LAJF Magazyn Lubelski #25

#01[25] 2015

Polizany przez Boga Święta z prosforą 12 cali muzyki

od redakcji

Grażyna Stankiewicz

„L

ekarz może pogrzebać swoje błędy, architekt może jedynie doradzić klientowi, by zasadził winorośl” powiedział ponad 60 lat temu Frank Lloyd Wright, światowej sławy amerykański modernista, jeden z najważniejszych architektów XX wieku. Zaczynamy od architektury, bo i sporo architektury w najnowszym LAJF-ie ‒ w sensie dosłownym i przenośnym. Z jednej strony gigantyczna budowa w środku Lublina, która za chwilę stanie się tętniącym życiem miastem w mieście. Z drugiej strony najciekawsze realizacje architektoniczne na Lubelszczyźnie nagrodzone Kryształową Cegłą. Jest jeszcze trzecia strona i podsumowanie kolejnego roku działalności owianego legendą Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego – często z architekturą w tle. Ale też są materiały, które traktują o „architekturze” naszego życia i o tym, co z tego wynika.

Z początkiem nowego roku nowy numer LAJF-a – dla Państwa.

4

magazyn lubelski 1[25] 2015

Carmen Hiszpania jest w Europie, a jedyna hiszpańska restauracja Carmen w Lublinie na Starym Mieście. Dzieli je kilka tysięcy kilometrów, ale łączy ten sam niepowtarzalny smak kuchni, wyjątkowy rytm flamenco, piosenka i atmosfera wnętrza. Doceniają to nie tylko ci, którzy przychodzą tu na smaczne oryginalne hiszpańskie dania, ale i z uznaniem o tym miejscu wypowiada się Gault&Millau, znany francuski przewodnik kulinarny, wyróżniając w swej pierwszej edycji na Polskę polecane przez Carmen danie Rabo de Toro (gulasz z ogona wołowego) i lody szafranowe.

Karta oferowanych potraw w tej restauracji jest szalenie bogata i przygotowanie ich opiera się o tradycyjne hiszpańskie przepisy oraz produkty sprowadzane z tego kraju, np. oliwę z Andaluzji. Wybierzmy z niej te wyróżniane przez lubelskich smakoszy.

Oto paella – danie pasterskie, czyli ryż z dodatkiem warzyw, mięsa kurczaka, karczku lub z owocami morza w odpowiednio przyprawionym pomidorowym sosie. Przygotowywane wedle oryginalnego przepisu z Walencji na jednej dużej patelni i na wywarze warzywnym jest smacznym posiłkiem dla kilku osób bez względu na porę biesiadowania.

Natomiast dla tych, którzy chcą miło spędzić czas przy kilkudaniowym obiedzie, na początek tapas (przystawki) z hiszpańskich wędlin, serów i owoców morza. Można także zamówić sobie krokiety hiszpańskie i wybrać ich składniki. Dodajmy, że np. szynka serrano krojona jest w plasterki przy barze na oczach konsumenta. Potem zupa rybna delikatnie pikantna, z ryżem, robiona na wywarze. I wreszcie wymieniony już Rabo de Toro, danie główne: dość długo gotowane pokrojone mięso, duszone w winie z warzywami i podawane w formie gulaszu z ziemniakami wraz ze specjalną sałatką. A na deser? Do wyboru. Na przykład churros – rodzaj hiszpańskich pączków z gorącą czekoladą lub lody szafranowe robione na miejscu.

Stali konsumenci Carmen cenią sobie również krewetki w czosnku lub mule (małże) po marynarsku z papryką, czosnkiem i winem. A poza tym niemały wybór hiszpańskich win na czele z owocową Sangrią oraz piw z różnych regionów Hiszpanii.

Można tu także wpaść na kawę i smakować, np. Barraquito z Teneryfy lub kawę Cortado. A co jakiś czas rozgrzać się w czasie koncertów flamenco.

Słowem, żeby poznać smak dań hiszpańskich i spędzić miło czas, wystarczy przyjść do lubelskiej Carmen.

ul. Rynek 7 (w bramie) 20-111 Lublin tel. 81 532 36 11 e-mail: carmenrestauracja@gmail.com

SPIS TREŚCI od redakcji

4

Grażyna Stankiewicz. Lekarz może pogrzebać swoje błędy.

8

Paweł Chromcewicz. Było minęło.

pirat śródlądowy kocia kołyska

9 Grażyna Stankiewicz. Diabły, strzygi i czarownice.

10 tygiel z okładki

12

Polizany przez Boga. Z Markiem Dyjakiem rozmawia Tomasz Moskal. foto Przemysław Świechowski

ludzie

22

Pani wójt. tekst Marta Mazurek. foto Marek Podsiadło

26

Święta z prosforą. tekst Maciej Skarga. foto Krzysztof Stanek

społeczeństwo biznes

30 Transatlantyk. tekst Aleksandra Biszczad. foto Robert Pranagal 36 Lipowa 4a. tekst Patrycja Woźniak. foto Krzysztof Stanek 39 Nie tylko nowy salon BMW. tekst Piotr Nowacki. foto Dariusz Socha 40 biz-njus

str. 12

zdrowie

42

Lubelska kranówka. tekst Dorota Stasiak

44

12 cali muzyki. tekst Klaudia Olender. foto Krzysztof Stanek

50

Kryształowa Cegła. tekst Marta Mazurek

55

Gustaw Herling-Grudziński i „Kultura paryska” (1946-1996): fakty-historia,świadectwa/ Teka

kultura architektura księgarnik lubelska

str. 26

galeria

56 Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne. tekst Marta Mazurek 60 kultura – okruchy muzyka

str. 44

62

[W klubie, w Lublinie? Kochaj mnie!] tekst Mateusz Grzeszczuk. foto Krzysztof Stanek

63

Koledzy z interny. tekst Krzysztof Głaz- Gębura, foto Paulina Daniewska

64

Ewa. tekst Maciej Skarga

66

Marzena Boćwińska. Mierzyć, ważyć i testować, czyli edukacyjna taśma Taylora

67

Michał P. Wójcik. O gùmiklyjzach i bombonach.

68

Wernisaż na zamku/ W gościnie u Księdza Rektora/ Koncert „Podziel się Radością”/ Nocna

historia integracja pedagog kuchnia zaprosili nas Dycha/ ART INN/Tanecznie w Nowy Rok/ Kolęda charytatywnie/ Jubileusz Złotników/ Orszak Trzech Króli/ Urodziny Hotelu Ilan

kalendarium imprez

74

str. 50 6

magazyn lubelski 1[25] 2015

luty 2015

SKLEPY FIRMOWE:

Lublin C.H. DOMIX, ul. Łęcznyńska 73, tel. 81-745-06-14 Lublin, ul. Krochmalna 8A, tel. 81-446-54-10, 446-54-11

Chełm, ul. Podgórze 36, tel. 82-563-40-90 Łuszczów I 73, tel. 81-750-11-85, 750-12-15 Świdnik, ul.Elektryczna 17, tel. 81-751-26-34 Zamość, ul. Peowiaków 13, tel. 84-638-02-38

Okładka: Marek Dyjak, foto (Przemysław Świechowski)

LAJF magazyn lubelski Lublin 20-010 ul. Dolna Panny Marii 3 www.lajf.info e-mail: redakcja@lajf.info, redakcjalajf@gmail.com tel. 81 440-67-64, 887-090-604 Redaktor naczelna: Grażyna Stankiewicz (gras), g.stankiewicz@lajf.info Sekretarz redakcji: Aleksandra Biszczad a.biszczad@lajf.info Korekta: Magdalena Grela-Tokarczyk Współpracownicy i korespondenci: Izabella Kimak (izk), Jola Szala (jos), Michał Fujcik (fó), Robert Kuwałek (kuw), Katarzyna Kawka (kk), Maciej Skarga (ms), Marzena Boćwińska (boć), Tomasz Chachaj (tom), Wojciech Santarek (santi), Marek Podsiadło (pod), Marta Mazurek (maz), Adam Jabłoński (jab), Izolda Wołoszyńska (izo), Jerzy Janiszewski (jan), Klaudia Olender (kol), Aleksandra Biszczad (abc), Patrycja Woźniak (pat), Ilona Dąbrowska (ido), Tomasz Moskal (mos), Paweł Chromcewicz (chro), Mateusz Grzeszczuk (mat).

Foto: Marcin Pietrusza (qz), Maks Skrzeczkowski (maks), Daniel Mróz (mró), Jerzy Liniewicz (lin), Olga Michalec-Chlebik (mich), Olga Bronisz (obro), Krzysztof Stanek (sta), Robert Pranagal (gal), Katarzyna Zadróżna (kat).

Grafika & DTP: Michał P. Wójcik tel. 665 17 22 01

REKLAMA i MARKETING: Bartosz Pachucy b.pachucy@lajf.info reklama@lajf.info praca@lajf.info Wydawca: KONO media sp. z o.o, 20-010 Lublin ul. Dolna Panny Marii 5 Prezes Zarządu: Piotr Nowacki (now) p.nowacki@lajf.info

Regon 061397085, NIP 946 26 38 658, KRS 0000416313 e-mail: kono.media.sp.zoo@gmail.com

ISSN 2299–1689

Treści zawarte w czasopiśmie „LAJF magazyn lubelski” chronione są prawem autorskim. Wszelkie przedruki całości lub fragmentów artykułów możliwe są wyłącznie za zgodą wydawcy. Odpowiedzialność za treści reklam ponosi wyłącznie reklamodawca. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów tekstów, nadawania śródtytułów i zmiany tytułów. Nie identyfikujemy się ze wszystkimi poglądami wyrażanymi przez autorów na naszych łamach. Nie odsyłamy i nie przechowujemy materiałów niezamówionych. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wydawnictwo ma prawo odmówić zamieszczenia ogłoszenia i reklamy, jeśli ich treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem pisma (art. 36 pkt. 4 prawa prasowego) oraz interesem wydawnictwa KONO media sp. z o.o. Egzemplarz bezpłatny.

Prenumerata

Cena prenumeraty rocznej: 59 zł brutto Nr konta: V oddział Bank Pekao S.A. 42 1240 1503 1111 0010 4544 7511

Adres odbiorcy: KONO media sp. z o.o ul.Dolna Marii Panny 3 20 – 010 Lublin

Oświadczenie: „Wyrażam zgodę na przesyłanie mi przez KONO media sp. z.o.o. ul Dolna Panny Marii 3, 20-010 Lublin, czasopisma "LAJF magazyn lubelski" zawierającego materiały reklamowe i promocyjne. Oświadczam ponadto, że jestem osobą pełnoletnią oraz, że wyrażam zgodę na umieszczenie moich danych osobowych w bazie danych KONO media sp.z.o.o. wydawcy czasopisma „LAJF magazyn lubelski”, a także na korzystanie z nich i przetwarzanie dla celów marketingowych i promocyjnych. Oświadczam, iż wyrażam zgodę na umieszczanie danych osobowych w bazie KONO media sp.z.o.o. wydawcy „LAJF magazyn lubelski” oraz ich przetwarzanie zgodnie z treścią ustawy o ochronie danych osobowych z dn. 29.08.1997 r. (Dz.U.133 poz. 88) wyłącznie na potrzeby wydawnictwa”.

KONO media sp.z.o.o. informuje, że przysługuje Państwu prawo wglądu i poprawiania zgromadzonych danych zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych (Dz.U.1997.133.833).

magazyn lubelski 1[25] 2015

7

pirat śródlądowy

Paweł Chromcewicz

Było minęło

G

dy na początku roku wstawiam gdzieś datę, często robię błąd, wpisując rok poprzedni.

To przypadłość powszechna. Już nowy, lśniący roczek, a my wciąż tkwimy w starym, zużytym i nie zawsze dobrze zapamiętanym. Siła przyzwyczajenia. A skoro tak, to niech tej przypadłości stanie się zadość.

Regionalna „Gazeta Wyborcza” hitem minionego roku uznała uruchomienie w Lublinie miejskiego roweru, co ciekawe nawet przed obwodnicą. System zachwycił – jak się okazuje – potężne lobby dwukółkowców. Mniej zadowoleni bywają czterokółkowcy, którym – z braku ścieżek rowerowych – okrojono jezdnie, zarówno tam, gdzie to miało sens, jak i niestety również tam, gdzie sensu nie było.

Ci, co robią podsumowania, zwykle widzą blaski. Tym razem do roweru i obwodnicy dodają stadion, budżet obywatelski, a nawet awans Górnika Łęczna do ekstraklasy.

A przecież mrocznie też bywało. Żeby nie być gołosłownym, w mroku tkwił pewien radny Lublina, po omacku poruszający się w ciemnościach, z których wyłaniały mu się diabły, czarty i lucyfery (szerzej o tym na sąsiedniej stronie). Niewesoły musiał to też być rok dla innego radnego z tego samego grodu, którego dla odmiany straszyły nazwy ulic i placów, a więc żądał ich zmiany na swoją modłę (lub przeciwnie – nie zmieniać, bo modła nie ta). I nie przeszkadzało mu to, że mieszkańcy byli przeciw, albo że Senat jakiejś pożal się Boże uczelni był za, bo przecież on miał inną, oczywiście jaśnie oświeconą wizję. Na szczęście obywatele czasem potrafili skutecznie się opierać, jak w przypadku Drogi Męczenników Majdanka.

Najszczęśliwsze jest jednak to, że rok 2014 przyniósł wybory samorządowe, dzięki którym ten radny radnym już nie jest.

Skoro o wyborach, to mroczne one były dla PiS-u, partii, która w Lublinie powinna nosić nazwę Poszukiwanie i Szarpanie. Zapewne z powodu wszechogarniającego ją mroku partia ta nie mogła wyszukać

Mniej zadowoleni bywają czterokółkowcy, którym – z braku ścieżek rowerowych – okrojono jezdnie, zarówno tam, gdzie to miało sens, jak i niestety również tam, gdzie sensu nie było.

8

magazyn lubelski 1[25] 2015

rzeczowego kandydata na prezydenta Lublina, a jak w końcu wyszukała swego pomazańca, to w kampanii też widziała przede wszystkim ciemność. Gdy nic nie widać, to rozmowa się nie klei i uznano, że lepiej (a na pewno łatwiej) jest pluć. Tak też uczyniono, zwłaszcza w końcówce kampanii, na szalę rzucając spoty mające ubrudzić kontrkandydata – urzędującego prezydenta.

Cóż, choć było lepko, Krzysztof Żuk wygrał w cuglach. I wygra każde następne wybory, jeśli przeciwko sobie wciąż będzie miał wyłącznie albo siły ciemności, albo blask urody i świeżości nieskalanej doświadczeniem.

Tę ostatnią, wydawało mi się, że tylko tytułem eksperymentu, zaproponowała lubelska lewica, stawiając w wyborach – też chyba z braku laku – na atrakcyjną panią doktor. Ze skutkiem takim samym, jak w przypadku zdecydowanie mniej urodziwego pana z łapanki PiS-u. Ale było przynajmniej sympatyczniej.

Okazało się jednak, że ubiegłoroczny pomysł posła Jacka Czerniaka z lubelską kandydatką SLD spodobał się Leszkowi Millerowi, który w tegorocznych wyborach na prezydenta RP namaścił inną piękność lewicy, też panią doktor, chociaż z innej branży. Akcje posła Czerniaka poszły w górę, czego raczej nie da się powiedzieć o szansach lewicowej partii, której skrót należy obecnie tłumaczyć: Same Laski Demokracji.

I chociaż znowu będzie piękniej, teraz w skali krajowej, to obawiam się, że plucia i szargania nadal nie zabraknie, tym bardziej że wybory będą podwójne.

Jeden z bohaterów kultowego, lubianego przeze mnie serialu „Ally McBeal”, spoglądając w nieodległą przeszłość, zwłaszcza tę mniej udaną, mawiał krótko: „było minęło”.

Inaczej mówiąc: wymazujemy, a teraz liczy się tylko to, co będzie. I oby było lepsze.

Jak dla mnie wystarczy, że będzie mądrzejsze i przyzwoitsze. Czego i Państwu życzę.

Diabły, strzygi i czarownice

kocia kołyska

Grażyna Stankiewicz

N

iby grubo ponad 40 lat temu wylądowaliśmy na Księżycu, niby od prawie stu lat kobiety w Polsce mają prawa wyborcze, niby dzięki postępowi nauki i nowym technologiom chorych stawia się na nogi (nie mówiąc już o wynalezieniu penicyliny przez Fleminga), niby dzieci rodzą się z próbówek, niby mamy 21 wiek i znajdujemy się w środku cywilizacji europejskiej, a i tak kiedy, wychodząc z domu, przekraczam próg, to czuję się, jakbym mieszkała w ciemnogrodzie. I to za sprawą tajemniczej liczby 921.

Oto bowiem pewien radny, człowiek wykształcony (humanista z doktoratem) i całkiem zacnego już wieku, piastujący swoją funkcję po raz drugi, zlokalizował w środku Lublina... szatana. Wzrok musi mieć sokoli i chyba też lubi kulturę, bo dzieło diabła znalazł w galerii sztuki położonej zresztą nie tak daleko od ratusza. Hm, tak naprawdę trudno powiedzieć, że znalazł... Hm, może właściwsze byłoby stwierdzenie, że ktoś coś mu powiedział, a o reszcie zadecydowała intuicja, a może nawet prorocze sny albo nawet jasnowidztwo, bo jak sam przyznał się publicznie – ekspozycji nie widział. Wystawa jak to wystawa, ma pobudzić do dyskusji i wymiany myśli oraz zazwyczaj jest spowodowana artystyczną manifestacją. W tym przypadku z wykorzystaniem prac znanych twórców polskiej sztuki współczesnej – Zdzisława Beksińskiego i Grzegorza Klamana. Ale widocznie nie zrobiły wrażenia ani nazwiska artystów, ani tematyka debaty zorganizowanej przy okazji otwarcia wystawy, a poświęconej rozważaniom o dogmatach, ortodoksji, wierzeniom ludowym i herezji kulturowej. Natomiast sprawcami całego zamieszania stały się tytuł wydarzenia „ende neu – Diabły!” (prawdę mówiąc, brzmi trochę jak „ene due rabe”) oraz termin otwarcia ekspozycji przypadający na czas adwentu. Sprawa nabrała takiego znaczenia dla przedstawiciela samorządu miasta, że postanowił wystawę oprotestować w imię obrony wartości religijnych przed zmasowanym atakiem miejskiego satanizmu. I oprotestował. Zarzucając prezydentowi miasta, że za publiczne pieniądze wspiera instytucję kultury siejącą społeczną degrengoladę i to za pomocą diabłów.

Ostatnie czarownice podobno były widziane na Lubelszczyźnie przed wybuchem wojny. Jeszcze wtedy biegały niekiedy strzygi po podlubelskich mokradłach, a ostatnie wampiry sczezły z wbitymi osikowymi kołkami, jeszcze zanim nastała władza ludowa. Mocno oświecony XX wiek wyeliminował to

społeczne zagrożenie do imentu, tak jak amerykańskie środki czystości wyeliminowały z zabytkowych podłóg krwawe plamy zostawiane przez ducha straszącego w angielskim zamku (niezapomniana rola Czesława Wołłejki w filmie „Duch z Canterville”).

Choć tu, na wschodzie Polski, co niektórzy do dziś dzielnie walczą z mocami nieczystymi na własną rękę, nagminnie zawiązując czerwone wstążeczki na łóżeczkach i wózkach nie- Ostatnie czarownice mowlaków, jak mówią, aby ustrzec przed złymi urokami. Tymczasem dzięki na- podobno szemu przedstawicielowi w samorządzie były widziane miejskim demony znowu ujrzały światło na Lubelszczyźnie dzienne. To, co zdecydowanie zabawne przed wybuchem wojny. w całej tej sytuacji, to fakt, że gdyby nie interwencja rajcy, o ekspozycji w Cen- Jeszcze wtedy biegały trum Kultury wiedziałoby nie tak wiele niekiedy osób. Zresztą podobnie głośno zrobiło strzygi po podlubelskich się przy okazji kopulujących osłów w poznańskim zoo czy przed wystawieniem mokradłach, słynnego już spektaklu „Golgota Picnic”, a ostatnie wampiry który miał też swój lubelski „epizod”, sczezły z wbitymi a dzięki protestowi wzbudził zaintereso- osikowymi kołkami wanie nie tylko polskiego społeczeństwa.

A kto na przedświątecznej walce z dia- jeszcze zanim błami skorzystał? Organizatorzy wystawy, nastała władza ludowa. artyści i uczestnicy debaty, bo przy okazji publicznych wydarzeń nie ma dziś nic bardziej przydatnego jak darmowy PR (jak się mówi w Lublinie – piar). A to wszystko za sprawą tajemniczej liczby 921, bo właśnie tylu z nas na naszego dzielnego radnego głosowało.

Jak mawiała pewna starsza madama, którą poznałam 30 lat temu, zaraz po przyjeździe do Lublina – wyciąg nogi, wciąg kapotę i wychódź, póki wiater nie wieje. No chyba, że wiater wyjątkowy nad lubelskim ratuszem i ze względu na latające na miotłach czarownice warto zostać w środku. Na wszelki wypadek – tak do końca kadencji. magazyn lubelski 1[25] 2015

9

tygiel

kity i...

Parkomaty bez reszty

W Lublinie w samej strefie płatnego parkowania jest dziewięćdziesiąt solarnych parkomatów. Biorą pieniądze jak się da, a dać im trzeba, ale reszty nie wydają.

Chcesz zaparkować za dwa złote, a masz tylko pięć – tracisz trzy. Nie zapłacisz w ciągu pięciu minut i zmarnujesz czas na ewentualne rozmienianie pieniędzy, np. w pobliskim kiosku – możesz stracić za karę pięćdziesiąt. A jeśli zostawisz samochód na jezdni i pójdziesz rozmienić pieniądze, aby potem wjechać na parking – policja lub straż miejska zadbają, aby twój portfel zubożyć jeszcze bardziej. Bowiem z lubelskich parkomatów nie można otrzymać reszty. Ponoć dlatego, że sama wymiana kasetek z drobnymi pieniędzmi do wydania reszty jest nieopłacalna i zwiększa koszta obsługi. A obsługa jak to obsługa – kosztuje krocie. W celu opróżnienia w parkomacie kasetki z bilonem na przykład trzeba do niego dojechać, nie mówiąc już o konieczności otworzenia.

Drugiej więc wstawić się nie da?! Da się.

Tylko po co, skoro obecny kołowrotek z nadpłatą za puste miejsca parkingowe nieźle się kręci. Pytanie tylko, czy powinien?! W Gdyni 160 solarnych parkomatów tej samej firmy przeprogramowano bez ingerencji francuskiego operatora i resztę wydają. W dwudziestu pięciu miastach, np. Bydgoszczy, Koninie, Jeleniej Górze i Brodnicy, działają parkomaty solarne produkowane zresztą w Bydgoszczy i wydające resztę. I nie trzeba rozkopywać lubelskich ulic, aby koniecznie zmienić ich zasilanie z solarnego na sieciowe elektryczne. A taki argument za utrzymaniem dość starego modelu parkomatów w Lublinie co jakiś czas słyszy się w odpowiedzi na uzasadnione pretensje kierowców. Nie tylko lubelskich. Wystarczy zatem tylko chcieć i dostrzec, że póki co parkomatowy interes miejski jest, ale obywatelskiego nie ma. Przydałoby się więc zadbać w tym względzie przynajmniej o równowagę. (ms)

(abc)

10

magazyn lubelski 1[25] 2015

tygiel

z sieci

Najlepszy z Lublina

Vitaliy Smygur z Ukrainy, studiujący ekonomię na UMCS został najlepszym studentem zagranicznym w Polsce w kategorii „Studia licencjackie”. Jest jednym z 40 tysięcy obcokrajowców i jednym z kilkunastu tysięcy Ukraińców studiujących w naszym kraju. Plebiscyt został zorganizowany w ramach piątej już edycji ogólnopolskiego konkursu INTERSTUDENT. Sam konkurs został zorganizowany przy okazji ogólnopolskiej konferencja „Studenci zagraniczni w Polsce 2015”, dotyczącej umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego oraz poświęconej rozwojowi mobilności studentów i pracowników naukowych, która miała miejsce w UMCS w Lublinie. (maz)

(Robert Frączek)

Sezon na brodacza

Dawne Puławy

Blisko 160 numerów telefonicznych liczyły Puławy w 1939 roku. Wśród abonentów znalazły się m.in. kancelarie notarialne, drukarnie, skład piwa, młyn, księgarnia, fabryka lemoniady, komornik, powiatowy lekarz weterynarii, policja państwowa, bank, pięć szkół, ginekolog akuszer, Hotel Bristol i magazyn obuwia. Najwięcej, bo aż 34 numery, należały do Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego. A wiedza ta jest możliwa dzięki portalowi www.dawnepulawy.pl, która znalazła się na liście 30 najbardziej interesujących polskich stron historycznych w sieci. Ale dorobek dwudziestolecia międzywojennego w Puławach wykracza znacznie poza sferę telefonizacji – to kilkanaście tysięcy mieszkańców, most żelazny, miejski wodociąg, nowoczesne badania nad uprawami i hodowlą, stowarzyszenie spożywców, kino dźwiękowe, fabryka wódek, pogotowie fotograficzne i wiele innych. Autorom tej niezwykłej strony udało się zgromadzić interesujące archiwum zdjęć, map, dawnych reklam, artykułów oraz multimediów, które w tym jednym miejscu zaświadczają o wyjątkowości Puław, które przed wiekami dzięki rodzinie Czartoryskich stały się konkurencyjnym dla Warszawy centrum życia kulturalnego i politycznego, zyskując nazwę Polskie Ateny. (pod)

50 km od Białej Podlaskiej, nad malowniczym Bugiem położona jest miejscowość Sławatycze, na co dzień spokojna wioska z powoli toczącym się lokalnym życiem.

Wyróżnia ją jednak od dawna pielęgnowana tradycja, niegdyś kultywowana w wielu wsiach, teraz powoli zapominana. W ciągu trzech ostatnich dni grudnia przez Sławatycze maszerują brodacze, którzy w ten sposób żegnają mijający rok. Są to przebie- można wysyłać rańcy, a określenie „brodacze” pochodzi od na adres mejlowy: bardzo długich bród z lnianego włókna, jakie sobie przyczepiają. Dawniej symbolizo- redakcja@lajf.info z dopiskiem „konkurs”. wały one długie życie, duże doświadczenie oraz bogactwo przeżyć. Brodacze oprócz swojego najważniejszego atrybutu zakładają też maski, zdobne w kwiaty wysokie kapelusze i kożuchy. Najstarsi mieszkańcy Mariusz Kuszpa – od wielu lat mieszka Sławatycz (90 lat) mówią, że o tym charak- i pracuje w Lublinie. Jego przygoda z fozaczęła się jeszcze w szkole podterystycznym pochodzie barwnych postaci tografią stawowej, gdzie uczęszczał na zajęcia słyszeli jeszcze od swoich dziadków. Trady- fotograficzne. – Mieliśmy wówczas do cją w Sławatyczach jest również wybieranie dyspozycji zaledwie 36 klatek na kliszy Brodacza Roku. W tegorocznym przemar- fotograficznej, co wiązało się szu wzięło udział aż 10 brodaczy, a „Miste- z koniecznością skomponowania kadru oraz dobrania optymalnych parametrów rem” został pan Dawid Spólny. Moda na ekspozycji – wspomina. Pełne wykorzybrody ma zatem różne oblicza. (abc) stanie technik klasycznych i cyfrowych

Zdjęcie miesiąca

(GOK Sławatycze)

umożliwiła mu Lubelska Szkoła Fotografii Karola Zienkiewicza, gdzie mógł fotografować pod okiem najlepszych reporterów oraz konsultować z nimi swoje zdjęcia. – Fotografia daje mi możliwość nowego spojrzenia na światło, cienie oraz otaczającą rzeczywistość; pozwala mi zobaczyć więcej i inaczej – opowiada. Dlatego też cały czas zgłębia nowe techniki, jednocześnie szukając nowych pomysłów na kadry ujęte obiektywem aparatu. (abc)

magazyn lubelski 1[25] 2015

11

z okładki

Marek Dyjak, kompozytor i wokalista. Pochodzi ze Świdnika. Laureat Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie i FAMY w Świnoujściu. Autor 9 płyt. Bohater wywiadu rzeki, w którym opowiada m.in. o swoich zmaganiach z depresją i alkoholizmem. Od trzech lat mieszka w Chełmie, gdzie zaczął nowy rozdział swojego życia. Z Markiem Dyjakiem rozmawia Tomasz Moskal. foto Przemysław Świechowski.

12

magazyn lubelski 1[25] 2015

Polizany przez Boga bą. Z najbliższych osób została mi już tylko córka i Ewa, która dzięki Bogu pojawiła się na mojej drodze. Więc tak – podsumowuję i zamykam pewien etap. Mój przyjazd do Chełma, który przerodził się w pobyt stały, był właśnie po to, by zamknąć pewne sprawy. Na początku było różnie, bo jednak byłem tu obcy i dlatego, że jestem facetem, z którym niełatwo nawiązuje się kontakt.

Ostatecznie się jednak udało. W Chełmie zawsze czułem, że żyję. Wszystko było tu takie prawdziwe, swojskie w dobrym tego słowa znaczeniu. Pozytywny spontan – zagrałem tu kiedyś koncert, za który z własnej kieszeni zapłacił pracownik miejscowego oddziału służby celnej! To wszystko było trochę dziwne, metafizyczne, ale jednocześnie przewesołe, prawdziwe. Chełm zatem zawsze kojarzył mi się cudownie.

– Zacznijmy od Twojej książki. „Polizany Przez Boga” od kilku tygodni jest już dostępna w księgarniach. Skoro decydujesz się na krok pod hasłem „wywiad rzeka” i książkę, która w pewnym sensie podsumowuje twoje dotychczasowe życie, to co? Żegnasz się? Kończysz karierę? Czy może zamykasz jakiś etap?

– Podsumowuję pewien okres i jednocześnie go zamykam. Dwa lata temu straciłem Ojca, rok temu odeszła moja Matka, która była najbliższą mi oso-

– Twoja osobista mapa jest bardzo rozległa, ale nie wszędzie miałeś dom…

– Tak naprawdę to nie miałem go nigdzie… Mieszkałem w wielu miastach, ale niemal zawsze w cudzych domach. Ale skoro pytasz mnie o miasta, to wypada zacząć od Świdnika, w którym mimo wszystko, wszystko się zaczęło. Owszem spędziłem w nim dzieciństwo, zacząłem tam swoją pracę, spotkałem Jana Kondraka, który miał na mnie wpływ, ale jednocześnie to „sztuczne” miasto niewiele mi zaoferowało. Poza Janem Kondrakiem, niespecjalnie mi tam kiedykolwiek ktoś pomógł.

To miasto, głównie ze względu na niezbyt przyjaznych ludzi, kojarzy mi się ze smutkiem i straszną pasywnością. Owszem, mam tam także przyjaciół, ale balast trudnego dzieciństwa, dużej ilości smutnych przejść i w sumie niezbyt ciekawego życia nie nastraja mnie względem Świdnika optymistycznie.

W pozytywnym postrzeganiu miasta nie pomaga mi też fakt, że są tam groby moich rodziców. Jak szybko więc tylko mogłem, uciekłem z tego Świdnika w świat. Najpierw był Lublin, potem, za sprawą pierwszej miłości, Kraków.

– Ale Kraków to nie tylko miłość.

– No nie. Głównie miłość, ale masz rację. Wymyśliłem sobie to miasto także za sprawą ludzi, których w 1995 roku poznałem na Festiwalu Piosenki magazyn lubelski 1[25] 2015

13

Studenckiej. Najpierw tam „dojeżdżałem”, aż w końcu zostałem na dłużej. Włóczyłem się od ludzi do ludzi, zmieniałem miejscówki. Kraków i ten czas mocno zakorzenił we mnie chorobę alkoholową… Z jednej strony był to czas niezwykle kreatywny i dobry dla mnie jako artysty. Śpiewałem na stałe w wielu klubach, współpracowałem z Robertem Kasprzyckim, a Grzegorz Turnau zapoznał mnie z Piotrem Skrzyneckim. Ten z kolei zaprosił mnie do kierowanej przez siebie Piwnicy pod Baranami. Nie byłem stałym członkiem kabaretu, ale dosyć często grałem z nimi jako tzw. gość specjalny. Więc z jednej strony sukces, z drugiej jednak początek silnego nałogu, który sprawił, że piłem coraz więcej.

– Z Krakowa w góry niedaleko.

– Dokładnie tak, dlatego po mniej więcej dwóch latach spędzonych w grodzie Kraka ruszyłem w góry. „Przytuliłem” się wówczas do parateatralnej grupy plastycznej „Pławna 9” Darka Milińskiego. Z nimi byłem w ciągłym ruchu, jeździliśmy po całej Polsce, ale tam, właśnie w górach, miałem na dany moment tzw. metę. Było ich w tym czasie zresztą sporo – w Koszalinie, Warszawie, Poznaniu, Olsztynie, Nowej Soli. Było dużo miejsc, a nigdzie nie miałem domu. Byłem włóczęgą, którego przyjmowali do siebie, swoich domów moi przyjaciele.

W tym czasie zdarzyły mi się dwa małżeństwa – pełne namiętności i żaru, ale wiesz… Do miłości, jak do zupy, trzeba dodawać kiełbasy. A ja wtedy nie śmierdziałem groszem, nie byłem też modelowym przykładem męża. Siłą rzeczy więc te związki szybko się wypaliły, a ja zostałem sam. I wtedy przyszła Warszawa. To miasto fascynowało mnie

14

magazyn lubelski 1[25] 2015

zawsze głównie ze względu na swoją historię. Że zostało odbudowane na cmentarzu. Mam totalnego hopla na punkcie historii, do dziś w telewizji oglądam głównie filmy dokumentalne o II wojnie światowej.

– Mieszkałeś wszędzie w Polsce, ale to w Chełmie mieszkasz najdłużej. I o Chełmie mówisz czasem, że Cię uratował.

– Bo to prawda. Podnosiłem się wówczas z głębokiej depresji, definitywnie kończyłem z nałogiem picia, które towarzyszyło mi przecież przez szereg długich lat. Chełm pozwolił mi na nowy start. I choć wszystko układało się tu lepiej, to jednak w pierwszym roku depresja wciąż jeszcze dawała o sobie znać. Niby zaczęło dziać się lepiej, w perspektywie było nagrywanie płyty dla Kayaxu, ale smutek wciąż mnie nie opuszczał. Po mniej więcej rocznym pobycie tu zdecydowałem się na powierzenie moich spraw Wojtkowi (Wojciech Malawski, manager) i wtedy wszystko nabrało kształtów. Zaczęliśmy razem jeździć do pracy, ale także spędzać czas prywatnie. To mi pomogło. Zaczęły się koncerty, płyta podobała się publiczności i zbierała pozytywne recenzje krytyków, a ja odżyłem. To był okres, kiedy zacząłem się powoli oswajać z Chełmem, a od pewnego czasu jestem w pełni chełmianinem.

– Wiem, że mówić o bezdomności nie jest łatwo, ale Tobie ona się zdarzyła w sensie dosłownym.

– Tak. Dzisiaj wiem, że to cena, którą zapłaciłem w związku z moją chorobą alkoholową. Żyjąc na krawędzi, odsuwasz się od ludzi, stajesz się osobą asocjalną. I tak trafiasz na ulicę. Z drugiej strony lubię o sobie myśleć jak o bitniku. Jeśli rzeczywi-

ście nim jestem, bezdomność była mi pisana.

To był ciężki okres, czas upodlenia, zjazdów, kiepskich zdarzeń. Ale dzięki temu jestem dzisiaj silniejszy. Za moment minie siedem lat, od kiedy nie piję. A świadomość tego, co przeżyłem, skutecznie oddala mnie od nałogu. Wtedy wynikało to także z tego, że ja nie za bardzo chciałem mieć dom i stały adres. Żyłem wtedy poza społeczeństwem, mimo że wokół mnie było wielu naprawdę dobrych ludzi. Bycie ze mną związane było jednak z problemami. Możesz kogoś „przekimać” kilka dni, tydzień, miesiąc. Później sytuacja robi się niezręczna.

– Mówiąc szczerze, Twoja książka jest „chropowata” jak Twój życiorys.

– Moje ostatnie dwadzieścia lat to okres bardzo ciężki, brudny. Ja mogę próbować się otwierać i obnażać, ale nie wiem, czy ludzie, którzy pojawiali się w moim życiu w różnych sytuacjach i kontekstach, chcieliby przeczytać o tym w książce. Bo mimo kłopotów udało mi się poznać wiele ciekawych i barwnych charakterów, niektórzy to prawdziwi bohaterowie. Jarek Koziara, który jest moim przyjacielem od ponad dwudziestu lat, Daniel Stachniuk, który tak naprawdę ściągnął mnie do Chełma i uratował od złego, Wojtek Malawski i jeszcze wiele naprawdę kolorowych osób, które poznałem dopiero w Chełmie. Moja książka jest także o nich.

– Będę drążył temat. Ta książka to rozrachunek?

– Raczej spowiedź, która pozwoli mi wyznać grzechy, uwolnić się od nich i pójść do przodu. Książka w formie wywiadu jest dobrym pomysłem na taką

spowiedź. Moja rodzima wytwórnia płytowa zatrudniła do zrobienia tego Arkadiusza Bartosiaka i Łukasza Klinke, którzy mają na swoim koncie setki przeprowadzonych wywiadów, w tym ostatnią rozmowę ze Sławomirem Mrożkiem! Przyjechali i zagrali ze mną w „dwa ognie”. Zmusili mnie wręcz do żmudnej pracy nad moją biografią. Dzięki nim mogłem przetrawić wiele rzeczy z mojej przeszłości, rozliczyć się z faktami. I chociaż był to dla mnie proces bardzo bolesny, to jednak zarazem bardzo oczyszczający. Dzięki tym rozmowom nauczyłem się „ważyć historię”, dostrzegać w niej rzeczy ważne.

Wiem też, że chłopaki wydobyli ze mnie to, co najważniejsze. Bardzo zależy mi bowiem na tym, żeby ludzie postrzegali mnie takim, jakim naprawdę jestem – zwykłym facetem po przejściach.

– Co jest najważniejsze w tej książce?

– Ukryta wiadomość, nawet niejedna. To opowieść o Miłości i Nadziei. Oraz pewnego rodzaju Absolucie, czymś, co dla każdego z nas powinno być w życiu najważniejsze. To książka pełna życia, w której tak naprawdę każdy może się przejrzeć.

W najtrudniejszych momentach starałem się przy jej powstawaniu myśleć o mojej córce, Oldze.

Dużo w związku ojciec – córka spieprzyłem. Mam nadzieję, że dzięki temu wywiadowi choć trochę to naprawię. To w pewnym sensie list do niej, który mam nadzieję, usprawiedliwi wiele lat braku kontaktu z mojej strony. Nie liczę na to, że Olga mi wybaczy. Ale być może trochę lepiej mnie zrozumie. To także list do moich przyjaciół, fanów i ludzi, którzy kupują moje płyty. Ci, którzy nie do końca mnie znają, będą mogli zrozumieć, z czym magazyn lubelski 1[25] 2015

15

się zmagam i skąd u mnie syndrom opuszczonego dziecka.

– Do czego jest Ci najtrudniej wracać?

– Trudno mi mówić o moim upodleniu, odwykach, stanach, w których sam siebie niszczyłem. Być może obok nas takich Dyjaków, ludzi z podobną przeszłością, znalazłoby się trzystu. Z mojej perspektywy przykre jest to, co dotyczy mojego życia.

Bo to moje życie i spis ludzi, którzy mieli przeze mnie ciężko. Jest w tym jednak trochę nadziei.

Być może fakt, że udało mi się pokonać nałóg, będzie dla kogoś wskazówką? Być może komuś spośród tej trzysetki mój przykład pomoże?

– Mówisz szczerze o swojej chorobie związanej z alkoholem… To duża część Twojego życia, a po trosze także śmierci.

– Naprawdę nie wiem, czy niezbyt mocno wziąłem sobie do serca wzór bitników polskich. Jak ćmę ciągnęło mnie w stronę płomienia. Wojaczek, Stachura, Milczewski – ich tragiczne życiorysy w jakimś stopniu odbijały się w moim. Na początku piłem świadomie. Dużo, ale świadomie. Nie chcę doczepiać do tego jakiejś ideologii, ale rzeczywiście mocno chciałem być bitnikiem, a kreacja twardego człowieka szybko upomniała się wówczas o swoje. Piłem więc więcej i więcej, a potem już w zasadzie piłem, bo musiałem.

– Co było cezurą? Jaki moment zdecydował o tym, że powiedziałeś sobie stop?

– Przede wszystkim fakt, że przeżyłem samobójstwo.

To było coś, co sprawiło, że postanowiłem przestać.

Dziś nie traktuję tego wydarzenia jako czegoś na maksa traumatycznego. Dziś samobójstwo jest na porządku dziennym, bo przybywa wokół ludzi niepogodzonych z tym światem, a w takim wypadku niemal zawsze dążysz do autodestrukcji. Jeśli jednak mogę Cię prosić, ze względów prywatnych, nie chcę już jednak więcej opowiadać ani o moim piciu, ani o moim samobójstwie. Dzisiaj chcę się cieszyć z mojego niepicia i stabilności.

– OK, jasne. Szanuję to, co nie znaczy, że teraz będzie miło (śmiech). Zapytam Cię bowiem o dwoistość Twojej natury. Z jednej strony facet o fizjonomii boksera, którym zresztą kiedyś był, gość rozstawiający po kątach chłopaków na ulicy.

A z drugiej nadwrażliwy poeta, „człowiek z tekstem”.

– Mówisz o mojej mnogiej osobowości? (śmiech) Moim najnowszym zespole zaburzeń? (śmiech) A tak na poważnie. To chyba sam nie wiem, skąd się to bierze. Na pewno wrażliwość ujawniła się wraz z nadejściem mojej pierwszej miłości. To plus „Dama kameliowa”, która wpadła mi wówczas w ręce, i jeszcze „Preludium deszczowe” Chopina.

Wybuchowa, niestabilna mieszanka wielkiej literatury, muzyki, osobowości i… hormonów sprawiły, że coś się we mnie urodziło. I mimo zmieniającego się świata, trwa do dzisiaj. A brutalność? Była tarczą w brutalnej rzeczywistości. Dorastając w takich a nie innych warunkach, wśród takich a nie in-

16

magazyn lubelski 1[25] 2015

nych ludzi, swoją wrażliwość musisz chować za taką właśnie tarczą. Trenowałem boks, by nie dać sobie pluć w kaszę, a jednocześnie kwitła we mnie miłość do poezji, muzyki, sztuki. Trochę później trafiłem na Wojaczka i mój świat już zupełnie zwariował.

– W podjęciu decyzji o przeprowadzce pomogło ci jednak trochę… uczucie.

– To prawda. Wyjeżdżając z Warszawy, zostawiałem za sobą nie tylko nałóg, ale także przykrą dla mnie i bolesną sprawę rozwodową. Rozstawałem się z kimś, kogo naprawdę bardzo kochałem. Życie nie znosi jednak próżni, bo okazało się, że miłość mojego życia czeka na mnie właśnie w Chełmie.

Tutaj poznałem Ewę, która jest moją partnerką od trzech lat. Razem żyjemy, zmagamy się z problemami i dlatego wiem na pewno, że to moja muza.

To dzięki uczuciu do niej pojawiła się chęć zmian w moim życiu, wróciła przyjemność tworzenia i pracy. Wrócił cały ten napęd, który kobieta daje mężczyźnie. Zaczęliśmy budować miłość i okazało się, że ma to sens. To wszystko sprawia, że jestem w Chełmie naprawdę szczęśliwy.

– Wracając do Twoich podróży. Lublin i Świdnik to także postać Marcina Różyckiego.

– Taaak... Byliśmy najpierw duetem świdnickich łobuzów, a potem prekursorami sceny literackiej w tym mieście. Miał trochę inny światopogląd, ale zbliżyły nas wspólne zdarzenia i podobieństwo życiorysów. On był „zwichrowany” w inny sposób niż ja. Nasz duet miał możliwość brania na tzw. krechę we wszystkich chyba barach Lubelszczyzny (śmiech). Zabawa z nim była huczna. On nie żyje, a ja ledwo przeżyłem. (śmiech)

– Powiedziałeś kiedyś, że najważniejszą osobą w Twoim życiu jest Mama.

– Mama zawsze starała się mnie rozgrzeszać, zawsze bezwarunkowo mnie kochała i wybaczała wszystko.

Mimo dwojga rodzeństwa, wiem, że byłem jej pupilem, rodzynkiem. Ona pchała mnie do edukacji, kupiła mi pianino. Chociaż był to w naszym budżecie wydatek ponad stan. Generalnie byłem podobno grzecznym chłopcem (śmiech). Nawet gdy zdarzały mi się jakieś potknięcia, wiedziałem, że Mama jest tą osobą, na którą mogę zawsze liczyć. Dojrzewanie i wejście w dorosłość zaczęło mnie trochę „wykręcać”, a ona i tak stała za mną.

Zawsze czekała na mnie z gorącą zupą. Wiedziała, że mimo tzw. „kosztów” to, co robię, jest dla mnie bardzo ważne. Akceptowała mnie, moje życie bez reszty. Przez długi czas ukrywałem się przed nią z moim nałogiem alkoholowym, ale później okazało się, że ona i tak doskonale o tym wiedziała.

W jej oczach wszystko, co udało mi się osiągnąć, było największym z możliwych sukcesów.

– Nagrywasz płyty, wydałeś książkę. Bawisz się także w film.

– Jak jeszcze mieszkałem w Łodzi, z przyjemnością zagrałem w kilku studenckich dyplomach. Później była jeszcze główna rola w filmie Adka Drabińskiego, a całkiem niedawno zdarzył mi się udział w dość osobliwym projekcie profesora Grzegorza Królikiewicza. Znamy się od dawna, bo kiedyś napisałem muzykę do jego „Mistrza i Małgorzaty”, a potem do jeszcze jednej sztuki. Jego filmowy projekt, „Sąsiady”, to rzecz bardzo mocna i brudna. Pasowałem więc do niej idealnie, bo nie muszę niczego udawać. Kroją mnie tam i okazuje się, że mam… serce z kamienia. To jednak nieprawda! magazyn lubelski 1[25] 2015

17

– Na Twojej drodze artystycznej też jednak różnie bywało. Ale mam wrażenie, że to „lepiej” trwa od dłuższego czasu.

– Zdecydowanie! Jest tak, że moment rzucenia alkoholu bywa dla muzyka bardzo trudny. Alkohol to euforia, swoboda. Jego brak przynosi smutne konsekwencje i stany. Utrata tej euforii to dla wielu artystów utrata weny. Przestają pić i przestają pisać, śpiewać, nagrywać. Zostają neofitami, wyznają nową wiarę, odchodzą od sztuki. U mnie było inaczej. Mimo że koncerty po moim wyjściu wyglądały i brzmiały fatalnie, ja wciąż chciałem grać. Ludzie byli niezadowoleni, ja miałem strasznego moralnego „kaca”, często było mi wstyd, ale nie chciałem rzucać muzyki. Drętwiały mi ręce, odczuwałem stany lękowe i tzw. bóle fantomowe, ale się nie poddawałem. Nie zdradzałem muzyki.

I to się opłaciło.

– Swoją biografię piszesz piosenkami. Masz grono fanów, swoją publiczność, ale też tych, którzy dopiero zakochują się w Tobie. Za sprawą czego?

– Myślę, że moim największym walorem jest szczerość przekazu. Ja niczego nie udaję, nie opowiadam zmyślonych historii. Dużo w tym wszystkim uczuć i ekspresji i w tym chyba tkwi klucz. Żeby mnie zrozumieć i poznać, trzeba przyjść na koncert i mnie posłuchać. Bo płyty to jednak nie wszystko. Jestem artystą eklektycznym. I nie godzę się na etykiety. Bo moje piosenki to nie tylko poezja. To często rock lub nawet punkowa stylistyka ubrana w taką lub inną formę. Jestem niepokorny, z wieloma rzeczami się spieram i kłócę.

18

magazyn lubelski 1[25] 2015

Być może to jest moją największą wartością, być może to podoba się ludziom najbardziej. Ludzi nie da się oszukać, trzeba być szczerym. A wracając do muzyki? Ona dała mi wszystko – przyniosła długi, a potem je spłaciła. Zepchnęła w otchłań niebytu, a potem wyciągnęła na sam szczyt. To droga, którą idę i wszystko wskazuje na to, że iść będę.

– Życiorys barwny i trudny, ale jednak na końcu jest w tym wszystkim happy end.

– Chyba tak. Jak już wspomniałem, mija właśnie siedem lat od momentu, kiedy nie piję. Mimo tego, że muszę radzić sobie z różnymi sytuacjami i stanami. Mocuję się z życiem, pokusami i swoim niestabilnym charakterem. Bywam ćmą, ale też motylem. Miewam różne problemy i dylematy, ale wiem, że jestem czysty. Prowadzę kolorowe życie, pełne dobrych zdarzeń, a od trzech lat także pełne miłości. Wiem, że komuś na mnie zależy, ktoś na mnie czeka, dla kogoś jestem. Tak, jakkolwiek to brzmi, to z całą pewnością jest w tym happy end.

– Mówisz, że spotkało Cię w życiu dużo szczęścia.

A jest coś, czego żałujesz? Masz poczucie, że coś straciłeś?

– Straciłem niestety wiele przyjaźni. Niektórych ludzi odrzuciłem zbyt pochopnie, a niektórych odpychałem wręcz przy pomocy siekiery. I tylko tego żałuję. Bilans jest jednak dodatni, bo więcej mam w ostatnim czasie w swoim życiu dni dobrych niż złych. Cieszę się, że mam swoje „teraz”.

Tak, jak w języku Romów, w którym nie ma wyrazów „wczoraj” i „jutro”.

Na zdjęciu Irek – jeden z sześciu mężczyzn mieszkających w ośrodku w Bystrzejowicach Trzecich, którzy założyli w styczniu pierwszą spółdzielnię socjalną.

foto Artur Mulak

Wszystko można naprawić. Nawet życie Bractwo Miłosierdzia im. św. Brata Alberta kojarzy się z kuchnią przy ul. Zielonej w Lublinie oraz ośrodkiem i noclegownią dla osób bezdomnych. Nie wszyscy wiedzą, że jest to tylko fragment pomocy, jaką świadczy najuboższym. Jej celem jest przywracanie osób bezdomnych do życia społecznego i na rynek pracy. Często pracy, którą oferuje samo Bractwo.

Ciepły posiłek i dach nad głową to początek walki z bezdomnością i ubóstwem. Początek bardzo ważny, bez którego nie można rozpocząć walki o konkretnego człowieka.

Osoby posiadające potencjał do usamodzielnienia na pierwszym etapie są angażowane w wolontariat, szkolenia i kursy zawodowe oraz (jeśli zachodzi taka konieczność) programy terapii odwykowych. Dla osób długotrwale bezdomnych stworzono też mieszkanie „treningowe”. Po latach życia na ulicy nawet sprzątanie, gotowanie czy samodzielne płacenie rachunków wymaga ponownego przyswojenia.

Bezdomni mający szansę powrotu na rynek pracy trafiają do Ośrodka Aktywizacji Społecznej i Zawodowej w Bystrzejowicach Trzecich. W dawnej szkole podstawowej, wyremontowanej przez podopiecznych Bractwa, przygotowano 25 miejsc mieszkalnych dla mężczyzn odnawiających swoje kwalifikacje zawodowe. Obecnie, z uwagi na sytuację finansową, mieszka tam tylko 6 mężczyzn, którzy w styczniu założyli pierwszą spółdzielnię socjalną zajmującą się wykończeniami wnętrz. Wracają na rynek pracy. W planach są już kolejne spółdzielnie, w tym warsztat renowacji mebli. Środki pozyskiwane przez Bractwo nie idą wyłącznie na zakup żywności i doraźną pomoc. Już dawno przekonano się, że byłaby to studnia bez dna. Dlatego od kilku lat Bractwo Miłosierdzia inwestuje w przedsiębiorstwa ekonomii społecznej skupione pod marką „Pro Bono”. Do nich należy „Bar Mieszczański” przy ul. Zielonej oraz dawna stołówka KUL, obecnie „Mensa Academica”, których kulinaria zdobywają nagrody „Wojewódzkiego Lidera Smaku”. Te przedsiębiorstwa dały już kilkadziesiąt miejsc pracy, a pojawiające się zyski zasilają kosztowne programy walki z bezdomnością. Kosztowne, ale skuteczne, ponieważ każdego roku udaje się odmienić los kolejnych osób. Środki z tegorocznej kampanii 1% przeznaczone będą na rozwój i wykorzystanie pełnych możliwości Ośrodka Aktywizacji Społecznej i Zawodowej w Bystrzejowicach Trzecich. Twarzą kampanii, którą można zobaczyć m.in. w telewizji i internecie, jest Irek – jeden z sześciu mężczyzn pracujących obecnie w ośrodku w Bystrzejowicach.

Walka o człowieka trwa zazwyczaj wiele lat, ale jeśli kończy się jego powrotem do społeczeństwa, odnowieniem więzi z ludźmi i powrotem do pracy – wtedy wiadomo, że było warto. W 2015 roku Bractwo Miłosierdzia chce dać szansę kolejnym osobom. Twój 1% podatku może w tym pomóc.

Kampania 1% podatku

KRS: 0000 135 612 www.albert.lublin.pl

FAJNE MIEJSCE W MIEŚCIE

Rozmowa z Jackiem Drwalem, właścicielem SPORTSparku w Lublinie Czym jest SPORTSpark?

Co Was wyróżnia wśród innych lubelskich siłowni?

To jedyny tego typu klub fitness w Lublinie. Panuje u nas niepowtarzalna atmosfera. Robimy wszystko, żeby każdy nasz klient był traktowany indywidualnie i zawsze zadowolony z wizyty w SPORTSparku. W momencie wejścia do klubu jest każdorazowo witany uśmiechem – działamy już ponad cztery lata, więc z większością Klubowiczów łączą nas bardzo bliskie relacje. Oferujemy zajęcia dla osób w rożnym wieku, od treningów karate tradycyjnego dla dzieci, poprzez ogólnodostępną siłownię, ćwiczenia wyłącznie dla kobiet, squash, zajęcia fit-cycling. Nieustannie modyfikujemy naszą ofertę i wprowadzamy nowości.

Jesteśmy miejscem, w którym oprócz szeroko rozumianej poprawy kondycji fizycznej, można poznać bardzo ciekawych ludzi i zawrzeć nowe znajomości.

Największym atutem SPORTSparku są nasi Klubowicze. Osoby nietuzinkowe, poszukujące nowych wyzwań, pragnące miło i efektywnie spędzić czas. Zainteresowanym realizacją konkretnych celów sportowych oferujemy kompleksowe rozwiązania. Zaczynając od konsultacji z trenerem personalnym i dietetykiem, poprzez ułożenie planu treningowego, jesteśmy w stanie zaplanować plan dotarcia do wyznaczonych celów.

Osoba, która zaczyna swoją przygodę z klubem fitness może rozpocząć od zajęć „zdrowy kręgosłup”, potem ćwiczyć na siłowni pod czujnym okiem wykwalifikowanego trenera, następnie spróbować gry w squasha, doszlifować swoją kondycję na zajęciach rowerowych fit-cycling czy TRX. Na powierzchni 1 000 m2 naszym Klientom oferujemy siłownię wyposażoną w sprzęt światowego lidera, firmy

TechnoGym, trzy korty do squasha marki ASB, strefę wyłącznie dla Kobiet (którą nazywany LADIESpark) oraz trzy sale fitness: MENTALpark, w której proponujemy zajęcia spokojniejsze, wzmacniające i rozciągające takie jak zdrowy kręgosłup, pilates, piłki, jogę. W sali tej proponujemy też zajęcia specjalistyczne, które w grafiku fitness nazywany Uroconti, czyli zajęcia dla kobiet skierowane na wzmocnienie i naukę kontrolowania mięśni dna miednicy w celu niwelowania skutków wysiłkowego nietrzymania moczu.

SPEEDpark, w której prowadzimy między innymi zajęcia zumby, tabaty, step+brzuch, T.B.C. i wiele innych.

JUNIORpark zaś wykorzystujemy do zajęć karate dla dzieci prowadzonych przez mistrza Polski, Sebastiana Batorskiego. Ta sala to także miejsce niezwykle popularnych zajęć fit-cycling, prowadzonych na 21 rowerach marki Tomahawk.

Na wszystkich salach oferujemy ponad 200 godzin fitnessu miesięcznie.

Dla odwiedzających nas rodzin mamy kącik dziecięcy oraz osobną szatnię dla rodziców z dziećmi. Zostaliśmy wyróżnieni odznaczeniem „Miejsce przyjazne rodzicom i dzieciom”, przyznawanym przez Prezydenta Lublina. Rodzice przyprowadzający dzieci na karate, mogą wypić pyszną kawę, ale w tym czasie zapraszamy ich też na grę w squasha lub ćwiczenia na siłowni.

Na co SPORTSpark kładzie największy nacisk?

Staramy się bardzo profesjonalnie podchodzić do Klubowiczów, oferując usługi na najwyższym poziomie. Cały czas koncentrujemy się na podnoszeniu jakości oferowanych usług. W 2014 roku cała nasza załoga przeszła cykl kompleksowych szkoleń, co zaowocowało opracowaniem standardów obsługi. Recepcja, trenerzy siłowni i instruktorzy fitness pracują według opracowanych procedur. Dzięki temu nasz Klubowicz otrzymuje dokładnie taki sam pakiet usług, niezależnie od tego, z którym trenerem ćwiczy.

Nasi Klubowicze doceniają także wszelkie działania integracyjne, ponieważ w naszym klubie cały czas coś się dzieje. Świętujemy urodziny klubu, organizujemy maratony fitness i rowerowe, turnieje squasha. Z okazji różnych wydarzeń nasi Klubowicze mogą liczyć na niespodzianki z naszej strony.

Wspieramy naszych przyjaciół – Lubelski Klub Biznesu, Caritas i inne organizacje społeczne w prowadzonych przez nich akcjach.

.Jakie plany na rozwój ma SPORTSpark w najbliższym czasie?

W 2015 roku będziemy wdrażali kolejne innowacyjne rozwiązania.

Chcemy pomagać naszym Klubowiczom w sposób maksymalnie efektywny i nowoczesny, dlatego jako pierwsi w Lublinie podpisaliśmy umowę z firmą VitaGenum. Zespół VitaGenum stanowią naukowcy wyspecjalizowani w nutrigenomice, nutrigenetyce, genetyce, dietetyce i żywieniu człowieka. Ich testy DNA dostępne w ofercie SPORTSparku pozwolą na zoptymalizowanie diety lub sposobu ćwiczenia na siłowni.

Wprowadzamy również catering dietetyczny. Nasi trenerzy oraz dietetycy w porozumieniu z firmą Gastromax, posiadającą wieloletnie doświadczenie gastronomiczne, opracowali zbilansowany zestaw pięciu posiłków na cały dzień.

Jest to bardzo wygodne, smaczne rozwiązanie dla osób zapracowanych i zabieganych pozwalające na dostarczenie energii do aktywnego życia. Nasi Klubowicze będą mogli odebrać w SPORTSparku gotowe zestawy i zamawiać je na konkretny dzień, tydzień lub miesiąc.

Jako jeden z pierwszych klubów wprowadzamy ćwiczenia TRX – ich twórcą jest amerykański komandos Randy Hetrick. TRX jest wykorzystywany przez sportowców w profesjonalnych treningach oraz służy korygowaniu wad postawy, gdyż jest treningiem całego ciała. Chętnie zobaczymy Was w każdy poniedziałek, środę i piątek wieczorem :) Bądźcie z nami na bieżąco! Zapraszamy do SPORTSparku na ul. Bohaterów Monte Cassino 53a, znajdziecie nas też na Facebook’u i Instagramie.

Adres: ul. Bohaterów Monte Cassino 53a Telefon: 81 56 18 444 Strona: www.sportspark.pl Mail: recepcja@sportspark.pl

ludzie

tekst Marta Mazurek foto Marek Podsiadło

M

Pani wójt

a 28 lat i właśnie została najmłodszym wójtem na Lubelszczyźnie i jednym z najmłodszych w Polsce. Rządzi Jabłonną koło Lublina, w której mieszka blisko 8000 mieszkańców.

Nie jest to jej pierwsze doświadczenie z samorządem lokalnym – była radną poprzedniej kadencji. Od 10 lat działa w organizacjach pozarządowych, a swoją działalność rozpoczęła od prowadzenia świetlicy dla dzieci i stowarzyszenia rozwoju lokalnego. Magdalena Sałek na każdym kroku podkreśla, że jest stąd i z tym miejscem zamierza związać swoje życie. Jak na tak młodą osobę wydaje się być mocno zdeterminowana. I jak na tak młodą osobę może pochwalić się imponującym życiorysem.

Gmina Jabłonna leży przy ruchliwej drodze łączącej Lublin z Bychawą, Biłgorajem, Krasnymstawem i Szczebrzeszynem. Tędy można również dojechać do Przemyśla, Zamościa i Warszawy. Gminę tworzy 17 wsi, a pośród nich Jabłonna Pierwsza, Jabłonna Druga i Jabłonna-Majątek, a ich znakiem rozpoznawczym jest zespół parkowo-pałacowy, niegdyś należący do lubelskiej rodziny Vetterów, znanych przedsiębiorców i filantropów, obecnie będący własnością prywatną. Pochodzący z XIX wieku dwór otoczony jest lipowymi alejami, winnicą i rozlewiskami. W pobliżu znajdują się m.in. bu-

22

magazyn lubelski 1[25] 2015

dynki rządcówki, dawnej gorzelni i ruiny czworaków.

Ale z okien przejeżdżających tędy samochodów Jabłonna wygląda jak wiele innych gmin na Lubelszczyźnie. Idący chodnikiem mieszkańcy, sklepy spożywcze, ogrodzenia posesji. Uwagę zwracają na siebie drewniana karczma, restauracja i pomalowany na biało Urząd Gminy z klasycystycznym gankiem z kolumnami. Przez najbliższe 4 lata miejsce pracy Magdaleny Sałek.

Jestem stąd

Tak jak szybko chodzi, tak samo szybko działa.

Zachodzi też duże prawdopodobieństwo, że w jej rodzinie geny społecznikowskie są dziedziczne. Pradziadek Stanisław Kowalik pomagał mieszkańcom pisać listy urzędowe. Ukończył 6 klas szkoły podstawowej i pięknie kaligrafował. W lokalnej społeczności uchodził za osobę wykształconą i znającą się na rzeczy. Mama należy do Koła Gospodyń Wiejskich w Czerniejowie.

Magdalena Sałek twierdzi, że jej aktywność społecznikowska rozpoczęła się, kiedy chodziła do gimnazjum. Organizowała m.in. dyskoteki w szkole i dokładnie pamięta tę pierwszą, bo nie tylko dostała wolną rękę od nauczycielki, ale jeszcze został jej powierzony budżet na imprezę. Miała wtedy 13 lat i ta sytuacja uzmysłowiła jej, że po pierwsze inni mają do niej zaufanie, a po drugie, że można organizować różne wydarzenia. A więc ma w sobie moc sprawczą, bez której raczej trudno czegokolwiek dokonać.

Potem dojeżdżała do liceum Vetterów w Lublinie.

Codzienne wyjazdy i powroty do domu mocno ograniczyły jej możliwości czasowe, ale i tak sprawowała funkcję przewodniczącej samorządu klasowego.

Chęć działania była w niej od zawsze. – Kiedy dostałam się na socjologię na KUL, swoje kroki skierowałam do Koła Studentów Socjologii KUL. Polecam to każdemu. Poznawanie ludzi, organizowanie konferencji i wyjazdów. To jest dobre środowisko dla osób aktywnych. Podczas studiów rozpoczęła się też moja przygoda z wolontariatem, który zadecydował o całym moim przyszłym życiu. Na początku opiekowałam się dziećmi w domu dziecka. Pomagałam im odrabiać prace domowe, wychodziłam na spacery i bawiłam się z nimi. Wtedy po raz pierwszy dotarło do mnie, jak duże znaczenie ma pomoc tym, którzy takiej pomocy potrzebują. Poza tym wiedziałam, że te dzieciaki na mnie czekają, więc nie wypadało się spóźnić. A to, żeby w ogóle nie przyjść, nawet do głowy mi nie przyszło.

To była duża motywacja – wspomina.

W czasie studiów jako wolontariuszka pomagała również w Centrum Duszpasterstwa Młodzieży przy Duchu Świętym w Lublinie, gdzie była wolontariuszką w Szpitalu Dziecięcym na Oddziale Patologii Noworodków. Ale od początku równolegle było studiowanie. Upór i determinacja pozwalały jej łączyć skutecznie studia z pracą na rzecz innych.

Ta właściwa droga

Jej profil zawodowy na portalu GoldenLine wydaje się nie mieć końca. Co rzadkie w tego typu miejscu, sporo jest tu również wpisów osób, które współpracowały z Magdaleną Sałek i w ten sposób rekomendują ją innym. Oprócz socjologii ukończyła studia podyplomowe z ekonomii społecznej na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie oraz liczne kursy i szkolenia, m.in. Szkołę Liderów PAFW, Kurs Trenera Biznesu czy Przedsiębiorcy Społecznego i ciągle było jej mało. Obecnie studiuje zarządzanie i finanse w administracji publicznej na KUL-u, aby rozwijać swoją wiedzę dotyczącą samorządu, prawa i finansów. Równie dużą część zajmuje lista działań pozarządowych – fundacje, stowarzyszenia, akcje charytatywne, projekty edukacyjne i społeczne. Ale wszystkie one mają wspólny mianownik – wolontariat, dzięki któremu zdobyła największe doświadczenie, kontakty i możliwości. magazyn lubelski 1[25] 2015

23

Od 2009 roku jest zaangażowana w projekt SZLACHETNA PACZKA, pełniąc początkowo funkcję Lidera Rejonu, gdzie wraz z grupą wolontariuszy w Lublinie w dzielnicy Konstantynów pomagała rodzinom najbardziej potrzebującym. Kolejne lata przyniosły jej zaangażowanie w ten projekt na kolejnych stanowiskach, w 2012 roku otrzymała propozycję pełnienia funkcji Koordynatora Krajowego tego projektu. Przez rok mieszkała w Krakowie i dowodziła sztabem tysięcy osób w całej Polsce. Jedno stanowisko na 10 tysięcy wolontariuszy w Polsce i konieczność dowodzenia zespołem 30 najbliższych współpracowników. To musi przekładać się na umiejętność zarządzania zespołem, pracy pod presją czasu i okoliczności oraz skuteczność w działaniu. To, co jej się najbardziej przydało, to otwartość na drugiego człowieka, umiejętność wsłuchiwania się w problemy innych ludzi oraz bardzo dobra organizacja pracy, sztuka komunikacji interpersonalnej, umiejętność radzenia sobie ze stresem, wyznaczanie celów i osiąganie ich. Bez jej wcześniejszych doświadczeń raczej byłoby to niemożliwe. ‒ Uważam, że jest to naturalna ścieżka rozwoju – od organizacji pozarządowych działających na rzecz innych do służby publicznej w strukturach administracji publicznej. Przy jednoczesnej świadomości, że jako osoba działająca na rzecz organizacji pozarządowych nie mam wpływu na pozytywne załatwianie spraw do końca. Dlatego tego typu doświadczenie w połączeniu z mocą sprawczą wynikającą z zajmowanego stanowiska wójta może o wiele więcej załatwić z pożytkiem dla mieszkańców naszej gminy – podkreśla.

24

magazyn lubelski 1[25] 2015

Cel – życie

Magdalena Sałek mówi o tym, że już jej się udało, choć całkiem sporo jeszcze przed nią. Chce aktywnego życia wśród ludzi, z którymi może wiele zdziałać, a za takich uważa mieszkańców gminy, której została wójtem. Niekwestionowanym sukcesem jest wygrana w pierwszej turze z jej poprzedniczką, która piastowała to stanowisko przed dwie kadencje. Cele zawodowe nowej pani wójt na najbliższe 4 lata są związane z jej programem wyborczym – m.in. zmianą planu zagospodarowania przestrzennego gminy, rewitalizacją centrum Jabłonny, wydłużeniem godzin funkcjonowania oddziałów przedszkolnych dłużej niż do 13.30, aby rodzice nie musieli się martwić opieką nad dziećmi, kiedy są w pracy. Nadal jej oczkiem w głowie jest założona z jej inicjatywy „Pracownia” dla dzieci w Czerniejowie. Kolorowe, nowoczesne wnętrze, miejsce zabaw pod opieką wykwalifikowanej kadry powodują, że stale pełno tu dzieciaków.

Po godzinach kocha fotografować, największą inspiracją są dla niej inni ludzie, ich zwyczaje i emocje.

Nawet teraz, kiedy jest wójtem, trudno jej nie zabierać aparatu na różne wydarzenia, aby nie stracić cennych kadrów.

– Pomimo młodego wieku dużo osiągnęłam, ale nie udałoby się, gdybym była sama. Tymczasem są wokół mnie ludzie, którzy mnie wspierają na każdym odcinku mojej działalności. Pracujemy w zespole, to oni mnie motywowali, przekonywali, że warto. I ciągle mnie wspierają. Bez takiego wsparcia trudno cokolwiek zdziałać – puentuje Magdalena Sałek.

1

2

3

1

2

3

społeczeństwo

Święta z prosforą tekst Maciej Skarga foto Krzysztof Stanek

P

rawosławie, którego nazwa wywodzi się z greckiego słowa orthodoxia, co znaczy: ortho – prawdziwie, dokso – sławię) jest kontynuatorem Kościoła powszechnego, a na terenach Polski istnieje już od ponad tysiąca lat.

W Lublinie w średniowieczu zbudowano cerkiew pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego – najstarszą świątynię będącą na naszych terenach we władaniu Kościoła prawosławnego. Pierwsze biskupstwo zaś na ziemiach polskich powstało w Uhrusku, a następnie zostało przeniesione do Chełma. Natomiast drugą diecezją, już w tamtych czasach istniejącą, było biskupstwo przemyskie.

26

magazyn lubelski 1[25] 2015

magazyn lubelski 1[25] 2015

27

W kolejnych wiekach drewniana cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego ulegała zniszczeniu w wyniku dwóch pożarów i na początku XVII wieku odbudowano ją już jako murowaną. Od marca 1989 roku, kiedy Lublin został stolicą reaktywowanej diecezji chełmskiej – stała się świątynią katedralną i ma w niej swoją siedzibę ordynariusz tej diecezji arcybiskup Abel (Popławski). Charakterystyczna bryła świątyni dla wielu mieszkańców i przyjezdnych od zawsze kojarzona jest z adresem Ruska 15.

Kościół prawosławny posiada w Lublinie także dwukondygnacyjną cerkiew pw. Świętych Niewiast Niosących Wonności (z dolną świątynią pw. proroka Eliasza) na cmentarzu przy ulicy Lipowej oraz cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Prawosławnym Domu Pomocy Społecznej (ul. Dolińskiego 1, niedaleko ul. Lubartowskiej).

W Lublinie związana ze wschodnim chrześcijaństwem jest również zabytkowa kaplica Świętej Trójcy zbudowana na Lubelskim Zamku pod koniec XIV wieku. Jej wnętrze w 1418 roku na polecenie króla Władysława Jagiełły zostało ozdobione freskami w stylu bizantyjsko-ruskim. Obecnie Katedralna Parafia Prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego w Lublinie obejmuje centralną część województwa lubelskiego i liczy ponad tysiąc wiernych.

Szóstego stycznia wierni prawosławni zasiedli do swojej wigilii Bożego Narodzenia zwanej nawieczerie.

Z uwagi na to, iż dzień wigilijny jest dniem srogiego postu, przed wieczerzą podzielili się prosforą – liturgicznym chlebem jedzonym na czczo. A potem przystąpili do kolacji z postnymi daniami, zawierającymi tradycyjnie: chleb, czosnek, sól i miód. Na wigilijnym stole, przy którym spożywanie zaczyna się zwykle od kutii z pszenicy, maku i miodu, pojawiły się: ryba, szczułok, czyli kompot z suszonych owoców, karp w galarecie, pierogi z grzybami i kapustą oraz barszcz z uszkami. Po wieczerzy wierni udali się do cerkwi na nabożeństwo Całonocnego Czuwania, kończącego się Liturgią Eucharystyczną.

A potem świętowali przez trzy dni, aby w ten sposób podkreślić udział Świętej Trójcy w dziele zbawienia.

Jednocześnie uczestniczyli także w nabożeństwach Wielkiej Wieczerni, a w domach odwiedzali ich kolędnicy. Zamiast szopki nieśli ogromną, ręcznie zrobioną gwiazdę. W tym okresie na środku świątyni wyłożona jest ikona przedstawiająca Boże Narodzenie, która tłumaczy to ewangeliczne wydarzenie.

Uroczystości te obchodzone są wedle kalendarza juliańskiego, ustanowionego w 46. roku przed narodzeniem Chrystusa przez Juliusza Cezara dla użytku w Imperium Rzymskim i używanego w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Różni się on od kalendarza gregoriańskiego wprowadzonego w 1582 roku przez papieża Grzegorza XIII i dlatego obchodzenie świąt Bożego Narodzenia w Kościele prawosławnym następuje trzynaście dni później niż w Kościele rzymskokatolickim.

Andrzej Bojko – przedsiębiorca lubelski – przewodniczący rady parafialnej katedry Przemienienia Pańskiego w Lublinie przyznaje: – Święta Bożego Narodzenia wpisują się co roku w nasz życiowy kalen-

28

magazyn lubelski 1[25] 2015

darz wypełniony dniami codziennej pracy. Odrywają nas od tego, co ziemskie, by skierować nasze myśli i wzrok ku wyżynom nieba. Nastrój święta i nuta kolędy powodują, że nie odrywając się od ziemi, napełniamy się niezwykłym ciepłem. Chwile wigilijnego oczekiwania – bliscy, stół z prosforą, choinka – zbliżają ludzi i budzą w nich dobre uczucia. Zwykłe gesty i proste słowa wyrażają nową jakość, gdy wplatają się w treść orędzia „Bóg się rodzi…”. To On nadaje sens naszemu życiu i świętowaniu. Wznosi nadzieję na lepsze w nas i wokół nas.

W Kościele prawosławnym wszystko ma symboliczne znaczenie. Przykładem tego są cerkwie.

Zazwyczaj buduje się je na planie okrętu, który symbolizuje statek płynący do Królestwa Bożego.

Bywają także stawiane na planie krzyża. Każdy ich element pomaga wiernym wznosić dusze ku świętości i pobożnemu życiu. Stawiane nad nimi krzyże na planie koła symbolizują wieczne trwanie Cerkwi.

Liczba kopuł także ma swoje niebagatelne znaczenie. Jedna to znak jednego Boga. Dwie wskazują na podwójną naturę Jezusa. Zaś trzy to symbol Świętej Trójcy. Wieńczący je krzyż jest natomiast znakiem oddania chwały Jezusowi. Przedsionek tych świątyń jest dla katechumenów. Natomiast główna ich część dla wiernych. We wnętrzu, zazwyczaj pośrodku, usytuowany jest pulpit, na którym udostępniana jest ikona patrona świątyni bądź odnosząca się do święta obchodzonego w danym dniu. Część ołtarzowa od środkowej nawy odgrodzona jest „ścianą z ikon” – ikonostasem. Centralną jego część stanowią Królewskie Wrota, często nazywane też Carskimi Wrotami (w języku liturgicznym Kościoła prawosławnego określeniem Car nazywa się Króla Chwały).

Obok nich usytuowane są ikony według kanonu: z prawej strony ikona Chrystusa Zbawiciela, zaś z lewej Bogarodzicy, Przenajświętszej Marii Panny.

Dalej zaś po obu stronach ikonostasu znajdują się diakońskie wrota. Ikony przedstawiają treści teologiczne. Są pisane, a nie malowane, bowiem ich tworzenie jest jak przepisywanie Pisma Świętego.

Wynikają z modlitwy i do niej prowadzą. Są jak okno do wieczności. Wierni zaglądają przez nie na świat nadprzyrodzony, a tenże jednocześnie patrzy na nich.

Językiem liturgicznym zaś Kościoła prawosławnego w Polsce jest język staro-cerkiewno-słowiański. Nie ma jednak przeszkód, aby w liturgii posługiwać się językami różnych narodowości (np. polskim, ukraińskim, białoruskim). Stąd też mamy w Polsce prawosławne parafie z polskim językiem liturgicznym.

Odnosząc się do tegorocznych świąt Bożego Narodzenia, arcybiskup Abel podkreślił: – Świętując tajemnicę wcielenia Chrystusa Mesjasza na ziemi, każdy wierny powinien sobie uświadomić, iż musimy przyjąć Syna Bożego jak żywego Boga, Boga, który wysłuchuje naszych próśb, Boga, którego błagamy, aby przyjąć Go w Eucharystii, w którym mamy nadzieję znaleźć Przyjaciela, który jest Pocieszycielem, który jest Alfą i Omegą naszej wiary. Ku Niemu z bojaźnią, pokorą i dozą skruchy wraz z pełnią miłości powinniśmy dedykować ten dzień, czego niekiedy dzisiaj brak w naszym społeczeństwie.

Kościoły prawosławny i rzymskokatolicki, mimo swoistych różnic, są najbardziej do siebie zbliżonymi strukturami eklezjalnymi. Różnica doktrynalna dotyczy jedynie pięciu dogmatów: filioque – zależności pochodzenia Osób Trójjedynego Boga, czyściec, nieomylność papieża, zwierzchność Biskupa Rzymu, Niepokalane Poczęcie NMP, które są późniejszymi dogmatami wprowadzonymi w Kościele łacińskim. Natomiast łączy je tradycja wiary apostolskiej i wyznawanie siedmiu wspólnych sakramentów wraz z nauką siedmiu ekumenicznych soborów powszechnych. W Polsce duchowieństwo obu tych Kościołów ekumenicznie pracuje w Zespole Bilateralnym Katolicko-Prawosławnym oraz w Komisji Dialogu.

Niewątpliwie znaczącą rolę w tych relacjach odgrywa tu Powszechny Tydzień Modlitwy o jedność chrześcijan tradycyjnie obchodzony w dniach 18–25 stycznia.

biznes

30

magazyn lubelski 1[25] 2015

Transatlantyk tekst Aleksandra Biszczad foto Robert Pranagal

C

odziennie na budowie pracuje tu w porywach nawet 350 osób. Całkowita wartość projektu wynosi ponad 170 milionów złotych. Wysokość fasady odpowiada 16 piętrom.

Całkowita powierzchnia obiektu to prawie 40 tysięcy m². Kubaturę szacuje się na ponad 170 tysięcy m³. W budynku użyto blisko 11 km różnego rodzaju kabli i wylano około 26 tysięcy m³ betonu. Samego szkła użytego do balustrad jest 3 km². Główna scena będzie miała 900 m² powierzchni i tym samym będzie największą w Polsce i drugą w Europie. Dane liczbowe i plany robią wrażenie.

O czym mowa? O Teatrze w Budowie? O Centrum Spotkania Kultur? A może o Trans-Atlantyku, do którego przewrotnie porównał budowę Centrum jego dyrektor Piotr Franaszek...

Teatr w budowie

Straszył przez 40 lat. W centrum Lublina, przy Alejach Racławickich, otoczony szkaradnym płotem. O wzniesieniu w tym miejscu wielofunkcyjnej sceny teatralnej zadecydowały władze PRL. Vis-à-vis ówczesnej siedziby Komitetu Wojewódzkiego PZPR, na terenie skweru i odkrytego basenu miała znaleźć się największa obrotowa scena teatralna w Europie. Budowa gmachu, który zaprojektował prof. Stanisław Bieńkuński, autor m.in. siedziby Polskiego Radia w Warszawie, ruszyła w 1974 roku.

Pierwszą kielnię z zaprawą na placu budowy położył wiceprezes Rady Ministrów Mieczysław Jagielski. Jednak szybko okazało się, że na ten teatralny moloch brakuje pieniędzy. Pomimo zaawansowanych prac budowa stanęła, a teatr nazywany od tej pory Teatrem w Budowie stał się niechlubnym symbolem Lublina. Coś drgnęło w latach 90., kiedy od strony ulicy Skłodowskiej oddano do użytku Filharmonię Lubelską, w 2000 roku został tu otwarty Teatr Muzyczny. Sytuacja całkowicie uległa zmianie siedem lat później, kiedy zapadła decyzja o budowie w tym miejscu, finansowanego w większości ze środków unijnych, czegoś więcej niż sam teatr – Centrum Spotkania Kultur. Jego wstępne założenia programowe powierzono między innymi twórcy Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr N” Tomaszowi Pietrasiewiczowi. Teatr w budowie już jako CSK zyskał nowy wymiar – miejsca dialogu między Wschodem a Zachodem, pod znakiem tolerancji dla odmienności kulturowej, miejsca ważnego dla edukacji młodzieży i kultury regionu.

Dziś skala realizacji CSK i oryginalność jego bryły mają szansę stać się nowym symbolem polskiej architektury i mieć takie znaczenie w kulturotwórczym i architektonicznym krajobrazie miasta, jak zdarzyło się to w przypadku Muzeum Guggenheima w Bilbao, Opery w Sydney czy Centrum Pompidou w Paryżu.

W brzuchu wieloryba

Centrum ma być wyjątkowe pod względem przeznaczenia, kubatury, ale i architektury właśnie. Historia obiektu stanie się jego dodatkową wartością – wewnątrz będzie można znaleźć np. warstwy z żelaza, betonu, szkła i innych elementów, które od lat 70. tkwią w konstrukcji. Po otwarciu centrum staną się samoistną ekspozycją, która będzie symbolem historii tego miejsca i przemian ustrojowych, jakie przez cztery dekady dokonały się w Europie Środkowej. Jednym z takich elementów jest ogromna ściana, wykonana z cegły, skuta na całej powierzchni, tworząca wręcz ażurową kompozycję. Nawiązuje do części Teatru w Budowie, która nigdy nie została oddana od użytku. Tu przeszłość i przyszłość spotykają się, rozpoczynając nowy rozdział. magazyn lubelski 1[25] 2015

31

Będzie też kontynuacja koncepcji serca centrum, czyli uruchomienie głównej sceny widowiskowej o gabarytach powalających z nóg. Bo Sala Operowa pomieści 1200 osób, a powierzchnia sceny z pokaźną, głęboką na 5 metrów fosą dla orkiestry między sceną a widownią to 490 m². Tu wszystko jest absolutnym novum. Scena wyposażona jest w 4 dwupoziomowe zapadnie oraz 2 zapadnie łukowe fosy orkiestry. Za doskonałe brzmienie dźwięku będzie odpowiadać 180 rolet akustycznych. Już dziś małe radio, towarzyszące budowlańcom, jest dobrze słyszalne na kilku poziomach. Scena ma aż 27 metrów wysokości (mniej więcej wysokość 10-piętrowego bloku), co umożliwia podwieszenie 12-metrowej scenografii i zamienienie jej w trakcie spektaklu z prędkością ok.

0,6 m/s. Zastosowano tu 8 torów jezdnej podciągarki i 4 wciągarki o udźwigu dwóch ton. Dzięki temu można zawiesić kilka wariantów dekoracji, oświetlenia czy nagłośnienia. Zmiana scenografii będzie możliwa dzięki 52 sztankietom (wyciąg dekoracyjny), na których można zamontować przed spektaklem wszystkie elementy dekoracji, które w trakcie jego trwania będą sterowane i zmieniane automatyczne.

Szybkim zmianom dekoracji sprzyja też zapadnia o szerokości 16 metrów. A to wszystko na oczach publiczności, która w zależności od pomysłów reżysera będzie mogła być oddalona od sceny na dowolną odległość.

Oprócz Sali Operowej w CSK powstają trzy inne – kinowa (dla 170 widzów z mobilną widownią), kameralna (powierzchnia ponad 430 m², dla 200 widzów, wielofunkcyjna, wyposażona w mosty oświetleniowe na całej długości sali i panele akustyczne) oraz sala baletowa o powierzchni ponad 230 m² z podłogą z deski sosnowej na legarach, wyposażona w przenośną podłogę taneczną.

– Wykonywaliśmy różnego rodzaju obiekty, w Polsce i poza jej granicami. Myślę, że nie zdarzy nam się jednak więcej pracować nad budową na tak dużą skalę. Jest to realizacja ciekawa, różnorodna, skupiając się nawet tylko na technologii i doposażeniu – mówi Paweł Kosior z firmy Budimex, odpowiedzialny za wykonanie projektu.

Miasto w centrum miasta

Za projekt architektoniczny CSK oraz przebudowy Teatru Muzycznego i Filharmonii Lubelskiej odpowiada lubelski architekt Bolesław Stelmach.

Jego nazwisko jest znakiem rozpoznawczym kilku innych realizacji w Lublinie, takich jak Lubelski Park Naukowo-Technologiczny, Zana House, Centrum Handlowe Plaza i Centrum Handlowe Tarasy Zamkowe. Jest laureatem Honorowej Nagrody Stowarzyszenia Architektów Polskich. Jak zaznacza autor, projekt CSK kieruje się zasadą „bycia w budowie” i chce podkreślić wszystkie historyczne aspekty trwania tego miejsca. Podczas otwarcia wystawy fotograficznej obrazującej historię budowy teatru na przestrzeni 40 lat architekt stwierdził, że nic w życiu nie dzieje się bez przyczyny. Stąd jego pomysł na wnętrze centrum – jest spójne, a zarazem intrygujące w swojej prostocie. Dominują czerń, szarość i biel, jeżeli chodzi o kolorystykę. Beton, cegła, szkło, jeżeli chodzi o materiały. Zresztą wszechobecność

32

magazyn lubelski 1[25] 2015

betonu u tego architekta oraz zabawa jego fakturą jest już tradycją. Znakiem rozpoznawczym projektów Stelmacha, a tym samym CSK, jest również przestrzeń, też wszechobecna. Wiszące klatki schodowe o symetrycznym układzie przypominają podwieszane mosty. To jedno z miejsc, gdzie mamy do czynienia z dużymi powierzchniami wyjątkowo pasującego do betonu szkła. Jeśli przestrzeń, to również ogrody i centralnie rosnące drzewo, które dzięki szklanemu dachowi będzie miało dostęp do naturalnego światła i będzie rosło na rozpiętości wszystkich kondygnacji.

Poza tym zaprojektowane zostały również wysepki z zielenią, a na niektórych ścianach już zamontowano linki, po których będzie się wspinał wiciokrzew.

Odrębną częścią CSK będzie dach z restauracją, tarasami, trawnikiem z leżakami i przeszklonymi tunelami widokowymi na cały Lublin i na plac przed

Centrum, gdzie również będzie dominować beton z charakterystycznymi, dwoma 18-metrowymi słupami i ławkami z tego samego materiału. Tutaj będą działać letnie kino i sceny plenerowe. Między placem a licem gmachu już powstały geometryczne wypiętrzenia, które Bolesław Stelmach nazywa „kurhanami Gutenberga”. Z kolei zewnętrzne powierzchnie budowli są wykończone olbrzymimi taflami potrójnie klejonego szkła, jasnoszarymi i matowymi, które dodatkowo posłużą jako ekrany multimedialnych projekcji.

Na pokładzie transatlantyku

Różnorodność i zaskakiwanie na każdym kroku jest konieczne, bo CSK ma funkcjonować przez cały dzień, a nie tylko wieczorami. W tym celu już została nawiązana współpraca z pierwszymi organizacjami, magazyn lubelski 1[25] 2015

33

które będą miały tu swoje siedziby. Centrum proponuje miejsce i partnerskie warunki. – Chcemy być dla nich trampoliną, dać markę, miejsce, szersze horyzonty.

Pomożemy w pozyskiwaniu środków. Nie będziemy ograniczać, zyskując współpracę całych środowisk, dla których instytucja będzie wiarygodnym partnerem – podkreśla Piotr Franaszek, dyrektor Centrum Spotkania Kultur.

Intensywne życie CSK przez całą dobę będzie wspierane przez restauracje, kawiarnie, a nawet księgarnie.

Główną arterią centrum będzie Aleja Kultur, czyli wewnętrzna wielopoziomowa ulica, gdzie ruch i dialog będą szczególnie widoczne. Przy alei powstaną trzy place, które umożliwią dodatkowe organizowane koncertów, wystaw lub po prostu będą przestrzenią dla tych, którzy lubią jeździć na deskorolkach czy rowerach. Jeden plac zlokalizowany będzie od strony ulicy Radziszewskiego, drugi od Marii Curie-Skłodowskiej, trzeci od Alei Racławickich. Będą im towarzyszyć pomieszczenia warsztatowe i coworkingowe, sale prób muzycznych, laboratorium dźwięku, sale seminaryjne, galerie sztuki, biblioteka multimedialna, ścianka wspinaczkowa.

W perspektywie długoletniej CSK stawia na kulturę wysoką, w tym na spektakularne widowiska operowe.

Są też plany na stworzenie Inkubatora Przemysłów Kreatywnych, zajmującego się wykorzystaniem sztuki w przemyśle związanym między innymi z designem, multimediami czy fonografią. Jak mówi Piotr Franaszek: – Centrum Spotkania Kultur nie można

34

magazyn lubelski 1[25] 2015

porównać do żadnego innego obiektu w Europie. Jego działalność i profil będzie znacznie odbiegać od standardowych ośrodków promocji kultury. Determinuje to już sama forma obiektu, gdzie z jednej strony mamy ogromne powierzchnie z salą widowiskową, a z drugiej stawiamy na organizacje pozarządowe, indywidualnych twórców i gości, którzy po prostu mają tu twórczo spędzać czas. Celem jest stworzenie instytucji, która będzie zajmowała się dialogiem na wielu poziomach. Swojego rodzaju Axis Mundi, gdzie przecinają się intelektualne osie tej części Europy. Będzie to „teatr” będący zawsze w budowie, w procesie, w nieustannym rozwoju. Punktem odniesienia będzie nawiązanie do źródeł kultury i to już w ujęciu antropologicznym. Poszukiwanie różnic kulturowych i płaszczyzn dla spotkania.

Pewne jest jedno, CSK ma szansę stać się znakiem rozpoznawczym Lublina, a także całej Europy Wschodniej, a dzięki temu będzie przyciągać tutaj najznakomitsze postaci środowisk artystycznych.

Słowo „spotkanie” w aspekcie tej instytucji nabiera wyjątkowego znaczenia.

– Pod względem geopolitycznym i kulturowym jest w tym przypadku szczególnie znaczące. Nasze położenie, granica Schengen i wielokulturowa historia Lublina są podstawą profilowania Centrum jako miejsca dialogu – podsumowuje Piotr Franaszek.

Otwarcie planowane jest na grudzień 2015. Ostatnio budowę odwiedzili Tomasz Karolak i Krzysztof Materna. Ten pierwszy po obejrzeniu całości powiedział krótko: Teatr Wielki przestaje być wielkim.

Piotr Franaszek, dyrektor CSK w Lublinie

Lipowa 4a

tekst Patrycja Woźniak foto Krzysztof Stanek

N

owoczesny, przeszklony biurowiec w centrum Lublina. W środku 560 m2 kreatywnie zaaranżowanej powierzchni, czekającej na osoby myślące o założeniu firmy w branży nowych technologii albo po prostu szukających biura do wynajęcia. A może masz start-up, ale brakuje ci bodźców do jego rozwoju? Od grudnia 2014 roku na biznesowej mapie Lublina istnieje miejsce dla Ciebie. Otwarto Business Link Lublin, jeden z dziesięciu w Polsce akceleratorów rozwoju biznesu.

Sieć Business Link istnieje już w 10 miastach Polski, m.in. w Warszawie, Szczecinie, Krakowie, Poznaniu czy w Katowicach. Założycielem sieci jest Dariusz Żuk – współtwórca Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości, stojący na czele organizacji Polska Przedsiębiorcza. To miejsce, gdzie pasja łączy się z biznesem; gdzie spotykają się najwięksi przedsiębiorcy, osoby zaangażowane w innowacyjne projekty i przedsiębiorcy z wizją, którzy chcą ją przekuć w sukces. Celem jest udostępnienie narzędzi umożliwiających rozwój i globalne działanie. Krótko mówiąc, to miejsce, gdzie możesz pracować wśród wielu kreatywnych osób, a sąsiad obok może stać się twoim nowym klientem lub przyszłym wspólnikiem.

Albo w trakcie przerwy na kawę podrzuci ci pomysł, który znacząco usprawni twoje działanie.

Dla zainteresowanych są dwa piętra, w ramach których istnieje możliwość wynajęcia laboratoriów: wiedzy, multimedialnego, IT, sali konferencyjnej

36

magazyn lubelski 1[25] 2015

oraz klubu przedsiębiorcy. Do dyspozycji są sale zaaranżowane w stylu Google, jednego z najbardziej znanych start-upów świata, otwarta przestrzeń biurowa czy osobne strefy do cichej pracy. Można korzystać ze sprzętu biurowego, szybkiego Internetu i kącika kuchennego z darmową kawą i herbatą.

Miejsce jest otwarte cały rok przez całą dobę, siedem dni w tygodniu. Jak dołączyć do tej społeczności?

Po rozmowie z managerem i chęciach obu stron do podjęcia współpracy wystarczy wykupić pakiet abonamentowy za 500 zł netto za osobę miesięcznie.

Za tę cenę zyskuje się wirtualny adres, powierzchnie biurowe, usługi recepcyjne, ciekawe szkolenia czy co-working bez limitu. A ponadto dostęp do wszystkich filii instytucji w innych miastach. Raz w tygodniu będą się odbywały tzw. środy networkingowe, gdzie będzie zamówione jedzenie, a właściciele firm będą mogli nawiązywać kontakty i poznać się w mniej oficjalnej atmosferze. Zaplanowane są także

półroczne cykle szkoleniowe, podczas których można zdobyć wiedzę na temat tego, jak prowadzić biznes.

Nowe możliwości biznesu

Z jednej strony branża nowych technologii przeżywa swój rozkwit. Wraz z powszechną informatyzacją, czerpaniem wzorców ze świata i implantowaniem nowych pomysłów na rodziny rynek ‒ przybywa firm zajmujących się takimi dziedzinami jak IT, biotechnologia, telekomunikacja, informatyka, robotyka czy inżynieria. Z drugiej strony start-upy, czyli przedsiębiorstwa z tych branż, które szukają jeszcze swojego modelu biznesowego, z reguły o krótkiej historii i w fazie rozwoju, potrzebują wsparcia na początku działalności. I w to zapotrzebowanie wpasowuje się organizacja Business Link. O co tak naprawdę chodzi? Anna Prończuk, manager oddziału lubelskiego, wyjaśnia. – Tutaj spotykają się przedsiębiorcy, by się rozwijać. Jest to miejsce, gdzie firma będzie mogła przejść z poziomu lokalnego na krajowy, a potem na jeszcze wyższy, międzynarodowy. Naszym zadaniem jest jej to umożliwić poprzez oferowanie wsparcia w trzech dziedzinach – przestrzeni co-workingowej, networkingu oraz wiedzy i szkoleń. Nasza rola to przyciągać działania i kojarzyć je między sobą. Tworzymy swego rodzaju ekosystem, którzy umożliwia łączenie między sobą potencjału osób wynajmujących u nas biuro oraz korzystanie z doświadczenia i wiedzy praktyków, przeprowadzających warsztaty i szkolenia z szeroko pojętej tematyki prowadzenia biznesu. Na razie są to najlepsi trenerzy z rynku lokalnego, ale w planach są już długoletni przedsiębiorcy i osoby z Warszawy.

Otwarciu w Lublinie towarzyszył konkurs „Ready To Go” na najlepszy start-up. Możliwość wyjazdu do Doliny Krzemowej w Stanach Zjednoczonych, siedziby takich firm jak Apple, eBay czy Facebook, wygrał Kacper Gazda i jego firma Milo Solutions za genialny w swojej prostocie pomysł wprowadzenia interaktywnego menu do restauracji. Pomysł na razie został wdrożony w lokalu „Magia” na lubelskim Starym Mieście. – Takie konkursy będą się odbywały cyklicznie – 2–3 razy do roku. Kierunkami do wyboru są Szanghaj, Londyn i Dolina Krzemowa. Ten wyjazd służy głównie temu, by nawiązać kontakty, uczestniczyć w konferencjach czy podpatrzyć rozwiązania technologiczne. Kacper z kilkoma firmami z całej Polski wyjedzie już na przełomie lutego i marca. Będą to całkowicie opłacone dwa tygodnie pełne niespotykanych możliwości rozwoju. Anna Prończuk dodaje, że tym bardziej warto działać w Business Link, bo polską myślą technologiczną są zainteresowani zachodni inwestorzy. – Jeśli ktoś z Lublina startuje w konkursie ogólnopolskim, to problemem może być wybicie się, bo ilość miejsc jest ograniczona, a chętnych wielu. Business Link daje tę możliwość, że z każdego ośrodka ktoś ma szansę wyjechać, tym bardziej że europejscy inwestorzy, np. z Londynu, doceniają potencjał naszego rynku.

Najbardziej znane biznesy wywodzące się ze środowiska Business Link to choćby Brand24 – narzędzie monitoringu Internetu i mediów społecznościowych, przydatne każdemu, kto prowadzi działalność w Internecie, bloga albo fanpage marki. Natomiast Qponów, najpopularniejszej aplikacji pozwalającej kupować produkty ze zniżkami, nie trzeba przedsta-

magazyn lubelski 1[25] 2015

37

wiać posiadaczom smartfonów czy innych mobilnych urządzeń. Oba te przedsięwzięcia czerpały wzorce ze Stanów Zjednoczonych, gdzie trafiły w ramach programu „Ready To Go”. Właściciel Brand24 miał w planach wyjazd do USA, jednak dzięki akcji mógł to zrobić w krótszym czasie i mniejszym nakładem kosztów. W efekcie pozwoliło to jego firmie rozwinąć się o wiele szybciej.

Akcelerator przedsiębiorczości

W budynku przy ulicy Lipowej 4 jest miejsce do pracy dla stu osób, nie tylko freelancerów, ale również firm, które już zatrudniają pracowników. Gdyby jednak ktoś potrzebował przeprowadzić rekrutację, są do tego przeznaczone specjalne sale. Kto najczęściej decyduje się wynajmować biura i korzystać ze wsparcia? – Jeżeli o to chodzi, to 50﹪ to firmy z branży IT i start-upy, 30﹪ to tzw. branże miękkie, jak konsulting czy doradztwo, a pozostałe 20﹪ to totalna mieszanka. W tym momencie ze wsparcia Business Link Lublin korzysta już 6 firm, mam jednak nadzieję, że z końcem stycznia dojdziemy do 10. Na razie jest przewaga mężczyzn, ale zapraszamy i panie, bo jest to świetna szansa na wypromowanie kobiecych biznesów – zachęca Anna Prończuk.

38

magazyn lubelski 1[25] 2015

Jedną z pierwszych osób, które zdecydowały się wynająć tam biuro, jest Przemysław Kopyto, rozwijający SalomonGroup, zajmujący się rozwojem biotechnologii w obszarze koncepcji medycznych onkologii i psychologii oraz komercjalizacją badań naukowych. Uważa, że to fajne miejsce w dobrej lokalizacji i funkcjonujące na ciekawych zasadach.

Ponadto, jego zdaniem, w województwie lubelskim są lepsze warunki do finansowania tego typu badań niż w innych regionach.

Powstanie centrum przy Lipowej w Lublinie nie powinno dziwić, bo idea akceleratorów biznesu wpisuje się w koncepcję rozwoju nowych technologii na Lubelszczyźnie. Od 2005 roku istnieje w Lublinie Park Naukowo-Technologiczny, będący miejscem spotkań dla przedsiębiorców i naukowców akademickich, którzy mają możliwość wspólnie pracować nad innowacyjnymi technologiami. Powstał z inicjatywy Samorządu Województwa Lubelskiego i Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Obie te inicjatywy zostały dofinansowane w ramach wsparcia z Unii Europejskiej. Jednym z ich celów jest tworzenie miejsc pracy na Lubelszczyźnie poprzez umożliwienie transferu wiedzy oraz ułatwienie współpracy między instytucjami.

NIE TYLKO NOWY SALON BMW tekst Piotr Nowacki foto Dariusz Socha

N

owy adres na motoryzacyjnej mapie Lublina jest ze wszech miar godny polecenia. To nowa siedziba firmy Best Auto, która mieści się przy ul. Metalurgicznej 60. Obiekt powstał zgodnie z najnowszymi wymaganiami firmy BMW. Posiada nowoczesną, przeszkloną bryłę, nawiązującą do kubizmu. Powierzchnia całkowita wynosi aż 2900 metrów kwadratowych. W tym salon ekspozycyjny zajmuje około 900 metrów kwadratowych, zaś serwis około 850 m kw. Na tej olbrzymiej powierzchni z dużym „światłem” eksponowane będą samochody i motocykle BMW. Rozmach nie dziwi, bowiem odpowiednia i godna ekspozycja wymaga przestrzeni.

W otwarciu nowego salonu uczestniczyło wielu znakomitych gości, m.in.

Prezydent Lublina Krzysztof Żuk oraz przedstawiciele BMW Polska na czele z dyrektorem generalnym Paulem de Courtois.

W niezwykłej scenografii zbudowanej ze świateł odbyła się premierowa odsłona dwóch aut prestiżowej marki BMW. Pierwszym z prezentowanych modeli był X6, jest to już druga generacja bawarskiego SAV-a.

Za najlepszą charakterystykę niech posłużą słowa Wojciecha Żura, prezesa firmy Best Auto. – Uzbrojone w emanujący jeszcze większą siłą design i niesamowite osiągi, nowe BMW X6 niewątpliwie wzmacnia swą pozycję lidera w segmencie aut zapewniających ekskluzywność i radość z jazdy. Druga generacja Sports Activity Coupe, które do tej pory znalazło globalnie niemal 250 000 nabywców, ma wyjątkowy status wśród rywali modeli X marki BMW ze względu na nieodparty urok, oszałamiające osiągi i innowacyjne formy luksusu.

Kolejnym modelem prezentowanym w nowym obiekcie lubelskiego dealera BMW był model i8. Jak przekonują pracownicy salonu to pierwszy samochód hybrydowy typu plug-in BMW Group, samochód sportowy o niezwykle progresywnej i zrównoważonej ekologicznie charakterystyce. Stworzone dla tej marki nadwozie typu 2+2 (układ foteli pasażerskich), wykonane w typowej dla BMW architekturze LiveDrive, o odkrywczo skutecznej aerodynamice i wizjonerskim uformowaniu wnętrza, zapewnia maksymalnie intensywne doznania z jazdy Szkielet klatki pasażerskiej wykonano z plastiku wzmacnianego włóknem węglowym (CFRP), natomiast wszystkie elementy napędowe, akumulatory, elementy zawieszenia, struktury nośne zderzeniowe i funkcjonalne zintegrowano w szkielecie Drive-Modul wykonanym z aluminium. Efekt takiej konstrukcji: masa własna gotowego do jazdy auta z baterią akumulatorów: 1485 kg, współczynnik oporu aerodynamicznego Cx: 0,26, niezwykle nisko położony środek ciężkości: 46 cm i niemal idealny rozkład mas między osie.

Inne charakterystyczne cechy to emocjonujący design klasyczne proporcje samochodu sportowego i typowe dla BMW cechy stylistyczne w nowej interpretacji jak np. unoszone do góry drzwi. Lampy główne i tylne są zespolone seryjnie w pełni w technologii diodowej LED. Jako opcja dostępne są lampy główne laserowe (po raz pierwszy na świecie montowane w samochodzie seryjnym).

Bez dwóch zdań mamy tu do czynienia z całościową koncepcją zrównoważonego rozwoju w skali całego łańcucha produkcji: wytwarzanie włókien węglowych i montaż pojazdu odbywają się w 100 procentach z wykorzystaniem prądu elektrycznego uzyskiwanego regeneracyjnie. Innowacyjne są metody związane z recyklingiem: materiały są przetwarzane w ekologiczny sposób, a jednak i optycznie, i w dotyku mają charakterystykę premium.

Podczas uroczystego otwarcia niewątpliwie uwagę zainteresowanych najbardziej wzbudził model BMW i8, który niestety nie będzie w regularnej sprzedaży u lubelskiego dealera Best Auto. Niemniej jednak to ten sportowy samochód przysporzył gościom najwięcej wrażeń.

biz-njus próbki pobranej z wewnętrznej strony po- później rozpoczęto tu budowę kopalni liczka jako najbardziej miarodajne badanie i utworzono przedsiębiorstwo Lubelski czy interaktywna rekonstrukcja dziejów Węgiel „Bogdanka” SA. W 2009 r. akcje Lublina za pomocą wirtualnych makiet. spółki zadebiutowały na Giełdzie Papierów Te oraz wiele innych innowacyjnych pro- Wartościowych. Lubelszczyzna nie może jektów zostało przedstawionych w Lubel- narzekać na brak zainteresowania z powoskim Parku Naukowo-Technologicznym. du węgla – w 2020 roku wydobycie węgla Innowacyjność rodzi przedsiębiorczość, rozpocznie australijska spółka PD Co. Na a jak pokazało to spotkanie mieszkańterenie gmin Cyców, Wierzbica i Siedliszców Lubelszczyzny – ludzi potrafiących cze pracę znajdzie 2 tysiące osób. (abc) (Paulina Daniewska) zamienić wytwory swojej wyobraźni na konkretne działania, w dodatku Lublin odkodowany 36 godzin bez snu, 35 uczestników podzie- przynoszące profity, nie brakuje. – Chcelonych na 9 zespołów, najmłodszy z nich my zainspirować mieszkańców województwa do poszukiwania własnych rozwiązań miał 13 lat. Były cenne nagrody, jednak i swoich pomysłów na biznes, realizację, cenniejszy był sam udział, bowiem organizator, Paweł Niewęgłowski, nie ukrywał, karierę i przyszłość. Dla tych, którzy mają pomysły, a nie wiedzą, jak rozpocząć biznes, że autorzy najciekawszych pomysłów czekamy w Lubelskim Parku Naukowomogą liczyć na zaproszenie do dalszej -Technologicznym. Po rzetelnych analizach współpracy. A mowa o lubelskim finansowych niektórych z zaprezentowanych Hackathonie, odbywającym się w 17–18 stycznia w Inkubatorze Technologicznym. tu projektów uwierzyliśmy w nie i zainwestowaliśmy środki finansowe w udziały Hackathon Lubcode, „Koduj dla LubliNowa podstrefa na”, spokojnie można nazwać turniejem, – mówi Tomasz Małecki, prezes LPNT. Made by Lubelskie. Wprawdzie chwilami Powstała kolejna podstrefa na terenie choć nie o rywalizację tutaj chodziło. prezentacja przypominała plac zabaw, ale województwa lubelskiego. Rada Ministrów Celem było stworzenie aplikacji mobilnych oraz serwisów internetowych, które jak mawiał Charles de Gaulle – marzenia- opublikowała rozporządzenie w sprawie mi zachodzi się najdalej. (maz) włączenia gruntów w miejscowości Pawłów mogą ułatwić życie mieszkańcom miasta koło Rejowca do Specjalnej Strefy Ekonooraz turystom przybywającym do Lublina, micznej EURO-PARK Mielec. Obszar a w trakcie pracy uczestnicy mogli o powierzchni 27,10 ha od tej pory funkwzajemnie sobie pomagać. 36 godzin cjonuje jako Podstrefa Rejowiec Fabryczny. programowania zaowocowało kilkoma Jest szczególnie atrakcyjny dla inwestorów, świetnymi pomysłami, które ułatwią życie ponieważ jest już w pełni przygotowany mieszkańcom i turystom. Aplikacja „Bez pod zabudowę. Dodatkową zaletą jest Mandatu Lublin”, stworzona przez zespół umiejscowienie wzdłuż drogi wojewódzkiej.

Top Dev Team, zajęła pierwsze miejsce.

Do inwestowania ma również zachęcić Już w momencie jej prezentacji przed fakt, iż w ubiegłym roku teren ten został jury była dostępna w sklepie Google Play wyróżniony pierwszym miejscem na urządzenia z Androidem. Wsparcie (gal) w konkursie „Grunt na Medal”. Gmina całemu wydarzeniu zapewniły największe Bogdanka rekordowo Rejowiec Fabryczny od kilku lat starała się firmy informatyczne, w tym Billennium, W kopalni Bogdanka na Lubelszczyźnie o włączenie tego terenu do strefy ekonoAltkom, Star Technology czy brytyjska Mobica, posiadająca oddziały w głównych w ostatnim kwartale 2014 r. wydobyto 2,5 micznej. SSE EURO-PARK Mielec obejmuje mln ton węgla, co daje wynik o 21,3 ﹪ już grunty o powierzchni blisko 1461 ha. miastach w Polsce i za granicą. (abc) wyższy od uzyskanego w poprzednim Miejmy nadzieję, że powstanie nowej podroku i o 8﹪ lepszy od III kwartału. Zresz- strefy przyciągnie inwestorów i uatrakcyjni tą rekordowy okazał się cały rok – łącznie lokalny rynek pracy. Pawłów głównie jest wydobyto ponad 9 milionów ton węgla. znany z organizowanego na początku sierpSpółka ciągle inwestuje, a tak dobre nia jarmarku promującego sztukę wyniki są możliwe dzięki uruchomieniu i rzemiosło ludowe. To z Pawłowa przed Zakładu Przeróbki Mechanicznej Węgla. wojną wywodzili się najbardziej znani na Przedsiębiorstwo z Bogdanki jest najnoLubelszczyźnie kowale, bednarze, szewcy wocześniejszą i najbardziej dochodową i garncarze. (abc) kopalnią węgla kamiennego w Polsce, a także krajowym liderem w produkcji Staże w Parlamencie Europejskim (Urszula Hasiec) węgla energetycznego. Podczas gdy Dom Polski Wschodniej zaprasza absolkopalnie na Śląsku potrzebują natychmia- wentów uczelni do aplikowania o płatne Made By Lubelskie stowego programu naprawczego, lubelska staże w Parlamencie Europejskim. Celem Pomysły są diametralnie różne – apartaBogdanka miewa się coraz lepiej. Pierwsza staży dla absolwentów szkół wyższych menty wypoczynkowe na drzewach informacja o obecności węgla w Bogdance jest umożliwienie stażystom uzupełnienia w nałęczowskich wąwozach, elektrownia wiatrowa z turbinami pionowego obrotu, pojawiła się w 1881 r. W 1965 r. zostały wiedzy nabytej podczas studiów oraz zapopobrane pierwsze próby węgla. Kilka lat analiza ludzkiego genomu na podstawie znania się z działalnością Unii Europejskiej,

40

magazyn lubelski 1[25] 2015

biz-njus a zwłaszcza Parlamentu Europejskiego.

Kandydaci na staż dla absolwentów szkół wyższych muszą posiadać obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub kraju kandydującego do przystąpienia do Unii Europejskiej, muszą biegle znać jeden z języków urzędowych Unii Europejskiej i nie mogą mieć ukończonego wcześniej stażu lub okresu odpłatnego zatrudnienia dłuższego niż cztery kolejne tygodnie na stanowisku opłacanym z budżetu Unii Europejskiej. Kandydaci ubiegający się o stypendium im. Roberta Schumana w ramach kierunku dziennikarskiego muszą ponadto posiadać kompetencje zawodowe poświadczone publikacjami, przynależnością do stowarzyszenia dziennikarzy danego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub posiadaniem dziennikarskich kwalifikacji zawodowych uznawanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach kandydujących do przystąpienia do UE. Staże są przyznawane na okres pięciu miesięcy. Szczegółowe informacje na stronie: http://www. europarl.europa.eu/aboutparliament/ pl/007cecd1cc/Traineeships.html. (maz)

wraz ze spadkiem ceny franka w sierpniu podarowaliśmy Księżnej, pochodzą z naszej 2008 r. nawet poniżej 2 zł. Od dwóch lat Kolekcji Szczęśliwej, stworzonej z diamencena franka oscylowała w granicach 3,50 tów. Wierzymy, że ta biżuteria przyniesie zł, aby obecnie dojść do ceny powyżej szczęście każdemu jej właścicielowi – mówi Waldemar Śliwiński. Marka W. Śliwiński 4.20 zł (NBP). Wysoka rata istotnie jest problemem, jednak dużo większym propowstała w 1990 roku w Lublinie – rodzinnym mieście Małgorzaty i Waldemara blemem jest wysokie saldo zadłużenia, w przeliczeniu na złote. W niektórych Śliwińskich. Początkowo działała tylko przypadkach kwota do spłacenia jest na terenie Lubelszczyzny, jednak z roku ponad 40 procent wyższa niż pożyczona na rok, wraz z coraz większym zainteponad 5,5 roku temu, i to pomimo solidresowaniem klientów, firma zaczęła się rozwijać. Waldemar Śliwiński jest jednym nej spłaty rat przez cały ten czas. W wielu przypadkach kwota ta znacząco przewyższa z pierwszych jubilerów w Polsce, który wartość nieruchomości stanowiącej zabezzaczął tworzyć biżuterię z diamentów.

I to właśnie on, w połowie lat 90., spopu- pieczenie kredytu. Studiujący ekonomię laryzował na polskim rynku sprzedaż tych już piszą prace semestralne na temat etyki, która powinna obowiązywać również drogocennych kamieni. (abc) twórców systemów kredytowych. A nie od dziś przecież wiadomo, że ten kto wziął od banku kredyt, powinien zwrócić to, co niezmienne, czyli to, co pożyczył, a także prowizję i odsetki, a nie hipotetyczne zdarzenie z przyszłości uzależnione od kursu jednej waluty w stosunku do drugiej. (abc)

Karuzela wrażeń

Jak podaje Biuro Informacji Kredytowej, ponad 950 tysięcy Polaków zaciągnęło kredyt mieszkaniowy we frankach szwajcarskich, a 65﹪ kredytobiorców to osoby urodzone między 1967 a 1981 rokiem. Nieznana jest liczba kredytów zaciągniętych na samej Lubelszczyźnie, ale wiadomo, Księżna Danii w biżuterii z Lublina Lubelski jubiler Waldemar Śliwiński oraz że w 2008 roku 2 na 3 udzielone kredyty jego żona Małgorzata podarowali biżuterię hipoteczne były we franku szwajcarskim, księżnej Danii Marii Elżbiecie jako wyraz który był wówczas rekordowo tani, uznania dla jej działalności społecznikow- a oprocentowanie odpowiednio niskie. skiej. Jej Królewska Wysokość podarunek W porównaniu z kredytem w złotych rata zobowiązania we frankach była o ponad przyjęła i za pośrednictwem Ambasady 600 zł niższa (kredyt na 30 lat wysokości Danii w Polsce wysłała oficjalne podzię300 tys. zł). Boom na kredyty zaczął się kowanie. – Naszyjnik i kolczyki, które

(pod) Zapraszamy do archiwum informacji biznesowych na www.lajf.info

REKLAMA

Mo¿esz tanio podró¿owaæ do najatrakcyjniejszych zak¹tków województwa lubelskiego!

SprawdŸ nasze oferty promocyjne! www.przewozyregionalne.pl

magazyn lubelski 1[25] 2015

41

zdrowie

Lubelska kranówka tekst Dorota Stasiak foto archiwum MPWiK

W

dzisiejszych czasach woda mineralna stała się atrybutem zdrowego stylu życia. W każdym domu możemy znaleźć butelkę z wodą mineralną, nie każdy jednak wie, że w lubelskich kranach płynie woda równie dobra i zdrowa, ale o wiele tańsza.

Bogactwo minerałów

MPWiK Sp. z o.o. zaopatruje miasto w wodę o wysokiej jakości. Są to wody wodorowęglanowo-wapniowe lub wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe, średnio twarde i twarde o odczynie obojętnym lub słabo zasadowym o dość dużej mineralizacji ogólnej (suma związków mineralnych wynosi ok. 500 mg na litr wody). Ważną cechą naszej wody jest jej wiek, który wynosi nawet 70 lat. Tak długi okres oczyszczania wód powierzchniowych przechodzących przez warstwy żwirów i piasków gwarantuje jej wysoką naturalną czystość. Lubelską wodę podziemną wyróżnia znaczna zawartość jonów wapnia i magnezu ‒ pierwiastków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania mięśnia sercowego, mózgu czy budowy kośćca. Jest to woda, której skład mineralny jakościowy i ilościowy jest zbliżony do powszechnie dostępnych i cenionych wód mineralnych, butelkowanych w sąsiedztwie Lublina.

Cechy skał podłoża warunkują stosunkowo wysoką twardość lubelskiej wody, czyli dużą zawartość soli wapnia i magnezu. Twardość, która objawia się szczególnie podczas gotowania wytrąceniem tzw. kamienia, jest związana z tym, że Lubelszczyzna położona jest na największych pokładach kredy

42

magazyn lubelski 1[25] 2015

w Polsce, a woda dla naszego miasta pochodzi tylko ze studni głębinowych, z pokładów znajdujących się na głębokości od 30 do 120 metrów. Nie bez znaczenia pozostają też kwestie finansowe. Dla porównania, 1,5-litrowa butelka wody mineralnej to koszt około 1,5 zł, zaś 1,5 litra wody wodociągowej to wydatek ok. 0,5 grosza.

Najlepsza w kraju

Nikt nie będzie kwestionował faktu pozytywnego wpływu związków mineralnych takich jak wapń, magnez czy wodorowęglany na prawidłowość funkcjonowania organizmów żywych (w tym organizmu człowieka), szczególnie gdy mineralizację wody przeprowadza sama natura.

Chlorowanie, czyli podawanie do wody chloru gazowego czy podchlorynu sodu, jest jedną z form dezynfekowania wody, mającej na celu utrzymanie jej bezpieczeństwa bakteriologicznego. Pamiętajmy, że woda wodociągowa w Lublinie jest rozprowadzana siecią długości ponad 900 km. Chlor ze względu na swoje własności chemiczne i powolny rozkład zabezpiecza wodę pod względem bakteriologicznym.

Centralne Laboratorium MPWiK Sp. z o.o. w Lublinie, jedno z najlepszych laboratoriów wodociągowych w kraju, prowadzi stały nadzór nad jakością lubelskiej wody wodociągowej. Systematycznie wykonywane są badania mikrobiologiczne i fizykochemiczne wody z eksploatowanych studni, rurociągów przesyłowych, stacji uzdatniania oraz wody podawanej do sieci miasta Lublina. Obecność w wodzie lubelskiej dużej ilości i różnorodności rozpuszczonych związków mineralnych, naturalna czystość bakteriologiczna oraz brak obecności metali ciężkich i związków organicznych nadaje jej miano jednej z najlepszych w kraju.

Akcja „Wybieram kranówkę”, organizowana przez MPWiK sp. z o.o., ma na celu uświadomienie mieszkańcom Lublina, jak doskonałej jakości jest płynąca w ich kranach woda oraz obalenie mitu, jakoby była ona niezdatna do spożycia bez uprzedniego przegotowania.

Borelioza na monitorowanym Diagnostyka boreliozy wprawdzie rozwija się w szybkim tempie, ale wciąż ogromna liczba osób nie wie, że cierpi na tę chorobę. A jeśli nie będzie ona prawidłowo leczona, może zakończyć się nawet wózkiem inwalidzkim.

chodzić na sąsiednie partie ciała, jest pierwszym objawem choroby. Może dołączyć się wysoka gorączka lub objawy grypopodobne. Niestety, nie w każdym przypadku występują charakterystyczne symptomy. Specjaliści sygnalizują, że nie ma ich u około połowy chorych, co nie oznacza, że ukąszona osoba nie jest zarażona.

Brak typowych objawów często opóźnia trafną diagnozę. Borelioza, zwłaszcza w fazie przewlekłej, jest mylona ze stwardnieniem rozsianym, nerwicą, reumatyzmem, toczniem rumieniowatym. Pacjenci, którzy skarżą się na dolegliwości ze strony różnych układów, bywają odsyłani do kolejnych specjalistów. Leczenie nie przynosi efektów, a bakterie borelli wciąż sieją spustoszenie w organizmie.

Szybka i trafna diagnoza pozwoliłaby uniknąć poważnych konsekwencji. Dlatego, jeżeli ukąsił nas kleszcz, najlepiej wykonać badanie krwi i sprawdzić, czy nie doszło do zakażenia.

Jak leczyć boreliozę?

O ile przed wirusem wywołującym odkleszczowe zapalenie mózgu można się ustrzec stosując odpowiednie szczepionki, to przed boreliozą praktycznie nie ma ochrony. Jedynym sposobem jest zachowanie odpowiednich środków ostrożności.

Co wywołuje chorobę?

Chorobę wywołują przenoszone przez kleszcze krętki (Borrelia burgdorferi). Rumień pojawiający się w miejscu ukąszenia, który może prze-

Boreliozę leczy się antybiotykami. Długość leczenia uzależniona jest od czasu, kiedy została postawiona prawidłowa diagnoza – im później choroba została rozpoznana, tym dłużej trwa leczenie.

Często zdarza się, że borelioza zostaje jedynie zaleczona. Dlatego jeśli u pacjentów co pewien czas powracają dolegliwości, to nie dlatego, że po raz kolejny zachorowali na boreliozę, ale przez to, że choroba nie została wyleczona do końca.

Skuteczność leczenia monitoruje test wykrywający przeciwciała VIsE/C6. Zaleca się oznaczenie miana przeciwciał przeciw VlsE/C6 tuż przed rozpoczęciem leczenia i następnie po 8–12 tygodniach po zakończeniu antybiotykoterapii. Jeżeli nie wykonano testu przed leczeniem, to badanie poziomu tych przeciwciał można sprawdzić po 4–6 miesiącach od zakończonego leczenia.

Test monitorujący skuteczność leczenia boreliozy można wykonać w laboratorium CM Luxmed.

P

rzeglądam się w wystawowych szybach.

Widzę coraz niewyraźniej, jestem rozmyty.

Tak reaguję na dźwięki magiczne i trzaski z winylowej płyty. /Fisz, Rozmyty/

44

magazyn lubelski 1[25] 2015

tekst Klaudia Olender foto Krzysztof Stanek

12 cali muzyki

C

zarna płyta. Wyznacznik elitarności, wyjątkowości. Brylowała na salonach, prywatkach, nieodłączna kompanka pierwszych pocałunków i miłosnych uniesień. Wybraniec, który ją zdobył, z Pewexu czy od znajomych z paczki zza oceanu, stawał się najbardziej pożądanym gościem na imprezach. Był kimś. – W latach 60. chodziło się po mieście z winylem pod pachą i rwało się dziewczyny, to był prawdziwy szpan – wspomina Jerzy Janiszewski, dziennikarz i prezenter muzyczny, właściciel jednego z najbardziej rozpoznawalnych głosów radiowych w Polsce. Choć minęło wiele lat, moda powróciła i czarne krążki znowu są na czasie.

HISTORIA PIERWSZEGO TŁOCZENIA

Wiadomo, muzyka towarzyszy nam od początków istnienia, jednak jej formy i sposób zapisu zmieniają się na przestrzeni wieków i zmiany te z roku na rok wprowadzają coraz większe możliwości. Już po wynalezieniu czcionek drukarskich, w drugiej połowie XVI wieku, za pomocą druku nutowego rozpoczęto powielanie zapisów muzycznych. Początkowo ręcznie, odbijano je z drzeworytów, później w wersji ulepszonej za pomocą typografii i kalki technicznej czy w końcu specjalnych maszyn do „produkcji nut”.

Jednak do tego czasu odtworzenie muzyki było możliwe tylko na żywo, dzięki pracy muzyków, którzy potrafili ten zapis odczytać i zagrać. Sytuacja zmieniła się pod koniec 1877 roku, kiedy Thomas Edison zbudował fonogram i dokonał prezentacji pierwszej próby rejestracji i odtworzenia dźwięku. Niecałe dziesięć lat później Aleksander G. Bell w ramach badań obejmujących osoby niedosłyszące, podczas których opatentował m.in. mikrofon i telefon, poznał Charlesa S. Tainera i wspólnymi siłami ulepszyli fonogram, rozpoczynając produkcję woskowych cylindrów.

W 1887 roku Emil Berliner, zamieniając fonogramowy walec na płaską płytę woskową, stworzył gramofon i opatentował pierwszą płytę analogową, której średnica początkowo liczyła ponad 12 cm, a prędkość dochodziła do 75 obrotów na minutę. Jego działania zakładały już kopię dysków, co wpłynęło na rozwój przemysłu fonograficznego. Przełomowym momentem był rok 1948, kiedy wytwórnia CBS-Columbia wprowadziła na rynek płytę winylową 33 ⅓ rpm.

Nowy nośnik charakteryzował się wyższą jakością dźwięku i wydłużonym czasem zapisu w porównaniu do wcześniej powszechnych dysków szelakowych.

Skonstruowany w tym samym czasie magnetofon usprawnił wstępny etap rejestracji dźwięku w procesie nagrania studyjnego i znacząco wpłynął na rozwój przemysłu muzycznego. Techniczne nowinki podłapała konkurencyjna wytwórnia RCA, prezentując „szybsze” winyle o prędkości 45 rpm. Zaczęto zatem produkować gramofony, które odczytywały zarówno płyty Long Play o prędkość 33 i ⅓ obrotów na minutę, jak i Single Play o szybkości 45 obrotów, które służyły do zapisu pojedynczych utworów.

CZARNE ZŁOTO

Niektórzy mówią, że obcowanie z winylami jest jak celebrowanie słuchania muzyki, że to coś więcej niż zwyczajne odtwarzanie. Najlepszy czas czarnej płyty

przypada na lata 60. i 70. XX wieku, w Polsce rozciągnął się nawet do końca lat 80., ale to dlatego, że za żelazną kurtynę nowinki fonograficzne przychodziły zawsze z pewnym opóźnieniem.

W czasach PRL-u, kiedy płyty winylowe były ciężkie do zdobycia, ogromną popularnością cieszyły się pocztówki dźwiękowe w formie plastikowych i papierowych kartek pocztowych. Każdy mógł stworzyć swoją własną audiowizualną kompozycję – wybrać ulubiony kawałek muzyczny, dograć do niego życzenia dla bliskiej osoby i dopasować nadruk, stwarzając tym samym niepowtarzalną pocztówkę dźwiękową, wycinek z własnego życia. Zazwyczaj wierzch zdobił staroświecki obrazek, na odwrocie znajdowały się rowki, takie jak na winylu. Było też specjalne miejsce na znaczek pocztowy i adres odbiorcy, choć takie kartki rzadko opuszczały nadawcę. Przede wszystkim stanowiły cenny kolekcjonerski łup dla tych zbieraczy, którzy nie mogli pozwolić sobie na kosztowną muzykę. Można było odtworzyć je np. na małych, przenośnych gramofonach Karolinka czy Bambino, choć ich dźwięk, zapisany w mono, nie dorównywał jakości czarnych płyt. W 1963 r. opracowano kasetę magnetofonową i wprowadzono na rynek magnetofony, w Polsce popularne w tym czasie były kaseciaki MK 232 czy Kapral od Kasprzaka. Przełom ten zapoczątkował złotą erę kaset. Można było rejestrować wszystko ‒ od wyszukanych audycji radiowych po własne domowe nagrania. Dodatkowym plusem była niższa cena, dłuższy czas nagrania i mniejsza wielkość nośnika, która umożliwiała schowanie takiej kasety np. w kieszeni. Późniejszy debiut płyty kompaktowej CD i postępujący rozwój technologii cyfrowej sprawiły, że winyle zostały zepchnięte na drugi tor. Ale to nie znaczy, że o nich zupełnie zapomniano. Wręcz przeciwnie, moda powróciła i czarne płyty stały się symbolem nieprzemijającej kultury.

LUBELSZCZYZNA – KRAINA WINYLA

W Polsce płyty produkowały wytwórnie Pronit, Tonpress i gigant na polskim rynku ‒ „Polskie Nagrania Muza”, który zaprzestał produkcji na początku lat 90. Na małą skalę od niedawna tłoczą w Polsce goście z Lay-Belle, ale większe ilości trzeba zamawiać już tylko za granicą, najbliżej w czeskim Lodenice lub w r.a.n.d. muzik w Niemczech. Na szczęście są jeszcze pracownie analogowe, w których docenia się magię dźwięku. Jedna jest niemal na wyciągnięcie ręki, na Lubelszczyźmagazyn lubelski 1[25] 2015

45

W antykwariacie przy ul.Wileńskiej w Lublinie

nie. Wojcek Czern we wsi Rogalów pod Wąwolnicą prowadzi od ponad 20 lat analogowe studio nagrań i podziemną wytwórnię OBUH (Odgłosy Bocznic Utworzą Harmonię). Każdy twórca muzyki niezależnej dobrze zna ten adres. I choć nie ma tam miejsca dla stricte mainstreamowych działań, chętnych do nagrań nie brakuje. OBUH wydał już ponad 100 pozycji, przez wytwórnię przewinęły się takie zespoły jak: Kosmos, Pies, Za Siódmą Górą, Atman, Spear, Tomasz Budzyński czy Lao Che. Dla fanów alternatywnych brzmień to prawdziwe rarytasy. Czern opublikował na winylu nawet muzykę Pendereckiego do filmu „Rękopis znaleziony w Saragossie” Jerzego Hasa. Takie wydanie to teraz biały kruk. Oprócz działalności fonograficznej, założyciel OBUH jest też entuzjastą i kolekcjonerem czarnych płyt, ma ich tyle, że już powoli nie mieszczą się one na półkach.

Z kolei w Lublinie jest Janusz Sikora i AllmetAudio. Robi gramofony, przedwzmacniacze, dociski do płyt i nóżki antywibracyjne. Jego sprzęt grający to dzieło sztuki, robi wrażenie jakością wykonania, wielkością i metalem widocznym na przekroju talerza. Gramofony Sikory tworzone z chirurgiczną precyzją, odznaczają się nieskazitelnym dźwiękiem i wysoką stabilnością obrotów, a to przecież marzenie każdego audiofila.

W restauracji U Czecha w Puławach można znaleźć stare winyle jako podkładki na stolikach, a w stylowym pubie Whisky Cafe w Lublinie już niedługo będzie można podziwiać winylową gablotę na ścianie, w planach również muzyka prosto z gramofonu.

LUBELSKI „CZARNY” RYNEK

Kiedyś był sklep muzyczny HI-F w bramie przy dawnej ul. Dąbrowskiego (obecnie Bernardyńska 3) i później Swing trzy kamienice dalej, sprzedawali

46

magazyn lubelski 1[25] 2015

winyle, kasety, różne muzyczne gadżety od plakatów, koszulek po pocztówki. Podobne było w sklepiku u Jarka Kozidraka przy Narutowicza. Małe stoisko z kasetami i płytami znajdowało się też w Unitrze przy ul. Koncertowej, tam na oszklonych półkach prezentowały się zarówno polskie, jak i zagraniczne wydania. Między ul. Świętoduską a Krakowskim Przedmieściem można było natrafić na dwupiętrowy sklep muzyczny, w którym sprzedawano m.in. pocztówki dźwiękowe. Z kolei w jednej z bram przy Krakowskim Przedmieściu mieściła się Księgarnia Muzyczna również dobrze zaopatrzona w winyle. Naprzeciwko Trybunału Koronnego na Starym Mieście w legendarnym spożywczaku był mały składzik muzyczny, obecnie w tym miejscu znajduje się zaplecze sklepu. W Pewexie, symbolu ówczesnego luksusu, też można było dostać winylowe rarytasy, tyle że za dolary.

Dziś jednym z najbardziej znanych miejsc na winylowej mapie Lublina jest antykwariat przy ul. Wileńskiej. W alfabetycznie posegregowanych drewnianych skrzyniach można odnaleźć pozycje z niemal każdej stylistyki muzycznej. Przede wszystkim są to wydania polskie. ‒ Przychodzą kolekcjonerzy, którzy szukają konkretnych albumów, i ludzie młodzi, nawet gimnazjaliści. Mamy już swoich stałych klientów, spisujemy, co poszukują, i kiedy uda nam się dotrzeć do danej pozycji, to od razu kontaktujemy się z nimi – opowiada Bartłomiej Wałga, pracownik antykwariatu. Najlepiej sprzedaje się klasyka rocka, Pink Floyd, Led Zeppelin, Rolling Stones i wydania rosyjskie. ‒ Płyty wyceniamy na podstawie własnej praktyki, sprawdzamy wydanie, gdzie była tłoczona i czy była prasowana. Ważny jest stan płyty, wygląd okładki, często też przy wycenie posiłkujemy się Internetem – dodaje. W sprzedaży również odpowiedni

winylowy asortyment – koszulki wewnętrzne i zewnętrzne, opakowania i płyny do czyszczenia. Ceny przeważnie wahają się od 5 do kilkunastu złotych, wartość wydań unikatowych dochodzi do kilkuset złotych. Komisowe antykwariaty, w których można znaleźć winyle, znajdują się jeszcze przy ul. Narutowicza i ul. Jasnej. Czasami w niektórych dyskontach z używanymi ciuchami można trafić za grosze jakieś czarne perełki albo wygrzebać coś na odbywających się w ostatnią niedzielę miesiąca giełdach staroci.

Zupełnie nowym, klimatycznym miejscem jest Strefa Winylowa Retro Room na Starym Mieście. ‒ Przede wszystkim chodziło o wydzielenie takiej strefy w galerii Retro Roomu, do której ludzie mogą przyjść, na spokojnie posłuchać muzyki, zdecydować, czy to jest ta płyta, którą chcą mieć na półce u siebie w domu – tłumaczy Paweł Janiszewski.

W Strefie Winylowej Retro Room jest ok. 2 tysięcy płyt, są stali klienci i są wciąż zbierane nowe zamówienia. Większość kolekcjonerów dowiaduje się, że za pomocą tej galerii mogą liczyć na spełnienie najbardziej odjechanych marzeń. Czas realizacji, w zależności od dostępności danego tytułu, może wahać się do 2‒3 tygodni. W Strefie można zakupić też odrestaurowane gramofony i szafy grające.

I w przyjaznej atmosferze napić się kawy. Najlepiej schodzi stary rock i jazz. Kolekcjonerzy szukali ostatnio George’a Harrisona, Kinga Curtisa czy Nirvanę.

Płyty kosztują od 20 do 100 zł, są wyselekcjonowane, w bardzo dobrym stanie i przede wszystkim są to wydania angielskie do lat 80.

MIŁOŚĆ DO MUZYKI ZAPISANA W GENACH

Pierwsza zorganizowana giełda płyt w Lublinie miała miejsce 18 lutego 1980 roku w jednej z sal w podziemiach Lubelskiego Centrum Kultury (obecnie CK). Na spotkania zjeżdżały się tłumy, każdy chciał dorwać jakiś znany zagraniczny album, bo taki łup to prawdziwa towarzyska nobilitacja.

Później giełda przeniosła się na wirydarz lubelskiego Muzeum Czechowicza przy ul. Złotej 3.

Od kilku lat miejscem zlotów jest Radio Lublin.

W zaciszu rozgłośni na holu głównym entuzjaści czarnych krążków pojawiają się w co drugą niedzielę miesiąca. Jednym ze sprawców całego tego zdarzenia jest Witold Jachacz ‒ radiowy prezenter muzyczny i znawca winyli z długoletnim stażem. Potrafi rozpoznać pierwsze wydanie płyty, pierwsze jej tłoczenie, odpowiednio wycenić i zawsze służy cenną radą.

Jerzego Janiszewskiego nikomu nie trzeba przedstawiać, bo to legenda polskiego radia, muzyczny autorytet wielu pokoleń. To jego audycji słuchano z wypiekami na twarzy, kiedy odkrywał przed słuchaczami nieznane dotąd rockowe kapele.

Ma perskiego kota Jimiego, nazwanego na cześć Hendrixa, uprawia malarstwo i posiada wspólnie z synem kolekcję liczącą ponad 10 tysięcy płyt winylowych.

Po raz pierwszy fizycznie zetknął się z płytami w latach 50., kiedy w domu w Kołobrzegu znalazł w piwnicy ogromną ilość niemieckich krążków. Nie mógł jednak ich odsłuchać, bo nie miał gramofonu.

Kilka lat później do jednej z paczek z żywnością

Jerzy Janiszewski i jego imponująca kolekcja płyt

magazyn lubelski 1[25] 2015

47

z Kanady kuzynka dorzuciła trzy single ‒ Dianę Paula Anki, Moon river Henry’ego Mancini do Śniadania u Tiffany’ego z Audrey Hepburn i pierwszy singiel The Beatles. To był prawdziwy rarytas, bo kanadyjska wersja różniła się od tej wydawanej w Europie.

Tak rozpoczęła się pierwsza przygoda Pana Jerzego z winylami. Później wylądował na studiach w Lublinie, zafascynował się radiem i już jesienią 63. rozpoczął działalność w rozgłośni akademickiej. Na gramofonie Melodia i później na szpulówkowych szmaragdach prezentował nieznane rockowe kawałki.

Wtedy nie można było ściągnąć muzyki z netu czy kupić na wyprzedaży w supermarkecie, płytę trzeba było zdobyć, każda miała historię, swój określony czas.

W 67. pojechał na studencką delegację do Anglii i wylądował w Birmingham, to była scena tzw. białego rocka. W tym mieście zaczynali swoją karierę Black Sabbath, Electric Light Orchestra czy Led Zeppelin. ‒ Miałem legitymację studencką radiowca, więc chodziłem po znanych wytwórniach płytowych. Wpisałem się też na listę dystrybucyjną dla DJ-ów i prezenterów, którzy dostawali płyty do grania w radio. Pamiętam jak w styczniu przyszła do mnie debiutancka płyta Pictures of Matchstick Men Status Quo, z dołączonym listem, że nie można było grać jej przez pierwsze dwa miesiące ze względu na ustalenia kontraktowe. Ale my odważyliśmy się zagrać ten album w Radiu Lublin i przegoniliśmy tym samym Radio Luxemburg.

48

magazyn lubelski 1[25] 2015

Pod koniec lat 60. w Warszawie obok Rotundy PKO przy hotelu Metropol odbywały się targi winyli.

Tam Jerzy Janiszewski spotykał się z Wojciechem Mannem czy Piotrem Kaczkowskim, bo oni też kolekcjonowali płyty. Na jednej z takich giełd Pan Jerzy kupił płytę walijskiego zespołu Budgie, który wtedy jeszcze nie był popularny na świecie. I jako pierwszy w Polsce zagrał ten album w radio. ‒ Winyle docierały do Polski z zagranicy, np. pracownicy ambasady lub służb przywozili je dzieciakom, te dzieciaki szpanowały, wyrywały na nie dziewczyny, a później sprzedawały płyty na giełdach – wspomina.

Później Pan Jerzy prowadził nocne programy muzyczne, transmitowane w Trójce, i nagrywał w studio RL lokalne, nieznane wówczas zespoły. Zawsze w życiu i pracy na pierwszym miejscu nieustannie była muzyka.

Jego syn Paweł przygodę z czarną płytą rozpoczął dopiero w 2007 roku ‒ pierwszy wyjazd do pracy i pierwsze winyle kupione za granicą. Rok później znowu Anglia – kopalnia płyt winylowych i decyzja, żeby założyć własną kolekcję, zacząć sprowadzać te angielskie wydania do Polski. Można powiedzieć, że miłość do muzyki odziedziczył w genach, po ojcu.

W domu przysłuchiwał się, czego słucha, później podsłuchiwał go w radiu. I tak jest do dziś, tam, gdzie jest ojciec ‒ tam zawsze gra dobry rock. Według Pawła Janiszewskiego winyl jest najlepszym nośnikiem muzyki, ulubiony kraj tłoczenia to oczywiście Anglia,

Giełda winyli w siedzibie Radio Lublin SA

najlepiej lata 70. Często wyjeżdża za granicę w poszukiwaniu nowych kolekcjonerskich płyt, odwiedza second handy, giełdy, antykwariaty, galerie, często zgłaszają się też do niego inni zbieracze zainteresowani wymianą lub zakupem określonych pozycji. ‒ Przeważnie pytają mnie o rock i jazz, choć na ostatniej giełdzie staroci w Lublinie spotkałem gościa, który poszukiwał muzyki barokowej. Kiedy puszczam z winyli folk, np. grecką muzykę ludową, dużo osób podchodzi z zainteresowaniem i pyta, co to za dźwięki.

Trochę przypominają muzykę klezmerską, ale jednak brzmią inaczej. Słuchanie niszowych kawałków skłania ludzi do refleksji nad muzyką, odkrywania nowych jej przestrzeni, nieznanych dotąd melodii. Do tego gramofony dają lepszy dźwięk, który trafia w ucho i zapada w pamięć – opowiada Paweł Janiszewski.

WARHOLOWY BANAN, CZŁOWIEK PIORUN I RÓŻOWA ŻYLETA

Płyta winylowa to nie tylko specyficzny klimat i lepsza jakość dźwięku, to także wspaniałe okładki, które śmiało można rozpatrywać w kategoriach, nie takich znowu małych, dzieł sztuki. Okładka analogu oddziałuje na wyobraźnię, zaprasza w podróż do świata muzyki, w którym czas się tak jakby zatrzymał. Słynny Warholowy banan na okładce Velvetów, człowiek piorun z Aladdin Sane Davida Bowie czy trójkąt z Dark Side of the Moon Pink Floyd – pryzmat rozbijający wiązkę światła na tęczę – to tylko przykładowe ilustracje, które stanowią dziś prawdziwe ikony rocka.

W polskich wydaniach okładki projektował przede wszystkim Marek Karewicz, który stał się popularny jako fotograf największych gwiazd jazzu i polskiej sceny bigbeatowej. Była też Polska Szkoła Plakatu,

którą w drugiej połowie lat 50. współtworzyli Radosław Szaybo i Stanisław Zagórski. Ten pierwszy zaprojektował w Polsce siedem okładek z cyklu Polski Jazz, w tym słynną Astigmatic Krzysztofa Komedy.

Później wyjechał na Zachód, zasłynął z żylety British steel Judas Priest i zdjęć zespołu The Clash. Z kolei Zagórskiego można kojarzyć z projektów okładek Velvet Underground, Cream, Arethy Franklin czy Milesa Davisa.

SĄ JAK WINO – IM STARSZE, TYM LEPSZE

Czarny krążek spod igły i cyfra to totalna różnica, zwłaszcza w dźwięku. ‒ Płyta analogowa jest jak kobieta, która ma piękne, pełne piersi, do których można się przytulić, natomiast CD to jest decha, a nie baba – tłumaczy z rozbawieniem Jerzy Janiszewski, po czym dodaje, że płyty cyfrowe są delikatne i nietrwałe, zaś czarne gliniaki to dzieła niemal niezniszczalne, potrafią przetrwać dłuższą próbę czasu.

Jeśli przyjmiemy, że najważniejszym punktem odniesienia jest żywa muzyka, to cała próba ustalenia wyższości jednego nośnika nad drugim przypomina trochę wilczą gonitwę za zającem. Analog był zawsze dwa kroki bliżej do żywego dźwięku niż kompakt CD, lepiej przenosił dolne tony, rejestry, miał szybszą dynamikę, ale wszystkie te wartości zależą od preferencji indywidualnych słuchacza. To trochę tak, jakby porównać wersję czarno-białą Samych Swoich z tą kolorową po remasteringu. Nie ma lepszej czy gorszej, każda z nich wygląda po prostu inaczej. ‒ Kiedy puszcza się igłę w ruch, to brzmienie jest jak z tamtych czasów. Nam się już nie da odjąć tych 40 lat, ale ten dźwięk tak ma i w tym tkwi jego magia – podsumowuje Jerzy Janiszewski. magazyn lubelski 1[25] 2015

49

architektura

50

magazyn lubelski 1[25] 2015

Rewitalizacja kamienicy przy ul. Niecałej 3 w Lublinie; II miejsce, architekt: Marta Plewa

Kryształowa Cegła O

tekst Marta Mazurek, foto archiwum PTM w Lublinie tym, że architektura polega na zachowaniu trzech zasad: trwałości, użyteczności i piękna, pisał już w starożytnym Rzymie Witruwiusz. Praca jego autorstwa „O architekturze ksiąg dziesięć” stała się wykładnią tego, co od dwóch tysiącleci jest istotą architektury.

Również w duchu tego przesłania na świecie organizowane są prestiżowe konkursy na najciekawsze projekty i realizacje architektoniczne, a najbardziej znany na wschodzie Europy organizowany jest przez Polskie Towarzystwo Mieszkaniowe w Lublinie. Konkurs o Kryształową Cegłę odbył się już po raz 14. i jak podkreślają organizatorzy, od początku jego celem jest pobudzanie aktywności ekonomicznej, gospodarczej i obywatelskiej regionów Europy Wschodniej poprzez promowanie i dokumentowanie działań w zakresie rozwoju regionalnej infrastruktury, budownictwa i architektury. W ciągu kilkunastu lat konkurs stał się największym przeglądem dokonań architektonicznych, inżynierskich, konserwatorskich w tej części Europy, a statuetka Kryształowej Cegły postrzegana jest jako wyraz uznania i szczególna forma rekomendacji. Kapituła konkursu nagradza inwestorów, projektantów i wykonawców.

W dotychczasowych 14 edycjach konkursu rywalizowało ze sobą blisko 700 inwestycji budowlanych, zrealizowanych w przygranicznych regionach Polski, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Słowacji. Były to zarówno nowe, jak i modernizowane obiekty, o zróżnicowanym nakładzie finansowym, reprezentujące bogaty katalog kategorii – od niewielkich lokalnych ośrodków kultury czy sportu po duże

zespoły zabudowy mieszkaniowo-usługowej, hotele, sanatoria, obiekty sakralne czy akademickie, parki naukowo-technologiczne, place zabaw i centra handlowe. W poprzedniej edycji konkursu po polskiej stronie granicy zostały nagrodzone i wyróżnione m.in. blok mieszkalny Green Residence w Lublinie, Wschodnie Centrum Architektury Politechniki Lubelskiej, kompleks wypoczynkowo-rekreacyjny Wyspa Wisła w Stężycy, wnętrze Centrum Kultury Filmowej „Zorza” w Chełmie i Centrum Kultury w Lublinie. Przy okazji warto wspomnieć, że nagrodzony w tym konkursie kilka lat temu Lubelski Park Naukowo-Technologiczny według projektu Bolesława Stelmacha w tym roku znalazł się na liście realizacji nominowanych do Nagrody imienia Miesa van der Rohe przyznawanej od 1987 przez Komisję Europejską, Parlament Europejski i Fundację imienia Miesa van der Rohe w Barcelonie.

Tymczasem w ostatniej edycji konkursu Kryształowa Cegła wzięło udział 51 obiektów w 11 kategoriach, w tym 44 obiekty z Polski (województwa lubelskie, podlaskie, podkarpackie), 4 obiekty z Białorusi (Obwód Brzeski) i 3 obiekty z Ukrainy (Obwody Lwowski i Wołyński). W LAJF-ie prezentujemy najciekawsze naszym zdanie nagrodzone i wyróżnione realizacje na terenie Lubelszczyzny.

Na stronie obok: Droga dojazdowa do węzła drogowego „Dąbrowica Obwodnicy Miasta Lublin w ciągu dróg ekspresowych S12, S17, S19”; I miejsce, kierownik projektu: Arkadiusz Pałka Budynek biurowy Spółki POL-SKONE Sp. z o. o. w Lublinie; I miejsce, architekt: Marcin Żiółkowski.

magazyn lubelski 1[25] 2015

51

Centrum Chorób Zakaźnych i Ftyzjopulmonologicznych w Białej Podlaskiej; I miejsce, architekt: Aleksander Mirek

Budynek Collegium Novum Uniwersytetu Medycznego w Lublinie wraz z infrastrukturą towarzyszącą w Lublinie; I miejsce, architekt: Jadwiga Jamiołkowska

Utworzenie Muzeum Fortyfikacji i Broni w obrębie Bastionu III i Arsenału w Zamościu; III miejsce, architekt: Rafał Antonowicz

Plac Centralny na Osiedlu Piastowskim w Lublinie; wyróżnienie, zespół projektowy pod kierunkiem Pawła Adamca i Piotra Szkołuta

Kamienica, ul. Rynek 19 w Lublinie; wyróżnienie, architekt: Jacek Begiełło

52

magazyn lubelski 1[25] 2015

Zakład Zagospodarowania Odpadów dla regionu Biała Podlaska w Białej Podlaskiej; nagroda specjalna, projektanci: Parys Pilicydis, Łukasz Banach

Przestrzeń publiczna centrum miasta Dęblina, Nagroda specjalna, architekt: Magdalena Łachańska

Centrum Handlowe Atrium Felicity w Lublinie; wyróżnienie, architekci: Zbigniew Gucwa, Krzysztof Wiążewski

Budynek produkcyjno-magazynowy z częścią biurowo-socjalną, Intrograf Lublin SA w Lublinie; I miejsce, architekt: Józef Śliwiński

magazyn lubelski 1[25] 2015

53

Budynek mieszkalny – Leśniczówka Gościniec w Sosnowicy k. Parczewa; wyróżnienie, architekt Marek Tesławski

54

Zespół Budynków Mieszkalnych w Łukowie; wyróżnienie, architekt Marek Bulak

Cerkiew Prawosławna pw. Św. Jana Teologa w Chełmie; wyróżnienie, architekt Wojciech Filip

Gminny Ośrodek Kultury Mircze; wyróżnienie, architekt Iwona Czapka

Rezydencja Panorama w Lublinie; II miejsce, architekt Jacek Gurbiel

magazyn lubelski 1[25] 2015

księgarnik Począwszy od pierwszego zbioru szkiców „Pielgrzym Świętokrzyski. Szkice o Herlingu-Grudzińskim”, poprzez opiekę nad redakcją krajowych wydań utworów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (m.in. książkowego debiutu w Polsce – tomu „Wieża i inne opowiadania”), a także redakcją jego „Pism zebranych”, wydanych przez Spółdzielnię Wydawniczą „Czytelnik”. Dorobek imponujący, bo składają się na niego 23 tomy. Do tego trzeba jeszcze dołączyć publikacje Zdzisława Kudelskiego ‒ antologię „Herling-Grudziński i krytycy” oraz tom „Spotkania z paryską »Kulturą«”, a także teksty prasowe, które ukazały się na łamach „W drodze”, „Przeglądu Powszechnego”, „Więzi”, „Tygodnika Powszechnego”, „Kresów” i wielu innych.

I oto prawie 30 lat od pierwszego spotkania pisarza i badacza jego twórczości pod Najobszerniejszą część tomu stanowi blok metrem w Neapolu przedstawiamy ostatnią poświęcony profesor Elżbiecie Wolickiejpublikację Zdzisława Kudelskiego „Gustaw -Wolszleger (1937–2013) – związanej z KULo raz pierwszy spotkali się w 1987 roku. Zdzisław Kudelski, młody ba- Herling-Grudziński i »Kultura« paryska -em wybitnej filozofce, teoretyczce sztuki.

(1947–1996): fakty ‒ historia ‒ świadectwa”, dacz literatury z Lublina, był wtedy na stypendium naukowym w Rzymie. Kie- która prezentuje i interpretuje fascynujące Teka Lubelska, Tom 3, redakcja Piotr Krasny, relacje dwóch gigantów życia literackiego Jacek Maj, Wydawca; Collegium Artium, dy Stanisław August Morawski (prezes Fundacji Rzymskiej im. Margrabiny J. S. na emigracji ‒ Jerzego Giedroycia i Gusta- Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet JagielUmiastowskiej) zaproponował spotkanie wa Herlinga-Grudzińskiego, których spór loński, Warszawa, Lublin, Kraków 2014. o Polskę nagle zakończył przyjaźń i 40-letz autorem „Innego świata”, nie mógł powiedzieć nic innego niż „tak”. Gustaw nią współpracę na łamach „Kultury ”.

W obszernie przytaczanej korespondencji Herling-Grudziński, znany z dużego pojawiają się również wątki takich postaci dystansu, zgodził się na półtoragodzinną związanych z Maisons-Laffitte (siedziba Inrozmowę. Ich pierwsze spotkanie trwało stytutu Literackiego „Kultury” w Paryżu), trzy dni.

Z jednej strony pisarz, który przeżył kosz- jak Adam Ciołkosz, Jan Nowak-Jeziorańmar radzieckich łagrów i dał temu świa- ski czy Zofia Hertz. Co ciekawe, Zdzisław dectwo we wstrząsającym „Innym świecie”, Kudelski aż 19 lat starał się o dostęp do emigrant, dziennikarz, eseista, żołnierz archiwum Instytutu. Bohaterowie planowaArmii Andersa, uczestnik bitwy pod Mon- nej książki ciągle zmieniali zdanie, dopiero te Cassino, pochodzący z Kielc, na stałe po ich śmierci zbiory udostępnił Henryk mieszkający w Neapolu, gdzie zmarł w 2000 Giedroyć, brat Jerzego. Książka ważna roku, współpracujący z wydawaną w Paryżu z wielu powodów – przede wszystkim jed„Kulturą”, członek Instytutu Literackiego, nak ukazująca myślenie o sprawach Polski w niebywałym sporze intelektualnym. Bo współpracownik Radia Wolna Europa.

Z drugiej strony absolwent polonistyki i takich sporów też już dziś nie ma. (gras) KUL, zafascynowany odkrywaniem tego, co w Polsce wówczas było zabronione – litera- Zdzisław Kudelski, Gustaw Herling-Grutury emigracyjnej i jej twórców, dorobku dziński i „Kultura” paryska (1947‒1996): Instytutu Literackiego w Paryżu i schedy po fakty ‒ historia ‒ świadectwa, Towarzystwo świecie, którego już nie ma, a który uda- Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubel»Największą zagadką polskiego instruło mu się jeszcze zobrazować na podstawie skiego Jana Pawła II, Lublin 2013. mentarium ludowego jest bez wątpienia rozmów właśnie z Gustawem Herlingiemsuka – od miejsca znalezienia jedynego jej -Grudzińskim czy Józefem Czapskim. To egzemplarza nazywana „biłgorajską” lub eka Lubelska jest to interdyscyplibył też początek jego własnej historii – życia, narna seria poświęcona dziedzictwu „kocudzką”.« – ze wstępu do publikacji które poświęcił historii literatury polskiej kulturowemu Lubelszczyzny. Zamiarem Marii Pominowskiej i Ewy Dahlig-Turek. na obczyźnie.

Spotkanie Gustawa Herlinga-Grudziń- redakcji jest publikowanie oryginalnych skiego i Zdzisława Kudelskiego zaowocowało wyników badań naukowych. Kolegium re- Maria Pominowska, Ewa Dahlig-Turek, dwudziestoletnią przyjaźnią twórcy i jego dakcyjne gwaranuje wysoką merytorycznie Polskie fidele kolanowe. (Re)Konstrukcja, redaktora i biografa, czego konsekwencją zawartość publikacji. Do tej pory wydano Teka Lubelska, Tom 4, Wydawca; Collegium Artium, Uniwersytet Warszawski, Uniwersysą publikacje będące wnikliwą analizą do- cztery tomy, do pobrania darmowo robku tego jednego z najbardziej gorących w plikach pdf na stronie Teki Lubelskiej: tet Jagielloński, Warszawa, Lublin, Kraków 2014 (wydanie na papierze z płytą CD). nazwisk polskiej powojennej literatury. http://tekalubelska.ca.org.pl/ (fó)

P

T

magazyn lubelski 1[25] 2015

55

galeria

Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne tekst Marta Mazurek foto LTF

Leszek Romanek

Marcin Michałowski

56

magazyn lubelski 1[25] 2015

L

ubelskie Towarzystwo Fotograficzne ma już prawie 80 lat, a jego początki były związane z osobą Edwarda Hartwiga, wówczas nauczyciela fotografii w Szkole Budownictwa w Lublinie i świeżo upieczonego absolwenta studiów fotograficznych w Wiedniu.

O tym, jak ważne było to środowisko, niech świadczy lista członków LTF- u, na której znaleźli się m.in. Stefan Kiełsznia, Stanisław Magierski, Henryk Makarewicz i Tadeusz Witkowski. Historię przedwojennego LTF tworzył również fotografujący amatorsko poeta Józef Czechowicz. Do wybuchu II wojny światowej Lublin był w czołówce polskich środowisk fotograficznych obok Warszawy, Krakowa, Poznania i Lwowa.

Po wojnie do pełnej działalności LTF wrócił dopiero w 1999 roku. Obecnie do stowarzyszenia należy ponad 30 fotografów. Siedzibą jest Wojewódzki Ośrodek Kultury, a stałym miejscem ekspozycji Pałac Parysów w Lublinie, gdzie co miesiąc jesteśmy świadkami autorskich przeglądów twórczości, które za każdym razem zdumiewają nie tylko plastycznym okiem fotografa, znakomitą kompozycją obrazu, ale i tym „czymś”, po czym poznajemy wprawne oko fotografa i lekkość przy naciskaniu spustu. Nie każdy fotografujący ma to w sobie, nie każdy może pochwalić się takim portfolio.

O tym, że Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne dobrze się miewa, świadczy także doroczna wystawa, którą od 6 lutego można oglądać w Pałacu Parysów w Lublinie. Na naszych łamach prezentujemy nasz subiektywny przegląd prac kilku autorów, którzy doborem tematu i poziomem wykonania najlepiej zaświadczają o 80 latach poszukiwań tego zacnego stowarzyszenia. W imieniu LTF zapraszamy na wystawę, a ze swojej strony ‒ gorąco polecamy.

Witold Nowakowski

Waldemar Nowiński

Piotr Jaruga

Jacek Kmieć

Grzegorz Pawlak

Emil Zięba vel Dżemski

Barbara Wilczyńska

magazyn lubelski 1[25] 2015

57

Dariusz Prażmo

Robert Pranagal

58

magazyn lubelski 1[25] 2015

Eliasz Wac

Stanisław Kusiak

magazyn lubelski 1[25] 2015

59

Cezary Kowalczuk

kultura – okruchy amatorskiej trupy. Dobrze dobrany lekki repertuar oparty na dużych dawkach humoru, znakomicie zaaranżowane przestrzenie scenograficzne i swobodna gra aktorów, którzy przy okazji sami świetnie się bawią, tworzą wizerunek teatru, który ogląda się z dużą przyjemnością. Teatr Ziemi Chełmskiej zadebiutował w 1906 roku i w ponadstuletniej historii wystawił ponad 220 sztuk zagranych tysiąc razy.

Na deskach teatralnych pracowało ponad 400 osób. W zespole od lat nieprzerwanie grają: Agnieszka Szkoda, Andrzej Kuczura, Zbigniew Moskal i Mirosław Majewski.

Obecnie opiekę reżyserską sprawują Barbara Szarwiłło i Sławoj Czarnota, którzy (Monika Surdacka-Januszek) również są aktorami. W repertuarze reaktywowanego teatru znajdują się takie sztuGloria Artis ki jak „Mayday”, „Polowanie na łosia” czy Niezwykłym wyróżnieniem zamknął się „Kolacja dla głupca”. Teatr Ziemi Chełmokres kierowania Muzeum Lubelskiego skiej na stałe rezyduje w Chełmskim na Zamku w Lublinie przez Zygmunta Nasalskiego, który został odznaczony Zło- Domu Kultury, jednak zdarza mu się potym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria dróżować m.in. do Lublina, gdzie gościnnie występuje na scenie Teatru Andersena.

Artis” za całokształt pracy. Wraz z końPrzy pełnej widowni, oczywiście. (maz) cem grudnia Zygmunt Nasalski odszedł na emeryturę. Z kolei laureatem srebrnego medalu jest prof. Lechosław Lameński, historyk sztuki, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, prezes Lubelskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, autor licznych tekstów z zakresu krytyki artystycznej i znakomitej książki o Stachu Szukalskim z Warty. Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznaje się osobie lub instytucji wyróżniającej się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego. Uroczystość odbyła się przed końcem starego roku, a nagrody wręczyła minister (kaw) kultury i dziedzictwa narodowego Małgorzata Omilanowska. (abc) Fotograficzne odkrycia Działająca od roku Akademia Odkryć Fotograficznych to inicjatywa Maksa Skrzeczkowskiego, utalentowanego fotografa, podróżnika, animatora kultury, wykładowcy, fotoreportera LAJF-a oraz organizatora licznych imprez fotograficznych.

Akademia uczy patrzenia na fotografię, umożliwia konfrontację swoich prac, pokazuje rolę fotografii we współczesnych mediach oraz zaprasza na warsztaty z tu(Przemysław Świechowski) zami polskiej fotografii, których gośćmi Żwawy stulatek byli m.in. Witold Krassowski, Tomek SiTeatr Ziemi Chełmskiej ma już 109 lat kora, Krzysztof Gierałtowski. Projekt nie i po pewnym okresie absencji wrócił jest kierowany do osób początkujących, w znakomitej formie, aby bawić nie tylko jednak wstęp na spotkania jest otwarty chełmian. To, co zwraca na siebie uwagę dla wszystkich chętnych. Kropką nad „i” i przyciąga jak magnes, to przede wszyst- styczniowej Akademii było otwarcie wykim kompania aktorów, skądinąd amato- stawy Maksa Skrzeczkowskiego w CK rów, którzy znakomicie czują się w swoich w Lublinie poświęconej wydarzeniom na rolach i ani na chwilę nie przypominają kijowskim Majdanie. (abc) nie brzmiące hasło GAME OVER to nic innego, jak zakończenie czegoś, co już nigdy się nie powtórzy, a co mogło funkcjonować jeszcze długie lata. Epitafium dla miejsca. Farbiarnia, pralnia, zakład kąpielowy Łabędzkich... Koniec gry. (maz)

(msj)

Z Kozłówki do ministerstwa Piastująca od nowego roku stanowisko Dyrektor Muzeum Zamoyskich w Kozłówce Anna Fic-Lazor została wybrana na nową kadencję do Rady do Spraw Muzeów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wybór miał miejsce podczas VI Zjazdu Muzeów Rejestrowanych w warszawskim Muzeum Historii Żydów Polskich. Rada działa jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach zarządzania, finansowania oraz polityki kulturalnej w zakresie muzealnictwa. Składa się z 21 osób wyróżniających się wiedzą merytoryczną, osiągnięciami zawodowymi oraz dorobkiem w zakresie muzealnictwa. Dla nowej szefowej Kozłówki gratulacje i życzenia samych mądrych decyzji. (maz)

(pod)

GAME OVER Nie ma już zabytkowej pralni przy ul. Farbiarskiej 4 w Lublinie. Jest za to napis GAME OVER na zwieńczeniu tego, co niegdyś było budynkiem. Został wykonany z cegieł zabytkowej ruiny przez artystę Pawła Korbusa, związanego z Pracownią Sztuki Społecznie Zaangażowanej Rewiry.

I pomyśleć, że jeszcze 20 lat temu był to działający punkt usługowy, który swoją działalność rozpoczął jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Demonstracyj-

60

magazyn lubelski 1[25] 2015

kultura – okruchy Potęga dialogu ciekawe, oryginalne zdjęcia i niebanalne W ramach obchodów XVIII Dni Judaizmu spojrzenie na świat. Każdy ma duże szanse. między 14 a 18 stycznia w Lublinie trwał Aby zostać autorem wystawy, należy cykl wydarzeń przybliżających związki wysłać na adres mobilna.galeria@gmail.com judaizmu i kultury żydowskiej z religią zwartą serię do 20 zdjęć o dowolnej temai kulturą chrześcijańską. Organizatorem tyce (w rozdzielczości maksymalnie 1024 byli ojcowie dominikanie, co tym bardziej piksele dłuższy bok) wraz z opisem i notką udowadnia bliskie relacje obu kultur. „o autorze” oraz czekać na rozstrzygnięcie W bogatym planie uroczystości znalazły się konkursu. Powodzenia. (maz) m.in. kolacja szabatowa, w której uczest(Piotr Sztajdel) niczył m.in. rabin Boaz Pash z Jerozolimy, Pamięci Władysława Panasa który poprowadził również wspólne czy24 stycznia minęło dziesięć lat od śmierci tanie Tory. Na Zamku Lubelskim została profesora Władysława Panasa, badacza nieotwarta wystawa judaików pochodzących zwykłości Lublina, twórcy nowej mitologii z synagogi we Włodawie, a w bazylice przy miasta, wybitnego schulzologa, zafascynowa- ul. Złotej odbył się koncert pieśni żydownego postacią Widzącego z Lublina skich w wykonaniu Urszuli Makosz i artyi autora tezy o placu Zamkowym w Lublistów związanych z krakowską Piwnicą pod nie jako Axis mundi. W związku z rocznicą Baranami. Centralne obchody XVIII Dnia odbyła się m.in. konferencja naukowa pod Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce hasłem „Intryga interpretacji. Profesor Wła- odbyły się 15 stycznia w Bielsku-Białej dysław Panas (1947–2005) in memoriam”. i Oświęcimiu. (abc) Do legendy przeszły spotkania z udziałem prof. Panasa, jakie odbywały się w restauracji Szeroka przy ulicy Grodzkiej. Utrwalając tę tradycję, zorganizowano spotkanie wspomnieniowe w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”, podczas którego zostało zaprezentowane nowe wydawnictwo – „Księga Pamięci Władysława Panasa”, wybór tekstów poświęconych Profesorowi. 24 stycznia odbyła się również premiera poematu muzyczno-literackiego „Opowieści z nocy”. Poemat, na podstawie scenariusza i w reżyserii Tomasza Pietrasiewicza oraz w wykonaniu Witolda (fó) Dąbrowskiego, mówi o Zagładzie i zdarzeLublin Panfila niach, których nie mogą i nie chcą zapoPochodzący z Tomaszowa Mazowieckiego mnieć świadkowie. Ostatnim wydarzeniem malarz realista Józef Panfil oprócz klimabędzie przewidziana na 10 lutego prezentacja tów znad Morza Śródziemnego i z Mazowwznowienia publikacji „Oka Cadyka” Własza upatrzył sobie również atmosferę Ludysława Panasa, wydanej przez Warsztaty blina, co zaowocowało kilkudziesięcioma Kultury w Lublinie. Nowa edycja jest wyda(fó) obrazami zaprezentowanymi w Galerii Winiem polsko-angielskim, powstałym z myślą rydarz na lubelskim starym mieście. Józef o obcokrajowcach zainteresowanych historią Fotografia mobilnie Panfil działał tu artystycznie przez ostatnie Lublina. (abc) Michał Patroń – fotografik i muzyk, autor dwa lata, co pozwoliło mu malarsko udoklimatycznego fotoreportażu „Ludwisarze”, kumentować Lublin w różnych porach który prezentowaliśmy w grudniowym nuroku, a co szczególnie przełożyło się na merze LAJF-a, jest pomysłodawcą Mobilnej kolorystykę i światło w jego obrazach. ImGalerii Lubelskiej Fotografii. Przedsięwzię- ponująca liczba wystaw i równie imponującie jest realizowane w ramach Stypendium ca liczba nagród są wystarczającą rekomenPrezydenta Miasta Lublin w kategorii upo- dacją nie tylko dla lubelskiej publiczności. wszechniania kultury. Projekt poprzez orga- Wystawę można oglądać do 8 lutego. (maz) nizowanie autorskich wystaw i prezentowanie ich w różnych przestrzeniach miejskich ma za zadanie promować i stymulować do działania lubelskie środowisko fotograficzne.

Aby nie być gołosłownym, galeria właśnie ogłasza konkurs na zorganizowanie indywidualnych wystaw fotograficznych. By wziąć udział w konkursie, nie trzeba być zawodo(Piotr Sztajdel) wym fotografem – wystarczy zaproponować magazyn lubelski 1[25] 2015

61

muzyka

Koncert FSC HOT ROD w Spirala Blues&Jazz Club

[W klubie, w Lublinie?

Kochaj mnie!] tekst Mateusz Grzeszczuk foto Krzysztof Stanek

B

udapeszt ma swój klub muzyczny o nazwie „Dziura”. Krzysztof Varga pisał, że przyjeżdżają tam depresyjni artyści, na których występy przychodzą podstarzali alternatywnowcy. To właśnie w tym miejscu muzyka prezentuje się w „muzealnej formie”, gdzie możesz cofnąć się o 25 lat. Jeżeli wylądujesz w Lublinie, to nie masz co liczyć na muzyczny powrót do korzeni. Nie z powodu braku „Dziury”, bo tego typu miejsc nie brakuje, ale line-up’u, który proponują kluby, imające się aranżacją miejskich koncertów. Organizatorzy i managerowie mają sporo do poprawy, chociaż i przebłysków nie brakuje.

Broń Boże nie do klubu

Nie wiem, kto stoi za modą organizacji koncertów w klubach, ale powinien pokutować do dziś dnia.

Zwabić studentów dosyć tanim biletem, opóźnić występ o długie godziny, postawić przy barze więcej alkoholowego asortymentu niż zwykle – biznes załatwiony. Niestety w przypadku przyjazdu gwiazd do lubelskich klubów zapomina się o dobrym na-

62

magazyn lubelski 1[25] 2015

głośnieniu (nie mylić akustyka z hydraulikiem), ciekawych wizualizacjach, wentylacji, szacunku do słuchaczy, a co ważne – do ich portfela. Biletowi naganiacze robią, co mogą, aby opchnąć bilety na wizyty przeciętnych artystów. Kluby zatrudniają hostessy, które wleją ci do szklanki nieco alkoholu, fotografowie zrobią zdjęcia w ramce, gdzieś ktoś

wystrzeli w powietrze konfetti, a na biuście zostawi vlepę. Muzyka oczywiście jest tu tylko tłem. Na tych wydarzeniach rzadko kiedy spotykasz prawdziwych sympatyków, ci akurat wolą zakupić bilet na „muzyczny spektakl”, który przygotowany jest specjalnie dla nich. Bez cycków w Shine, bufonady i fajerwerków w Cream’ie. Lublin ma parę przebłysków, ale jak to często bywa, panuje tu powszechne prześciganie się w pomysłach na organizację tematycznych imprez. Jakoby klubokawiarnia Komitet osiągnęła poziom legendarny, a młodsza siostra – Dom Kultury, w opinii wielu, „podkrada ciuchy” z szafy tej starszej. Ta z kolei nie ma niczego za złe i nadal zbiera wokół siebie o wiele starszą grupę wiernych klubowiczów. Popisowym wydarzeniem wydaje się być standardowe niedzielne karaoke, choć podobno po remoncie już nie ma tego samego klimatu.

Na imprezę dzień wcześniej koniecznie weź ze sobą termometr – osiągniesz stan „podgorączkowy”, a w środę – lepszą połowę na cykl „Kobiety wino śpiew”.

Jeżeli obserwujesz, co się dzieje na bieżąco – trafisz na szlagierową noc „Made in Poland”, „filmowe przeboje”, a nawet imprezę... „bez nazwy”. Komitet to także dobre miejsce na słuchanie multiinstrumentalisty Yamiego, już nie w towarzystwie Anny Marii Jopek, ale z własnym, nowym materiałem, który nie wybrzmiał nawet na ulicach Lizbony. Wizyta Portugalczyka zgromadziła ponad setkę słuchaczy, czyniąc Lublin tego wieczoru małą stolicą jazzu.

Jak wspomniałem – Dom Kultury celuje w młodsze pokolenie, które przychodzi chętnie i ciężko tu się dziwić. „Domówki” w DK to wydarzenia oparte na opatentowanych pomysłach, przemyślanej promocji i dobrym doborze artystów (Mela Koteluk, Rusowicz, The Dumplings, XxanaxX). Tutaj polecam rytmy z Afryki i Bałkanów – „Muzyka świata”, a dla tych bardziej „odpicowanych” cykl imprez „Faszyn From Raszyn”. Rodzeństwo, które nawzajem się pilnuje, na imprezie nie ucieka jedno od drugiego i prezentuje ciekawą kontrpropozycję dla „Melanżu na Bogato”, „Grubego Baletu” i półnagich panienek z plakatów, które informują, że „Będzie Niegrzecznie”.

Dla starszego pokolenia – koncerty z klasą

Tam bilety kończą się bardzo szybko i nie ma mowy o wbiciu się „na przypał”. Nie kupisz tam piwa, nie staniesz pod sceną i nie przybijesz piątki swojemu ulubionemu artyście. Jedyne, co jest od ciebie wymagane, to przekroczenie progu drzwi, wybranie wygodnego miejsca i wsłuchiwanie się w muzykę.

Teatr Stary po otwarciu prezentuje nam koncertowy program skierowany wprost dla starszej części publiczności. Tylko czasami mam wrażenie, że środy, dzień koncertowy, to czas spotkania z mimo wszystko – mało znanymi artystami, którzy często reprezentują lokalny szczebel. Gdyby tak dało się wycisnąć do końca możliwości tej instytucji, byłoby genialnie. A Teatr Stary stać na tego typu koncerty, w końcu nie z każdym miejscem w bliskiej komitywie jest laureat nagrody Grammy – Włodek Pawlik.

TS mógłby podjąć się działań przygotowania oferty dla młodych ludzi, których czasami tutaj brakuje.

Pytanie, czy to tylko ze względu na słabą promocję, czy inne muzyczne wydarzania w mieście? Jak

informują właściciele pewnego lokalu – Kamienica, w której się znajdujemy, nie pamięta, aby działo się tak wiele, jak teraz w Spirali. Jak śpiewa Indios Bravos: „Anioł gra reggae, diabeł – bluesa”. Demoniczne klimaty panują w Spirali bezustannie. Ciekawym wydarzeniem, które wytworzyło się wokół lokalu na Okopowej, jest „Spirala Live Music”, na którym nie zarabiają kokosów, a jedynie subtelnie zachęcają do wrzucenia „w czapeczkę” kilku złociszy. Klub też jako nieliczny wspiera lubelskich artystów, zapraszając na cykliczne granie z lokalnymi muzykami, np. Zbyszkiem Kowalczykiem czy Pawłem Błędowskim. Całkiem niedawno mogliśmy się zachwycić koncertem duetu Bill Barrett & Ryan Donohue w ramach „Independence Day”, oczywiście w Dzień Niepodległości.

Na mapie Lublina pojawiło się także nowe miejsce o specyficznej nazwie: Frutti di Mare. Przestrzeń, w której zaobserwujesz, że świat plastyków świetnie przenika się z tym muzycznym. – To nie tyle prywatne mieszkanie, co 300-metrowy dom z ogrodem, w którym będą odbywać się koncerty – dodaje założyciel Tomasz „Maped” Pizoń. Do Frutti zapraszamy miłośników łączenia muzyki alternatywnej z jazzem i ciężką elektroniką. Na bardziej wymagających czekają artyści reprezentujący dźwięki klezmerskie oraz etniczne (amerykańskie oraz wschodnioeuropejske).

Jak za starych, dobrych czasów?

Jedynym miejscem w Lublinie, które może zacisnąć pasa, jeżeli chodzi o promocję, jest Klub Graffiti.

Przypomina mi się stara filmowa „zasada” Andrzeja Wajdy – „film niezły czy słaby, szkoły i tak przyjdą”.

Myślę, że bez wahania można byłoby ją zastosować do obecnych działań najstarszego muzycznego klubu, który powstał w 1991 roku. Nie czuję się kompetentną osobą, aby oceniać klub przez pryzmat przeszłości, ale wchodząc do tego miejsca, nie czuję się, jakbym obcował z legendą. Wrażenie robi lista artystów, którą zespół klubu opublikował w dziale „Zagrali u nas”, jednakże kiedy przeglądam plan nadchodzących imprez, to w niczym nie przypomina mi tych legendarnych, ale nieco urojonych. Wydaje się, że Graffiti od jakiegoś czasu choruje na juwenaliowy syndrom, gdzie zapraszani są co roku artyści z tej samej paczki (Coma, Happysad, Ira). Mało nowości i premier, a samo miejsce stało się tylko standardowym koncertowym „szlakiem”, którego wypadałoby nie ominąć. Zdecydowanie przydałoby się więcej świeżości! Może tylko nie w kwestii wystroju, bo w tym zakresie Graffiti nie powinno się zmieniać.

Ba! Mogliby bardziej podkreślić, że znajdujemy się w miejscu o 23-letniej historii.

Trzy różne miejsca, trzy różne tradycje. Będą zawsze się ścierać, dopóty będziemy żyli w społeczeństwie stawiającym na piedestale różne gatunki i style muzyczne. Strategia klubów jest zawsze powiązana z zainteresowaniem, którego niby nie brakuje, ale zawsze mogłoby być znacznie większe. Lublin i tak nie ma na co narzekać, bo w porównaniu z innymi miastami przygotowuje dosyć ciekawe muzyczne propozycje; nie możemy też narzekać, że stale „omijają nas z premierami”. Schody rozpoczynają się dopiero w trakcie koncertu… magazyn lubelski 1[25] 2015

63

historia tekst Krzysztof Głaz-Gębura foto Paulina Daniewska

Koledzy z interny

D

ostałem maila od kolegi Witolda z Siedlec. O tym, że Gienek i koledzy z Włodawy organizują spotkanie internowanych. I podał link. Odpowiedziałem, że chętnie się spotkam, bo jest nas już coraz mniej. Było to pierwsze spotkanie po 33 latach. Wstyd. Nasze lubelskie „Biernaty” na to nie wpadły. Moja Najjaśniejsza Rzeczpospolita swój mit założycielski opiera na walce i cierpieniu tych ludzi, a nie zdobyła się na prosty gest, by ich zgromadzić w jednym miejscu. Powiedzieć im kilka ciepłych słów, że było warto. Dać order. Dać bigosu z cateringu. Zadbać o leczenie, godziwe warunki już jesiennego życia…

Spotkanie 15 grudnia 2014 roku zrobili moi koledzy z interny… No i dobrze. Wiadomo, co jest solą tej ziemi. Polska to nasz prywatny projekt.

i dobrze. Tu jest Polska. Zacharczał hymn z głośników. Bez kartek odśpiewaliśmy z pamięci wszystkie zwrotki.

xxx Pojechałem. Z córką Polką, która była 13 grudnia 1981 roku świadkiem mego aresztowania. Najpierw msza i występ miejscowych uczniów w kościele Serca Jezusowego. Program wzruszający. Bez zadęcia.

I lepszy od niejednego lubelskiego eventu. Poczty sztandarowe organizacji niepodległościowych. Na poważnie.

xxx Do wewnątrz wchodziliśmy za zaproszeniami i dowodami osobistymi. Młodzi oficerowie służby więziennej. Eleganccy, uprzejmi, ale stanowczy. To prawdziwe więzienie. Wspólne zdjęcie na pierwszym dziedzińcu. Jest nas tylko około 130 mężczyzn z 365 wtedy zamkniętych. Kilka dziewczyn internowanych w Gołdapi i kilku więźniów politycznych, w tym Halinka Komsta z Fordonu. Kilka żon z tych, co jak Achmatowa wyczekiwały nas na mrozie. Mury siedmiometrowe. Na nich zasieki. Broń ostra, wieżyczki. Nie, uciec nie było jak.

xxx Wyszliśmy na piechotę do więzienia. Do dziś działa. Ironia historii. Teraz jest ono przy ulicy Żołnierzy WiN, choć przecież nie zmieniło lokalizacji.

Wcześniej ulica nosiła nazwisko bandyty, co Polskę z Sowietami najeżdżał. Dobrze, że je wymazano.

Ktoś zakrzyczał – wsiadaj, kolego, do naszego busa.

Odsłonięcie tablicy. I znów żadnego oficjela. No

64

magazyn lubelski 1[25] 2015

xxx Przez drugi dziedziniec, obok spacerniaka, do świetlicy. Kilka nudnych referatów i wystąpień parlamentarzystów, co dbają o przyszłych wyborców.

I klawisze (służba więzienna) w białych rękawiczkach podają nam bigos w plastikowych talerzykach.

Przypomniały mi się nasze okrzyki z tamtego czasu: w rękawiczkach nas odniesiecie do Lublina! Nieprawda. Lubelskie liczyło wtedy niewiele ponad półtora miliona mieszkańców. Wystarczyło zamknąć 365 ludzi, by od Wisły po Bug, od Siedlec po Roztocze mieć spokój. Takie są prawidła socjologii… xxx Nieoczekiwane spotkania kolegów. Pamięć jest zawodna. Długo trzeba jej pomagać. Ale jest. Wieźli nas sukami z Lublina. Niektórych skutych. Niektórych boso. Wyrwanych od rodzin, od dzieci. Wpuszczono przez szpaler funkcjonariuszy w skórzanych płaszczach, z psami. Zdejmowanie obrączek, zegarków. Odciski palców. Krótkie, wyrywkowe wspominanie. A pałowanie ZOMO? A walenie ławkami w drzwi cel? Pamiętasz wizytę biskupa Mazura, biskupa Pylaka? Księży z kościoła garnizonowego w Lublinie? A pamiętasz, jak głośniki grały melodię: od włodawskich łąk nadleciał bąk… był to chyba hymn klawiszy. A pamiętasz po wizycie Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, gdy Janusz krzyknął po rurach (bo tak się niosły wiadomości): ‒ A ma ktoś puszkę anchois? Zabrzmiało trochę jak z Brunona Schulza. A pamiętasz…? xxx Ocalić od zapomnienia. A co z tymi, co mają społecznego Alzheimera? Wyszła książeczka z nazwiskami wszystkich internowanych. Dobrze. Wspomożenie pamięci. Bo Polska to jednak nie tylko projekt mój i moich kolegów. Wasz też. Mam nadzieję. magazyn lubelski 1[25] 2015

65

integracja

tekst Maciej Skarga

Ewa L

ato dwutysięcznego roku dla dziewiętnastoletniej Ewy Michalak było wyjątkowe. Poza nią bal maturalny, przy niej dyplom ukończenia lubelskiego Technikum Żywienia Zbiorowego, a przed nią bliskie perspektywy znalezienia pracy i mocnego wkroczenia w dorosłe życie.

(pod)

66

Jeszcze tylko wymarzony odpoczynek wakacyjny.

Potem jesienny wybór miejsca, w którym chciałaby wykonywać wyuczony zawód. I... całe jej dotychczasowe poukładane życie w ciągu kilku sekund przestało istnieć. Tuż przed Wigilią Bożego Narodzenia przeżyła wypadek samochodowy i uszkodzony kręgosłup spowodował bezwładność nóg. Dość długi pobyt w szpitalu sprawił, że powoli wykruszyli się znajomi, koleżanki i koledzy.

– I to było straszne – wspomina. – Nie myślałam jednak, że będzie gorzej. Przez długi czas nie docierało do mnie, że nie będę już mogła chodzić, nawet jeśli na razie nie czuję nóg. Zupełnie tego nie przyswajałam.

Poleżę, zdejmą gips i pójdę – myślałam. Kiedy kilkakrotnie odwiedzili mnie niepełnosprawni na wózkach i starali się podtrzymać mnie na duchu, nie chciałam z nimi zbytnio rozmawiać. Na wszelkie sposoby broniłam się przed wózkiem. W końcu jednak musiałam się na niego przesiąść. Był to najtragiczniejszy dzień w moim życiu.

Po wyjściu ze szpitala ciężko jej było się w tym wszystkim pozbierać. Mieszkała we wsi Piotrowice niedaleko Bychawy i odnosiła wrażenie, że każdy patrzy na nią z politowaniem. Przerażał ją wzrok ludzi. I chociaż dzisiaj wie, że mogła mylić się w tym osądzie, wtedy nie umiała myśleć inaczej. Chciała się zamknąć w domu. Wstydziła się wózka i swojej niepełnosprawności. I gdyby nie jej siostra, która czasem wręcz na siłę zabierała ją na spacery, na zakupy i nawet na imprezy, pewnie nigdy nie dostrzegłaby sensu życia. Największego „kopa”, jak sama powiada, dali jej jednak niepełnosprawni członkowie z Fundacji Aktywnej Rehabilitacji. To oni byli w szpitalu i potem także jej nie zostawili. Odwiedzali w domu, przekonywali, że można z tym żyć i wreszcie w 2007 roku zabrali na kurs prawa jazdy. Ukończyła go i poza zaliczeniem teorii, zdała egzamin praktyczny na fundacyjnym samochodzie marki Toyota przystosowanym dla niepełnosprawnych.

– W ten sposób przełamałam opory, jakie miałam po wypadku, żeby wsiąść do samochodu – stwierdza.

– Niebawem też, akurat w rocznicę mego wypadku, kupiłam swoje pierwsze auto od niepełnosprawnej dziewczyny. To mnie nakręciło. Zrozumiałam, że mogę w życiu egzystować i robić coś, co osoba sprawna. Auto

magazyn lubelski 1[25] 2015

dało mi dużą dozę niezależności. A kiedy w fundacji zaproponowano mi pracę w realizacji Projektu Państwowego Funduszu Rehabilitacji dotyczącego aktywizacji osób niepełnosprawnych – mogę śmiało powiedzieć, że odżyłam.

Na co dzień pracuje z niepełnosprawnymi. Są to ludzie zarówno po wypadkach, jak też i chorzy od urodzenia. Większość z nich porusza się na wózkach.

Jej podopieczni mieszkają dwadzieścia kilometrów od Lublina, a bywa, że i sto pięćdziesiąt. Nieprzerwanie dojeżdża więc do nich samochodem. Obecnie najstarsza pani w tej grupie ma sześćdziesiąt trzy lata, a najmłodszy chłopiec szesnaście. Pokazuje im, jak samodzielnie wykonać wiele czynności w domu, wejść i zejść z wózka, prowadzić samochód itp. Zmienia ich psychikę i pomaga podnieść się z krytycznego stanu, który podobnie jak ją, zwłaszcza na początku takiej niepełnosprawności, niemal każdego ogarnia.

Cieszy się, gdy stają się coraz bardziej samodzielni i odzyskują chęć do życia.

– Mnie kiedyś bardzo pomogli: siostra i niepełnosprawni z fundacji – podkreśla. – Teraz ja robię to samo. Każdemu, kto znalazł się w takiej sytuacji jak moja i moich kolegów, zawsze mówię, że nie jest to koniec świata. Naprawdę z tym można i trzeba żyć. Nikogo nie zapewniam, że w takim przypadku jest bardzo pięknie i kolorowo, bo to nie jest prawda.

Ale mówię, że mimo wszystko nie jest tak tragicznie do końca. Człowiek sam może sobie w jakiś sposób nakręcić swój dalszy ciąg życia. Nawet poruszając się na wózku.

Ewa Michalak jest kobietą szalenie aktywną.

Uwielbia jazdę samochodem. Uczestniczy w różnych imprezach, tańczy i bawi się znakomicie. Musi coś robić i być między ludźmi. Czasem sama się dziwi, jak tyle lat po wypadku mogła właściwie przesiedzieć w domu bez takiego kontaktu. Jest samodzielna i silniejsza niż w pierwszych latach poruszania się na wózku.

– Kim teraz jestem? Na pewno tą samą Ewą, którą byłam czternaście lat temu – stwierdza. – Przy tym Ewą, która się nie poddała i przez ostatnie lata pracy z ludźmi czuje się bardziej dowartościowana. Mam teraz swoje nowe życie i chcę je wykorzystać jak najlepiej. Oczywiście niczego w przyszłości nie przekreślam.

Także tego, że będę miała swoje dzieci. Uważam tylko, że póki można, trzeba robić swoje, a na wszystko przyjdzie czas.

pedagog

Mierzyć, ważyć i testować, czyli edukacyjna taśma Taylora

W

latach (nie tak dawnych przecież), gdy ja i moi rówieśnicy w eleganckich sztambuchach wymienialiśmy złote myśli, szczególnie jedna święciła triumfy i dzierżyła laur zwycięstwa. Kaligrafując i zdobiąc rysunkami, wpisywaliśmy radę życiową Ignacego Balińskiego: „Chcesz być kimś w życiu, to się ucz,/Abyś nie zginął w tłumie;/Nauka – to potęgi klucz,/W tym moc, co więcej umie”.

Jestem nauczycielką i nie mogę umniejszać roli nauki w życiu człowieka, ale od tamtej pory minęły lata świetlne, w każdym razie z perspektywy powszechnej edukacji. Sir Ken Robinson twierdzi nawet, że „w przedwczorajszych szkołach wczorajsi nauczyciele uczą dzisiejszych uczniów rozwiązywania problemów jutra”. Herezja? Nie do końca. Profesor uważa (a za nim całe grono naśladowców), że współczesny świat wymaga nowych rozwiązań i nowego paradygmatu, a tymczasem kaganek oświaty nie płonie jasnym i czystym ogniem. Nadal tkwi w epoce industrialnej, w kulturze umysłowej oświecenia i w warunkach ekonomicznych rewolucji przemysłowej. Edukacja przypomina taśmę, na której siedzą dzieci tego samego rocznika, a na jej końcu są pakowane jak bombki choinkowe, sprawdzana jest ich miara, waga, kolor itp., czyli wszystko to, czego wymaga, a właściwie za co zapłaci nabywca. Na pudełku zawsze znajduje się pieczęć z datą produkcji. Tak kolejne roczniki opuszczają szkoły. Za nami pierwszy semestr, ale przed nami kolejne egzaminy. Ogromna rzesza, w tym większość rodziców, a nawet (o zgrozo!) część nauczycieli wierzy, że wyniki egzaminów testowych odzwierciedlają rzeczywisty poziom wiedzy i umiejętności naszych uczniów. Gorzej, gdy tę „prawdę objawioną” powtarzają dziennikarze, a truchlejący ze strachu urzędnicy grożą palcem tym placówkom, które nie znalazły się na szczytach rankingów układanych przez prasę.

Takie instrumentalne podejście deprecjonuje tymczasem inne niż sukces egzaminacyjny źródła motywacji do nauki i inne niż egzamin efekty pracy szkoły.

Jest to niesprawiedliwe wobec uczniów i nauczycieli.

Jest też szkodliwe dla systemu edukacji. Wszyscy jego uczestnicy zostają przymusowo wprzęgnięci w mechanizm „wyścigu szczurów” organizowany przez państwo w całym majestacie prawa. Sukces jednych staje się porażką drugich. Niestety, system przeterminował się. Dobre wykształcenie nieko-

niecznie gwarantuje dobrą pracę, choć dyplom nie stanowi tu istotnej przeszkody. Widziałam genialne chińskie dzieci, mistrzów olimpiad matematycznych, zdobywców dyplomów i medali, którzy na rynku pracy nie mają większych szans. Po ukończeniu szkoły są doskonałymi pracownikami – karnymi, niezawodnymi, ale niezdolnymi do innowacyjności, chłonności informacyjnej i współpracy. Ich mentalność ...w (a i kompetencje) tkwią w cywilizacji przedwczorajszych agrarnej wytwórczości opierającej się szkołach na produkcji gniazdowej, gdy jeden wczorajsi człowiek tworzy wszystkie elementy danego produktu – w tym przypadku nauczyciele wiedzy. I jeszcze mały szczegół. Ucznio- uczą wie chińskich szkół wypadają najlepiej dzisiejszych w testach PISA, ale są też najsmutniejszymi uczniami na świecie. Szkoła uczniów zabiła ich kreatywność, uczenie się rozwiązywania pozbawione waloru współpracy, zdo- problemów minowane przez rywalizację, stało się jutra... udręką prowadzącą do najwyższego odsetka samobójstw wśród egzaminowanych nastolatków. Nawet jeśli przebrną przez gęste sito selekcji, to najczęściej są podwładnymi swoich europejskich rówieśników. To smutna konstatacja, ale optymistyczne jest zawsze to, co nas czeka w przyszłości, o ile w porę zrozumiemy, że taki czy inny wynik testu nie jest obrazem naszego dziecka. „Szkoła to nie jest fabryka. Tu się żywe dzieci uczy” – podkreśla profesor Turski. I podsumowuje, „że w szkołach w końcu uczy się dziecko, a nie przedmiotu”. Chciałabym, aby zarażeni wirusem testomanii rodzice znaleźli na tę chorobę skuteczne lekarstwo, nie kultywowali potęgi cyferek i nie oddawali im czci. Dobrze, gdyby patrzyli z mądrym krytycyzmem na swoje dziecko i dostrzegali niedoskonałości tego systemu. Czas go zrozumieć i pokonać.

Wszystkim nam życzę powodzenia! magazyn lubelski 1[25] 2015

67

kuchnia

O gùmiklyjzach i bombonach

G

dzie Rzym, gdzie Krym? ‒ ongiś powiedzenie karczemne, zapytanie gdzie, przy którym trakcie stoją karczmy o tych geograficznych nazwach. Odezwanie to szybko stało się synonimem nieosiągalności, braku komunikacji, określeniem miejsc, które nie mają ze sobą nic wspólnego. Tak jak Śląsk i lubelskie ‒ gdzie Rzym, a gdzie Krym. A jednak!

Przyglądając się zadymom i perturbacjom rządowo-związkowo-górniczym na Śląsku pomyślałem sobie, jak by to było, gdyby górnicy Bogdanki zaczęli terroryzować Łęczną i Puchaczów, a na ulicach Lublina urządzali sobie nieustanne mitingi z orkiestrą górniczą i obowiązkowym paleniem opon na Krakowskim Przedmieściu lub placu Łokietka. Chyba moja wyobraźnia nie jest aż tak wybujała, bym taki obrazek sobie wymyślił. Tak, tak, to pierwszy związek: tu i tam mamy górników, tylko że u nas kopalnie i kopanie węgla się opłacają, a śląski węgiel to my opłacamy z całym społeczeństwem. Jak dobrze pójdzie, to niebawem pod Rejowcem powstanie kopalnia węgla kamiennego, a w gminie Niedźwiada i pod Parczewem kopalnie bursztynu ‒ zainteresowanie biznesu jest coraz większe.

Drugi bardzo ważny związek to ulubienie tam i tu klusek z dziurką. Śląska Wikipedyjo pomaga nam poznać u źródeł te wspaniałe kluseczki. . Ślůnske kluski Ślůnske klůski (gůmiklyjzy, dolnośl. Schläsche Kließla) – sům to klůski robjůne s kartofli uůnczonych we czyńśćach 3:1 s kartofylmyjlym, kulane na uokrůngło s dźurkům, warzůne we uosolůny gorki wodźe. Jy śe je kej przidowka do wusztowego kustu ze zouzům (czynsto s roladům), czasym kej grůndkust ze wytopjůnym szpekym. Sům uůne wywołanym jodłym we Wjyrchńym Ślůnzku (bez Ślůnska Ćeszyńskigo), kaj sům dwje zorty ty szpajze. Jednům sům klůski bjołe, zrobjůne yno s warzůnych kartofli a kartofylmyjlu. Drůgům, to sům klůski czorne, kej do kartofli a kartofylmyjlu dodowo śe tyż we 1/3 surowe tarte kartofle.

Dla wygody napiszę przepis jeszcze raz tylko po lubelsku Kluski z dziurką czyli śląskie Składniki: ile chcesz ziemniaków, mąka ziemniaczana tyle ile potrzeba, 1 jajko (opcjonalnie), sól

68

magazyn lubelski 1[25] 2015

Przygotowanie: Gotujemy ziemniaki w mundurkach, ciepłe obieramy ze skórki, przeciskamy przez praskę i zostawiamy do przestygnięcia. Ugniatamy je w misce lub garnku.

Masę dzielimy na 4 części i jedną ćwiartkę wyjmujemy i rozsmarowujemy na pozostałych trzech. Puste miejsce wypełniamy „na równo” mąką ziemniaczaną. Wyrabiamy ciasto. W wersji na bogato dodając jajko.

W garnku zagotowujemy osoloną wodę. Z ciasta lepimy lekko spłaszczone kuleczki z dziurką w środku (bez dziurki to są pyzy, a nie śląskie kluski, a omasta albo sos nie ma gdzie się zatrzymać). Wrzucamy do wrzącej wody. Gotujemy, aż wypłyną. Podajemy ze słoniną i skwarkami lub sosem. Zestaw tradycyjny to: gůmiklyjzy, modra kapusta i rolada wołowa. Obowiązkowy obiad mojego brata Danka, kiedy bywa w Katowicach w interesach.

Trzecim niemniej istotnym „łącznikiem” jest to, że województwo lubelskie wraz z województwem śląskim „konkuruje” w ilości zarejestrowanych produktów tradycyjnych i regionalnych. W rankingu przewodzi podkarpackie (177), śląskie ma 137, a lubelskie 132 zarejestrowane produkty. Można by rzec, że idziemy łeb w łeb.

Kiedy planowałem tekst tego felietonu, miałem napisać o bombonach; kanoldach mlycznych, amolokach czy kopalniokach. Byłoby o tytach i inszych maszketach, ale dotarła do mnie przykra wieść. Nie żyje Jan „Kyks” Skrzek. Muzyk zmarł w czwartek rano (29 stycznia 2015) w szpitalu w katowickiej Ligocie. Bluesman trafił po udarze mózgu do szpitala tydzień wcześniej. Jan Skrzek znany był przede wszystkim z występów ze Śląską Grupą Bluesową.

Współpracował również z SBB, Elżbietą Mielczarek, swoim bratem Józefem Skrzekiem i grupą Dżem.

Tworzył po śląsku i o Śląsku. „Kyks” śląskość podkreślał niemal w każdym swoim utworze. Po pierwsze dlatego, że śpiewał gwarą. Wiele tekstów nawiązywało też do śląskiej tradycji i codzienności mieszkańców regionu. Miał 61 lat. Spotkaliśmy się kilkanaście lat temu po świetnym bluesowym koncercie, który odbył się przy okazji spotkania kolędowego w nowo otwartej karczmie w Obszy. Wieczorek po koncercie był bardzo udany...

Janek „Kyks” Skrzek ‒ To był chłop!

Powodzenia i smacznego.

Wernisaż na zamku

W

(pod)

stulecie urodzin artysty w Muzeum Lubelskim otwarta została wystawa obrazów Edwarda Nadulskiego, malarza pochodzącego z Lubelszczyzny i związanego z Lublinem. Kilkadziesiąt płócien z pejzażami, aktami, portretami oraz malarstwem abstrakcyjnym zapełniło kolorem, światłem i rozmachem pędzla sale wystawowe na Zamku Lubelskim. Sprawczyniami tego artystycznego święta były kurator wystawy Dorota Kubacka oraz córka artysty Eliza Nadulska, która użyczyła większość z prezentowanych tu prac. To również pierwsza monograficzna wystawa, którą otwierała nowa dyrektor muzeum Katarzyna Mieczkowska-Czerniak. Przy okazji warto nadmienić, że do pięknie wydanego albumu wstęp napisał prof. Lechosław Lameński.

I tym razem wernisaż w Muzeum Lubelskim zgromadził liczne grono pasjonatów sztuki. Szkoda tylko, że wśród nich było tak mało młodych ludzi i nowych twarzy. Ale wszystko jest do nadrobienia ‒ wystawa będzie czynna do 15 marca. (maz)

W gościnie u Księdza Rektora

N

(Tomasz Koryszko)

zaprosili nas

a zaproszenie Jego Magnificencji ks. prof. Antoniego Dębińskiego odbyło się tradycyjne, noworoczne spotkanie władz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II z redaktorami naczelnymi lubelskich mediów. W gościnnych progach liczącego sobie prawie 100 lat uniwersytetu stawili się niemal wszyscy zaproszeni. Rzadka to okazja do porozmawiania przy filiżance aromatycznej kawy o tym, co interesującego dzieje się na uczelni, a także o planach na najbliższy rok oraz o wzajemnej współpracy. To również nie tak częsta sytuacja dla szefów mediów – spotkać się ze sobą w tak kameralnym gronie.

Co ciekawe, wśród redaktorów naczelnych znajduje się spore grono absolwentów KUL. LAJF często informuje o wydarzeniach związanych z uniwersytetem – w wersji papierowej magazynu, na stronie www.lajf.info i w mediach społecznościowych. (gs)

magazyn lubelski 1[25] 2015

69

Koncert „Podziel się Radością”

P

(Kornelia Paluszkiewicz)

zaprosili nas

adaczka to choroba przewlekła i o złożonej naturze, przez swoją nieprzewidywalność często prowadzi do wykluczenia społecznego. Stowarzyszenie Wyrównywania Szans „Radość” pomaga z nim walczyć, a przede wszystkim bierze pod opiekę osoby chorujące na epilepsję, a także ich rodziny. Noworoczny Koncert Charytatywny „Podziel się Radością” to jeden z przejawów ich działalności. Wydarzenie, które miało miejsce w Klubie Studenckim Kazik w Lublinie, zostało zorganizowane przy współudziale Erasmus Student Network UMCS LUBLIN – lubelski odział ESN. Wystąpiły zespoły Z Okna Bloku (rap, funky) i coverowy Strefa oraz wokalistki – Vladyslava Kolodii i Katherine Kozlova. Odbyła się również aukcja charytatywna, podczas której można było zlicytować m.in. wejściówki na koncerty, vouchery do kina, restauracji, filharmonii, udział w profesjonalnej sesji zdjęciowej czy bilet na galę MMA. Hitem licytacyjnym okazały się randki z Erasmusami i członkami ESN UMCS. Całkowity dochód z imprezy został przekazany na pomoc podopiecznym Stowarzyszenia „Radość”. (abc)

70

magazyn lubelski 1[25] 2015

Nocna Dycha

R

(Przemysław Gąbka)

ekordowa liczba uczestników, bo aż 1107, wystartowała w Trzeciej Dysze do Maratonu Lubelskiego. Aż tylu zawodników do udziału prawdopodobnie zmotywował fakt, że bieg połączony był z imprezą charytatywną. Zbierano środki na leczenie 18-miesięcznego Jasia Karwowskiego, chorego na nowotwór oka. Trasa nocnego biegu wiodła ulicami Lublina.

Dyrektor biegu Piotr Kitliński wytyczył trasę rozpoczynającą się przed rondem na ul. Zana, a kończącą się w hali Globus. Najszybszy był Ukrainiec Andrzej Starzyński, który biega w barwach puławskiego Chemika Novy. Na metę wbiegł po 32 minutach i 17 sekundach. Oprócz biegaczy w biegu wystartowali również przedstawiciele innych dyscyplin, a liczną reprezentację wystawili m.in. sędziowie piłkarscy. Kolejne Dychy do Maratonu to nie tylko atmosfera zdrowej rywalizacji, ale również możliwość spotkania wielu pasjonatów biegania. Na mecie uczestnicy umawiali się już na kolejne sportowe emocje, ale to będzie miało miejsce dopiero w kwietniu. (abc)

zaprosili nas

ART INN

R

(Paulina Daniewska)

ynek sztuki to trudna sprawa. Nigdy nie wiadomo, czy dzieło przypadnie do gustu potencjalnemu odbiorcy i czy zechce je nabyć. Stworzenie miejsca, gdzie nabywca ma do czynienia z szerokim wyborem różnych rodzajów twórczości artystycznej, bez podniosłej atmosfery, a wręcz z lekko kupieckim rumorem w tle, to warunki zgoła inne. A taką postać miały zorganizowane po raz pierwszy w Lublinie Targi Sztuki ART INN. Do Galerii Labirynt 16 i 17 stycznia przybyły rzesze oglądających. ART INN to połączenie wydarzenia kulturalnego z promocją artystów, a także forma spędzenia wolnego czasu.

Nowa formuła tego typu przeglądu umożliwia zestawienie prac twórców stosujących różnorodne techniki: od malarstwa przez grafikę, rzeźbę po video art czy instalacje, a także odpowiedź na bardzo popularne wydarzenia targowe, koncentrujące wyroby użytkowe czy modę, na których sztuka – w podstawowym znaczeniu tego słowa – nie do końca może się odnaleźć. Targi rokują pozytywnie i możemy liczyć na kolejne edycje. Łącznie sprzedało się kilkadziesiąt prac, powstało też kilka zleceń. Ale przede wszystkim ART INN należy potraktować jako doskonalą okazję dla przedstawienia młodej obiecującej sztuki. (abc)

Tanecznie w Nowy Rok

P

(sta)

onad 15 000 osób wzięło udział w roztańczonej nocy sylwestrowej, jaka miała miejsce w Lublinie. Nowością były cztery sceny muzyczno-taneczne, a nie jak do tej pory jeden koncert organizowany na placu Litewskim. Tym razem na placu widownię rozgrzewały gorące rytmy kubańskiej salsy. W Muszli Koncertowej w Ogrodzie Saskim zagrał lubelski zespół Chonabibe, zaś w Centrum Kultury bawili się wielbiciele swingowo-jazzowych klimatów w wykonaniu Czarnych Lwów z Przedmieścia i francuskiego zespołu Umlaut Big Band. Z kolei podziemiami CK zawładnęli miłośnicy alternatywnych brzmień. W myśl hasła „Lublin tańczy” swoje siły zjednoczyły lubelskie szkoły tańca, dzięki którym można było nauczyć się jeszcze kilku podstawowych kroków, a także obejrzeć pokazy taneczne mistrzów. W przeciwieństwie do innych miast w Polsce, w których postawiono na koncerty liczące każdorazowo ponad 100 tysięcy uczestników, pomysł z kameralnymi potańcówkami sprawdził się. Zwłaszcza jeśli chodzi o zróżnicowane wiekowo grupy odbiorców, a także klimatyczny muzyczny spacer po mieście. Było sympatycznie, inspirująco i przede wszystkim inaczej. A plac przed Centrum Kultury, ubrany w dekoracyjne lampiony, wyglądał niemal jak Ulica Krokodyli ze „Sklepów Cynamonowych” Brunona Schulza. (maz)

magazyn lubelski 1[25] 2015

71

zaprosili nas

Kolęda charytatywnie

W

(Piotr Jaruga)

święto Trzech Króli w ramach Festiwalu Bożego Narodzenia 2014 odbył się charytatywny koncert „Kolęda dla każdego”. Na scenie pubu „U Szewca” wystąpili m.in. Natalia Wilk, Michał Ostrowski, Lubelska Federacja Bardów, zespoły Circle of Bards, GATE, Pawkin, Gospel Project oraz pomysłodawca koncertu Tomasz Korpanty. Licznie przybyli goście mieli okazję wysłuchać zarówno tradycyjnych kolęd, jak i pieśni bożonarodzeniowych z różnych stron świata. Świąteczna atmosfera sprzyjała udanej licytacji przedmiotów na rzecz Fundacji Koocham, która planuje wybudowanie przedszkola w Izabelinie pod Warszawą przeznaczonego dla dzieci z całej Polski, a które dotknęła niepełnosprawność sprzężona. Zlicytowano m.in. ilustrowany album podsumowujący historię zespołu Bajm z autografami członków grupy oraz przekazany przez lubelskiego barda Jana Kondraka puchar za zdobycie pierwszego miejsca w I Maratonie Lubelskim. Jak twierdzą organizatorzy, rzeczywiście była to kolęda dla każdego – ze swym uniwersalnym przesłaniem czynienia dobra i niesienia pomocy potrzebującym. (tom)

72

magazyn lubelski 1[25] 2015

Jubileusz złotników

W

(fó)

ydaje się, że nie ma lepszego miejsca na tego typu jubileusz. W Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu Dolnym zostały zainicjowane obchody 25-lecia istnienia ogólnopolskiego Stowarzyszenia Twórców Form Złotniczych. Zaprezentowana tu wystawa STFZ XXV to blisko 200 prac, 100 plansz ze zdjęciami biżuterii i obiektów oraz prezentacje multimedialne dokumentujące działania edukacyjne i popularyzatorskie stowarzyszenia.

Choć mamy możliwość oglądania głównie prac współczesnych, ale jest to ciekawa retrospektywa w kontekście rozwoju całej polskiej sztuki złotniczej. – Nie wyobrażaliśmy sobie innego miejsca na naszą jubileuszową wystawę niż Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu Dolnym – jedyne takie w Polsce – podkreślił podczas otwarcia Marcin Tymiński, prezes STFZ. Prezentacja niebanalna i mocno inspirująca. (maz)

zaprosili nas

Orszak Trzech Króli

Z

(sta)

roku na rok coraz więcej miejscowości przyłącza się do celebrowania święta przypadającego na 6 stycznia, organizując wówczas Orszak Trzech Króli. W tym roku orszak przeszedł ulicami aż 330 polskich miast. Scenariusz wydarzenia łączy uczestników nawet w najodleglejszych lokalizacjach. Kolędując, towarzyszą oni w drodze do szopki betlejemskiej trzem mędrcom ze Wschodu. Jest barwnie, mistycznie i widowiskowo.

Nie bez znaczenia pozostaje również pierwiastek lokalny, który przejawia się m.in. w strojach uczestników. W Lublinie w orszaku udział wzięło aż kilka tysięcy osób. Kolorowy korowód przeszedł z placu Zamkowego przez al. Tysiąclecia, ul. Lubartowską, Świętoduską, deptak oraz ul. Królewską. Każdorazowo kulminacyjnym momentem jest pokłonienie się małemu Dzieciątku Jezus oraz Świętej Rodzinie, a później wspólne kolędowanie. Orszak jest nawiązaniem do tradycji wystawiania jasełek ulicznych. Organizowany jest w m.in. w Hiszpanii i Meksyku. W Polsce ma krótką tradycję, ale jak widać, szybko zyskał wielu sympatyków. (abc)

Urodziny Hotelu Ilan

P

(kaw)

ierwsze urodziny Hotelu Ilan, który działa w dawnej Jeszywas Chachmej Lublin w Lublinie przy ul. Lubartowskiej 85, już za nami. Na zaproszenie Henryka Kozłowskiego zarządzającego spółką, która kieruje hotelem, przybyli znakomici goście.

Nie mogło zabraknąć wykwintnej kuchni, klezmerskiej muzyki, długich rozmów i oczywiście okazałego tortu. Uroczystość przypadła w Chanukę – żydowskie Święto Światła. Działający od roku hotel ma już cztery gwiazdki, a goście chwalą sobie standard pokoi, obsługę i szefa kuchni, który zaprasza na specjały kuchni żydowskiej i staropolskiej. Restauracja The Olive oferuje również dania koszerne oraz jedną z najciekawszych kart win w Lublinie. Lubelska jesziwa została wzniesiona w 1930 roku. Przetrwała wojnę i do 2005 roku służyła Akademii Medycznej. Obecnie w budynku oprócz hotelu mieszczą się także zrekonstruowana synagoga i rytualna mykwa. (ms)

magazyn lubelski 1[25] 2015

73

luty 2015 Ich debiutancki album, ‘Parts of The Entirety’ wypuszczony na rynek międzynarodowy pod szyldem Cuneiform Records, otwiera nowe terytoria skłaniając ku sobie namiętność narracji jazzu i silne folkowe zacięcie.

6 lutego LUBLIN

Wystawa Doroczna Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego

Pałac Parysów, ul. Przechodnia 4, godz. 18.00.

20 lutego LUBLIN

Było sobie miasto. Otwarcie wystawy fotograficznej oraz prezentacja albumu Oleksandry Rodczenko

ACK UMCS „Chatka Żaka”, ul. Radziszewskiego 16, godz. 18.00.

19 lutego 14 lutego LUBLIN

Warsztaty cyjanotypii

Centrum Kultury w Lublinie, ul. Peowiaków 12, godz. 13.30.

LUBLIN

Kryminalne czwartki – spotkanie z Wojciechem Chmielarzem

Radio Lublin, ul. Obrońców Pokoju 2 (Studio Muzyczne), godz. 18.00.

6 lutego

21 lutego

LUBLIN

LUBLIN

Wernisaż wystawy grafiki komputerowej Sławomira Walencika

Rocket Festiwal 2015

Wojewódzki Ośrodek Kultury, ul.

Dolna Panny Marii 3, godz. 18.00

19 lutego Musical ZORBA

6 lutego CHEŁM

Wernisaż wystawy „Pocztówki z Polski” Anny Wolskiej

Galeria Atelier, ul. Lwowska 24, Chełm, godz. 18.00.

15 lutego LUBLIN

Koncert Macieja Maleńczuka z zespołem Psychodancing

Centrum Kongresowe Uniwersytetu Przyrodniczego, ul. Akademicka 15, godz. 17.00.

LUBLIN

Centrum Kongresowe Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, ul. Akademicka 15, godz. 20.00.

Wielka, słodko-gorzka pochwała życia – mimo cierpień i bólu, które przynosi każdemu z nas obok radosnych uniesień i doświadczenia miłości. Piękne i świetnie zaśpiewane piosenki, budzące podziw układy taneczne, fascynujące obrazy sceniczne – to wszystko składa się na pierwszy broadwayowski musical, zrealizowany na bielskiej scenie. Na widowisko, którego rozmach może oszałamiać.

Hala Globus, Kazimierza Wielkiego 8.

Kolejna odsłona Rocket Festiwalu, w 2015 roku ciesząca się coraz większą popularnością impreza odbędzie się w Warszawie, Lublinie, Szczecinie, Poznaniu i Gdyni! Od 20 lutego do 7 marca w tych pięciu miastach zobaczyć będzie można czołówkę polskiej sceny rockowej. W ramach Rocket wystąpią m.in. Pidżama Porno, Hey, Happysad i Luxtorpeda.

28 lutego LUBLIN

Mecz Gwiazd Tauron Basket Ligi Kobiet 19 lutego Cavaliada Lublin

7–8 lutego

18 lutego

LUBLIN

LUBLIN

Teatr Enigmatic, „Boeing, boeing czyli latające Koncert zespołu Tatvamasi Teatr Stary w Lublinie, ul. Jezuicka narzeczone” KUL, al. Racławickie 11, godz. 18.00

74

18, godz. 19.00

magazyn lubelski 1[25] 2015

LUBLIN

Targi Lublin SA, ul. Dworcowa 11 Po raz trzeci. Wydarzenie zaplanowane w Lublinie jest częścią cyklu CAVALIADA Tour – pucharowych zawodów o charakterze sportowym.

Hala Globus, Kazimierza Wielkiego 8, Reprezentacja Polski zagra z najlepszymi zagranicznymi koszykarkami.

Podczas meczu przewidziano wiele dodatkowych atrakcji. Wystąpią finaliści programu „Mam Talent” oraz zaprezentowany zostanie pokaz laserowy.