InfoMACEF br 210 by MACEF

ЦЕНТАР ЗА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ НА МАКЕДОНИЈА

Број 210

Септември 2020

МАЦЕФ промовира енергетска ефикасност и почиста животна средина Во овој број:

     

Од уредникот Активности на МАЦЕФ Новости од Македонија и светот Занимливости Корисни web-адреси Манифестации

OД УРЕДНИКОТ Почитувани колешки и колеги, членови и симпатизери на МАЦЕФ! Започна есента, но нашите активности за заштита на околината и енергетската ефикасност не се намалија. Впрочем, почнува грејната сезона и подготовките околу истата, па затоа и нашите членови и вработени се многу активни. Во овој број ќе читате:  Од уредникот  Активности на МАЦЕФ  Новости од Македонија и светот  Занимливости  Корисни web-адреси  Манифестации Секое добро, До читање со следниот број

Јасминка Димитрова Капац ЗА МАЦЕФ МАЦЕФ е доброволно научно здружение, коешто нуди услуги и стручни знаења од областа на енергетиката и заштита на животната средина во Република Македонија и пошироко. МАЦЕФ е член на: - ЗЛЕК – Заедница на лиценцирани енергетски контролори - мрежата managenergy формирана од страна на European commission DG Energy and Transport www.managenergy.net - Асоцијацијата на Консултантски организации - на РЕЕЕП, официјален партнер на Sustainable Energy Europe - член на Деловниот совет на Универзитет Американ Колеџ Скопје

Активности на МАЦЕФ МАЦЕФ ја започна општина Аеродром

изработката

на

програмата

за

Здружението Центар за енергетска ефикасност на Македонија – МАЦЕФ, започна со изработката на програмата за енергетска ефикасност на општина Аеродром. Она што е карактеристично за овој договор, е тоа што Општината Аеродром, покрај програмата за енергетска

ефикасност, ќе изработи и детални енергетски контроли на своите објекти, пропратени со Сертификати за енергетски карактеристики на зградите и термовизиски снимања. Покрав веќе применетите мерки, како поставени сончеви термални колектори на повечето објекти, подно греење, термостатски вентили и заменети прозорци и фасади, со овој чекор, општината Аеродром го потврдува своето лидерско место кога станува збор за енергетската ефикасност на нивните објекти. Изработката на оваа програма е во почетна фаза, па затоа, читајте повеќе на оваа тема во нашиот нареден број. (СП) Kараван за поттикнување на претприемачко образование кај младите

Во изминатиот месец, МАЦЕФ одржа караван за поттикнување на претприемачко образование кај младите, преку кој беа организирани 12 обуки низ Македонија и на кои присуствуваа повеќе од 300 лица. Успешен караван за поттикнување на претприемачко образование кај младите, повеќе од 300 млади лица ги проследија 12те обуки низ Македонија во период од три седмици. Не изненадија со масовно присуство, информираност за трендови и мотивираност за основање сопствен бизнис. Се пријавуваа самостојно, или преку средните училишта, на ФБ, на мобилен и на маил, ниту еден немаше присилно дојден. За поздравување! Најмногу ме изненади, позитивно, што не држеа мобилни во рацете за време на предавањата. Си држевме дистанца, работевме на отворено, и се покажа дека просторот не е пресуден кога знаење и вештини за бизнис се во прашање. Дури, и ни се оствари желбата буквално на езеро да држиме обука во Ресторан Канео. Им благодариме на колегите што помогнаа за збогатување на содржините и предавањата: Филип Ивановски, Елена Бундалеска, Марика Башеска, Снежана Мојсовска Саламовска, како и претприемачката-повратник од САД, Драгана Огненовска за инспиративната сторија. Обуките беа под покровителство на Агенција за поддршка на претприемништвото на Република Македонија. Одлична поддршка дадоа Junior Achievement и Љупка Панчевска. (СП, МД) Фонд за зелен развој (GGF – Green for Growth Fund)

Здружение МАЦЕФ

- Скопје е техничка поддршка за ЕКО

Имате желба за соработка? Ве молиме контактирајте нé на: МАЦЕФ – ул. Н. Парапунов 3а/52, 1000 Скопје, Тел. 02 3090 178 Факс 02 3090 179, e-mail: macef@macef.org.mk www.macef.org.mk Следете нé и на MACEF Facebook

ИНФОМАЦЕФ 207/208

кредитите кои ги нуди ХАЛКБАНК, а се овозможени од кредитната линија GGF - Green for Growth Fund ili ГГФ - Зелено за развој! ЕКО кредитите се наменети за физички и за правни лица за финансирање проекти од енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија, намалување на емисијата на јаглерод двооксид, подобрување на животните услови преку промена на топлинската изолација, врати и прозорци, нови системи за греење итн. За повеќе информации обратете се во Центарот за енергетска ефикасност на Македонија-МАЦЕФ на телефонот 3090 178 или eлектронската пошта d.dimovska@momee.org.mk. ДТ ИЗРАБОТУВАМЕ ЕНЕРГЕТСКИ КОНТРОЛИ Издаваме СЕРТИФИКАТИ ЗА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ Издаваме Потврди за исполнување на барања за минимални енергетски карактеристики, потребни за вадење градежна дозвола. Приготвуваме ПОТВРДИ за станови кои треба да се понудат на пазар за продажба или изнајмување. Изработуваме и помагаме при подготовка на Програми и Акциони планови за енергетска ефикасност на општините усогласени со обврската која произлегува од Законот за енергетика. ТЕРМОВИЗИЈА - СНИМАЊЕ СО ТЕРМАЛНА КАМЕРА

Снимање на објекти на терен, анализа и извештај. Информации на тел.: 02 3090 178 или macef@macef.org.mk МОМЕЕ - Македонска oпштинска мрежа за енергетска ефикасност ЗАЧЛЕНЕТЕ СЕ - ЗДРУЖЕНИ СМЕ ПОСИЛНИ! Повластена цена за изработка на Програм и Акционен план за ЕЕ. За членовите – бесплатни совети и помош !

Новости од Македонија

Виртуелна конференција „Енергетика 2020“ ќе се одржи на почетокот на октомври Во организација на македонското здружение на енергетичари ЗЕМАК и годинава на 1 и 2 октомври ќе се одржи меѓународната конференција „Енергетика 2020“, но овој пат со преседан заради околностите предизвикани од здравствената криза предизвикана од COVID 19, конференцијата ќе се одржи во Webinar формат. На дводневната конференција пријавени се повеќе од 50 учесници кои ќе презентираат над 30 труда од различни енергетски области. И годинава ЗЕМАК доби поддршка од домашните енергетски компании, а со воведно обраќање на присутните ќе се обрати и м-р Ева Шуклева, генерална директорка на А.Д. МЕПСО. Во наредниот број, ќе ве известиме како помина оваа конференција, на која се надеваме дека ќе земете активно учество. И покрај сите околности, оваа традиција продолжува и оваа година, безбедно и со активно учество на сите засегнати страни во областа на енергетиката, енергетската ефикасност и обновливите извори на енергија. Повеќе

Страница 2

НЛБ Банка со нови кредитни продукти за поддршка на конкурентноста и енергетската ефикасност НЛБ Банка со Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) минатата недела потпишаа договор за финансиски пакет кој е составен од две кредитни линии во вкупна вредност од осум милиони евра. Овие нови кредитни линии се дел од Програмата за поддршка на конкурентноста и Програмата за финансирање на зелена економија (GEFF) и се наменети за правни и физички лица со цел да им обезбедат соодветната поддршка за инвестиции за енергетската ефикасност и подобрување на конкурентноста. Во рамки на кредитната линија за енергетска ефикасност која е наменета за физички лица, НЛБ Банка воведе два кредитни продукти за поддршка на инвестициите во зелени технологии и тоа: ЕнергоПотрошувачки кредит за енергетска ефикасност, на износ до 25.000 евра и Енерго Хипотекарен кредит за енергетска ефикасност, на износ до 50.000 евра. Овие кредитни продукти се наменети за инвестиции во изведба или реновирање на куќа или стан, а со цел постигнување енергетска ефикасност и намалување на трошоците за електрична енергија. Со овие кредитни продукти можат да се финансираат: енергетски ефикасни прозори и врати, топлинска изолација на надворешни ѕидови, под или кров, топлински пумпи, котли на биомаса или гас, фотоволтаични системи и слично. Преку кредитната линија за правни лица Конкурентност +, НЛБ Банка овозможува поддршка на конкурентноста на микро, малите и средни претпријатија (според ЕУ дефиниција). Инвестициите може да бидат исто така со сферата на енергетската ефикасност, но освен тоа подобни се и инвестиции во индустриски објекти кои ќе овозможат подобрување на производствените капацитети (опрема, софтвер), зајакнување на процесите и квалитетот на производите како и подобрување на конкурентноста и усогласеноста со техничките стандарди во согласност со ЕУ законодавството. Како дополнителна придобивка на новите кредитни продукти е повратот на средства по успешно реализираните инвестиции, и тоа до 20% за физички лица и 15% за правните лица. Покрај ова правните лица ќе имаат можност и за консултантски услуги преку тим од локални и меѓународни експерти ангажирани од ЕБОР кои ќе овозможат бесплатно техничко советување, како и техничка помош во областа на одобрување и верификација на проектите. Програмата за поддршка на конкурентноста е поддржана од ЕУ, додека Програмата за финансирање на зелена eкономија (GEFF) е поддржана од ЕУ, Австрија и Инвестициската програма за Западен Балкан. Повеќе Конкурс на тема енергетска ефикасност: Победнички конкурсни трудови Од страна на Центарот за иновации на Град Скопје, одбрани се четири дизајни на тема енергетска ефикасност кои конкурираа на Конкурсот за дизајн за постер и беџ, објавен од страна на СкопјеЛаб. Избраните решенија ќе бидат дел од промотивната кампања на Град Скопје за постигнување на поголема енергетска ефикасност во градот со

Имате желба за соработка? Ве молиме контактирајте нé на: МАЦЕФ – ул. Н. Парапунов 3а/52, 1000 Скопје, тел. 02 3090 178 и факс 02 3090 179, e-mail: macef@macef.org.mk www.macef.org.mk ; Следете нé и на MACEF Facebook

ИНФОМАЦЕФ 207/208

цел намалување на потрошувачката на енергија, зголемување на квалитетот на живот и намалување на загадувaњето. Прво место за дизајн на постер освои конкурсниот труд на Матеа Величковска. Како главен мотив на дизајнот Матеа истакнува дека: „Во преден план при правењето на концептот за постерот беше ставена можноста за човекот да избере што е добро за него и неговото опкружување. Првично, се гледа една индивидуа која спонтано излегува од сопственото превозно средство и отскокнува кон велосипед, притоа избирајќи го патот кон енергетско ефикасниот начин на живеење.“. Повеќе

Новости од светот Србија им помага на општините во енергетската ефикасност, јавното осветлување Од 12 ноември, општините во Србија можат да аплицираат за еден проект за реновирање на згради и други мерки за енергетска ефикасност или во областа на јавното осветлување. Министерството за рударство и енергија ги повика општините да достават барања за грантови во вкупна вредност од 43 милиони динари (366.000 евра) за подобрување на енергетската ефикасност на објектите од јавна важност и јавното осветлување. Владата на Србија издвои три милиони динари или 25.500 евра за вториот од овие два сегмента. Рокот за пријавување е до 12 ноември во 15 часот. Министерството изјави дека прво ќе ги оцени проектите и ќе направи ранг-листа, a дека потоа ќе го објави актот за финансирање и дека ќе следи потпишување на договорот. Во сиромашните области ќе бидат покриени до сто проценти од трошоците. Србија одвои 20 милиони динари или 170 000 евра за мерки за енергетска ефикасност во таканаречените разурнати области. Според официјалната класификација, тоа значи општини чие ниво на развој е под половина од просекот во Србија. Локалните самоуправи од таа категорија ќе можат да покријат сто проценти од трошоците. Останатите 20 милиони динари се за остатокот од земјата, а владата ќе обезбеди најмногу 70 проценти од вредноста на работите. Средствата наменети за јавно осветлување ќе покријат до 20% од трошоците на проектот. Повеќе... Крањ започна дигитална трансформација во паметен град За да стане паметен град, Крањ ангажираше инженери од љубљанската компанија Рико и неколку локални компании во пилот проект во една од нејзините населени места. Според упатствата поставени од општината, тие ќе овозможат собирање, прикажување и анализа на податоци од паметни броила за електрична енергија, гас и вода и инсталирање на сензори за квалитетот на воздухот и сообраќајот. Властите во градот со речиси 40.000 жители, четврти по големина во Словенија, ќе ги користат информациите добиени во предградието на Млака кај Крањ за модел што треба да се примени во целото Крањ, како и во блиските земји. Целта е да се подобри квалитетот на животот на заедницата со дигитални решенија. Главниот град на регионот Горењска ги привлече компаниите 3fs, Искраемеко, Комунала Крањ, Домплан, Електро Горењска и Вигред да се приклучат и самите да ги обезбедат средствата. Млака е избрана за дигитален пресврт затоа што таму во тек е реконструкција на инфраструктурата во рамките на проектот. Градоначалникот Матјаж Раковец вети дека Општина Крањ ќе продолжи да ги поддржува проектите за дигитализација. Споменатите паметни уреди овозможуваат прикажување на податоци за одделни области и во дадени временски интервали преку мобилни апликации. Smart Mlaka е прв ваков проект во земјата, а се планира да заврши до крајот на годината. Повеќе... Белград, Приштина планираат централа со литиумски батерии за складирање САД отворија канцеларија на својата Меѓународна финансиска корпорација за развој (ДФЦ) во Белград. Србија и Косово *, исто така, ќе работат на развој на Западен Балкан на економско, социјално и политичко поле преку нивните стопански комори,

Страница 3

беше речено за време на овој настан. Тие најавија поддршка за плановите за изградба на централа во регионот што ќе има капацитет за складирање на електрична енергија. Напорите за нормализирање на односите меѓу двете страни ќе вклучуваат производство и диверзификација на одржлива енергија и истражување и експлоатација на литиум и други вредни руди, се вели во заедничката изјава. Рио Тинто во моментов ги одредува количините и квалитетот на резервите на литиум во јадранската област. Коморите ќе воспостават тим за економска соработка што ќе им помага на владите, деловната заедница, DFC, американската банка за извоз-увоз (EXIM), институциите на САД и Европската унија и сите учесници во процесот на економска нормализација, се вели во соопштението. Експертите и претставниците на компаниите треба да се занимаваат и со инфраструктурата и со сообраќајот. Изјавата ја потпишаа претседателот на ПКС, Марко Кадез и неговиот колега од ПКК, Берат Рукиќи. Специјална група за рурален или агро-туризам ќе има задача да ги разгледа можностите за одржлив туризам на дестинации како што се Копаоник, Брезовица и клисурата Ругова, соопштија српската трговска комора (ДКС) и косовската трговска комора (ПКК) Изјавата ја потпишаа претседателите Марко Кадез и Берат Рукиќи. Повеќе... Европскиот парламент поддржа масовно енергетско реновирање на зградите и програма за соларни централи на покривот Извештајот, усвоен од Европскиот парламент на предлог на Комитетот за индустрија, истражување и енергија на Европскиот парламент, има за цел да им помогне на градежните акции на ЕУ да достигнат климатска неутралност до 2050 година. Повикот за реновирање на згради и зголемување на бројот на соларни централи на покривот е во согласност со иницијативата „Бран за реновирање“, што Европската комисија треба да ја претстави на 14 октомври. Учеството на зградите во вкупната потрошувачка на енергија во ЕУ е 40%, а во вкупната емисија на јаглерод диоксид 36%, што ги прави најголем потрошувач на енергија, но исто така и сектор со значителен потенцијал за намалување на побарувачката на енергија, се вели во изјавата на Климатската акција мрежа (CAN Europe). Во моментов, околу 75% од зградите во ЕУ се енергетски неефикасни, а скоро 80% од постојните згради сè уште ќе бидат во употреба во 2050 година, според веб-страницата на Европската комисија. CAN Europe ја повика Комисијата да ги заостри регулативите и да воведе стандарди за минимална енергетска ефикасност, со цел да се реши проблемот со енергетски неефикасните згради, како и да се обезбеди финансиска и техничка поддршка за надминување на пречките во спроведувањето на планираните мерки. Реновирањето на зградите исто така може да помогне во зајакнувањето на економијата по кризата предизвикана од пандемијата КОВИД-19, според CAN Europe. Повеќе... Романија дава до 15.000 евра за енергетско обновување на семејната куќа Министерството за животна средина, вода и шуми издвои средства за надоместување на 60% од трошоците за 9000 граѓани кои ќе инвестираат во енергетско обновување на семејната куќа, што треба да придонесе за целите на Романија за поефикасна потрошувачка на енергија. Фондот за животна средина, АФМ објави дека сопствениците на куќи можат да аплицираат за државни субвенции за воведување мерки за енергетска ефикасност. Министерот за животна средина, вода и шумарство Алекси Костел рече дека инвестирањето во енергетско обновување на семејната куќа, за кое се предвидува 60% неповратна исплата, може да ги преполови сметките за енергија и да и помогне на Романија да го исполни својот план за намалување на енергијата. Владата издвои 430 милиони леи или 88,5 милиони евра за програмата, и секој апликант може да добие до 15 000 евра. Министерството процени дека 9,000 семејства ќе ја искористат можноста. Повеќето од куќите не се доволно изолирани, нагласи Алексеј и потсети дека градежниот сектор е еден од најголемите потрошувачи на извори на енергија и стакленички гасови. Средствата се наменети за заштита на животната средина, но имаат и економска и

ИНФОМАЦЕФ 207/208

социјална компонента, рече тој. Фондот соопшти дека финансирањето е одобрено за да се намалат емисиите и потрошувачката на енергија со зголемување на енергетската ефикасност и користење на енергија од обновливи извори. Апликациите се достапни за куќи до три нивоа, а енергетската класа мора да се подигне барем за еден степен. Повеќе... Фон дер Лајен вети дека емисиите во ЕУ ќе паднат за 55% до 2030 година Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен официјално ја подигна границата, така што Европската унија ќе се стреми да ги намали емисиите на стакленички гасови за 55% до 2030 година. Надлежниот комитет на Европскиот парламент претходно побара нивото да биде поставено на 60 проценти. ЕУ подготвува пакет за економско закрепнување на Западен Балкан. Европа ќе стане климатски неутрален континент до 2050 година, изјави претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен во својот прв говор пред Европскиот парламент за состојбата во Европската унија, откривајќи амбициозен план за климатско дејствување, економско закрепнување и зелени инвестиции. „Никаде нема потреба од побрзо дејствување толку итно како во иднината на нашата кревка планета. Иако голем дел од светската активност запре во текот на спроведувањето на мерките за забрана за движење и затворање, планетата сè уште опасно се затоплува. И тоа го гледаме насекаде околу нас: од куќите што беа евакуирани поради кинење на глечерите на Мон Блан, преку пожарите во Орегон до жетвата во Романија уништена како резултат на најсилната суша во последните неколку децении. Нема да успееме ако остане статус кво состојбата. Мораме да одиме побрзо и треба да дејствуваме подобро“, рече таа. Европската унија ќе постапи одговорно, засновано на докази, па затоа нејзиното извршно тело предлага целното ниво на намалување на емисиите на стакленички гасови до 2030 година да се зголеми на најмалку 55 проценти во споредба со 1990 година, рече Фон дер Лајен. Тековната цел е 40 проценти. Повеќе...

Занимливости Полнење на маските N95 за континуирана употреба N95 маските се критичен дел од личната заштитна опрема што ја користат здравствените работници од првата линија. Овие маски постигнуваат ефикасност од 95% при филтрирање на ситни честички од 0,3 микрони, притоа одржувајќи разумно ниво на дишење, благодарение на слојот од фини растителни влакна од полипропилен, кои вклучуваат електрични полнежи за привлекување честички. Продолжената употреба и деконтаминација предизвикана од сериозен недостиг на снабдување низ целиот свет за време на пандемијата COVID-19 може лесно да ги отстрани полнењата и да ја влоши ефикасноста на филтрацијата. Во списанието „Физика на флуиди“, од АИП, истражувачите од Индискиот институт за основни истражувања Тата и израелскиот „Технион-ИИТ“ споделуваат метод за враќање на ефикасноста на филтрацијата на маските N95 на првичните нивоа - сè додека маската не е структурно компромитирана. „Денес, маските N95 ги носат здравствените работници подолг период“, рече коавторот Шанкар Гош. „Ова доведува до многу влажни услови, а влажноста е штетна за електростатиката. За време на употребата, сите маски засновани на електростатика полека ја губат ефикасноста поради влажност. „Многу е полошо на место како Мумбаи за време на индискиот монсун, каде што нивоата на амбиентална влажност можат да достигнат повеќе од 90%“, рече Гош. Работата на групата укажува дека, под високи електрични полиња, полипропиленската спроводливост е висока, што овозможува воведување на вишок полнења во материјалот преку поврзување со батерија. Кога изворот на полнеж е исклучен, применетото електрично поле станува нула, а спроводливоста на полипропилен ефикасно паѓа на нула. Како резултат, носачите на додаден полнеж се имобилизираат, а материјалот останува наполнет. Повеќе...

Страница 4

Калифорниските крајбрежни ветрови изгледаат ветувачки како извор на енергија Ветер во крајбрежјето достигнува врв навечер кога побарувањата за напојување се најголеми, а другите обновливи извори на енергија се помалку достапни. Бидејќи Калифорнија има за цел да обезбеди 60% од својата енергија од обновливи извори до 2030 година и 100% до 2045 година, една студија од Државниот универзитет во Политехничкиот универзитет во Калифорнија дава неколку добри вести. Ветерот во морето долж централниот брег се зголемува во исто време кога луѓето почнуваат да користат повеќе енергија - навечер. Еден од предизвиците за движење кон целосно обновлива енергија е усогласување на производството со побарувачката. Иако државата има висок постоечки капацитет на сончева енергија и потенцијал за уште повеќе, снабдувањето со сончева енергија достигнува врв во средината на денот и завршува кога сонцето ќе зајде. Од друга страна, побарувачката на потрошувачите достигнува врв навечер кога луѓето се враќаат од работа околу или по зајдисонце. Бидејќи складирањето на сончевата енергија од големи размери сè уште не е практично, потребни се други обновливи извори за да се исполни еколошката пресвртница на државата Голден Стејт за целосно обновување. Истражувачкиот тим на Кал Поли откри дека крајбрежните ветрови се најсилни кога побарувачката е најголема, што го прави идеален кандидат за пополнување на празнината што ја остава соларното и копно производство на енергија на ветерот. Тимот беше предводен од научникот за истражување Ји-Хуи Ванг и во него учествуваа професорите по биологија Бен Рутенберг и Кроу Вајт и професорот по физика Рајан Валтер. Повеќе...

Корисни интернет адреси

www.energyweek.mk www.reach-energy.eu www.managenergy.net/kidscorner www.energy.eu www.worldbank.org www.motorchallenge.org/ www.kids.evn.com.mk www.display-campaign.org/ www.rexus.com.mk www.europesustainableenergy.com www.ri.com.mk

www.ase.org/ www.erc.org.mk www.republiczeb.org www.sustenergy.org/ www.rec.org www.economy.gov.mk www.ea.gov.mk www.energie-cites.org/ www.reeep.org www.rehau.com.mk

Манифестации International Conference on Renewable Energy Efficiency and Power Issues ICREEPI 02 ноември 2020 година Сан Франциско (САД) Конференција за обновлива енергија и ефикасност, еколошка, оперативна, економска и социјална ефикасност на обновливите извори на енергија, енергетска ефикасност и управување со енергијата, системи и технологии за обновлива енергетска ефикасност. International Conference on Computer Systems Design for Energy Efficiency ICCSDEE 09 ноември 2020 година Дубаи, ОАЕ Конференција за дизајн на компјутерски системи, архитектонски дизајн, логички дизајн, физички дизајн, aлтернативни методологии за дизајн.

Редакција: Центар за енергетска ефикасност на Македонија – МАЦЕФ Главен уредник: Јасминка Димитрова Капац; Соработници: М. Димитрова, С. Паневски, Ж. Илиевски. К. Димитров, Д.Трпкоска.