε ΙΡ Ο

λέσχη ανάγνωσης

«Η ΕΥΡΏΠΗ ΕΊΝΑΙ Ο ΤΌΠΟΣ ΌΠΟΥ Ο ΚΉΠΟΣ ΤΟΥ ΓΚΑΊΤΕ ΣΧΕΔΌΝ ΣΥΝΟΡΕΎΕΙ ΜΕ ΤΟ ΜΠΟΎΧΕΝΒΑΛΝΤ, όπου το σπίτι του

Κορνέιγ βρίσκεται δίπλα στην πλατεία όπου η Ζαν ντ’ Αρκ γνώρισε το αποτρόπαιο τέλος της», γράφει με καίριο τρόπο ο Τζορτζ Στάινερ στην Ιδέα της Ευρώπης, αποκαλύπτοντας τη διπλή όψη της ευρωπαϊκής πορείας, που στιγματίστηκε από αιματηρούς πολέμους, αλλά θεμελίωσε ως συστατικά στοιχεία της οντότητάς της την παιδεία και τον ανθρωπισμό. Παρ’ όλες τις αντιφάσεις της, η ευρωπαϊκή ιδέα παραμένει ζωντανή στις συνειδήσεις των πολιτών της, όσο και αν τα οικονομικά αδιέξοδα, οι πόλεμοι και, φυσικά, οι εθνικισμοί προσπάθησαν να την κατακρημνίσουν. Απόδειξη η σημερινή περίπτωση του αιματηρού πολέμου στην Ουκρανία, μιας αδιανόητης εισβολής ενός απηνούς δικτάτορα σε μια ανεξάρτητη χώρα, που ξύπνησε την ευρωπαϊκή συνείδηση, ενώνοντας τις απανταχού δυνάμεις της Ευρώπης μπροστά στην απειλή της ευημερίας και της ελευθερίας των μελών της. Καμία άλλη συνθήκη εκτός από αυτήν της ελευθερίας δεν συνάδει με τη βασική εικόνα του Ευρωπαίου, ο οποίος, όσα δεινά και αν βίωσε, δεν έπαψε να στοχάζεται ελεύθερα, επιβεβαιώνοντας ότι η απελπισία και η μοναξιά είναι χαρακτηριστικά των ελεύθερα στοχαζόμενων πολιτών της. Χαρακτηριστική είναι και η περίφημη ρήση του Φραντς Κάφκα «υπάρχει αφθονία ελπίδας, αλλά όχι για εμάς», όπως και ο στίχος του Πάουλ Τσέλαν για το «μαύρο γάλα της αυγής», η οποία ανέτειλε μετά το πιο μαύρο σκοτάδι που γνώρισε η Ευρώπη, το Ολοκαύτωμα. Ταυτόχρονα, όμως, είναι η ίδια μελαγχολία, όπως εκφράστηκε από τα γοητευτικά, απαισιόδοξα κείμενα του Μπέκετ, που αποδεικνύει πως κάθε στοχαστής της πάντοτε ταλανιζόμενης Γηραιάς Ηπείρου είχε συνείδηση της προσωπικής και ατομικής του συνείδησης ως Ευρωπαίου πολίτη στον βαθμό που είχε κατακτήσει την ελεύθερη έκφραση. Όπως ο πίθηκος-πρωταγωνιστής του Κάφκα στο Αναφορά σε μια Ακαδημία μαθαίνει την ανθρώπινη συμπεριφορά από τη στιγμή που επιζητά να απελευθερωθεί από το κλουβί του, έτσι και ο Ευρωπαίος αποκτά τη συνείδηση της ταυτότητάς του από την ανάγκη η ελευθερία του να παραμένει απαραβίαστη. Γι’ αυτό και όταν τη στερείται προτιμά, ελεύθερα σκεπτόμενος και πάλι, να θέσει τέλος στη ζωή του: ο Τσέλαν, μην μπορώντας να απαντήσει στο ερώτημα του Αντόρνο αν μπορούμε να γράψουμε ποίηση μετά το Άουσβιτς, προτίμησε την αυτοχειρία, διαφυλάσσοντας με αυτόν τον συμβολικό τρόπο την ελεύθερη έκφραση της βούλησής του, αυτήν ακριβώς που στερούνταν, όπως μαρτυρά η Αλεξίεβιτς στο Ο πόλεμος δεν έχει το πρόσωπο γυναίκας οι στρατευμένοι πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν απλώς αθύρματα της μοίρας, μονάδες στα ατελείωτα πλήθη των διαρκώς ελεγχόμενων και των εγκλείστων. Από την Ουκρανή νομπελίστρια, όμως, και από τους περήφανους κατοίκους του Κιέβου, της Μαριούπολης και της Οδησσού διδασκόμαστε σήμερα την αξία της ατομικής συνείδησης και της σωφροσύνης, το μεγαλείο του πολίτη μπροστά στην ισοπέδωση που επιδιώκουν οι ολοκληρωτισμοί. Αντίστοιχα, πάλι, ένας άλλος έγκλειστος, του Άουσβιτς αυτήν τη φορά, ο Πρίμο Λέβι, θυμάται τα πάντα, παρατηρεί τα πάντα, αφηγείται τα πάντα, από τα χτυπήματα των «Κάπος» έως τους απαγχονισμούς και τα κρεματόρια, αλλά τα καταγράφει με εντυπωσιακή αξιοπρέπεια, χωρίς καμία εκδήλωση μίσους και καμία υπερβολή να αντισταθμίζει το πραγματικό δράμα που τελικά απλώνεται ως ένα μεγάλο μάθημα και όραμα ζωής πάνω από τη «σκοτεινή ήπειρο» που λέγεται Ευρώπη, όπως χαρακτηριστικά την ονόμασε ο Μαρκ Μαζάουερ στο ομώνυμο βιβλίο του, σημείο αναφοράς για τον ευρωπαϊκό εικοστό αιώνα. Σε αυτόν ακριβώς εστιάζει το αφιέρωμα της Λέσχης Ανάγνωσης της LiFO, πραγματοποιώντας μια επισκόπηση στα βιβλία που μας ξεναγούν στις βασικές περιπέτειές του, όπως η Εποχή των Άκρων του Έρικ Χομσπμπάουμ, ή στο οικονομικό θαύμα που σημειώθηκε στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο αλλά και στα χρόνια των τρομοκρατικών υποθέσεων, των φοιτητικών εξεγέρσεων και των ξεσηκωμών, όπως τα εξέτασε ο Ίαν Κέρσοου, κάνοντας προφανώς λόγο για μια «Ευρώπη σε δίνη».

ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αυτή όμως η δίνη για τον Στάινερ είναι ταυτόσημη με την κοινή ευρωπαϊκή μοίρα, που ενέχει ταυτόχρονα το αρχαιοελληνικό δημοκρατικό πνεύμα αλλά και τον εβραϊκό κοσμοπολιτισμό, γι’ αυτό και οι θαμώνες της Αρχαίας Αγοράς τελικά εξελίχθηκαν στους θαμώνες των σύγχρονων καφενείων. Η συνύπαρξη των ανθρώπων είναι το απόγειο της σύγχρονης επαφής, της αλήθειας της πόλης, μια θέση την οποία κάλλιστα θα ασπαζόταν ένας άλλος καίριος μελετητής του σύγχρονου κεντροευρωπαϊκού πνεύματος και λάτρης των καφενείων, ο Κλάουντιο Μάγκρις. Διατρέχοντας την ευρωπαϊκή σκέψη μέσα από τους κορυφαίους εκφραστές της, μπαινοβγαίνοντας σε καφενεία, σε σπίτια και σε παλάτια, ο Ιταλός στοχαστής και συγγραφέας στον αριστουργηματικό Δούναβη ανυψώνει, μέσα από τις ομίχλες του παρελθόντος, το κοινό ευρωπαϊκό πνεύμα, φτιάχνοντας ξανά το παζλ του με τα πιο ζωντανά αλλά και μελανά κομμάτια, που άλλοι αναζητούσαν ή άφηναν κενά. Ξέρει, όπως γράφει στον Δούναβη, γιατί, για παράδειγμα, ο άκρως προφητικός, αλλά συνάμα «αντιδραστικός Σελίν, έρμαιο της ψύχωσης ενός επικείμενου πολέμου που θα έφερνε τον πλήρη αφανισμό, γίνεται η στριγκλιάρικη και δυνατή κραυγή μιας πραγματικής καχεξίας, παρόλο που τα γιατρικά που προτείνει είναι με τη σειρά τους καταστροφικά συμπτώματα και αποτελέσματα αυτής της αρρώστιας, συνταγές ζωής που αντηχούν σαν αθέλητη παρωδία των μεγάλων σελίδων του Ταξιδιού στην άκρη της νύχτας που ξεφυλλίζονται πάνω από την άβυσσο του θανάτου». Έναν τέτοιο πόλεμο, σαν αυτόν που προέβλεψε με ακρίβεια ο Σελίν, βιώνουμε και σήμερα, η έκβαση του οποίου είναι ακόμα άγνωστη. Ο βομβαρδισμός άμαχων πολιτών εν έτει 2022 στην άκρη της ευρωπαϊκής ηπείρου φέρνει στον νου μαύρες εικόνες από τις πιο βαθιά απωθημένες μνήμες, όπως εκείνες της λιμοκτονίας που ενέσκηψε στους Ουκρανούς ως «κόκκινος λιμός» την περίοδο της αναγκαστικής σοβιετοποίησής τους, ένα κεφάλαιο που μελέτησε σε βάθος στο ομώνυμο βιβλίο της η βραβευμένη ιστορικός Αν Απλμπάουμ. Αυτήν τη μνήμη οφείλουμε να κρατήσουμε ζωντανή και άσβεστη ως ύστατο χρέος αλλά και «ως μοναδικό μας καταφύγιο», όπως ομολογεί ένας Ουκρανός κάτοικος της άλλοτε Σοβιετίας στο Τσερνόμπιλ της Αλεξίεβιτς, και σε αυτό καλείται να ανταποκριθεί η λογοτεχνική λέσχη της LiFO, απαντώντας, με τον δικό της τρόπο, δηλαδή μέσα από τα βιβλία, στα τόσο κρίσιμα σημεία των καιρών. Γιατί μέσα από αυτά απλώνεται το άσβεστο ευρωπαϊκό πνεύμα στην ολότητά του, στις αντιφάσεις του και στην απαράμιλλη αλήθεια του.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

Β ΕΡΟΛΊΝΟ, 198 9, ΠΎ ΛΗ ΤΟΥ ΒΡΑΔΕΜΒΟΎ ΡΓ Ο Υ . Ε Ο Ρ Τ Α Σ Μ Ο Ί Γ Ι Α Τ Η Ν Π Τ Ώ Σ Η Τ Ο Υ Τ Ε Ί Χ Ο Υ Σ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

λέσχη ανάγνωσης

ROLLER-COASTER: EUROPE, 1950-2017 (Τρενάκι του λούνα παρκ που τρέχει πολύ γρήγορα) είναι ο

αγγλικός τίτλος αυτού του βιβλίου του Κέρσοου, που επικεντρώνει ακριβώς στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, την περίοδο ειρήνευσης, ολοκλήρωσης και ανάπτυξης της Ευρώπης. Ο Άγγλος ιστορικός επανέρχεται μ’ ένα έργο που μπορεί να θεωρηθεί εφάμιλλης αξίας με τα εμβληματικά προηγούμενά του και εξετάζει όλη τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, χωρίς να σταματήσει, όπως συνήθως συνέβαινε, στη λήξη του Ψυχρού Πολέμου – μάλιστα φτάνει μέχρι το 2017. Ένας ιστορικός δεν είναι απομονωμένος στο χθες αλλά συνδεδεμένος άρρηκτα και με το πλαίσιο στο οποίο ζει και κινείται, καταφέρνοντας, μέσα από την τεκμηριωμένη εξέταση του παρελθόντος, να προχωρά σε εύστοχες παρατηρήσεις για το μέλλον, που επιβεβαιώνονται με τον πλέον δραματικό τρόπο. Όταν ολοκλήρωσε το Η κόλαση των δύο πολέμων 1914-1949, ο Κέρσοου είχε πει ότι ήταν το δυσκολότερο έργο που είχε αναλάβει, παρότι πρόκειται κυρίως για μια συνθετική εργασία παρά για πρωτογενή έρευνα. Με το τελευταίο του επιχειρεί να γράψει την ιστορία των εποχών που έχει ζήσει, χωρίς να κρατήσει συναισθηματική ή χρονική απόσταση, κι αυτό είναι κάτι σαν πτώση χωρίς αλεξίπτωτο για έναν ιστορικό. Όμως ο Κέρσο δεν διστάζει να πιάσει το νήμα από κει που το άφησε, δηλαδή το 1949, όταν η ήπειρος ήταν κατεστραμμένη και εξαντλημένη από τον πόλεμο. Αν η επιδίωξη της ισχύος του Έβανς περιγράφει τον χρυσό αιώνα της Ευρώπης τον δέκατο ένατο αιώνα, η Κόλαση των δύο πολέμων παρουσιάζει με σαφήνεια την προσπάθεια μιας ηπείρου να αυτοκτονήσει και ουσιαστικά να αυτοκαταστραφεί. Το 1950, οπότε και ξεκινάει το Η Ευρώπη σε δίνη, αρχίζει μια νέα ανηφορική προσπάθεια της Ευρώπης και των ηγετών της προς τη σύγκλιση και την αναζήτηση της ειρήνης και της ευημερίας. Μια μακρά περίοδος ευημερίας που δείχνει σήμερα να κλονίζεται όσο ποτέ άλλοτε.

I A N KERSHAW Η Ε ΥΡΏΠΗ ΣΕ ΔΊΝ Η Μ Τ Φ Ρ.: ΜΕΝΈΛΑΟΣ ΑΣΤΕΡΊ ΟΥ Ε Κ Δ ΌΣΕΙΣ ΑΛΕΞΆΝ ΔΡΕΙΑ

Η ΕΥΡΏΠΗ ΣΕ ΔΊΝΗ Ο τίτλος του βιβλίου φαίνεται να αντλεί τον τίτλο από την ξέφρενη μεταπολεμική ευρωπαϊκή πορεία της ίδιας της Μ. Βρετανίας, μιας αυτοκρατορίας σε μια κουρασμένη χώρα που αρνούνταν να αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα, την απόρριψη της ένταξής της το 1963 στο τότε πρόπλασμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Γαλλία, τη μετέπειτα ένταξή της και τώρα πάλι την έξοδό της από αυτήν. Ένα ξέφρενο τρενάκι του λούνα παρκ που σε μια παράλληλη πορεία θυμίζει και αυτήν που ακολούθησε η Ευρώπη μεταπολεμικά, από την απόλυτη καταστροφή στην ευημερία και τώρα πάλι σε μια νέα δίνη σύνθετων και δυσεπίλυτων προβλημάτων. Ο Κέρσο βλέπει την μεγάλη εικόνα με ψυχραιμία, η Ευρώπη διανύει την περίοδο της μεγαλύτερης ευημερίας της, αλλά παράλληλα οι ανισότητες και η ανάδυση αυταρχικών πολιτικών δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Δεν πέφτει στην παγίδα να κάνει προβλέψεις, ξέρει καλά το όριο της «συγχρονικής ιστορίας» που επιχειρεί να γράψει. Τρία μεγάλα θέματα τον απασχολούν στο βιβλίο του: ποια είναι αυτή η Ευρώπη των είκοσι οκτώ και πλέον των είκοσι επτά χωρών-μελών, πώς κατάφερε να εγκαθιδρυθεί ο μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός της ηπείρου, φέρνοντας σταθερότητα και ειρήνη, που μέχρι τότε νοούνταν απλώς ως διάστημα μεταξύ δύο πολέμων, και αν όλο αυτό το σύστημα μπορεί να λειτουργήσει σε μια στενότερη ένωση. Οι ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Κέρσοου, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία, προσφέροντας την απαραίτητη στρατιωτική ομπρέλα στην Ευρώπη. Την προστάτεψαν εξωτερικά και της προσέφεραν ειρήνευση στο εσωτερικό. Σήμερα όμως το συμβόλαιο ΗΠΑ - Ευρώπης έχει διαρραγεί και η ενδεχόμενη λύση του θα φέρει εξελίξεις που κανείς πλέον δεν μπορεί να προβλέψει, κάτι που ήδη το ζούμε με τη ρωσο-ουκρανική πολεμική σύρραξη. Η απάντηση σε αυτήν τη γεωστρατηγική, τεκτονικών διαστάσεων μετακίνηση θα ήταν, κατά τον Κέρσο, περισσότερη Ευρώπη, παρ’ όλα αυτά η φορά των πραγμάτων φαίνεται αυτήν τη στιγμή να κινείται σε τελείως αντίθετη κατεύθυνση.

ΣΤΈΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΆΚΗΣ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

λέσχη ανάγνωσης

ΜΑΤΊΝΑ ΚΑΛΤΆΚΗ

ΜΈΧΡΙ ΤΟ 1986 ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΌΡΗΣΕ Ο ΔΟΎΝΑΒΗΣ, ο Κλάουντιο Μάγκρις ήταν

ΞΈΡΩ ΠΟΛΛΟΎΣ ΑΝΘΡΏΠΟΥΣ σαν τη Γουίνι από τις Ευτυχισμέ-

ένας διακεκριμένος καθηγητής Γερμανικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τεργέστης, με σημαντικό έργο στα θέματα του λογοτεχνικού αμψβουργικού (αυστρο-ουγγρικού) μύθου ή της Τεργέστης ως πόλης γεωγραφικών, εθνικών και κοινωνικών συνόρων. Με τον Δούναβη, όμως, έγινε κάτι σαν παλίρροια. Το βιβλίο του τον καθιέρωσε και ως λογοτέχνη, ως συγγραφέα που μπορεί να αγγίζει το μεγάλο κοινό. Σε μια εποχή που προετοίμαζε το τέλος του σοσιαλιστικού κόσμου, ο Δούναβης, το μεγάλο ποτάμι που πηγάζει κάπου στη Γερμανία (οι πηγές του είναι ακόμη διαφιλονικούμενες) και μετά από 2.888 χιλιόμετρα χύνεται στη Μαύρη Θάλασσα, έμοιαζε σαν ένας υδάτινος μίτος που ενοποιεί την Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, καταργεί τα σύνορα.

νες Μέρες του Σάμιουελ Μπέκετ. Ζουν όπως όλοι μας, με ή χωρίς την οικογένειά τους, με ή χωρίς σύντροφο, έχοντας μια δουλειά που αγαπούν ή δεν αγαπούν. Δεν είναι θαμμένοι στην άμμο, δεν έχουν κινητικά προβλήματα, αντιθέτως πολλοί εξ αυτών τρέχουν όλη μέρα, σχεδόν όλες τις μέρες του χρόνου – μπορεί να πει κανείς ότι η υπερβολική κίνησή τους, όπως καθετί στην υπερβολή του, καταλήγει στο αντίθετό του: την ακινησία μέσα στη φαινομενικά έντονη, ακατάπαυστη δραστηριότητα. Και οι μέρες περνούν. Και τα χρόνια περνούν. Και η ζωή που παρήλθε τακτοποιείται σε ατελείς αναμνήσεις. Ναι, άλλοτε συνέβαιναν γεγονότα κρίσιμα, απ’ αυτά που κανείς δεν μπορεί ν’ αποφύγει, να ελέγξει ή να καθορίσει την έκβασή τους, που καθόριζαν τις επιλογές σου, τον τρόπο που έζησες. Χρόνια μετά θυμάσαι τον πόνο, τα δάκρυα, την αγωνία που προκάλεσαν και διαπιστώνεις ότι εκείνα τα μακρινά πια γεγονότα μπορούν ακόμα να σε ταράζουν, να σε αναστατώνουν, να σου προκαλούν θλίψη. Όμως κι άλλος χρόνος περνά κι εκείνη η αίσθηση του μοιραίου με την οποία είχαν συνδεθεί απλώς ξεθωριάζει. Βλέπω ζευγάρια ερωτευμένων νέων να αγκαλιάζονται και να φιλιούνται στον δρόμο, στο μετρό, και συγκινούμαι – θυμάμαι πώς ήταν, αυτή την υπερβατική αίσθηση της άρσης της βαρύτητας, του απόλυτου δοσίματος στον άλλο, του ενθουσιασμού για όλα αυτά που είναι μπροστά. Ωστόσο, σχεδόν αμέσως, κάνω νοερά την προβολή στο μέλλον και οι νέοι που διακριτικά κοιτάζω (δεν θα πω με «ανθρωπολογικό ενδιαφέρον», γιατί θ’ ακουστεί κυνικό) μοιάζουν με τον μελλοντικό εαυτό τους. Είναι θαμμένοι μέχρι τον λαιμό σαν τους ηλικιωμένους γονείς μου. Μα, τότε, μήπως η Γουίνι της Α’ πράξης, θαμμένη μέχρι τη μέση, είμαι πλέον εγώ; Οι Ευτυχισμένες Μέρες είναι ένα αριστουργηματικό κείμενο. Είναι το απόλυτο ποιητικό θέατρο. Μπορεί να μην έχει ρίμα και μέτρο, αλλά ανακαλεί όλη τη μεγάλη ποίηση από τις αρχές της ιστορίας της, αποδεικνύοντας ότι «η ποίηση στο θέατρο δεν είναι απλώς και μόνο ζήτημα γλώσσας αλλά αποτελεί συμπυκνωμένη μεταφορά, σύνθετη εικόνα σε πολλαπλά επίπεδα νοήματος και αλληλουχίας, από το πιο γήινα συγκεκριμένο μέχρι το πιο εσωτερικά αφηρημένο» (Μάρτιν Έσλιν, Πέρα από το Παράλογο, εκδ. Δωδώνη, 1989). Κι όπως συμβαίνει με τις κορυφαίες στιγμές της τέχνης του λόγου, σ’ αυτόν τον ιδιότυπο «διαλογικό» μονόλογο η φόρμα είναι αδιαχώριστη από το περιεχόμενο και οι λέξεις βαθιά σωματοποιημένες. Όχι μόνο ο λόγος που εκφέρει η Γουίνι αλλά και όσα κάνει, ακολουθώντας τις συνεχείς σκηνικές οδηγίες του Μπέκετ. «Όλες αυτές οι σκηνικές οδηγίες έκαναν το αίμα μου να βράζει. Ήταν για μένα κάτι σαν γλωσσικός φασισμός» είχε πει σε συνέντευξή της η Φιόνα Σο, ενθυμούμενη τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στις δοκιμές την πρώτη φορά που κλήθηκε να ερμηνεύσει τις Ευτυχισμένες Μέρες («The Guardian», 23/1/07). Καταλαβαίνει κανείς τον ηθοποιό που λέει κάτι τέτοιο. Ωστόσο οι Ευτυχισμένες Μέρες ανήκουν στα θεατρικά κείμενα που διατηρούν την αξία τους και μόνο ως αναγνώσματα. Τότε, με το βιβλίο στο χέρι, καταλαβαίνεις καλά ότι οι οδηγίες είναι ισότιμο μέρος του σκηνικού λόγου, συμπληρώνουν ή φωτίζουν τα νοήματά του, βοηθούν τον αναγνώστη να στήσει στο μυαλό του τρισδιάστατη την αλήθειά του. Κι αν αγαπάς τα ποιήματα όσο και τα θεατρικά έργα κι έχεις μια μικρή αδυναμία στον εντοπισμό των διακειμενικών σχέσεων, τότε διαβάζεις την Τετάρτη των Τεφρών του Τ.S. Eliot και δεν καταλαβαίνεις απλώς, νιώθεις βαθιά μέσα σου εκείνο το απεγνωσμένο «Συγχώρα με, Γουίλι, η θλίψη χώνεται παντού» της Γουίνι – πριν και μετά τις Ευτυχισμένες Μέρες.

ΔΟΎΝΑΒΗΣ

Ο Μάγκρις, σε αυτό το πολύ πρωτότυπο βιβλίο που επηρέασε την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, κάνει ένα ταξίδι στην πραγματική γεωγραφία του Δούναβη και ταυτόχρονα συνομιλεί με τους μύθους, τις παραδόσεις, τη λογοτεχνία που δημιουργήθηκε στις περιοχές που αρδεύονται από αυτόν τον μυθικό ποταμό. Έφτιαξε μια αφήγηση-ποταμό, όπου ο ήρωας είναι ο Δούναβης και η γεωγραφία, το τοπίο και η γεωπολιτική συναντούν την Ιστορία και συνομιλούν με τις φωνές της ευρωπαϊκής συνείδησης, από τον Χάιντεγκερ και τον Γκριλπάρτσερ έως τον Κάφκα, τον Κανέτι ή τον Παναΐτ Ιστράτι, γιο ενός Έλληνα λαθρεμπόρου. Είναι μοναδικός ο τρόπος με τον οποίο ο Μάγκρις μετατρέπει τον Δούναβη σε μυθιστορηματικό ήρωα, έναν υγρό γίγαντα που αρδεύει τη μουσική, τις ιδέες, το μυθιστόρημα, τις ανθρώπινες σχέσεις, τους εθνικισμούς αλλά και την αποδοχή της ετερότητας. Ο Δούναβης είναι Γερμανός αλλά και Μαγιάρος και Σλάβος και Ρουμάνος και Τσιγγάνος και Εβραίος και Έλληνας, αν σκεφτούμε τις ελληνικές παροικίες στα παραποτάμια λιμάνια του. Το 2001 το βιβλίο του Μάγκρις κυκλοφόρησε στα ελληνικά και είχα την ευκαιρία και την τύχη να γράψω τον πρόλογο. Το βιβλίο αγαπήθηκε πολύ από τους Έλληνες αναγνώστες και επανεκδόθηκε αρκετές φορές. ΚΛΆΟΥΝ ΤΙΟ ΜΆ ΓΚΡΙΣ ΔΟΎΝΑΒ ΗΣ ΜΤΦΡ.: ΜΠΆ ΜΠΗΣ ΛΥΚΟΎ ΔΗΣ ΕΚΔΌΣΕ ΙΣ ΠΌ ΛΙΣ

Ο Κλάουντιο Μάγκρις άρχισε να γράφει τον Δούναβη προς το τέλος του 1982, μετά από ένα ταξίδι που είχε κάνει με τη γυναίκα του και φίλους στη Σλοβακία. Περπατούσαν στις όχθες του Δούναβη. Και σε κάποιο σημείο που το ποτάμι χύνεται στην πυκνή φύση είδε μια πινακίδα που έγραφε «Μουσείο του Δούναβη». Κάπως ταράχτηκε και η λέξη «μουσείο» τού φάνηκε παράλογη. Αποφάσισε τότε να δει το ποτάμι αλλιώς και σκέφτηκε να ακολουθήσει τον ρου του έως τη Μαύρη Θάλασσα. Το γράψιμο κράτησε τέσσερα χρόνια, τροφοδοτήθηκε από πολλά ταξίδια, σε διαφορετικές εποχές και σε διαφορετικές ψυχολογικές και διανοητικές καταστάσεις. Ξαναδιαβάζοντας σήμερα αυτό το υβριδικό βιβλίο (ταξιδιωτικό αφήγημα, πολιτισμικό δοκίμιο και μυθιστόρημα), διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει ούτε μία ρωγμή. Πριν απ’ όλα είναι η γοητευτική γραφή που σε καθηλώνει και σε κάνει να θες να ξεκινήσεις το ταξίδι. Έπειτα είναι η επικαιρότητα των ιδεών για τα σύνορα και την ταυτότητα, ένας λόγος που δεν θα μπορούσε να ήταν πιο επίκαιρος τη δεκαετία του 2020. Ο Δούναβης του Μάγκρις είναι, φυσικά, ένα μεγάλο αφήγημα και το ποτάμι, έτσι όπως περιγράφεται, είναι ταυτόχρονα το σύμβολο της σύγχυσης και της ενότητας στην Ευρώπη.

ΝΊΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΆΚΗΣ

SAMUEL BECKETT ΕΥΤΥΧΙΣΜΈΝΕΣ ΜΈΡΕΣ ΜΤΦΡ.: ΔΙΟΝΎΣΗΣ ΚΑΨΆΛΗΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ GUTENBERG

ΕΥΤΥΧΙΣΜΈΝΕΣ ΜΈΡΕΣ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022 Μ Α Ρ Κ Μ Α Ζ ΆΟ Υ Ε Ρ Σ Κ Ο Τ Ε Ι Ν Ή ΉΠ Ε Ι Ρ Ο Σ : Ο Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ ΌΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ ΌΣ Α Ι ΏΝ Α Σ Μ Τ Φ Ρ . : Κ ΏΣ Τ Α Σ Κ Ο Υ Ρ Ε Μ ΈΝ Ο Σ Ε Κ Δ ΌΣ Ε Ι Σ Α Λ Ε Ξ ΆΝ Δ Ρ Ε Ι Α

Ο ΤΌΝΙ ΤΖΑΝΤ ΑΠΟΦΆΣΙΣΕ ΝΑ ΓΡΆΨΕΙ ΤΟ Η ΕΥΡΏΠΗ ΜΕΤΆ ΤΟΝ ΠΌΛΕΜΟ ΤΟ 1989 –κυκλοφόρησε το 2005–, τη χρονιά της κατάρρευσης της Σοβιετικής

Ένωσης, έτσι αποτέλεσε ένα εξαιρετικό έργο για το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Η ξεκάθαρη ματιά και η διεισδυτικότητα είναι οι μεγάλες αρετές αυτού του βιβλίου για τη μεταπολεμική Ευρώπη. Όλο το βιβλίο, αν και ογκώδες, περιστρέφεται γύρω από ένα θέμα, την ερμηνεία ολόκληρης αυτής της μεταπολεμικής περιόδου μέσα από τις συνέπειες που άφησε πίσω του ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αν και φαινομενικά μοιάζει να εξετάζει με μονομέρεια μια ολόκληρη περίοδο, κερδίζει το τεράστιο στοίχημά του μέσα από τη στιβαρή του επιχειρηματολογία και το πλήθος των ιστορικών παραδειγμάτων που δίνει, στήνοντας ένα νήμα αναγνωστικά συναρπαστικό.

Η ΕΥΡΏΠΗ ΜΕΤΆ ΤΟΝ ΠΌΛΕΜΟ

Η δουλειά του Τζαντ είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα δημιουργικής σκέψης που αντέχει ως τις μέρες μας, συνδέοντας γεγονότα και καταστάσεις με συναρπαστικούς τρόπους και χρησιμοποιώντας παράλληλα τεχνικές της αγγλικής και γαλλικής ιστοριογραφικής σχολής. Ο Τζαντ υπογραμμίζει τη σημασία της πολιτισμικής ιστορίας και δεν εντάσσεται σε ιστορικές κατηγορίες που προσφέρουν ασφάλεια ώστε να θεματοποιήσει τη δουλειά του. ΤONY JUDT Η ΕΥΡΏ ΠΗ ΜΕΤΆ ΤΟΝ ΠΌ ΛΕΜ Ο ΜΤΦΡ.: ΝΙΚΗΦΌ ΡΟΣ ΣΤΑΜΑΤ Ά Κ Η Σ ΕΛΈ ΝΗ ΑΣΤΕΡΊ ΟΥ ΕΚΔΌ ΣΕΙΣ ΑΛΕΞΆ ΝΔΡΕΙΑ

Το Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο είναι ο θρίαμβος της έκθεσης των γεγονότων, της μεταξύ τους σύνδεσης και των ισχυρών επιχειρημάτων. Είναι ογκώδες, πυκνό και πολυδιάστατο. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας λαμπρής συνθετικής προσπάθειας ιστορικών δεδομένων που ως κλίμακα μπορεί να συγκριθεί με την Εποχή των άκρων του Eric Hobsbawm ή με τη Σκοτεινή Ήπειρο του Mark Mazower. Είναι ένα βιβλίο που δεν τηρεί ισορροπίες αλλά ασκεί μάχιμη πολιτική κριτική, ανοίγοντας ένα νέο πεδίο στην ιστορική γραφή, κάτι που θα συναντήσουμε αργότερα και στα βιβλία του καλού του φίλου και εξέχοντα επίσης ιστορικού Τίμοθι Σνάιντερ. Ασκεί πολεμική στη σταλινική περίοδο, αναδεικνύοντας τις θηριωδίες της, στηρίζει αποφασιστικά το δημοκρατικό σύστημα, όπως συγκροτήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Η μνήμη είναι εγγενώς επίμαχη και μεροληπτική: αυτό που αναγνωρίζει κάποιος, το παραλείπει κάποιος άλλος. Και είναι κακός οδηγός για το παρελθόν. Μετά τον πόλεμο η Ευρώπη οικοδομήθηκε πάνω σε μια σχεδιασμένα λανθασμένη μνήμη, πάνω στη λήθη ως τρόπο ζωής», γράφει στο τέλος του βιβλίου, καθιστώντας το πιο επίκαιρο από ποτέ, αφού ξανάρχεται στην Ευρώπη μια μνήμη που πίστευε ότι είχε αφήσει για πάντα πίσω της.

ΣΤΈΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΆΚΗΣ

ΈΝΑ ΑΠΌ ΤΑ ΠΙΟ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΆ ΒΙΒΛΊΑ που

γράφτηκαν ποτέ για τον ευρωπαϊκό εικοστό αιώνα. Ο Μαζάουερ έρχεται στο τέλος του εικοστού αιώνα με ένα βιβλίο που ξεκινά το 1919, αμέσως μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτι που θεωρείται ως μειονέκτημα του βιβλίου αλλά ίσως και μια βούληση του συγγραφέα να τον εντάξει πιο πολύ στο δέκατο ένατο παρά στον εικοστό αιώνα, και τελειώνει το 1997, με τον τότε θρίαμβο των Εργατικών στη Μ. Βρετανία, χωρίς αυτό να προσδίδει στο έργο μια βρετανοκεντρική ματιά. Ο Βρετανός ιστορικός ξεπερνά το σύνηθες πρόβλημα τέτοιων βιβλίων αναφορικά με την επιλογή των γεγονότων και καθορίζει τις δύο μεγάλες ιστορικές ενότητες που καθόρισαν την ευρωπαϊκή ήπειρο τον εικοστό αιώνα. Το πρώτο μισό του εικοστού, αιματηρό, ανάμεσα σε δικτατορικά καθεστώτα και εξοντωτικές αναμετρήσεις σε Ανατολή και Δύση, μέχρι και την τελική, που είναι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μετά από αυτό το διάστημα, ξεκινά μια περίοδος ειρήνευσης και φιλελεύθερης δημοκρατίας, η οποία καθορίζει το δεύτερο μισό του αιώνα. Αυτές οι δύο τόσο αντιθετικές περίοδοι καθορίζουν την ευρωπαϊκή ιστορία και ο Μαζάουερ, με τον χαρακτηριστικό του τρόπο, τη συγκλονιστική του πολυμάθεια και τον τρόπο που συνδέει τις ιστορίες απλώνει τον ιστό συγκρότησης της Ευρώπης κατά τον εικοστό αιώνα. Αν και το έργο είναι άνισο στην εξέταση των χωρών –η Ελλάδα καταλαμβάνει, για παράδειγμα, μεγαλύτερο χώρο από την Ισπανία–, ο Μαζάουερ εξετάζει τη μετατροπή του αυτοκρατορικού ευρωπαϊκού οράματος του δέκατου ένατου αιώνα στο πανευρωπαϊκό όραμα κυριαρχίας του Χίτλερ και με διεισδυτικότητα ερευνά τη διολίσθηση της Ευρώπης σε αυτό το σχέδιο. Το δεύτερο μέρος δεν κουβαλά τη συναρπαστική ανάλυση του πρώτου, πρόκειται περισσότερο για μια αφήγηση. Το βιβλίο του Μαζάουερ διαβάζεται και από θιασώτες αλλά και από πολέμιους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο ίδιος φροντίζει να τηρεί αυτή την ισορροπία και να μη ακολουθεί μια γραμμή πολιτικής στράτευσης.

ΣΚΟΤΕΙΝΉ ΉΠΕΙΡΟΣ: Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΌΣ ΕΙΚΟΣΤΌΣ ΑΙΏΝΑΣ

λέσχη ανάγνωσης

24 Η ΚΑΜΠΉ ΠΝΟΉΣ ΤΟΥ ΠΆΟΥΛ ΤΣΈΛΑΝ, ενός από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους ποιητές του ει-

Π ΆΟ Υ Λ ΤΣΈΛΑΝ Κ Α Μ Π Ή ΠΝΟΉΣ Μ Τ Φ Ρ .: ΜΙΧΆΛΗΣ ΚΑ ΡΔΑΜΊ ΤΣΗΣ Ε Κ Δ ΌΣΕΙΣ ΚΊΧΛΗ

κοστού αιώνα, περιλαμβάνει στην ελληνική δίγλωσση έκδοση, εκτός από τα ογδόντα ποιήματα της συλλογής, δώδεκα ανέκδοτα ποιήματα της ίδιας περιόδου, τέσσερα από τα οποία παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά διεθνώς. Τα ποιήματα γράφτηκαν από τον Σεπτέμβριο του 1963 έως τον Σεπτέμβριο του 1965 και ο ίδιος ο Τσέλαν γράφει γι’ αυτά στη σύζυγό του, ζωγράφο και χαράκτρια Gisèle Celan-Lestrange, οκτώ χαρακτικά της οποίας αναπαράγονται σε παράρτημα στην ίδια έκδοση, με τα οποία συνδιαλέγεται ο πρώτος κύκλος ποιημάτων της συλλογής: «Είναι πράγματι ό,τι πιο πυκνό έχω γράψει ως τώρα, και ό,τι πιο ευρύ». Στην ποίηση του Τσέλαν, που πίστευε ότι το ποίημα ανοίγεται στον αναγνώστη μετά από επίμονη και επαναληπτική ανάγνωση, η γλώσσα παύει να είναι ένα εργαλείο καταγραφής, νοηματοδοτείται και από τις παύσεις, την απουσία, συνεπώς ολοκληρώνεται μέσα από το πλέγμα μιας εξαιρετικής γλωσσικής λαμπρότητας και έντασης αντλημένης από την εμπειρία. Αυτή η ποιητική συλλογή δεν κατέχει απλώς μια κομβική θέση στο έργο του, εγκαινιάζοντας την ύστερη περίοδο της ποίησής του, αλλά συνιστά μια αναμέτρηση με τη δυτική λογοτεχνική παράδοση από τον Όμηρο μέχρι τον Κάφκα και μια επανεξέταση της έως τότε ποιητικής του. Γεννημένος στη Ρουμανία ως Γερμανόφωνος Εβραίος το 1920, από γονείς που πέθαναν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, ο Τσέλαν ήταν σε στρατόπεδο εργασίας, αλλά επέζησε, και μετά το 1945 πήγε στη Βιέννη και μετά στο Παρίσι, όπου εργάστηκε ως μεταφραστής. Έγινε γνωστός παγκοσμίως για τη «Φούγκα του θανάτου», ένα ποίημα που πολλοί θεώρησαν ως κατάλληλη απάντηση στον Αντόρνο, που υποστήριζε ότι οποιαδήποτε μορφή ποίησης ήταν αδύνατη μετά το Άουσβιτς. Όλη η παραγωγή του Τσέλαν μπορεί να θεωρηθεί ως απάντηση στο Ολοκαύτωμα, ωστόσο γίνεται όλο και περισσότερο ριζοσπαστική, μια πρόκληση για την ποιητική μορφή και τη γλώσσα. Τη δεκαετία του 1960 γίνεται πιο λιτή, εστιάζοντας σχεδόν αποκλειστικά σε «θεμελιώδη» ζητήματα. Μέσα από αυτή την ύστερη περίοδό του αναδύεται μια εξαιρετικά σημαντική φωνή στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, που μετέβαλε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ποίηση. Ο Πάουλ Τσέλαν αυτοκτόνησε το 1970, πέφτοντας στον Σηκουάνα, και στο γραφείο του βρέθηκε μια βιογραφία του Χέλντερλιν με υπογραμμισμένη τη φράση: «Υπάρχουν στιγμές που η ιδιοφυΐα αυτή σβήνει και βυθίζεται στο πικρό πηγάδι της καρδιάς της», μια σημείωση που παρέχει ένα υπόβαθρο για την ανάγνωση ενός σπουδαίου ποιητή των άκρων, που καταπιάνεται με θέματα που οι περισσότεροι από εμάς θα προτιμούσαμε να μη σκεφτούμε. ΑΡΓΥΡΏ ΜΠΟΖΏΝΗ

ΚΑΜΠΉ ΠΝΟΉΣ

ΣΤΟ ΗΜΕΡΟΛΌΓΙΌ ΤΟΥ ΡΏΜΗ, ΝΆΠΟΛΗ ΚΑΙ ΦΛΩΡΕΝΤΊΑ, που εκδόθηκε το 1826, ο Σταντάλ, ο συγγραφέας του Κόκκινου και του Μαύρου, μας μεταφέρει μια σκηνή που εξελίσσεται στα καφενεία της Νάπολης τον Απρίλιο του 1817. Συναντά εκεί Έλληνες που σπουδάζουν ιατρική και πίνει τσάι μαζί τους, περασμένα μεσάνυχτα. Μέσα στα ναπολιτάνικα καφενεία, ο Σταντάλ συνειδητοποιεί –και το γράφει– ότι όλες οι γενναιόδωρες ψυχές της Ευρώπης επιθυμούν την ανάσταση της Ελλάδας. ΤΖΩΡΤΖ ΣΤΑΪΝΕΡ Ο Τζορτζ Στάινερ στο δοκίμιό του Η ιδέα της Ευρώπης μάς θυμίζει ότι τα καφενεία είναι έκφραση της H ΙΔΕΑ της κοσμικής διάστασης της Ευρώπης και της κοσμικής αντίληψης για την Ευρώπη. Είναι χώροι διαλόγου, ΕΥΡΩΠΗΣ συνενοχής, επανάστασης ή εξέγερσης. Η τελευταία συνάντηση του Νταντόν με τον Ροβεσπιέρο έγινε στο Καφέ Προκόπ του Παρισιού, γράφει ο Στάινερ. Και μας θυμίζει ότι η Μόσχα, σε σχέση με το Παρίσι, το Μιλάνο ή τη Βιέννη, δεν διέθετε καφενεία, ίσως γιατί αποτελούσε «προάστιο της Ασίας». Μας παραπέμπει έτσι στον Καρλ Μαρξ που θεωρούσε τη Ρωσία ίδρυμα συντήρησης της δουλείας στην Ευρώπη, χώρο όπου ελλόχευαν ασιατικά χαρακτηριστικά. Η βαρβαρότητα είναι ανατολικό χαρακτηριστικό. Κι αυτό εικονογραφεί ο Στάινερ, παρουσιάζοντας τον GEORGE STEINER Η Ι Δ ΈΑ Τ Η Σ Ε Υ Ρ ΏΠ Η Σ διάλογο του Τόμας Μαν με τον Ουγγροεβραίο εκδότη του Φίσερ, το 1934, έναν χρόνο μετά την άνοδο Μ Τ Φ Ρ . : Θ ΆΝ Ο Σ Σ Α Μ Α Ρ Τ Ζ ΉΣ του Χίτλερ στην εξουσία. «Δεν είναι Ευρωπαίος», είπε κουνώντας το κεφάλι του. «Δεν είναι Ευρωπαίος, Ε Κ Δ ΌΣ Ε Ι Σ Δ ΏΜ Α κύριε Φίσερ». «Γιατί;» τον ρώτησε ο εκδότης. «Δεν καταλαβαίνει τίποτε από τις μεγάλες ουμανιστικές ιδέες», απάντησε ο συγγραφέας. Ο Μοντεσκιέ, στο Πνεύμα των Νόμων, είχε θεμελιώσει ήδη από το 1748 την έννοια του δεσποτισμού, με κριτήρια φυσικά (κλιματολογικά) και ηθικά. Η εύκρατη Ευρώπη, η Ευρώπη της ελευθερίας, του διαλόγου, του ορθού λόγου, διαφοροποιείται από τον ανατολικό δεσποτισμό του φόβου, της βίας και της «ησυχίας κοιμητηρίου». Έχει σημασία αυτή η σύλληψη της έννοιας του δεσποτισμού, της διχοτομίας Δύσης-Ανατολής, με το στοιχείο της βαρβαρότητας να χαρακτηρίζει την Ανατολή. Αυτή την εννοιολογική αντιπαράθεση την ξανασυναντάμε τώρα στις πεδιάδες και στις πόλεις της Ουκρανίας με τη βάρβαρη μορφή του πολέμου που έρχεται από τα ανατολικά, από τη Ρωσία. Το δοκίμιο του Στάινερ Η ιδέα της Ευρώπης στηρίζεται σε μια διάλεξη που είχε κάνει αυτός ο μεγάλος διανοούμενος το 2004. Ο Στάινερ εξέφρασε εκεί τον φόβο του ότι η ιδέα της Ευρώπης ίσως ανήκει «στο μεγάλο μουσείο περασμένων ονείρων που ονομάζεται Ιστορία». Τι θα έγραφε σήμερα; Δεν το ξέρουμε. Ξέρουμε όμως πολύ καλά ότι η Ιστορία εκδικείται. µετάφραση ΘΑΝΟΣ ΣΑΜΑΡΤΖΗΣ

ΝΊΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΆΚΗΣ

Η ΙΔΈΑ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ

Δ Υ Τ Ι Κ Ό Β Ε Ρ Ο Λ Ί Ν Ο , 1 9 6 3 . Α Π Ο Χ Α Ι Ρ Ε Τ Ώ Ν Τ Α Σ Φ ΊΛ Ο Υ Σ Σ Τ Η Ν ΆΛ Λ ΗL iΠFΛOΕ Υ/Ρ Ά1 7Τ ΟΜΥΑ ΡΤΤΕΙΊΧ Ο ΥΟ Υ2Σ0 2 2

λέσχη ανάγνωσης

ΑΙΜΑΤΟΒΑΜΜΈΝΕΣ ΧΏΡΕΣ - Η ΕΥΡΏΠΗ ΜΕΤΑΞΎ ΧΊΤΛΕΡ ΚΑΙ ΣΤΆΛΙΝ

ΜΕΤΆ ΑΠΌ ΈΞΙ ΜΉΝΕΣ, ΜΊΑ ΕΒΔΟΜΆΔΑ ΚΑΙ ΤΡΕΙΣ ΗΜΈΡΕΣ ΠΟΛΙΟΡΚΊΑΣ, η 6η Γερμανική Στρατιά

καταστρέφεται απ’ τους Σοβιετικούς στο Στάλινγκραντ και καταρρέει το Ανατολικό Μέτωπο. Αν η απόφαση του Τσόρτσιλ να μη συνθηκολογήσει, να αποσύρει με επιτυχία τα βρετανικά στρατεύματα από τη Δουνκέρκη και να κηρύξει τον πόλεμο σηματοδοτούν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Στάλινγκραντ θα είναι η αποφασιστική καμπή του. Ο Χίτλερ δεν θα καταφέρει να ελέγξει τις πετρελαιοπηγές της Κασπίας και η απόφασή του για μια ανορθολογική επέκταση θα τιμωρηθεί. Ο αριθμός των θυμάτων στη Μάχη του Στάλινγκραντ υπολογίζεται μεταξύ 1.250.000 και 1.800.000. Στην πραγματικότητα όμως το Στάλινγκραντ επιβεβαιώνει το συμβολικό και ιδιαίτερα αιματηρό τέλος ενός άλλου, πολύ μεγαλύτερου πολέμου, εκείνου που είχε ξεκινήσει από το 1933 μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ για τη κυριαρχία στην Ανατολική Ευρώπη, και κόστισε τη ζωή σε περίπου δεκατέσσερα εκατομμύρια αμάχους. Η σκόπιμη μαζική λιμοκτονία της Ουκρανίας, η σκόπιμη λιμοκτονία 3,1 εκατομμυρίων Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου, οι μαζικές εκτελέσεις στη Σοβιετική Ένωση κατά την περίοδο 19331938, οι μαζικές δολοφονίες στην κατεχόμενη Πολωνία από Γερμανούς και Σοβιετικούς μεταξύ 1939 και 1941, οι μαζικές δολοφονίες με τουφεκισμούς και αέρια εκατομμυρίων Εβραίων και άλλων κοινοτήτων, καθώς και η μαζική εξόντωση κατοίκων περιοχών όπως η Λευκορωσία από τους Γερμανούς το διάστημα 1941-1945 συγκροτούν τα βασικά γεγονότα που θα προσδώσουν, όχι άδικα, τον χαρακτηρισμό «αιματοβαμμένες χώρες» στις περιοχές εκείνες, σύμφωνα και με τον τίτλο του βιβλίου του Σνάιντερ. Ο πολύγλωσσος Αμερικανός ιστορικός, ειδικός στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, το Ολοκαύτωμα και την ιστορία των κομμουνιστικών καθεστώτων, που συγκλόνισε με το τελευταίο του βιβλίο σχετικά με το θέμα της υγείας του, επιχειρεί να διερευνήσει τον άγνωστο πόλεμο που συγκλόνισε την Ευρώπη, τουλάχιστον από τη δεκαετία του ’30 και μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου. Έχοντας άμεση πρόσβαση και αξιοποιώντας πηγές και αρχεία από πολλές χώρες, καταγράφει, βάσει τεκμηρίων, την τραγωδία που συντελέστηκε στην Πολωνία, στην Ουκρανία, στη Λευκορωσία και στην περιοχή της Βαλτικής τις δεκαετίες του 1930 και του 1940, όταν οι σταλινικές πολιτικές και η ναζιστική πολεμική μηχανή άφησαν πίσω τους εκατομμύρια νεκρούς. Εξετάζει εξονυχιστικά τα στοιχεία που τεκμηριώνουν αυτά τα εγκλήματα, επιχειρώντας παράλληλα να εμβαθύνει στα πραγματικά κίνητρα και τους πολιτικούς σχεδιασμούς του Χίτλερ και του Στάλιν που με τις αποφάσεις τους μετέτρεψαν τους τόπους της Ανατολικής Ευρώπης σε «αιματοβαμμένες χώρες». Τον απασχολούν τα θύματα και οι θύτες, οι ιδεολογίες και οι σχεδιασμοί, τα πολιτικά καθεστώτα και η κοινωνική πραγματικότητα. Το βιβλίο του Τίμοθι Σνάιντερ, προϊόν πολύχρονης και εις βάθος έρευνας σε πηγές και αρχεία, έχοντας πάντα επίκεντρο τον άνθρωπο, συνιστά έργο αναφοράς σχετικά με την αντικειμενική ενημέρωση για μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της νεότερης ιστορίας, η οποία δεν γίνεται συχνά κατανοητή από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους.

ΣΤΈΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΆΚΗΣ

TIMOT HY SNYDER ΑΙΜΑΤ ΟΒΑΜΜΈ ΝΕΣ ΧΏ ΡΕΣ - Η ΕΥΡ Ώ Π Η Μ Ε Τ Α Ξ Ύ ΧΊΤΛΕ Ρ ΚΑΙ ΣΤΆ ΛΙΝ ΜΤΦΡ. : ΑΝΔΡΈ ΑΣ ΠΑΠΠΆ Σ ΕΚΔΌΣ ΕΙΣ ΠΑΠΑΔΌ ΠΟΥΛΟΣ

Β Ε Ρ Ο Λ Ί Ν Ο , 1 9 4 5 . Τ Α Ε Ρ Ε Ί Π Ι Α Τ Η Σ Ε Κ Κ Λ Η Σ ΊΑ Σ Τ Ο Υ Κ ΆΙΖ Ε Ρ Β ΊΛ Χ Ε Λ Μ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ Το Γενικό Συμβούλιο της Τράπεζας της Ελλάδος καλεί τους μετόχους της Τράπεζας, σύμφωνα με το Καταστατικό της και τον Νόμο, στην Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση, την Πέμπτη 7 Απριλίου 2022, στις 12:00 το μεσημέρι. Συνεκτιμώντας τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν λόγω της πανδημίας COVID-19 και αναγνωρίζοντας την ανάγκη να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την προστασία όσων προτίθενται να συμμετάσχουν στις εργασίες της, το Γενικό Συμβούλιο αποφάσισε η εν λόγω Γενική Συνέλευση να πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή των μετόχων από απόσταση, σε πραγματικό χρόνο, χωρίς τη φυσική τους παρουσία, με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων (τηλεδιάσκεψη), σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 125 του ν. 4548/2018, όπως ισχύει, μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 23 του ν. 4712/2020 (ΦΕΚ Α’ 146/29.7.2020). Τα θέματα της Ημερήσιας Διάταξης είναι τα εξής: 1. Ανάγνωση της Ετήσιας Έκθεσης επί των Οικονομικών Καταστάσεων της χρήσης 2021 (του Ισολογισμού και των λοιπών Οικονομικών Καταστάσεων σύμφωνα με το Καταστατικό της Τράπεζας), καθώς και της διαχείρισης, που υποβάλλεται με εντολή του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας. 2. Ανάγνωση της Έκθεσης των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών επί των Οικονομικών Καταστάσεων της χρήσης 2021. 3. Έγκριση των Οικονομικών Καταστάσεων χρήσης 2021, μετά της επ’ αυτών και της διαχείρισης Ετήσιας Έκθεσης, καθώς και της Έκθεσης των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών. 4. Έγκριση της διάθεσης των καθαρών κερδών της χρήσης 2021, σύμφωνα με το άρθρο 71 του Καταστατικού, που ανέρχονται στο συνολικό ποσό των ευρώ 3.270.530.651.-, ως εξής: Κέρδη προς διάθεση

ευρώ

3.270.530.651.-

*** - Μέρισμα προς καταβολή: 0,6720 ευρώ ανά μετοχή σε 19.864.886 μετοχές

ευρώ

13.349.203.-

- Ειδικό αποθεματικό για χρηματοοικονομικούς κινδύνους

ευρώ

2.744.771.262.-

- Έκτακτο αποθεματικό

ευρώ

13.331.600.-

- Υπόλοιπο περιερχόμενο στο Ελληνικό Δημόσιο

ευρώ

499.078.586.-

5. Καθορισμός αποζημίωσης και οδοιπορικών εξόδων των μελών του Γενικού Συμβουλίου. 6. Συζήτηση και ψηφοφορία επί της έκθεσης αποδοχών του άρθρου 112 του ν. 4548/2018 για τη χρήση 2021. 7. Καθορισμός αμοιβής των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών για τη χρήση 2022. 8. Απαλλαγή των μελών του Γενικού Συμβουλίου και των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών από κάθε προσωπική ευθύνη για τα πεπραγμένα και τη διαχείριση της χρήσης 2021. 9. Εκλογή Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών για τη χρήση 2022. 10. Έκθεση πεπραγμένων της Επιτροπής Ελέγχου για το έτος 2021. 11. Εκλογή μέλους της Επιτροπής Ελέγχου. 12. Λοιπές Ανακοινώσεις. Α. Δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη Γενική Συνέλευση Στη Συνέλευση έχει δικαίωμα να λάβει μέρος και να ψηφίσει είτε αυτοπροσώπως, είτε μέσω αντιπροσώπου, τηρουμένων των περιορισμών των άρθρων 8, 13 και 14 του Καταστατικού, ο κύριος τουλάχιστον εβδομήντα πέντε (75) μετοχών, ο οποίος, κατά την έναρξη της πέμπτης ημέρας πριν από την ημέρα συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, εν προκειμένω του Σαββάτου 2 Απριλίου 2022 (ημερομηνία καταγραφής), είναι: είτε α) εγγεγραμμένος στα αρχεία του Συστήματος Άυλων Τίτλων (Σ.Α.Τ.) που διαχειρίζεται η εταιρεία «Ελληνικό Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων Α.Ε.» (ΕΛ.Κ.Α.Τ.) της «Ελληνικά Χρηματιστήρια – Χρηματιστήριο Αθηνών Α.Ε. Συμμετοχών» (Ε.Χ.Α.Ε.), στο οποίο τηρούνται οι κινητές αξίες της Τράπεζας, είτε β) ταυτοποιημένος ως μέτοχος μέσω των συμμετεχόντων, εγγεγραμμένων διαμεσολαβητών ή άλλων διαμεσολαβητών βάσει της κείμενης νομοθεσίας (Ν. 4548/2018, Ν. 4569/2018, άρθρα 25 έως 36 Ν. 4706/2020 και Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1212) και του Κανονισμού Λειτουργίας του Ελληνικού Κεντρικού Αποθετηρίου Τίτλων (ΦΕΚ Β/1007/16.03.2021). Η άσκηση των εν λόγω δικαιωμάτων δεν προϋποθέτει τη δέσμευση των μετοχών του δικαιούχου. Ανά εβδομήντα πέντε (75) μετοχές παρέχουν στον κύριο αυτών το δικαίωμα μιας (1) ψήφου. Μέτοχοι, που έχουν λιγότερες από εβδομήντα πέντε (75) μετοχές, μπορούν να διορίσουν κοινό αντιπρόσωπο μέτοχο, ο οποίος μπορεί να παραστεί στη Συνέλευση, εφόσον συγκεντρώνει την αντιπροσωπεία τουλάχιστον εβδομήντα πέντε (75) μετοχών (άρθρα 13 και 16 του Καταστατικού, σε συνδυασμό με τη 2/29.2.2000 απόφαση του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας περί αναπροσαρμογής –από είκοσι πέντε (25) σε εβδομήντα πέντε (75)- του ελάχιστου αριθμού μετοχών που απαιτείται για την παροχή δικαιώματος συμμετοχής και ψήφου στη Γενική Συνέλευση, μετά την επελθούσα -κατ’ άρθρο 9 του Καταστατικού- διάσπαση της μετοχής της Τράπεζας, σύμφωνα με την 1/17.1.2000 απόφαση του Γενικού Συμβουλίου, που εγκρίθηκε με την 8/4.2.2000 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου – ΦΕΚ Α΄ 17/7.2.2000). Τα δικαιώματα διοικήσεως, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος παραστάσεως και ψήφου στη Γενική Συνέλευση, αναστέλλονται για τους μετόχους που εμπίπτουν στην παρ. 5 του άρθρου 8 του Καταστατικού (όπως προστέθηκε με την από 24.4.2012 απόφαση της 79ης Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων της Τράπεζας που κυρώθηκε με το άρθρο 165 παρ.7 περ.β’ του ν. 4099/2012 [ΦΕΚ Α΄ 250/20.12.2012]), ήτοι πρόσωπα επί των οποίων η Τράπεζα ασκεί εποπτεία σύμφωνα με το άρθρο 55Α του Καταστατικού ή με διάταξη νόμου, επιχειρήσεις συνδεδεμένες με αυτά, μέλη των διοικητικών συμβουλίων ή διαχειριστές τέτοιων προσώπων, σύζυγοι και συγγενείς αυτών έως δευτέρου βαθμού. Επίσης, ουδείς μέτοχος, εκτός του Δημοσίου και όσων εμπίπτουν στο άρθρο 2 του ν. 2292/1953, δύναται να ασκήσει στη Γενική Συνέλευση δικαίωμα ψήφου για αριθμό ψήφων υπερβαίνοντα το αντιστοιχούν σε δύο εκατοστά του μετοχικού κεφαλαίου ποσοστό (τελευταίο εδάφιο του άρθρου 13 του Καταστατικού, όπως προστέθηκε με την από 24.4.2012 απόφαση της 79ης Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων της Τράπεζας, που κυρώθηκε με το άρθρο 165 παρ.7 περ. γ’ του ν. 4099/2012 [ΦΕΚ Α΄ 250/20.12.2012]). Η απόδειξη της μετοχικής ιδιότητας κατά την ημερομηνία καταγραφής μπορεί να γίνει με κάθε νόμιμο μέσο και πάντως βάσει ενημέρωσης που λαμβάνει η Τράπεζα ηλεκτρονικά από την ΕΛ.Κ.Α.Τ. βάσει ηλεκτρονικής σύνδεσης της Τράπεζας με το Σ.Α.Τ. ή μέσω των ως άνω διαμεσολαβητών, σε περίπτωση τήρησης των μετοχών σε συλλογικό λογαριασμό και σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Μέτοχος μπορεί να συμμετάσχει στην Τακτική Γενική Συνέλευση βάσει επιβεβαιώσεων ή ειδοποιήσεων των άρθρων 5 και 6 του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/1212 που παρέχονται από τον διαμεσολαβητή, εκτός εάν η Γενική Συνέλευση αρνηθεί τη συμμετοχή αυτή για σπουδαίο λόγο που δικαιολογεί την άρνησή της, τηρουμένης της κείμενης νομοθεσίας (άρθρο 19 παρ. 1 N. 4569/2018, άρθρο 124 παρ. 5 N. 4548/2018). Β. Συμμετοχή και ψήφος στη Γενική Συνέλευση από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης Προκειμένου οι μέτοχοι να συμμετάσχουν και να ψηφίσουν στην Τακτική Γενική Συνέλευση της 7ης Απριλίου 2022 που θα πραγματοποιηθεί από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης, χωρίς τη φυσική παρουσία τους, απαιτείται η δημιουργία και χρήση ηλεκτρονικού λογαριασμού του μετόχου ή του τυχόν αντιπροσώπου του στην ηλεκτρονική πλατφόρμα (εφεξής: Διαδικτυακή Πλατφόρμα) που έχει αναπτυχθεί από τον Όμιλο Ελληνικά Χρηματιστήρια Χρηματιστήριο Αθηνών Α.Ε. για την παροχή υπηρεσιών διεξαγωγής Γενικών Συνελεύσεων από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης σε εκδότριες εταιρείες στην ιστοσελίδα https://axia.athexgroup.gr. H Διαδικτυακή Πλατφόρμα παρέχεται από την ΕΛ.Κ.Α.Τ., ενώ για την τηλεδιάσκεψη χρησιμοποιείται η ομάδα εργαλείων/υπηρεσιών WEBEX από την εταιρεία Cisco Hellas SA. Για την πρόσβαση στην Διαδικτυακή Πλατφόρμα απαιτείται υπολογιστής ή κινητό τηλέφωνο τύπου smartphone ή tablet, με εγκατεστημένη εφαρμογή περιήγησης στο διαδίκτυο (browser) και δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο (internet). Για τη δημιουργία του λογαριασμού του μετόχου ή του αντιπροσώπου του στην εν λόγω Διαδικτυακή Πλατφόρμα απαιτείται η έγκυρη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) και το κινητό τηλέφωνο του μετόχου ή του τυχόν αντιπροσώπου του. Κατά την είσοδο στην Διαδικτυακή Πλατφόρμα ο μέτοχος εισάγει τα ως άνω στοιχεία, τα οποία έχουν καταχωρισθεί στο Σ.Α.Τ. και έχουν γνωστοποιηθεί στην Τράπεζα από την ΕΛ.Κ.Α.Τ., στο πλαίσιο των υπηρεσιών διευκόλυνσης ελέγχου ταυτοποίησης των μετόχων σε γενικές συνελεύσεις από απόσταση που παρέχει προς τις εκδότριες ανώνυμες εταιρείες σύμφωνα με το Μέρος 3 της υπ’ αριθ. 8 απόφασης του Δ.Σ. της ΕΛ.Κ.Α.Τ. «Τεχνικοί όροι και διαδικασίες παροχής της Υπηρεσίας Μητρώου, Εταιρικών & Άλλων Συναφών Πράξεων». Σε περίπτωση όπου τα εν λόγω στοιχεία δεν ταυτίζονται, θα πρέπει ο μέτοχος να προβεί σε ενημέρωση ή και επικαιροποίηση των συγκεκριμένων στοιχείων του, προκειμένου να δημιουργήσει τον λογαριασμό. Προς τον σκοπό αυτό παρακαλούνται οι μέτοχοι να απευθυνθούν αμελλητί στον Συμμετέχοντα του Λογαριασμού Αξιογράφων στο Σ.Α.Τ. στον οποίο τηρούν τις μετοχές της Τράπεζας ή σε οποιονδήποτε άλλο διαμεσολαβητή, που τους παρέχει υπηρεσίες θεματοφυλακής για τις μετοχές της Τράπεζας, κατά περίπτωση, προκειμένου να γνωστοποιήσουν ή/και επικαιροποιήσουν την έγκυρη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) και τον αριθμό του κινητού τηλεφώνου τους για την ταυτοποίησή τους. Περαιτέρω οδηγίες σχετικά με τη συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση διατίθενται στον διαδικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος www.bankofgreece.gr στην ενότητα «Ενημέρωση Μετόχων» και στο ειδικό έγγραφο με τίτλο «Τεχνικό πλαίσιο συμμετοχής στην εξ αποστάσεως σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης Γενική Συνέλευση των Μετόχων».

Οι μέτοχοι μπορούν να επικοινωνούν για τυχόν ερωτήσεις και πληροφορίες με την Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος, Ε. Βενιζέλου 21, Αθήνα (τηλ. 210-320 3341 και 210-320 3288, fax 210-322 6371, email serv.shares@bankofgreece.gr). Επίσης, από τη δημοσίευση της παρούσας και μέχρι τη λήξη της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης θα λειτουργεί γραμμή τεχνικής υποστήριξης (help desk) για την παροχή πληροφοριών και υποστήριξης στους μετόχους και τους αντιπροσώπους τους στο τηλ. 210 3366120 ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη διεύθυνση AXIAeShareholdersMeeting@athexgroup.gr. Κατά την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης οι Μέτοχοι, προκειμένου να συμμετάσχουν στις εργασίες της, θα πρέπει να συνδεθούν εγκαίρως μέσω της Διαδικτυακής Πλατφόρμας, τουλάχιστον τριάντα λεπτά (30΄) πριν από την ώρα έναρξης της Γενικής Συνέλευσης, να ενεργοποιήσουν την εφαρμογή τηλεδιάσκεψης (Cisco Webex) επιλέγοντας τον σχετικό σύνδεσμο (link) που θα τους έχει αποσταλεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς επίσης να δηλώσουν τον αριθμό των δικαιωμάτων ψήφου με τα οποία θα συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση και θα ψηφίσουν και –εφόσον επιθυμούν– να τροποποιήσουν τον εν λόγω αριθμό μόνο προς το μικρότερο. Οι μέτοχοι που θα συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση κατά τα ανωτέρω λαμβάνονται υπόψη για το σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας και θα μπορούν να ασκούν αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης. Έτσι οι εν λόγω μέτοχοι: α) θεωρείται ότι παρίστανται αυτοπροσώπως στη Γενική Συνέλευση, β) υπολογίζονται για τον σχηματισμό της απαρτίας των μετόχων που παρίστανται ή εκπροσωπούνται στη Γενική Συνέλευση και κατά τον υπολογισμό του ποσοστού του εκδοθέντος μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας που παρίσταται ή αντιπροσωπεύεται στη Γενική Συνέλευση με τον αριθμό δικαιωμάτων ψήφου που δήλωσαν ότι θα εξασκήσουν σύμφωνα με τα παραπάνω, γ) θα είναι σε θέση να παρακολουθούν με ηλεκτρονικά ή οπτικοακουστικά μέσα τη διεξαγωγή της Γενικής Συνέλευσης, δ) θα δικαιούνται να ψηφίζουν σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης κατά το χρονικό σημείο που ανακοινώνεται από τον Πρόεδρο, ε) θα δικαιούνται να λαμβάνουν τον λόγο και να απευθύνονται στη Γενική Συνέλευση προφορικά κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης, καθώς επίσης στ) θα δικαιούνται να λαμβάνουν ενημέρωση για την καταγραφή της ψήφου τους. Γ. Διαδικασία συμμετοχής και ψήφου μέσω αντιπροσώπου Ο διορισμός και η ανάκληση ή αντικατάσταση του αντιπροσώπου του μετόχου γίνονται εγγράφως. Οι μέτοχοι που επιθυμούν να συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση μέσω αντιπροσώπου ή να ανακαλέσουν τον εν λόγω διορισμό ή να αντικαταστήσουν τον διορισθέντα αντιπρόσωπο οφείλουν να καταθέσουν στην Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος (Ε. Βενιζέλου 21, Αθήνα, τηλ. 210-320 3341 και 210-320 3288, fax 210-322 6371, email serv.shares@bankofgreece.gr) τουλάχιστον σαράντα οκτώ (48) ώρες πριν από την ορισθείσα ημερομηνία συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, ήτοι το αργότερο μέχρι την Τρίτη 5 Απριλίου 2022, συμπληρωμένο, δεόντως υπογεγραμμένο και νομίμως θεωρημένο για το γνήσιο της υπογραφής το σχετικό έντυπο αντιπροσώπευσης, το οποίο είναι διαθέσιμο και στον διαδικτυακό τόπο της Τράπεζας www.bankofgreece.gr στην ενότητα «Ενημέρωση Μετόχων». Επίσης, το παραπάνω έντυπο διατίθεται στους μετόχους σε έγχαρτη μορφή από την Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο μέτοχος μπορεί να διορίσει αντιπρόσωπο για μία και μόνη Γενική Συνέλευση ή για όσες Συνελεύσεις λάβουν χώρα εντός ορισμένου χρόνου. Μέτοχοι που είναι νομικά πρόσωπα, μετέχουν στη Γενική Συνέλευση διά των εκπροσώπων τους και πρέπει μέσα στην ίδια προθεσμία να καταθέσουν τα νομιμοποιητικά τους έγγραφα σύμφωνα με τον Νόμο. Σε περίπτωση που τα ως άνω έγγραφα έχουν ήδη κατατεθεί σε άλλη Υπηρεσιακή Μονάδα της Τράπεζας, αρκεί να γίνει σχετική αναφορά στο έντυπο αντιπροσώπευσης ή να υπάρξει σχετική έγγραφη ενημέρωση. Κάθε μέτοχος μπορεί να συμμετέχει αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου, επιτρεπομένου του διορισμού μέχρι τριών (3) αντιπροσώπων ανά μέτοχο. Αντιπρόσωπος που ενεργεί για περισσότερους μετόχους μπορεί να ψηφίζει διαφορετικά για κάθε μέτοχο. Ειδικώς για τη συμμετοχή του μετόχου μέσω αντιπροσώπου στην Τακτική Γενική Συνέλευση της 7ης Απριλίου 2022 από απόσταση σε πραγματικό χρόνο μέσω τηλεδιάσκεψης, επιτρέπεται ο διορισμός μέχρι ενός (1) αντιπροσώπου, ο οποίος απαιτείται να λάβει χώρα τουλάχιστον σαράντα οκτώ (48) ώρες πριν από την ορισθείσα ημερομηνία συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, ήτοι το αργότερο μέχρι την Τρίτη 5 Απριλίου 2022. Με την παραλαβή των ως άνω στοιχείων από την Τράπεζα και με βάση τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και το κινητό τηλέφωνο του αντιπροσώπου, όπως έχουν δηλωθεί στο έντυπο αντιπροσώπευσης, δημιουργείται από την Τράπεζα λογαριασμός του αντιπροσώπου στην Διαδικτυακή Πλατφόρμα ο οποίος θα ειδοποιηθεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ώστε να προβεί σε ενεργοποίηση του λογαριασμού του για να μπορεί να ασκήσει τα δικαιώματα του μετόχου σύμφωνα με τα ανωτέρω αναφερόμενα. Ο αντιπρόσωπος μετόχου υποχρεούται να γνωστοποιεί στην Τράπεζα, πριν από την έναρξη της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης, κάθε συγκεκριμένο γεγονός που μπορεί να είναι χρήσιμο στους μετόχους για την αξιολόγηση του κινδύνου να εξυπηρετήσει ο αντιπρόσωπος άλλα συμφέροντα πλην των συμφερόντων του μετόχου. Σύγκρουση συμφερόντων είναι δυνατόν να προκύπτει ιδίως όταν ο αντιπρόσωπος είναι: α) Μέτοχος που ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας ή είναι άλλο νομικό πρόσωπο ή οντότητα που ελέγχεται από τον μέτοχο αυτόν, β) Μέλος του Γενικού Συμβουλίου ή της εν γένει Διοικήσεως της Τράπεζας ή μετόχου που ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας ή άλλου νομικού προσώπου ή οντότητας που ελέγχεται από μέτοχο, ο οποίος ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας, γ) Υπάλληλος ή ορκωτός ελεγκτής της Τράπεζας ή μετόχου που ασκεί τον έλεγχό της ή άλλου νομικού προσώπου ή οντότητας που ελέγχεται από μέτοχο, ο οποίος ασκεί τον έλεγχο της Τράπεζας, δ) Σύζυγος ή συγγενής πρώτου βαθμού με ένα από τα φυσικά πρόσωπα που αναφέρονται στις ανωτέρω περιπτώσεις α’ έως και γ’. Δ. Δικαιώματα μειοψηφίας των μετόχων Μέτοχοι δικαιούμενοι ψήφου σύμφωνα με τα ανωτέρω εκπροσωπούντες: α) το 1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας: 1) Δικαιούνται να ζητήσουν από το Γενικό Συμβούλιο να εγγράψει πρόσθετα θέματα στην ημερήσια διάταξη της Γενικής Συνέλευσης, κατόπιν σχετικής αίτησης που πρέπει να περιέλθει στο Γενικό Συμβούλιο δεκαπέντε (15) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη Γενική Συνέλευση (καταληκτική ημερομηνία: Τετάρτη 23 Μαρτίου 2022). Η αίτηση για την εγγραφή πρόσθετων θεμάτων στην ημερήσια διάταξη πρέπει να συνοδεύεται από αιτιολόγηση ή σχέδιο απόφασης προς έγκριση από τη Γενική Συνέλευση. Η αναθεωρημένη ημερήσια διάταξη δημοσιοποιείται με τον ίδιο τρόπο όπως η προηγούμενη ημερήσια διάταξη, δεκατρείς (13) ημέρες πριν από την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης (καταληκτική ημερομηνία: Παρασκευή 25 Μαρτίου 2022) και ταυτόχρονα τίθεται στη διάθεση των μετόχων στον διαδικτυακό τόπο της Τράπεζας μαζί με την αιτιολόγηση ή το σχέδιο απόφασης που έχει υποβληθεί. 2) Δικαιούνται να υποβάλλουν σχέδια αποφάσεων για τα θέματα που έχουν περιληφθεί στην αρχική ή την αναθεωρημένη ημερήσια διάταξη με αίτηση η οποία πρέπει να περιέλθει στο Γενικό Συμβούλιο επτά (7) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης (καταληκτική ημερομηνία: Πέμπτη 31 Μαρτίου 2022). Τα εν λόγω σχέδια αποφάσεων τίθενται στη διάθεση των μετόχων έξι (6) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ημερομηνία της Γενικής Συνέλευσης (καταληκτική ημερομηνία: Παρασκευή 1 Απριλίου 2022). β) το 1/10 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας, δικαιούνται να ζητήσουν από το Γενικό Συμβούλιο να χορηγήσει στη Γενική Συνέλευση πληροφορίες για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της Τράπεζας κατόπιν αίτησής τους που πρέπει να περιέλθει στο Γενικό Συμβούλιο πέντε (5) τουλάχιστον πλήρεις ημέρες πριν από τη Γενική Συνέλευση (καταληκτική ημερομηνία: Παρασκευή 1 Απριλίου 2022). Κατόπιν αίτησης οιουδήποτε μετόχου, που υποβάλλεται στην Τράπεζα πέντε (5) τουλάχιστον πλήρεις ημέρες πριν από τη Γενική Συνέλευση (καταληκτική ημερομηνία: Παρασκευή 1 Απριλίου 2022), το Γενικό Συμβούλιο παρέχει στη Γενική Συνέλευση τις αιτούμενες συγκεκριμένες πληροφορίες για τις υποθέσεις της Τράπεζας, στο μέτρο που αυτές είναι σχετικές με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Υποχρέωση παροχής πληροφοριών δεν υφίσταται όταν οι σχετικές πληροφορίες διατίθενται ήδη στον διαδικτυακό τόπο της Τράπεζας. Ε. Διαθέσιμα έγγραφα και πληροφορίες Το πλήρες κείμενο των εγγράφων και των σχεδίων αποφάσεων, καθώς επίσης οι πληροφορίες του άρθρου 123 παρ. 3 και 4 του ν. 4548/2018 διατίθενται σε ηλεκτρονική μορφή στον διαδικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος www. bankofgreece.gr στην ενότητα «Ενημέρωση Μετόχων». Τα εν λόγω έγγραφα και πληροφορίες διατίθενται και σε έγχαρτη μορφή από την Υπηρεσία Μετοχών του Τμήματος Γραμματείας της Τράπεζας της Ελλάδος, Ε. Βενιζέλου 21, Αθήνα (τηλ. 210-320 3341 και 210-320 3288, fax 210-322 6371, email serv.shares@bankofgreece.gr ).

Αθήνα, 1 Μαρτίου 2022 Με εντολή του ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ

λέσχη ανάγνωσης

ΑΝ ΘΈΛΕΙ ΚΑΝΕΊΣ ΝΑ ΚΑΤΑΛΆΒΕΙ ΈΝΑ ΜΈΡΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΤΩΝ ΙΔΕΏΝ που διαμόρφωσαν τη νεωτερική

Ευρώπη χρειάζεται να ανακαλύψει και τον Αιζάια Μπερλίν (sir Isaiah Berlin). Οι σκέψεις του σχετικά με την έννοια της ελευθερίας εκφράστηκαν σε διαλέξεις οι οποίες στη συνέχεια έγιναν λαμπρά, αιχμηρά και διάσημα δοκίμια. Ο Μπερλίν θα προχωρήσει στη διάκριση μεταξύ δύο εννοιών της ελευθερίας. Η πρώτη από αυτές θα ονομαστεί «αρνητική ελευθερία», δεδομένου ότι αναφέρεται στον βαθμό στον οποίο είμαι ελεύθερος από την παρέμβαση άλλων προσώπων ή αρχών εξουσίας. Το να είμαι, με την αρνητική έννοια, ελεύθερος, σύμφωνα με τον Μπερλίν, δεν σημαίνει πως αποδεσμεύομαι από φυσικούς ή ψυχολογικούς περιορισμούς. Η αρνητική ελευθερία αναφέρεται απλώς στον βαθμό (στην ποσότητα) της ελευθερίας που απολαμβάνω από εξωτερικά, ορατά και συγκεκριμένα εμπόδια. Αυτή η ιδέα της ατομικής ελευθερίας είναι χρονικά νεότερη, αφού νοιάζεται περισσότερο για τα όρια της ασκούμενης εξουσίας παρά για τη φύση της προέλευσής της. Σε αντίθεση με αυτή την έννοια, ο Μπερλίν εντοπίζει τη θετική ελευθερία, την ελευθερία μας να πράττουμε και να ολοκληρώνουμε σχέδια και σκοπούς. Από πολλές απόψεις, αυτή είναι μια πολύ πιο πλούσια, αν και πιο νεφελώδης, έννοια που πηγάζει από την επιθυμία του ατόμου να είναι κυρίαρχος του εαυτού του. Η θετική ελευθερία έχει να κάνει με την αυτοπραγμάτωση, την αυτεξουσιότητα και τη γνώση ΝΙΚΌΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΆΚΗΣ που κατορθώνω για όσα με κρατούν «φυλακισμένο»: πάθη, αόρατες δομές ή και μακρινά συμφέροντα. Ο Μπερλίν θα αναγνωρίσει το γεγονός πως και οι δύο έννοιες της ελευθερίας εμφανίζονται χωρίς μεγάλη λογική απόσταση μεταξύ τους. Επειδή όμως οι σκέψεις αυτές αναπτύχθηκαν στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου (τη δεκαετία του ’50) μεταξύ των δύο μπλοκ, του δυτικού και του ανατολικού-σοσιαλιστικού, ο Μπερλίν στρέφει την προσοχή του στο πώς αξιοποιήθηκαν οι έννοιες της ελευθερίας σε πραγματικούς αγώνες και στις πολιτικές εξελίξεις. Έτσι βλέπει την ανάγκη μιας σημαντικής –όχι απλώς λογικά έγκυρης– διάκρισης που πρέπει να γίνει μεταξύ της αρνητικής και της θετικής ελευθερίας. Και θα επιμείνει ότι το να μην αναγνωρίζουμε τη σημασία της διάκρισης των δύο ελευθεριών μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ζημιές στον πρακτικό πολιτικό μας κόσμο και όχι μόνο στη θεωρία. Για τον Μπερλίν η ιστορία και η τρέχουσα εμπειρία μας φανερώνουν ότι η αρνητική και θετική ελευθερία ανταποκρίνονται σε πραγματικές και αναντίρρητες ανθρώπινες ανάγκες και ιδεώδη. Η αρνητική ελευθερία υπήρξε η καρδιά του αστικού ατομικιστικού φιλελευθερισμού με την επιμονή του ότι τα άτομα πρέπει να αφεθούν στις επιδιώξεις και στα πλάνα τους, εφόσον οι ενέργειές τους δεν βλάπτουν αδικαιολόγητα τους άλλους. Παρομοίως, η θετική ελευθερία βρέθηκε στην καρδιά απελευθερωτικών θεωριών, ξεκινώντας από τα ρεπουμπλικανικά και δημοκρατικά κινήματα του δέκατου ένατου αιώνα και φτάνοντας στον εθνικισμό και στον κομμουνισμό. Κατά τον Βρετανό φιλόσοφο που γεννήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας το 1909 και είχε τραυματικές παιδικές μνήμες από την εποχή της Ρωσικής Επανάστασης, ο εικοστός αιώνας έδειξε πόσο σύντομο μπορεί να είναι το άλμα από την επιθυμία για αυτοπραγμάτωση έως την ανακάλυψη ενός αληθινού ή ορθολογικού εαυτού που υποτίθεται ότι γνωρίζει καλύτερα τα συμφέροντά μας. Στην εκδοχή του Μπερλίν –η οποία φυσικά έγινε στόχος πολλών και σοβαρών κριτικών– η τόσο συγκινητική στις φιλοδοξίες και στα οράματά της έννοια της θετικής ελευθερίας συνδέεται συχνά με καταπιεστικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα που υπόσχονται να «πραγματώσουν» τον πραγματικό εαυτό της ανθρωπότητας. Και ένας από τους βασικούς παράγοντες που

I S A I AH BERLIN Τ ΈΣ Σ ΕΡΑ ΔΟΚΊΜΙΑ ΠΕΡΊ ΕΛΕΥΘΕΡΊ ΑΣ Μ Τ Φ Ρ .: ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΊ ΟΥ Ε Κ Δ ΌΣΕΙΣ SCRIPTA

ΤΈΣΣΕΡΑ ΔΟΚΊΜΙΑ ΠΕΡΊ ΕΛΕΥΘΕΡΊΑΣ

έχει προκαλέσει μια τέτοια παραμόρφωση τα τελευταία 200 χρόνια είναι η πεποίθηση ότι είναι όχι απλώς επιθυμητή αλλά και δυνατή η αρμονία μεταξύ των ποικίλων κοινωνικών αξιών και σκοπών (ατομική ευδαιμονία, κοινωνική δικαιοσύνη, ατομική ελευθερία, ισότητα κ.λπ.). Ο Μπερλίν έγινε έτσι γνωστός για τη μεγάλη σημασία που έδωσε στον αξιακό ή ηθικό πλουραλισμό. Τι σημαίνει αυτό; Ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν διέπονται απλώς από πλήθος αξιών και διαφορετικών ιδεωδών αλλά και ότι αυτές οι αξίες και οι στόχοι, κατά τη γνώμη του φιλοσόφου, δεν μπορούν να συμφιλιωθούν και να δώσουν τη θέση τους σε μια «ενιαία» κατανόηση και συναντίληψη. Οι αξίες και τα ιδεώδη δεν είναι συμβατά μεταξύ τους ούτε στη θεωρία ούτε στην πράξη: έτσι, η ελευθερία δεν διακρίνεται μόνο από την ισότητα, τη δικαιοσύνη ή τη συμπόνια. Βρίσκεται, λίγο πολύ, σε αναπόφευκτη σύγκρουση μαζί τους. Με άλλα λόγια, το συμπέρασμα του Μπερλίν είναι πως δεν μπορείς να τα έχεις όλα και θα πρέπει να αναμετρηθείς με την τραγικότητα της έλλειψης: «Η ελευθερία για τους λύκους συχνά σημαίνει θάνατο για τα πρόβατα» γράφει. Ο Μπερλίν υποστηρίζει επιπλέον ότι η ποικιλομορφία και αντιπαράθεση μεταξύ διαφορετικών ηθικών σκοπών είναι πανταχού παρούσα και όχι κάτι κατ’ εξαίρεση στη ζωή και στις κοινωνικές μας σχέσεις. Η ιδέα επομένως πως υπάρχει ένα απόλυτο, οικουμενικό ηθικό κριτήριο που μας επιτρέπει να κατατάξουμε τις ανθρώπινες αξίες και τα ιδανικά και να επιλύσουμε μια για πάντα τις ηθικές μας διαφωνίες είναι μια ψευδαίσθηση. Η σκέψη του Μπερλίν θα εμπνεύσει τελικά έναν σκεπτικιστικό φιλελευθερισμό που συχνά δεν προσφέρει ικανοποιητικές πολιτικές απαντήσεις στις απορίες μας, ιδίως απέναντι σε ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης ή συλλογικών στόχων. Η συζήτηση όμως για την ελευθερία, που είδαμε τη σημασία της και την περίοδο της πανδημίας και γενικότερα, σφραγίζεται από την καθοριστική συμβολή του. Τα δοκίμιά του μας κρατούν το ενδιαφέρον σαν να μετατρέπουν σε έργα με πλοκή τις ιδέες και τις διαμάχες αξιών που έχουν δημιουργήσει τη Δύση και τις μεγάλες και αξεπέραστες αντιφάσεις της.

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

«ΕΜΕΊΣ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΊ ΓΝΩΡΊΖΟΥΜΕ ΤΏΡΑ ΠΩΣ ΕΊΜΑΣΤΕ ΘΝΗΤΟΊ».

Με αυτήν τη φράση, που στη συνέχεια έγινε διάσημη, ανοίγει το κείμενο Η κρίση του πνεύματος του Πωλ Βαλερύ. Οι δυο επιστολές που συνθέτουν το κείμενο είχαν γραφτεί για τη λονδρέζικη επιθεώρηση «L’Athenaeum» και δημοσιεύτηκαν στην περίφημη «Nouvelle Revue Française» την 1η Αυγούστου του 1919. Ο Πωλ Βαλερύ υπήρξε μαθητής του Στεφάν Μαλαρμέ και ο τελευταίος μεγάλος ποιητής της παράδοσης του συμβολισμού που οραματίστηκε μια καθαρή ποίηση, ιδέα άλλωστε που θα γίνει αφορμή μιας μεγάλης λογοτεχνικής διαμάχης τη δεκαετία του ’20. Ο Βαλερύ, όμως, θα αποτελέσει μία από τις κεντρικές φυσιογνωμίες των γαλλικών γραμμάτων, με όλα τα προβλήματα που έχει η μετατροπή του πνευματικού ανθρώπου σε κλασικό ή εκφραστή της ακαδημαϊκής εθνικής κουλτούρας. Πέρα από τα ποιήματά του, τα δοκίμια, οι διαλέξεις και οι στοχαστικές παρεμβάσεις του δείχνουν μια φιλοπερίεργη πνευματικότητα που δεν σταμάτησε ποτέ να σκέφτεται τις καινοτομίες της εποχής. Η ιδέα που δίνει ώθηση στην Κρίση του Πνεύματος είναι ότι πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο υπήρχε η συνείδηση του τέλους των άλλων πολιτισμών, του θανάτου πολιτισμών που θάφτηκαν στο παρελθόν. Πιστεύαμε, ας το πούμε αλλιώς, πως ο «δικός μας» ευρωπαϊκός πολιτισμός θα μπορούσε να είναι αθάνατος. Ο πόλεμος, όμως, έκανε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό να συνειδητοποιήσει ότι είναι θνητός, όπως και οι άλλοι. Ο πολιτισμός είναι κάτι ικανό να καταστραφεί. Ο Βαλερύ ανοίγεται έτσι σε σκέψεις για τη μοίρα της Ευρώπης, για τις μεταβολές της ανθρώπινης εμπειρίας και την έλευση μιας εποχής όπου δοξάζονται η «μοιραία ακρίβεια» και η τεχνική αποτελεσματικότητα. Η ευρωπαϊκή ψυχή, αν και τόσο πλούσια σε πνευματικές πηγές, απονεκρώθηκε μέσα στη γιγαντιαία πολεμική σύγκρουση που αιματοκύλησε τον κόσμο και έφερε μια πολύ μεγάλη κρίση αξιών, παράλληλα με αγωνίες επιβίωσης για έθνη και λαούς. Στη σκέψη του Βαλερύ η Ευρώπη, εκτός από φυσική και γεωγραφική έννοια, συνδέεται με συγκεκριμένα πνευματικά χαρακτηριστικά. Η ιδιοφυΐα της, λέει, πηγάζει από την ενεργό απληστία, την έντονη και ανιδιοτελή περιέργεια, ένα χαρούμενο μείγμα φαντασίας και λογικής αυστηρότητας. Περιέχει έναν «μη απαισιόδοξο» σκεπτικισμό και έναν μυστικισμό που δεν έχει μέσα του την παραίτηση. Ο μεγάλος κίνδυνος προέρχεται από την ταχύτητα μεταβολών που δεν αφομοιώνονται εύκολα. Ο Βαλερύ διαπιστώνει την αλλοπρόσαλλη εναλλαγή μεταξύ χάους και πάθους για πειθάρχηση. Για τον Γάλλο συγγραφέα, το πνεύμα σώζεται όταν δεν κυριαρχεί απόλυτα η ψυχρή μεθοδικότητα ή ένας δίχως έρμα μυστικισμός. Παρά τις συντηρητικές και ελιτίστικες πλευρές της σκέψης του, συνομιλεί και με προβλήματα και φόβους της δικής μας κατάστασης έναν αιώνα αργότερα. Τι λέει; Πως το βασικό χαρακτηριστικό του ευρωπαϊκού πνεύματος είναι να βρίσκεται σε κατάσταση μόνιμης αστάθειας. Η θεμελιώδης αμφιθυμία του Ευρωπαίου φέρνει κοντά τη δημιουργική έξαψη και την αυτοκαταστροφή. Οι τρεις πνευματικές καταβολές της Ευρώπης, η Ρώμη, η Ιερουσαλήμ και η Αθήνα, έρχονται να συναντήσουν την πρόκληση άλλων πλανητικών δυνάμεων και προκλήσεων. Στην Κρίση του Πνεύματος και στα άλλα του στοχαστικά κείμενα ο Βαλερύ αναδεικνύει θέματα που τα συζητούμε σήμερα, όπως οι επιπτώσεις της τεχνικής επιτάχυνσης στη ζωή των πολιτισμικών μορφών ή τα όρια μιας ποσοτικής και μηχανιστικής αντίληψης για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Διαβάζοντας Βαλερύ, στεκόμαστε έτσι κάπου «πίσω» και συγχρόνως μπροστά σε όσα μας προκαλούν ακόμα ως ανεπίλυτα αινίγματα του πολιτισμού μας.

Η ΚΡΊΣΗ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ

ΝΙΚΌΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΆΚΗΣ

ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΥ Η ΚΡΊΣΗ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ ΜΤΦΡ.: ΘΑΝΆΣΗΣ ΧΑΤΖΌΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΏΤΗ

ΠΑΡΙΣΙ, ΜΑΗΣ ΤΟΥ '68

λέσχη ανάγνωσης

Φ Λ ΆΝ Δ Ρ Α ,L iΑF'O Π/Α Γ1Κ7ΌΣΜΜΑΙΡ ΟΤ ΣΙ Ο ΠΥ ΌΛ 2 Ε0 Μ2 Ο2 Σ

Ο ΘΆΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑΣ - Η ΠΤΏΣΗ ΤΗΣ ΒΑΪΜΆΡΗΣ ΚΑΙ Η ΆΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΜΟΎ ΑΝΑΡΩΤΙΌΜΑΣΤΕ ΣΥΧΝΆ ΓΙΑ ΤΗΝ ΆΝΟΔΟ ΤΩΝ ΝΑΖΊ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΊΑ. Συνήθως εστιάζουμε στην

BENJAMIN CARTER HETT Ο ΘΆΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊ ΑΣ - Η ΠΤΏ ΣΗ ΤΗΣ ΒΑΪΜΆ ΡΗΣ ΚΑΙ Η ΆΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΜΟΎ ΜΤΦΡ.: ΦΩΤΕΙΝΉ ΠΊ ΠΗ ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΔΙΌ ΠΤΡΑ

κατάρρευση της Βαϊμάρης και του σχετικού δημοκρατικού κεκτημένου που προσπαθούσε να στηθεί στη Γερμανία. Ο Benjamin Carter Hett παρουσιάζει με έναν εξαιρετικά γλαφυρό και ακαδημαϊκό τρόπο την άνοδο του Χίτλερ ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης των διλημμάτων της τότε παγκοσμιοποίησης αλλά και της έλλειψης δυναμικών ηγετών και δεν διστάζει να προχωρήσει σε μια τολμηρή σύγκριση με το σήμερα. Και παρότι αυτές οι συγκρίσεις ενέχουν πάντα ένα τεράστιο ρίσκο, αποκαλύπτουν το πρόβλημα της λήθης που επήλθε στη Δύση. Ο συγγραφέας αποκαλύπτει ότι η άνοδος των ναζί ήταν κυρίως ένα κίνημα διαμαρτυρίας κατά της παγκοσμιοποίησης της εποχής, κάτι που δημιουργεί αναπόφευκτους συνειρμούς με το σήμερα. Τα αιτήματα της αυτάρκειας που προέβαλαν οι ναζί, της οικονομικής απομόνωσης από τον υπόλοιπο κόσμο και του χτισίματος ενός προστατευτικού τείχους μοιάζουν με αυτά ενός ιστορικού κύκλου που αναπαράγει την εσωστρέφεια και την εχθροπάθεια. Ο Hett περιγράφει με ενάργεια την ηθική κρίση που πάντα προϋπάρχει της ηθικής καταστροφής. Εξετάζει με διεισδυτικότητα τον ρόλο του Χίντενμπουργκ, ο οποίος κατάφερνε από τη θέση του Προέδρου της Βαϊμάρης να ελέγχει τον διορισμό των καγκελαρίων και το σύστημα και προτίμησε τα ακραία σχέδια των ναζιστών και του ηγέτη τους από τους σοσιαλδημοκράτες, πιστεύοντας ότι θα κατάφερνε με το κύρος του παλαιού αξιωματικού του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου να ελέγξει την κατάσταση. Τέλος –κι αυτό είναι το κυριότερο– μελετά την οικονομική παρακμή της Γερμανίας λόγω της παγκόσμιας ύφεσης που ακολούθησε μετά το κραχ του ’29, με τον τριπλασιασμό των δεικτών της ανεργίας, τη δυστοκία σε όλα τα επίπεδα και την έλλειψη ουσιαστικής κατεύθυνσης για τη χώρα, οπότε η χώρα οδηγήθηκε αναπόφευκτα στον διεθνή απομονωτισμό, κάτι που ευνοούσε τα σχέδια των ναζί. Τότε ήταν που άρχισαν να επικρατούν οι ακραίες θέσεις και η ναζιστική λαϊκιστική ρητορική να επικεντρώνεται στην ανάγκη των εξαθλιωμένων στρωμάτων της επαρχίας για απόκτηση δύναμης με ρεβανσιστικές διαθέσεις, των οποίων πρώτος μεγάλος εσωτερικός στόχος ήταν η εβραϊκή κοινότητα.

ΣΤΈΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΆΚΗΣ

λέσχη ανάγνωσης

ΒΊΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΊΟΥ ΤΑ ΧΡΌΝΙΑ ΤΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΊΩΝ ΕΊΝΑΙ ΜΙΑ ΣΥΛΛΟΓΉ ΑΠΌ ΆΡΘΡΑ ΣΕ ΕΦΗΜΕΡΊΔΕΣ. Ο συγ-

γραφέας τους, ο Γιόζεφ Ροτ, ήταν ένας προσεκτικός παρατηρητής των ανθρώπινων πραγμάτων. Τα κείμενα της συλλογής είναι λίγες σελίδες το καθένα, όμως καταγράφουν πειστικά πτυχές μιας ολόκληρης εποχής. Ο Ροτ περιπλανιέται στην Ευρώπη ανάμεσα στους πολέμους, όπως λέει και ο υπότιτλος της ελληνικής έκδοσης, και γράφει. Ο στόχος του: να πει αλήθειες μέσα σε λίγες λέξεις, κατά δική του δήλωση. Το αποτέλεσμα είναι, κατά γενική ομολογία, το έργο ενός μεγάλου συγγραφέα. Από τις πρώτες σελίδες καταλαβαίνει κανείς ότι ο Ροτ κοιτάζει με παρατηρητικότητα και κατανόηση σε δύσκολα σημεία. «Η πρώτη και κυριότερη προϋπόθεση της ζωής εδώ είναι η αντοχή», γράφει στο Ταξίδι στη Βαλτική (1924). «Και μέσα σ’ αυτές τις αίθουσες, όπου οι άνθρωποι πήγαιναν για να ξεδώσουν και για να πιουν, τώρα κρεμάνε σβάστικες και σοβιετικά αστέρια στους λερωμένους τοίχους», γράφει σε μία απ’ τις περίφημες χορταστικές κατακλείδες του. Όσα προκαλούν σε άλλους ανθρώπους την εύκολη αντίδραση, την αποστροφή του βλέμματος, είναι το πεδίο του ενδιαφέροντός του. Ο περιηγητής δεν αποφεύγει ούτε το άσχημο ούτε το όμορφο στο ταξίδι του. Στα κείμενα χωράνε και οι αίθουσες ξενοδοχείων που αγαπά και οι απαίσιες συνοικίες απ’ όπου περνά, χαζεύοντας φριχτά κτίρια. Οι «άθλιες ανατολικές γειτονιές του Βερολίνου», η Αυστρία, η Αλβανία, οι γκροτέσκ πόλεις γύρω από εγκαταστάσεις άντλησης πετρελαίου, ένας σταθμός τρένων ένα καλοκαιρινό πρωινό, η υπερταχεία, το καφενείο («παμπάλαιο σαν εκκλησία») και, φυσικά, τα αγαπημένα του ξενοδοχεία γίνονται σημεία της περιπλάνησης. Η διαμονή στα ξενοδοχεία είναι κι αυτή περιπλάνηση, στοιχείο μιας διαρκούς κίνησης. Σε όλα τα μέρη ο Ροτ παρατηρεί και σχολιάζει. Θέτει στο επίκεντρο της προσοχής του απροσδόκητους πρωταγωνιστές: τους πρόσφυγες που αγωνιούν, τους υπαλλήλους της ρεσεψιόν, τους σερβιτόρους, τους συνεπιβάτες στο τρένο, τους εργάτες στο πετρέλαιο και στα ορυχεία, τους γέρους εργαζόμενους που σέρνονται στα εστιατόρια. Είναι ο απόλυτος πλάνητας, ένα μάτι που καταγράφει. Το θέαμα δεν είναι ωραίο. Ο Ροτ κινείται ανάμεσα στα χαλάσματα. Όμως δεν λείπουν οι φωτεινές ποιητικές στιγμές, όπως όταν λέει για ένα κτίριο που ανοίγεται στην άνοιξη ότι «πετάει τα παντζούρια από πάνω του» ή όταν στέκεται ν’ ακούσει τα τζιτζίκια. Ούτε λείπουν, φυσικά, οι διασκεδαστικά ακριβείς παρατηρήσεις, όπως όταν λέει «εδώ ο καπιταλισμός γίνεται εξπρεσιονισμός» για μια κακάσχημη πόλη εξόρυξης πετρελαίου. Σε μερικά σημεία είναι αστείος («ούτε εσείς ούτε εγώ θα μπορέσουμε ποτέ να αποκτήσουμε πετρελαιοπηγή. Είναι λαχείο για ανθρώπους που ουσιαστικά δεν έχουν πια καμία ανάγκη να κερδίσουν το λαχείο») και τρυφερός («ένα χαμόγελο κολλητικό σαν χασμουρητό»). Σε άλλα σημεία μάς μιλά ο απολαυστικός μισάνθρωπος, όπως όταν παρατηρεί αυτούς που ταξιδεύουν με το τρένο, που δεν του μοιάζουν για ταξιδιώτες, αλλά για βρομιάρηδες, η μπόχα της καμπίνας είναι αποπνικτική και στην όψη αυτών των κακομοίρηδων δεν υπάρχει μυστήριο. Τη μελαγχολία και τη θλίψη διαδέχονται ζωηρές περιγραφές ή έξυπνα σχόλια για την κοινωνία της εποχής του, ενώ πάνω σε όλα κυριαρχεί η σαγηνευτική αίσθηση της περιπλάνησης και το κομψό στυλ. Τα προειδοποιητικά μηνύματα του συγγραφέα δεν εμπόδισαν, φυσικά, τις καταστροφές που ήρθαν μετά στην Ευρώπη.

J O S E PH ROTH Τ Α Χ ΡΌΝΙΑ ΤΩΝ ΞΕΝ ΟΔΟΧΕΊ ΩΝ. Π Ε Ρ Ι ΠΛΑΝΏΜΕΝΟΣ ΣΤ ΗΝ ΕΥΡΏ ΠΗ Α Ν ΆΜ ΕΣΑ ΣΕ ΠΟΛΈΜΟ ΥΣ Μ Τ Φ Ρ .: ΜΑΡΊΑ ΑΓΓΕ ΛΊ ΔΟΥ Ε Κ Δ ΌΣΕΙΣ ΆΓΡΑ

A ' Π Α Γ Κ ΌΣ Μ Ι Ο Σ Π ΌΛ Ε Μ Ο Σ , Π Ο Ρ Ε ΊΑ Σ Τ Ρ Α Τ Ε ΎΜ Α Τ Ο Σ

ΤΑ ΧΡΌΝΙΑ ΤΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΊΩΝ. ΠΕΡΙΠΛΑΝΏΜΕΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΑΝΆΜΕΣΑ ΣΕ Π Ο Λ Έ Μ Ο Υ Σ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

ΤΟ ΤΕΝΕΚΕΔΈΝΙΟ ΤΑΜΠΟΎΡΛΟ ΕΊΝΑΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΌ ΥΠΌΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΕΊΔΟΥΣ που για ευκολία περιγράφεται ως «βιβλίο-ποταμός». Εκ-

δόθηκε το 1959 στη Γερμανία και θεωρήθηκε αμέσως ως ασεβής τομή στην «κανονικότητα» της γερμανικής λογοτεχνίας. Αναγνωρίστηκε επίσης ως ριζοσπαστική γραφή, επειδή ο Γκρας, όπως και οι υπόλοιποι συγγραφείς της λογοτεχνικής ομάδας «Gruppe 47», στην οποία συμμετείχε, επινοούσε έναν άλλο τρόπο να εκφράζεται, ξεκινώντας από το ότι θεωρούσε πως η γερμανική γλώσσα δεν του το επέτρεπε πια, εξαιτίας του ότι είχε βιαστεί, υπεξαιρεθεί και κονιορτοποιηθεί από τον ναζισμό. Κυρίως, όμως, το Ταμπούρλο προκάλεσε πάταγο επειδή δημιουργούσε, δίχως έλεος και χωρίς αυταρέσκεια, ένα ζοφερό πορτρέτο της Γερμανίας, επιμένοντας ότι η ναζιστική της περίοδος είχε διαποτίσει ακόμα και τις πιο ασήμαντες ακρούλες της καθημερινής ζωής, μολύνοντας χωρίς εξαίρεση όλους Γ ΚΎΝΤΕΡ ΓΚΡΑΣ Τ Ο ΤΕΝΕΚΕΔΈΝΙ Ο ΤΑΜΠΟΎ ΡΛΟ τους Γερμανούς. Ο Γκρας ξόρκιζε μέσα απ’ αυτό τον δαίμονα που τον κατέτρωγε και που, όπως Μ ΤΦΡ.: ΤΟΎΛΑ ΣΙΕΤΉ αποδείχτηκε, θα τον κατέτρωγε για άλλα σαράντα επτά χρόνια, μέχρι το 2006, που ομολόγησε το Ε ΚΔΌΣΕΙΣ ΟΔΥΣ ΣΈ ΑΣ προσωπικό του ναζιστικό παρελθόν. Από πλευράς δομής το μυθιστόρημα δείχνει αρκετά απλό: ένας νάνος, ο Όσκαρ Μάτσερατ, παραθέτει τα απομνημονεύματά του. Έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας στο Ντάντσιχ (σημερινό Γκντανσκ της Πολωνίας). Κατάγεται από μικροαστικό περιβάλλον Γερμανών παντοπωλών, αρτοποιών, μανάβηδων κ.λπ., το οποίο αποδίδεται στο κείμενο ως ένας όχλος προσώπων τα οποία διακατέχονται –όλα σχεδόν– από μια υπομανιακή κατάσταση της ύπαρξης ή είναι εκ φύσεως γελοία και τα άρπαξε και τα τύλιξε στην πιο μελανή σελίδα της η ιστορία της Γερμανίας μεταξύ 1920 και 1954. Αυτός ο θεματικός άξονας συνιστά την πρώτη πύλη εισόδου στην αφήγηση. Η δεύτερη είσοδος οδηγεί σε μια συνθήκη που βρίσκεται στον αντίποδα του κοινωνικού και σατιρικού ρεαλισμού: σε μια άλλη πραγματικότητα που υφίσταται στον χωροχρόνο της φαντασίας. Για τον λόγο αυτό το Ταμπούρλο θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος του μαγικού ρεαλισμού στη γερμανική και κατ’ επέκταση στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Σε αυτή την άλλη πραγματικότητα ο νεαρός Όσκαρ έχει γεννηθεί με πλήρη συνείδηση και πληροφόρηση για τα πάντα στον κόσμο γύρω του. Φορούσε ακόμη μωρουδίστικες πάνες, αλλά είχε κιόλας ανακαλύψει το διπλό μαγικό χάρισμά του που είναι αφενός το να εμπνέει στους άλλους τα συναισθήματα που εκείνος επιθυμεί ή να ξεκλειδώνει αναμνήσεις τους παίζοντας με το τενεκεδένιο ταμπούρλο του, και αφετέρου η ικανότητά του να σπάει τζάμια, βιτρίνες και λαμπτήρες, κατευθύνοντας την κραυγή του κατά πάνω τους. Σε ηλικία τριών ετών αποφασίζει ότι δεν θέλει πλέον να μεγαλώνει και για τον λόγο αυτό οργανώνει μια πτώση του στην καταπακτή προς το κελάρι του σπιτιού του, προκειμένου να τραυματιστεί και να διακοπεί η ανάπτυξή του. Δεν το κάνει για να παραμείνει πάντα ένα αθώο παιδί σε έναν κόσμο φρικτών ενηλίκων αλλά επειδή αρνείται το πεπρωμένο του να γίνει παντοπώλης και Γερμανός πολίτης, σαν τους προγόνους του. Έτσι, λοιπόν, ο Όσκαρ με το ταμπούρλο και την παντοδύναμη φωνή του θα εμπλακεί σε μια σειρά περιπλεγμένων «περιπετειών» που είναι κωμικές, δαιμονικές, επικές και άλλο τόσο άθλιες. Κι αυτές παραδίδονται στον αναγνώστη με τρόπο παμπόνηρο, σατιρικό αλλά και δύσκολο κατά σημεία, για να ξαναγίνει όμως γρήγορα υπέροχος και συναρπαστικός. Η λέξη «χειμαρρώδης» είναι αναπόφευκτη για να περιγράψει κάποιος την ορμητικότητα της αφήγησης. Τα λόγια και οι εικόνες διαρκώς παφλάζουν και μετασχηματίζονται από ευρήματα που αφήνουν τον αναγνώστη με το στόμα ανοιχτό. Κι όλα αυτά μαζί χαρίζουν στο κείμενο ένα θησαύρισμα μπαρόκ αντιθέσεων, που φιγουράρει σαν μεγαλοπρεπές υφαντό εκείνης της εποχής της τέχνης που θα αναπαριστούσε σκηνή κυνηγιού στην οποία χωρούν και η τάξη και το χάος, και το επιβιωτικό σθένος και η ενόρμηση του θανάτου, και η βία και η αντοχή σ’ αυτήν· όλα αυτά μαζί είναι με ακρίβεια υφασμένα πάνω σ’ έναν καμβά φαινομενικά χονδροειδούς και ίσως απλοϊκού νατουραλισμού.

ΓΙΆΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗΣ

λέσχη ανάγνωσης

Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΌΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΤΟΝ 20ό ΑΙΏΝΑ - ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΊΑ

ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ ΒΙΒΛΊΟ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΈΡΕΙ ΜΊΑ –ΑΝ ΌΧΙ ΤΗ ΜΌΝΗ– ΚΑΛΆ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΈΝΗ ΓΕΝΙΚΉ ΕΠΟΠΤΕΊΑ

των μεταβολών στην αντίληψη και αποδοχή της σεξουαλικότητας από τον ευρωπαϊκό πληθυσμό. Ο αναγνώστης ανακαλύπτει πόσο εσφαλμένη είναι η κοινότατη πεποίθηση ότι ο περιβόητος «αιώνας του σεξ», όπως συχνά αναφέρεται ο εικοστός, χαρακτηρίζεται από μια αδιατάρακτη γραμμική πορεία προς την ολοένα μεγαλύτερη απελευθέρωση της σεξουαλικότητας, ενώ η αλήθεια είναι ότι η ουσιαστική απελευθέρωση επήλθε μόνο την εποχή του Μεσοπολέμου. Αργότερα, και ειδικότερα κατά τις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε μια στροφή προς τον συντηρητισμό και τη συνεπαγόμενη ποικιλότροπη καταπίεσή της. Κι αυτό σχετίζεται με την αναζωογόνηση του πατριαρχικού κυττάρου στις κοινωνίες και των επακόλουθων ύπουλων –υπόγειων και μη– λειτουργιών του στα περισσότερα από τα κράτη στα οποία προπολεμικά και μεταπολεμικά άνθησε ο φασισμός. Σχετίζεται επίσης με τη μείωση των πληθυσμών στο ευρωπαϊκό έδαφος λόγω των θυμάτων πολέμου, ένα πραγματικό πρόβλημα που «θεραπεύτηκε» με δαιμονοποίηση που έφτασε μέχρι και την ποινικοποίηση της αντισύλληψης, προκειμένου να μην αναχαιτίζεται η τεκνοποίηση. Ώσπου το 1965 ξεκινά η περίφημη σεξουαλική επανάσταση, η οποία, σύμφωνα με το βιβλίο, διαρκεί μέχρι και το 1980, για να τη διαδεχτεί μια νέα περίοδος παλινδρομήσεων μεταξύ προόδου και αναστολής της απελευθέρωσης της σεξουαλικότητας, κατά την οποία εδραιώθηκε ο νέος συντηρητισμός. Αυτός με τη σειρά του εκτράφηκε από την αυξανόμενη απήχηση της συντηρητικής πολιτικής αλλά και από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όπου η Εκκλησία και ο εθνικισμός άρχισαν να αποκτούν μεγαλύτερη επιρροή και υπονόμευαν ό,τι απέκλινε από το παραδοσιακό καλούπωμα της σεξουαλικότητας στα στεγανά της συνθήκης του γάμου. Το βιβλίο στέκεται επίσης στην επιρροή που άσκησαν η επιδημία του ΑIDS και η ανάπτυξη του ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμού, που πέτυχε την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας και την ενσωμάτωσή της στη mainstream σεξουαλικότητα, χάρη στην οποία φάνηκε τελικά ότι είναι μικρή η διαφορά της σεξουαλικής συμπεριφοράς μεταξύ ετεροφυλόφιλων και ομοφυλόφιλων. Επιπλέον, αναδεικνύει ως ρυθμιστικό παράγοντα της σεξουαλικής απελευθέρωσης τον κορεσμό ολόκληρης της δημόσιας σφαίρας με πορνογραφικής ωμότητας εικονογράφηση και λόγο. Η συγγραφέας, που έχει γεννηθεί το 1961 και δημοσίευσε το εν λόγω βιβλίο της το 2011, έχει αναφέρει σε συνέντευξή της ότι η δουλειά της ως καθηγήτριας Ιστορίας σε διάφορα πανεπιστήμια της έχει προσφέρει γνώση και πρωτογενή πληροφόρηση που προέρχονται από τους φοιτητές της, ένα αυθόρμητο «δώρο» με ουσιώδη αντίκτυπο στις κατευθύνσεις που έπαιρνε η έρευνά της. Προς ανταπόδοση, λοιπόν, αυτού του «πλούτου» ερεθισμάτων που έλαβε, συγκέντρωσε σε αυτό το βιβλίο απαντήσεις στα ερωτήματα που οι φοιτητές της τής θέτουν κατ’ επανάληψη. Αυτό σημαίνει ότι είναι γραμμένο με την πρόθεση και τη φιλοδοξία να αναγνωριστεί ως θεμελιώδες κείμενο αναφοράς στον τομέα του. Μεταξύ των πολλών επί μέρους θεμάτων που αναδεικνύει, εντυπωσιάζει η θετική συνεισφορά του προγαμιαίου σεξ στην επικράτηση του γάμου από έρωτα. Με γουρλωμένα μάτια διαβάζονται, επίσης, όσα αναφέρει για τη σεξουαλική βία κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος. Σημαντικό στοιχείο του βιβλίου είναι η διαπίστωση ότι, αντίθετα με το τι ισχύει για τη γενική ιστορία της ανθρωπότητας, στην ιστορία της σεξουαλικότητας τα γεγονότα που μπορεί να συμβούν ξαφνικά και απρογραμμάτιστα ένα βράδυ –και κυρίως εκείνα που μπορεί να οδηγήσουν σε σκάνδαλο– έχουν κατά κανόνα πολύ πιο σημαντικό αντίκτυπο και επιφέρουν μεγαλύτερες κοινωνικές αλλαγές από τις οργανωμένες πιέσεις και τις μακροχρόνιες διεκδικήσεις των κοινωνικών συσπειρώσεων.

ΓΙΆΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗΣ

DAG M A R H E R Z O G Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΌΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΤΟΝ 2 0 ό Α Ι Ώ Ν Α - Μ Ι Α Ι Σ Τ Ο Ρ Ί Α ΜΤΦ Ρ . : Π Ε Λ Α Γ Ί Α Μ Α Ρ Κ Έ Τ Ο Υ ΕΚΔ Ό Σ Ε Ι Σ G U T E N B E R G

Γ ΕΡΜΑΝΊΑ, 1929. ΜΑΝΕΚΈ Ν ΒΙΤΡΊ ΝΑΣ ΑΠΌ Τ Η Ν Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ί Α H A E F N E R & S C H O E N

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

λέσχη ανάγνωσης

ΕΆΝ ΑΥΤΌ ΕΊΝΑΙ Ο ΆΝΘΡΩΠΟΣ Ο ΠΡΊΜΟ ΛΈΒΙ (1919-1987) ΓΕΝΝΉΘΗΚΕ, ΜΕΓΆΛΩΣΕ, ΕΡΓΆΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΠΈΡΑΣΕ ΌΛΗ ΤΟΥ ΤΗ ΖΩΉ, μέχρι

τον θάνατό του, στο Τορίνο, χωρίς ποτέ να εγκαταλείψει την πόλη και τη δουλειά του ως χημικός σε εργοστάσιο. Με μία μόνο εξαίρεση: τους έντεκα μήνες της εκτόπισής του στο Άουσβιτς (ολόκληρο το 1944) και το διάστημα που μεσολάβησε μετά την απελευθέρωσή του από εκεί, και μέχρι την περιπετειώδη επιστροφή του στη γενέθλια πόλη του τον Οκτώβριο του 1945. Ήταν ένας από τους μόλις δώδεκα επιζώντες που θα επέστρεφαν στην Ιταλία από τους συνολικά 650 Ιταλούς Εβραίους της περιοχής του που επιβιβάστηκαν στο καμιόνι προς το Άουσβιτς τον Φεβρουάριο του 1944. Όπως θα έλεγε έκτοτε, η εμπειρία του στο Άουσβιτς ήταν το «πανεπιστήμιό» του. Εκεί, στη φρίκη του Ολοκαυτώματος, ήταν που διδάχτηκε τι είναι ο άνθρωπος και αυτή την κάθοδο στην κόλαση είναι που θα αφορούσαν σχεδόν όλα τα βιβλία του, δοκίμια ή μυθιστορήματα που έγραψε κατόπιν. Σημειωτέον, ο Λέβι θα είναι ο πρώτος Εβραίος συγγραφέας, και μάλιστα ήδη από το 1946, που θα τολμήσει να αποτυπώσει στο βιβλίο με τον δηλωτικό τίτλο Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (θα εκδοθεί αρχικά το 1947, ενώ στα ελληνικά από την Άγρα το 1997, σε μετάφραση της Χαράς Σαρλικιώτη) την εμπειρία αυτή, όταν οι περισσότερες αυτοβιογραφικές μαρτυρίες για τα στρατόπεδα εκτόπισης άρχισαν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας πολλές δεκαετίες αργότερα, καθώς το τραύμα δεν επέτρεψε στους περισσότερους την πιο ψύχραιμη επεξεργασία όσων ακραίων καταστάσεων είχαν βιώσει. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες διανοητικές καταθέσεις του ευρωπαϊκού εικοστού αιώνα. Το πρώτιστο ενδιαφέρον του δεν ήταν όμως απλώς η καταδίκη του ναζισμού και της γενοκτονίας των Εβραίων που αυτή η ολοκληρωτική ιδεολογία είχε προκαλέσει αλλά η βαθύτερη κατανόηση ενός ανθρωπολογικού ερωτήματος: τι είναι αυτό που μας κάνει ανθρώπους ακόμα και στις πιο οριακές καταστάσεις της ύπαρξης, όταν δηλαδή διακυβεύεται η ίδια μας η ύπαρξη. Εκείνο που κυρίως έκαναν τα ναζιστικά στρατόπεδα εκτόπισης ήταν η πλήρης καταπάτηση της αξιοπρέπειας του εκτοπισμένου. Ολόκληρος ο μηχανισμός του στρατοπέδου ήταν έτσι οργανωμένος ώστε ο κρατούμενος να παύει να νιώθει άνθρωπος και να περιέρχεται στην κατάσταση ενός ζώου, ενός αγριμιού που θα έκανε τα πάντα στους συγκρατούμενούς του προκειμένου να επιβιώσει ο ίδιος έναντι εκείνων. Με τον τρόπο αυτό έχανε πλήρως την ανθρωπιά του, κάτι που θα τον βάραινε για πάντα ως ντροπή εάν κατάφερνε να επιζήσει. Εξού και η αδυναμία του να μιλήσει κατόπιν για όλα αυτά. Ο Λέβι, ωστόσο, που ήταν ένας δεινός παρατηρητής των ανθρώπινων πραγμάτων και είχε κατανοήσει ήδη, όσο ήταν στο στρατόπεδο, αυτόν τον μηχανισμό απώλειας της ανθρωπινότητας των εκτοπισμένων Εβραίων, είχε εντοπίσει ταυτόχρονα και τον μοναδικό ίσως κρατούμενο που ανθίστατο σε τούτον τον εξευτελισμό: ήταν κι εκείνος Ιταλός Εβραίος, λεγόταν Λορέντσο Περόνε και για έξι μήνες, όσο ήταν και οι δύο στο στρατόπεδο, θα μοιραζόταν με τον Πρίμο τη σούπα του και θα του έδινε μια έξτρα μερίδα ψωμιού χωρίς να ζητήσει ποτέ τίποτε σε αντάλλαγμα. PRIMO LEVI ΕΆΝ ΑΥΤΌ ΕΊΝ ΑΙ Ο Ά ΝΘΡΩΠΟΣ ΜΤΦΡ.: ΧΑΡΆ ΣΑΡΛΙΚΙΏ ΤΗ ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΆΓΡ Α

Αν ο Λέβι όφειλε κάπου την επιβίωσή του, ήταν εν τέλει σ’ εκείνον. Το ερώτημα που προέκυπτε συνεπώς ήταν αν όντως εκείνες οι ποιότητες που σε κάνουν άνθρωπο μπορούν ταυτόχρονα να σου επιτρέψουν να επιβιώσεις σε συνθήκες άγριας ζούγκλας. Το συμπέρασμα, όμως, του συγγραφέα, που θα το διατυπώσει ακόμα πιο καθαρά σε ένα επόμενο βιβλίο του, στο Αυτοί που βούλιαξαν και αυτοί που σώθηκαν (Άγρα), δεν θα είναι αισιόδοξο. Εκείνοι που κατάφεραν να επιβιώσουν ήταν μόνο όσοι είχαν χάσει την ανθρωπιά τους. Οι καλύτεροι, αντιθέτως, θα χάνονταν. Όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Λορέτσο, που, παρότι κατάφερε να επιστρέψει ζωντανός στην Ιταλία, θα πέθαινε το 1952 βουτηγμένος στο αλκοόλ. Ο ίδιος ο Λέβι θα άφηνε την τελευταία του πνοή πολύ αργότερα, το 1987, υποφέροντας από κατάθλιψη. Αν και παραμένει αδιευκρίνιστο αν επρόκειτο για αυτοκτονία, το σίγουρο είναι ότι είχε δει τι σήμαινε για τον άνθρω- ΔΗΜΉΤΡΗΣ Π. πο κάθοδος στον Άδη, ενόσω ήταν ακόμη στη ζωή. Και σίγουρα, για ΣΩΤΗΡΌΠΟΥΛΟΣ όσους παρέμεναν άνθρωποι, ένας αξιοπρεπής θάνατος φάνταζε πολύ καλύτερος από αυτό.

37 ΓΙΆΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗΣ ΌΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΊΑ ΤΟΥ ΟΥΕΛΜΠΈΚ ΔΙΧΆΖΟΥΝ ΈΝΤΟΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΏΣΤΕΣ, υπάρ-

χουν εκείνοι που στηρίζουν τον συγγραφέα και εκείνοι που προτιμούν να τον μισούν. Ωστόσο η Υποταγή, που εκδόθηκε το 2015, κατέρριψε κάθε προηγούμενο ρεκόρ, παγώνοντας και τους σιωπηλούς μετριοπαθείς αλλά και μερικούς φανατικούς θαυμαστές του. Γιατί πράγματι είναι το πιο διφορούμενο και μάλλον το πιο «διαστροφικό» κείμενό του, επειδή τοποθετεί την εικασία στην οποία βασίζεται τόσο στο κέντρο του φάσματος της πραγματικότητας που βιώνουμε όσο και στο κέντρο ενός φάσματος πιθανοτήτων, οι οποίες, αν και δείχνουν σαν πειρακτικές τερατολογίες του συγγραφέα, εκφύονται από υπαρκτούς φόβους των Γάλλων (και του δυτικού κόσμου γενικότερα) ενώπιον του Ισλάμ, εντός και εκτός των θυρών της χώρας τους και της Ευρώπης. Κι έτσι, με την Υποταγή ξέσπασε μια ακόμα πιο έντονη πολεμική εναντίον του Ουελμπέκ, από την οποία το μόνο που προέκυψε, για άλλη μία φορά, ήταν το πόσο εκείνος είναι συμβιβασμένος με την αναπόφευκτη μοίρα κάθε μισάνθρωπου, η οποία είναι η εξής απλή: οι άνθρωποι να τον μισούν ακριβώς τόσο όσο τους μισεί κι εκείνος.

ΥΠΟΤΑΓΉ

Σύμφωνα με την Υποταγή λοιπόν, στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2022 στη Γαλλία κονταροχτυπιούνται στις κάλπες το πολύ γνωστό και υπαρκτό εθνικιστικό και ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν και η Μουσουλμανική Αδελφότητα που δεν υφίσταται ως κόμμα, της οποίας αρχηγός είναι ο μετριοπαθής και ικανότατος Μοχάμεντ Μπεν Αμπές, ο οποίος καταφεύγει σε συνασπισμούς με την αριστερά, τη δεξιά και το κέντρο και καταφέρνει τελικά να κερδίσει τις εκλογές. Η Γαλλία γίνεται ισλαμικό κράτος, τεράστια ποσά πετροδολαρίων εισρέουν στη χώρα για επενδύσεις προς επίτευξη ενός ιδανικού και πλήρους εξισλαμισμού. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα μοιράζει τα υπουργεία στα κόμματα με τα οποία συνεργάστηκε στις εκλογές, κρατώντας για εκείνη το υπουργείο Παιδείας, επειδή θεωρεί πως μόνο με τον έλεγχο της δημόσιας παιδείας το Ισλάμ θα επιβάλει τους όρους και την κυριαρχία του. Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου που τα παρακολουθεί όλα αυτά λέγεται Φρανσουά, είναι Γάλλος και καθηγητής στην Σορβόνη. Αποτελεί αντιπροσωπευτική φιγούρα του σύμπαντος στο οποίο εξελίσσονται όλα τα κείμενα του Ουελμπέκ. Αυτό σημαίνει ότι η ανέμπνευστη διέξοδος της περιγραφής του ως καταθλιπτικού ατόμου είναι ανεπαρκής. Θα ταίριαζε καλύτερα να τον εντάξει κάποιος στο ψυχικό πεδίο της «κατατονίας», υπό την έννοια ότι μοιάζει τόσο παγωμένος έναντι της ζωής, που δείχνει σαν να βιώνει ένα συνεχές έλλειμμα κινητικότητας. Και, φυσικά, είναι το είδος του ανθρώπου που δεν επιθυμεί να υπερασπιστεί καμία πολιτισμική αξία της κοινωνίας του, η οποία είναι παραδομένη στον ατομικισμό, απογοητευμένη από τα πάντα και εντελώς απαθής απέναντι στην παρακμή της. Μέσα σε ένα τέτοιο φόντο όσοι δεν έχουν να περιμένουν τίποτε από το σύστημα στο οποίο ζουν ατενίζουν την καταστροφή του χωρίς ανησυχία. Υπό αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, το να δηλώσει κάποιος την υποταγή του σε μια άλλη λογική προγράμματος ζωής και ύπαρξης δεν θα τον φέρει αντιμέτωπο με κάποιο πένθος ή την ανάγκη να μετανιώσει για την απόφασή του. Ουσιαστικά αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε η Υποταγή: εκφράζει, κυρίως με σαρκασμό, μια πλήρη απόρριψη του σύγχρονου πολιτισμού μας και του συστήματος των ηθικών αξιών στις οποίες όλοι διατεινόμαστε ότι εξακολουθούμε να πιστεύουμε, αλλά αυτό δεν επαληθεύεται ποτέ στην πράξη. ΜΙΣΈ Λ ΟΥΕΛΜΠΈ Κ ΥΠΟΤΑΓΉ ΜΤΦΡ.: ΛΊ ΝΑ ΣΙΠΗΤΆ ΝΟΥ ΕΚΔΌ ΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΊ ΟΝ ΤΗ Σ ΕΣΤΊ ΑΣ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

CHRISTOPHER CLARK Ο Ι Υ Π Ν Ο Β ΆΤ Ε Σ - Π ΏΣ Η Ε Υ Ρ ΏΠ Η Π ΉΓ Ε Σ Τ Ο Ν Π ΌΛ Ε Μ Ο Τ Ο 1 9 1 4 Μ Τ Φ Ρ . : Κ ΏΣ Τ Α Σ Κ Ο Υ Ρ Ε Μ ΈΝ Ο Σ Ε Κ Δ ΌΣ Ε Ι Σ Α Λ Ε Ξ ΆΝ Δ Ρ Ε Ι Α ΤΑ ΣΕΝΤΌΝΙΑ ΣΤΟ ΚΡΕΒΆΤΙ ΕΊΝΑΙ ΑΚΌΜΗ ζεστά, το γαλλικό

μυθιστόρημα της βασίλισσας Ντράγκα ανοιχτό και πεταμένο βιαστικά, όταν οι συνωμότες των Καρατζόρτζεβιτς μπαίνουν τη νύχτα της 10ης προς την 11η Ιουνίου 1903 στη βασιλική κρεβατοκάμαρα. Ο βασιλιάς Αλέξανδρος Ομπρενόβιτς και η βασίλισσα Ντράγκα μόλις που προλαβαίνουν να κρυφτούν σ’ έναν βοηθητικό χώρο. Σχεδόν γυμνοί. Ο βασιλιάς μ’ ένα κόκκινο πουκάμισο, η βασίλισσα με την κομπινεζόν και μία μόνο κίτρινη κάλτσα. Οι συνωμότες τους ανακαλύπτουν και τους γαζώνουν με εκατοντάδες σφαίρες. Στη συνέχεια, βεβηλώνουν τα πτώματα. «Μαχαίρωσαν τα πτώματα με σπαθιά, τα ξέσκισαν με μια μπαγιονέτα, τα ξεκοίλιασαν εν μέρει και τα λιάνισαν μ’ ένα τσεκούρι, ώσπου έγιναν αγνώριστοι», σύμφωνα με μια μαρτυρία του Ιταλού κουρέα του βασιλιά, που τον διέταξαν να ντύσει τα πτώματα και να τα ετοιμάσει για την κηδεία. Το κομμάτι του αποξηραμένου δέρματος από τον μαστό της βασίλισσας το κουβαλούσε πάντα μαζί του σαν τρόπαιο ο βασιλοκτόνος αξιωματικός Βέμιτς. Ήταν το τεκμήριο μιας βασιλοκτονίας και ταυτόχρονα ενός κυνηγιού αλληλοεξόντωσης δύο βαλκανικών δυναστειών, των Ομπρενόβιτς και των Καρατζόρτζεβιτς. Ένα κυνήγι τοπικό που βρίσκεται στην αφετηρία μίας από τις μεγαλύτερες εκατόμβες του ευρωπαϊκού εικοστού αιώνα, του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, από κεί που άρχισαν όλα. Το γεγονός της βασιλοκτονίας παρουσιάζει ο ιστορικός Κρίστοφερ Κλαρκ στο συναρπαστικό βιβλίο του Οι υπνοβάτες - Πώς η Ευρώπη πήγε στον Πόλεμο το 1914. Ο Κλαρκ μας δείχνει εδώ «τις πολυμερείς διεργασίες αλληλεπίδρασης» και επιμένει στις «βραχείας εμβέλειας και αστάθμητες ανακατατάξεις που καθόρισαν τη διαμόρφωση των συνθηκών κάτω από τις οποίες ξετυλίχτηκε η κρίση του 1914». Από την οπτική αυτή, η αφήγηση του Κλαρκ είναι πολύ πρωτότυπη, αφού δίνει σημασία εξίσου και στη μεγάλη εικόνα και στις μικρές. Αυτή η οπτική αποτυπώνεται και στη δομή του βιβλίου. Ένα πρώτο μέρος με την κατάσταση στα Βαλκάνια, πολύ πριν από το καταλυτικό γεγονός του Σαράγεβο, δηλαδή τη δολοφονία του Φραγκίσκου Φερδινάνδου. Ένα δεύτερο μέρος με το τι συμβαίνει στην Ευρώπη. Ένα τρίτο –και τελευταίο– με την επιστροφή στα Βαλκάνια, τη δολοφονία του Φραγκίσκου Φερδινάνδου και την έκρηξη του πολέμου. Ο Κλαρκ αναφέρεται επίσης στις «δομές» που αναδύονται μεταξύ 1904-07, διάστημα που το ονομάζει «εποχή μεγάλης καμπής», χωρίς τις οποίες δεν θα ήταν εφικτός ο ηπειρωτικός πόλεμος, και συνδέει τη γενίκευση της σύρραξης με το «πώς οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων διαμόρφωσαν το περιεχόμενο των πολιτικών και πώς το χαλαρωτικό δίκτυο των ηπειρωτικών συμμαχιών συμπλέχθηκε με συγκρούσεις που εξελίσσονταν στα Βαλκάνια». Εδώ τοποθετεί και το επεισόδιο στην κρεβατοκάμαρα του βασιλιά Αλέξανδρου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η προσέγγιση του Κλαρκ είναι βαλκανοκεντρική – και αυτό είναι μια πρωτιά στην ιστοριογραφία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. ΝΊΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΆΚΗΣ

OI YΠNOBATEΣ

λέσχη ανάγνωσης

Λ Ο Ν Δ Ί Ν Ο , 1 9 3 8 . Σ Κ ΆΒ Ο Ν Τ Α Σ Χ Α Ρ Α Κ ΏΜ Α Τ Α Σ Ε Π ΆΡ Κ Ο

ΑΝΑΦΟΡΆ ΣΕ ΜΙΑ ΑΚΑΔΗΜΊΑ

Ο ΛΌΓΟΣ ΤΟΥ, ΕΎΣΤΟΧΟΣ, ΔΙΑΥΓΉΣ, ΠΟΛΥΣΎΝΘΕΤΟΣ, φανερώνει υψηλό επίπεδο διάνοιας. Αφηγείται

την ιστορία του. Θυμάται την ημέρα της αιχμαλωσίας του σε μια ακτή της Χρυσής Ακτής, όταν ομάδα κυνηγών τον τραυμάτισε στο μάγουλο και στον γοφό. Η πρώτη σφαίρα άφησε μια μεγάλη κόκκινη πληγή στο πρόσωπό του, χάρη στην οποία κέρδισε το τωρινό όνομά του: Κόκκινος Πίτερ. Περιγράφει το ταξίδι του προς την Ευρώπη, αιχμάλωτος στο αμπάρι ενός πλοίου. Το κλουβί ήταν «πολύ χαμηλό για να σταθώ όρθιος και πολύ στενό για να καθίσω», θυμάται. Περνούσε τον καιρό του «κλαίγοντας μάταια με λυγμούς, κυνηγώντας μύγες, γλείφοντας με απάθεια μια καρύδα, χτυπώντας το κρανίο μου στο ξύλο, βγάζοντας γλώσσα σε όποιον ερχόταν κοντά μου». Έπρεπε πάση θυσία να επιβιώσει. Ακόμη κι αν χρειαζόταν να μεταλλαχθεί και να μεταπηδήσει σ’ εκείνο το είδος που ευθυνόταν για τη δυστυχία του: το ανθρώπινο. «Δεν υπήρχε καμία άλλη διέξοδος, οπότε έπρεπε να επινοήσω μία, διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να ζήσω». Η λύση σχηματοποιήθηκε σταδιακά μέσα στο μυαλό του: « Έπρεπε να σταματήσω να είμαι πίθηκος». Και σταμάτησε. Μιμήθηκε όλες τις συνήθειες των ανθρώπων, έμαθε να φτύνει, να πίνει, να καπνίζει πίπα και να μιλάει. Τώρα ακολουθεί λαμπρή καριέρα ως ηθοποιός του βαριετέ. Τι είναι αυτό το παράξενο πλάσμα που φέρει ενώπιόν μας ο Φραντς Κάφκα στο κορυφαίο διήγημά του; Τι είναι ένας πίθηκος που έχει εγκαταλείψει την πιθηκοσύνη του; Ο Κόκκινος Πίτερ, θύμα της αποικιοκρατικής βαρβαρότητας των Ευρωπαίων, κινείται στο μεταίχμιο όλων των δυϊσμών με τους οποίους έχουμε μάθει να αποκωδικοποιούμε τον κόσμο. Ούτε πια «ζώο», ούτε ακριβώς «άνθρωπος», ένας «άγριος» που εξαναγκάστηκε να ζήσει με τους «πολιτισμένους», ένας queer πίθηκος που δεν ανήκει σε καμία «καθαρή» κατηγορία, που συμπεριφέρεται σαν άνθρωπος, αλλά διατηρεί σεξουαλικές σχέσεις με μια πιθηκίνα, παιδί ενός «ξένου» και μιας «απεδαφικοποιημένης γλώσσας» («οι Εβραίοι που γράφουν στα γερμανικά είναι σαν παγιδευμένα ζώα», εξομολογούνταν ο Κάφκα στον Μαξ Μπροντ), ένα κακοποιημένο πλάσμα που διασώθηκε από τον όλεθρο υιοθετώντας τους κώδικες του βασανιστή του, ενσωματωμένο αλλά πάντοτε αποξενωμένο, ενδυναμωμένο αλλά ουδέποτε εναρμονισμένο, ανεξιχνίαστα «αφύσικο», ένας επιζών που εισήλθε στη γλώσσα για να εξέλθει από τον αφανισμό, πετσοκομμένος θριαμβευτής που φέρει σε κοινή θέα τα τραύματά του και που συνεχίζει, εκατό χρόνια μετά τη λογοτεχνική γέννησή του, να καταθέτει τη μαρτυρία του, την καμουφλαρισμένη διαμαρτυρία του, δίνοντας φωνή στους απανταχού καταπιεσμένους, εγκλωβισμένους και αποκλεισμένους, εις μάτην(;) απευθυνόμενος σε μια Ακαδημία ανάλγητων και έκθαμβων Φ Ρ Α Ν Τ Σ Κ ΆΦ Κ Α ηλιθίων, ημών των ακροατών του, θέτοντας τα πιο καίρια ερωτήματα, αυτά που επειγόντως αξιώνουν Η Μ Ε Τ Α Μ Ο Ρ Φ Ω Σ Η Κ Α Ι απαντήσεις, σε μια εποχή, τη σημερινή, όπου η ζωή καθίσταται ζήτημα πολιτικής και η πολιτική Α Ν Α Φ Ο Ρ Ά Σ Ε Μ Ι Α Α Κ Α Δ Η Μ ΊΑ έρχεται να καθορίσει την υπόσταση της ζωής (Santner), όπου τα όρια μεταξύ του ανθρώπου και του Μ Τ Φ Ρ . : Σ ΆΒ Β Α Σ Σ Τ Ρ Ο ΎΜ Π Ο Σ , Δ Α Ν ΆΗ Σ Π Η Λ Ι ΏΤ Η «άλλου» –του βιολογικού, του τεχνολογικού, του περιβαλλοντικού– διαβρώνονται καθημερινά και οι Ε Κ Δ ΌΣ Ε Ι Σ Ν Ε Φ ΈΛ Η αντιλήψεις μας για την οποιαδήποτε κανονικότητα κλονίζονται, κατακρημνίζονται, προκαλώντας ριζική αναθεώρηση των φιλοσοφικών, πολιτιστικών και καλλιτεχνικών πεδίων κατανόησης του Είναι. «Η μοναξιά του Κάφκα τον ανοίγει σε όλα όσα διαπερνούν την Ιστορία σήμερα», έγραφαν ήδη οι Ντελέζ-Γκαταρί το 1975, στη μελέτη τους για μια «ελάσσονα λογοτεχνία».* Το ένοχο, εγκληματικό παρελθόν του ευρωπαϊκού πολιτισμού αναδύεται σπαρακτικά σε αυτό το διήγημα που μας φέρει αντιμέτωπους με τα φαντάσματα των εξοντωμένων, των φιμωμένων, των περιθωριοποιημένων, των ανθρώπινων και μη-ανθρώπινων υπάρξεων που πάσχισαν και πασχίζουν, συχνά υποκύπτονας στα τραύματά τους, να εξασφαλίσουν την αναγνώριση που τους αξίζει και την ελευθερία που τους αναλογεί. ΛΟΥΊΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΈΑ * Deleuze and Guattari, «Kafka: Ρour une littérature mineure» (Paris, 1975)

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΌΤΕΡΟ ΒΙΒΛΊΟ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΎ ΑΙΏΝΑ ΚΑΤΆ ΤΟΝ ΜΊΛΑΝ ΚΟΎΝΤΕΡΑ, ο οποίος το χαρακτηρίζει ως «τον ακρογωνιαίο λίθο της παράδοσης του

σύγχρονου ευρωπαϊκού μυθιστορήματος», είναι ταυτόχρονα η φωνή του Κάφκα, του Τζόις και του Τόμας Μαν σε ένα αριστούργημα που ακροβατεί ανάμεσα στο μυθιστόρημα, το πολιτικό δοκίμιο και την ποίηση. Πρόκειται για ένα μεγάλο εγχείρημα καταγραφής των κεντρικών ιδεολογιών-ιδεοληψιών που οδήγησαν στον ναζισμό αλλά και στον φανατισμό που εξέθρεψε τις μεγαλύτερες αυταπάτες, σαν αυτές που φαίνεται να κατατρέχουν τους πρωταγωνιστές: στον πρώτο τόμο τον ρομαντικό Πάσενοβ, στον δεύτερο τον στρατευμένο Ες. Αν δεν υπήρχαν οι απόλυτες ιδεολογίες και η κατάρρευση των κεντρικών αξιών στην Ευρώπη, προφανώς δεν θα υπήρχαν τα σαθρά κατασκευάσματα που προκάλεσαν την αποσύνθεσή της, τουλάχιστον αυτό φαίνεται να αποπειράται να καταγράψει μέσα από το σπουδαίο αυτό βιβλίο ο εβραϊκής καταγωγής Αυστριακός συγγραφέας. Ξεκίνησε να γράφει την τριλογία του την περίοδο του Μεσοπολέμου, διαβλέποντας προφητικά, όπως και ο Φραντς Κάφκα, την άνοδο του ναζισμού και τη διαμόρφωση ενός απολυταρχικού πνεύματος, άμεσα συνδεδεμένου με τα αδιέξοδα των ιδεολογιών. Γι’ αυτό και αποφασίζει να ονομάσει τον πρώτο τόμο Πάσενοβ ή ο Ρομαντισμός, 1888, τον δεύτερο Ες ή η Αναρχία, 1903 και τον τρίτο Χούγκεναου ή ο Ρεαλισμός, 1918, εξηγώντας άμεσα στον αναγνώστη το ταμπλό βιβάν πάνω στο οποίο θα ξετυλίξει το ρηξικέλευθο μυθιστόρημά του.

ΥΠΝΟΒΆΤΕΣ Πολεμώντας και ο ίδιος με κάθε τρόπο ενάντια στον φασισμό και στον φανατισμό ως ένα άκρως ελεύθερο πνεύμα που δεν χώρεσε σε ταμπέλες, προσπάθησε να ιδρύσει, μαζί με τους Αϊνστάιν, Τόμας Μαν και Στέφαν Τσβάιχ, μια οργάνωση κόντρα στην καταστρατήγηση των βασικών ανθρώπινων ελευθεριών και το χιτλερικό Anschluss (προσάρτηση της Αυστρίας), με αποτέλεσμα να φυλακιστεί από τους ναζί. Ο Τζέιμς Τζόις πέτυχε τελικά την αποφυλάκισή του και τον βοήθησε, με τη συνεργασία του ίδιου του Ρούσβελτ, να διαφύγει στην Αμερική, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή το 1951. Ο Κούντερα, που τον θαύμαζε απεριόριστα, θύμιζε πάντα ότι ο Μπροχ δεν χαρίστηκε ποτέ σε κανέναν και ήταν ο πρώτος που διείδε με αυτό το αριστούργημα τη μετάλλαξη της Ευρώπης σε μαύρη ήπειρο για τους ίδιους της τους κατοίκους. Όπως γράφει χαρακτηριστικά σε ένα από τα κείμενά του για τον Μπροχ: «Ο Ες (δεύτερος τόμος) αναζητά τη δικαιοσύνη άλλοτε στον συνδικαλιστικό αγώνα, άλλοτε στη θρησκεία, σήμερα στην εξουσία της αστυνομίας, αύριο στο όνειρο της Αμερικής όπου θέλει να μεταναστεύσει. Θα μπορούσε να είναι ένας τρομοκράτης, αλλά επίσης και ένας μετανοημένος τρομοκράτης που καταδίδει τους συντρόφους του. Όλα τα πάθη της αιματηρής ιστορίας του εικοστού αιώνα συμπεριλαμβάνονται, διαγιγνώσκονται και διαφωτίζονται στην ασήμαντη περιπέτειά του».

ΧΈ ΡΜΑΝ ΜΠΡΟΧ ΥΠΝΟΒΆ ΤΕΣ ΜΤΦΡ.: ΚΏ ΣΤΑΣ ΚΟΥΝΤΟΎ Ρ Η Σ ΕΚΔΌ ΣΕΙΣ ΜΈ ΔΟΥΣΑ

ΜΙΑ ΚΙΝΗΤΉ ΓΙΟΡΤΉ

ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΊΟ ΠΟΥ ΈΡΧΕΤΑΙ ΠΡΏΤΟ ΣΤΟ ΜΥΑΛΌ ΤΟΥ αγγλοσαξονικού κόσμου στο άκουσμα της

λέξης «Ευρώπη». Ίσως πρόκειται για την πιο φαντασμαγορική, όπως ακριβώς περιγράφει ο τίτλος, εικόνα του ελεύθερου, ανεξάρτητου ευρωπαϊκού ταμπεραμέντου όπως εκφράστηκε από τους συγγραφείς και καλλιτέχνες που κατέκλυσαν το Παρίσι την περίοδο του Μεσοπολέμου, διαμορφώνοντας την ελευθεριακή εικόνα της πόλης του φωτός. Όλο το σκηνικό της αβίαστης δημιουργικότητας, που εκφραζόταν μέσα από κείμενα αλλά και συζητήσεις με τη συνοδεία αμέτρητων κρασιών και ερώτων, ξεδιπλώνεται στις σελίδες του κλασικού πλέον αυτοβιογραφικού αυτού έργου. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1964, δηλαδή τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Νομπελίστα, και συνιστά το πιο χαρακτηριστικό χρονικό της εποχής της ευρωπαϊκής περιπλάνησης, τότε που ο Χέμινγουεϊ πρωτοήρθε σε επαφή με τα μεγάλα πνεύματα και τις μεγάλες αναταράξεις που συγκλόνισαν τη Γηραιά Ήπειρο. Στο Παρίσι ο ίδιος δεν συνευρέθηκε μόνο με άλλα μέλη της λεγόμενης «Χαμένης Γενιάς» όπως το ζεύγος Φιτζέραλντ, αλλά ανέπτυξε και στενή φιλία με τον Τζον Ντος Πάσος, τη Γερτρούδη Στάιν και άλλους κορυφαίους Έ Ρ Ν Ε Σ Τ Χ Έ Μ Ι Ν Γ Ο Υ Ε Ϊ συγγραφείς. Περιγράφει, μεταξύ άλλων, αναλυτικά Μ Ι Α Κ Ι Ν Η Τ Ή Γ Ι Ο Ρ Τ Ή και με τον πλέον γλαφυρό τρόπο τις ευρωπαϊκές ΜΤΦΡ.: ΣΤΑΎΡΟΣ περιπλανήσεις του και το πώς τελικά βρέθηκε στην ΠΑΠΑΣΤΑΎΡΟΥ Ε Κ Δ Ό Σ Ε Ι Σ πόλη του φωτός μαζί με την πρώτη του γυναίκα και Κ Α Σ Τ Α Ν Ι Ώ Τ Η τον γιο τους, ενώ καταθέτει τις σκέψεις του για τη λογοτεχνία και δεν φοβάται να κριτικάρει ακόμα και τους πιο περίοπτους ομοτέχνους του. Ήταν τότε, επίσης, που ο σπουδαίος Πάουντ μεσολάβησε ώστε ο Χέμινγουεϊ να δημοσιεύει κείμενά του σε διαφορετικά περιοδικά ώστε να μπορεί να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Είναι το ίδιο διάστημα που ο Χέμινγουεϊ δανείζεται βιβλία αλλά και χρήματα από τη διάσημη ιδιοκτήτρια του «Shakespeare & Co» Σίλβια Μπιτς, όταν, παρά την ανέχεια, βίωνε, όπως και ο ίδιος παραδέχεται, την πιο ευτυχισμένη περίοδο της ζωής του. Γράφει χαρακτηριστικά: «Αν είχες την τύχη να ζήσεις τα νιάτα σου στο Παρίσι, τότε, όπου κι αν βρεθείς την υπόλοιπη ζωή σου, θα το κουβαλάς μαζί σου, γιατί το Παρίσι είναι μια αέναη γιορτή». Ενδεχομένως η μυθολογία της Ευρώπης και η άχραντη στα μάτια των Αμερικανών εικόνα του Παρισιού να μην υπήρχαν χωρίς αυτό το βιβλίο.

TINA MΑΝΔΗΛΑΡΆ

λέσχη ανάγνωσης

Ο ΚΌΚΚΙΝΟΣ ΛΙΜΌΣ - Ο ΠΌΛΕΜΟΣ Τ ANNE APPLEBAUM Ο ΚΌ ΚΚΙΝΟΣ ΛΙΜΌ Σ - Ο Π Ό Λ Ε Μ Ο Σ Τ Ο Υ Σ Τ Ά Λ Ι Ν Ε Ν Α Ν Τ Ί Ο Ν ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΊ ΑΣ ΜΤΦΡ.: ΜΕΝΈ ΛΑΟΣ ΑΣΤΕ Ρ Ί Ο Υ ΕΚΔΌ ΣΕΙΣ ΑΛΕΞΆ ΝΔΡΕΙΑ

ΉΤΑΝ ΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΆΝΟΙΞΗΣ ΤΟΥ 1932. Οι αγρότες της Ουκρανίας είχαν αρχίσει να λιμοκτονούν. Παιδιά πρησμένα από την πείνα,

οικογένειες που έτρωγαν γρασίδι και τα ζώα εξαφανισμένα από την ύπαιθρο. Ηλικιωμένοι, νέοι και παιδιά ήταν πεινασμένοι, εξαντλημένοι, παγωμένοι και άπλυτοι. Η κατάσταση γίνονταν όλο και χειρότερη. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα παρουσιάστηκαν ακραία φαινόμενα κανιβαλισμού, κλοπών και άλλων ανόμων πράξεων. Την ίδια στιγμή, γονείς εγκατέλειπαν τα παιδιά τους, τα ορφανοτροφεία γέμιζαν, ενώ τα πτώματα είχαν προκαλέσει υγειονομική κρίση. Παράλληλα, η ελίτ της Ουκρανίας δεχόταν συλλογική επίθεση με συλλήψεις και φόνους διανοουμένων, ακαδημαϊκών, συγγραφέων και καλλιτεχνών. Όλο αυτό ήταν αποτέλεσμα της απόφασης του Σοβιετικού ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν να κολεκτιβοποιήσει τη γεωργία το 1929. Έκτοτε, αυτή η μαύρη σελίδα στην ιστορία της Ουκρανίας και της Ευρώπης γενικότερα ονομάστηκε Χολοντομόρ (Holodomor) και αναφέρεται ακριβώς στον λιμό που εκδηλώθηκε στην τότε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας από το 1932 έως το 1933 και κορυφώθηκε στα τέλη της άνοιξης του 1933. Την αποκαλυπτική ιστορία του Κόκκινου Λιμού, ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του Στάλιν, που οι προεκτάσεις του είναι αισθητές μέχρι σήμερα, εξιστορεί η διακεκριμένη ιστορικός Aν Άπλμπαουμ στο βιβλίο της Ο κόκκινος λιμός - Ο πόλεμος του Στάλιν εναντίον της Ουκρανίας. Διατρέχοντας όλα τα συνταρακτικά γεγονότα –αποτέλεσμα διεισδυτικής και αναλυτικής έρευνας– που παρατίθενται στις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει τις αιτίες αλλά και τα τρομερά συμβάντα αυτού του πολύπλοκου θέματος. Να θυμίσουμε ότι το σοβιετικό κράτος είχε φροντίσει να καταστρέψει όλα τα τοπικά αρχεία σχετικά με την ιστορία του λιμού της περιόδου 1932-1933 και να αλλοιώσει τα δεδομένα των απογραφών, ενώ οι Ουκρανοί απαγορευόταν να μιλούν για όσα είχαν συμβεί. Ουσιαστικά, η κολεκτιβοποίηση της γεωργίας είχε ως αποτέλεσμα την πτώση της παραγωγής, την αποδιοργάνωση της αγροτικής οικονομίας και ένα πρωτοφανές έλλειμμα τροφίμων, πυροδοτώντας μια σειρά αγροτικών εξεγέρσεων. Σε μια περίοδο που κυριαρχεί η πολεμική σύρραξη Ρωσίας - Ουκρανίας αξίζει να διαβαστεί η καθηλωτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη της βραβευμένης ιστορικού και συγγραφέως. Να θυμίσουμε ότι η Aν Άπλμπαουμ είναι καθηγήτρια στο London School of Economics, αρθρογραφεί στη «Washington Post», στη «New York Review of Books», στο «Atlantic» και είναι συγγραφέας των εμβληματικών βιβλίων Γκουλάγκ και Σιδηρούν Παραπέτασμα. Η μελέτη του λιμού βοηθά, κατά την Αμερικανίδα διανοουμένη, να εξετάσουμε τη σημερινή Ουκρανία, καθώς προσφέρει έναν οδηγό ερμηνείας της πολιτικής συμπεριφοράς της Ρωσίας, η οποία πάντοτε θεωρούσε ότι οι Ουκρανοί είναι «ένας λαός με τους Ρώσους». «Είμαστε ένας λαός, ένα ενιαίο σύνολο», έγραφε σε πρόσφατο άρθρο του ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν. Σύμφωνα με τη ρήση του διάσημου ιστορικού Tίμοθι Σνάιντερ, «η επιβεβλημένη λιμοκτονία των Ουκρανών αγροτών ήταν μέρος μιας ευρύτερης (σοβιετικής) πολιτικής κατά του ουκρανικού έθνους». Αυτός ο καταστροφικός λιμός, ο πιο φονικός στην ευρωπαϊκή ιστορία, προκάλεσε τον θάνατο τεσσάρων εκατομμυρίων Ουκρανών με την αιτιολογία της τιμωρίας της χώρας για την απείθεια που έδειξε στο σοβιετικό καθεστώς κατά τις ουκρανικές επαναστάσεις του 1917 και του 1930. Όπως σημειώνει η Άπλμπαουμ, αντί να στείλει βοήθεια, το σοβιετικό κράτος χρησιμοποίησε τον λιμό για να απαλλαγεί από ένα πολιτικό πρόβλημα. Έτσι, οι νεκροί Ουκρανοί υπήρξαν τα στοχευμένα θύματα του κράτους. Η ιστορία του λιμού ήταν μια ευρωπαϊκή τραγωδία χωρίς ευτυχές τέλος. Ο ουκρανικός λαός εδώ και πολλά χρόνια παλεύει να διαφυλάξει την εθνική του ταυτότητα, αλλά, δυστυχώς, όλες οι προσπάθειες έχουν πνιγεί στο αίμα. Στο συγκλονιστικό χρονικό που μας προσφέρει η γνωστή συγγραφέας αντιλαμβανόμαστε ξεκάθαρα πόσες φορές επιχειρήθηκε ο εκρωσισμός της ουκρανικής ταυτότητας. Σήμερα, που ο πόλεμος ακόμη μαίνεται στα εδάφη της, η Ουκρανία για άλλη μια φορά αναμετριέται με το πληγωμένο παρελθόν της. Και η Ευρώπη έρχεται αντιμέτωπη μ’ ένα από τα πιο δραματικά γεγονότα στην ιστορία της.

ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

ΤΟΥ ΣΤΆΛΙΝ ΕΝΑΝΤΊΟΝ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΊΑΣ

Ο Χ Ρ I Σ Τ Ό Σ Τ Ω Ν Χ Α Ρ Α Κ Ω Μ ΆΤ Ω Ν , A ' Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ο Σ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ

λέσχη ανάγνωσης

ΤΑΞΊΔΙ ΣΤΗΝ ΆΚΡΗ ΤΗΣ ΝΎΧΤΑΣ Λ Ο Υ Ί-ΦΕΡΝΤΙΝΆΝ ΣΕΛΊ Ν Τ Α Ξ ΊΔΙ ΣΤΗΝ ΆΚΡΗ ΤΗΣ ΝΎ ΧΤΑΣ Μ Τ Φ Ρ .: ΣΕΣΊΛ ΙΓΓΛΈ ΣΗ-ΜΑΡΓΈ ΛΛΟΥ Ε Κ Δ Ο ΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΊ ΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΊ ΑΣ

TINA MΑΝΔΗΛΑΡΆ

O ΣΤΈΦΑΝ ΤΣΒΆΙΧ ΥΠΉΡΞΕ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΘΕΡΜΟΎΣ υποστηρι-

κτές της ευρωπαϊκής ιδέας, καθώς είχε διαβλέψει από νωρίς πως η τρομακτική άνοδος των εθνικισμών θα σήμανε το τέλος της αλλά και πως η ίδια θα αντιστεκόταν μέσα από τις πνευματικές της κατακτήσεις. Πρόκειται για το μεγάλο όραμα της κοινής ευρωπαϊκής ιδέας και παιδείας που βασιζόταν στην καλλιέργεια, στα κοινά ακούσματα και διαβάσματα, το οποίο δεν έπαυε να διακηρύσσει με τα παρεμβατικά του κείμενα ο ίδιος, τολμώντας, μάλιστα, να προχωρήσει, μαζί με τον Τόμας Μαν, στη δημιουργία μιας κοινής ομάδας κατά του φασισμού και υπέρ της ειρήνης. Από νωρίς έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την αναπόφευκτη έλευση του ναζισμού και την πανταχού επικράτηση των εθνικισμών, δηλαδή του δηλητηρίου που, όπως έλεγε, πότιζε το ήδη τραυματισμένο σώμα της Ευρώπης. Εκτός από τα παρεμβατικά του κείμενα το 1932 και του 1934, ο Τσβάιχ αποφάσισε να γράψει το χρονικό ενός κόσμου που χάνεται, μιας Ευρώπης μεγαλεπήβολης, με επιβλητικά πολιτιστικά μνημεία, εν είδει αυτοβιογραφίας, στην οποία έδωσε τον τίτλο Ο κόσμος του χθες. Εδώ η Αυστρία προβάλλεται ως μια αυτοκρατορία, που ωστόσο εμφύσησε στους κατοίκους της, ειδικά σε αυτούς της Βιέννης, την αίσθηση ότι δεν ανήκουν σε ένα κράτος αλλά σε έναν τεράστιο πολιτισμό και αυτούς καλούσε, όπως και όλους τους Ευρωπαίους συνομιλητές του, Γερμανόφωνους και μη, να αναλογιστούν, προτού παραδώσουν στα χέρια του Χίτλερ τον πρώτο λόγο και την εξουσία, προτού καταργήσουν όλα τα παραδεδομένα παιδευτικά πρότυπα.

ΤΟ ΠΙΟ ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΌ ΊΣΩΣ ΜΥΘΙΣΤΌΡΗΜΑ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΎ ΑΙΏΝΑ συνοψίζει με τον πιο άγριο, κραυγαλέο, εκκωφαντικό, καταγγελτικό και γοητευτικά λογοτεχνικό τρόπο το τρομακτικό τοπίο του πολέμου που κατασπάραξε όλες τις αλήθειες και τις ανέμελες αβεβαιότητες. Βιώνοντας από κοντά τον θάνατο σε κάθε μορφή του, ως στρατιώτης και γιατρός στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και κρατώντας μια πένα που είναι σαν να βουτάει πρώτα στη χολή για τη φύση του ανθρώπου και μετά στο αίμα, ο αφόρητα ταλαντούχος Λουί-Φερντινάν-Ογκίστ Ντετούς (το πραγματικό και πλήρες όνομα του Σελίν) αφουγκράζεται την ικμάδα της ανθρώπινης ύπαρξης και κάθε υπαρξιακή αγωνία. Ο Σελίν δεν μπορεί να δει κανένα γαλάζιο σύννεφο να απλώνεται πάνω από την ευρωπαϊκή ήπειρο, παρά μόνο απελπισία, φρίκη και αίμα: «Η αλήθεια τούτου του κόσμου είναι ο θάνατος. Πρέπει να διαλέξεις, ή το τέρμα ή το ψέμα. Εγώ δεν μπόρεσα ποτέ να σκοτωθώ», γράφει μέσα από τον ήρωα-alter ego του Μπαρνταμού. Ξέρει, άλλωστε, ότι εκτός από τη φρίκη των χαρακωμάτων που έζησε ο ίδιος από κοντά στην Ευρώπη, υπάρχουν οι πιο μακρινές αμαρτίες της αποικιοκρατίας, η υποδούλωση, η αθλιότητα των απρόσωπων εργοστασίων, οι δοξασίες της μάζας, η μετριότητα, η κακία και η ψευτιά που περιγράφονται με καταγγελτική ακρίβεια στο Ταξίδι στην άκρη της νύχτας. Με άλλα λόγια, όλα αυτά που βίωσε και τον μετέτρεψαν σε έναν από τους πιο γνωστούς μισάνθρωπους της Ιστορίας, με έναν λόγο όμως που ελάχιστοι κατάφεραν να αρθρώσουν στα ατελείωτα κατηγορώ κατά των προφάσεων του ευρωπαϊκού ιδεώδους. Γι’ αυτό και δύσκολα μπορείς να δώσεις στον Σελίν έναν μόνο χαρακτηρισμό όπως αυτός του αντισημιτισμού που έσπευσαν πάρα πολλοί να του αποδώσουν εξαιτίας των περιγραφών του κατά των Εβραίων αλλά και των προσωπικών του δηλώσεων. Την ίδια στιγμή, όμως, ο Σελίν εκφράζει έντοΜε τρόπο γλαφυρό και με τη γνωστή μυθιστορηματική του νο αποτροπιασμό προς οποιαδήποτε φυλετική ή εθνική κοινότητα, ακόμα δεινότητα ο Τσβάιχ περιγράφει τη Βιέννη και τις υπόλοιπες και τη δική του, και ο ίδιος, παρότι αγοραφοβικός και μισάνθρωπος, δεν ευρωπαϊκές πόλεις ως κέντρα ενός πολιτισμού που κινδυνεύέπαψε ποτέ να δείχνει ευαισθησία προς τους πάσχοντες, φροντίζοντας ουν να παραδοθούν χωρίς αντίσταση στη σαρωτική λαίλαπα κάθε κατατρεγμένο στο φτωχό του δωματιάκι, όπου ζούσε μόνος, παρέα του φασισμού, γι’ αυτό και κάνει έκκληση για κοινή ειρήνη με τον παπαγάλο του. Το βιβλίο του έχει, άλλωστε, τεράστιες δόσεις αυτομε σκοπό τη διατήρηση και την πρόοδο του ευρωπαϊκού ποβιογραφικών εμπειριών, αφού και ο ίδιος, όπως και ο ασυμβίβαστος ήρωάς λιτισμού. Από το Βερολίνο την εποχή της Βαϊμάρης έως το του Μπαρνταμού, αποφάσισε να καταταγεί στον στρατό και να πολεμήσει αντίστοιχα κοσμοπολίτικο Παρίσι, όλες οι ευρωπαϊκές πόλεις ενάντια στους Γερμανούς στον Α’ Παγκόσμιο, ξεκινώντας έτσι το δικό του απέπνεαν μια αισιόδοξη αίσθηση που κινδύνευε να συντριβεί Ταξίδι στην άκρη της νύχτας. Αφού ζει το παράλογο του πολέμου, αποφασίζει από τον φασισμό που είχε αρχίσει ήδη να επικρατεί παντού. να λιποτακτήσει, αλλά δεν τα καταφέρνει, εξασφαλίζοντας μάλιστα με Απέναντι στους μικρόνοες πολιτικούς ο Τσβάιχ εξακολουθεί ειρωνικό τρόπο ένα σχετικό παράσημο, καθώς τραυματίζεται και αλλάζει να προτάσσει ως ιδανικούς συνομιλητές τον Ρολάν, τον Ρίλκε, διάφορα νοσοκομεία. Φεύγοντας αηδιασμένος από την Ευρώπη, πηγαίνει τον Φρόιντ, τον Στράους. Ωστόσο η απαισιοδοξία του ότι ο στην Αφρική, για να διαπιστώσει τις φρικαλεότητες των αποικιοκρατών Ευολοκληρωτισμός έδειχνε ήδη απειλητικά τα δόντια του τον ρωπαίων, ενώ η επόμενη μετάβασή του στην Αμερική δεν θα είναι διόλου ανάγκασε, αφού παρέδωσε τον Κόσμο του χθες στον εκδότη καλύτερη, αφού εκεί θα νιώσει με τον χειρότερο τρόπο τη φτώχεια και την του, να αφήσει την αγαπημένη του Βιέννη και να αναζητήσει εκμετάλλευση στα απέραντα, απρόσωπα και απάνθρωπα εργοστάσια του αλλού καταφύγιο, αρχικά στο Παρίσι και κατόπιν στο ΛονΝτιτρόιτ. Επιστρέφοντας και πάλι στη Γαλλία για να σπουδάσει γιατρός, ο δίνο. Η συντριπτική επέλαση του Χίτλερ τον ανάγκασε να Μπαρνταμού διαπιστώνει, μέσα από το επάγγελμά του αυτήν τη φορά, την καταφύγει μαζί με την αγαπημένη του στη Βραζιλία, όπου αναλγησία και την απληστία της ανθρώπινης φύσης, για να καταλήξει πως προέβη στο απονενοημένο διάβημα. Δυστυχώς, οι φόβοι του τίποτα δεν σώζει τον άνθρωπο και συνολικά την Ευρώπη από τις αμαρτίες για τη σαρωτική επικράτηση του Χίτλερ επαληθεύτηκαν με της, τίποτα δεν είναι περισσότερο σαθρό από την αυταπάτη ότι μπορεί τον χειρότερο τρόπο, αναγκάζοντας αυτόν τον εμπνευσμένο κανείς να ξεφύγει από την ανθρώπινη φύση. Το χυδαιότερο, μάλιστα, απ’ και χαρισματικό Εβραίο να αφανιστεί, μαζί με όλους τους όλα είναι να νομίζει κανείς ότι αξίζει να πολεμήσει για κάτι, να σκοτώσει υπόλοιπους Εβραίους που καταδιώχτηκαν, φυλακίστηκαν τον συνάνθρωπό του για μια ψεύτικη ιδέα. Ως γνήσια φιλειρηνιστής, ο και θανατώθηκαν, στερώντας μας ταυτόχρονα ένα πολύτιμο Σελίν το διακηρύσσει ξεκάθαρα: « Ήμουνα τώρα παγιδευμένος σ’ αυτήν πολιτιστικό κεφάλαιο ευρωπαϊκού πολιτισμού. τη μαζική φυγή, προς τον ομαδικό φόνο, προς τη φωτιά… Ερχόταν από Σ Τ Έ Φ Α Ν Τ Σ Β ΆΙΧ τα έγκατα κι ήταν πια εδώ».

Ο ΚΌΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΑΝΑΜΝΉΣΕΙΣ ΕΝΌΣ ΕΥΡΩΠΑΊΟΥ

Ο Κ Ό Σ Μ Ο Σ Τ Ο Υ Χ Θ Ε Σ – Α Ν Α Μ Ν ΉΣ Ε Ι Σ Ε Ν ΌΣ Ε Υ Ρ Ω Π Α ΊΟ Υ Μ Τ Φ Ρ . : Α Λ Ε Ξ Ί Α Κ Α Λ Α Ν Τ Α Ρ ΊΔ Ο Υ – Τ Α Τ Ι ΆΝ Α Λ Ι ΆΝ Η ΕΚΔΌΣΕΙΣ PRINTA

LiFO / 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2022

ΊΣΩΣ ΕΛΆΧΙΣΤΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΊ ΈΧΟΥΝ ΓΡΆΨΕΙ ΜΕ ΤΈΤΟΙΑ ΕΝΆΡΓΕΙΑ για όλα τα μεγάλα

γεγονότα του εικοστού αιώνα και σίγουρα ακόμα λιγότεροι τον έχουν ζήσει στις πιο ακραίες εκφάνσεις και στα μεγάλα γεγονότα του όπως ο Έρικ Χομπσμπάουμ. Ωστόσο, ο γεννημένος το 1917 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου Εβραιοπολωνικής καταγωγής Βρετανός ιστορικός έφυγε από τη ζωή το 2012, έχοντας καλύψει κυριολεκτικά όλο το εύρος του πολυτάραχου αιώνα, έχοντας λάβει μέρος στον Β’ Παγκόσμιο και έχοντας καταδιωχθεί από τους ναζί αλλά και από τους πολιτικούς του αντιπάλους, που έβαζαν προσκόμματα στην εντυπωσιακή πανεπιστημιακή καριέρα του. Η καταξίωσή του, όμως, ήταν καθολική και συνοδεύτηκε με μια σειρά από βραβεία για την προσφορά του στην ιστορική έρευνα. Διαθέτοντας τον καβαφικό κοσμοπολιτισμό που ξεπέρασε τα σύνορα, ο Έρικ Χομπσμπάουμ, μέσα από το έργο του, φάνηκε να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην καίρια συμβολή του πολιτισμού στην Ιστορία, μπολιάζοντας τα προσωπικά του βιώματα, την αγάπη του για το λεγόμενο περιθώριο του πολιτισμού, όπως ήταν τότε, για παράδειγμα, η τζαζ, με κεντρικά ιστορικά δεδομένα.

Η ΕΠΟΧΉ ΤΩΝ ΆΚΡΩΝ - Ο ΣΎΝΤΟΜΟΣ ΕΙΚΟΣΤΌΣ ΑΙΏΝΑΣ

Με αντίστοιχο τρόπο, γεγονότα που δεν φωτίζονται αρκετά από την Ιστορία, η οποία, ως γνωστόν, γράφεται πάντα από την πλευρά των νικητών, αποκαλύπτονται στο τελευταίο μέρος της τετραλογίας του που αφορά την εποχή των μεγάλων πολέμων και των ιδεολογικών συγκρούσεων στην Ευρώπη, σαν να πρόκειται για μια υπόθεση προς διαρκή εξερεύνηση. Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Μαρκ Μαζάουερ, ο Χομπσμπάουμ δεν έπαψε ποτέ να γράφει «με τη γλαφυρότητα ενός συγγραφέα αστυνομικών βιβλίων και την ικανότητα ενός ντετέκτιβ», κάνοντας την ιστορική επιστήμη αγαπητή και προσφιλή στο ευρύ κοινό. Άμεσα επηρεασμένος από τη Σχολή των Annales, που τόλμησε να αφαιρέσει τη γεγονοτολογική και ημερολογιακή διάσταση από την Ιστορία και να δώσει έμφαση στις ανθρωπολογικές εκφάνσεις που διαμόρφωσαν τους πολιτισμούς και προκάλεσαν αντίστοιχες συγκρούσεις, ο Χομπσμπάουμ έγραψε για τον σύντομο, όπως τον αποκαλεί, εικοστό αιώνα, μελετώντας κάθε του διάσταση και εκδοχή και δίνοντας έμφαση στους δύο μεγάλους πολέμους αλλά και στην περίοδο της οικονομικής ανάπτυξης που ακολούθησε σε όλη την Ευρώπη. Ειδικά η Εποχή των Άκρων εστιάζει όχι τόσο στις μεγάλες μάχες αλλά στις εποχές που σημάδεψαν τις μεγάλες αλλαγές. Η πρώτη εποχή, που ονομάζει «Εποχή της καταστροφής», εκτείνεται από τον Α’ μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τα γνωστά αιματηρά γεγονότα και την επέλαση του ναζισμού, την οποία βίωσε και ο ίδιος από πρώτο χέρι ως Εβραίος, η δεύτερη, η λεγόμενη «Χρυσή Εποχή», καλύπτει το πρώτο τέταρτο της μεταπολεμικής περιόδου, της λεγόμενης «αισιοδοξίας» που γέννησε η κεϊνσιανή οπτική, η γέννηση του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και σταματάει στην πετρελαϊκή κρίση του 1973. Τότε είναι που ξεκινάει η τρίτη φάση, την οποία περιγράφει ως «Σαρωτική Νίκη», αναφερόμενος στην πλήρη επικράτηση των αγορών και των τραπεζών και στη μεγάλη μετάβαση σε μια άλλη εποχή που προκάλεσε το γεγονός ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις έφυγαν από τον έλεγχο των εθνών-κρατών, διαμορφώνοντας την εποχή του νεοφιλελευθερισμού. Απόλυτα καχύποπτος με τις εποχές της φαινομενικής ευμάρειας, ο Χομπσμπάουμ προέβλεψε εγκαίρως ότι η ανάπτυξη που σημειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα και στις αρχές του εικοστού πρώτου δεν επρόκειτο να έχει μεγάλη διάρκεια, επειδή δεν είχε κανένα έρεισμα στην πραγματική οικονομία. Τέλος, στον άκρως προφητικό του επίλογο μας προειδοποιεί ότι η εποχή των συγκρούσεων δεν έχει παρέλθει, προβλέποντας με τον πιο οδυνηρά προφητικό τρόπο αναπόφευκτες πολεμικές συρράξεις και πολέμους για τον εικοστό πρώτο αιώνα. ERI C HOBSBAWM Η Ε ΠΟΧΉ ΤΩΝ Ά ΚΡΩΝ - Ο ΣΎ ΝΤ Ο Μ Ο Σ ΕΙΚ ΟΣΤΌ Σ ΑΙΏ ΝΑΣ ΜΤΦ Ρ.: ΒΑΣΊ ΛΗΣ ΚΑΠΕΤΑΝΓΙΆ Ν Ν Η Σ ΕΚΔ Ό ΣΕΙΣ ΘΕΜΈ ΛΙΟ

ΤΑ ΦΕΡΝΤΙΝΤΟΎΡΚΕ, ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΊΑ, Υβόνη - Πρι-

γκίπισσα της Βουργουνδίας, Υπερατλαντικός ή Τρανσατλαντίκ και φυσικά η Οπερέτα, που είχαμε την τύχη να δούμε εδώ σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, είναι μερικά μόνο από τα εμβληματικά έργα του κορυφαίου Πολωνού θεατρικού συγγραφέα και φιλοσόφου Βίτολντ Μάριαν Γκομπρόβιτς, ο οποίος συντάραξε όλες τις παραδεδομένες αντιλήψεις της Ευρώπης και τις ανέτρεψε ακριβώς για να τις επικυρώσει, μεταρσιώνοντάς τες ταυτόχρονα, για να συνεχίσουν σε έναν κόσμο παράλογο και οριακό. Όλα του τα έργα, άλλωστε, δεν είναι παρά μια άλλη ματιά στις μεγάλες αφηγήσεις –η Πορνογραφία συνιστά ένα καυστικό σχόλιο στο βουκολικό μυθιστόρημα, η Υβόνη στο σύγχρονο έπος– και κυρίως προσφέρουν μια ανατρεπτική ματιά στα μεγάλα ερωτήματα που είχε θέσει προ πολλού η ευρωπαϊκή σκέψη. Ειδικά στη Διαθήκη ο Πολωνός στοχαστής μάς παρασύρει, συζητώντας με τον φιλόσοφο Ντομινίκ ντε Ρου, σε μια περιπλάνηση στο βάθος της ευρωπαϊκής σκέψης, στις οντολογικές διαφορές μεταξύ του πιο μεταφυσικού βάθους της πολωνικής ενορατικής σύλληψης και της πιο καρτεσιανής γαλλικής που καθόρισε το ευρωπαϊκό πνεύμα, στη μόνιμη επαφή του με το παράλογο, το κενό και τη σιωπή. Αφού είχε βουτήξει κυριολεκτικά στα απύθμενα βάθη της φιλοσοφικής σκέψης των Καντ, Σοπενάουερ, Ραμπελέ και Γκαίτε, στην πορεία βρέθηκε πολύ πιο κοντά στη μισανθρωπική επίγνωση του Πασκάλ, υποτασσόμενος στην τεράστια σφραγίδα που βάζει στην ανθρώπινη καΒ Ί Τ Ο Λ Ν Τ τάσταση η επίγνωση της κοινής, αναπόφευκτης Γ Κ Ο Μ Π Ρ Ό Β Ι Τ Σ μοίρας. Κάπως έτσι παραδόθηκε και ο ίδιος στο Δ Ι Α Θ Ή Κ Η πολωνικό πεπρωμένο του, το οποίο θεωρούσε συΜΤΦΡ.: Θ Ε Ό Φ Ι Λ Ο Σ νώνυμο της ευρωπαϊκής κουλτούρας και ταυτόΤ Ρ Α Μ Π Ο Ύ Λ Η Σ χρονα μακριά από αυτή, λέγοντας πως η Πολωνία, Ε Κ Δ Ό Σ Ε Ι Σ ως «χώρα-πέρασμα, όπου η Ανατολή και η Δύση ΠΑΤΆΚΗ απορροφούν η μία τους κραδασμούς της άλλης», είναι ταυτόχρονα αυτή που έχει φτιαχτεί για να στραγγαλίζεται «από το τραύμα της απώλειας της ανεξαρτησίας των τοπικών μας δυστυχιών». Διαπιστώσεις που ωφέλησαν τα μάλα τον ευρωπαϊκό στοχασμό, έστω και με αυτές τις δηλητηριώδεις δόσεις, που ήταν επαρκείς ώστε να βρεθεί το φάρμακο για μια καλύτερη θέαση της ευρωπαϊκής ηπείρου από ένα λιγότερο προνομιακό σημείο, όπως αυτό της Πολωνίας. Το είχε τονίσει με κάθε τρόπο ότι η αναθεώρηση της ευρωπαϊκής μορφής θα μπορούσε να επέλθει μόνο από εξωευρωπαϊκή θέση, από κει όπου τα πάντα φαίνονται ακόμα μη αποσαφηνισμένα. Ίσως γι’ αυτό η σκέψη του, όπως αποκαλύφθηκε μέσα από αυτή την τελευταία του κατάθεση, τη Διαθήκη, είναι σήμερα πιο ωφέλιμη από ποτέ.

ΔΙΑΘΉΚΗ

TINA MΑΝΔΗΛΑΡΆ

λέσχη ανάγνωσης

44 ΣΒΕΤΛΆ ΝΑ ΑΛΕΞΊ Ε Β Ι Τ Σ Ο ΠΌ ΛΕΜΟΣ ΔΕΝ Έ Χ Ε Ι Π Ρ Ό Σ Ω Π Ο Γ Υ Ν Α Ί Κ Α Σ ΜΤΦΡ.: ΕΛΈ ΝΗ Μ Π Α Κ Ο Π Ο Ύ Λ Ο Υ ΕΚΔΌ ΣΕΙΣ ΠΑΤΆ Κ Η

Ο ΕΦΙΆΛΤΗΣ

ΠΏΣ ΉΤΑΝ Η ΖΩΉ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΏΝ τους μήνες από

ΤΑ ΒΙΒΛΊΑ ΤΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΎΤΗΚΑΝ ΑΠΌ ΝΩΡΊΣ ΣΤΗ ΡΩΣΊΑ, το όνομά της συνιστά

ακόμα και σήμερα απειλή για τα χρόνια μυθεύματα της άλλοτε πανίσχυρης ΕΣΣΔ, το σθένος της ανίκητο. Αψηφώντας όλους τους κινδύνους και τους φόβους, η συγγραφέας και δημοσιογράφος Σβετλάνα Αλεξάντροβα Αλεξίεβιτς ταξίδεψε δύο μόλις χρόνια μετά το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ στην κωμόπολη Πριπιάτ, μίλησε με τους κατοίκους και κατέγραψε τις προφορικές μαρτυρίες σε ένα συγκλονιστικό βιβλίο με το όνομα που τρόμαξε τον πλανήτη (το Τσερνόμπιλ έγινε και σειρά με μεγάλη επιτυχία). Ήταν σαφές ότι για πρώτη φορά οι άνθρωποι της χώρας της –η μητέρα της ήταν Ουκρανή και ο πατέρας της Λευκορώσος– αποκτούσαν όχι μόνο φωνή αλλά και συνείδηση του ότι η άλλοτε πανίσχυρη Σοβιετία δεν ήταν αυτή που πίστευαν, ότι τους είχε εκθέσει εν αγνοία τους μαζικά στον θάνατο. Μετά το ατύχημα του Τσερνόμπιλ η σοβιετική μηχανή, που οι πολίτες της θεωρούσαν άτρωτη, είχε διαρραγεί σοβαρά, ακριβώς όπως ο πυρηνικός αντιδραστήρας, με αποτέλεσμα να επέλθει η αρχή του τέλους για την άλλοτε κραταιά ΕΣΣΔ. Η Αλεξίεβιτς, ως κάτοικος μιας χώρας που ανέκαθεν υπέφερε –πιο γνωστό από τα δεινά είναι ο περίφημος «Κόκκινος Λιμός», ο οποίος κυριολεκτικά ξεκλήρισε τον πληθυσμό της–, και σήμερα συντρίβεται από τον Πούτιν, δεν ήθελε να ζει άλλο στο ψέμα και αποφάσισε να δώσει φωνή στους συντοπίτες της και όχι μόνο. Κυρίως στόχος της ήταν να φέρει στην πρώτη γραμμή τους αφανείς ανθρώπους, πρώτα απ’ όλα τις γυναίκες, όλες αυτές που πήραν τα όπλα και έδωσαν το αίμα τους για το κοινό καλό, εν προκειμένω στη μάχη κατά των Γερμανών για τη σωτηρία της Ευρώπης. Η γιαγιά της από την πλευρά του πατέρα της σκοτώθηκε πολεμώντας τους Γερμανούς, όπως και ο παππούς της από την πλευρά της μητέρας της, που χάθηκε στο μέτωπο. Αυτές οι αντάρτισσες είναι που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο της Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας, το οποίο περιλαμβάνει αφηγήσεις γυναικών που συμμετείχαν στις μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μη διστάζοντας να πάρουν στα χέρια τους βαριά πολυβόλα και να μάθουν να πολεμούν σκληρά στην πρώτη γραμμή βουτώντας στη λάσπη, παρά το κρύο και τις κακουχίες. Βγαλμένες από την πλέον σκληρή πραγματικότητα που αποτέλεσε το σκηνικό του περίφημου Πατριωτικού Πολέμου για τους Σοβιετικούς, ήξεραν ότι τότε υπήρχε μόνο ένα σενάριο, αυτό της νίκης. Πολλές, μάλιστα, θυσιάστηκαν, πέφτοντας είτε από εχθρικές σφαίρες είτε από τύφο, ενώ άλλες αναγκάστηκαν να φάνε ακόμα και αρουραίους για να μπορέσουν να κρατηθούν ζωντανές. Όλες όμως περιγράφουν τις στιγμές σαν να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια τους –και στα δικά μας–, μετατρέποντας τις αφηγήσεις της Αλεξίεβιτς σε πρώτης γραμμής καταγραφή της πιο οδυνηρής πραγματικότητας. Όπως υπολογίζεται, πάνω από 500.00 γυναίκες έλαβαν μέρος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και σε διαφορετικές θέσεις, όχι μόνο οι αποκαλούμενες κομσομόλες: πολυβολήτριες, ελεύθερες σκοπεύτριες, αεροπόροι, χειρίστριες βαρέων αντιαεροπορικών και πυροβόλων κ.ά. Είναι αυτές που βοήθησαν την Ευρώπη να αποτινάξει τον ναζιστικό ζυγό και έδωσαν στην Ουκρανή Αλεξίεβιτς το πρώτο μάθημα για το τι σημαίνει να μάχεται κανείς μέχρι τέλους. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι οι περιγραφές στο βιβλίο της σε καμία περίπτωση δεν πολιτικοποιούνται, ούτε έχουν σκοπό να εξωραΐσουν το γεγονός της γυναικείας συμμετοχής σε ανδρικές θέσεις, μόνο να φωτίσουν όλες τις πτυχές και να δείξουν όλες τις συγκρούσεις που στοιχειώνουν ακόμα και σήμερα τις μνήμες. Όπως έλεγε και η ίδια για τον εαυτό της, «είμαι συγγραφέας της μνήμης», επιβεβαιώνοντας την υψηλή αποστολή που είχε αναλάβει με τη γραφή της, την οποία περισσότερο έβλεπε ως καθήκον παρά ως υψηλό χάρισμα που αναμφίβολα διαθέτει. Για όλα αυτά βραβεύτηκε το 2015 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, «για το πολυφωνικό δημιουργικό της έργο, μνημείο για τα πάθη και την ανδρεία της εποχής μας». Στόχος της ίδιας, πάντως, δεν ήταν τα βραβεία και οι τιμές, ήθελε απλώς να δει μέσα στις ψυχές, εκεί όπου «ο πόνος δημιουργεί από έναν μικρό άνθρωπο έναν μεγάλο άνθρωπο. Όπου ο άνθρωπος ψηλώνει. Και τότε για μένα παύει να είναι το βουβό και άφαντο προλεταριάτο της Ιστορίας».

Ο ΠΌΛΕΜΟΣ ΔΕΝ ΈΧΕΙ ΠΡΌΣΩΠΟ ΓΥΝΑΊΚΑΣ

TINA MΑΝΔΗΛΑΡΆ

τον Απρίλιο του 1945 έως τον Αύγουστο του 1946; Τι άφηνε πίσω του ο τρομερός πόλεμος που είχε προηγηθεί; Ποια ήταν τα βιώματα των ανθρώπων; Πώς διαμορφώθηκε η καθημερινότητα όταν η φρίκη του πολέμου τελείωσε; Με ποιους τρόπους προχωράς τη ζωή σου όταν έχεις προκαλέσει τόση καταστροφή στην οικουμένη; Μπορεί ο εφιάλτης να μετατραπεί σε όνειρο; Γερμανία, 1945. Εγκαταλελειμμένες πόλεις. Παντού ερείπια. Ανθρώπινες σκιές αναζητούν την ελπίδα. Απελπισία. Γενικευμένη απάθεια. Θυμός. Τύψεις. Ενοχές. Είναι οι μέρες που «η λέξη “Γερμανός” είχε καταντήσει βρισιά σ’ όλο τον κόσμο», η πτώση του ναζιστικού καθεστώτος ήταν γεγονός. Ο Γερμανός συγγραφέας Χανς Φάλαντα γράφει ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα για τον καθημερινό Γερμανό και την ψυχική κατάσταση ενός κατακερματισμένου λαού. Ο Εφιάλτης διαδραματίζεται στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο. Σε μια επαρχιακή πόλη υπό σοβιετική διοίκηση και στο κατεστραμμένο Βερολίνο ένας συγγραφέας και η γυναίκα του, κυριευμένοι από φόβο και ενοχές, προσπαθούν απελπισμένα να επιβιώσουν. Στον πρόλογο του βιβλίου ο Φάλαντα παρουσιάζει το μυθιστόρημά του ως «ιατρική αναφορά», ως την ιστορία «της γενικής απάθειας που τον Απρίλιο του 1945 κυρίευσε το μεγαλύτερο και αξιοπρεπέστερο κομμάτι του γερμανικού λαού – απάθεια από την οποία πολλοί ακόμη υποφέρουν». Πρωταγωνιστής του Εφιάλτη είναι ο Ντολ, συγγραφέας, και η κατά πολύ νεότερή του Άλμα, η γυναίκα του. Ουσιαστικά, μέσα από τις περιπέτειες του συγκεκριμένου ζεύγους, ο γνωστός συγγραφέας ανασύρει στις σελίδες του βιβλίου τα προσωπικά του βιώματα προσπαθώντας ταυτόχρονα να ξαναπιάσει το νήμα της ζωής. Πρόκειται για το πιο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του, το οποίο αποτελεί μια δυνατή και συγκινητική μαρτυρία για την κατάσταση στη Γερμανία τους πρώτους μήνες μετά την πτώση του Τρίτου Ράιχ. Αναμφίβολα, συγκροτεί μια πανοραμική χαρτογράφηση της ψυχοσύνθεσης του γερμανικού λαού καθώς και ένα μεταπολεμικό πορτρέτο για την περίοδο της κατάρρευσης της ναζιστικής θηριωδίας. «Τις νύχτες μετά τη μεγάλη Κατάρρευση, όποτε κατάφερνε στ’ αλήθεια να κοιμηθεί, ο δρ. Ντολ έβλεπε πάντα τον ίδιο εφιάλτη», διαβάζουμε. HANS FALLADA Ο Ε Φ Ι ΆΛ Τ Η Σ M Τ Φ Ρ . : Μ Α Ρ ΊΑ Α Γ Γ Ε Λ ΊΔ Ο Υ – ΆΓ Γ Ε Λ Ο Σ Α Γ Γ Ε Λ ΊΔ Η Σ Ε Κ Δ ΌΣ Ε Ι Σ G U T E N B E R G

Εδώ ο Χανς Φάλαντα αναπαριστά καθημερινά στιγμιότυπα και σκιαγραφεί την ανθρωπογεωγραφία της μεταπολεμικής γερμανικής περιόδου. Ένα βιβλίο-καταγραφή μιας σκληρής εποχής που σφράγισε τη σύγχρονη ιστορία και αποτυπώνει με ωμή ειλικρίνεια τους τρόπους που η Ευρώπη προσπαθούσε να ανακαλύψει ξανά τον βηματισμό της. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας: «Η ζωή συνεχίζεται, ακόμη και μέσα στα ερείπια».

ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΌΠΟΥΛΟΣ

Νέες εκδόσεις

66 ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΞΕΧΩΡΙΣΑΜΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ απο τη μαρια δρουκοπουλου

17.3.22 – lifo

46 lifo – 17.3.22

17.3.22 – lifo

BOOK LOVERS

01 DON DELILLO

Americana

Μτφρ.: Άννα Παπασταύρου Σελ.: 593

εκ δόσ εις g u t en b erg Ένα βιβλίο για την κατασκευή του μοντέρνου νάρκισσου και για την πραγματική Αμερική κάτω από τη λαμπερή της επιφάνεια. Στο πρώτο του μυθιστόρημα ο ΝτεΛίλο μεταφέρει, με γερές δόσεις αμείλικτης ειρωνείας, τις εμπειρίες του από τον χώρο της διαφήμισης και των πολυεθνικών, αποτυπώνoντας το νευρωτικό τοπίο της σύγχρονης αμερικανικής ζωής και την αποσύνθεση του αμερικανικού ονείρου.

02 DAGMAR HERZOG

Η σεξουαλικότητα στην Ευρώπη τον 20ό αιώνα Μτφρ.: Πελαγία Μαρκέτου Σελ.: 350

εκ δ ό σ εις g u t en b erg Βασική θέση του βιβλίου είναι ότι η ιστορία της σεξουαλικότητας στον ευρωπαϊκό εικοστό αιώνα δεν είναι καθόλου μια ιστορία σταδιακής φιλελευθεροποίησης του σεξ, όπως συχνά υποστηρίζεται. Αντίθετα, είναι μια σύνθετη διαδρομή με πολλά πισωγυρίσματα και επισφαλείς κατακτήσεις, πολύ διαφορετική κατά χώρα, τάξη και φύλο, που προσδιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την εκάστοτε πολιτική συγκυρία.

03 ALAN BURNS

Η Ευρώπη μετά τη βροχή Μτφρ.: Ρένα Χατχούτ Σελ.: 176

εκ δ ό σ εις g u t en b erg Σε μια χώρα κατεστραμμένη από τον πόλεμο, ο ανώνυμος αφηγητής αναζητά μια κοπέλα. Οι πορείες τους συγκλίνουν και αποκλίνουν σ’ ένα εφιαλτικό τοπίο: μάχες, στρατόπεδα συγκέντρωσης, θάλαμοι αερίων και άνθρωποι απελπισμένοι που προσπαθούν απλώς να επιβιώσουν. Ποιοι είναι οι «καλοί» και ποιοι οι «κακοί»; Ο πόλεμος τελείωσε;

04 ΆΓΓΕΛΟΣ Α. ΠΑΛΗΚΊΔΗΣ

Τέχνη και ιστορική συνείδηση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα Σελ.: 443

εκ δ ό σ εις g u t en b erg

48 lifo – 17.3.22

Ο συγγραφέας αναλύει πίνακες, τοιχογραφίες, σχέδια και χαρακτικά, αναζητά τις πηγές τους, φωτίζει τις συνθήκες δημιουργίας τους, περιεργάζεται το κοινό τους, διερευνά τα πρόδηλα και λανθάνοντα ιδεολογικά τους μηνύματα και συζητά την επίδραση που άσκησαν στη συλλογική αντίληψη και μνήμη.

05 BERNARDINE EVARISTO

Μανιφέστο

Μτφρ.: Ρένα Χατχούτ Σελ.: 303

εκ δ όσ εις g u ten berg Το Μανιφέστο είναι ένα βιβλίο για το πώς να μην τα παρατάς ποτέ. Μια προσωπική εξομολόγηση για το θάρρος που επέδειξε η συγγραφέας, για το πώς κάθε εμπόδιο που ξεπέρασε είτε στην προσωπική της είτε στην επαγγελματική ζωή την έκαναν «πιο ανθεκτική και αποφασισμένη να συνεχίσει». 05

06 KEVIN BARRY

Νυχτερινό πλοίο για Ταγγέρη Μτφρ.: Ορφέας Απέργης Σελ.: 303

εκ δ όσ εις g u ten berg «Ο Τσάρλι και ο Μορίς, ένα δίδυμο βγαλμένο από τις σελίδες ενός κλασικού πεζογράφου», όπως γράφει ο μεταφραστής του βιβλίου Ορφέας Απέργης, «δυο Ιρλανδοί μάγκες που ο χρόνος δεν υπήρξε μαζί τους ευγενικός, ανίκανοι να ζήσουν για πολύ εντός νόμου, δικολάβοι, εριστικοί, με όλη τη μελαγχολική θυμοσοφία, σχεδόν αξιαγάπητοι». 06

07 HORST KRÜGER

Το διαλυμένο σπίτι Μτφρ.: Σίσσυ Παπαδάκη Σελ.: 231

εκ δ όσ εις g u ten berg Με αφορμή τη δίκη του Άουσβιτς το 1963, όπου απλοί Γερμανοί κατηγορούνται για φρικτά εγκλήματα, ο δημοσιογράφος Χορστ Κρίγκερ επιστρέφει στη νεανική του ηλικία για να περιγράψει το έδαφος στο οποίο άνθησε ο ναζισμός. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1966, σκίζοντας για πρώτη φορά το πέπλο της σιωπής, καθώς αποκάλυπτε δύσπεπτες αλήθειες για το έθνος των Γερμανών.

08 NONA FERNANDEZ

Η ζώνη του λυκόφωτος Μτφρ.: Κώστας Αθανασίου Σελ.: 303

εκ δ όσ εις g u ten berg 1984 Χιλή, δικτατορία Πινοτσέτ: στα γραφεία του αντιπολιτευόμενου περιοδικού «Cauce» εισβάλλει ένας άνδρας της μυστικής αστυνομίας και λέει στην έκπληκτη δημοσιογράφο ότι έχει βασανίσει, έχει σκοτώσει ανθρώπους και θέλει να δώσει πληροφορίες. Ξεκινώντας από αυτό το πραγματικό γεγονός η συγγραφέας επιστρατεύει αρχεία, αναμνήσεις και τη φαντασία της για να ανασυνθέσει τη ζωή των ανθρώπων που συνδέονται με τη φρικιαστική αυτή μαρτυρία.

17.3.22 – lifo

BOOK LOVERS

13 ΑΝΑΣΤΆΣΙΟΣ ΚΑΡΆΜΠΑΜΠΑΣ

Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας Σελ.: 320

εκ δ όσ εις ψ υχ ογιός Για πρώτη φορά καταβάλλεται προσπάθεια να παρουσιαστεί επιστημονικά στην ελληνική βιβλιογραφία μια πλήρης εικόνα της ιστορίας των Εβραίων της Ελλάδας. Επιχειρείται, επίσης, να αναδειχτεί σε όλο της το εύρος η συμβολή τους στην οικονομική, πολιτιστική, πνευματική και πολιτική ζωή της χώρας, αλλά και να «αποκαλυφθούν» οι χρυσές και οι μαύρες σελίδες της συμβίωσής τους με τους χριστιανούς.

ANDREW H. KNOLL

Μια σύντομη ιστορία της γης Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος Σελ.: 272

ε κδ όσεις ψυχογιός Αντλώντας από έρευνες δεκαετιών στο πεδίο και από τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές γνώσεις, ο φημισμένος γεωλόγος χαρίζει μια ενδελεχή και συνάμα προσιτή βιογραφία της Γης, ξεδιπλώνοντας τα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια της επικής ιστορίας του πλανήτη μας σε οκτώ πλούσια εικονογραφημένα κεφάλαια.

14 ΑΛΕΞΆΝΤΡΑ ΆΝΤΡΙΟΥΣ

Το μυστήριο Μοντ Ντίξον Μτφρ.: Αύγουστος Κορτώ Σελ.: 368

εκ δ όσ εις ψ υχ ογιός

ΤΖΌΝΑΘΑΝ ΦΡΆΝΖΕΝ

Σταυροδρόμια

Η Φλόρενς, επίδοξη συγγραφέας, γίνεται βοηθός της διάσημης Μοντ Ντίξον, μιας ευπώλητης συγγραφέως που κρατά κρυφή την αληθινή της ταυτότητα. Κάποια στιγμή θα ταξιδέψουν στο Μαρόκο. Όταν όμως ξυπνά σε ένα νοσοκομείο, χωρίς να θυμάται ούτε τι συνέβη ούτε πού είναι η Ντίξον, σκέφτεται πως ίσως είναι η ιδανική ευκαιρία για να αφήσει εκείνη το συγγραφικό της αποτύπωμα.

Μτφρ.: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Σελ.: 728

ε κδ όσεις ψυχογιός Τα μυθιστορήματα του Τζόναθαν Φράνζεν διακρίνονται για τους αξέχαστους χαρακτήρες τους και για τις οξυδερκείς παρατηρήσεις τους πάνω στη σύγχρονη αμερικανική πραγματικότητα. Στα Σταυροδρόμια ο συγγραφέας διερευνά την ιστορία μιας γενιάς. Με το χαρακτηριστικό του χιούμορ και τη σύνθετη σκέψη του, αλλά με ακόμα μεγαλύτερη ζεστασιά, δημιουργεί έναν κόσμο που τον νιώθουμε πολύ οικείο.

ΚΛΑΣ ΈΚΜΑΝ

Ικανοί για όλα Μτφρ.: Αγγελική Νάτση Σελ.: 392

εκ δ όσ εις ψ υχ ογιός

ΕΎΑ ΓΚΑΡΘΊΑ ΣΑΈΝΘ ΝΤΕ ΟΥΡΤΟΎΡΙ

Ο Κλας Έκμαν στήνει ένα σφριγηλό και απίστευτα εθιστικό ψυχολογικό θρίλερ, στο οποίο πρωταγωνιστούν συνηθισμένοι άνθρωποι που καλούνται να αντιμετωπίσουν εξαιρετικά ασυνήθιστες καταστάσεις. Με χιτσκοκική μαεστρία φωτίζει τις σκοτεινότερες γωνιές της ανθρώπινης ψυχής, στοιχειώνοντας τον νου του αναγνώστη.

Eλεονώρα της Ακουιτανίας Μτφρ.: Αγγελική Βασιλάκου Σελ.: 440

ε κδ όσεις ψυχογιός Η συγγραφέας της επιτυχημένης Τριλογίας της Λευκής Πόλης επιστρέφει! Ένα καθηλωτικό ιστορικό θρίλερ που διατρέχει έναν αιώνα γεμάτο βεντέτες, αιμομιξίες και πολέμους. Κι ένα σκοτεινό μυστήριο γύρω από τρεις ζωές που θα σφυρηλατήσουν το μέλλον αυτού που σήμερα ονομάζεται Ευρώπη.

MARGARET MACMILLAN

16 ΊΜΟΤΖΕΝ ΝΤΟΛ

Burnout

Μτφρ.: Έρρικα Πάλλη Σελ.: 208

εκ δ όσ εις ψ υχ ογιός Στο βιβλίο αυτό θα βρεις πρακτικές συμβουλές που θα σε βοηθήσουν όταν τα πράγματα είναι ήδη άσχημα. Δεν υπάρχουν μαγικά ξόρκια για το πώς να απελευθερώσεις τον σούπερ ήρωα που κρύβεις μέσα σου, ούτε παράξενα σχεδιαγράμματα παραγωγικότητας. Απλώς πάρε βαθιές αναπνοές!

Μια σύντομη ιστορία του πολέμου Μτφρ.: Ανδρέας Παππάς Σελ.: 440

ε κδ όσεις ψυχογιός «Ως ιστορικός, πιστεύω ακράδαντα πως, αν θέλουμε να νοηματοδοτήσουμε το παρελθόν και να μελετήσουμε σε βάθος την ανθρώπινη ιστορία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τον πόλεμο». Σε αυτό το βιβλίο η Μάργκαρετ Μακμίλαν, κάνοντας μια αναδρομή στις ένοπλες συρράξεις ανά τους αιώνες, διερευνά τους δεσμούς ανάμεσα στον πόλεμο και την κοινωνία και τα ζητήματα που αυτοί εγείρουν.

17 ΣΑΛΜΆΝ ΡΟΎΣΝΤΙ

Κισότ

Μτφρ.: Μπλάνας Γιώργος Σελ.: 496 12

50 lifo – 17.3.22

εκ δ όσ εις ψ υχ ογιός Όπως ο Θερβάντες έγραψε τον Δον Κιχώτη για να σατιρίσει την κουλτούρα της εποχής του, έτσι και ο Ρούσντι ταξιδεύει τον αναγνώστη σε μια χώρα που βρίσκεται στο κατώφλι της ηθικής και της πνευματικής κατάρρευσης με την αφηγηματική μαγεία που χαρακτηρίζει το σύνολο του έργου του.

17.3.22 – lifo

BOOK LOVERS

18 PATRICK BOUCHERON

Μακιαβέλλι - Η τέχνη του να διδάσκεις στους ανθρώπους τι πρέπει να φοβούνται Μτφρ.: Μίνα Πατεράκη-Γαρέφη

εκ δ ό σ εις π ατ άκ η Ο συγγραφέας μάς προσκαλεί, με tempo allegrissimo, να ανακαλύψουμε έναν Μακιαβέλλι προκλητικό, οραματιστή, «αδυσώπητο σαν καλοκαιριάτικο ήλιο»: «Ο Μακιαβέλλι είναι αφυπνιστής, επειδή είναι συγγραφέας. Γράφει για να βάλει την πένα του στην πληγή. Γράφει για να δώσει και πάλι ζωή όχι στην αίγλη των λέξεων αλλά στην αλήθεια των πραγμάτων».

19 ΤΆΣΟΣ ΜΠΡΕΚΟΥΛΆΚΗΣ – ΜΑΡΊΝΑ ΠΕΤΡΊΔΟΥ

Σουβλάκι Σελ.: 348

εκ δ ό σ εις π ατ άκ η Ξεκίνησε ως ανθολόγιο κειμένων για το σουβλάκι από την ελληνική και παγκόσμια βιβλιογραφία. Μετά εξελίχθηκε σε μια έρευνα για το σουβλάκι του ελλαδικού χώρου από την εποχή του Ομήρου, κι ακόμα πιο παλιά, μέχρι τις σημερινές μπασταρδεμένες εκδοχές του. Αποτελεί την πρώτη απόπειρα να καταγραφεί η ιστορία του πιο δημοφιλούς ελληνικού street food, του πιο γνωστού στα πέρατα του κόσμου.

20 SILVIA FERRARA

Η μεγαλύτερη εφεύρεση Μτφρ.: Άννα Παπασταύρου

εκ δ ό σ εις π ατ άκ η Αυτό το βιβλίο μιλάει για την εφεύρεση της γραφής, που εξακολουθεί να περιβάλλεται από μυστήριο. Για να μας βοηθήσει να αποκαλύψουμε αυτό το μυστικό η συγγραφέας μάς οδηγεί στην ανακάλυψη των γραφών που δημιουργήθηκαν από το μηδέν και εκείνων που ως σήμερα δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί.

21 ΆΓΓΕΛΟΣ ΣΥΡΊΓΟΣ - ΕΥΆΝΘΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΊΟΥ

Μικρασιατική Καταστροφή: 50 ερωτήματα και απαντήσεις Σελ.: 256

εκ δ ό σ εις π ατ άκ η

52 lifo – 17.3.22

Το 1922 συνέβη η µεγαλύτερη καταστροφή που υπέστη ο ελληνισµός. Για πρώτη φορά µετά από 3.000 χρόνια έπαυσε να αναπτύσσεται ο ελληνικός πολιτισµός στη µία από τις δύο ακτές που τον γέννησαν. Μέσα από 50 ερωταπαντήσεις εξετάζονται µε νηφαλιότητα θέματα που προέκυψαν και επηρέασαν την πολιτική ζωή. Τα συµπεράσµατα, ιδίως αυτά που δεν µας είναι αρεστά, αποτελούν την ελάχιστη τιµή στη µνήµη όσων χάθηκαν τότε.

22 ΟΡΧΆΝ ΠΑΜΟΎΚ

Ο Τζεβντέτ μπέη και οι γιοι του Μτφρ.: Στέλλα Βρεττού

εκ δ όσ εις π α τάκη Τρεις γενιές μιας οικογένειας, από τις αρχές του εικοστού αιώνα και μέχρι τα τέλη του. Ο Τζεβντέτ μπέη, ιδιοκτήτης ενός μικρού εμπορικού καταστήματος, φιλοδοξεί να αποκτήσει οικονομική ευμάρεια και μια οικογένεια «δυτικής» νοοτροπίας. Το πρώτο βιβλίο του Παμούκ είναι ένα μυθιστόρημα που εν τέλει μιλά για τις αγάπες και τα πάθη της ανερχόμενης αστικής τάξης της τουρκικής κοινωνίας. 22

23 ΓΙΏΡΓΟΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΊΤΗΣ

Γιάννης Μπεχράκης - Με τα μάτια της ψυχής Σελ.: 96

εκ δ όσ εις π α τάκη Βασισµένο σε σειρά συζητήσεών του µε τον Γιώργο Αρχιµανδρίτη, το βιβλίο Γιάννης Μπεχράκης - Με τα µάτια της ψυχής αποτυπώνει µε τρόπο ανάγλυφο τη φιλοσοφία και τον τρόπο σκέψης του πολυβραβευµένου Έλληνα φωτογράφου και µας παραδίδει ατόφια την ποιητική της τέχνης και της ζωής του.

24 DAVID BALDACCI

Ένα λεπτό ως τα μεσάνυχτα Μτφρ.: Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκη Σελ.: 440

εκδόσεις bell Η ζωή της ειδικής πράκτορα του FBI Άτλι Πάιν δεν ήταν ποτέ πια ίδια μετά την απαγωγή και πιθανή δολοφονία της δίδυμης αδερφής της πριν από τριάντα χρόνια. Έπειτα από δεκαετίες ολόκληρες βασανιστικής αβεβαιότητας, ο ασίγαστος θυμός που σιγοβράζει μέσα της την ωθεί σε ένα ανεπίτρεπτο ξέσπασμα εν ώρα καθήκοντός, κάνοντάς τη να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσει τους δαίμονες του παρελθόντος της, αν θέλει να παραμείνει στο FBI. 24

25 WILBUR SMITH

Ο Θεός Ποταμός Μτφρ.: Γωγώ Αρβανίτη Σελ.:720

εκ δ όσ εις b ell Ο αγαπημένος εκατομμυρίων αναγνωστών Σμιθ, που έφυγε από τη ζωή τον Νοέμβριο σε ηλικία 88 ετών, είναι ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους συγγραφείς περιπετειωδών μυθιστορημάτων στον κόσμο. Μία από τις πιο αγαπημένες και πολυδιαβασμένες σειρές βιβλίων του είναι αυτή που διαδραματίζεται στην αρχαία Αίγυπτο, με πρωταγωνιστή τον Τάιτα. Ο Θεός Ποταμός, το πρώτο βιβλίο της σειράς, κυκλοφορεί μετά από 17 σχεδόν χρόνια και πάλι, σε νέα έκδοση.

επιστρέφει: ο τσάρος Νικόλαος, ολοζώντανος, βάζει τα πράγματα σε τάξη. — Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε ώστε να δομήσετε κάθε χαρακτήρα; Η συνθετική διαδικασία της γραφής μου είναι με εικόνες. Οι ήρωες μού καρφώνονται αυθόρμητα στο μυαλό, στη συνέχεια μια εικόνα από τη ζωή τους που θα αποτελέσει τον πυρήνα της ιστορίας. Στη συνέχεια, χρειάζεται αρκετό κόπο και επιμονή για να δημιουργήσω από την εικόνα μια ολόκληρη ιστορία. — Ποιος είναι ο χαρακτήρας που ξεχωρίζετε από το βιβλίο σας; Ξεχωρίζω τον ήρωα της δεύτερης ιστορίας λόγω των συναισθηματικών εναλλαγών του μεταξύ του πεσιμισμού και της επιθυμίας για ζωή. Ο πεσιμισμός αυτός δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια κραυγή αγωνίας για να ζήσει. Σε μια σύντομη και μεστή ιστορία, ο ήρωας βιώνει καταστάσεις όπου ο έρωτας, είτε ως συναίσθημα είτε ως πράξη, έρχεται και του ανατρέπει τη ματαιότητα που έχει για τη ζωή και την επιθυμία για ένα «τέλος». Είναι συγκλονιστικό, κατά τη γνώμη μου, πώς ένα γυναικείο ή αντρικό χέρι που απλώνεται να πιάσει κάποιον που παραπαίει μπορεί να αλλάξει την ύπαρξη αυτού του ανθρώπου. Ο έρωτας εδώ προσκαλεί, ψιθυριστά λέει «έλα», φωνάζει «έλα» και στο τέλος κερδίζει. Ο έρωτας νικά τον θάνατο, και αυτό είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. — Από την Κρήτη στη Ρωσία; Πώς γίνεται αυτή η μετάβαση στον χώρο και στον χρόνο, καταρχάς στη σκέψη σας και στη συνέχεια στο βιβλίο σας; Το βιβλίο εκτυλίσσεται παράλληλα σε δύο κόσμους. Στην Κρήτη με την απαράμιλλη λεβεντιά αλλά και τη μόνιμη αίσθηση απειλής. Στην παραμυθένια Ρωσία των τσάρων που εκδιώχθηκαν. Η σύνδεση έρχεται μόνη της: «μεγάλοι» άνθρωποι που βρίσκονται υπό διωγμό. Ο χρόνος είναι ένας, το παρόν. Και εδώ ήταν το στοίχημα, να γράψω μια ιστορία που όλα γίνονται στο «τώρα», όμως υπάρχουν εδώ και αιώνες. Όπως είναι η ανάγκη του ανθρώπου να αγαπήσει και να αγαπηθεί.

Γιώργος Πετράκης «Ο έρωτας νικά τον θάνατο, και αυτό είναι πιο επίκαιρο από ποτέ»

Γιώργος Πετράκης επιστρέφει με τρεις ιστορίες που σε μεταφέρουν από την Κρήτη στην τσαρική Ρωσία και από τον ρεαλισμό στη φαντασία. Στο νέο του βιβλίο με τίτλο Τις Κυριακές που πετούν τα αεροπλάνα ξεδιπλώνει τις προσωπικότητες των ηρώων του με αριστοτεχνικό τρόπο, αναδεικνύοντας τα σημεία όπου συνδέονται ο ένας με τον άλλον. Ο νέος, ταλαντούχος συγγραφέας μάς μιλά για τη συγγραφή και για τους ήρωες του νέου του βιβλίου. — Κύριε Πετράκη, πώς εμπνευστήκατε το νέο σας βιβλίο «Τις Κυριακές που πετούν τα αεροπλάνα»; Με απασχολούν οι ήρωες που βρίσκονται σε οριακές καταστάσεις. Είναι άνθρωποι που τους τα φέρνει έτσι η ζωή και βρίσκονται σε

Το βιβλίο «Τις Κυριακές που πετούν τα αεροπλάνα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πληθώρα.

αδιέξοδο, πρώτα συναισθηματικό, μετά κοινωνικό. Εδώ έχουμε έναν παραλληλισμό των προσωπικών αδιεξόδων με μια τραγωδία καταγεγραμμένη στην Ιστορία, αυτή του διωγμού των τσάρων. Το βιβλίο δεν ασχολείται με την πολιτική ή κοινωνική διάσταση της επανάστασης στη Ρωσία. Εστιάζει στους τσάρους σε προσωπικό επίπεδο: πώς κάποιος, μεγαλωμένος σε παλάτια, τα χάνει όλα. Και αυτό μου κίνησε το ενδιαφέρον. Οι προσωπικές τραγωδίες είναι για όλους ίδιες. Καθώς όμως όλοι έχουμε μεγαλώσει με παραμύθια για τους βασιλιάδες, ασυναίσθητα πιστεύουμε ότι οι οριακές καταστάσεις γι’ αυτούς θα είναι διαφορετικές. Οι ήρωες, λοιπόν, ανακαλούν μια παραμυθένια για εκείνους ιστορία, ταυτίζονται με την πτώση και τις δόξες των τσάρων κι έτσι γυρεύουν διέξοδο ή παρηγοριά. — Οι ήρωες των ιστοριών σας τι κοινό έχουν και πώς σχετίζονται μεταξύ τους; Συνδετικός κρίκος εδώ είναι ο έρωτας και ο θάνατος. Η Λιούρτα κουβαλά στα γονίδιά της τις σφαγές των προγόνων της και ο εγκλεισμός της σε ένα πορνείο είναι το αντίτιμο του παρελθόντος. Ένας νεαρός αναμετριέται με την απροθυμία του να ζήσει, αλλά ο έρωτας με Ρωσίδες τουρίστριες τον ταρακουνά. «Έχουμε επιβιώσει από χειρότερα», του λένε. Ένας απόστρατος της αεροπορίας πονά για το κομμένο πόδι του και έναν έρωτα. Στο μυαλό του ο χαμένος της ιστορίας

17.3.22 – lifo

54 lifo – 17.3.22

17.3.22 – lifo

DAVID E. NIELSON

Οι εννέα διαστάσεις της συνειδητής επιτυχίας Μτφρ.: Θεοδώρα Δαρβίρη Σελ.: 192

BOOK LOVERS

30 ΑΛΕΣΆΝΤΡΟ ΓΚΆΤΙ & ΠΙΕΡΝΤΟΜΈΝΙΚΟ ΜΠΑΚΑΛΆΡΙΟ

Το πλοίο των αποχαιρετισμών

Μτφρ.: Ελένη Τουλούπη Σελ. 208

ε κδ όσεις κ λ ειδάριθμ ο ς

εκδόσεις μίνωας

Ο Nίλσον, αντλώντας από τις προσωπικές του εμπειρίες ως σύμβουλος επιχειρήσεων, business coach και υπεύθυνος καινοτομίας, περιγράφει ένα πρακτικό μοντέλο για την επίτευξη της ατομικής επιτυχίας. Χρησιμοποιώντας αληθινές ιστορίες και χιούμορ απευθύνεται σε αναγνώστες όλων των ηλικιών. Η καθοριστική αφετηρία για την επίτευξη της συνειδητής επιτυχίας βρίσκεται στη χρήση της διαδραστικής Αξιολόγησης Συνειδητής Επιτυχίας. Αυτό το πρωτοποριακό μοντέλο αξιολόγησης σας επιτρέπει να ενισχύσετε την αυτεπίγνωσή σας προτού καταρτίσετε το προσωπικό σας σχέδιο δράσης.

Τρεις μυθιστορηματικοί ήρωες συναντιούνται για πρώτη φορά: ο εμβληματικός ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο Αρσέν Λουπέν, ένας από τους κλασικούς ήρωες της αστυνομικής λογοτεχνίας, δημιούργημα του Μορίς Λεμπλάν, και η Αϊρίν Άντλερ. Τρία ξεχωριστά παιδιά, τρία μυαλά που θα σημαδέψουν την ιστορία του εγκλήματος!

31 Η δασκάλα μου όλα τα μπορεί! Σελ. 40

εκ δ όσ εις μίν ω ας

Στο δεύτερο βιβλίο της σειράς «Ζήτω το νηπιαγωγείο», μέσα από τη σπιρτόζικη και ευφάνταστη εικονογράφηση της Χρύσας Σπυρίδωνος, αποτυπώνεται ο πολλαπλός ρόλος των δασκάλων που ανταποκρίνονται καθημερινά σε τόσο πολλά και διαφορετικά πράγματα μέσα στον μαγικό κόσμο του νηπιαγωγείου. Μια γλυκιά ιστορία για τους ανθρώπους που όλα τα μπορούν. Το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει και ως κατάλληλο δώρο για τη δασκάλα ή τον δάσκαλο στο τέλος της σχολικής χρονιάς!

ΆΝΝΑ ΣΌΛΙΟΜ

Το καφέ των γάτων Μτφρ.: Μαρία Τσαχουρίδου Σελ. 168

ε κδ όσεις μίνωας Το εντυπωσιακό ντεμπούτο της συγγραφέως θα συγκινήσει τους αναγνώστες και θα τους χαρίσει γλυκά χαμόγελα! Η ιστορία της Ναγόρε, της πρωταγωνίστριας του βιβλίου, εξελίσσεται σε ένα Neko Café, ένα είδος μη κερδοσκοπικών οργανισμών που φιλοξενούν γάτες με σκοπό να υιοθετηθούν από κάποιον επισκέπτη του καφέ, και επιβεβαιώνει ότι η ευτυχία έρχεται στη ζωή μας με απροσδόκητους τρόπους.

32 SEBASTIAN FAULKS

Λευκές φωτιές

Μτφρ.: Αντώνης Καλοκύρης Σελ.: 416

εκ δ όσ εις κλ ειδ άριθμος

ΤΖΆΪΛΣ ΜΊΛΤΟΝ

Χαμένος Παράδεισος

Σαρώνοντας την Ευρώπη που συνέρχεται από έναν πόλεμο και αναμένει την έλευση του επόμενου, οι Λευκές Φωτιές είναι ένα μυθιστόρημαορόσημο για τους πόθους, τα όνειρα της νιότης και την ιερότητα της ελπίδας. Ο συγγραφέας εστιάζει στην άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής και καταφέρνει να μιλήσει γι’ αυτήν τόσο μέσα από τις συναισθηματικές συγκρούσεις των ηρώων όσο και μέσα από ενδιαφέροντες διαλόγους γύρω από τις μεθόδους και θεωρίες του Φρόιντ και άλλων σπουδαίων ψυχαναλυτών.

Μτφρ.: Αλέξης Καλοφωλιάς Σελ. 448

ε κδ όσεις μίνωας O Χαμένος Παράδεισος είναι μια δυνατή ιστορία καταστροφής, ηρωισμού και επιβίωσης, ειπωμένη με τον ξεχωριστό λόγο που κατέστησε τον Τζάιλς Μίλτον επιτυχημένο δημοσιογράφο και συγγραφέα. Ξετυλίγεται μέσα από τις αναμνήσεις επιζώντων, πολλοί απ’ τους οποίους μιλάνε για πρώτη φορά δημόσια, και τις μαρτυρίες εκείνων που βρέθηκαν στη δίνη μίας από τις μεγαλύτερες καταστροφές της σύγχρονης Ιστορίας.

33 ANITA MOORJANI

29 ΕΛΕΥΘΕΡΊΑ ΜΕΤΑΞΆ

Η ευαισθησία είναι η νέα δύναμη

Σελ. 620

Μτφρ.: Τατιάνα Γαλάτουλα Σελ.: 304

ε κδ όσεις μίνωας

εκ δ όσ εις κλ ειδ άριθμος

Το νέο ψυχολογικό θρίλερ της Ελευθερίας Μεταξά, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, ταξιδεύει τον αναγνώστη πίσω στον χρόνο, στη Σμύρνη του 1922. Για ακόμη μια φορά το δίδυμο Βαρσάμη - Γληνού καλείται να διαλευκάνει ένα στυγερό έγκλημα σε ένα μυθιστόρημα που κρατάει αμείωτη την ένταση και το σασπένς μέχρι την τελευταία σελίδα. Από πού ξεκινά το νήμα αυτής της δολοφονίας και πού καταλήγει; Μήπως στο ίδιο σημείο;

Σας έχει τύχει ποτέ να πείτε «ναι» όταν σας ζητούν κάποια εξυπηρέτηση, ενώ κάθε κύτταρο του κορμιού σας φωνάζει «όχι»; Σας έχουν πει ποτέ ότι είστε «υπερευαίσθητοι», «υπερβολικά συναισθηματικοί» ή ότι τα παίρνετε όλα «πολύ στα σοβαρά»; Αν απαντήσατε καταφατικά σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω ερωτήσεις, πιθανότατα είστε ενσυναισθητικoί, όπως η συγγραφέας, που εξηγεί ότι οι ενσυναισθητικοί μπορούν να μεταμορφώσουν αυτό το δυσβάσταχτο συναισθηματικό φορτίο σε ένα πανίσχυρο εργαλείο.

Ο θησαυρός της Σμύρνης

56 lifo – 17.3.22

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΑ ΑΡΜΕΝΙΆΚΟΥ

17.3.22 – lifo

BOOK LOVERS

34 ΣΆΚΗΣ ΣΕΡΈΦΑΣ

εκ δ ό σ εις μ ετ αίχ μ ιο

εκ δ όσ εις b ell

35 JEN GUNTER

Η βίβλος της εμμηνόπαυσης Μτφρ.: Λίζα Εκκεκάκη Σελ.: 472

εκ δ ό σ εις μ ετ αίχ μ ιο Η εμμηνόπαυση δεν είναι ασθένεια, είναι μια προγραμματισμένη αλλαγή, όπως η εφηβεία. Όπως τα κορίτσια προετοιμάζονται για την εφηβεία, θα πρέπει και οι γυναίκες να εκπαιδεύονται για την εμμηνόπαυση πολύ νωρίτερα, αντί να αφήνονται μόνες, με ενοχλητικά συμπτώματα και πλήθος αντικρουόμενων πληροφοριών – γιατί, όταν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει στο σώμα τους, το αξιολογούν σωστά και ζητούν την κατάλληλη βοήθεια όταν χρειάζεται.

36 GIOVANNA GIORDANO

Μια πτήση μαγική Μτφρ.: Στέλλα Πεκιαρίδη Σελ.: 192

εκ δ ό σ εις μ ετ αίχ μ ιο Μπορεί κανείς να αφηγηθεί μια πολεμική ιστορία, μια ιστορία για κατακτήσεις, βρόμικες μάχες και συγκρούσεις στις αποικίες, και να την κάνει να μοιάζει με ένα μαγευτικό παραμύθι, με μια ονειρεμένη ιστορία, με μια μαγική πτήση με ένα Καπρόνι 133 πάνω από τα μυστηριώδη εδάφη της Ανατολικής Αφρικής; Αυτό το βιβλίο το επιβεβαιώνει, καταδιώκοντας τον Τζούλιο Τζαμό, τον «ταχυδρόμο του ουρανού», στη διαδρομή του από την Ερυθραία στην Αβησσυνία.

37 ΣΤΈΛΙΟΣ ΜΆΪΝΑΣ

Να θυμηθώ να παραγγείλω Σελ.: 312

εκ δ ό σ εις μ ετ αίχ μ ιο

58 lifo – 17.3.22

Σίλβερβιου

Μτφρ.: Μαρία Παπανδρέου Σελ.: 264

«Κι εδώ ντουνιάς κι εκεί ντουνιάς, κοπέλα µου. Μπορεί ο παράς να είναι πολύς εκεί –μιλάμε για παρά τριφασικό, έτσι;–, αλλά παντού ο κοσμάκης, όταν έρχεται στο μαγαζί, έρχεται για να ξεδώσει, ν’ ανασάνει, πώς το λένε. […] Να το ξέρεις: του καθενός ο τέντζερης καπακωμένος βράζει, από τον πιο σπουδαίο το βασιλιά μέχρι το τελευταίο το φτωχαδάκι, το πιο παρακατιανό».

JOHN LE CARRÉ

Άνθρωπος Μαρίκα Σελ.: 128

Πάντα έβαζε προτεραιότητες στη ζωή της. Από μικρή. Κι έτσι, μεγαλώνοντας αποφάσισε να γίνει γιατρός αναισθησιολόγος. Η διαχείριση του πόνου όμως την οδηγεί να ξεπεράσει τα όρια της ιατρικής ηθικής, θέτοντας το δίλημμα «ευεργέτης ή φονιάς;» Πολύ σύντομα ακολουθούν η αποκάλυψη, η νέμεσις και η τιμωρία, και το κελί της φυλακής, απ’ όπου η ηρωίδα αφηγείται την ιστορία της ζωής της.

Το Σίλβερβιου είναι μια οδυνηρά εύστοχη και ταυτόχρονα γοητευτική ιστορία μιας σύγκρουσης μεταξύ της αθωότητας και της πείρας, μεταξύ του δημόσιου καθήκοντος και της ιδιωτικής ηθικής, μια έντονη, άγρια και λυρική ματιά στην ψυχή της σύγχρονης Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Στο τελευταίο ολοκληρωμένο αριστούργημα του σπουδαιότερου χρονικογράφου του καιρού μας, ο Τζον λε Καρέ διερωτάται τι οφείλει κανείς στην πατρίδα του όταν έχει πάψει να την αναγνωρίζει.

39 ΜΑΡΙΑΛΈΝΑ ΣΕΜΙΤΈΚΟΛΟΥ

Ακουαρέλα Σελ.: 208

εκ δ όσ εις ίκ αρος Μια οικογένεια, τρεις φωνές, τρία πρόσωπα. Καθένα τους υφαίνει μια ιστορία φτιαγμένη από εικόνες και από μνήμες που συνδέονται μεταξύ τους, άλλοτε προφανώς και άλλοτε υπογείως. Αναζητούν έναν κοινό τόπο. Ίσως αυτόν μιας ακουαρέλας, όπου το μοναδικό χρωματικό ίχνος του καθενός θα συνδυαστεί µε των υπολοίπων, φτιάχνοντας ένα τοπίο για τη συνάντησή τους.

40 ΚΙΚΉ ΔΗΜΟΥΛΆ

Εκλήθην ομιλήτρια Σελ.: 208

εκ δ όσ εις ίκ αρος Στο βιβλίο Εκλήθην ομιλήτρια, που κυκλοφορεί στην επέτειο των δύο χρόνων από τον θάνατο της Κικής Δημουλά, περιλαμβάνονται είκοσι οκτώ «ποιητικά χρονογραφήματα», ομιλίες της κορυφαίας Ελληνίδας ποιήτριας και ακαδημαϊκού σε συνέδρια και εκδηλώσεις, χαιρετισμοί και αποχαιρετισμοί από το 1992 έως το 2017. Κείμενα και στοχασμοί για διαφορετικά θέματα, με τον δικό της ελεύθερο τρόπο και τη μεταφορική αντίληψη του κόσμου που διέθετε.

41 GIANFRANCO CALLIGARICH

Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη Mτφρ.: Δήμητρα Δότση Σελ.: 216

εκ δ όσ εις ίκ αρος Σε αυτό το μυθιστορηματικό ντεμπούτο, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία το 1973 και μετατράπηκε σε εκδοτικό γεγονός, ο συγγραφέας ανακαλεί τους πνευματικούς και κοινωνικούς κύκλους της εποχής, απεικονίζοντας έναν τριαντάχρονο μποέμ νεαρό που αναζητά νόημα στη ζωή του. Μια ιστορία αγάπης και μοναξιάς που μας βυθίζει σε μια άκρως μαγνητική Ρώμη. Μια ατμόσφαιρα που σχεδόν αυτόματα δημιουργεί συνδέσεις με το σινεμά του Φρανσουά Τριφό.

17.3.22 – lifo

GEORGE S. CLASON

Ο πλουσιότερος άνθρωπος της Βαβυλώνας Μτφρ.: Μιχάλης Μικέδης Σελ.: 184

ε κδ όσεις κ λ ειδάριθμ ο ς Ένα κλασικό βιβλίο προσωπικής οικονομικής ανάπτυξης που πραγματεύεται την ατομική επιτυχία κάθε ανθρώπου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, «επιτυχία σημαίνει επιτεύγματα, τα οποία οφείλονται στις προσπάθειες και στις ικανότητές μας. Το κλειδί για την επιτυχία μας είναι η κατάλληλη προετοιμασία». Ταξιδεύοντας νοητά στη Βαβυλώνα, το λίκνο των βασικών αρχών της οικονομίας, ο συγγραφέας προσφέρει έναν οδηγό για την κατανόηση των χρηματοοικονομικών θεμάτων και τη γνώση για την οικονομική ανάπτυξη και επιτυχία.

BOOK LOVERS

46 STEPHEN KING

Μπίλι Σάμερς Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος Σελ.: 576

εκ δ όσ εις κλ ειδ άριθμος Εν μέρει πολεμική ιστορία, εν μέρει ερωτική επιστολή στην Αμερική των μικρών πόλεων, αυτό το εντυπωσιακό μυθιστόρημα παρουσιάζει ένα από τα πλέον αναπάντεχα ζευγάρια στη μυθοπλασία του γνωστού συγγραφέα, που μαζί βάζουν στόχο να εκδικηθούν για τα εγκλήματα ενός απίστευτα φαύλου ανθρώπου. To Μπίλι Σάμερς είναι ένα βιβλίο για την αγάπη, την τύχη, τη μοίρα και μια τελευταία προσπάθεια για εξιλέωση.

CEDRIC J. ROBINSON

Ανθρωπολογία του μαρξισμού

MARTA ALTÉS

Το μαϊμουδάκι

Μτφρ.: Αλέξανδρος Μανωλάτος Σελ.:

Μτφρ.: Άννα Παπαϊωάννου Σελ.: 32

πα νε πιστη μιακ ές εκ δό σε ις κρ ή τη ς

εκ δ όσ εις keybooks Όσο πιο μικρός είσαι, τόσο πιο μεγάλες είναι οι περιπέτειές σου. Αυτό διαπιστώνει και το μαϊμουδάκι της ιστορίας μας, που έχει βαρεθεί να χάνει τις ευκαιρίες που του δίνονται! Θέλει να σκαρφαλώσει στην κορυφή του ψηλότερου δέντρου της ζούγκλας. Μόνο που κάποιος το ακολουθεί από κοντά. Ένα αστείο και εμψυχωτικό εικονογραφημένο παραμύθι που μας δείχνει ότι ο κόσμος είναι ένα μεγάλο, άγριο και υπέροχο μέρος όπου όλα είναι δυνατά.

Η μελέτη του διακεκριμένου Αφροαμερικανού πολιτικού επιστήμονα Cedric Robinson διερευνά την ιστορία του κοινοτισμού, ιδέα την οποία διεκδίκησαν ως δική τους ο Μαρξ και οι επίγονοί του. Κινούμενος με άνεση στα πεδία της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της κουλτούρας και της πολιτικής, με μια οικουμενική οπτική, ο συγγραφέας προσεγγίζει το θέμα του στη μακρά διάρκεια, καταδεικνύοντας πόσο βαθιά ανάγονται στο παρελθόν οι συλλογικοί αγώνες για δικαιοσύνη.

ΈΛΕΝΑ ΤΣΑΒΑΛΙΆ

Say Cake!

ALEXANDER JONES

Σελ.: 128

Ένας φορητός κόσμος

εκ δ όσ εις keybooks

Μτφρ.: Νικηφόρος Σταματάκης Σελ.:

Πενήντα δύο νόστιμα και λαχταριστά κέικ, ένα για κάθε εβδομάδα του χρόνου! Ένα κομμάτι κέικ είναι η χαρά της προσφοράς γι’ αυτόν που το μοιράζεται, η χαρά της ζεστασιάς (ή γλυκύτητας) γι’ αυτόν που το προσφέρει και η χαρά της απόλαυσης γι’ αυτόν που το γεύεται. Ένα κομμάτι κέικ είναι ένα υπέροχο χαμόγελο σ’ έναν φωτογραφικό φακό.

πα νε πιστη μιακ ές εκ δό σε ις κρ ή τη ς

ΈΦΗ ΑΝΔΡΕΟΥΛΆΚΟΥ

Το παζλ Σελ.: 312

εκ δ όσ εις keybooks

ΠΑΡΑΣΚΕΥΆΣ ΜΑΤΆΛΑΣ

Κοσμοπολίτες εθνικιστές Σελ.:

πα νε πιστη μιακ ές εκ δό σε ις κρ ή τη ς

60 lifo – 17.3.22

Το βιβλίο ανιχνεύει τις διεθνείς διαδρομές του κατά Μπαρές εθνικισμού από το Παρίσι μέχρι το Περού ή την οθωμανική «Ανατολή», τις αντιφάσεις του, τις διακλαδώσεις και τις μεταλλάξεις του, τη σχέση του με τον πόλεμο και με την εμφάνιση του φασισμού,·για να εστιάσει τελικά στις ελληνικές εκδοχές του, στην ιδεολογική πορεία του Ίωνα Δραγούμη και στη σημασία που είχε για επιγόνους όπως ο Νίκος Καζαντζάκης και η γενιά του ’30.

Εκτός από το χρονικό της απίθανης ανακάλυψης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ο συγγραφέας του ανά χείρας βιβλίου εξηγεί λεπτομερώς πώς λειτουργούσε ο Μηχανισμός, πώς κατασκευάστηκε και για ποιον σκοπό, αλλά και πώς κατέληξε στο πλοίο που ναυάγησε στις ελληνικές ακτές γύρω στο 60 π.Χ. Το κορυφαίο αυτό έργο της μηχανικής ήταν επίσης και μία από τις πρώτες φορητές συσκευές υποστήριξης της διδασκαλίας.

Με ιδιαίτερη ευαισθησία και αγάπη προς τον άνθρωπο, η ψυχολόγος Έφη Ανδρεουλάκου μας δίνει τα εργαλεία προκειμένου να δούμε με καθαρή ματιά το παζλ της ζωής μας. Μέσα από τις σελίδες του Παζλ ενισχύεται η ικανότητά μας για αυτοπαρατήρηση, ενθαρρύνεται η ανάληψη της ευθύνης του εαυτού μας και ενδυναμώνεται η θέλησή μας να εξελίξουμε τον ψυχισμό μας. Έτσι πλοηγούμαστε με ασφάλεια και αγνή, δημιουργική περιέργεια στο ταξίδι της ζωής.

17.3.22 – lifo

BOOK LOVERS

Ο πλαστός πίνακας

Μτφρ.: Βιολέττα Ζεύκη Σελ.: 608

εκ δ όσ εις δ ιό πτρα

εκ δ ό σ εις δ ιό π τ ρ α Ξεναγώντας τους αναγνώστες σε διάσημες πόλεις σε μια περίοδο που καλύπτει πάνω από επτά χιλιάδες χρόνια, ο συγγραφέας αποκαλύπτει τις καινοτομίες καθεμίας: την ενασχόληση με τα κοινά στην Αγορά της Αθήνας, το παγκόσμιο εμπόριο στη Βαγδάτη του 9ου αιώνα, τα οικονομικά στα καφέ του Λονδίνου, τις οικιακές ανέσεις στην καρδιά του Άμστερνταμ.

51 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ

H γεωγραφία είναι πολύ κουλ Γεωγραφία για εντελώς αγεωγράφητους

FISH!

Αν θέλεις να αποκτήσεις μια καλύτερη εικόνα σχετικά με το τι συμβαίνει πάνω σε τούτον τον πλανήτη, αυτό το βιβλίο είναι για σένα. Μέσα από κατατοπιστικούς χάρτες και διαγράμματα πιάνουμε τα πράγματα από την αρχή και τα βάζουμε σε μια σειρά. Ξεκινάμε με τα βασικά, λύνουμε συχνές γεωγραφικές απορίες και παρεξηγήσεις και κλείνουμε με ένα κεφάλαιο γεμάτο εξυπνάδες και ενδιαφέρουσες ιστορίες.

Μία από τις πιο δημοφιλείς επιχειρηματικές αλληγορίες όλων των εποχών. Κολοσσοί όπως η Google και η Zappos το χρησιμοποίησαν ως κινητήρια έμπνευση στην οικοδόμηση της κουλτούρας τους για να βελτιώσουν την εξυπηρέτηση των πελατών και να ενισχύσουν το ομαδικό πνεύμα και την ηγεσία. Το FISH! θα σας βοηθήσει να ανακαλύψετε την εκπληκτική δύναμη που υπάρχει μέσα σας και να κάνετε τη διαφορά – σε όποια φάση της καριέρας σας κι αν βρίσκεστε.

Ιστορίες από 20 διαφορετικές χώρες μάς ταξιδεύουν στη μαγεία του ποδοσφαίρου και καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο αγγίζει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Το ποδόσφαιρο είναι αλληλένδετο με την κοινωνία. Μπορεί να την επηρεάσει, να την αλλάξει, μπορεί όμως και να χρησιμοποιηθεί. Γι’ αυτό και έχει ανάγκη από ανθρώπους που θα το υπηρετούν με αγάπη.

53 ADAM SILVERA

Στο τέλος πεθαίνουν και οι δύο Μτφρ.: Bαγγέλης Γιαννίσης Σελ.: 392

εκ δ ό σ εις δ ιό π τ ρ α

62 lifo – 17.3.22

STEPHEN C. LUNDIN, PHD, HARRY PAUL, JOHN CHRISTENSEN

εκ δ όσ εις k eybooks

εκ δ ό σ εις δ ιό π τ ρ α

Στις 5 Σεπτεμβρίου καλούν από το Δελτίο Θανάτου τον Ματέο Τόρεζ και τον Ρούφους Εμετέριο για να τους αναγγείλουν ότι έφτασε η μοιραία μέρα. Είναι εντελώς άγνωστοι, αλλά, για διαφορετικούς λόγους, και οι δύο θέλουν να κάνουν έναν νέο φίλο. Έχουν μόνο είκοσι τέσσερις ώρες. Μια ιστορία που υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει ζωή χωρίς θάνατο, αγάπη χωρίς απώλεια και ότι είναι δυνατόν να αλλάξει αναπάντεχα όλος ο κόσμος μας.

εκ δ ό σ εις δ ιό π τ ρ α

Σελ.: 328

Η δυναμική επιθεωρήτρια Κάρεν Πίρι αναλαμβάνει να ξανανοίξει δύο παλιές υποθέσεις, οι οποίες φαινομενικά είναι ασύνδετες. Πολύ σύντομα θα βρεθεί σε έναν θανατηφόρο ιστό. Στο τέλος θα έρθει αντιμέτωπη με αυτό που πάντα οδηγεί τους ανθρώπους στο σκοτάδι: την υπόσχεση για εύκολα, γρήγορα, αδιανόητα πλούτη. Το 2021 ο χαρακτήρας της επιθεωρήτριας Κάρεν Πίρι μεταφέρθηκε στην τηλεοπτική οθόνη του βρετανικού δικτύου ITV.

Μτφρ.: Χαρά Παντελιού Σελ.: 176

Ο γύρος του κόσμου με ένα σομπρέρο

Μτφρ.: Έφη Τσιρώνη Σελ.: 600

Σελ.: 288

EL SOMBRERO

VAL MCDERMID

BEN WILSON

Metropolis

RUSSELL BRAND

Μέντορες

Μτφρ.: Χαρά Παντελιού Σελ.: 176

εκ δ όσ εις k eybooks Ένα διαφορετικό βιβλίο αυτοβοήθειας: Μήπως, τελικά, η ευτυχία βρίσκεται στο να βοηθάμε τους άλλους και να είμαστε ανοιχτοί στο να δεχτούμε τη βοήθειά τους; Στους Μέντορες ο γνωστός ηθοποιός, συγγραφέας και YouTuber Russell Brand περιγράφει τα οφέλη της αναζήτησης και της προσφοράς βοήθειας και μοιράζεται μαζί μας όσα έμαθε από την καθοδήγηση των δικών του καθημερινών ηρώων.

57 MARTA ALTÉS

Πέντε λεπτάκια ακόμα Μτφρ.: Άννα Παπαϊωάννου Σελ.: 32

εκ δ όσ εις k eybooks Η εξαιρετικά ταλαντούχα, βραβευμένη δημιουργός εικονογραφημένων βιβλίων, Marta Altes επιστρέφει με μια αστεία και ταυτόχρονα γλυκιά ιστορία για τον χρόνο, για το πώς τον περνάμε και πώς μπορούμε να τον μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας. Ιδανικό για πολυάσχολα παιδιά και κουρασμένους μπαμπάδες! Μια αλεπουδίτσα δίνει στον μπαμπά της μερικές σοφές συμβουλές για το τι πραγματικά σημαίνει «χρόνος» και πώς να τον εκμεταλλευτείς στο έπακρο.

17.3.22 – lifo

DEMETRIS NICOLAIDES

Αναζητώντας μια θεωρία των πάντων

BOOK LOVERS

Μτφρ.: Χρίστος Γούδης Σελ.: 256

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΤΣΙΚΟΝΟΥΡΗΣ

Ο δρόμος του κεραυνού

ε κδ όσεις κ άκ τος

Σελ.: 176

Αναπτύσσοντας μια ιστορία και φιλοσοφία της επιστήμης, ο φυσικός Demetris Nicolaides συνδέει λογικά τα μεγάλα επιτεύγματα του κριτικού νου και της αχαλίνωτης ανθρώπινης φαντασίας στη φιλόδοξη αναζήτησή τους για μια θεωρία που τελικώς θα ερμηνεύει όλα τα φαινόμενα της φύσης μέσω ενός και μοναδικού αναλλοίωτου κυρίαρχου νόμου. To βιβλίο οδηγεί τους αναγνώστες σε ένα περιπετειώδες ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο, προς αναζήτηση μιας ενιαίας «θεωρίας των πάντων».

εκδόσεις αίολος Ένα ζεν αστείο για τον χρόνο. Ο κεντρικός ήρωας γυρεύει το ντίνλο, εκείνο το θαυματουργό σωματίδιο που ορίζει τη σωστή στιγμή για να κάνει κάποιος αυτό που θέλει. Και όταν το βρίσκει, συνειδητοποιεί ότι τελικά δεν ήξερε τι ήθελε.

63 ΒΙΚΤΟΡ ΛΑΒΑΛ

Η μπαλάντα του μαύρου Τομ Μτφρ.: Πάνος Τομαράς Σελ.: 144

εκδόσεις αίολος

T.J. NEWMAN

Η πτώση

Η Μπαλάντα του μαύρου Τομ είναι μια νουβέλα τρόμου που διαδραματίζεται στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του '20. Ο Βίκτορ Λαβάλ ξαναγράφει το ξενοφοβικό διήγημα του Χ.Φ. Λάβκραφτ Η φρίκη του Ρεντ Χουκ, από την οπτική ενός Αφροαμερικανού ήρωα.

Σελ.: 368

ε κδ όσεις κ άκ τος Μόλις επιβιβαστήκατε σε μια πτήση προς Νέα Υόρκη. Υπάρχουν άλλοι 143 επιβάτες. Αυτό που δεν γνωρίζετε είναι ότι 30 λεπτά πριν από την πτήση η οικογένεια του πιλότου έπεσε θύμα απαγωγής. Για να ζήσει η οικογένειά του, πρέπει όλοι οι επιβάτες της πτήσης σας να πεθάνουν. Ο μόνος τρόπος για να σώσει ο πιλότος την οικογένειά του είναι να ακολουθήσει τις εντολές και να ρίξει το αεροπλάνο.

64 ΜΑΡΛΟΝ ΤΖΕΪΜΣ

Μτφρ.: Πάνος Τομαράς Σελ.: 680 σελίδες

εκδόσεις αίολος

ΕΎΑ ΝΙΚΟΛΑΐΔΟΥ

Αντλώντας από τους θρύλους και τις παραδόσεις της αφρικανικής ηπείρου αλλά και από την πλούσια φαντασία του, ο Μάρλον Τζέιμς, συγγραφέας του βραβευμένου με Μπούκερ Σύντομη ιστορία εφτά φόνων, φτιάχνει ένα περίτεχνο επικό αφήγημα στα χνάρια του Τόλκιν, της Άντζελα Κάρτερ και του Τζιν Γουλφ, που κόβει την ανάσα.

Στα σπίτια της αμαρτίας Σελ.: 296

ε κδ όσεις κ άκ τος

65 ΣΤΡΆΤΟΣ ΜΑΡΚΊΔΗΣ

Η ευτυχία της ανυπαρξίας

Σελ.: 368

εκ δ όσ εις κάκτος Ένας γοητευτικός δικηγόρος, μια όμορφη Αμερικανίδα, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, ένας δολοφόνος… Μια δίκη, μια βίαιη απαγωγή, ένας ερευνητής γιατρός, μια ανίατη ασθένεια, ένας δαιμόνιος ντετέκτιβ, μια όμορφη καλόγρια και ένα χωριατοκόριτσο που αφήνεται στον έρωτα συνθέτουν το παζλ της ιστορίας. Καταλύτης η αληθινή αγάπη που θα κάνει το θαύμα της. Η συνέχεια στο βιβλίο και αργότερα στη μεγάλη οθόνη.

61 ΝΊΚΟΣ ΕΜΜ. ΣΊΜΟΣ

Ένα πιστόλι για υπογραφή Σελ.: 240

ε κδ όσεις κ άκ τος Επί πολλά χρόνια η Ελλάδα αποτέλεσε εύφορο έδαφος για την τρομοκρατία. εγχώρια και εισαγόμενη. Ένα από τα πρόσωπά της «φωτογραφίζει» και το αστυνομικό αυτό μυθιστόρημα του Νίκου Εμμ. Σίμου, μέσα στο οποίο ο αναγνώστης μπορεί να αναγνωρίσει κάποια στοιχεία από συναφείς βίαιες δράσεις του παρελθόντος που συνέβησαν στη χώρα μας.

64 lifo – 17.3.22

Μαύρος Πάνθηρας, Κόκκινος Λύκος

Η συγγραφέας έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα υφασμένο από νήματα που ενώνουν τον εταιρισμό από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο μέχρι σήμερα, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της πορνείας. Τι ψάχνουν οι πελάτες; Το χθες ήταν διαφορετικό; Τι μετατοπίστηκε με το πέρασμα του χρόνου; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία θα βρείτε απαντήσεις. Ο ορατός και ο αόρατος κόσμος τους. Μεταξύ άλλων, θα σας συναρπάσει για τον ρεαλισμό της η μοναδική συνέντευξη της Γαβριέλλας Ουσάκοβα.

17.3.22 – lifo

BOOK LOVERS

66 ΛΟΥΙΤΖΙ ΝΤΕ ΠΑΣΚΑΛΙΣ

Η σφραγίδα του Καραβάτζο Μτφρ.: Λούλα Καραγιαννάκη Σελ.: 408 σελίδες

εκδόσεις αίολος Ο Καραβάτζο, εκτός από τα μοναδικά του έργα, μας άφησε κι ένα αίνιγμα, ατό του πρόωρου θανάτου του. Η σύντομη ζωή του ήταν περιπετειώδης και προκλητική και ο θάνατός του παραμένει μυστηριώδης. Ο Λουίτζι Ντε Πασκάλις μας δίνει τη δική του εκδοχή, γράφοντας αυτό το βιβλίο.

«ΜΕ ΤΟΝ ΤΖΟΝ ΜΆΛΚΟΒΙΤΣ ΣΤΗ ΒΊΛΝΑ», ΤΟΥ ΆΓΓΕΛΟΥ ΓΙΑΝΝΑΚΌΠΟΥΛΟΥ ΦΕΥΓΑΛΈΕΣ ΣΥΝΑΝΤΉΣΕΙΣ – ΒΙΩΜΑΤΙΚΟΊ ΓΡΊΦΟΙ.

Τ «Με τον Τζον Μάλκοβιτς στη Βίλνα», εκδόσεις Ελκυστής. Σε όλα τα βιβλιοπωλεία και ηλεκτρονικά στο www.elkistis.gr

66 lifo – 17.3.22

ο βιβλίο Με τον Τζον Μάλκοβιτς στη Βίλνα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελκυστής είναι μια σειρά από αφηγήσεις που αφορούν τις συναντήσεις του Άγγελου Γιαννακόπουλου με σημαντικά πρόσωπα. Με πρόσωπα θρυλικά, όπως ο Θανάσης Βέγγος, η Ρόζα Εσκενάζυ, ο Νικόλας Άσιμος, με γνωστά πρόσωπα, όπως ο Τζον Μάλκοβιτς και ο Βιμ Βέντερς, με πρόσωπα ιερά, όπως ο όσιος Παΐσιος, ή εκπροσώπους της πολιτικής, όπως ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος. Αυτές οι συναντήσεις ή, όπως περιγράφονται στο εξώφυλλο, οι «Φευγαλέες συναντήσεις – Βιωματικοί γρίφοι», γίνονται αφορμές για να περιγράψει ο συγγραφέας σημαίνουσες ιστορικές συγκυρίες, τον κοινωνικό και πολιτικό περίγυρο, γενικά τα τεκταινόμενα μιας ολόκληρης εποχής. Αυτό σημαίνει ότι οι ιστορίες του υπερβαίνουν την αμιγώς αυτοβιογραφική διήγηση και γίνονται τελικά μαρτυρίες μιας συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας, περιγράφοντας τον ίδιο τον υπαρξιακό αυτοκαθορισμό του ανθρώπου. Όλα αυτά, όμως, με τη δέουσα ειρωνεία και φαρμακερή δόση χιούμορ που πηγάζει από την επίγνωση ότι «πάντα χωρεί και ουδέν μένει». Ο Άγγελος Γιαννακόπουλος γεννήθηκε στην Αμαλιάδα, όπου και μεγάλωσε μέχρι τα έξι του χρόνια σε κάποιο μικρό χωριό του σημερινού δήμου Ήλιδας. Από τα έξι μέχρι τα είκοσι τρία του έζησε στην Αθήνα, όπου και σπούδασε, ενώ τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια ζει κυρίως στη Γερμανία. Αφού μετήλθε, παράλληλα με τις σπουδές του τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γερμανία, διάφορα επαγγέλματα, είναι υφηγητής σε γερμανικό πανεπιστήμιο. Είναι ακαδημαϊκός μετανάστης, τόσο σε ό,τι αφορά τα διάφορα ερευνητικά αντικείμενα με τα οποία έχει ασχοληθεί όσο και τις πόλεις και τα πανεπιστήμια στα οποία έχει διδάξει ή έχει κάνει έρευνα. Ενώ έκανε και κάνει ακαδημαϊκή καριέρα, αρνείται να το παραδεχτεί. Ισχυρίζεται ότι το επάγγελμά του αποτελεί άλλοθι· στην πραγματικότητα το χρησιμοποιεί για να ταξιδεύει, εμμένοντας στην ειδοποιό διαφορά μεταξύ ταξιδευτή και ταξιδιώτη.

719

ΣΥΝΑΥΛΙΑ

Ο Maluma στο ΟΑΚΑ Δύο χρόνια μετά την αναβολή της εμφάνισής του στην Αθήνα ο 28χρονος Κολομβιανός σούπερ σταρ έρχεται επιτέλους στο κλειστό Γήπεδο Μπάσκετ ΟΑΚΑ στην καλύτερη στιγμή της καριέρας του. Φρέσκος από την τεράστια επιτυχία του Encanto της Disney, όπου δανείζει τη φωνή του στον χαρακτήρα Mariano, και φορτωμένος με ένα σωρό επιτυχίες και συνεργασίες με κορυφαία ονόματα της παγκόσμιας ποπ (The Weeknd, Madonna, Shakira) αλλά και πρωταγωνιστής στη νέα ταινία της Τζένιφερ Λόπεζ Marry Me, όπου τραγουδούν μαζί το ομώνυμο τραγούδι, κάνει μια περιοδεία σε όλο τον κόσμο, αναστατώνοντας το κοινό με ένα φαντασμαγορικό show. Όσοι θεατές είχαν ήδη προμηθευτεί το εισιτήριό τους στον πρώτο κύκλο προπώλησης μπορούν να επισκεφθούν τη συναυλία, επιδεικνύοντάς το. Κλειστό Γήπεδο Μπάσκετ - ΟΑΚΑ, Παρασκευή 18/3, 21:00, εισιτήρια: €35-160

THE WEEK Όσα ξεκινάνε αυτή την εβδομάδα

ΣΙΝΕΜΑ Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

Megaron Spring Festival

ΜΟΥΣΙΚΗ Doja Cat

ΘΕΑΤΡΟ Το «Πονηρό Πνεύμα» του Νόελ Κάουαρντ

17.3.22 – lifo

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

photo: freddie f.

5 ΣΥΝΑΥΛΙΑ Κ. Βήτα, Νίκος Πατρελάκης: «Neapoly»

the week

Δύο χρόνια μετά το «Ο κόσμος είναι ένας» με θέμα τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, ο Κωνσταντίνος Βήτα ξανασυναντά τον Νίκο Πατρελάκη στο έργο «Neapoly» που γεννήθηκε τον καιρό της πανδημίας και εκφράζει την αγάπη που έχουν οι δύο δημιουργοί για την ηλεκτρονική μουσική, ξεκινώντας από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 και αναζητώντας τις αρχικές μουσικές και αισθητικές αναφορές της πιο σύγχρονης electronica. Τα βίντεο της παράστασης αποτελούν μια ποιητική περιήγηση στη φύση και τις πόλεις της χώρας, καταγράφοντας τα βουνά, τους ουρανούς και τις θάλασσες, τους ανθρώπους και την καθημερινότητά τους.

STOEP TH S PR ES

ΘΕΑΤΡΟ

17- 23 μ αρ τιου 2 0 22

1 ΣΥΝΑΥΛΙΑ Next Wave στο Ρομάντσο με AXS Live Το Ρομάντσο εγκαινιάζει μια καινούργια ενότητα συναυλιών που στόχο έχει να συστήσει και να στηρίξει τη νέα γενιά μουσικών και καλλιτεχνών που θα μας απασχολήσουν μελλοντικά. Πρώτοι καλεσμένοι είναι η αθηναϊκή κολεκτίβα AXS και τα μέλη της Kijha, Yungnsad, Ynct, Gxhan, Jaw Shawty, SadFace και Ckye. Θα φέρουν μαζί τους ήχους από emo/alt rap, από τα πιο φρέσκα ρεύματα που έχουν αναδυθεί τελευταία στην Ελλάδα μέσω του διαδικτύου. 19/3, Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3, 20:00, είσοδος: €6

ανέβασε ο Σταμάτης Φασουλής στο θέατρο Αθήναιον, γίνεται η πρώτη κωμωδία που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Εγκαίνια: 18/3, και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, Παλλάς, Βουκουρεστίου 5, είσοδος: €15-80, Τετ. 19:00, Πέμ.-Σάβ. 21:00, Κυρ. 18:30

4 ΕΙΚΑΣΤΙΚΆ Ναυσικά Πάστρα - Τα Χρόνια της Βιέννης (1956-1963) στην γκαλερί Kalfayan

19/3, 23:00, Temple Athens, Ιάκχου 17, Γκάζι,είσοδος: €12

3 ΘΈΑΤΡΟ Στο Παλλάς γίνεται «Το Σώσε» απο tη μαρια παππα

68 lifo – 17.3.22

Η κωμωδία του Mάικλ Φρέιν, που έκανε πρεμιέρα το 1982 στο Λονδίνο, έρχεται στο Παλλάς με έναν εντυπωσιακό θίασο γνωστών ηθοποιών. Το Σώσε, που σκηνοθέτησε για πρώτη φορά ο Ανδρέας Βουτσινάς στο θέατρο Μινώα το 1983 και το 1995 το

Τρεις γυναικείες σκηνοθετικές φωνές καταπιάνονται με τρία θεατρικά κείμενασταθμούς που θέτουν στο επίκεντρο τη μητρότητα, τη μητέρα και τη συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου, όπως αυτή άρρηκτα συνδέεται με την πρωταρχική εμπειρία. Η Μαρία Μαγκανάρη επιχειρεί μια ανάγνωση ενός από τα πιο επιβλητικά σύγχρονα δραματικά έργα, του Πατέρα του Στρίντμπεργκ. 20/3, Φάρος του ΚΠΙΣΝ, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος ελεύθερη

2 ΠΑΡΤΙ An End of Perception Showcase w/ ORBE & Viels Οι ομάδες της Excession και Overdriven συνεργάζονται για να παρουσιάσουν ένα End of Perception Showcase στο Temple Athens. Οι ORBE και Viels επισκέπτονται την Αθήνα για πρώτη φορά για να ξεσηκώσουν με τους μοναδικούς τους ήχους.

Ο «Πατέρας» του Στρίντμπεργκ στις «Παραβάσεις» του ΚΠΙΣΝ

Η Ναυσικά Πάστρα (1921-2011) συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων Ελληνίδων εικαστικών, με εκθέσεις και έργα σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η έκθεση στην γκαλερί Kalfayan παρουσιάζει τα γλυπτά που δημιούργησε τα χρόνια που βρισκόταν στη Βιέννη, την «περίοδο αθωότητάς» της, όπως τη χαρακτηρίζει. Η έκθεση φωτίζει αυτήν τη δημιουργική περίοδο έρευνας και πειραματισμού με άξονα την ιδέα της αναγκαιότητας και της φύσης. Η επιμέλεια είναι του Εμμανουήλ Μαυρομμάτη. 17-30/3, Kalfayan Galleries, Χάριτος 11, Κολωνάκι, Δευτ. 11:00-15:00, Τρ.-Παρ. 11:00-19:00, Σάβ. 11:00-15:00

17-20/3, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ, λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 364, Καλλιθέα, είσοδος: €15, €20, €10 (φοιτητικό, παιδικό), ώρα έναρξης: 20:30 (Κυρ. 19:30)

6 ΘΕΑΤΡΟ «Δράκος: performance για μια νοοτροπία» από τον Γιώργο Βαλαή

Μια σκηνική σύνθεση φτιαγμένη από αναφορές σε περιστατικά βίας κατά των γυναικών, μέσα στην οποία ένας αθώος συναντά τον ανεστραμμένο κόσμο. Ο Γιώργος Βαλαής, που σκηνοθετεί, χρησιμοποιεί τόσο πραγματικά όσο και fiction γεγονότα, αποσπάσματα του σεναρίου του Ιάκωβου Καμπανέλλη για την ταινία Δράκος, μια μέχρι τώρα αμετάφραστη στα ελληνικά συνέντευξη του Aντρέι Tαρκόφσκι, λογοτεχνικά αποσπάσματα και πρωτότυπα σκηνικά κείμενα. Έως τις 19/3, Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, Φρυνίχου 14, Πλάκα, Κυρ.-Τρ. 21:15 (εκτός 20/3), είσοδος: €3(ατέλεια)-€16

7 ΣΥΝΑΥΛΙΑ Συνθετικοί Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα σχήματα της ελληνικής electronica επιστρέφει για το πρώτο του live μετά από δύο χρόνια. Τα αδέρφια Αποστόλης και Διονύσης Αυγερινός κυκλοφόρησαν το ομώνυμο ντεμπούτο άλμπουμ τους το 1990 και διαλύθηκαν το 1993 για να επανασυνδεθούν το 2010, όταν τα τραγούδια τους ανακαλύφθηκαν εκ νέου από πιο νεανικό κοινό. Η πιο πρόσφατη δισκογραφική τους δουλειά είναι η «Σκιά του τρόμου». 19/3, six d.o.g.s, Αβραμιώτου 6-8, Μοναστηράκι, 21:00, είσοδος: €8 (στην πόρτα) €6 (προπώληση)

Ο Ch2_artist λέει μέσα από την τέχνη του όσα δεν μπορεί να πει αλλιώς Ο εικαστικός μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί αλλά και για την ίδια τη σημασία της τέχνης.

ν και αρχικά ακολούθησε σπουδές υποκριτικής, ο Χρήστος Τσαντήλας γρήγορα στράφηκε προς τη ζωγραφική, με την οποία ασχολούνταν από παιδί. Τα έργα του ακροβατούν ανάμεσα στον σουρεαλισμό και τον νέο-εξπρεσιονισμό με γκροτέσκ φόρμες.

Ch2_artist

ch2_artist

— Πώς επέλεξες να κάνεις αυτό με το οποίο ασχολείσαι; Δεν το επέλεξα, αυτό με επέλεξε. Ορισμένες φορές η ελεύθερη βούληση δεν είναι και τόσο ελεύθερη, εκτός κι αν υποθέσουμε ότι καταργούμε την έννοια του γονιδιακού DNA, ότι είμαστε «λευκό χαρτί» όταν γεννιόμαστε, κι αυτό ουσιαστικά δεν υφίσταται. Είμαστε, ευτυχώς, «καταδικασμένοι» να συνταξιδεύουμε στους αιώνες με τις αποσκευές της κληρονομικότητάς μας, χωρίς αυτό να σημαίνει πως, αν μας κουράζουν, δεν τις αφήνουμε στα αζήτητα. — Γιατί κανεις τέχνη; Κάνω τέχνη ή, τουλάχιστον, βάζω κι εγώ ένα μικρό δακτυλικό αποτύπωμα. Ίσως γιατί δεν μπορώ να κάνω κάτι διαφορετικά, για να μη διασωληνωθώ πνευματικά και εκφραστικά. Τις περισσότερες φορές οι σκέψεις μου δεν μπορούν να ειπωθούν με λόγια και φιλοσο-

φικές συζητήσεις. Ο καπνός και η περισυλλογή είναι ένας τρόπος, αλλά μόνο όταν μιλάς με τον εαυτό σου. Από κει και ύστερα, η ανάγκη για επικοινωνία και μετάδοση με οδηγούν να εκφράζομαι μέσα από τους πίνακες και τις μορφές μου. Δεν ξέρω αν είναι ίαση αλλά είναι ένα ισχυρό αναλγητικό. — Από πού αντλείς έμπνευση για τα έργα σου; Αυτήν τη στιγμή, ο τρόπος που δονείται ο κόσμος, όλες οι εκούσιες και ακούσιες συμπεριφορές των ανθρώπων αποτελούν έναν αστείρευτο χείμαρρο έμπνευσης. Ειδικά τώρα, σε μια εποχή κοινωνικής αρτηριοσκλήρυνσης και ουσιαστικής ανάγκης για επιβίωση, η θεματολογία αυξάνει με εκθετικούς ρυθμούς. Κάθε συμπεριφορά και εικόνα μπορεί να γίνει ένα εικαστικό screenshot. — Πιστεύεις ότι η τέχνη σου μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και να τον βοηθήσει με κάποιον τρόπο; Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να τον βοηθήσει, πιο πολύ νομίζω πως θα μπορούσε να τον προβληματίσει και να του αγγίξει κάποιους κρυφούς συγκινησιακούς νευρώνες. Θα ήθελα να γίνω πολύ αυτός που θα προκαλέσει μια συγκινησιακή πειρατεία, μια συναισθηματική αντίδραση

στον θεατή ώστε να δει και κάτι άλλο πίσω από το ρεαλιστικό είδωλο και τη συμπεριφορά. Πιστεύω άλλωστε πως τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Πάντα υπάρχει ένα πίσω κείμενο, μια κρυμμένη εικόνα, αν το καλοκοιτάξεις. Αυτή την εικόνα θέλω να ξεσκεπάσω ή και να συμβολίσω. Την κρυμμένη πρόθεση και την αλληγορία. Ίσως ο τρόπος να είναι κυνικός ή εριστικός για κάποιους, όμως κανένας κυνικός δεν έβλαψε ποτέ τον κόσμο. Το να περιφρονείς όσα περιορίζουν τους ανθρώπους στα δεσμά των αναγκών (πλούτο, πολυτέλεια, αξιώματα, απολαύσεις) ίσως είναι κάτι ρηξικέλευθο για ορισμένους, για μένα όμως αξίζει να ειπωθούν όλα αυτά με εικόνες και χρωματικά μοτίβα. Όταν βλέπεις πως τα αποκτήματα γίνονται αδυσώπητοι και εκνευριστικοί κτήτορες, τότε η κοινωνία με τη σαφή και αγνή της έννοια έχει χάσει τον προσανατολισμό της. Εκεί, λοιπόν, θέλω να επέμβω και επειδή δεν έχω επίσημο δημόσιο βήμα, πρέπει να ζωγραφίσω. — Θεωρείς τα έργα σου εύπεπτα; Δεν ξέρω αν είναι εύπεπτα ή «δύσκολα», όπως μου είχε πει ένας φίλος. Σαφώς και δεν είναι έργα που θα μπορούσαν να κοσμούν παιδικά δωμάτια και κουζίνες σπιτιών. Στόχος μου είναι, όταν κάποιος αγοράζει ένα έργο μου ή, έστω, το κοιτάζει, να μπορεί να σταθεί απέναντί του για μερικά λεπτά και να μιλήσει μαζί του, να βρει τη δική του αλήθεια, αν μπορεί, ή ακόμα και έναν δικό του, καλύτερο τρόπο οπτικής της ζωής. Αυτό θα με χαροποιήσει πολύ! — Σου αρέσει δηλαδή να προκαλείς; Μου αρέσει να μην περνάω απαρατήρητος. Θυμάμαι, όταν ήμουν στη Φλωρεντία για σπουδές, ένας δάσκαλος μου είχε πει κάποια στιγμή: «Το πινέλο πρέπει να βγάζει φωτιές, αλλιώς πήγαινε σπίτι σου». — Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σου σχέδια; Να παίξω με murals στη Σελήνη, αφού πριν κάνω στάση στη Νέα Υόρκη, καταστρέφοντας και εκεί με τον τρόπο μου την καλλιτεχνική σκηνή. — Μια τυπική σου ημέρα; Ξυπνάω συνήθως αργά, γιατί ξενυχτάω σχεδόν κάθε βράδυ. Όχι στα κλαμπ αλλά στον χώρο μου ή στο στούντιο. Όλες οι νύχτες έχουν μια γοητευτική ησυχία που με ιντριγκάρει να σκέφτομαι και να συνθέτω εικόνες. Μετά προσπαθώ να βλέπω τον προσωπικό μου «ψυχίατρο», τον ήλιο, για τουλάχιστον μισή ώρα κάθε μέρα. Ίσως εκεί με πετύχει καμιά ιδιαίτερη εικόνα για να την αποτυπώσω. Βασικά, δεν υπάρχει ένα τυπικό πρόγραμμα στη ζωή και στη δουλειά μου. Επιλέγει η ίδια η ζωή να με συνεφέρει στη ζωή.

17.3.22 – lifo

Σινεμά

έχει τέτοια πρόθεση, αν και κρατά μια χαρά το όπλο, και όλοι μαζί δραπετεύουν μέσα στο ασθενοφόρο, μαζί με τη νοσηλεύτρια επειγόντων περιστατικών Καμ Τόμπσον (η γενικώς ακατανίκητη Έιζα Γκονζάλες του I care a lot). Όποιος είχε έστω και μία φορά την ατυχία να βρεθεί σε ασθενοφόρο, ίσως θυμάται πως και ο παραμικρός κραδασμός στην επείγουσα διαδρομή είναι επώδυνος. Κανείς δεν κάθεται άνετα, τα πάντα κινδυνεύουν να πέσουν, στις στροφές, στις αυξομειώσεις της ταχύτητας και στα φρεναρίσματα. Το Ασθενοφόρο τρέχει σαν τανκ και στην καρότσα-ιατρείο δεν γλιστρά ούτε τσαλακώνεται κανείς εκ του τρίο των επιβατών. Όχι μόνο αυτό, αλλά στην πιο εξωφρενικά αξιομνημόνευτη σεκάνς της ασταμάτητης κούρσας η Γκονζάλες, με οδηγίες από πεπειραμένους χειρουργούς μέσω βιντεοκλήσης, χώνει βαθιά το χέρι της στην ορθάνοιχτη κοιλιακή χώρα, πιάνει τα όργανα του ετοιμοθάνατου, αποσπά την κακιά σφαίρα και επειδή δεν έχει με τι να σταματήσει την αιμορραγία, θυμάται το κλάμερ στα μαλλιά της και προτρέπει τον βοηθό της να το χρησιμοποιήσει ως αιμοστατικό κλιπ! Αυτό τα δείχνει και τα λέει όλα. Κλείνοντας επιδεικτικά το μάτι στην πολιτική ορθότητα των υπολοίπων, ο Μπέι γνωρίζει πως ο ανταγωνισμός από τα κόμικ έχει γίνει σφοδρός και θολώνει τον ρεαλισμό με αφηνιασμένη κωμική φαντασία, αδιαφορώντας εν γνώσει του για την επαφή της ταινίας με την πραγματικότητα.

απο toν θοδωρη κουτσογιαννοπουλο

Ασθενοφόρο Ένα θρίλερ δράσης του Μάικλ Μπέι με πρωταγωνιστή τον Τζέικ Τζίλενχαλ. Ένας παρασημοφορημένος βετεράνος, στην απελπισία του να βρει χρήματα για να καλύψει το κόστος της ιατρικής περίθαλψης της γυναίκας του, ζητά βοήθεια από το μόνο πρόσωπο που ξέρει ότι δεν θα έπρεπε, τον θετό του αδερφό Ντάνι. Πρόκειται για έναν χαρισματικό εγκληματία που θα του προσφέρει μια δουλειά, τη μεγαλύτερη ληστεία τραπεζών στην ιστορία του Λος Άντζελες.

ΣΥΝΟΨΗ:

Αριστούργημα Πολύ Καλό Καλό Ικανοποιητικό Μέτριο Κακό

70 lifo – 17.3.22

ταν ο Τζέρι Μπρουκχάιμερ αποφάσισε να αυτοπροβιβαστεί από τη διαφήμιση στο σινεμά, έπρεπε να διανύσει τη φάση της καλλιτεχνικής μετάβασης από τη βιομηχανική επικοινωνία των προϊόντων σε μια φάμπρικα λεπτών ισορροπιών που δεν γνώριζε καλά και ίσως θα τον σνόμπαρε, αν τολμούσε να φανερώσει τις προθέσεις του απ’ την αρχή. Ο παραγωγός που λατρεύει, όπως λέει, τον Νονό, τον Άνθρωπο από τη Γαλλία και τα 400 Χτυπήματα του Φρανσουά Τριφό, συνεργάστηκε σε τρεις αρκετά σινεφίλ ταινίες με έναν σκηνοθέτη και φωτογράφο, τον Ντικ Ρίτσαρντς, που επίσης είχε παρελθόν στην εμπορική διαφήμιση. Συνέχισε με τον Πολ Σρέιντερ, την περίοδο που ο πρώην κριτικός κινηματογράφου ενδιαφερόταν και για το ιλουστρασιόν περίβλημα, εκτός από το στόρι και τους χαρακτήρες που αναζητούσαν εναγωνίως τη λύτρωση (American Gigolo, Cat People). Στο πρόσωπο του αδηφάγου Ντον Σίμπσον βρήκε το άλλο του μισό και μαζί έθεσαν τις βάσεις για την υπερβολή των ’80s σε έναν συνδυασμό δράσης και κωμωδίας, με άξονα το θέαμα και έμφαση στην αστραφτερή επιφάνεια και τα βομβαρδιστικά ηχητικά εφέ. Το Top Gun και οι τρεις Μπάτσοι του Μπέβερλι Χιλς είναι τα πιο χαρακτηριστικά τους (παρα)δείγματα – μιλάμε για συνολικές εισπράξεις δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο Σίμπσον δεν άντεξε. Έφυγε νωρίς από τις καταχρήσεις, οδηγώντας ξέφρενα στη γρήγορη λωρίδα του Χόλιγουντ. Ο Μπρουκχάιμερ, ωστόσο, είχε προλάβει να

εντοπίσει το αγαπημένο του παιδί στο πρόσωπο ενός νεαρού σκηνοθέτη που θα αναμείγνυε απερίστροφα τα δύο «π», τα πιστόλια και την πλάκα, από την πρώτη του κιόλας ταινία, το Bad Boys. Ακοκολούθησε ο Βράχος και ο Αρμαγεδδών, ένα φασαριόζικο buddy movie και ένα έπος έσχατης καταστροφής αντίστοιχα, που προοικονόμησαν τη μεγαλομανή σοβαροφάνεια που θα οδηγούσαν μαθηματικά τον Μπέι στην πρώτη συντριβή της καριέρας του, με το μελοπατριωτικό Pearl Harbour. Ο Μπρουκχάιμερ και ο Μπέι παρέμειναν φίλοι και συνεργάστηκαν ξανά. Ωστόσο, ο uber-παραγωγός στράφηκε και στην τηλεόραση, διότι διέκρινε πως προς τα κει έπνεαν τα γούστα, χωρίς να αποκηρύσσει τα φαραωνικά deals και τις μεγαλειώδεις κινηματογραφικές επιχειρήσεις, όπως οι Πειρατές της Καραϊβικής. Είναι ο πρωταθλητής στα Όσκαρ ήχου και οπτικών εφέ. Η τούρμπο μέθεξη εικόνας και ήχου παραμένει η σπεσιαλιτέ του και τα υπόλοιπα είναι συμπληρωματικές λεπτομέρειες. Δείτε, αν αντέχετε, το Gone in 60 Seconds. Δράστες και πρωταγωνιστές στο Ambulance είναι δυο φίλοι από τα παλιά, ο βετεράνος πολέμου Γουίλιαμ Σαρπ (ο Γιαχία Αμπντούλ Ματίν Β’), που έχει απόλυτη ανάγκη ένα μεγάλο χρηματικό ποσόν για να κάνει η σύζυγός του μια επέμβαση, και ο θετός λευκός αδελφός του Ντάνι Σαρπ (καλοντυμένος και άμυαλα αφιονισμένος ο Τζέικ Τζίλενχαλ), εγκληματίας καριέρας, γνήσιο τέκνο του παράνομου πατέρα του. Ο Ντάνι τον νιώθει και τον πείθει να συμμετάσχει σε ένα τεράστιο κόλπο, τη ληστεία 32 εκατομμυρίων δολαρίων, μέρα μεσημέρι καθημερινής, σε μια τράπεζα στο κέντρο του Λος Άντζελες, εξού και το AmbuLAnce της αφίσας. Το υπέροχο σχέδιο, όπως αναμενόταν, στραβώνει όταν ένας άπειρος αστυνομικός βγαίνει εκτός βάρδιας, ζητά από την καθηλωμένη ταμία να βγουν ραντεβού, έρχεται αντιμέτωπος με τη συμμορία, ο Γουίλιαμ τον πυροβολεί, ενώ δεν

INFO AMBULANCE

VILLAGE RENTI 10,11,20 - VILLAGE MALL 5,11 - VILLAGE PAGRATI 3 - VILLAGE AG.DIMITRIOS 4 - ODEON ESCAPE 1,2,5 - ΑΕΛΛΩ 2 - ΑΘΗΝΑΙΟΝ 2 - CINERAMA - WEST CITY 3 - ΕΛΛΗ - ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 1 - ΝΑΝΑ 3,6 - TOWN CINEMAS 3 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2 - ΖΕΑ

ΣΚΗΝΟΘΕΣΊΑ:

Μάικλ Μπέι ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΎΝ:

Τζέικ Τζίλενχαλ, Γιαχία ΑμπντούλΜατίν Β’, Έιζα Γκονζάλες

Ο σωματοφύλακας της γυναίκας του εκτελεστή HITMAN’S WIFE’S BODYGUARD

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Πάτρικ Χιουζ

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Ράιαν Ρέινολντς, Σάμιουελ Τζάκ-

σον, Σάλμα Χάγιεκ, Αντόνιο Μπαντέρας Το πιο θανάσιμο και παράξενο δίδυμο του κόσμου, ο σωματοφύλακας Μάικλ Μπράις και ο εκτελεστής Ντάριους Κινκέιντ, επιστρέφουν για μία ακόμα ριψοκίνδυνη αποστολή. Δίχως άδεια και υπό επιτήρηση, ο Μπράις αναγκάζεται να επανέλθει στην ενεργό δράση από την ασταθή γυναίκα του Ντάριους, τη διαβόητη Σόνια Κινκέιντ. ΣΥΝΟΨΗ:

Το sequel του Σωματοφύλακα του Εκτελεστή ακολουθεί μια συνταγή πολύ γνωστή και συχνά εφαρμοσμένη σε συνέχειες ταινιών όπου το πρώτο μέρος, εκτός από δράση, καλείται να συστήσει χαρακτήρες στο κοινό και να προσπαθήσει να αρπάξει την προσοχή του. Στη συγκρουσιακή σχέση του ανίκητου εκτελεστή (Σάμιουελ Τζάκσον) και του ευάλωτου σωματοφύλακά του (Ράιαν Ρέινολντς) προστίθεται η σύζυγος του πρώτου, μια εκρηκτική Λατίνα (Σάλμα Χάγιεκ) που τον λατρεύει και τον γουστάρει ασυνθηκολόγητα, τον ζηλεύει παράλογα και καίει φλάντζα οποτεδήποτε αντιλαμβάνεται πως θίγεται ή απειλείται. Ο Πάτρικ Χιουζ, που σκηνοθετεί τις ιστορίες που γράφει ο Τομ Ο’Κόνορ, προέρχεται από τον χώρο της

διαφήμισης και άρπαξε την ευκαιρία να αναρριχηθεί στο κλαμπ των ακριβών παιχνιδιών για σκληρά αγόρια κάποιας ηλικίας με το Αναλώσιμοι 3. Το συλλογικό όχημα ολικής ή μερικής επαναφοράς των Σλάι, Άρνολντ, Μελ, Τζετ, Χάρισον, Τζέισον, Ντολφ και Γουέσλι Σνάιπς, που χάρισε στον δύσμοιρο Κέλσι Γκράμερ το Χρυσό Βατόμουρο, απέτυχε, όχι βέβαια στους χαμένους κύκλους των κριτικών που τους είχε (ξε)γραμμένους ούτως ή άλλως, αλλά ειδικά στα νεανικά δημογραφικά κοινά, που ήταν και το ζητούμενο για να φτάσει στην απόσβεση του υψηλού κόστους συντήρησης του franchise και των υψηλόμισθων πρωταγωνιστών του. Παρ’ όλα αυτά, του δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία, με τον Σωματοφύλακα του Εκτελεστή και εκεί έδειξε ότι με ένα πιο ευέλικτο καστ φέρνει περισσότερα εισιτήρια. Όπως, ωστόσο, φαίνεται στο δεύτερο μέρος, το πρόβλημα δεν είναι ακριβώς η ίδια η ταινία αλλά ο Ράιαν Ρέινολντς. Ο Καναδός ηθοποιός έχει αναπτύξει μια περσόνα που βασίζεται στον τρόπο που ανακουφίζει τη δράση, παρωδώντας τον χαρακτήρα που ενσαρκώνει. Βενιαμίν μιας οικογένειας με τέσσερα αγόρια, ο Ρέινολντς έχει δηλώσει πως από μικρός ήταν ο κινούμενος στόχος που όφειλε να επιβιώσει χρησιμοποιώντας το πνεύμα του, ενώ παράλληλα μαλάκωνε τις εντάσεις μεταξύ των γονιών του με το ετοιμόλογο χιούμορ του. Όμορφος και γλυκός, ήταν ιδανικός γαμπρός-θύμα στην Πρόταση, απόλυτα ταιριαστός στα απανωτά, νόστιμα εξευτελιστικά τεστ που τον υπέβαλλε η νευρωτική, μονίμως συγχυσμένη προϊσταμένη του Σάντρα Μπούλοκ. Μετά από άνισες απόπειρες να βρει το στίγμα του, πέτυχε διάνα με το Deadpool, το οποίο πιστώνεται προσωπικά. Με ένα πρόσωπο φιλικό για την οικογένεια και τα παιδιά και μια προσωπικότητα που δεν ταυτίζεται εξαρχής με τον κλασικό ηρωισμό, διέκρινε το ξέφρενο δράμα στον διχασμό του Γουέιντ Γουίλσον, δούλεψε τον ιδιαίτερο τόνο του σημαδεμένου/μεταλλαγμένου μισθοφόρου. Έκτοτε, έχει βαλθεί να εξαντλήσει το καλωσόρισμα του εναλλακτικού υπερήρωα με υπερέκθεση της ευφυΐας του και αυτοϋπονομεύεται από την επανάληψη. Το έκανε στο Red Notice απέναντι στον Ντουέιν Τζόνσον, έναν επίσης αγαπητό σταρ που προσπαθεί να πετάξει από πάνω του τον μονοδιάστατατο όγκο του The Rock, και έμοιαζε να ανταγωνίζεται την ταχύτητα του πιο ευέλικτου συμπρωταγωνιστή του. Στον Σωματοφύλακα της Γυναίκας του Εκτελεστή επαναλαμβάνεται και ζορίζεται για να σώσει την κατάσταση. Είναι σαν να εξαρτάται ολόκληρη η πλοκή από τα αστεία του, και επειδή ακούγονται βεβιασμένα, σαν προβαρισμένη «κονσέρβα» που έχει ξαναπαρουσιάσει, η μηχανική δράση μένει μετέωρη και καρτουνίστικη. Η ταινία βασίζεται στην ακραία δυναμική των τριών φυγάδων που καταζητούνται από τους πάντες, τις Αρχές, αναλώσιμες ομάδες παρανόμων, ακόμη και από έναν Έλληνα εφοπλιστή, τον Αριστοτέλη Παπαδόπουλο (τον υποδύεται με ισπανοειδή αγγλικά, σε μια παραλλαγή του Ωνάση, ο Αντόνιο Μπαντέρας), που θέλει να καταστρέψει την Ευρωπαϊκή Ένωση για να την εκδικηθεί για την εχθρική της στάση απέναντι στο χρέος της χώρας μας και τα δικά του συμφέροντα – αλήθεια! Το είδος διανύει φάση πανικού. Οι περιπέτειες χρειάζονται κωμωδία για να αντέξουν στην πίεση των φανταστικών superhero movies, ενώ οι κωμωδίες, εκτός ελαχίστων

εξαιρέσεων, δεν προσελκύουν από μόνες τους το κοινό που έχει πλέον συνηθίσει να βλέπει τους stand up comedians στα ειδικά τηλεοπτικά shows τους. Ο Ρέινολντς είναι μοναδική περίπτωση: και κωμικός με έφεση στο κοφτερό καλαμπούρι που εκτοξεύει χωρίς να το πολυσκεφτεί, και γραμμωμένος άνδρας, εφοδιασμένος με τη σύγχρονη συμπεριφορά στην οποία οι Σιλβέστερ, Άρνολντ, Χάρισον και Σία δεν δύνανται να αντεπεξέλθουν. Είναι θέμα επιλογών και σωστότερης, λιτότερης εφαρμογής της δεδομένης ευφυΐας του. VILLAGE RENTI 3,14 - VILLAGE MALL 6 - ODEON ESCAPE 2 - ODEON OPERA 1 - ΑΕΛΛΩ 4 - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ 2 WEST CITY 3 - ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ 2 - ΝΑΝΑ 3 - ΝΙΡΒΑΝΑ 2 - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2 TOWN CINEMAS 3 - ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 2 - ΣΙΝΕΑΚ

Δεσμοί Γυναικών

αγωνιά για το πώς θα συγκεντρώσει το υπέρογκο ποσόν που απαιτείται για τη μερική αποκατάσταση της αξιοπρέπειας της Μαρία – ένα παρόμοιο πρόβλημα έθιξε το πρόσφατο, βραβευμένο το Φεστιβάλ Βενετίας L’ Événement, στη Γαλλία των ’60s όμως. Με δεδομένη την παντελή έλλειψη κινηματογραφικής παιδείας και υποδομής σε μια χώρα που δεν διαθέτει καν επαγγελματίες ηθοποιούς, είναι αξιοθαύμαστη η οπτική ευαισθησία και ο ηχητικός σχεδιασμός του Lingui, που στην τοπική γλώσσα σημαίνει ακριβώς τους δεσμούς αίματος που ενώνουν τη μάνα με την κόρη, αλλά και τις γυναίκες του Τσαντ, κάτι που βλέπουμε και στην εξαιρετική σκηνή όπου η αδελφή της Αμίνα της προσφέρει τα κοσμήματα που φορά, χωρίς να κρίνει ή να ρωτήσει λεπτομέρειες.

Σινεμά

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA - ΑΤΛΑΝΤΙΣ 1 ΙΝΤΕΑΛ - ΣΠΟΡΤΙΓΚ 2

LINGUI, THE SACRED BONDS

Μαχαμάτ-Σαλέχ Χαρούν ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Aτσουάχ Αμπακάρ Σουλεϊμάν, Ριάν Καλίλ Αλιό, Σαλέχ Σαμπό ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

ΣΥΝΟΨΗ: Η Αμίνα μεγαλώνει μόνη της τη δεκαπε-

ντάχρονη κόρη της Μαρία. Ο ήδη εύθραυστος κόσμος τους καταρρέει όταν η Αμίνα ανακαλύπτει ότι η κόρη της έχει μείνει έγκυος σε μια χώρα όπου απαγορεύονται οι εκτρώσεις και από τη θρησκεία και από τον νόμο. Γύρω τους όμως χτίζεται ένα απρόσμενο δίχτυ προστασίας από τη γυναικεία κοινότητα. Στην εναρκτήρια σκηνή του Lingui, μια τριαντάχρονη γυναίκα, η Αμίνα, εργάζεται σκληρά με μουσική υπόκρουση ένα μπλουζ τραγούδι ως σύγχρονη σκλάβα της πόλης για να κατασκευάσει συρμάτινα σκεύη από πεταμένα λάστιχα αυτοκινήτων και στη συνέχεια να τα πουλήσει για μικρά φουρνάκια. Η εικόνα της να περιφέρεται σαν ανθρώπινη παγόδα στους δρόμους της πρωτεύουσας του Τσαντ, ζαλωμένη με την πραμάτεια της, είναι η πιο χαρακτηριστική από τα πολλά ποιητικά ενσταντανέ που ωστόσο δεν επηρεάζουν καθόλου τη δύναμη της ρεαλιστικής ιστορίας τρυφερής και πρακτικής συνωμοτικότητας επιβίωσης που αφηγείται ο Μαχαμάτ Σαλέχ Χαρούν. Η μουσουλμάνα Αμίνα έχει να αντιμετωπίσει ένα πολύ υπαρκτό και επείγον πρόβλημα: η δεκαπεντάχρονη κόρη της Μαρία (που δεν της αρέσει καθόλου να την αποκαλεί με το χαϊδευτικό της Μαμίνα) έμεινε έγκυος, έχει αποβληθεί από το σχολείο της, διότι βλάπτει την εικόνα του, εξοστρακιστεί από τις κοσμικές παρέες που την κουτσομπολεύουν κάτω από την επίφαση της νεανικής φιλικότητας και απομονωθεί σε ένα δίλημμα δυσεπίλυτο, καθώς η έκτρωση τιμωρείται ποινικά και ηθικά σε μια θεοκρατική, ανδροκρατούμενη κοινωνία, ακόμη κι αν έχει πέσει, όπως αποκαλύπτεται στη συνέχεια, θύμα βιασμού. Η κάμερα του Ματιέ Τζιομπινί ζουμάρει στο απελπισμένο, υπέροχα εκφραστικό πρόσωπο της Ατσουάχ Αμπακάρ Σουλεϊμάν. Ενσαρκώνει μια υπερήφανη γυναίκα που αντιστέκεται στις έμμεσες προτάσεις για συζυγική υποδούλωση, έχοντας εφεύρει, για τα μάτια του κόσμου, τον θάνατο του άνδρα που την είχε αφήσει έγκυο στην κόρη της, περίπου στην ίδια ηλικία με εκείνην, και στη συνέχεια την εγκατέλειψε, και

O κύριος Μπάχμαν και η τάξη του MR. BACHMAN AND HIS CLASS

ΣΚΗΝΟΘΕΣIΑ:

Μαρία Σπεθ

Ένας αγαπητός δάσκαλος δημοτικού σε μια γερμανική επαρχιακή πόλη, οι αντισυμβατικές του μέθοδοι και η σχέση του με τους μαθητές του αποτελούν το αντικείμενο αυτού του βραβευμένου ντοκιμαντέρ. ΣΥΝΟΨΗ:

Της πήρε τρία χρόνια να το προετοιμάσει, έξι μήνες να το γυρίσει και άλλα τρία χρόνια να το μοντάρει: ο Κύριος Μπάχμαν και η τάξη του είναι το επίτευγμα της ντοκιμαντερίστριας Μαρία Σπεθ, ένα σχεδόν τετράωρο ήσυχο έπος που προέκυψε μετά από ένα αρχικό cut 21 ωρών(!) που παρακολουθεί από την περίοδο των Χριστουγέννων μέχρι την αποφοίτητη τα μαθήματα γνώσης και παιδείας ενός δασκάλου του δημοτικού σε μια τάξη που απαρτίζεται από δεκατριάχρονα παιδιά μεταναστών σε μια βιομηχανική κωμόπολη στη Γερμανία. Η κάμερα είναι στραμμένη πάνω τους, σαν βεριτέ καθρέφτης μιας σειράς αυθεντικών, αλογόκριτων επιχειρημάτων που σπάνια ακούγονται. Σε αντίθεση με την ξύλινη ή σε δραματικούς τόνους ειδησεογραφική κάλυψη της κοινωνικής περιπτωσιολογίας της δεύτερης και τρίτης γενιάς των νεαρών πολιτών και των προβλημάτων ένταξης που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν, η Σπεθ αναζητά και βρίσκει αβίαστα την ανθρωπιά ενός απροσποίητου μέντορα και ουσιαστικού συμβούλου, ο οποίος ενδιαφέρεται για τις αληθινές ανησυχίες και το μέλλον των μαθητών του με την ίδια αμεσότητα (και πολλές φορές αυστηρότητα) που ψάχνει τη φιλολογική ρίζα και την ετυμολογία των λέξεων. Ο χερ Μπάχμαν δεν αποχωρίζεται ποτέ το μάλλινο σκουφί του, ούτε το χιούμορ και την αδυναμία του στη ροκ και στη ριζοσπαστικότητα που ανατρέπει τον βαθύ ακαδημαϊσμό μιας τυπικής διδασκαλίας – είναι ο καθηγητής που όλοι θα ονειρευόμασταν να έχουμε, και υπάρχει στην πραγματικότητα! Η μεγάλη διάρκεια της ταινίας είναι ανασταλτική για μια ξεκούραστη θέαση, αλλά το περιεχόμενο αποζημιώνει. ΑΣΤΥ

17.3.22 – lifo

Moυσική&Χορός

72 lifo – 17.3.22

Katia & Marielle Labèque

Megaron Spring Festival Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών καλωσορίζει την άνοιξη με κάποια από τα πιο σημαντικά ονόματα της μουσικής και του χορού.

ι χρειάζεται για να έρθει η άνοιξη; Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών δίνει τη δική του απάντηση σε αυτό το ερώτημα με μια νέα πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να γίνει θεσμός. Το Φεστιβάλ της Άνοιξης (Megaron Spring Festival), που εγκαινιάζεται στις 31 Μαρτίου και ολοκληρώνεται στις 17 Απριλίου 2022, γίνεται η εαρινή γιορτή των τεχνών που τοποθετεί την Αθήνα στο επίκεντρο του πολιτιστικού ενδιαφέροντος και μας καλεί να ζήσουμε μια ξεχωριστή εμπειρία, και μάλιστα σε μια περίοδο που έχουμε ανάγκη την πολιτιστική δημιουργία περισσότερο από ποτέ. Διεθνούς φήμης σύνολα, μουσικοί, χορογράφοι και εκπρόσωποι από το ευρύτερο

φάσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας εμφανίζονται στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για να μας ταξιδέψουν σε έναν κόσμο όπου η τέχνη καλωσορίζει την άνοιξη και μας παρασύρει μαζί της. Την αυλαία του φεστιβάλ ανοίγουν στις 31 Μαρτίου οι Katia και Marielle Labèque, ένα από τα καλύτερα πιανιστικά δίδυμα διεθνώς, που εδώ και πέντε δεκαετίες διαπρέπουν στις μεγαλύτερες συμφωνικές αίθουσες του κόσμου. Το σπινθηροβόλο και φινετσάτο παίξιμό τους αλλά και ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο αλληλοσυμπληρώνονται οι διαφορετικές πιανιστικές τους ιδιοσυγκρασίες δημιουργούν μια συναρπαστική συναυλία που θυμάσαι για καιρό. Οι δύο σολίστ θα ερμηνεύσουν τις « Έξι

αρχαίες επιγραφές» για δύο πιάνα του Claude Debussy και την «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» (εκδοχή για δύο πιάνα) του Igor Stravinsky, καθώς και τη «Φαντασία» σε φα ελάσσονα για τέσσερα χέρια του Franz Schubert. Την 1η Απριλίου, τη σκυτάλη παίρνει η μεγάλη κυρία του πιάνου Elisabeth Leonskaja που συγκίνησε ιδιαίτερα το ελληνικό κοινό με την έξοχη της ερμηνεία στις σονάτες για πιάνο του Schubert την καλλιτεχνική περίοδο 2018-2019. Αυτήν τη φορά θα συμπράξει με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Λουκά Καρυτινό στην παρουσίαση του Δεύτερου κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα του Johannes Brahms. Ακολουθεί στις 3 Απριλίου ο Gautier Capuçon, ένας από τους σημαντικότερους πρεσβευτές του βιολοντσέλου διεθνώς, που θα μοιραστεί τη σκηνή του Μεγάρου με τον αγαπημένο φίλο του Jérôme Ducros, διακεκριμένο πιανίστα και συνθέτη. Οι δυο καλλιτέχνες στις κοινές τους εμφανίσεις ανά τον κόσμο μαγεύουν με το πάθος και τον δυναμισμό τους ακροατές και κριτικούς. Το πρόγραμμά

Moυσική&Χορός

Διεθνούς φήμης σύνολα, μουσικοί, χορογράφοι και εκπρόσωποι από το ευρύτερο φάσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας εμφανίζονται στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για να μας ταξιδέψουν σε έναν κόσμο όπου η τέχνη καλωσορίζει την άνοιξη και μας παρασύρει μαζί της.

ΦΕΣΤΙΒΑ Λ

INFO Jacob Larsen and So Young An in Martha Graham’s Moon from «Canticle for innocent comedians»

τους στο Megaron Spring Festival συνδυάζει δύο χαρακτηριστικές σονάτες για τσέλο και πιάνο των Claude Debussy και Johannes Brahms με πρωτότυπες συνθέσεις αλλά και μεταγραφές έργων διάσημων συνθετών καθώς και με ένα από τα δημοφιλέστερα κομμάτια του αμερικανικού ragtime, το «Εntertainer» του Scott Joplin. Η Maria Joao Pires, κορυφαία πιανίστα με μακρά διεθνή πορεία και πάμπολλες βραβεύσεις, έρχεται στο Μέγαρο στις 4 Απριλίου για να μοιραστεί μαζί μας μερικές από τις ομορφότερες σελίδες της γερμανικής και γαλλικής εργογραφίας για πιάνο. Για το ένα και μοναδικό ρεσιτάλ της στην αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης επέλεξε τις αριστουργηματικές Σονάτες αρ. 13 σε λα μείζονα, D. 664 και αρ. 21 σε σι ύφεση μείζονα, D. 960 του Franz Schubert, αλλά και μία από τις πιο ονειρικές συνθέσεις του Claude Debussy, τη «Σουίτα από το Μπέργκαμο», από την οποία ξεχωρίζει το περίφημο «Σεληνόφως». Το Φεστιβάλ της Άνοιξης, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του

Ιάννη Ξενάκη (1922-2001), παρουσιάζει μία από τις πιο αξιόλογες ορχήστρες κρουστών της Ευρώπης, το Σύνολο Les Percussions de Strasbourg, που εμφανίζεται στις 10 Απριλίου για να μας μυήσει στον ιδιότυπο κόσμο του μεγάλου αρχιτέκτονα των ήχων. Το Σύνολο Κρουστών του Στρασβούργου, το οποίο συμπληρώνει φέτος 60 χρόνια διεθνούς καλλιτεχνικής πορείας, επέλεξε για τη μία και μοναδική εμφάνισή του στο Μέγαρο τις «Πλειάδες» (1979) και την «Περσέφασσα» (1969), δύο συνθέσεις-προκλήσεις για τον ακροατή, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ρυθμική ένταση και τεράστιο ηχοχρωματικό πλούτο. Η συναυλία συμπεριλαμβάνεται στις εκδηλώσεις-δράσεις του Meta-xenakis.org., μιας πρωτοβουλίας που έχει ως στόχο τη διοργάνωση μιας διηπειρωτικής γιορτής για τη ζωή και το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη. Για το κλείσιμο του φεστιβάλ η σκηνή του Μεγάρου φιλοξενεί το σπουδαιότερο χορευτικό γεγονός της άνοιξης! Τρεις παραστάσεις της Martha Graham Dance Company, της ομάδας που δημιούργησε η ιέρεια του μοντέρ-

νου χορού, έρχονται στις 15, 16 και 17/4. Οι χορευτές του εμβληματικού συγκροτήματος, που έχει εμφανιστεί σε περισσότερες από 50 χώρες συναρπάζοντας εκατομμύρια θεατές, θα ερμηνεύσουν σε πρώτη πανευρωπαϊκή τη νέα παραγωγή «Canticle for innocent comedians» που βασίζεται σε πρωτότυπη μουσική του Jason Moran και είναι εμπνευσμένη από τα θέματα ενός έργου της Graham που είχε χαθεί από το 1952. Σε αυτές τις τρεις παραστάσεις θα έχουμε επίσης την ευκαιρία να απολαύσουμε τη Martha Graham Dance Company στη χορογραφία «Acts of Light» (1981) σε μουσική του Carl Nielsen, μίας από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες της σκανδιναβικής μουσικής.

www.megaron.gr 210 7282333 Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη 1 ΠΑΚΕΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΓΙΑ TΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ Από 3 εκδηλώσεις και πάνω: - 25%

Όλες οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ της Άνοιξης θα πραγματοποιηθούν τηρώντας όλα τα προβλεπόμενα μέτρα υγειονομικής προστασίας και υπόσχονται μια εμπειρία όπου η τέχνη τιμάται και ταυτόχρονα τιμά την πιο όμορφη εποχή του χρόνου. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών καλωσορίζει την άνοιξη με τον δικό του μοναδικό τρόπο. 17.3.22 – lifo

R&B

Μουσική

από τη μαρια παππα

74 lifo – 17.3.22

Doja Cat: Μια αληθινή σούπερ σταρ του 21ου αιώνα Παρά την αμφιλεγόμενη περσόνα της, η μουσική της πορεία δείχνει ότι διαθέτει μεγάλο ταλέντο.

ην πρώτη φορά που η Doja Cat έγινε viral ήταν με το βίντεο του κομμάτιου «ΜΟΟΟ!» το 2018. Σε αυτό έκανε twerking με στολή αγελάδας και τεράστιο ντεκολτέ, τραγουδώντας επαναλαμβανόμενα τον στίχο «Βitch, I’m a cow». Συχνά πυκνά μούγκριζε κιόλας, σε μια σκηνή μάλιστα είχε χώσει τηγανητές πατάτες στα ρουθούνια της. Την πρώτη φορά που ένας από τους παραγωγούς της, ο Yeti Beats, είδε το βίντεο και άκουσε το τραγούδι, το θεώρησε «εντελώς χαζό και αστείο» – ωστόσο το διαδίκτυο πήρε άφθονο υλικό για meme. Περιείχε όλα τα στοιχεία που διαμορφώνουν την περσόνα μιας σούπερ σταρ την εποχή των social media, «χιούμορ, προσαρμοστικότητα και παιχνιδιάρικη διάθεση», σύμφωνα με τους «New York Times». Η Doja Cat μεγάλωσε μέσα στο διαδίκτυο, οπότε έχει εκπαιδευτεί να ελίσσεται αριστοτεχνικά μέσα σε αυτό. Οι «New York Times» μπορεί να μην αναφέρονται στο ταλέντο της, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν λείπει από την Doja Cat. Όποιος την παρακολουθεί από την εποχή του καταπληκτικού «Go to town» και του «Tia Tamera» με τη Rico Nasty, από το ντεμπούτο άλμπουμ της «Amala» το 2018, το γνωρίζει καλά αυτό. Το «ΜΟΟ!» δεν υπήρχε καν στο άλμπουμ, ήταν ένα κομμάτι που έφτιαξε σε μία μέρα αποκλειστικά για τους φαν της. Σήμερα τα τραγούδια της Doja ακούγονται παντού, με πιο πρόσφατο χιτ τη συνεργασία της με την SZA στο «Kiss me more» που κάνει διάφορα ρεκόρ αυτήν τη στιγμή στο Billboard. To «Kiss me more» βρίσκεται στο τρίτο άλμπουμ της, το «Planet Her», που κυκλοφόρησε πέρσι. Η καριέρα της είχε εκτοξευτεί δύο χρόνια πριν με το «Hot Pink», το δεύτερο άλμπουμ της, συγκεκριμένα με το ντίσκο χιτ «Say So». Η Doja Cat δίκαια θεωρείται η πιο συναρπαστική φιγούρα που έχει εμφανιστεί τελευταία στην ποπ μουσική. Ως ράπερ ίσως να έχει ξεπεράσει σε επιτυχία ακόμα και την Cardi B, η οποία έχει παραμείνει στάσιμη τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, είναι από τις λίγες μουσικούς τέτοιου βεληνεκούς που δεν φοβούνται να πειραματιστούν με τον ήχο και την εικόνα τους. Τα κομμάτια είναι μια μείξη διαφορετικών πραγμάτων, ενώ η ερμηνεία της είναι μοναδική και αλλάζει κάθε φορά ανάλογα με τα συναισθήματα και τον χαρακτήρα που υποδύεται. Η Amala Dlamini, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε το 1995 στο Λος Άντζελες. Η μητέρα της είναι μια Αμερικανο-εβραία σχεδιάστρια και ο πατέρας της ο γνωστός Νοτιοαφρικανός ηθοποιός Dumisani Dlamini, ο οποίος ήταν ουσιαστικά απών – εγκατέλειψε την οικογένειά του επειδή νοσταλγούσε την πατρίδα του. Η Doja συχνά δηλώνει σε συνεντεύξεις ότι έχουν απομακρυνθεί. Η μητέρα της αποφάσισε να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη, μαζί με την οικογένειά της.

Με τον αδερφό της συχνά δέχονταν ρατσιστικές επιθέσεις επειδή ήταν τα μόνα παιδιά στην περιοχή με mixed καταγωγή. Ο χορός, μαζί με το ίντερνετ, τη βοηθούσε να ξεφεύγει. Πέρναγε ατελείωτες ώρες σε chat rooms, το θεωρούσε μια μορφή κοινωνικοποίησης. Αυτό όμως την έφερε σε επαφή με αρκετά τρολ ήδη από νεαρή ηλικία. Η ψηφιακή εμπειρία διαμόρφωσε το αντισυμβατικό χιούμορ της που συχνά τη βάζει σε μπελάδες και η online περσόνα της δημιουργεί παρεξηγήσεις. Έχει ζητήσει συγγνώμη πάρα πολλές γι’ αυτά. «Κανείς δεν ενδιαφέρεται», δήλωσε στο «Rolling Stone», γι’ αυτό δεν χρειάζεται να είναι κανείς απόλυτα ειλικρινής στο διαδίκτυο. Η άρνησή της να φανεί αυθεντική ή να υπερασπιστεί σθεναρά τη φήμη ή την επιτυχία της είναι που την έχει σώσει από την εύκολη ακύρωση, σύμφωνα με τους NYT. Είναι χαρούμενη που

INFO https://www. instagram.com/ dojacat

κάνει μουσική και το ίδιο θέλει να αισθάνονται και οι ακροατές της. Χαρακτηριστική ήταν η στάση της όταν αποκαλύφθηκε ότι το «Say So» ήταν δημιούργημα του Dr. Luke, του πιο μισητού ανθρώπου στη μουσική βιομηχανία. Ήταν το πρώτο του Νο 1 στα τσαρτ μετά την περιβόητη δικαστική διαμάχη του με την Kesha, που τον κατηγόρησε για κακοποίηση. Η φήμη του μπορεί να αμαυρώθηκε και αρκετοί σταρ να τον έκαναν πέρα, κατάφερε όμως να επιβληθεί σε μια σειρά από νεότερους καλλιτέχνες που είχαν την ατυχία να υπογράψουν στην εταιρεία του πολύ πριν συμβούν όλα αυτά. Η Doja Cat ήταν μία από αυτούς, όπως και η Sawetie. Ήταν δεκαεφτά χρονών και ανέβαζε κομμάτια στο SoundCloud της, όταν υπέγραψε μαζί του, το 2013, πριν από τη μήνυση της Kesha. Το τεράστιο άνοιγμά της στo mainstream δυστυχώς επέτρεψε την επανένταξη του Dr. Luke στη μουσική βιομηχανία με ανεπαισθητο και κάπως αθόρυβο τρόπο. Δεν φταίει ακριβώς η Doja. Θα μπορούσε να συμβεί σε οποιοδήποτε καλλιτέχνη. Σε λίγο εξάλλου λήγει το συμβόλαιό της και θα μπορέσει να αποδεσμευτεί από αυτόν. Στην περίπτωσή της, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η επιτυχία της είναι εξίσου δικό της κατόρθωμα και, απ’ ό,τι φαίνεται, έχει έρθει για να μείνει.

Το «Πονηρό πνεύμα» του Νόελ Κάουαρντ Κριτική για την παράσταση που ανεβαίνει στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά.

ίναι σαφώς έργο διαφυγής από τη δύσκολη πραγματικότητα το Πονηρό Πνεύμα του Νόελ Κάουαρντ (18991973). Γραμμένο στην αγγλική εξοχή τον καιρό που η Λουφτβάφε βομβάρδιζε το Λονδίνο (Σεπτέμβριος 1940 - Μάιος 1941), κατά πολλούς το καλύτερο έργο του πολυτάλαντου Κάουαρντ, αγνοεί τα συγκλονιστικά που συνέβαιναν στον κόσμο και δημιουργεί ένα παράλληλο, εξωπραγματικό σύμπαν. Στη σόου-μπιζ από τα δώδεκά του, ο Κάουαρντ γνώριζε καλά πόσο ευχαριστούσαν το αστικό κοινό οι κωμωδίες σαλονιού, είδος που μεσουράνησε στην Ευρώπη από τα μέσα του δέκατου ένατου έως και τα μέσα του εικοστού αιώνα. Η drawing-room comedy συνδυάζει τη φόρμουλα του γαλλικού «καλογραμμένου έργου» του δέκατου ένατου αιώνα και της κωμωδίας ηθών που είχε μακρά παράδοση στην Αγγλία από τα χρόνια της Παλινόρθωσης. Ο δραματικός χώρος ήταν το γνωστό salon fermé (αγγλ. box-set): καλαίσθητα σαλόνια και καθιστικά σε σπίτια μέσα στην πόλη, εξοχικές επαύλεις ή δωμάτια ξενοδοχείων, κάποτε με μπαλκόνια, βεράντες και κήπους στην προέκτασή τους. Πρωταγωνιστούν αριστοκράτες ή, έστω, εύπορες κυρίες και κύριοι της καλής κοινωνίας – μόνοι εκπρόσωποι της εργατικής τάξης, οι υπηρέτες/-τριες, ρόλοι ιδανικοί για καρατερίστες. Ως προς τη θεματολογία τους, στις κωμωδίες σαλονιού οι ερωτικές, συζυγικές και εξωσυζυγικές σχέσεις έχουν σαφή προτεραιότητα. Οι πνευματώδεις διάλογοι καλύπτουν έως έναν βαθμό την ελαφρότητα, αν όχι την ανοησία, των υποθέσεων. Η ευφορία του κοινού (και η εισπρακτική επιτυχία) ήταν το σαφές ζητούμενο των συγγραφέων – και όχι η οικεία στο κωμικό είδος κοινωνική κριτική, που εδώ περιορίζεται στον σχολιασμό ελαττωμάτων, παθών και αδυναμιών. Όσκαρ Ουάιλντ, Τζορτζ Μπέρναρ Σο και Τ.Σ. Έλιοτ διεύρυναν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της drawing-room comedy, η οποία σήμερα πια αντιμετωπίζεται από καλλιτέχνες, κοινό και κριτικούς ως είδος που ολοκλήρωσε τον ιστορικό του κύκλο. Το Πονηρό Πνεύμα εξελίσσεται στο άνετο σα-

λόνι του συγγραφέα Τσαρλς Κοντομάιν. Είναι παντρεμένος σε δεύτερο γάμο με τη Ρουθ και θέλει να γράψει ένα μυθιστόρημα για ένα μέντιουμ-δολοφόνο. Προς τούτο το ζευγάρι καλεί τη μαντάμ Αρκάτι, ένα μέντιουμ, για να τους μυήσει στην τελετουργία μιας σεάνς, με απροσδόκητη συνέπεια την επιστροφή στα εγκόσμια της Ελβίρας, πρώτης γυναίκας του συγγραφέα. Το φάντασμα της Ελβίρας ζηλεύει, θέλει να χαλάσει τον γάμο του Τσαρλς και επιδιώκοντας να τον έχει για πάντα δικό της (στον άλλο κόσμο), πειράζει το αυτοκίνητό του. Μόνο που προκαλεί τον θάνατο όχι του Τσαρλς αλλά της Ρουθ – που καταφτάνει, φάντασμα πλέον κι αυτή, για να ζήσουν όμορφα και καλά όλοι μαζί… Οι νεκροί του πολέμου ήταν ήδη χιλιάδες και όσο κι αν μοιάζει προκλητικό για μας σήμερα, ο Κάουαρντ δεν δίστασε να παρουσιάσει μια «μεταφυσική» σαπουνόφουσκα, όπου οι «προσφιλείς» νεκροί μπορούν να επιστρέψουν, διατηρώντας όχι μόνο τα χαρίσματα αλλά και όλα τα ενοχλητικά ελαττώματά τους! Η επιτυχία του έργου στο West End το 1941 επιβεβαιώνει (1.999 παραστάσεις στο West End, 657 στο Broadway) ότι ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις οι άνθρωποι όχι μόνο δεν χάνουν το χιούμορ τους αλλά, αντιθέτως, εκτιμούν περισσότερο από ποτέ οτιδήποτε επιβεβαιώνει τη χαρά της ζωής. Ο σκηνικά ευφυής Νόελ Κάουαρντ στο Πονηρό Πνεύμα εμπλουτίζει τη συνταγή της drawing-room comedy με συστατικά ιστορίας φαντασμάτων. Η επιλογή αυτή αυξάνει κάθετα τη θεατρικότητα της δραματουργίας. Πρώτα και κύρια γιατί η παρουσία επί σκηνής του «άυλου» απαιτεί κάποιου είδους σκηνική/ερμηνευτική λύση – πόσο μάλλον που το φάντασμα της Ελβίρας έχει ακαταμάχητο σεξαπίλ! Κι έπειτα γιατί πολλαπλασιάζονται οι διαλογικές μορφές: έχουμε διάλογο «κανονικών» ανθρώπων, διάλογο μέντιουμ και πνευμάτων, διάλογο ανθρώπου και φαντάσματος, τρίο όπου ο ένας βλέπει και ακούει το φάντασμα και «μεταφράζει» στον άλλον που δεν το βλέπει/ακούει, τρίο όπου τα φαντάσματα των δύο συζύγων μιλούν μεταξύ τους και με τον

INFO Νόελ Κάουαρντ «Πονηρό Πνεύμα» Μετάφραση: Έρι Κύργια Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου Κίνηση: Μαρκέλλα Μανωλιάδη Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου Διανομή (με αλφαβητική σειρά) Θανάσης Δήμου Γιώργος Γλάστρας*, Ειρήνη Λαφαζάνη, Κατερίνα Λέχου, Άννα Μάσχα, Αμαλία Μουτούση, Αργύρης Ξάφης, Κωνσταντίνα Τάκαλου *Το πρώτο διάστημα παραστάσεων τον ρόλο του δρος Μπράντμαν θα ερμηνεύσει ο Γιώργος Γλάστρας. Εθνικό Θέατρο Κεντρική Σκηνή Hμέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ., Κυρ. 19:00, Πέμ.-Σάβ. 20:30

(ζωντανό) άνδρα τους κ.λπ. Αλλά για να μπορέσει να λειτουργήσει η σύμβαση των επί της σκηνής φαντασμάτων υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: να διατηρηθεί το ρεαλιστικό πλαίσιο της ιστορίας. Αν δεν μοιάζουν όλα όμορφα και τακτοποιημένα στο άνετο σαλόνι των Κοντομάιν, πώς θα κάνει αίσθηση η αναστάτωση που προκαλεί το μέντιουμ και το πνεύμα της ανόητης Ελβίρας και πώς θα αναδειχθεί το βασικό προσόν του έργου, οι πανέξυπνοι, βρετανικού φλέγματος διάλογοι; Ο Γιάννης Χουβαρδάς το είδε αλλιώς. Παραμένοντας στη «λογική» της προηγούμενης παράστασής του στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, του μολιερικού Μισάνθρωπου, που εξελισσόταν στην ντεκαντάνς ενός αενάως συνεχιζόμενου πάρτι, στήνει το Πονηρό Πνεύμα σε παρόμοια σκηνική συνθήκη. Η παράσταση ξεκινά με την υπηρέτρια (Ειρήνη Λαφαζάνη) να ξυπνά στο θεωρείο δίπλα στη σκηνή, να ανοίγει την πορτούλα στα δεξιά της σιδερένιας αυλαίας πυρασφάλειας και να χάνεται πίσω της. Αμέσως η αυλαία σηκώνεται, αποκαλύπτοντας το αχανές της άδειας σκηνής, ενώ από την είσοδο στο βάθος της εμφανίζεται ο Αργύρης Ξάφης να ερμηνεύει στίχους από το δημοφιλές στην εποχή του ποίημα/τραγούδι του Νόελ Κάουαρντ «I went to a marvelous party», γραμμένο το 1938 για τη μουσική επιθεώρηση Set to music. Η σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη περιορίζεται σε τέσσερα σκηνικά αντικείμενα (με ρόδες ή πάνω σε εξέδρες με ρόδες, ώστε να μετακινούνται κατά βούληση): ένας κηπάκος, ένα πικάπ-έπιπλο, ένα τρόλεϊ-μπαρ κι ένα σταντ για βιβλία – συν το ποδήλατο της μαντάμ Αρκάτι. Καρέκλες δεν υπάρχουν και οι καλοί ηθοποιοί της διανομής (Αργύρης Ξάφης, Άννα Μάσχα, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Αμαλία Μουτούση, Κατερίνα Λέχου και Γιώργος Γλάστρας) συχνά-πυκνά σωριάζονται στο σκαλί μεταξύ σκηνής και προσκηνίου. Αρκετές φορές κατεβαίνει η αυλαία πυρασφάλειας και η δράση μετατοπίζεται στο προσκήνιο, μειώνοντας κάθετα το οπτικό ενδιαφέρον της δράσης. Με λίγη από αισθητική ασπρόμαυρης βωβής κωμωδίας (ωραία τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη), πολλά κοκτέιλ και χορούς τσάρλεστον (μουσική Θοδωρής Οικονόμου), με άσκοπη διακωμώδηση βασικών και δευτερευόντων προσώπων (λ.χ. του γιατρού και της κυρίας Μπράντμαν, που παρουσιάζονται ως καρτούν), ο αναγκαίος «ρεαλισμός» καταργείται, οι διαφορές των χαρακτήρων και η σύγκρουση ορατού και αόρατου κόσμου ακυρώνονται, ελλείψει πλαισίου κανείς δεν προσέχει τους απολαυστικούς διαλόγους και η κωμικότητα ηθών και καταστάσεων αλλοιώνεται ανεπανόρθωτα. Καλοί οι αυτοσχεδιασμοί, αλλά χωρίς τραπέζι, ημίφως και σχετική ατμόσφαιρα, πώς να πετύχουν οι σεάνς της κατά τα άλλα απολαυστικής Αμαλίας Μουτούση στον ρόλο της μαντάμ Αρκάτι; Και πώς να λειτουργήσουν σωστά οι σκηνές όπου το φάντασμα της Ελβίρας μετακινεί ή πετά αντικείμενα από τη μια άκρη στην άλλη, όταν όχι σαλόνι δεν υπάρχει αλλά ούτε καν κάδρο, βάζο ή μπιμπελό; Το Πονηρό Πνεύμα του Γιάννη Χουβαρδά «μεταφράζει» το βασικό προτέρημα του έργου, τη θεατρικότητα της σύμβασής του, σε κάτι ξένο προς το ήθος και το ύφος του. Πρόκειται για μοιραία επιλογή, αφού η σαπουνόφουσκα χάνει τους ιριδισμούς της, μεγεθύνοντας κουραστικά τη διάρκεια ενός έργου που μοιάζει πια εντελώς ξεπερασμένο.

Θέατρο

ΚΡΙΤΙΚΗ

απο τη ματινα καλτακη

17.3.22 – lifo

MARKET RESEARCH

PERSONAL SHOPPER î

The Memory Corner Σκουλαρίκια clip-on. thememorycorner. com

Benetton

Apple

Καπαρντίνα από τη συλλογή «In love we trust».

iPad Air 4th Gen. www.kotsovolos.gr

gr.benetton.com

La Mer Κρέμα Eye Concentrate.

Η Swatch ενώνει τις δυνάμεις της με το Centre Pompidou για μια συλλογή ρολογιών που «ξεχειλίζει» τέχνη Η Swatch ανοίγει την πόρτα μίας από τις μεγαλύτερες συλλογές μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στον κόσμο με τη συνεργασία Swatch και Centre Pompidou. Έξι εμβληματικά έργα τέχνης από το διάσημο παριζιάνικο μουσείο «επαναδιατυπώνονται» σε ρολόγια, εμπνευσμένα από έργα των Frida Kahlo, Amedeo Modigliani, Robert Delaunay, Vassily Kandinsky και Piet Mondrian. Η αξία του χρόνου έγκειται στην αξιοποίησή του και η Swatch πιστεύει ότι πρέπει να υπάρχει περισσότερος χρόνος για την τέχνη στην καθημερινότητά μας. Από το 1985, η μάρκα έχει παρουσιάσει μια ευρεία συλλογή αποκλειστικών ρολογιών Swatch Art Special. Το 2018 η Swatch πέρασε στο επόμενο επίπεδο με τη σειρά «Museum Journey», για την οποία δημοφιλή μουσεία ανά τον κόσμο δίνουν στη Swatch πρόσβαση σε καλλιτεχνικά αριστουργήματα, ώστε τα πιο σπουδαία έργα τέχνης να γίνουν προσιτά σε όλους. Μέχρι τώρα το Rijksmuseum στο Άμστερνταμ, το Thyssen-Bornemisza National Museum στη Μαδρίτη, το Musée du Louvre στο Παρίσι, το Museum of Modern Art (MoMA) στη Νέα Υόρκη και τώρα το Centre Pompidou έχουν ανοίξει τις πόρτες τους στη Swatch.

Στα καταστήματα καλλυντικών

Marc Jacobs Γυαλιά ηλίου από τη συλλογή SS22. Σε επιλεγμένα καταστήματα

Yves Saint Laurent Μάσκαρα Lash Clash. Στα καταστήματα καλλυντικών

New Balance Παπούτσια 997H. www.newbalance.gr

76 lifo – 17.3.22

G-STAR RAW: Διαχρονικά denim κομμάτια που θα «ζουν» για πάντα στην ντουλάπα σου Για την G-Star το denim αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της, γι’ αυτό το εξελίσσει συνεχώς, είναι η κληρονομιά και το πάθος του brand. Σπάει τα όρια και τους κανόνες του design μέσω της ποιότητας, της αφοσίωσης και της βιωσιμότητας. Αναλύοντας την κατασκευή και ξεκινώντας από τις πιο μικρές λεπτομέρειες, όπως το νήμα, η G-Star έχει καταφέρει από το 1989 να ελαχιστοποιήσει τον αντίκτυπο της παραγωγής στον πλανήτη, κάνοντας το denim, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι κάθε ντουλάπας, πλήρως sustainable. Στη σεζόν ss22 παρουσιάζει genderless γραμμές, high fashion αισθητική, πρωτοπόρες υφές και all season breathable denim. Βασισμένη σε μια form follows function λογική, η κολεξιόν δίνει αυτοπεποίθηση στη σύγχρονη γυναίκα που δεν θυσιάζει την άνεσή της και δεν φοβάται να βρει μια σέξι πλευρά στα oversized fits. Η denim σειρά αιχμαλωτίζει τη δημιουργικότητα του brand και την εφαρμόζει μέσω μιας conceptual δομής σε κλασικά κομμάτια όπως το Deck Ultra High, το Arc 3D και το Kate. Καθένα από αυτά αποκτά δικό του χαρακτήρα μέσα από boyfriend γραμμές, reversible επιλογές και χρώματα που εμπνέονται από βιομηχανικά και αστικά τοπία. Τα body hugging denims σχεδιάστηκαν με επιρροές από το παρελθόν, κατασκευάστηκαν από φυσικές πηγές με σεβασμό στον πλανήτη και γίνονται key items μιας timeless ντουλάπας.

ΈΧΕΙΣ ΓΟΎΣΤΟ

Ξένη Κουβέλη Art director, creator

Ξένη, πώς θα χαρακτήριζες το στυλ σου με μια λέξη; Δύσκολο να το χαρακτηρίσω με μια λέξη. Μπορεί να είναι mix&match, casual chic, minimal, ανάλογα με τη διάθεσή μου! Τελικά, μήπως η λέξη που ψάχνω είναι «χαμαιλέων»; Τι σημαίνει να είναι ένα item «διαχρονικό»; Είναι το κομμάτι της γκαρνταρόμπας που έχει μόνιμη θέση και φοριέται no matter the fashion trends or the decades! Για μένα είναι ένα τζιν Levi’s που έχω από το σχολείο, ένα λευκό αντρικό vintage πουκάμισο YSL, ένα ζευγάρι mules Manolo Blahnik, ένα βραχιόλι cuff Lalaounis. Όλα μαζί φορεμένα δημιουργούν το απόλυτο διαχρονικό outfit. Πώς θα χαρακτήριζες την αισθητική σου; Η αισθητική μου είναι η κουλτούρα, οι επιρροές μου, η έκφρασή μου, οι φίλοι, το ταμπεραμέντο μου, η μουσική που ακούω, είναι ο άνθρωπος που έχω διαλέξει να είναι δίπλα μου, οπότε θα έλεγα πως είναι ποικιλόμορφη με σαφή επιρροή από τα ’90s. Τι φοράς σήμερα και πόσο κοστίζει; Φοράω το απόλυτα διαχρονικό στυλ: τζιν, πουκάμισο, Manolos. Κόστος; Priceless. Πού πηγαίνεις τώρα; Στην πλατεία Αγίας Ειρήνης για δουλειά στην αγαπημένη μου γειτονιά.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη στο lifo.gr.

από τηn αφροδιτη σακκα

φωτο: παρισ ταβιτιαν

@stylelove

17.3.22 – lifo

ΚΑΡΚΙΝΟΣ [22.6/22.7] Η Πανσέληνος στην

ΣΚΟΡΠΙΟΣ [23.10/22.11] Την ολοκλήρω-

ενεργοποιείται με την Πανσέληνο στην Παρθένο στις 18/3 και θα επηρεάσει τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Μια συνεργασία ή μια ερωτική σχέση που ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο κλείνει τον κύκλο της και αφήνει χώρο για να έρθουν νέα γεγονότα στη ζωή σας. Η συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις δίνει ευκαιρίες να διευρύνετε το δίκτυο των συνεργατών σας και υπόσχεται σημαντικές εξελίξεις. Επικεντρωθείτε στους στόχους σας, καθώς με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό στις 20/3 φωτίζεται ο τομέας των χρημάτων, οπότε τις επόμενες εβδομάδες μπορείτε να αυξήσετε το εισόδημά σας. Ιδανική εποχή για να κάνετε κάποια ακριβή αγορά. Δύσκολες μέρες για επαφές και μετακινήσεις είναι στις 19/3 και 22/3 με τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη. Αποκαλύψεις θα δοκιμάσουν σχέσεις με οικείους.

Παρθένο στις 18/3 φέρνει ένα σημαντικό μήνυμα στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Ενεργοποιώντας τον τομέα της επικοινωνίας, θα επισφραγίσετε μια συμφωνία και θα αποδώσουν καρπούς η προώθηση των υπηρεσιών σας, η διαφήμιση και οι επαφές που έγιναν τον Σεπτέμβριο. Η συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις προμηνύει την έναρξη μιας συνεργασίας που θα έχει μακροπρόθεσμα οφέλη, εκτινάσσοντας τα κέρδη σας. Συνεχίστε τις προσπάθειές σας, καθώς φέτος είναι η χρονιά σας, η οποία ξεκινά με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό στις 20/3. Ο τομέας της καριέρας και της φήμης πυροδοτείται και οι επιτυχίες θα διαδέχονται η μία την άλλη. Δώστε έμφαση σε επαφές με πρόσωπα εξουσίας και μη διστάσετε να διεκδικήσετε υψηλότερες αποδοχές. Δύσκολες μέρες για ερωτικά ζητήματα και φιλίες είναι στις 19/3 και 22/3 με τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη.

ση ενός στόχου ή μιας ομαδικής προσπάθειας που ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο θα σημάνει η Πανσέληνος στην Παρθένο στις 18/3 και θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Πλέον θα έχετε τη δυνατότητα να δουλέψετε πάνω σε καινούργιες ιδέες και να συνεργαστείτε με άτομα με τα οποία θα ενώσετε τις δυνάμεις σας. Με τη συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις οι προοπτικές για επιτυχία σε ερωτικά ζητήματα είναι πολλές, ενώ θα αυξηθεί και το ενδιαφέρον του κοινού για τα έργα σας αν τα προωθήσετε με επιμονή. Ο Ήλιος, με την είσοδό του στον Κριό στις 20/3, τονίζει τον τομέα της εργασίας και της υγείας. Τις επόμενες εβδομάδες θα έχετε πολλή ενέργεια και αν τη διοχετεύσετε στις υποχρεώσεις σας, θα μείνετε ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα. Πιθανή σύγκρουση στην οικογένεια φέρνουν τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη στις 19/3 και 22/3.

starfax

ΙΧΘΥΣ [20.2/20.3] Ο τομέας των σχέσεων

ΚΡΙΟΣ [21.3/20.4] Η Πανσέληνος στην Παρθένο στις 18/3 τονίζει τον τομέα της εργασίας, υποδεικνύοντας ότι θα είστε πολύ απασχολημένοι το προσεχές διάστημα οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο. Ωστόσο, οι αρμονικές όψεις του Ήλιου και της Σελήνης με τον Πλούτωνα προσδίδουν αποφασιστικότητα και θα προκαλέσετε θετικές εντυπώσεις σε πρόσωπα με εξουσία, που σημαίνει πως θα διακριθείτε για τις δεξιότητές σας. Λόγω φόρτου υποχρεώσεων μπορεί να παραμελήσετε τον εαυτό σας και θα πρέπει να προσέξετε την υγεία σας. Στις 20/3 εισέρχεται ο Ήλιος στο ζώδιό σας, σηματοδοτώντας την έναρξη του νέου ηλιακού έτους. Πλέον περνάτε σε μια ιδιαίτερα εξωστρεφή και ενεργή περίοδο, θα είστε πιο διεκδικητικοί και οι ευκαιρίες που θα εμφανίζονται θα είναι πιο ξεκάθαρες. Δύσκολες μέρες για τα οικονομικά σας είναι στις 19/3 και 22/3, καθώς πραγματοποιούνται τα τετράγωνα του Ουρανού με την Αφροδίτη και τον Άρη. ΤΑΥΡΟΣ [21.4/20.5] Η Πανσέληνος στην Παρθένο στις 18/3 θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο, ενεργοποιώντας τον τομέα της δημιουργίας και του έρωτα. Η προσοχή σας στρέφεται στις απολαύσεις, στα παιδιά, ενώ μπορεί να σημάνει και την ολοκλήρωση ενός έργου. Η συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις σάς ωθεί σε μεγάλα επιτεύγματα και θα έχουν αίσια αποτελέσματα οι προσπάθειές σας σε σπουδές και επαγγελματικά ταξίδια. Με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό στις 20/3, ξεκινά ένα μεγάλο διάστημα που θα πρέπει να ρίξετε τους ρυθμούς σας, ώστε να αναπληρώσετε τις δυνάμεις σας και να κάνετε νέα σχέδια. Επικεντρωθείτε σε ιδέες που θα μπορέσετε να βάλετε σε εφαρμογή όταν ξεκινήσει ο μήνας των γενεθλίων σας. Προσέξτε στις 19/3 και 22/3 με τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη για πιθανή σύγκρουση με πρόσωπα εξουσίας.

ΔΙΔΥΜΟΣ [21.5/21.6] Με την Πανσέληνο

από τη μα ρ ιβ ίκυ καλλέ ρ γ η (s tar f ax@ li f o. g r )

78 lifo – 17.3.22

στην Παρθένο στις 18/3 οι γεννημένοι το 3ο δεκαήμερο θα απασχοληθούν με την οικιακή ζωή, κλείνοντας έναν κύκλο που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο. Ενδεχομένως να ολοκληρώνεται η ετοιμασία μιας κατοικίας ή να αποπληρώνεται ένα δάνειο. Με τη συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις φαίνεται ότι ξεκινά μια νέα εποχή για εσάς, με περισσότερα κέρδη μέσω κοινών πόρων και λιγότερα άγχη. Στις 20/3 εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό και φωτίζει τον τομέα της κοινωνικής σας ζωής. Πλέον θα έχετε περισσότερο χρόνο για επαφές και συμμετοχή σε κοινωνικά δρώμενα, οπότε θα γνωρίσετε νέα πρόσωπα. Καινοτόμες ιδέες θα έχουν ανταπόκριση και θα συμβάλουν στην πρόοδό σας. Δύσκολες μέρες για ταξίδια, σπουδές και νομικές υποθέσεις είναι στις 19/3 και 22/3 λόγω των τετραγώνων του Ουρανού, της Αφροδίτης και του Άρη.

ΛΕΩΝ [23.7/23.8] Με την Πανσέληνο στην Παρθένο στις 18/3 σηματοδοτείται η ολοκλήρωση ενός κύκλου που αφορά τα οικονομικά σας και θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Η συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις φέρνει νέες επαγγελματικές ευκαιρίες και συζητήσεις, ενώ επαφές που έγιναν μέσα στον Σεπτέμβριο θα κλείσουν τώρα με την υπογραφή μιας νέας σύμβασης. Οι προοπτικές για αύξηση του εισοδήματός σας είναι θετικές, αρκεί να αξιοποιήσετε τις δεξιότητες και την εμπειρία σας. Στις 20/3 εισέρχεται ο κυβερνήτης σας ο Ήλιος στον Κριό και καθώς φωτίζει τον τομέα της πνευματικής σας ανάπτυξης, θα είναι ιδανική εποχή για ταξίδια και επαγγελματική εξέλιξη. Ιδιαίτερη προσοχή στις 19/3 και 22/3 που πραγματοποιούνται τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη, καθώς μπορεί να προκύψουν εντάσεις με εργοδότες και υψηλά ιστάμενα πρόσωπα.

ΤΟΞΟΤΗΣ [23.11/21.12] Η Πανσέληνος στον τομέα της καριέρας σας πραγματοποιείται στις 18/3 στην Παρθένο και θα επηρεάσει τους γεννημένους στο 3ο δεκαήμερο. Προσπάθειες που ξεκίνησαν τον περασμένο Σεπτέμβριο θα αποδώσουν καρπούς. Επικεντρωθείτε στις φιλοδοξίες σας, καθώς η συμμετοχή του Πλούτωνα προμηνύει σημαντικές εξελίξεις στα οικονομικά σας και θα επικρατεί αρμονία στον τομέα της οικιακής σας ζωής. Ωστόσο, θα πρέπει να μοιράσετε τον χρόνο ώστε να μη γέρνει η ζυγαριά προς τα επαγγελματικά σας. Στις 20/3, με την είσοδο του Ήλιου στον Κριό, η δημιουργική σας διάθεση θα είναι στα ύψη, όπως και η λίμπιντό σας, και θα είναι ιδανική εποχή για ρομαντισμό και απόκτηση παιδιού. Δύσκολες μέρες για μετακινήσεις, προώθηση υπηρεσιών και επικοινωνία θα είναι στις 19/3 και 22/3 με τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ [24.8/22.9] Η Πανσέληνος

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ [22.12/19.1] Η Πανσέληνος

στο ζώδιό σας στις 18/3 βάζει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο, φέρνοντας μια σημαντική κορύφωση σε έναν προσωπικό στόχο ή επιθυμία. Κάτι που ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο ολοκληρώνεται με επιτυχία και αφήνει περιθώρια για να κάνετε ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή σας. Η συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις εντείνει την ανάγκη σας για ριζικές αλλαγές και σας ωθεί στην ανάληψη ρίσκων. Ενδεχομένως να αφορούν μια επένδυση ή την έκφραση των συναισθημάτων σας προς το άτομο που σας έχει γοητεύσει. Επιστρατεύστε το θάρρος σας και δεν θα χάσετε. Στις 20/3 εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό ενεργοποιώντας τον τομέα των κοινών πόρων και του έρωτα. Δύσκολες μέρες για επαγγελματικά ταξίδια και για διαπραγματεύσεις με το εξωτερικό είναι στις 19/3 και 22/3 με τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη.

στην Παρθένο στις 18/3 δίνει περισσότερη ώθηση τους επόμενους μήνες στους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Μπορεί τώρα να κλείνει ένας κύκλος σπουδών που ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο ή μια επαγγελματική δραστηριότητα που είχατε στο εξωτερικό. Ιδανική εποχή για να διευρύνετε την αντίληψή σας και να αποκτήσετε νέες εμπειρίες. Η συμμετοχή του Πλούτωνα στο ζώδιό σας σάς ενθαρρύνει να ανοίξετε τα φτερά σας και να βελτιώσετε τη ζωή σας. Στις 20/3 ο Ήλιος εισέρχεται στον Κριό, φωτίζοντας τον τομέα του σπιτιού. Τις επόμενες εβδομάδες μπορείτε να κάνετε κάποιες αλλαγές στη διακόσμηση του χώρου σας, να μετακομίσετε ή να κυνηγήσετε ευκαιρίες αν σκοπεύετε να αποκτήσετε δικό σας σπίτι. Προσέξτε στις 19/3 και 22/3, καθώς τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη μπορεί να προκαλέσουν οικονομικές απώλειες σε επενδύσεις. Αποφύγετε τα ρίσκα.

ΖΥΓΟΣ [23.9/22.10] Η Πανσέληνος στην

ΥΔΡΟΧΟΟΣ [20.1/19.2] Η Πανσέληνος στην

Παρθένο στις 18/3 σας υπενθυμίζει θέματα που είχατε βάλει σε αναμονή κατά τη διάρκεια των προηγούμενων μηνών και σας δίνει τη δυνατότητα να ξεκαθαρίσετε τι θέλετε ώστε να το κάνετε πράξη. Τώρα είναι η εποχή που πρέπει να απαγκιστρωθείτε από συναισθήματα και πεποιθήσεις που σας προκαλούσαν στασιμότητα, δουλεύοντας περισσότερο με τον εαυτό σας. Η συμμετοχή του Πλούτωνα σε αρμονικές όψεις προμηνύει το ξεκίνημα μιας καλύτερης περιόδου για τα επαγγελματικά σας, ενώ θα έχετε και τη στήριξη της οικογένειάς σας. Στις 20/3 εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό και θα αναθερμάνει τον τομέα των σχέσεων. Αν σκέφτεστε να αλλάξετε επαγγελματική κατεύθυνση, κυνηγήστε ευκαιρίες και συνάψτε νέες συμμαχίες. Δύσκολες μέρες για τα ερωτικά σας είναι στις 19/3 και 22/3 με το τετράγωνο Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη. Ενδεχομένως να προσπαθήσει να εισβάλει στη ζωή σας ένα τρίτο πρόσωπο.

Sudoku No 719 9 8 7

9 8 3 5 1 5 9 3 6 4 3 2 1 4 5 3 8 7 4 9 8 4 8 2

Η λύση του προηγούμενου 1 7 8 9 4 2 3 6 5

4 9 6 5 3 7 1 8 2

3 2 5 1 8 6 4 9 7

5 1 9 7 6 4 2 3 8

8 6 3 2 5 9 7 4 1

2 4 7 3 1 8 9 5 6

7 5 2 6 9 3 8 1 4

9 8 1 4 2 5 6 7 3

6 3 4 8 7 1 5 2 9

Παρθένο στις 18/3 φέρνει στην επιφάνεια οικονομικά ζητήματα και θα επηρεάσει κυρίως τους γεννημένους το 3ο δεκαήμερο. Για ορισμένους από εσάς μπορεί να σημάνει την αποπληρωμή μιας οφειλής, ενώ σε κάποιους άλλους μπορεί να φέρει μια χρηματοδότηση ή τη συγχώνευση εταιρειών. Ο Πλούτωνας σε αρμονικές όψεις σάς βοηθά να ξεπεράσετε ανασφάλειες και σας ενθαρρύνει να διεκδικήσετε υψηλότερες αποδοχές. Στις 20/3 εισέρχεται ο Ήλιος στον Κριό και ξεκινά μια πολύ επικοινωνιακή περίοδος. Τις επόμενες εβδομάδες δώστε έμφαση στην προώθηση των υπηρεσιών σας, στις δημόσιες σχέσεις και σε ό,τι αφορά την ενημέρωση του κοινού. Μπορεί να υπογράψετε μια σύμβαση που θα αυξήσει τα κέρδη σας. Προσέξτε στις 19/3 και 22/3, καθώς τα τετράγωνα Ουρανού, Αφροδίτης και Άρη μπορεί να προκαλέσουν ανατροπές στην αγορά ή στην ενοικίαση ενός ακινήτου. Μη βιαστείτε να υπογράψετε ένα συμβόλαιο.

17.3.22 – lifo