12
JEDEN DZIE
Z WARRENEM BUFFETTEM
Różnica pomiędzy ludźmi odnoszącymi sukcesy i ludźmi odnoszącymi wielkie sukcesy polega na tym, że ci drudzy w niemal każdej sprawie odmawiają 1
WA REN BUFFE
SPOTKANIA Z WARRENEM BUFFETTEM W OMAHA
Przez wi kszo swojej kariery Bu ett regularnie podró owa po wiecie i wyst powa na ró nych uniwersytetach. Opowiada o swoich do wiadczeniach biznesowych, wyznawanych warto ciach i ogólnie o podej ciu do ycia. W 2005 roku doszed do wniosku, e efektywniej b dzie zaprasza studentów z kilku szkó na spotkania z nim w Omaha.
Trzykrotnie dost pi em zaszczytu udzia u w tych spotkaniach, w 2009, 2011 i 2018 roku. O tej mo liwo ci dowiedzia em si od kuzyna, który mieszka w Omaha. Po raz pierwszy o zaproszenie ubiega em si w 2007 roku, ale dosta em odpowied odmown . Asystentka Bu etta poinformowa a mnie, e lista oczekuj cych jest tak d uga, e przestali dopisywa do niej nowych ch tnych.
1 „Inc.”, Warren Bu ett Says What Separates Successful People from Everyone Else eally Comes Down to a Two-Letter Word, 12 listopada 2021, https://www.inc.com/marcelschwantes/warren-bu ett-says-what-separates-successful-people-from-everyone-elsereally-comes-down-to-a-2-letter-word.html.
WARREN BUFFETT PRYWATNIE
Nie zniech ci em si . Z ca ego serca chcia em jak najlepiej pozna „Wyroczni z Omaha”, cz owieka obdarzonego jednym z najbardziej p odnych umys ów biznesowych wszech czasów. W jaki sposób mia em si jednak wyró ni z t umu ch tnych? Przecie ci ludzie najwyra niej pragn li tego samego, co ja. W zwi zku z tym w latach 2008 2009 pracowa em nad analiz przypadku, w którym opisa em, w jaki sposób Bu ett i Berkshire Hathaway podeszli do ostatniego kryzysu nansowego. Mój tekst zosta przyj ty do publikacji przez szanowane czasopismo akademickie, wi c gdy tekst si ukaza , wys a em egzemplarz do biura Bu etta z pro b o spotkanie.
ZAPROSZENIE Z 2009 ROKU
Po dziesi ciu dniach dosta em list od samego Bu etta z informacj , e moja szko a, University of Akron, zosta a przesuni ta na czo o listy na spotkanie w listopadzie 2009 roku. Zaproszenie wystosowano do mnie i 27 studentów. Mia em poczucie, e to b dzie tym bardziej wyj tkowe spotkanie, e odb dzie si tak szybko po ostatnim kryzysie nansowym. Zyskali my okazj , by us ysze od samego Bu etta, co si sta o i czego nale y spodziewa si w przysz o ci. Znale li my si w gronie sze ciu zaproszonych uczelni. (Bu ett spotyka si ze 162 studentami dziennie przez sze lub siedem dni roz o onych na ca y rok akademicki).
Do Omaha przylecieli my w czwartek wieczorem. W pi tek rano zacz li my od wycieczki po Nebraska Furniture Mart, jednej z ukochanych rm Bu etta. Oprowadza nas wnuk legendarnej za o ycielki przedsibiorstwa, Mrs. B. Stamt d ruszyli my wprost na dwugodzinn sesj pyta i odpowiedzi z samym Bu ettem. Tamtego roku podj nas w siedzibie Berkshire Hathaway.
Oprócz nas w spotkaniu brali udzia studenci kierunków biznesowych z University of Illinois, Texas Christian University, Boston College, University o Toronto oraz University of South Dakota. Pytania dotyczy y
JEDEN DZIE Z WARRENEM BUFFETTEM 293
najcz ciej gospodarki, metodologii inwestycyjnej Bu etta oraz wyznawanych przez niego warto ci. Kto zapyta równie o powody, dla których inwestor organizuje te spotkania w Omaha. Bu ett odpar , e ludzie z najwi kszymi sukcesami w biznesie, których spotyka na swojej drodze, rzadko byli absolwentami topowych ameryka skich uczelni. Cz ciej by y to osoby z do wiadczeniem w interesach, sprytne i gotowe realizowa pomys y wywracaj ce dotychczasowe status quo.
Zakazano nam robienia zdj i nagrywania spotkania, wszyscy sporzdzali jednak szczegó owe notatki, które mi potem udost pnili. Poni ej przedstawiam kilka przyk adowych pyta i odpowiedzi z tamtej sesji (dok adniejszy zapis jej przebiegu mo na znale w dodatku 4).
Analizuj c spó ki, jakich sygna ów ostrzegawczych pan wypatruje?
Je eli komu podoba si 100 akcji danej spó ki, powinien by gotów kupi ca rm . Przygl dam si spó kom, których dzia alno rozumiem. Patrz na ich wyniki z ostatnich dziesi ciu lat i zastanawiam si , co czeka t rm w nast pnych dziesi ciu albo dwudziestu latach. Lubi si równie skupi na ograniczonej liczbie obszarów.
Do inwestowania podchodz troch tak, jak gdybym rekrutowa dru yn koszykówki. Potrzebni mi s nie tylko gracze wysocy, ale te tacy, którzy potra obchodzi si z pi k . Wypatruj trwa ej przewagi konkurencyjnej (fosy). We my na przyk ad Wrigley’s i Coca-Col , rmy za o one odpowiednio w 1891 i 1886 roku. Dzisiaj Coca-Cola sprzedaje na ca ym wiecie 1,6 miliarda porcji napojów dziennie. Gdyby ka d z nich sprzedawa o 1 cent dro ej, da oby to dodatkowe 16 milionów dolarów dziennie albo 6 miliardów dolarów rocznie.
Lubi rzeczy, w których nie nale y spodziewa si du ych zmian. Lubi kompetentne kierownictwo, etyczne i obdarzone pasj . No i cena musi by w a ciwa.
Berkshire Hathaway ma obecnie ten problem, e sta a si zbyt du a.
Na rynku zaczyna brakowa dobrych pomys ów i okazji dla rmy naszych rozmiarów.
WARREN BUFFETT PRYWATNIE
Niedawno wszed em na stron Amazon.com i kupi em katalog Moody’s z 1951 roku. Ilu znacie takich ludzi jak ja? Zacz em kartkowa ten katalog w poszukiwaniu spó ek, które móg bym potencjalnie chcie kupi albo w nie zainwestowa . Dok adnie tak post powa em, gdy zaczyna em karier inwestora. Przygl da em si wzrostowi dochodów, cenie akcji, bran y i tak dalej, a gdy spó ka zdawa a ten test, przygl da em si kierownictwu pod k tem jego uczciwo ci.
Prosz poda przyk ad w a ciwej okazji z gatunku tych, jakich pan wypatruje.
Przyk adem takiej okazji by mój zakup 6 procent akcji Coca-Coli w 1988 roku. Tutaj naprawd nie mog o si sta nic z ego. Sprzeda ros a rok w rok. Firma nie potrzebowa a du o kapita u, w ko cu produkuje tylko koncentrat. eby si wzbogaci , nie trzeba ogromu pomys ów – wystarczy pi dobrych.
Dlaczego postanowi pan zaprasza studentów do Omaha? Jakich korzy ci dla siebie si pan spodziewa?
University of Nebraska-Lincoln uko czy em w 1950 roku, mia em wtedy dziewi tna cie lat. Ubiega em si o miejsce na studiach MBA na Harvardzie, ale moje podanie zosta o odrzucone. Moim zdaniem oni i ich biuro rekrutacji pope nili b d. Pó niej tra em na ksi k Inteligentny inwestor Benjamina Grahama i gdy tylko j przeczyta em, od razu wiedzia em, e chc si uczy u niego na Columbia University. Napisa em do niego i zosta em przyj ty. Graham by profesorem na Columbia University i moim wzorem do na ladowania. Prowadzi jedne zaj cia, a zarabiane tam pieni dze przekazywa z powrotem na szko . Graham dzieli si w ten sposób swoim czasem, robi co dla spo ecze stwa. By moim mentorem, wi c ja dzisiaj robi to samo. Je eli uda mi si pomóc 5 10 procentom studentów, z rado ci pomog . Uwielbiam to.
Po sesji pyta i odpowiedzi Bu ett zabra nas na lunch. Wybra czwórk , która pojecha a razem z nim jego starym cadillakiem z tablicami
rejestracyjnymi THRIFTY. Tak si z o y o, e podczas sesji w pierwszym rz dzie, na wprost Bu etta, usiad jeden z moich studentów (a mo e po prostu wykaza si asertywno ci ?). Podczas lunchu postanowi em, e tym razem b d to ja. Siedz c dok adnie naprzeciwko Bu etta, zapyta em: „W jaki sposób wycenia pan spó ki?”.
„Metod zdyskontowanych przep ywów pieni nych”, odpar , sugeruj c tym samym, e mo e to robi ka dy.
Bu ett zabra nas do jednej ze swoich ulubionych restauracji, Piccolo Pete’s w po udniowej cz ci Omaha. Jego s ynn oszcz dno wida równie w kwestii jedzenia. Jego typowym niadaniem jest kanapka z McDonald’s za 3 dolary (wybiera McMu na z jajkiem i z kie bas albo bez kiebasy, w zale no ci od tego, co dzieje si na gie dzie). Mo na powiedzie , e w McDonald’s jest sta ym bywalcem, poniewa tamtejsze nu etsy je co najmniej trzy razy w tygodniu2. By mo e mieli my zatem szcz cie, e zabra nas do restauracji z prawdziwego zdarzenia, gdzie podano nam kurczaka w parmezanie.
Tak si z o y o, e nasze spotkanie przypad o na dzie , w którym Berkshire Hathaway og osi a, e kupuje Burlington Northern Santa Fe Railroad. Reporterzy i operatorzy kamer dos ownie si za nim uganiali, tymczasem Bu ett – ku mojemu zaskoczeniu – zdawa si ich aktywnie unika . Skupia si wy cznie na studentach, którzy do niego przyjechali. Gdy popo udnie mia o si ku ko cowi, kelnerka przynios a nam deser – lody waniliowe w piwie imbirowym. Nasze mia y normalny rozmiar, ale potem pojawi si deser Bu etta, znacznie wi kszy od naszego, ale on poch on go z szerokim u miechem. Potem po wi ci kilka godzin na indywidualne i grupowe zdj cia ze studentami.
2 J. Scipioni, Warren Bu ett’s Diet Still Includes 5 Cans of Coke, McDonald’s, and Dairy Queen, Fox Business, 6 kwietnia 2020, https://www.foxbusiness.com/features/insidewarren-bu ett-junk-food-diet-which-includes-5-cans-of-coke-mcdonalds-and-dairyqueen.
11. Zgromadzenia akcjonariuszy, porady życiowe, filantropia . . 271
12. Jeden dzień z Warrenem Buffettem. .
13. Perspektywy dla Berkshire Hathaway .
Dodatek 1. Berkshire Hathaway i jej spółki zależne, bilans skonsolidowany, lata 2016 2021
Dodatek 2. Berkshire Hathaway i jej spółki zależne, skonsolidowany rachunek zysków i strat, lata 2016 2021.
Dodatek 3. Berkshire Hathaway i jej spółki zależne, skonsolidowany rachunek przepływów pieniężnych, lata 2016 2021
Dodatek 4. Sesja pytań i odpowiedzi z Warrenem Buffettem, lata 2009 i 2011
PRZEDMOWA
Gdy po raz pierwszy spotkałem Warrena Buffetta, ktoś zapytał go, czym by się zajmował, gdyby nie był przewodniczącym rady dyrektorów i dyrektorem generalnym Berkshire Hathaway. Buffett odparł bez wahania: nauczycielem. Zapytany dlaczego, stwierdził:
Tak wielu nauczycieli wywarło istotny wpływ na moje życie.
Od ponad trzydziestu lat pracuję jako wykładowca na poziomie uniwersyteckim i chciałbym w tej książce podzielić się ze światem moją wiedzą na temat jednego z najlepszych przedsiębiorców i inwestorów wszech czasów. Wychowałem się w Omaha w stanie Nebraska i chodziłem do Omaha Central High School, tego samego liceum, które ukończyły dzieci Buffetta, jego pierwsza żona, Susie, i jego ojciec, Howard. Uczęszczałem do tej szkoły równocześnie z synem Buffetta, Peterem. Był dwa lata wyżej niż ja. Wielu moich znajomych kumplowało się z Peterem, więc często jadaliśmy lunch przy jednym stoliku. Miałem wielkie szczęście, że udało mi się nawiązać znajomość z Warrenem Buffettem, o czym będę jeszcze pisał w tej książce. W 2008 roku, w trakcie największego kryzysu finansowego od czasów wielkiego kryzysu, postanowiłem jak najwięcej dowiedzieć się o prawdopodobnie najbystrzejszym biznesmenie od czasów J.P. Morgana. W tej książce analizuję postawy i zachowania, które pozwoliły Warrenowi Buffettowi odnieść tak wielki sukces. W porządku chronologicznym opisuję, w jaki sposób on to wszystko osiągnął. W tym celu łączę moją
PRZEDMOWA
wiedzę na temat Buffetta, Charliego Mungera (i innych osób mających wpływ na Buffetta), miasta Omaha, inwestycji, przedsiębiorczości oraz innych czynników. Przedstawiam tutaj najróżniejsze zagadnienia, które przydadzą ci się w życiu prywatnym i finansowym. Kładę nacisk na to, w jaki sposób podejście przedsiębiorcze pomogło Buffettowi odmienić jego życie.
Ta książka to zbiór informacji (ze źródeł pierwotnych i wtórnych) na temat życia Buffetta i jego filozofii inwestowania. Znajdziesz tutaj wywiady z wieloma osobami, wypowiedzi samego Buffetta, fragmenty listów do akcjonariuszy, cytaty z książek oraz moje własne interpretacje zdarzeń
Sześciokrotnie zabierałem moich studentów na spotkania z Buffettem.
Po powrocie na uczelnię pytałem ich, co jest ich zdaniem najważniejszą lekcją otrzymaną od Buffetta. Ku mojemu zaskoczeniu studenci za każdym razem mówili o wyznawanych przez niego wartościach, a nie o jego sukcesach czy inwestycjach.
Buffett dorastał w czasach wielkiego kryzysu i został później jednym z najbogatszych ludzi na świecie. Wielu nazywa go najbardziej pomysłowym inwestorem wszech czasów. W tej książce zastanawiam się, w jaki sposób Buffett zapracował sobie na to miano oraz w jaki sposób możemy wykorzystać jego tajniki sukcesu w naszym życiu.
Zaczynam od jego dzieciństwa. Opowiadam o tym, jaki wpływ mieli na niego najbliżsi oraz jego dwaj późniejsi mentorzy, Benjamin Graham i Phil Fisher. Opisuję jego pierwsze doświadczenia z przedsiębiorczością w szkole podstawowej i w szkole średniej. Następnie relacjonuję przebieg jego studiów oraz pierwsze poważniejsze próby przedsiębiorcze, w tym założenie własnej spółki inwestycyjnej.
Rozdział trzeci poświęcam Charliemu Mungerowi, do niedawna partnerowi biznesowemu Buffetta, człowiekowi, który pod względem geniuszu i intelektu z pewnością nie ustępuje „Wyroczni z Omaha”. Jego świeże spojrzenie na inwestowanie oraz błyskotliwość spowodowały, że Buffett zmodyfikował filozofię biznesową Berkshire Hathaway. W trzech
PRZEDMOWA XV
następnych rozdziałach przedstawiam metodologię inwestycyjną Buffetta (margines bezpieczeństwa, kluczowe czynniki, wycenę oraz rekomendacje dla inwestorów).
Rozdział 7 poświęcam błędom poznawczym, których znajomość Buffett uznaje za jeden z kluczowych czynników sukcesu każdego inwestora.
Charakteryzuję tam kilka takich błędów, podaję przykłady, a następnie tłumaczę, jak można je przezwyciężyć.
Rozdziały 8 i 9 to historia Berkshire Hathaway. W rozdziale 10 opisuję błędy inwestycyjne Buffetta, a w rozdziale 11 koncentruję się na najważniejszych czynnikach jego sukcesu, wyznawanych przez niego wartościach, jego poglądach na kwestię szczęścia oraz jego działalności filantropijnej.
Rozdział 12 to charakterystyka Buffetta jako osoby. Jak to jest znaleźć się z nim w jednym pomieszczeniu? Opieram się tutaj na własnych doświadczeniach, gromadzonych, gdy jeździłem ze studentami do Omaha. W tym rozdziale prezentuję również sesje pytań i odpowiedzi z udziałem Buffetta. W rozdziale 13 piszę o tym, co dzieje się dzisiaj w świecie inwestowania. Skupiam się na branży fintech, kryptowalutach, bitcoinie i innych walutach cyfrowych. To wszystko składa się na przyszłość Berkshire Hathaway. Gdy wracam pamięcią do wielu lat, których potrzebowałem na napisanie tej książki, uświadamiam sobie, że niewielu autorów (a może nawet nikt?) opisało konkretne przykłady ilustrujące proces wyceny spółki prowadzony przez Buffetta oraz krok po kroku scharakteryzowało jego strategie. Moim celem jest, by całkowity laik nauczył się wyceniać spółki tak jak Warren Buffett – by mógł wykorzystać tę metodę w podejmowaniu własnych decyzji inwestycyjnych.
Co więcej, brakuje również takich książek o Buffetcie, które zgłębiałyby kwestię błędów poznawczych. Opisuję tutaj najczęściej spotykane błędy poznawcze oraz wskazuję, w jaki sposób wpłynęły na wybrane decyzje inwestycyjne Warrena Buffetta. W szczególności pochylam się nad błędami inwestycyjnymi Buffetta i wyjaśniam, jaki wpływ mogły mieć na niego błędy poznawcze. Wszyscy uczmy się na jego błędach.
Moim głównym celem, który przyświecał mi w pracy nad tą książką, było przybliżenie czytelnikowi życia Warrena Buffetta i różnych jego działań, które pomogły mu odnieść sukces. Liczę, że ta książka jest jednocześnie przyjemna i przydatna.
Ważna uwaga: posiadam akcje Berkshire Hathaway zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem niektórych funduszy indeksowych. Treść tej książki w żaden sposób nie oddaje moich poglądów inwestycyjnych, nie stanowi również żadnej formy porad inwestycyjnych dla czytelnika.
FILOZOFIA INWESTOWANIA
W WARTO I ZWI ZANE
Z NI RADY
Na rynku roi się od ludzi, którzy wiedzą, ile co kosztuje, ale nie wiedzą, ile co jest warte 1 .
PHILIP FISHER
Jak ju wspomina em, oryginalne podej cie Bu etta do inwestowania w du ej mierze nawi zywa o do spostrze e Benjamina Grahama i jego koncepcji „kupowania kiepskich rm w wietnej cenie”2. Dzi ki wspópracy z Charliem Mungerem i z inspiracji Philipa Fishera Bu ett doszed do wniosku, e jeszcze lepiej b dzie „kupowa wietne rmy w dobrej cenie”3 – e to si lepiej sprawdzi w d ugim okresie. W rozdziale 5 wyja ni w szczegó ach, jak Bu ett i Munger wypracowali matematyczne kryteria oceny wewn trznej warto ci rmy w ramach modelu zdyskontowanych przep ywów pieni nych (DCF). Najpierw jednak chcia bym napisa par
1 R. Berger, Top 100 Money Quotes of All Time, „Forbes”, 30 kwietnia 2014, https:// www.forbes.com/sites/robertberger/2014/04/30/top-100-money-quotes-of-alltime/?sh=1c5541fd4998.
2 Investopedia, Why Did Warren Bu ett Invest Heavily in Coca-Cola in the Late 1980s?, 16 stycznia 2021, https://www.investopedia.com/ask/answers/052615/why-did-warrenbu ett-invest-heavily-cocacola-ko-late-1980s.asp.
3 Ibidem.
s ów o wielkiej roli, jak Munger odegra w procesie wypracowywania oryginalnego – cho nieco jednowymiarowego – podej cia Bu etta.
Je li chodzi o strategi inwestycyjn , Bu ett w a nie Mungerowi zawdzi cza przekonanie o trafno ci idei Fishera – który sformalizowa metod „niedopa ka”, opart na gromadzeniu dowodów anegdotycznych, a wi c zak adaj c uzupe nianie analiz nansowych informacjami o charakterze jako ciowym (wi cej o tym ju za chwil ).
Odk d w 1978 roku Munger zosta wiceprzewodnicz cym rady dyrektorów Berkshire Hathaway, Bu ett zacz czy elementy ilo ciowe i jako ciowe w swoich ocenach opcji inwestycyjnych – i tym samym splót ze sob koncepcje Fishera i Grahama.
W tym rozdziale przyjrzymy si teoriom, do których Bu ett i Munger odwo ywali si , aby stwierdzi , czy warto w co zainwestowa . Zaczniemy od lozo i inwestycyjnej Fishera. To podej cie przez pó wieku stanowi o fundament bezprecedensowego sukcesu rmy inwestycyjnej.
ODDZIA YWANIE KONCEPCJI FISHERA
Metoda oparta na obserwacjach
Fisher zas yn przede wszystkim jako ten, który k ad wielki nacisk na pozyskiwanie danych na temat rmy w drodze gromadzenia do wiadcze o charakterze osobistym (po angielsku jego metoda nazywa si scuttlebutt methodolo , wi c w za o eniu zaleca pozyskiwa wiedz „przy pojniku” albo za po rednictwem plotek). Chodzi zatem o to, aby nie ogranicza si li tylko do analizy danych nansowych, ale równie porozmawia z konsumentami, konkurentami, konsultantami, mened erami, dostawcami i by ymi pracownikami. Ka da z takich rozmów mo e sta si ród em cennych informacji, ale te ka d nale y osadzi w odpowiednim kontek cie. Na przyk ad od by ego pracownika mo na dowiedzie si bardzo du o na temat wad danej rmy, trzeba jednak pami ta , e jego opinia
4. FILOZOFIA INWESTOWANIA
W WARTO I ZWI ZANE Z NI RADY 87
mo e nie by obiektywna ze wzgl du na niech , któr ywi do dawnego pracodawcy. Aby wystrzega si subiektywizmu, potencjalny inwestor powinien równowa y takie opinie innymi, na przyk ad zaczerpni tymi od konsultantów czy mened erów.
Relacje by ych pracowników mog niekiedy skutecznie t umi zapa inwestorów, którzy patrz na wiat przez ró owe okulary4. Warto zdawa sobie spraw , e opinie z ró nych róde mog by ze sob sprzeczne. Nie ma w tym nic dziwnego. wiadom decyzj mo na podj tylko na podstawie ró norodnych perspektyw. Je li pozyskuje si dane z odpowiednio du ej liczby róde , one na pewno nie b d wszystkie ze sob spójne. aden cz owiek nie jest w stu procentach obiektywny – obiektywne s tylko dane liczbowe – dlatego po zasi gni ciu opinii z kr gów zewn trznych, takich jak byli pracownicy czy konsumenci, potencjalny inwestor powinien zwróci si tak e do przedstawicieli rmy. Oni by mo e zgodz si oprowadzi go po terenie, by mo e udost pni dodatkowe dokumenty nansowe. Ka de z tych do wiadcze mo e by cenne5. Jak ju wspomina em w rozdziale 2, Bu ett pos ugiwa si t metod , gdy na pocz tkowym etapie swojej dzia alno ci inwestycyjnej kupowa akcje American Express.
W ramach w asnych kompetencji
Kolejny wa ny punkt programu Fishera to postulat, aby inwestor skupia si w swoich dzia aniach na tym, na czym si zna. Inwestowa nale y zatem w to, co si rozumie, bo tylko wtedy ma si szans dostrzec i wykorzysta nadarzaj c si okazj . Zgodnie z t koncepcj Bu ett przez wiele lat trzyma si z dala od rm technologicznych, w szczególno ci Microso u,
4 Ph. Fisher, Common Stocks and Uncommon Pro ts and Other Writings, Wiley, Hoboken 1958, s. 46.
5 Ibidem.
a potem Amazona. Zmieni o si to dopiero w 2019 roku, za spraw jednego ze wspó pracowników (b dzie o tym mowa szczegó owo w rozdziale 9).
Bu ett wierzy, e warto inwestowa w rmy o d ugiej tradycji, wokó których nikt nie robi szumu6. Dlatego stawia na Coca-Col , Gillette czy See’s Candies, a wi c wytwórców popularnych produktów, rozpoznawalnych i cenionych przez klientów. Inwestowanie w takie aktywa ma dla niego mniej z hazardu ni zakupy modnych start-upów technologicznych – bo w tym drugim przypadku trzeba obstawia , która inicjatywa si powiedzie, a która nie. Firmy, które odnosz sukcesy od lat, prawdopodobnie dalej b d sobie dobrze radzi , zw aszcza je li prowadz dzia alno poza bran technologiczn , a w zwi zku z tym nie grozi im, e kto je z dnia na dzie pozbawi racji bytu. Gdy Bu ett w ko cu zdecydowa si zainwestowa w akcje Apple i Amazon, obie rmy by y ju du e. Zd y y ju mocno zapu ci korzenie, wi c o inwestycji w start-up w adnym razie nie mo na tu mówi . Munger ujmowa to bardzo prosto: „Start-upy nas nie interesuj ”7. Bu ett wyra nie rozgranicza dzia alno inwestycyjn od spekulacyjnej8.
Dywersyfikacja jest przereklamowana
Fisher radzi inwestorom, aby raczej trzymali w portfelu aktywa nielicznych wybitnych rm ni akcje ró nych spó ek przeci tnych. Bu ett równie uwa a, e za du o si dzi mówi o dywersy kacji. Jest zdania, e je li znajdzie si zasoby niedoszacowane, warto je kupi – za to wcale
6 CB Insight, 28 Lessons from Warren Bu ett’s Annual Letters to Shareholders, 10 marca 2021, https://www.cbinsights.com/research/bu ett-berkshire-hathaway-shareholderletters/.
7 W. Bu ett, Ch. Munger, 2008 Annual Berkshire Hathaway Shareholders’ Meeting (Omaha), CNBC Warren Bu ett Archive, 3 maja 2008, https://bu ett.cnbc.com/2008berkshire-hathaway-annual-meeting/.
8 Ibidem.
4. FILOZOFIA INWESTOWANIA W WARTO I ZWI ZANE Z NI RADY 89
nie trzeba dobiera do koszyka inwestycji nie wiadomo ilu ró nych akcji, byle tylko osi gn dywersy kacj .
Wa ne jest to, kto zarz dza firm
Fisher k ad du y nacisk na kultur organizacji. W szczególno ci stara si inwestowa w takie rmy, które otwarcie i szczerze komunikowa y si z akcjonariuszami. Uwa a , e to integralny element metody pozyskiwania
informacji drog poczty panto owej. Równie Bu ett i Munger twierdzili, e sk ad zespo u kierowniczego rmy stanowi wa ny element oceny jej warto ci (do tego jeszcze wrócimy).
Inwestycje nale y trzyma w niesko czono
W swojej dzia alno ci inwestycyjnej Fisher przyjmowa perspektyw d ugoterminow , nie tylko zreszt ze wzgl du na to, e warto dobrych rm ro nie w czasie. Z punktu widzenia jego strategii co najmniej równie istotne by o ograniczanie do minimum wymiaru podatku od zysków kapita owych. Te podatki naliczane s w krótkim okresie od sprzeda y aktywów, które posiada o si krócej ni rok (jako zwyk y przychód), a oprócz tego w d ugim okresie, gdy dokonuje si sprzeda y aktywów posiadanych d u ej ni rok. Stawka podatku od zysków d ugoterminowych jest mniejsza ni w przypadku zwyk ych dochodów i zysków krótkoterminowych, poniewa rz d stara si zach ca inwestorów do kontynuowania poczynionych inwestycji (to sprzyja stabilizacji i stymuluje wzrost).
Fisher stara si wi c minimalizowa podatki, aby w ten sposób maksymalizowa warto inwestycji. Pisa : „Je li na etapie zakupu wszystko zosta o zrobione, jak nale y, to dobry moment na sprzeda mo e w ogóle nigdy nie nasta ”9. Fisher przekonywa inwestorów, e nie warto przejmo-
9 Fisher, Common Stocks, s. 113.
wa si ogólniejsz sytuacj panuj c na rynku w momencie dokonywania zakupów – i ta rada sta a si jednym z fundamentów funkcjonowania Berkshire Hathaway.
PODSTAWOWA ZASADA INWESTOWANIA W WARTO : ROZUMIE FIRM
Jak ju wspomina em w poprzednich rozdzia ach, Bu ett nigdy nie przywi zywa wi kszej wagi do stopni naukowych. Sam o nie nie dba i nie traktowa ich jako kryterium oceny innych osób zarz dzaj cych pieni dzmi. W pó niejszym okresie nawet wypowiada si krytycznie na temat edukacji biznesowej. Jego niech wynika a poniek d z negatywnej oceny promowanej w szko ach biznesu hipotezy rynku efektywnego. Zgodnie z jej za o eniem nie da oby si kupowa rm po dobrych cenach, poniewa przewiduje ona, e wycena akcji z de nicji odzwierciedla ich warto rynkow . W praktyce oznacza to, e rynku nie da si ogra , a je li komu si to udaje, to wy cznie za spraw szcz liwego zrz dzenia losu10
Ta teoria stoi w sprzeczno ci z przekonaniem Bu etta, e warto szuka okazji ( rm wycenianych przez rynek ni ej, „ni by nale a o”). Ustalenie warto ci, któr rma „powinna” osi ga , mia o zawsze kluczowe znaczenie dla pracy Bu etta i Mungera. To idea zaczerpni ta wprost od Benjamina Grahama, którego Bu ett wskazuje jako jednego ze swoich mentorów. Graham twierdzi , e inwestor powinien szuka spó ek, których akcje s znacz co przeszacowane lub niedoszacowane wzgl dem warto ci wewn trznej. Pod anie za trendami, które zarysowuj si na rynku, stanowi dok adne przeciwie stwo tego podejcia. Graham uwa a , e inwestorzy powinni sami zbiera informacje i nie ulega myl cemu oddzia ywaniu innych.
10 L. Downey, E cient Market Hypothesis (EMH), Investopedia, 5 lutego 2020, https:// www.investopedia.com/terms/e/e cientmarkethypothesis.asp.
