Kommuniek April/Mei 2018

`n Handelsmerk van

‘n Week om opnuut te Connect Die waarde van GWK-boeredae Suksesvolle veilings landwyd gehou GWK Farmers Cup: ‘n Gholftoernooi vir ons produsente

April / Mei 2018

Ondersteun jou om ons daaglikse brood te verseker DIE PANNAR KORINGPAKKETVOORDEEL: ■ ■ ■ ■

PANNAR is ’n “eenstopsaadverskaffer” vir droëland en besproeiing.

Handhaaf ’n uitstekende rekord in die nasionale proewe van die LNR-Kleingraaninstituut.

Bevestig die uitstekende opbrengspotensiaal en aanpasbaarheid in die verskillende streke.

Uitstekende agronomiese eienskappe.

Ons Koring Kultivarpakket Besproeiing PAN 3400

Kultivars

Warm gebiede Koel gebiede

Wes-Kaap

PAN 3497

Lentetipes

Groeiseisoen ± Dae tot 50% Blom

PAN 3471

PAN 3471

PAN 3408

Lentetipes

Droëland-Vrystaat PAN 3368 Intermediêre Tipe

PAN 3161

PAN 3111

Egte Wintertipes

94

99

101

101

105

140

149

152

104

109

111

111

115

130

135

140

® Geregistreerde handelsmerke van PANNAR BPK, © 2018 PANNAR BPK

Saam boer ons vir die toekoms™

2018/WHEAT/LW/13

infoserve@pannar.co.za www.pannar.com TM

15 24 28 50

'n Week om opnuut te Connect

Landbouweekliks maak 'n draai in die Noord-Kaap

Nuwe John Deere S700 Combine

Gin is in

8 10 12 21 26 31

Damme en temperature

Veilingskalender en -pryse

Landbouwenke

Die waarde van GWK-boeredae

"Doodsbelasting" ook bekend as Boedelbelasting

Waar pas wisselbou in die boerdery?

35 40 44 45 47 52

Tendense in kunsmis- en chemiekoste

Kultivarnavorsing 'n belangrike deel van GWK Grondbone

Monsanto vereer GWK-personeellid

GWK Besproeiing kry goue toekenning

GWK gerat vir katoenseisoen

RPO NK: Volhoubaarheid in 'n veranderende omgewing

55 60 62 64 67 70

Suksesvolle veilings landwyd gehou

'n Gholftoernooi vir ons produsente

Leanne: Kampvegter vir kliĂŤntediens

Leefstyl: SĂŞ totsiens vir 'n vaal winter

Resep: Bessie-en-lemoen joghurtbrood

Uit Piet se pen: Die ouderdom haal jou in

3

Direksie Voorsitter Frank Lawrence

Ondervoorsitter Hennie Coetzee HF Cilliers Koos de Wet Johan Geel Wynand Human Frans Lubbe Tertius Marais Mattheus Maree Willem MĂźlke Eric Ramongalo Piet Roux Ronnie Stadhouer Koos van der Ryst Louis Wilken

Bestuur Besturende Direkteur: GWK Groep Llewellyn Brooks

FinansiĂŤle Direkteur: GWK Groep Johan Geel

Besturende Direkteur: GWK Agri Pieter Bekker

Besturende Direkteur: GWK Farm Foods Wim van Rooyen

Besturende Direkteur: GWK Trading Tom Meintjes

Uitvoerende Hoof: Menslike Hulpbronne Gideon Jordaan

Uitvoerende Hoof: Bemarking en Kommunikasie Neil de Klerk

Uitgewer namens GWK Neil de Klerk (Groep Bemarking en Kommunikasie)

Redakteursbrief

Redakteur Leana Bezuidenhout 072 601 9420 Advertensies en verspreiding Madri Scheepers 083 578 7198

Ek onthou hoe ons Kringe in die bos van Dalene Matthee gelees het op skool – ‘n storie wat my seker vir altyd sal bybly.

Uitlegkunstenaar Reinard Louw Het jy iets om te deel?

Gesels met ons: E-pos: LeanaB@gwk.co.za Pos: Kommuniek, Posbus 47, Douglas, 8730 Hoofkantoor GWK De Villiersstraat / Posbus 47 Douglas 8730 Telefoon 053 298 8200 / 087 820 5630 Webwerf gwk.co.za

Voorbladfoto: Conrad Bornman

Vind ons aanlyn deur die QR-kodes met `n slimfoon te skandeer.

Kommuniek

Facebook

Wat

ek egter óók onthou, is hoe die boek vir voorgeskrewe-lesse uitmekaar getrek is om metaforiese lewenskringe en beeldspraak te identifiseer – iets wat Matthee sê sy nooit eens beplan het toe sy die boek geskryf het nie. Dié “kringe” dui op siklusse waardeur mens en natuur die heeltyd beweeg, sonder ophou.

Hoewel ek nie noodwendig saamstem met al die kringe wat in die boek raakgesien is nie, is die voorkoms van siklusse in die lewe iets wat niemand kan ontken nie. ‘n Jaar gelede het ek gewonder hoe om hierdie brief te verwoord, want ek het nie meer woorde oorgehad waarmee ek produsente kon bemoedig nie. Dit was dróóg. Ek wou nie meer sê “hou moed, die reën kom” nie. Want dit wou net nie kom nie.

Vandag sit ek in ‘n papnat Kimberley en skryf. Ek besef dele van die Noorden Wes-Kaap kry steeds bitter swaar, maar die grootste deel van ons land het verligting gekry, al het ons vertroue verloor in die siklusse wat oor jare heen reeds bewys is.

Iemand van my tuisdorp sê die anderdag “daar was nog nooit ‘n droogte wat nie deur reën gebreek is nie”. Die siklus het gedraai en die sluise

“The perfect orchestration of the symphony of life is one of the Creator's greatest and most beautiful miracles.”

- Suzy Kassem,

Leana Bezuidenhout

Spanleier: Inhoudsontwikkeling

6

van die hemel het oopgetrek.

Hierdie siklusse kom ook duidelik voor in die ekonomie en politiek. Soms is dit net nodig om te wag tot die “droogte” weer gebreek word.

Intussen is daar genoeg om ons besig en positief te hou, veral hier in die GWK-kamp. Ons Connect-dryf se kliëntediensweek was ‘n belewenis.

Ons het baie wysgeraak in terme van kliëntebehoeftes en weereens besef hoekom dit so belangrik is om uitsonderlike diens te lewer.

Nog ‘n lekker ervaring was om die Landbouweekliks-span in ons omgewing te kon verwelkom en om te sien hoe dié program landbou bevorder. ‘n Klompie van ons eie boere is hierdie maand op die program te sien.

Landzicht stel nooit teleur nie en het weer met ‘n nuwe verrassing vorendag gekom: Landzicht Gin. Ek het dit al geproe en kan met alle eerlikheid sê dat dit ‘n móét is vir alle gin-drinkers.

Hierdie maand se Kommuniek is ‘n voorbeeld van siklusse in die boerdery wat soos ‘n goed-geoliede masjien aanhou beweeg – van ons kant af werk ons elke dag om dit beter en meer effektief te maak omdat ons glo dat elke siklus sy eie voordele en geleenthede bring.

Geestelike Akker My toekoms is gewaarborg waar die Gees my lei!

Die Heilige Gees is die waarborg dat ons ook verder sal ontvang wat God belowe het, wanneer Hy almal wat aan Hom behoort, volkome sal verlos.

Daarom moet ons sy grootheid prys.”

Efesiërs 1:14 Hoe weet ons of ons iemand kan vertrou? Wanneer ons ‘n transaksie aangaan wil ons ‘n waarborg hê. Die konsep van ‘n waarborg of pand is van vroeg af deur die Grieke gebruik in hulle handel met die Phoenisiërs.

Wanneer ‘n koper iets by ‘n verkoper koop wat hy nie dadelik betaal nie, moes hy iets van groter waarde gee, wat as pand gehou is totdat die skuld klaar betaal is. Dieselfde woord wat vir waarborg hier gebruik word, is ook die woord vir ‘n verloofring- iemand wat sy ring gee as sy belofte van trou.

Jesus het in Johannes 14:2-3 al belowe dat Hy gaan om vir sy volgelinge plek voor te berei in sy Vader se woning. Hy kom eendag terug en kom haal ons om saam met Hom daar te wees. Paulus vertel ook in 2 Korintiërs 5:4 van die hemelse woning wat voorberei word wanneer ons tyd in hierdie aardse tentwoning voltooi word.

Kinders van God lewe met die verwagting dat Jesus vir ons ‘n heerlike toekoms voorberei het. En totdat dit in vervulling gaan, het Hy vir ons ‘n waarborg of pand agtergelaat - die teen-

woordigheid van die Heilige Gees.

Paulus sê dit in 2 Korintiërs 5:5 “Hy wat ons vir hierdie oorgang voorberei het, is God. As waarborg hiervan het Hy ons sy Gees gegee.”

Die teenwoordigheid van die Heilige Gees, wat die toekoms waarborg, vervul ons met moed, sê Paulus in 2 Korintiërs 5:6. Die Heilige Gees wat in ons woon, het ons ‘n nuwe identiteit gegee as kinders van God, en Hy waarborg ons toekoms - dat ons op pad is om eendag ons hemelse bestemming te bereik. Die Heilige Gees kom waarborg in my lewe dat God betroubaar is, Hy sal sy beloftes waar maak. Die Heilige Gees se leiding op hierdie lewensreis bring hoop, al is vandag hoe moeilik, my toekoms is veilig in my God. Hoe antwoord ons op die teenwoordigheid van die Heilige Gees in ons lewe, wat ons ‘n nuwe identiteit gee en ons toekoms waarborg? Ons moet sy grootheid prys!

Gebed: Heilige Gees, dankie dat U die waarborg is dat God se beloftes in my lewe waar sal word. Dankie dat my toekoms veilig in U is! Mag my lewe ‘n lofprysing tot u eer wees! Amen.

Ewald Schmidt www.versndag.co.za

7

Damme en temperature

Huidige stand van damme Riviersisteem

Werklike vs. langtermyn reĂŤnval

Dam

% Vol

Oranjerivier

Gariepdam Vanderkloofdam

99 69

Vaalrivier

Vaaldam Bloemhofdam Vaalharts Stuwal Douglas Stuwal

105 91 85 109

Hartsrivier

300.0 250.0 200.0

Spitskopdam Taungdam

58 90

Rietrivier

Kalkfonteindam

10

Modderrivier

Krugersdriftdam

107

150.0 100.0 50.0 0.0 Douglas

Prieska

Hopetown

Rietrivier

Vaalharts

Werklik Langtermyn

Werklike minimum en maksimum temperature vs. langtermyn temperatuur 17 Januarie 2018 tot 21 Maart 2018

Douglas Lunenburg

Prieska Green Valley Nut

17

10

3

27

20

13

6

29

22

21

14

7

28

21

14

7

31

24

17

15

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5 Axis Title

Rietrivier

Vaalharts Jan Kempdorp

8

Maksimum langtermyn

Minimum

Minimum langtermyn

21

14

7

28

21

14

7

31

Axis Title

Axis Title

Maksimum

24

17

21

14

7

28

21

14

7

31

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5 24

17

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

9

Veilingskalender en -pryse

10 April 12 April 12 April 13 April 17 April 19 April 20 April 24 April 25 April 25 April 3 Mei 4 Mei

Grootvee/kleinvee Kimberley Mount Carmel/properties DaniĂŤlskuil Hertzogville veiling Hertzogville Stoorlam veiling Trompsburg Grootvee/kleinvee Kimberley Plaas/properties Fouriesburg Vee en Implemente Bloemfontein Grootvee/kleinvee Kimberley Diamantland Brangus Christiana Griekwastad veiling Griekwastad Grootvee/kleinvee Kimberley Properties Virginia

8 Mei 9 Mei 10 Mei 15 Mei 17 Mei 18 Mei 22 Mei 23 Mei 24 Mei 24 Mei 29 Mei 31 Mei

Grootvee/kleinvee Kimberley Grootvee/kleinvee Senekal Hertzogville veiling Hertzogville Grootvee/kleinvee Kimberley Griekwastad veiling Griekwastad Plaas veiling/ Rooi hoogte Boshof Grootvee/kleinvee Kimberley Corrie Avenant Dorpers Kimberley Nguni aanteelveiling Colesberg Plaas implemente Douglas Grootvee/kleinvee Kimberley Koopmansfontein veiling Koopmansfontein

Veilingspryse vir lewendehawe – Maart 2018 26/02 - 02/03

10

05/03 -09/03

12/03 - 16/03

19/03 - 23/03

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Slagosse

26.50

Slagosse

24.00

Slagosse

23.50

Slagosse

22.50

Slagkoeie

22.00

Slagkoeie

21.00

Slagkoeie

21.00

Slagkoeie

20.40

Maer beeste

19.50

Maer beeste

19.50

Maer beeste

18.50

Maer beeste

17.80

Ligte kalwers (180-200kg)

38.00

Ligte kalwers (180-200kg)

38.50

Ligte kalwers (180-200kg)

37.00

Ligte kalwers (180-200kg)

36.50

Swaar kalwers (201-250kg)

41.00

Swaar kalwers (201-250kg)

36.00

Swaar kalwers (201-250kg)

35.00

Swaar kalwers (201-250kg)

32.00

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Slaglammers

33.00

Slaglammers

32.00

Slaglammers

34.00

Slaglammers

30.50

Stoorlammers 35.00

Stoorlammers 35.00

Stoorlammers 35.00

Stoorlammers 32.00

Kruislammers

30.00

Kruislammers

30.00

Kruislammers

32.00

Kruislammers

29.00

Slagooie

26.00

Slagooie

26.00

Slagooie

25.00

Slagooie

24.30

Maer ooie

23.00

Maer ooie

21.00

Maer ooie

21.00

Maer ooie

19.50

Klein bokkies

34.00

Klein bokkies

34.00

Klein bokkies

34.00

Klein bokkies

33.00

Jong bokke

34.00

Jong bokke

34.00

Jong bokke

32.00

Jong bokke

30.00

Bokooie

23.00

Bokooie

23.00

Bokooie

21.00

Bokooie

22.50

EER DIE TEGN

Eks Acceleron® – die saadbehandelingspakket wat help om die prestasiepotensiaal van die saad wat jy plant van meet af aan te vergroot.

Deur jou saad vroeg in die seisoen teen ‘n verskeidenheid van nematodes, insekte en grond- en saadgedraagde siektes te beskerm, optimaliseer Acceleron® vroeg in die seisoen reeds plantstand, eenvormigheid en groeikragtigheid vir verhoogde opbrengspotensiaal.

Acceleron® saadbehandelingspakket.

Voordelig vanaf dag een.

s klu

ie

sin

I G O OL

g

SAAD

DIE

BE

LIS

IN

GI A N ‘N S T E R EL V K

MA

DE

OP

TI

VO

pl os

‘N

E

GE

AD

N

uppe marketing A17734/DK

EK

OR

E

J

D OU

RK O R S P R O N G E N O E S D I E V O

TER K S N I D IG G STE N E I B E A L B ®- S A

we

o

ES

OU SUKS

PLANT J

Kontak gerus ons kliëntediens by: 011 790-8200 of customercare.sa@monsanto.com

Monsanto, DEKALB® en Acceleron® is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.

11

Landbouwenke

Mielies Met nismarkgrane soos Simba- en Waxymielies moet seker gemaak word dat stropers 100% skoon is, vermenging met Bt-mielies veroorsaak probleme.

Lusern en weiding Maart, April en Mei is die beste tyd om lusern te vestig. Die saadbed moet klam, fyn, ferm en onkruidvry wees. Behandel saad met lusern-entstof om stikstofbinding te verbeter. Doen grondregstellings voor vestiging van lusern. Meerjarige, gematigde grasse soos kropaargras, langswenkgras, kanariesaad en reddingsgras, asook eenjarige Italiaanse raaigras kan tot einde April geplant word.

Uie en saaduie Uie word gevestig. `n Fyn en ferm saadbed vergemaklik die plant-proses en verseker `n beter stand en egalige opkoms. Behandel die saad met `n geskikte swamdoder om siektes soos Damping Off te voorkom. Spuit onkruiddoder direk ná plant en was in met 15-20mm water. Koring of hawer kan gestrooi word net voor vestiging van uie (sandgronde) om windskade te voorkom. Bolle vir saadaanplantings moet nou gevestig word.

Dit is goeie praktyk om die bolle voor plant in `n swamdoder te dip.

Aartappels Hou streng by die spuitprogram om swamsiektes te voorkom. Monitor plantluise op `n weeklikse basis deur minstens twee tot drie punte per land op te rig om die insekte te monitor.

12

Grondbone Die eerste grondboon-aanplantings word nou geoes. Haal uit wanneer peule 70-75% ryp is. Voorkoms van Schlerotinia veroorsaak dat peule en stingels verbruin en verrot en blare sterf af. Oorweeg om vroeër te oes as Schlerotinia vermeerder. Indien strawwe ryp voorkom en plante afsterf, moet dit binne enkele dae opgetrek word om oesverliese te voorkom. Verminder besproeiing voor oestyd, maar moenie water wegvat nie. Te droë grond bemoeilik die uithaalproses aansienlik. Gebruik uithalers wat peule van die grond af lig om in die ry te droog. `n "Conditioner" kan `n paar uur ná die uithaler gebruik word om die oortollige sand af te skud. Dit bespoedig die plukproses en verminder slytasie op die plukker se onderdele.

Peule kan ongeveer drie dae na uithaal gepluk word, afhangend van vog en weerstoestande. Vog moet met lewering tussen 12 en 16% wees. Te nat peule verleng die droogproses aansienlik. Verseker goeie deurlugting wanneer in sakke lewer.

Pekanneute Hou aan met besproeiing tot “shuck split” en voorkom dat grond ter enige tyd verwelkpunt bereik.Teken ryp datum aan. Hou rekord van blokke en kultivars (opbrengs, grootte en kwaliteit). Doen oesvoorbereiding.

Wees die eienaar van die toekoms van pekanneute.

As ‘n vennootskap wérk, is dit tot voordeel van almal betrokke. Dit is waarom GWK en Kalahari Pekans ‘n vennootskap gevorm het om GWK Pecans te skep - ‘n maatskappy wat die pekanneutmark van die toekoms vorm. Pekanprodusente kan nou deur aandeelhouding deel wees van hierdie geleentheid, wat beteken dat jy aandeel het in een van die land se grootste verwerkings- en uitvoermaatskappye.

Vir meer inligting kontak: Günter Hollenbach 082 883 9652 Deon Gerber 082 255 0901 Merwe Grobbelaar 082 303 3497 Hein Smith 060 997 5471

AGRI LEOCPT/117312L/A

BESKERMING VIR JOU

PLAAS & NALATENSKAP In samewerking met makelaars, beskerm ons al vir meer as 100 jaar dit wat vir boere belangrik is.

Deur middel van betroubare bate- en oesversekeringsoplossings kan ons jou help om die ongelooflike te doen. www.ominsure.co.za

Alle produkte word onderskryf deur Old Mutual Insure, ‘n Gemagtigde Finansiële Diensverskaffer (FDV 12)

14

Aktueel Leana Bezuidenhout

‘n Week om opnuut te

Connect Om ‘n kliënt te behou, is baie goedkoper as om ‘n nuwe kliënt te werf.

Vir GWK se sukses is dit dus baie belangrik om te verseker dat ons bestaande kliënte tevrede is en so waardevol voel soos wat ons hulle ag.

Daarom het ons van 12 tot 16 Februarie ‘n Connect-week geloods om hernude klem te plaas op kliëntediens en wat ons as suksesvolle kliëntediens sien.

Hoewel ons kliëntediensprogram, Connect, regdeur die jaar gedryf word deur verskeie inisiatiewe, is dit wel vir die maatskappy belangrik om dit te bekragtig deur een week skerp op alle aspekte daarvan te fokus, en ook om die héle maatskappy deel te maak van die week.

Die leuse van ons Connect-program, “Bou, Bied, Behou”, beskryf GWK se doelwit om verhoudinge met kliënte te bou, om oplossings vir kliënte se behoeftes te bied en om werklik ‘n ervaring te skep wat sal verseker dat die kliënt ‘n in die langtermyn van GWK se dienste gebruik sal maak.

Verdere motivering vir ons kliëntediensdryf is: Uitstekende kliëntediens beteken in ‘n vermindering in algemene probleme of struikelblokke.

Kliëntediens van die hoogste standaard versterk ons handelsmerk en ‘n positiewe persepsie van GWK. Ons wil verseker dat ons ons kliënte vir baie lank kan behou. Deur goeie diens sal kliënte nie die behoefte hê om rond te soek vir ander diensverskaffers nie.

Ons glo dat word of mouth die kragtigste vorm van reklame is.

Die ervaring wat ons personeel vir kliënte skep, moet daartoe lei dat kliënte ons produkte of dienste sal aanbeveel.

Menswaardigheid is een van ons maatskappywaardes en daarom is dit ook vir ons personeel belangrik dat kliënte altyd, sonder uitsondering, goed behandel word.

Goeie kliëntediens maak deure oop vir nuwe vennootskappe en

Bestuur in kliëntediensposte

15

ander geleenthede. Rolspelers wat dieselfde waarde aan kliënte heg, is meer toeganklik om in samewerking te tree met ‘n maatskappy wat kliënte soos goud behandel.

Die boodskap van GWK se waardes en bestaansrede word deur goeie kliëntediens oorgedra.

Dit versterk en bevorder ons maatskappy se volhoubaarheid.

Ons kliëntediensweek het op 12 Februarie afgeskop en ‘n afwagting kon in al ons takke en kantore gevoel word.

Elke dag het ‘n tema gehad wat elke aspek van kliëntediens aanspreek.

Maandag: Connect-met-ons-mense Die eerste dag van kliëntediensweek het ‘n groot interne bewustheid geskep. GWK se Exco- en Senior Bestuurslede was elk vir die dag geplaas in ‘n posisie waar direkte kontak en interaksie met kliënte vereis word. Dit sluit ontvangs en telefone, handelskassiere- en vloerassistente, petroljoggies en stoorwerkers in. Voorbeelde hiervan is Llewellyn Brooks (Groep Besturende Direkteur) wat hom goed van sy taak gekwyt het by die Douglaskantoor se ontvangs en Cas Prinsloo (Hoof van Agri Insette) wat swaar aan voersakke moes dra in Modderrivierhandelstak se stoor.

Wilna Richter (Kliëntediensbestuurder) sê dat hierdie uitdaging ‘n gemeenskaplike trots onder personeel

gebou het en dat meer bestuurslede bewus is van die uitdagings wat gepaardgaan met direkte kliëntediensposte.

Dinsdag: Connect-met-ons-kliënte Op Dag Twee het Exco en Senior Bestuur verskeie van ons produsente op hul plase besoek om ‘n oop gesprek te voer en werklik hul behoeftes te verstaan. Richter sê ‘n groot behoefte wat op dié dag geïdentifiseer is, is dat GWK-personeel baie nader aan hul kliënte moet beweeg.

“GWK is baie belangrik vir ons produsente, maar daarmee saam moet konstante goeie kliëntediens gelewer word,” sê sy.

Woensdag: Connect-deur-opleiding Alle personeel van GWK, regoor ons bedieningsgebied, het op 14 Februarie ‘n interne Connect-opleidingsessie bygewoon.

In al die areas waar ons kantore of takke het, is drie sessies aangebied om alle personeel die geleentheid te gee om ‘n sessie by te woon. Hierdie opleiding was as’t ware ‘n verfrissingsessie – ‘n herinnering aan GWK se Connect-mantra.

Die sessies was interaktief en het personeeldeelname aangemoedig, terwyl personeel op álle vlakke weer aan die erns en belangrikheid van

Ons personeel is kliëntediens-helde

16

goeie kliëntediens herinner is.

Donderdag: Connect-met-jou-held Baie GWK-personeellede is absoluut kliëntediensgedrewe en ontsien geen moeite wanneer dit by kliëntebehoeftes kom nie. Hierdie persone is egter tipies die mense wat “agter die skerms” woeker en selde erkenning kry vir hulle harde werk.

Die vierde dag was daarom toegewy aan erkenning vir jou interne kliëntediens-held. Borsspelde en sertifikate is op verskeie punte beskikbaar gemaak sodat personeel dit kan oorhandig aan ‘n kollega wat op ‘n gereelde basis uitstaande kliëntediens lewer.

Personeel het ywerig hieraan deelgeneem en nie die geleentheid laat verby gaan om stories te deel oor kollegas wat altyd meer doen as wat van hulle verwag word nie. Hierdie stories het gestrek van skoonmaakpersoneel wat hulle werk met vreugde aanpak en hulle kollegas elke dag opgewek groet, tot ander personeel wat op vakansiedae uitry na plase om probleme op te los.

Elkeen wat ‘n speld en sertifikaat oorhandig het, het ‘n selfie saam met die ontvanger geneem en ingestuur sodat die mooi storie wyer vertel kon word.

Vrydag: Connect-met-onsgemeenskap “Spanwerk is heerlik, al is dit harde werk,” sê Richter oor die laaste dag van die week. Op dié dag het die hele GWK Groep in spanne saamgetrek, moue opgerol en aktief betrokke geraak in ons gemeenskappe.

Die spanne het in hul onderskeie areas ondersteuning aan hulpbehoewende instansies gebied deur onder meer opknapwerk.

Bongani Primêre Skool in Douglas het palissade-heinings gekry en op Hopetown is klaskamers van Oranje Diamante Laerskool geverf, terwyl RD Williams Primêr op Prieska se speelparkie-apparate geverf is en die leerlinge met koek en koeldrank bederf is.

Kimberley-personeel het vir die dag

by Olympic Primêre Skool gekuier

waar hulle Gr. R-klaskamer binne en buite skoongemaak en geverf het, die speel-area skoongemaak en vuilgoed uitgeskoffel het, en speelgoed verskaf het. Ook by Pniel-landgoed Primêre Skool op Barkly-Wes is herstel- en verfwerk gedoen en stoele en tafels aan 25 leerlinge voorsien.

Leerlinge van Groblershoop Laerskool is bederf met ‘n waterverkoeler om ‘n klaskamer wat nie in die warm somer gebruik kon word nie, af te koel. Die personeel het ook sonpanele op die die skool se dak aangebring, ‘n klimraam geskenk en toerusting geverf.

Olyvenhoutsdrift Primêre Skool op Upington het ‘n splinternuwe kennisgewingbord gekry en Ritchie se Rietrivier Primêre Skool kan nou spog met nuutgeverfde klaskamers, plafonne en speelapparate en nuwe aansteekborde.

Wat vir Richter hierdie week veral

Regs en regs onder: Skole in ons areas word opgeknap

Bo: Personeel werk in spanne tydens die opleidingsessie

17

uitgestaan het, was die spanwerk, ondersteuning, deelname en energie van die GWK-personeel.

“Dit is belangrik om elke personeellid deel van hierdie journey te maak,” sê sy, “en hierdie was ‘n projek waarby ons almal betrokke kon maak. Kliëntediens is een van GWK se strategiese fokusse en dit sal altyd belangrik bly om dit aktief te dryf en deel van die personeel se lewe te maak.”

Ongeëwenaarde kliëntediens bou vertroue en is vir die gemiddelde kliënt veel belangriker as die prys van ‘n produk of diens, daarom word dit ook geïmplementeer om ons handelsmerkstorie te ondersteun en wyer te vertel.

Connect-kliëntediensweek sal voortaan ‘n jaarlikse gebeurtenis wees om te verseker dat ons mense deurlopend die hoë diensstandaard bly handhaaf.

“Om goeie diens te lewer aan almal met wie ons in kontak kom, is vir seker dié grootste prioriteit vir GWK en al ons personeel,” sê Neil de Klerk (Uitvoerende Hoof: Groep Bemarking en Kommunikasie). “Ons kliëntediensweek is daarop gefokus om nie net ‘n eenmalige veldtog te wees nie, maar om vir elke belanghebbende te herbevestig dat ons streef na ‘n volhoubare lewenswyse in die werkplek – een wat gefokus is op uitstekende kliëntediens.”

18

“Life can be very difficult and sometimes one really feels as if you are not making progress and you wonder if things will ever change. Then all of a sudden, out of the darkness, a glimmer of light appears and we start to hope again. That happened to me today and I was so blessed by some people who saw a need and grabbed at the opportunity to make a difference.

To complete school is a very important thing to do and the beginning of reaching this important achievement starts in the Gr R classroom. The school where I am blessed to work at, is a humble school and we do not have the wonderful facilities that some schools have. This can be a disadvantage and that is when I start to wonder if we can ever make a difference. Nevertheless, we try our best, even though we feel as if we are 'boering agteruit' sometimes.

But today, a glimmer of light shone at our school and it touched me. I was so surprised to see a group of people arriving at the school and taking our grade R classes under their care and painting, cleaning and decorating our facilities. What a sight to see a group of young people from GWK eager and excited to make a difference in little children’s lives. I thank them for being available and willing and displaying a true spirit of Ubuntu.

God bless you all.

- Boodskap van Ruth Milne (onderwyseres by Olympic Primêre Skool)

19

Reekse: opti Nano-tegnologie wat die opname van voedingselemente verhoog

ultra Mikro-element bedekte korrelkunsmis

nitro-s Stikstof met inherente drogingseienskappe en plantopneembare Silikon

superior Swaelverrykte korrelprodukreeks

SIDI mikro-elemente Spesialisreeks vir gronden blaartoedienings

SIDI. Meer as net kunsmis Ons kombineer dĂ­t wat belangrik is om volhoubare plantvoeding en uitstekende opbrengs te verseker. +27(0)53 298 2817 De Villiersstraat, IndustriĂŤle area | Douglas 20

Aktueel Saamgestel deur Madri Scheepers

GWK Landboudienste bied jaarliks verskillende boeredae aan om ons produsente die geleentheid te gee om by mekaar te leer, asook by kenners oor ‘n verskeidenheid boerdery-aspekte. Hierdie kenners sluit spesialiste van GWK in, asook eksterne kernrolspelers. Hier kan jongboere en gesoute produsente inligting kry wat weer toegepas kan word in hul eie boerderye.

In Februarie en Maart vanjaar is twee van hierdie boeredae aangebied, onderskeidelik die Luckhoff-rally en die Groentoer in die Douglas-omgewing.

Albei hierdie geleenthede was ‘n reuse sukses met groot bywoning van die plaaslike produsente.

GWK Landboudienste bedank almal wat die Luckhoff-rally en Groentoer so suksesvol gemaak het.

21

Dup Haarhoff, Hoof van GWK se Landboudienste, vertel meer: Die tema van die dag was presisie-tegnologie in praktyk.

Hierdie jaar het net weer bewys dat die kombinasie van kundigheid en ondervinding baie moeilik geklop kan word. Die GWK-landboukundiges, Hannes Hattingh, Johann Sounes en Armand van Eck, het kragte saamgesnoer en die produsente toegerus met tegniese inligting met ‘n hoogs wetenskaplike onderbou. Die gas vir die dag was die grondkundige, Dr. Dries Bloem van Geolab – voorwaar ‘n groot vriend en mentor van die GWK-presisiespan.

Verrigtinge het afgeskop by Paul van Niekerk waar die “cover crop”-beginsel bespreek is en produsente het na ‘n profielgat gekyk waar springmielies verbou word onder só ‘n stelsel. Die John Deere AMS-plantertegnologie is by hierdie punt aan die produsente gedemonstreer en die voordele van hierdie planter ten opsigte van presisie is verduidelik.

Daarna het almal vertrek na Johan Potgieter se plaas om ‘n katoenland te besoek. Hier is die samewerking tussen John Deere en die GWK-presisiespan ten toon gestel. Dit is gedoen met preskripsiekaarte vir die toediening van Pix (groeireguleerder), wat vir ‘n John Deere-spuit geskryf is deur die landboukundiges.

Die voor- en nadele van die gebruik van Pix is aan produsente verduidelik, en is ondersteun met verskeie wetenskaplike literatuurverwysings.

Die laaste stop was by Reghoek-boerdery waar gefokus is op die vestiging van pekanneutboorde. Die volgende punte is bespreek: Boordvloerbestuur – strooibedekking teenoor grondnet teenoor skoon Voor- en nadele van verskillende besproeiingstelsels Jongboombemesting en -struikelblokke.

Daar was besonder baie belangstelling in die laasgenoemde sessie, wat uiters professioneel aangebied is deur die span. Met die spesialiste in die GWKpresisiespan is dit duidelik dat hul op die oomblik waarskynlik die beste en meeste waarde kan toevoeg vir die pekanneutboer.

Die dag is afgesluit deur ‘n lesing en demonstrasie van ‘n John Deere AMS-hoogloopspuit. Die hele dag se verrigting het beklemtoon dat die voortdurende tegnologiese ontwikkeling gaan beteken dat spanne soos GWK Presisie en John Deere selfs nouer saam moet werk tot die voordeel van die produsent.

Albei hierdie spanne het die uitdaging aanvaar en is gereed om produsente by te staan.

Die suksesvolle dag is afgesluit met ‘n lekker braai en kuier by Reghoek-boerdery se stoor.

22

Christopher Reid, GWK Landboukundige, vertel ons meer hieroor: Die tema van hierdie dag was gewasbenadering vir mediumtermyn oorlewing. Vanjaar is besluit om bona fide-boere vir die toer te gebruik – hulle het reeds jare se ondervindig en almal kon leer by hierdie produsente met praktiese kennis. Dit was ‘n besige dag en ‘n vol program wat aan produsente meer inligting gebied het oor ‘n verskeidenheid onderwerpe en gewasse.

Die dag is afgeskop by De Hoek-boerdery van HF Cilliers, Direksielid van GWK, waar Luan van der Walt ‘n lesing aangebied het oor die ekonomie van skaal. GWK Meganisasie het die heel nuutste John Deere S700-reeks stroper uitgestal, terwyl Philip du Plessis van John Deere vir produsente meer oor die nuutste tegnologie vertel het. Vandaar het almal beweeg na ‘n Ethapon-proef op Jaco Cilliers se plaas. Hul het ondersoek of Ethapon ‘n invloed het op die green snap van mielies deur die plant korter te hou.

Frans Wiid, oud-Direksielid van GWK, het by die volgende punt gesels oor sy praktiese ervaring met lusern. Hier het hy met sy jare se kennis en ondervinding vir produsente vertel van sy eie praktyke en wat die beste in sy boerdery werk. Daarna het die groep beweeg na die pekanboorde op die plaas van Wynand Human, ook ‘n Direksielid van GWK. Eugene le Roux, GWK se hortoloog, het hier gesels oor die fisiologie van pekanneutbome en die vestiging daarvan. Met die uitbreiding van die pekanneutmark die afgelope paar jaar het produsente groot belangstelling in hierdie sessie getoon. GWK se span het bewys dat hul spesialiteitsdiens deurslaggewend kan wees vir die vestiging en suksesvolle verbouing van pekanneute met ‘n kundige en professionele aanbieding aan die besoekers.

Die volgende punt was by Schalk Human se grondbone, waar Gerhard Bruwer oor sy praktyke vir grondbone gesels het. Katoen was ook op die lys, en die groep het beweeg na Delpa waar die fisiologie van katoen bespreek is en gekyk is na kultivars. Die produsente is daarna geneem na ‘n John Deere AMS-demonstrasie met variërende Pix-bespuitings op katoen.

Die dag se amptelike verrigtinge is afgesluit deur ‘n lesing van Jo Olovano oor cultar op aartapels. Dié dag is ook met ‘n kuier en braai afgesluit wat by De Hoek-boerdery se braai-boom gehou is.

23

Aktueel Madri Scheepers

Landbouweekliks maak ‘n draai in die Noord-Kaap GWK is trots om deel te wees van die splinternuwe TV-reeks, Landbouweekliks, in samewerking met Landbouweekblad. Dit word reeds sedert die begin van die jaar elke Dinsdag uitgesaai op Via, kanaal 147.

GWK streef daarna om altyd landbou innoverend te benader deur vars en nuwe oplossings na die boerdery te bring. Vir daardie rede ondersteun GWK die innoveringsinsetsel van Landbouweekliks, wat fokus op tegnologie, prosesse en nuwe werkswyses. Hierdie

24

het ons produsente ook die geleentheid gegee om aan Suid-Afrika hul storie van landbou te vertel.

Gedurende Maart vanjaar het die produksiespan van Landbouweekliks op ons bodem ‘n draai gemaak vir die verfilming van die reeks by ‘n paar van GWK se produsente. GWK-personeel sluit ook aan by die episodes om meer te vertel oor die innoverende oplossings wat ons bied. Die produsente het hul deure oopgemaak vir die produksiespan en die aanbieder, Ivor Price.

Hul vertel vir Price meer oor hul boerdery se uitdagings, suksesse en daaglikse innovering op die plaas.

Wilna Richter, GWK se kliëntediensbestuurder, het die verfilming, wat oor twee weke gestrek het, saam met die produsente en die produksiespan deurgebring en sê dat dit aanvanklik vir almal redelik vreemd was om voor die kameras te wees, maar dat hulle sommer vinnig gemaklik geraak het.

Dirk Lamprecht, besigheidsbestuurder van Landbouweekblad, sê dat hul ná 99 jaar in die landboubedryf uiteindelik nou hul eie TV-program het wat ‘n volledige oplossing bied vir die kykers en lesers. Hy het ook van die opnames bygewoon en noem dat een van sy hoogtepunte die warm harte van die Noord-Kaapse produsente en hul gesinne was.

“Hul laat jou tuis voel en deel van die plaas,” sê hy. “Mens stap as vriende van die plaas af weg.”

Verfilming het afgeskop by Ettienne van Wyk van die plaas Spes Bona wat gesels het oor sy skaapboerdery.

Kobus Buys, GWK Vleis se fasiliteitebestuurder by Groblershoop, en Toni Cahi, produsent van Prieska, het daarby aangesluit om die belangrikheid van naspeurbaarheid in die skaapwaardeketting te bespreek.

Die span het ook ‘n draai gemaak

by Genade Boerdery van die Bruwergesin, waar hul praat oor spanwerk in ‘n gesamentlike boerdery. Hier het Jaco Janse van Rensburg, regskonsultant van GWK, kykers vertel van die pasmaak-versekeringsoplossings wat GWK bied vir boerderye.

Ons eie cattle whisperer, Colleen Jacobs, se uitsonderlike verbintenis met diere het weereens na vore gekom, waar sy haar kundigheid en passie vir beesboerdery gedeel het. Hennie Coetzee van Hencoe Boerdery het by hierdie episode aangesluit om sy kennis te deel oor innovering vir optimale produksie in beesboerderye.

Die laaste stop was by Idstone Boerdery van Frank Lawrence, Voor-

sitter van GWK se Direksie, waar hy vir Price vertel van al die bedrywighede op sy plaas. Hier het Llewellyn Brooks, GWK se Groep Besturende Direkteur, en Wim van Rooyen, GWK Farm Foods se Besturende Direkteur ook oor GWK en ons verbruikersbesigheid gesels.

Brooks vertel ook meer oor die daarstelling van GWK se internasionale prysmeganisme vir Lusern.

Die episodes wat in ons wêreld opgeneem is, draai reeds sedert die begin van April op die kassie, met die laaste GWK-produsent se storie wat op 1 Mei uitgesaai word. Elkeen van hierdie episodes is gepak met waardevolle inligting en beloof om ‘n hoogtepunt te wees.

Kykers kan ook later in die reeks weer van GWK se spesialiste in aksie sien, wanneer Nico Storm, Hoof van GWK Meganisasie, en John Deere inligting deel oor nuwe tegnologie in meganisasie. GWK se Hoof van Vleis, Alex Cilliers, gaan ook meer vertel oor die beesvoedingskema by die Tristarvoerkrale. Tom Meintjes, Besturende Direkteur van GWK Trading, gaan kykers meer vertel oor die nuwe Pekanbesigheid in een van die insetsels.

Richter sê daar is nog nie amptelike kykersgetalle en statistiek oor die reeks nie beskikbaar nie, maar volgens die produksiespan is die terugvoer tot dusver uitstekend. Daar is reeds ‘n derde en vierde reeks goedgekeur vir die res van die jaar (‘n reeks is drie maande lank).

Lamprecht is dit ook eens dat Landbouweekliks reeds baie suksesvol is met positiewe terugvoer van kykers en produsente. Van die produsente is van mening dat elke boer in Suid-Afrika hierdie reeks sal kyk as hy of sy daarvan weet. Die praktiese waarde van die inhoud is van ongelooflik waardevol.

As jy nie reeds die reeks volg nie, is dit dalk nou die tyd om in te skakel met die volgende episode – jy sien dalk ‘n bekende gesig raak. Gaan kyk ook gerus op ons Facebook-blad na insetsels van vorige episodes.

GWK bedank al ons produsente en personeel wat bygedra het om hierdie gedeelte van die reeks so ‘n opwindende en innoverende reis te maak.

25

GWK Agri Versekering Jaco Janse van Rensburg

“Doodsbelasting”

ook bekend as Boedelbelasting Die een ding in die lewe waaroor jy seker kan wees, is die dood. Belasting is ongelukkig een van daardie probleme in die lewe wat nie net verdwyn nie en kan jou moontlik nog volg tot ná jy te ruste gelê is. Die ongeluk hierby is dat die mens soms dink dat jou probleme opgelos is by jou afsterwe, maar dink weer, want Boedelbelasting is ‘n probleem wat eers ná jou afsterwe sy kop uitsteek.

In baie gevalle is mense nie finansieel voorbereid vir hierdie belasting nie, want tesame met al die ander belastings en kostes is dit duur om dood te gaan, maar een ding is seker en dit is dat jy nie jou nagelates wil agterlaat met hierdie probleem nie.

Testament

Likiditeit en Versekering

Trust

Deel Vier:

Boedelbelasting

Boedelbelasting

Hier is ‘n kortlikse uiteensetting van Boedelbelasting: Waarop word Boedelbelasting betaal?

Die Boedelbelastingwet 45/1955 reguleer hierdie belasting.

Indien die oorledene ‘n gewone inwoner van die Republiek van

26

Kapitaalwinsbelasting

Suid-Afrika was, word alle bates (waar ook al geleë) ingesluit vir Boedelbelastingdoeleindes.

Hierdie Wet bepaal dat Boedelbelasting op alle eiendom gehef moet word, wat onder meer die volgende insluit: Onroerende eiendom; Roerende eiendom; Sekere le-

ningsrekeninge; Regte wat die oorledene toegekom het, bv. vruggebruike of annuteïte op eiendom; Aandele of belange in ‘n besigheid.

Die Wet gaan verder en sluit in geagte bates, wat onder meer uit die volgende bestaan:

Lewenspolisse; Sekere skenkings (donatio mortis causa); Aanwas-eise; Artikel 3(3)(d) bates wat geag word die oorledene beheer oor gehad het, maar wat nie die eiendom van die oorledene was nie. Meer hieroor later.

Wat beteken Boedelbelasting?

Dit beteken dat die oorledene se totale boedel by afsterwe belas word teen die voorgestelde koerse.

Ná die Minister van Finansies se Begrotingstoespraak op 21 Februarie 2018 is die belastingkoerse aangepas. Voorheen was die koers 20% vir alle grootte boedels, maar ná die veranderinge is die koerse as volg: Die eerste R30,000,000.00 van die belasbare boedel @ 20%, en Alles meer as R30,000,000.00 @25%.

Sekere vrystellings, verligtings en aftrekkings bestaan vir die oorledene en dit sal grootliks afhang van hoe die boedelbeplanning gedoen is, hierdie vrystellings is onder meer: Artikel 4q – Alle bemakings tussen gades is vrygestel van Boedelbelasting (let wel dat by die afsterwe van die langslewende gade sal die langslewende se boedel blootgestel word aan Boedelbelasting).

Artikel 4(A) – Elke persoon kry ‘n R3,500,000.00 korting (dus word die eerste R3,500,000.00 vrygestel van Boedelbelasting) Kostes, uitgawes en laste word ook toegelaat as aftrekkings vir die berekening van Boedelbelasting.

Sekere lewenspolisse word vrygestel van Boedelbelasting, naamlik, ‘n sleutelpersoonpolis, asook ‘n koop-en-verkoop-polis, maar hierdie polisse moet voldoen aan verskeie

vereistes, alvorens die vrystelling sal geld.

Wat is die gevolge van Boedelbelasting?

Sekerlik die mees algemene probleem in ‘n boedel is die tekort aan likiditeit, oftewel kontant in die boedel. ‘n Boedel moet genoegsame likiditeit hê ten einde uitvoering aan die oorledene se wense te kan gee en sodoende ook die beredderingsproses beter te laat vloei.

Indien ‘n boedel nie genoegsame likiditeit het nie, moet plan gemaak word om likiditeit te skep in die boedel, sodat al die laste, kostes en belastings betaal kan word.

Likiditeit word onder meer as volg geskep: Die erfgename kan die laste betaal, ten einde te erf; Die eksekuteur kan van die bates realiseer.

DIE OOIE SE KONDISIETELLINGS IS MOOI IN STAND GEHOU, ONS KAN UITSIEN NA GESONDE LAMMERS! Elite Block is gerieflik om uit te sit as onderhoudslek en weens die aanvulling met gehalte deurvloeiproteïen en energie dra dit by om die produksie en die ooie se kondisie in stand te hou.

Dankie Molatek!

Abrie van der Merwe & Divan Calitz Sandkraal Buffelsjag

ELITE BLOCK Elite Block verskaf voldoende kwaliteit deurvloeiproteïen en energie tydens die piek voedingsbehoeftetydperk van die ooi, wat volwasse liggaamsmassa en kondisietelling bevorder. Dit dra by tot verhoogde melkproduksie en melkvloei. Die lammers is lewenskragtig, groei vinnig en bereik gouer optimale speenmassas. Dit help ook om massaverlies onder die ooie te voorkom en konsepsie- en speenpersentasies te verhoog.

Vir meer inligting oor Molatek se spesifieke voere en dienste, kontak: RCL FOODS: www.rclfoods.com | MOLATEK: +27(0)13 791-1036 | www.molatek.co.za Elite Block Reg. Nr. V26008 (Wet 36 van 1947) N-FF 3586

27

uppe marketing A17861/GWK

Volg ons reeks oor boedelbeplanning in Kommuniek en moenie huiwer om ons span te skakel vir enige verdere inligting nie. Ek hanteer enige navrae by jacojvr@gwk.co.za / 053 298 8359

GWK Agri Meganisasie Madri Scheepers

Nuwe John Deere S700 Combine ‘n Stroper vir die produsent van die toekoms

Soos tegnologie vooruit beweeg word die produsent se keuses elke dag meer. Rand en sent is belangrik vir almal, maar selfs meer vir produsente in hierdie snelveranderende landbouomgewing. Die manier waarop boerderye hedendaags bedryf word, verskil hemelsbreed van dié van die verlede.

Vandag is almal afhanklik van tegnologie. Dit verander en verbeter elke dag. John Deere is een van die markleiers in die gebied van vindingryke tegnologie wat voortdurend na die produsent se behoefte kyk en ‘n produk ontwikkel wat aanpas by die veranderende mark: Tegnologie wat gemaak is om geld in jou sak terug te sit, deur minder te vermors, tyd te

28

spaar en arbeidsintensiewe take te verander in ‘n pretrit. Die nuutste stroper in die John Deere-reeks doen juis dít.

Die John Deere S700 Combinestroperreeks word eersdaags amptelik

by Nampo Oesdag op Bothaville bekendgestel. GWK-produsente hoef egter nie tot dan te wag om dié nuweling te beleef nie. Die S700-reeks is reeds beskikbaar by GWK Meganisasie.

Baie tyd en aandag is spandeer aan navorsing en ontwikkeling van die S700-reeks, wat die produsent van die toekoms gaan help om sy boerdery na die volgende vlak te neem. Die doel van die stroper se nuwe tegnologie is om tyd te spaar terwyl die stelsel ook handearbeid en vermorsing verminder om jou geld te spaar. Die operateur

spandeer minder tyd op kalibrering van die sisteem en hoef omtrent nooit die binneruim van die S700 te verlaat om aanpassings te maak nie. Al hierdie elemente dra by tot meer produktiewe en effektiewe bestuur vir die produsent.

Die S700-reeks vervang die S600reeks en is beskikbaar in die volgende modelle: S760, S770, S780 en S790. Al hierdie modelle het ‘n splinternuwe, herontwerpte binneruim met ‘n ergonomiese uitleg vir meer gemak.

Die CommandARM™ het ‘n nuwe voorkoms met ‘n meer gebruikersvriendelike uitleg wat aangevul word met die herontwerpte stoel, wat nou verder kan draai vir beter sigbaarheid en gemak. Die S760 en S770 het tot 5%

meer ekonomiese brandstofverbruik deur die verbetering van verbrandingsdoeltreffendheid.

Hieronder is slegs ‘n paar van die opsies waarmee die S700-reeks toegerus kan word om hom in ‘n liga van sy eie te plaas: Combine Advisor™ – hierdie pakket bied tegnologie wat uit sewe elemente bestaan wat die opstel en optimalisering van die stroper hanteer. Hierdie help dat dit outomaties werkverrigting behou en aanpas soos nodig oor verskillende gewasse. Die stelsel laat die operateur toe om vermorsing en die stroper se verrigting te monitor, sonder om die kajuit te verlaat. Dit kan ook gekombineer word met ActiveVision™-kameras wat die sisteem komplementeer om onder meer graanbeskadiging vroeër te bespeur.

Active Terrain Adjustment™ – deel van die Combine Advisor™- pakket. Dit maak outomaties aanpassing aan die spoed van die waaier asook die siwwekas se openinge op ongelyke oppervlaktes van meer as 4°. Hierdie verminder vermorsing en ondersteun verhoging van die graantenk se monstergehalte.

HarvestSmart™ – verdere funksie van die Combine Advisor™. Deursette en spoed word outomaties beheer vir konsekwente laai van gewasse en die vermindering van vermorsing.

Active Yield™ – skakel die tydrowende proses van kalibrering uit wat voorheen met die hand gedoen moes word deur die outomatiese kalibrering van die sisteem.

Dit samel akkurate en betroubare opbrengsdata in op ‘n deurlopende basis, sonder tyd wat vermors word.

4600 CommandCenter™ – die skerms kan opgestel word om die operateur se voorkeure te kies en die proses om basiese operasionele take uit te voer, is vergemaklik. Dit is eenvormig oor die John Deerereeks wat beteken dat daar minder tyd aan opleiding hoef spandeer te word.

Tegnologie is die manier waarmee ons vorentoe beweeg, maar een van die belangrikste oorwegings vir enige produsent sal sekerlik die agent se vermoë wees om naverkopediens te lewer.

In Suid-Afrika het John Deere die grootste netwerk van diensagente van enige vervaardiger, wat beteken dat hulp net om die draai is. GWK Meganisasie is geen uitsondering nie, en het takke reg oor die streek op byvoorbeeld Barkley-Wes, Douglas, Hopetown, Luckhoff, Modderrivier, Prieska en Upington. Die beskikbaarheid van agente is ‘n belangrike punt om in ag te neem, aangesien dit kan help dat jou John Deere ‘n hoër herverkoopwaarde het.

Verder kan diens gelewer word deur van JD Link™ gebruik te maak. Deur

hierdie sisteem kan die werkswinkel direk aanteken op die produsent se stelsel om ondersteuning te gee. Die produsent kan ook self deur hierdie funksie inteken van enige slimfoon, tablet of rekenaar af om data te verkry oor die stroper se werksverrigting of, indien daar enige probleme is, ‘n boodskap aan die operateur deur die stelsel te stuur.

Om op te som, die S700-reeks se tegnologie is die markleier in die landbousektor wat gerugsteun word deur die John Deere-handelsmerk wat reeds jare bekend is vir uitstaande gehalte. Die nuwe reeks stel die produsent in staat om ‘n nuwe era binne te gaan waar opbrengskalibrering opgestel kan word en jy sorgvry kan voortgaan met die boerdery in ‘n splinternuwe gemaklike kajuit, terwyl die stelsel outomaties die beste werkverrigting kry.

Hierdie indrukwekkende produk kan amper nie op papier vasgepen word nie en niks sal die tegnologie en moontlikhede so goed ten toon kan stel soos ‘n besoek aan die naaste GWK Meganisasie nie. Hier staan kundiges gereed om jou te help om die beste besluit vir jou boerdery te neem.

Vir meer inligting, kontak jou naaste GWK Meganisasie of gaan besoek solank die webtuiste by www.deere. co m/s u b - sa h a ra n/en/ h a r ves t i n g/ combines/s-series-combines/, waar daar meer inligting en videos oor die funksies beskikbaar is.

29

Die deur na die internasionale mark.

GWK Lusern

30

Fanus Linde Bestuurder 082 888 0016 fanusl@gwk.co.za

Donnie Brits Douglas 082 805 2468 donnieb@gwk.co.za

Douw Steyn Jan-Kempdorp 071 670 5883 douws@gwk.co.za

Daniel Breytenbach Stellenbosch 082 941 4817 danielb@gwk.co.za

Albertus de Wet Modderrivier/Rietrivier 082 448 3463 albertusdw@gwk.co.za

GWK Agri Landboudienste André Prins

Die definisie van wisselbou is die afwisseling van verskillende gewastipes op dieselfde stuk grond. Met die wisselvalligheid van die vryemark-ekonomie en stygende produksiekoste raak dit ál hoe moeiliker vir boere om ’n volhoubare boerdery te bedryf. Die voordele van wisselbou sluit in verhoogde opbrengs en beter gehalte, onkruidbestuur en die bestuur van onkruiddoderweerstand, verbeterde grondstuktuur en verspreiding van risiko, om net ’n paar te noem. Wisselbou onder besproeiing lei gewoonlik tot drie oeste in twee jaar. Hierdie stelsel kan help met die druk wat daar op waterkwotas is.

Gewasse vir ’n goeie wisselbou

Grondbone: Geskik op sanderige gronde. Aanplantings moet minstens vier jaar met graangewasse afgewissel word.

Katoen: Geskik vir sand en kleigronde. Gewas is goed souttolerant en kan elke tweede jaar aangeplant word.

Sojabone: Kan op alle gronde aangeplant word. Meer geskik in "koeler" gebiede. Gewas kan elke derde jaar aangeplant word, maar is baie gevoelig vir Sclerotinia.

Lusern: Kan op alle gronde aangeplant word.

Wisselbou van twee tot drie jaar met grasgewasse.

31

Wisselbou en grondstikstof

LBOU & GRONDSTIKSTOF Waarheid: Wisselbou met peulplante kan organiese

beskikbaar stel aan e stikstof beskikbaar stel aan diestikstof opvolg gewas.

die opvolggewas.

bind deur .

rd, is aktief.

• Peulplante het die vermoë om lugstikstof (N2) te bind deur rhizobiums wat in nodules op die wortels ontwikkel.

• Nodules wat rooi vertoon as dit deurgebreek word, is aktief.

• Meeste van die nodules vorm rondom die penwortel. Bv. ’n groot lusernplant het 10 tot 50 nodules op die penwortel.

• Peulplante bind verskillende hoeveelhede stikstof – goeie binders kan tot 250 kg/ha N bind.

• Opvolgende plante kan die stikstof benut nadat die nodules afgesterf het.

• Die grootste voordeel word verkry wanneer die hele plant (groenbemesting) in die grond ingewerk word; die wortels lewer slegs klein hoeveelhede residuele stikstof.

ortel. Bv. ’n rtel. of, goeie binders

die nodules

bemesting) in die hoeveelhede

Wisselbou, wortelontwikkeling TELONTWIKKELING & PLANTVOEDING en plantvoeding

kan voedingstowwe op verskillende dieptes benut.

Waarheid: Plantwortels verskil tussen gewasse en kan voedingstowwe op verskillende dieptes benut.

ntspesies met die benut kan word.

te teen ding gee dat hiervan is fosfor

Gewas

Worteldiepte (cm)

Sojaboon Gars Lusern Koring Mielies

80 55 120 60 70

Laterale verspreiding (cm) 20 10 5 5 40

Wisselbou, grondstruktuur & aggregaatstabiliteit

Aangepas vanaf: A.A.Hanson, Practical Handbook of Agricultural Science, 2012 Wisselbou Waarheid:

versterk die grondstruktuur en grondaggegrate, en verbeter wortelgroei.

32

Worteldiepte (cm)

Laterale verspreiding (cm)

Sojaboon

80

20

Gars

55

10

Lusern

120

5

Koring

60

5

Mielies

70

40

Gewas

atoen waar eenoor e elemente is

2

• Die diepte van wortelontwikkeling verskil by plantspesies met die voordeel dat grondvrugbaarheid op verskeie vlakke benut kan word.

• Elke gewas gebruik verskillende voedingselemente teen verskillende hoeveelhede – monokultuur kan aanleiding gee dat sekere elemente uitgeput raak. ’n Goeie voorbeeld hiervan is fosfor (P), kalium (K) en sink (Zn) by lusern.

• Grafiek 1 toon die voordeel op katoen waar peulplante (wieke) in die wisselbou ingesluit word teenoor monokultuur van grane. Die opname van meeste die elemente is verbeter met die insluit van peulplante.

Opgestel deur: André Prins GWK Gewasnavorsing

• Grondstruktuur kan gedefinieer word as die ruimtelike verspreiding van gronddeeltjies, aggregate en porieë. Die voorkoms van die porieë bepaal die beweging van water en gasse in die grond.

• In ’n studie met nege peul- en nie-peulplantgewasse het spesies met die hoogste wortelmassa die grootste impak op aggregaatstabiliteit gehad.

• Grondorganiese materiaal word verhoog deur beter wortelontwikkeling en lei tot ’n verbeterde grondstruktuur.

• Brutodigtheid dui aan hoe die sand-, slik- en kleikomponente grond saamgestel is.

• Gronde wat minder verdig is kan wortelontwikkling bevorder met beter benutting van water en voedingstowwe deur plantwortels.

• Poreusiteit dui aan hoe goed deurlug ’n grond is.

• Die moontlikheid van hoër poreusiteit kan lei tot groter wortelontwikkeling en verlaag die kanse van denitrifikasie van stikstof (N).

• Gewasse met ’n diep wortelstelsel, soos lusern, laat stabiele wortelkanale in die grond wat deur ander gewaswortels gebruik kan word.

wortelontwikkeling en lei tot ’n verbeterde grondstruktuur.

Waarheid : Wisselbou versterk die grondstruktuur, grondaggegrate en verbeter wortelgroei. ► Grondstruktuur kan gedefineer word as die ruimtelike verspreiding van gronddeeltjies, aggeragate en porieë. Die voorkoms van die porieë bepaal die beweging van water en gasse in die grond. ► In ’n studie met 9 peul- en nie-peulplant gewasse, het spesies met die hoogste wortelmassa die grootste impak op aggregaatstabiliteit gehad

► Brutodigtheid dui aan hoe die sand, slik en klei komponente (massa per volume) in die grond saamgestel is ► Gronde wat minder verdig is kan wortelontwikkling bevorder met beter benutting van water en voedingstowwe deur plantwortels. ► Porositeit dui aan hoe goed deurlug ’n grond is. ► Die moontlikheid van hoër porositeit kan lei tot groter wortelontwikkeling en verlaag die kanse van denitrifikasie van stikstof (N). ► Gewasse met ’n diep wortelstelsel, soos lusern, laat stabiele wortelkanale in die grond wat deur ander gewaswortels gebruik kan word.

► Grond organiese materiaal word verhoog deur beter wortelontwikkeling en lei tot ’n verbeterde grondstruktuur. ► Brutodigtheid dui aan hoe die sand, slik en klei komponente (massa per volume) in die grond saamgestel is ► Gronde wat minder verdig is kan wortelontwikkling bevorder met beter benutting van water en voedingstowwe deur plantwortels. ► Porositeit dui aan hoe goed deurlug ’n grond is. ► Die moontlikheid van hoër porositeit kan lei tot groter wortelontwikkeling en verlaag die kanse van denitrifikasie van stikstof (N). ► Gewasse met ’n diep wortelstelsel, soos lusern, laat stabiele wortelkanale in die grond wat deur ander gewaswortels gebruik kan word.

Wisselbou en mikrobiologie

• Meeste omskakeling van voedingstowwe geskied deur interaksie met grond-mikrobiologie.

WISSELBOU & MIKROBIOLOGIE • Mikrobiologie is verantwoordelik vir die afbreek van reste en die vrystelling van voedingstowwe aan die plant.

Waarheid: • Mikrobe-aktiwiteit (grondrespirasie)-, koolstof (C)-, stikstof (N)- en WISSELBOU & MIKROBIOLOGIE Grondbestuurstelsels kan N-mineralisasiepotensiaal is ’n goeie aanduiding van die biologiese die diversiteit en samestelling Waarheid : Grondbestuurstelsels kan die diversiteit en samestelling van gesondheid die grondbiologie van verbeter. die grond. van die grondbiologie verbeter. ► Meeste omskakelling van voedingstowwe geskied deur Waarheid : Grondbestuurstelsels kan die diversiteit en samestelling van die grondbiologie verbeter. ► Meeste omskakelling van voedingstowwe geskied deur interaksie met grond-mikrobiologie ► Mikrobiologie is verantwoordelik vir die afbreek van reste en die vrystelling van voedingstowwe aan die plant. ► Mikrobe aktiwiteit (grond respirasie), koolstof (C), stikstof (N) en N-mineralisasie potensiaal is ’n goeie aanduiding die biologiese gesondheid van die grond.

Grond ekologie in balans Meer beheerde sisteem Groter biologiese diversiteit

interaksie met grond-mikrobiologie ► Mikrobiologie is verantwoordelik vir die afbreek van reste en die vrystelling van voedingstowwe aan die plant. ► Mikrobe aktiwiteit (grond respirasie), koolstof (C), stikstof (N) en N-mineralisasie potensiaal is ’n goeie aanduiding die biologiese gesondheid van die grond.

Lae grondversteuring Direkte saai Permanente bedekking Dekgewasse

Wisselbou Reste bedekking Bou organiese materiaal

Vrugbare grond Stadige vrystel van voedingselemente Mis/biokunsmis Neutrale pH

Vog bewaring Effektiewe besproeiing Bestuurspraktyke beinvloed Grondekologie Groot versteuring Bewerking Brand van reste Sterilisasie van grond

ONKRUIDBESTUUR

Monokultuur Oorbeweiding

Berokingsmiddels Onkruiddoders Swamdoders Insekdoders

Verander grond ekologie Geen balans tussen mikrobespesies Ongewenste mikrobes vermeerder / Gewenste mikrobes daal Aangepas van: A.C.Kennedy: Soil and Crop Management Effects on Soil Microbiology, 1978

d om onkruidbestuur te vergemaklik

seer oders

uid

aaigras

are" ruide or ’n

Grond ekologie in balans Meer beheerde sisteem Groter biologiese diversiteit

Vertroulik 2018/01/17

3

Opgestel deur: André Prins GWK Gewasnavorsing

• Wisseling tussen gewasse help produsente om te diversifiseer tussen Wisselbou en keuse Wisselbou onkruiddoders Vrugbare grond tussen werking van onkruiddoders. en onkruidbestuur Reste bedekking vrystel van chemies aktiewe aksies om • Gebruik vanStadige verskillende

Lae grondversteuring Direkte saai Permanente bedekking Dekgewasse

Bou organiese materiaal voedingselemente onkruidweerstandbiedigheid te verminder Mis/biokunsmis Waarheid: • Die aanplant van breëblaargewasse soos grondboontjies, katoen en lusern Neutrale pH Breëblaargewasse kan as Vog bewaringkan help in die bestuur van onder meer raaigras in koring en mielies. wisselbou gebruik wordEffektiewe om besproeiing • Onkruidprobleme kan maklik ontwikkel onder "voorspelbare" toestande en ’n onkruidbestuur vergemaklik.

Raaigras intekoring saadbank kan opbou. Byvoorbeeld, onkruide wat laat in die seisoen Bestuurspraktyke beinvloed groot Grondekologie opkom kan hul lewenssiklus voltooi voor ’n volgende bewerking. Wisselbou Groot versteuring Berokingsmiddels veroorsaak dat gronde op verskillende tye bewerk word en dus die Bewerking Monokultuur Onkruiddoders onkruide kan onderdruk.

Brand van reste Oorbeweidinglewensiklus van Swamdoders Sterilisasie van grond

Insekdoders

Verander grond ekologie

kruide

Geen balans tussen mikrobespesies Ongewenste mikrobes vermeerder / Gewenste mikrobes daal Aangepas van: A.C.Kennedy: Soil and Crop Management Effects on Soil Microbiology, 1978

Vertroulik 2018/01/17

3

Wisselbou vir die beheer deur nie-gasheer plante wat die siklusvan verbreek insekte

E BEHEER VAN INSEKTE

mobiel

an die

agte te

Waarheid: Wisselbou is effektief in die bestuur van insekte deur nie-gasheer plante wat die siklus verbreek

Opgestel deur: André Prins GWK Gewasnavorsing

• Wisselbou kan help in die beheer van insekte wat nie baie mobiel is nie en in die grond as eiertjies of larwes oorwinter.

• Indien gewasse met nie-gasheergewasse opgevolg word, kan die larwes wat uitbroei nie voed nie en so sterf die generasie af.

• Dit is belangrik om die lewensiklus van die insekte in gedagte te hou tydens beplanning van pesbeheer.

• Insekte wat suksesvol beheer kan word, is miswurms en sekere snywurms.

• Om insekte te beheer is dit belangrik om te weet: - Hoe die larwe / patogeen oorleef - Watter ander plante is gasheergewasse - Ander oorlewings strategieë - Hoe dit in die veld versprei of herinvestasie kan plaasvind - Alternatiewe metodes van bestuur

ekere

oorleef ewasse ategieë aasvind bestuur

33

Wisselbou vir die beheer van siektes Waarheid: Deur wisselbou kan siektes onderdruk word.

• Die meeste patogene neem gewoonlik twee tot drie jaar om betekenisvol af te neem as ‘n geskikte gasheer nie teenwoordig is nie.

• Vir goeie patogeenbeheer moet kleingrane nie ná mielies geplant word nie.

• Noordelike blaarskroei en Diplodia by mielies kan deur korrekte wisselbou onderdruk word.

• Siektes soos vrotpootjie en kroonvrot by koring kan deur wisselbou bestuur word.

Wisselbou en bestuur

• Wisselbou kan die werklas verlig deurdat die groeiseisoen van gewasse wissel en beter oor die jaar versprei kan word.

• Gewasse het verskillende waterbehoeftes en deur wisselbou kan die toegedeelde water effektief bestuur word.

Waarheid: Wisselbou • Met wisselbou waar dieselfde implemente in verskillende tye gebruik word, kan die bestuur van kan daar reggekom word met minder trekkers per hektaar. aktiwiteite op die plaas • Diversifisering is ‘n maatreël om risiko te bekamp. Die produksierisiko, dit wil sê WISSELBOU & BESTUUR vergemaklik. die kans op ‘n mislukking, is altyd laer vir ‘n wisselboustelsel in vergelyking met ‘n monokultuurstelsel.

Wisselbou kan die bestuur van aktiwiteite op die plaas vergemaklik • Gewasstelsels se risiko’s verskil en beide die risiko en marges behoort in aanmerking geneem te word by die beplanning van ‘n stelsel.

u kan die werkslas verlig deurdat die groeiseisoen van sel en beter oor die jaar versprei kan word

het verskillende waterbehoeftes en deur wisselbou kan elde water effektief bestuur word.

elbou waar dieselfde implemente in verskillende tye d, kan daar weggekom word met minder trekkers per

asie is ‘n maatreël om risiko te bekamp. Die ko, dit wil sê die kans op ‘n mislukking, is altyd laer vir stelsel in vergelyking met ‘n monokultuurstelsel.

lsels se risiko’s verskil en beide die risiko en marges Wisselbou anmerking geneem te word by die beplanning van ‘n

Opbrengste van Fokusklante (LBI 2012-2016).

• Verskeie proewe is in die verlede gedoen waarin die wisselbou-effek duidelik na vore kom. Oor verskeie jare en lokaliteite gemeet, styg die en opbrengs opbrengs van mielies met gemiddeld sowat 12% indien dit ná ‘n peulgewas verbou word.

Waarheid: Wisselbou • Ná koring en ‘n oorlê-periode van sowat tien maande was die opbrengs van kan opbrengs van mielies 33% hoër as dié in monokultuur by die LNR- Kleingraaninstituut WISSELBOU & OPBRENGS die opvolgende (LNR-KGI). gewas verhoog.

• Navorsing in 26 proewe in Australië het ’n gemiddelde opbrengsverhoging Wisselbou kan opbrengs van die opvolgende gewas verhoog van 20% by koring getoon as ’n breëblaargewas ingesluit word.

• Navorsing toon gemiddeld oor drie seisoene, wisselbou verhoog grondkoolstof met 48% en katoenvesel-opbrengs met 16%. (GRDC, Australië) proewe is in die verlede gedoen waarin die wisselbou• Die Universiteit van Wisconsin het ’n opbrengsvoordeel tussen mielies en sojabone van 19% gevind met die effek van wisselbou wat vir twee jaar k na vore kom. Oor verskeie jare en lokaliteite gemeet, waargeneem is. (The Benefits of Crop Rotation, Monsanto 2017) engs van mielies met gemiddeld sowat 12% indien dit

was verbou word.

en ‘n oorlê periode van sowat tien maande was die n mielies 33% hoër as dié in monokultuur by die LNRstituut (LNR-KGI). in 26 proewe in Australië het ’n gemiddelde hoging van 20% by koring getoon as ’n breë blaar 34 uit word. toon gemiddeld oor 3 seisoene, wisselbou verhoog

(Die produsent en enige ander gebruiker of leser van hierdie artikel word hiermee in kennis gestel dat GWK die dokument slegs as ‘n riglyn versprei en dit op eie risiko gebruik word. GWK, sy Direkteure en werknemers, agente, vrywilligers en assistente sal nie aanspreeklik wees vir enige eis van welke aard ook al teenoor enige produsent, gebruiker of leser van hierdie handleiding vir skade veroorsaak deur die gebruik van die handleiding nie.)

GWK Agri Landboudienste JC Jordaan

Tendense in kunsmis- en chemiekoste Bronne: DAFF 1955 – 1973. FERTASA 1974 – 2009.

FERTASA 2010 – 2019 estimates and forecasts

Kunsmis: Vraag na kunsmisprodukte Met die huidige wêreldekonomie en vraag na voedsel is daar ‘n stygende tendens in die vraag na kunsmisprodukte vir optimale opbrengs. Met ‘n groei van 1,8% per jaar is dit verwag dat dit sowat 200 miljoen ton kan behaal aan die einde van 2018, terwyl die totale vraag na kunsmisprodukte in 2013 slegs 183 miljoen ton was.

Grafiek 1: Kunsmisverbruik in Suid-Afrika (1995-2019) in metrieke tonne

Soos in Grafiek 1 gesien kan word, is dit duidelik dat daar ‘n toename in die vraag na kunsmisprodukte is. Dit kan moontlik toegeskryf word aan die voorsiening vir voedselsekuriteit.

Duidelike “spikes” in sekere jare kan Jaar

waargeneem word op die grafiek, dit is meestal ‘n tendens wat as ‘n “boom” in landbouproduksie bekend staan. Daar kan ook gesien word dat gedurende 2008/2009 daar ‘n duidelike afname vanaf die siklusten-

dens was. Dit is toeskryfbaar aan die wêreld-ekonomiese finansiële siklus wat in ‘n resessie verkeer het en groot druk op produsente geplaas het, omdat daar gewoonlik baie skuld verbonde is aan plant.

2014

2015

2016

2017

2018

Stikstof (N)

113 147,00

115 100,00

116 514,00

117 953,00

119 418,00

Fosfaat (P2O5)

42 706,00

43 803,00

44 740,00

45 718,00

46 648,00

Kalium (K2O)

31 042,00

31 829,00

32 628,00

33 519,00

34 456,00

186 895,00

190 732,00

193 882,00

197 190,00

200 522,00

Totaal

Tabel 1: Wêreldvraag na kunsmisvoedingstowwe, 2014 – 2018 (Duisend ton) Bron: Global Economic Monitor (GEM) Commoditites, World Bank

35

In Tabel 1 kan verder gesien word dat daar ‘n tendens van toename is in die vraag na kunsmisprodukte, kolom 2018 dien slegs nog as vooruitskattings.

As ‘n wêreld-erkende markkommoditeit is kunsmispryse op die dieselfde grondslag gebaseer as ander kommoditeite wat deur vraag en aan-

Mileies BT

bod gedryf word. Die pryse van die hoof-kunsmismateriaal (N, P, K) het rekordvlakke bereik gedurende 2008 met die gevolg van die wêreld-ekonomiese finansiële krisis, hoë oliepryse, verhoogde vraag en lae rentekoerse.

Verder was daar ook ‘n skerp daling te siene in dieselfde jaar (International

2017

Fertilizer Industry Association - IFPRI, 2011). Kunsmis se bydrae tot totale produksiekoste van graan en oliesade in Suid-Afrika is tussen dertig en vyftig persent (Graan SA, 2011). Tabel 2 ondersteun verder hierdie stelling.

Sojabone

2017

Insette

Prys/ha

Insette

Prys/ha

Brandstof

R 649

2,68%

Brandstof

R 361

1,99%

Kunsmis Makro elemente

R 8 094

33,47%

Kunsmis Makro elemente

R 4 689

25,81%

Mikro-elemente

R 875

3,62%

Mikro-elemente

R 544

3,00%

Saad

R 3 319

13,72%

Saad

R 2 275

12,52%

Onkruidbeheer

R 200

0,83%

Onkruidbeheer

R 350

1,93%

Plaagbeheer

R 3 050

12,61%

Plaagbeheer

R 1 495

8,23%

Versekering

R 732

3,03%

Versekering

R 2 115

11,64%

Oeskoste

R 1 350

5,58%

Oeskoste

R 1 400

7,70%

Vervoer

R 1 013

4,19%

Vervoer

R 300

1,65%

Eskom

R 2 995

12,38%

Eskom

R 2 995

16,48%

Water

R 868

3,59%

Water

R 868

4,78%

Skedulering

R 82

0,34%

Skedulering

R 82

0,45%

Meganisasie

R 506

2,09%

Meganisasie

R 246

1,35%

Spilpuntkoste

R 450

1,86%

Spilpuntkoste

R 450

2,48%

Totaal

R 24 183

100,00%

Totaal

R 18 170

100,00%

Bron: GWK Kostegids November 2017

Tabel 2: Mielies BT en Sojabone insetkoste

Internasionale kunsmis-oorsig: Die skerp styging in kunsmispryse gedurende 2007 en 2008 was die gevolg van ‘n paar globale ekonomiese faktore wat konvergeer en “die perfekte storm” veroorsaak het. Die hoofgevolgtrekking is dat vraag-en-aanbod-gedrewe faktore verantwoordelik was vir die prysstyging. Onderaan is die lys van faktore wat die hoofkunsmisbronne se prysstyging gedurende 2008 veroorsaak het.

Stikstof: Lae stikstof-voorraadvlakke; Hoër vraag na stikstofprodukte as gevolg van toename in area geplant; Die oorhoofse ekonomiese oorsig wat produksie van stikstof verhoog het; Brent-ruoliepryse wat vervoer- en vragtariewe beïnvloed; Brent-ruoliepryse het die natuurlike gasprys beïnvloed, wat die be-

36

langrikste grondstof vir stikstofkunsmis is; en China het uitvoerbelasting opgelê, wat beteken dat sy stikstof slegs teen die res van die internasionale mark teen hoër pryse beskikbaar was.

Fosfaat: Hoër vraag na fosfate as gevolg van hoë graanpryse en groter areas wat met graangewasse aangeplant word; Pryse van fosfaatgesteentes, swael en ammoniak, die drie primêre materiale wat gebruik word om DAP te produseer, het aansienlik toegeneem; Brent-ruoliepryse het gelei tot stygende koste van vervoer en vragtariewe; en In teenstelling met stikstof, dui fosfaatvoorraad en DAP-pryse nie op 'n sterk verhouding nie. Trouens,

voorraadvlakke was aansienlik hoër in vergelyking met die vorige jare toe die pryse op rekordvlakke was. ‘n Mens kan egter die baie lae voorraadvlakke in 2006 en 2007 postuleer wat bygedra het tot die toename in DAP-pryse, en dat die bedryf daarna gereageer het deur meer fosfaat te produseer.

Kalium: Die konsentrasie binne die kaliumindustrie - slegs 'n paar maatskappye beheer die voorraad; Hoë vraag veroorsaak deur 'n toename in graangewasaanplantings; en Die begin van die MOP-prysstyging in 2007 het saamgeval met 'n 10 jaar lae kaliumvoorraad. Alhoewel voorraadvlakke in 2008 herstel het, was dit nie genoeg om die MOPprys te laat styg tot einde 2008 nie.

Die volgende faktore, naamlik die pryse van ammoniak, natuurlike gas, Brent-ruolie, swael, fosfaatgesteentes en die beskikbare voorrade van die verskillende kunsmisprodukte kan almal as aanbodgedrewe drywers beskou word en was almal statisties beduidend. Met ander woorde, veranderinge in hierdie faktore sal 'n impak hê op kunsmispryse.

Op die vraagkant het slegs die verandering in inkomste gemeet aan die wêreldgroei van die BBP-groeikoers 'n beduidende uitwerking gehad op die pryse van die verskillende kunsmisprodukte. Die resultate het verder getoon dat VSA-mieliepryse nie 'n beduidende uitwerking op kunsmispryse gehad het nie. 'n Mens kan egter argumenteer dat die uitbreiding van

hektare in graanproduksie 'n impak op die vraag na kunsmis het. Die toename in aantal hektaar geplant word op sy beurt afgelei van hoë graanpryse wat produsente aanspoor vir uitbreiding.

Plaaslike oorsig: Die struktuur van die kunsmis-industrie in Suid-Afrika gedurende 2008, volgens Frost & Sullivan (2008), was 86% van die markaandeel in terme van inkomste in die kunsmis-industrie gedeel tussen slegs drie maatskappye – ten tyde van die ondersoek was dit Sasol, Omnia en Yara (Kynoch). Met Profert ook ingesluit, is vier maatskappye wat deel in 94% van die mark in terme van inkomste. Let wel dat ten tye van die

ondersoek Yara ‘n naamverandering ondergaan en Kynoch geword het, en Sasol, soos in 1992, gekonsentreer het op groothandelproduksie en opgehou om kunsmis aan kleinhandelaars te verkoop. ‘n Toenemende uitdaging vir plaaslike verbruikers van kunsmis, volgens statistiek van die Internasionale Kunsmis Vereniging (2010), is Suid-Afrika besig om al hoe meer afhanklik te raak van ingevoerde kunsmis om aan die plaaslike mark te voorsien. In 1990 was minder as 20% benodigde kunsmis ingevoer. In 1999 was 40% kunsmis ingevoer en gedurende 2008 was meer as 65% van Suid-Afrika se voedingswaardige kunsmisvraag, ingevoerde produkte.

Plaaslike oorsig:

Invoere

2014

2015

2016

2017

1 862 613,00

1 706 414,00

1 869 442,00

1 561 354,00

Uitvoere Net totaal

647 051,00

865 296,00

755 821,00

595 292,00

1 215 562,00

841 118,00

1 113 621,00

966 062,00

Bron: Fertasa (www.fertasastats.co.za)

Tabel 3: Suid-Afrika kunsmis in- en uitvoere (Duisend ton)

Tabel 3 toon aan dat as gevolg van die feit dat Suid-Afrika meer as 60% van sy plaaslike kunsmisbehoefte invoer en dat die plaaslike bedryf in die vryemark funksioneer, internasionale prysneigings na die Suid-Afrikaanse mark sal filtreer. Korrelasie bestaan tussen plaaslike en internasionale pryse.

Die sterkste korrelasie is gevind vir: Internasionale en plaaslike ureum, internasionale DAP en plaaslike MAP, en internasionale en plaaslike KCL. Ten einde 'n gevolmagtigde vir marges in die kunsmisbedryf te bepaal, kan ‘n invoerpariteitsprys-benadering gebruik word. Die aanname onderliggend aan hierdie benadering is dat invoerpariteitspryse sal oorheers in die geval waar Suid-Afrika 'n belangrike invoerder van 'n spesifieke produk is.

Jun 16

Om die verhouding te verstaan tussen die internasionale en plaaslike kunsmispryse moet daar eers vasgestel word of dit simmetries of asimmetries is.

Wanneer prysoordrag simmetries is, dui dit daarop dat plaaslike pryse soortgelyk op beide opwaartse en afwaartse bewegings in die internasionale kunsmispryse reageer. Wanneer die oordrag van die prys egter asimmetries is, kan dit aandui dat plaaslike pryse anders reageer op toenames in internasionale kunsmispryse, terwyl plaaslike pryse moontlik afneem met dieselfde veranderinge wat op die internasionale mark plaasvind. Die resultate van die analise toon dat die prysoordrag tussen internasionale en plaaslike kunsmispryse onvolledig is. Dit beteken dat veranderinge in internasionale Sep 16

Oct 16

Kunsmis

Jan 17

Jun 17

kunsmispryse nie heeltemal deur die plaaslike kunsmispryse oorgedra word nie. Daar is verder bevind dat baie van die verskille tussen internasionale en plaaslike prysveranderings veroorsaak is deur nie-beleidsfaktore, soos tekortkominge in markkrag, vervoer en berging, markinligting, krediet en regulerende wette.

Baie van die prysverskille is egter ook veroorsaak deur faktore soos die wisselkoers. Daar is ook verder bevind dat die korrelasie tussen internasionale en plaaslike kunsmispryse asimmetries is.

Die resultate het getoon dat plaaslike pryse vinniger reageer op internasionale prysstygings of die waardevermindering van die randwaarde, as op internasionale prysvermindering of die waardering van die randwaarde.

Sep 17

Oct 17

Jan 18

Rand/ton

Ammonia (Middle East)

4 963,00

2 876,00

2 257,00

3 159,00

3 246,00

3 237,00

3 617,00

4 092,00

Urea (46) (Eastern Europe)

2 866,00

2 652,00

2 814,00

3 282,00

2 415,00

3 119,00

3 603,00

2 765,00

DAP (USA Gulf)

5 234,00

4 756,00

4 597,00

4 421,00

4 487,00

4 461,00

4 727,00

4 811,00

KCL (CIS)

3 349,00

3 073,00

3 037,00

2 943,00

2 926,00

3 096,00

3 233,00

2 908,00

Tabel 4 : Internasionale en plaaslike kunsmispryse in R/t

Bron: Graan SA (Chemical and Fertiliser reports July 2017 – Feb 2018)

37

Jun 16

Sep 16

Oct 16

Jan 17

5 354,00

4 968,00

5 033,00

5 425,00

Kunsmis KAN (28)

Jun 17

Sep 17

Oct 17

Jan 18

5 489,00

6 128,00

5 201,00

Rand/ton 5 135,00

Ureum (46)

5 864,00

5 329,00

5 462,00

6 169,00

5 469,00

6 012,00

6 707,00

5 757,00

MAP

9 065,00

8 908,00

8 921,00

8 477,00

8 834,00

8 628,00

9 450,00

8 920,00

KCL

7 180,00

6 391,00

6 321,00

6 285,00

6 427,00

6 670,00

7 005,00

6 561,00

Oorsig van industrie:

Chemiekoste:

Kunsmis verbruik in Suid-Afrika verteenwoordig ongeveer 0,5% van die totale globale verbruik en is sodoende ook ‘n prysnemer. Mielies verteenwoordig 41% van die totale kunsmistoediening, terwyl die tweede grootste kunsmisverbruikers suikerriet is, teen 18% is. Die tuinbou- en vrugte-oes-sektore verteenwoordig 20% van kunsmisverbruik, maar hul bydrae tot die totale waarde van gewasproduksie is veel groter.

Onkruid- en insekdoder prystendense vir internasionale chemikalieë word in die onderstaande tabelle getoon en die persentasie verandering in pryse van jaar-op-jaar-beweging is dit duidelik sigbaar dat albei pryse meestal in opwaartse tendens beweeg.

Die randwaarde van chemikalieë se pryse vir onkruid- en insekdoders toon aan dat daar ‘n tendens is in internasionale pryse en vertoon nie die ware prent wat plaaslik gebeur met pryse nie. Veranderinge in randwaarde

dui die effek wat die veranderende wisselkoers het op insetkoste. ‘n Sterker wisselkoers is geneig om die plaaslike pryse van ingevoerde chemikalieë te terg terwyl ‘n swakker wisselkoers geneig is om die prys van ingevoerde chemikalieë te verhoog. In hierdie geval dui die swakker rand, wat gedurende Desember 2016 die swakste was, dat daar ‘n beduidende toename in randterme vir chemiese pryse vanaf Oktober 2016 tot Oktober 2017 was.

Bron: Graan SA (Chemical and Fertiliser reports July 2017 – Feb 2018) Jun 16

Sep 16

Oct 16

Jan 17

Onkruidbeheer

Jun 17

Sep 17

Oct 17

Jan 18

Rand/ton

Glyphosate (95%)

45 718,00

41 030,00

43 437,00

57 196,00

41 795,00

56 087,00

57 876,00

59 516,00

Acetochlor (92%)

41 595,00

37 352,00

37 416,00

35 194,00

36 329,00

42 349,00

43 146,00

48 508,00

Atrazine (97%)

40 474,00

36 704,00

36 178,00

36 137,00

35 113,00

41 014,00

43 512,00

44 892,00

Metolachlor (97%)

54 090,00

49 205,00

48 186,00

45 878,00

44 687,00

51 692,00

53 629,00

53 775,00

Trifluralin (95%)

68 481,00

63 824,00

61 228,00

61 423,00

56 565,00

59 491,00

61 656,00

55 847,00

Jun 16

Sep 16

Oct 16

Jan 17

Jun 17

Sep 17

Oct 17

Jan 18

204 893,00

195 788,00

199 947,00

239 648,00

331 984,00

409 862,00

391 734,00

Plaag en Insekte Imidacloprid (95%)

Rand/ton 286 525,00

Lambda - cyhalothrin (95%)

309 336,00

277 496,00

275 063,00

285 548,00

286 809,00

346 361,00

405 382,00

449 319,00

Carbofuran (99%)

153 860,00

137 667,00

135 918,00

126 922,00

127 038,00

139 403,00

147 783,00

160 693,00

Deltamethrin (98%)

887 387,00

813 729,00

796 414,00

768 279,00

871 204,00

1 266 293,00

1 413 377,00

1 280 085,00

Tabel 5: Internasionale onkruid- en insekdoder jaar-tot-jaar prysverandering in R/ton

Opsommend: Daar is ‘n stygende tendens na die vraag vir kunsmisprodukte om optimale opbrengs te kan verkry.

Kunsmis vorm deel van die kommoditeitsmark en word op dieselfde basis as ander kommoditeite gedryf, naamlik vraag en aanbod.

Verskeie faktore lei tot ‘n toename in kunsmispryse en chemikalieë-pryse, waarvan die wisselkoers ‘n groot faktor is. Die pryse van ammoniak, natuurlike gas, Brent-ruolie, swael, fosfaatges-

38

teentes en die beskikbare voorrade van die verskillende kunsmisprodukte kan almal as aanbodgedrewe drywers beskou word en ‘n prysverskil veroorsaak. Aan die vraagkant is die goeie pryse van kommoditeite drywers om meer hektare te kan plant.

Die verhouding tussen internasionale en plaaslike kunsmispryse is asimmetries. Die resultate het getoon dat plaaslike pryse vinniger reageer op internasionale prysstygings. Kunsmisver-

bruik in Suid-Afrika is ‘n prysnemer en meestal afhanklik van kunsmisinvoere om aan die plaaslike vraag te voldoen. ‘n Sterker wisselkoers kan die plaaslike pryse van ingevoerde chemikalieë op verskeie maniere beïnvloed, terwyl ‘n swakker wisselkoers geneig is om die prys van ingevoerde chemikalieë te verhoog.

Ons hanteer jou produk asof dit ons eie is. Met sorg.

GWK Graanbemarking

Bestuurder: Graanaankope Dewald Burger 082 900 8736

Witmielie-aankope: Noordwes Tiaan Nieuwoudt 076 020 1705

Bedryfshoof: Graanaankope (Hopetown) Steven Storey 082 906 1676

Bedryfshoof: Graanaankope (Luckhoff) Japie Nortje 071 680 1046

Bedryfshoof: Graanaankope (Prieska / Marydale) Hendrikus Keulder 071 633 8881

Bedryfshoof: Graanaankope (Barkly-Wes / Hartsvallei) Ludvic Flemming 079 698 4936

Bedryfshoof: Graanaankope (Modderrivier) Helena Pool 079 502 5859

Bedryfshoof: Graanaankope (Oos-Kaap) Eben Vermeulen 082 881 1926

Bedryfshoof: Graanaankope (Jan Kempdorp / Magogong) Nic Nortje 072 613 0917

Bedryfshoof: Graanaankope (Douglas) Jaco Voges 082 883 9433 Bedryfshoof: Graanaankope (Oos-Vrystaat) Esperansza van der Walt 082 805 9911

GWK Veilings bied aan:

Bees-inligtingsdag 10 Mei 2018 | 11h00 | GWK Veilingskrale, Kimberley Inskrywingsfooi: R50

Gasspreker: Johann Zietsman (WĂŞreldbekende beeskenner)

Tema: Inherente liggaamskondisie - die verlore eienskap in beesteling

RSVP teen 4 Mei 2018 by MonĂŠ Pretorius (stoetvee@gwk.co.za) GWK Veilings Sarel Cilliers Frans Lubbe Freddie Besselaar

053 832 5227 082 447 7450 083 261 3231 072 782 0057

39

GWK Agri Landboudienste Pierre Ferreira

Kultivarnavorsing ‘n belangrike deel van GWK Grondbone Saturated

Die

nuwe grondboonkultivars is steeds hoog op GWK se agenda. Veral kultivars wat die gesonde olie, “hi-oleic” (hoë-olien), bevat, is eerste op die prioriteitslys. Die gehalteprofiel van die olie van hoëolien grondbone is soortgelyk aan dié van olyfolie wat verskeie gesondheidsvoordele inhou (sien Figuur 1).

GWK is steeds besig om kultivars vanaf die VSA en Australië te toets.

Daar is ook planne om die program verder uit te brei. Grondbone is ‘n belangrike gewas in die droëlandproduksiegebiede en bied ‘n alternatief tot graangewasse. Onder besproeiing word nie net die waarde van grondbone as uitvoergewas nie, maar ook die wisselbouvoordele, minder waterverbruik in vergelyking met mielies en laer stikstofbemesting hoog geag. In 2017 is gesien dat vrotpootjie nie voorgekom het op die donkergroen gedeelte van die koringland naby Douglas waar grondbone geplant was nie (sien satellietfoto). Dit is egter wel ‘n bekende feit dat kultivars met ‘n hoër opbrengs meer produsente na die bedryf sal lok.

GWK het in Maart ‘n produsentedag gehou by Prieska waar nuwe hoë-

40

ontwikkeling

100%

van

13 5

14 9

Polyunsaturated

Monounsaturated

6 18

15

13

61

62

24

25

Soybean oil

Corn oil

36 28

50% 82

77 58

0%

Figuur 1.

HI Oleic peanuts

Olive oil

Canola oil

54

Regular peanuts

‘n Spaanse hoë-olien kultivar word vertoon by Prieska. Op die foto is Pierre Ferreira (GWK), Cloete Nortje (GWK), Andries Etsebeth (Stimuplant) en Pieter Fourie (student).

Vrotpootjie het nie op die linkerkantste helfte van die koringland voorgekom nie, waar grondbone die vorige gewas was.

olien kultivars besigtig is. Hierdie kultivars is Spaanse- (klein, ronde pitte) asook Virginia-tipes wat groter pitte het. Hoewel ‘n premie oorsee verdien word vir Spaanse grondbone word die opbrengs van die Virginia-tipes ook getoets omdat pitgrootte en opbrengs positief gekorrelleer is. Produsente en agente van verskeie maatskappye wat die dag bygewoon het, is opgewonde oor die genetika wat op dié dag besigtig is. Vier Spaanse hoë-olien kultivars is geoormerk vir vermeerdering. Die komende plantseisoen gaan ‘n hoë-olien Virginia-kultivar ook op kommersiële vlak getoets word. Hierdie kultivar het die laaste drie jaar baie goed gedoen in die GWK-besproeiingsproewe.

Die grootste deel van die saadvermeerderings gaan ook voortaan in die Limpopo-provinsie gedoen word en hanteer word by die fabriek op Bela-Bela (Warmbad). Vanweë meer beskikbare “Growing Degree Days” (GDD) begin produsente in die noorde al in Maart te oes. Dit het die voordeel dat meer tyd beskikbaar sal wees om die saad te verwerk sodat dit betyds aan produsente verskaf kan word. Die aanstelling van Loureine Muller, voorheen verbonde aan die Landbounavorsingsraad, stel produsente ook in ‘n goeie posisie om toegang tot suiwer gehalte saad te hê. Muller sal die saadproduksies koördineer en ook by kultivarontwikkeling betrokke wees.

Die fondament staan stewig en hoogs opgeleide personeel sal verder daarop bou tot voordeel van die bedryf en ons produsente.

41

BANK

Wat is

jou

volgende

grootste belegging?

LEEN

Met Standard Bank se Voertuig en Bate Finansies om `n nuwe Valley spilpunt te besit is nou makliker en meer bekostigbaar as ooit.

Met rentekoerse van PRIMA -5% kan enige iemand nou die eienaar van ‘n nuwe Valley spilpunt word.

SPAAR

• Hierdie aanbod is geldig op enige nuwe, volledige Valley spilpunt.* • Die finansiering word gedoen in samewerking met Standard Bank, en is beskikbaar vir enige bestaande of nie Standard Bank kliente.**

OPSIE 1

OPSIE 2

• • • •

• • • •

Gewaarborgde Prima -5%** Vereiste Deposito van 10% Eerste paaiement eers na 12 maande Finale paaiement na 24 maande.

Tot en met Prima -5%** 0% tot 20% Deposito Verskeie terugbetalings termyne Klient gestruktureerde transaksies.

VERDIEN

Vir meer inligting kontak jou Voertuig en Bate Finansies Verteenwoordiger of besoek www.standardbank.co.za/business

*Aanbod slegs geldig op volledige Valley spilpunte, uitsluitend bybehore tot stelsel. **Om vir hierdie aanbod te kwalifiseer, moet daar voldoen word aan alle vereistes en krediet kriteria van Standard Bank.

Terme en voorwaardes van Standard Bank en Valley geld. Alle rentekoerse is gekoppel aan huidige prima uitleenkoers.

42

Gemagtigde finansiëledienste- en geregistreerde kredietverskaffer (NCRCP15). Die Standard Bank van Suid-Afrika Beperk (Regnr.1962/000738/06).

Voluit Vorentoe is ‘n handelsmerk van Die Standard Bank van Suid-Afrika Beperk. SBSA GMSA-1620 03/18

Standard Bank

Advertensie

Agro processing and the fourth industrial revolution The 4th Industrial Revolution poses challenges and opportunities for agriculture and agro-processing, says Standard Bank.

In Africa, some of the tools that have already emerged and are in everyday use include:

No commercial activity, and agriculture is no exception, can escape the implications of the 4th Industrial Revolution; the 21st century blending of the physical, digital and biological domains that is building on the digital revolution of the last century to bring massive change to agriculture and across value chains into the agro-processing industries of South Africa, says Standard Bank.

Scientists in Nigeria creating a pest-resistant black-eyed pea that will resist pests that destroy US $ 300 million of crops annually; The development using mobile technology of the “Farm Shop”, Kenyan franchise network of agro dealers located in rural and under-served areas of Kenya. Each store has an Android-powered tablet with software that allows users to easily order inventory and track transactions in real-time, giving the company a unique ability to track prices and inventory levels.

The mobile-based “iCow” app, an agricultural information service to help farmers enhance productivity of their cows. For example, it helps in the prevention - and cure - of milk related diseases by tracking each cow, enabling a farmer to maintain all relevant information specific to each animal.

Esoko, an app used in 10 African countries that assists rural farmers to identify markets where their products and produce will receive the best prices.

As with all previous Industrial Revolutions, the 4th revolution will introduce new challenges and opportunities across industry as a whole. For the agricultural sector, it means changes through the agricultural value chain from crop production and through the agro-processing chain by improving processes, increasing productivity and reducing costs, says Nico Groenewald of Standard Bank’s Agricultural Division.

In South Africa there is no doubt that increased use of technology that begins in the fields presents opportunities to transform our agricultural base and the agro-processing industries that process agricultural products. Already, agro-processing is the largest employer within the manufacturing sector and could if challenges of this new revolution are met, further increase its importance within the local economy.

According to the Department of Trade and Industry, in 2016 the contribution of the agro-processing industry to the real value added (GDP) by the manufacturing sector and the economy was 32.2% and 4.4% respectively. The contribution of the agro-processing industry to the real output of the manufacturing sector and the economy was 31.6% and 7.7% respectively.

Furthermore, Agro-processing exports relative to the manufacturing sector were 19.1%. Its share of exports across the entire economy was 10.9%. Total imports in relation to the manufacturing sector and the economy was 18.2% and 9.7% respectively.”

The potential of the converging technologies of the 4th Industrial Revolution lies in providing South Africa with an opportunity become early adopters of technology and accelerate its agro-processing development. This in turn would improve access to resources both up and down the agricultural value chain.

Some of the most recent advancements in technology and biotechnology that are sweeping across the world and are transforming food production and impacting on agro-processing efficiency include: The use of drones at the start of crop cycles to produce accurate 3-D maps for early soil analysis and seed planting patterns, crop spraying and crop monitoring. Start-ups have created drone-planting systems that have decreased their planting costs.

0Using data and analytical tools to create ‘smart farming’ tools that can help improve yields and crop quality, increase farmers’ returns, reduce water consumption and even greenhouse gas emissions; International R&D companies creating analytical tools that use decades of research with new technologies ( such as wireless data transfer and cloud computing) to transfer data regarding soil quality, nitrogen levels and the overall quality of soils and other operational requirements direct to framers; The future use of nanotechnology – the manipulation of matter on an atomic, molecular, and supramolecular level. For example; Nano porous zeolites are already used to slowly release efficient dosage of water and of fertilisers for plants, and of nutrients and drugs for livestock.

“One of the challenges for agriculture and agro-processing locally is the potential negative impact more adoption of technology could have on jobs in the sector. Experience has indicated that demand has decreased for workers with lower skills level.”

“However, in South Africa, authorities, although conceding that large enterprises in the agro-processing industry contribute significantly to income and employment, point out that the relative share of small and medium agro-processing to total employment numbers is higher than their share of total income in the industry. Accordingly, they say, small and medium-sized processing enterprises have great potential for generating sustainable jobs whilst using technology to increase their incomes.”

Barriers to entering the mainstream economy for small and mediumsized agro-processing operators include: High post-harvest losses; Lack of appropriate agro-processing technologies suited to start-up agro processors; Non-compliance with stringent agro-processing norms, standards and regulations; and Inconsistent supplies of raw material.

“In addition to these challenges are those of having to achieve economies of scale, meet the high capital requirements within certain agro industries and the difficulty of competing with entrenched, major brands in the wholesale and retail space,” says Mr Groenewald.

“In South Africa, many activities within the agro-processing space are characterised by large companies that are vertically integrated along the entire value chain. For instance, the poultry industry has players that have grown activities within one sector of the chain into others. By using their original outputs, for instance production of feeds, they have entered the broiler and other areas of the chain.”

“Typically, a small operator entering the poultry value chain would have to cope with repetitive production cycles before he/she could expect to become profitable, whilst competing with established players.”

Ultimately, however, as the 4th Industrial revolution gains traction, competition will ensure that technologies available will become simpler and cheaper. This in turn will create opportunities for smaller operators to improve outputs and take up their places in the agro-processing chain.

43

Ons mense Leana Bezuidenhout

Heel regs staan Marius van der Schyff. Sy vrou, Wilmarie het hom ondersteun by dié geleentheid (tweede van links).

Monsanto vereer GWK-personeellid Monsanto is ‘n saadmaatskappy wat fokus op volhoubare landbou met die doel om kos aan die wêreld te voorsien.

Hierdie fondament is juis die rede waarom die maatskappy al vir baie lank een van GWK se vennote in saadverskaffing is.

Elke jaar bied Monsanto ‘n spoggerige gala-geleentheid aan waar hulle toekennings oorhandig aan vennote wat uitblink en ons is trots om hierdie jaar een van ons eie personeellede op die verhoog te kon sien.

Marius van der Schyff, bestuurder van Noord-Kaap Saad, het erkenning ontvang as saadverspreider in die Noord-Kaapse besproeiingsgebied.

Van der Schyff is altyd aktief betrokke wanneer GWK kliëntediensinisiatiewe loods en sy energieke benadering tot uitstekende kliënte-

44

diens is een van die redes waarom hy die toekenning verdien.

“Ek definieer sukses as tevrede produsente, tevrede verskaffers en tevrede saadkopers,” sê hy. Sy motivering om diens van die hoogste standaard te lewer het vrugte afgewerp by Monsanto se funksie wat op 3 Februarie vanjaar by Emperors Palace in Gauteng aangebied is.

Ertjies van den Berg, Hoof van Agri Bemarking, sê dat GWK geweldig trots is op wat Van der Schyff en sy span vermag het.

Van der Schyff se geheim is eenvoudig.

“Fokus op wat jou werk is, hou aan, bou en werk elke dag aan verhoudinge en moenie moed verloor nie. Iemand gaan jou wel iewers raaksien en beloon.”

Ons mense Leana Bezuidenhout

Theo Human (GWK), Cobus Myburgh (Areabestuurder: Valley) Anton Visagie (GWK) en Gert Engelbrecht (GWK)

GWK Besproeiing kry goue toekenning Op Valley

se jaarlikse konferensie wat op 15 Maart vanjaar by Emperors Palace in Johannesburg aangebied is, was GWK Besproeiing weer die ontvanger van ‘n Gold Dealertoekenning. Dié prys word toegeken aan handelaars wat onder meer finansiële doelwitte bereik en uitstekende verkope toon.

GWK het uitgeblink tydens die geleentheid waar hulle benewens die bereiking van alle finansiële doelwitte, ook weggestap het met die eerste prys vir onderdele-verkope, en tweede plekke in nuwe spilpuntverkope sowel as spuitpakketverkope. Die toekenningsgeleentheid sluit alle Valleyhandelaars in Suid-Afrika in.

Volgens Cobus Myburgh (areabestuurder van Valley Irrigation) werk die vennootskap tussen GWK en Valley omdat die maatskappye dieselfde droom het.

“Die verhouding tussen GWK en Valley is baie meer as net kliënte en verskaffers,” sê Myburgh, “dit is ‘n vennootskap om die beste diens moontlik vir die kliënt te bied.”

Hy sê verder dat GWK veral uitstaan as dit kom by personeel se toege-

wydheid en hulpvaardigheid, asook kliënteverhoudinge en voorraadvlakke.

Anton Visagie, Spesialisbestuurder van GWK Besproeiing, stem saam dat sukses uiteindelik bepaal word by verhoudings en vertroue – of dit vertroue tussen GWK en Valley, of GWK en sy kliënte is.

“Die verhouding tussen GWK en Valley is een wat oor baie jare gevestig is, dus ken ons mekaar baie goed,” sê Visagie. “Ons vertrou mekaar en versterk jaarliks die vennootskap, wat weer tot voordeel van ons kliënte is.

"Take word verrig deur mense. Elke lid van die span het ‘n aandeel in die sukses van die GWK Besproeiing. Ons het ongelooflike kennis en ‘n onblusbare dryf na sukses in ons span.”

Kliëntediens is volgens Visagie die fondament waarop ‘n besigheid gebou moet word om te kan voortbestaan. “Ons is trots op die produk wat ons verkoop en wil hê kliënte moet bewus wees van al die voordele wat ons produk bied. Ons kan dit slegs regkry as ons diens in die agtergrond goed is,” sê hy.

45

Ons verstaan katoen, en is hier om dit vir jou makliker te maak.

GWK Katoen

As jy na die beste oplossings vir jou katoenboerdery soek, vertrou ons span by GWK Katoen. Of jy al jare katoen aanplant of dit vir die eerste keer oorweeg, ons het spesialiste wat jou in elke stap kan ondersteun. Met gevestigde internasionale markkanale verseker ons dat jou produk in die regte hande beland.

Fanus Linde | Bestuurder | 082 888 0016 | fanusl@gwk.co.za

46

GWK Trading Katoen Madri Scheepers

GWK gerat vir

katoenseisoen Die GWK-pluismeule op Modderrivier staal hom vir die begin van die seisoen wat eersdaags afskop. Die verwagte oes wat hierdie jaar deur die fasiliteit gaan beweeg is ongeveer 17 000 ton.

Dit is meer as twee keer die hoeveelheid wat die vorige jaar verwerk is.

Behalwe vir hierdie pluismeule, het GWK ook ooreenkomste met ander pluismeulens in Suid-Afrika vir die bemarking van die verwerkte katoen aan die mark. Dit sluit in Noord-Kaap pluismeule naby Marydale, Weipe naby Messina, Makhathini naby Jozini en die nuwe pluismeule, Koedoeskop. Dit beteken dat GWK ‘n gerekende mededinger op die internasionale verhandelingsmark vir katoen is, met ‘n geraamde totale tonnemaat van 44 000 ton vir hierdie seisoen.

Dolf van der Westhuizen, GWK Katoen se fasiliteitebestuurder, sê hy is baie opgewonde oor hierdie seisoen.

Daar is in die afgelope ses maande intensief gefokus op die herstel en onderhoud van die fasiliteit – en in besonder die gin – om te verseker dat alles glad verloop.

Van der Westhuizen is verantwoordelik vir die bestuur van die fasiliteite, die ontvangs van produkte, die ver-

47

werking daarvan en om die beste lint te verkry. Die gin is die hartklop van die bedrywighede en daarom is dit belangrik om seker te maak dat die masjinerie op ‘n hoë standaard gehou word. Die waarde van katoen lê in die gehalte van die lint en slegs ‘n effektiewe gin het die vermoë om dit te lewer.

Daar is ‘n fyn balans by hierdie fasiliteit om effektiwiteits- en kostebestuur toe te pas. Dit is belangrik, soos in enige besigheid, om te kyk na die uitgawes en hoe dit beter bestuur kan word.

Hoewel daar altyd gefokus word om kostebestuur toe te pas, word daar beslis nie ingeperk op herstel en onderhoud nie. Tydens die vorige seisoen was daar in totaal nie meer as twee dae staantyd op die fasiliteit nie. Dit is te danke aan masjinerie wat onderhou word en ‘n hoë standaard hand-

Cotton South Africa (cottonsa.org.za), is die aanvanklike skatting van lewering in Suid-Afrika vir die 2017/2018-produksiejaar 189 779 lintbale. Hierdie is ‘n 145% verhoging in vergelyking met die vorige seisoen. Katoenhektare onder besproeiing het gegroei met 159% teenoor die vorige jaar, hoofsaaklik as gevolg van die beter pryse vir katoen, maar is ook te danke aan die hernude belangstelling in katoenproduksie.

“Katoen is hoogs belonend as jy die nodige kundigheid aan jou kant het en goeie boerderypraktyke beoefen,” sê Van der Westhuizen .

Die begroting wat opgestel word deur GWK is ruim, daarom kan die aanvanklike insetkoste hoog lyk vir die produsent. Die opbrengs op die belegging kan egter ook lonend wees, soos gesien kan word in die uiteensetting hiernaas deur GWK Landboudienste.

haaf.

“Ons kyk eerder na ander maniere om kostes te benut, soos om onder meer skofte aan te pas om die rooityd vir elektrisiteitsverbruik uit te sny,” sê Van der Westhuizen.

Verder noem Van der Westhuizen dat dit van uiterse belang is dat die katoen in die vinnigste tyd moontlik verwerk word. Dit beteken jy kan eerste in die mark wees en het dadelik ‘n voorsprong teenoor mededingers. Katoen wat deur GWK bemark word, is hoofsaaklik bestem vir die internasionale mark, waar die aanvraag na Suid-Afrikaanse katoen hoog is vanweë die hoë gehalte van die lint.

Die gevestigde bemarkingskanale wat GWK gebruik, verseker dat die beste pryse vir produsente beding kan word.

Daar is ‘n herlewing in die katoenbedryf die afgelope paar jaar. Volgens

Begrote Inkomste

Eenheid

Opbrengs/ha

Prys/kg

Inkomste (R/ha)

Katoen

kg

5500

9,00

49 500

Bruto produksiewaarde

49 500 Prys/kg R/ha

Bemarkingskoste

440

Insetkoste

22601

Oeskoste

6628

Besproeiing

5855

Totale direkte insette

35524

Rente oor 6 maande

1865

Totale produksiekoste

37389

Marge bo koste

12111

Gelykbreekopbrengs/ha

4154,3

Gelykbreekopbrengs R/kg

6,8

Netto kontant en kredietvloei

13976

Die winsgewindheid hang af van die gehalte van die katoen wat die produsent lewer. Die R9,00 wat op die uiteensetting aangebring word, is die prys wat betaal word vir ‘n DIRK AO-gradering. Hierdie prys kan wissel met 5% na bo vir ‘n hoër gradering, maar ook 20 tot 25% laer vir ‘n swakker gradering.

Vir die pluk van katoen, het GWK ‘n vloot John Deere-katoenplukkers tot sy beskikking. Die operateurs daarvan is jaar na jaar, sover moontlik, dieselfde

48

Opbrengs (kg/ha)

Insette

4000

R 8,50

R 8,75

R 9,00

R 9,25

R 9,50

R 9,75

-3 389

-2 389

-1 389

-389

611

1 611

4500

861

1 986

3 111

4 236

5 361

6 486

5000

5 111

6 361

7 611

8 861

10 111

11 361

5500

9 361

10 736

12 111

13 486

14 861

16 236

6000

13 611

15 111

16 611

18 111

19 611

21 111

6500

17 861

19 486

21 111

22 736

24 361

25 986

Totale produksiekoste

spanne wat die werk doen. Hul ken die produk, produsente en is kundig met die kuns van katoenpluk. Die plukseisoen begin middel April en die doelwit is om op die laatste einde Junie vanjaar al die plukwerk af te handel.

Sodra daar genoeg katoensaad by die Modderrivier-pluismeule afgewer is, word die gin aangeskakel vir die seisoen, waar tot 300 ton verwerk word in ‘n 24 uur siklus. Daarna word die verwerkte lint gestoor in een van die vyf store beskikbaar wat tot 8 000 bale

R 37 389

onderdak skuiling kan gee teen die elemente. Vir die doelwit van 17 000 ton gaan daar ongeveer 38 000 bale deur die fasiliteit beweeg vanjaar.

Vir daardie rede staan hierdie span toegewyde katoenverwerkers reeds gereed om produsente se harde werk in kontant om te skakel. Vir meer inligting kan die presisiespan van GWK Landboudienste of enige van GWK se katoenverkrygers gekontak word.

49

GWK Trading Wyn Leana Bezuidenhout

50

Jenewer,

of gin (soos ons dit ken), is die in-ding, deesdae. By al wat troue of partytjie is, word gaste bederf met ‘n gin bar waar jy kan kies uit ‘n verskeidenheid gins, tonikums en selfs vrugte om jou drankie aan te vul.

Maar dis nie ‘n modegier wat vir Ian Sieg, Bestuurder van ons Landzicht-wynkelder, beetgepak het nie.

“Ek het al vir baie lank met hierdie idee in my kop rondgeloop, maar het besluit om eers ons Landzicht-brandewyn perfek te kry en suksesvol te loods,” sê Sieg. “Ek het eintlik by die Engelse leer gin drink, in Zimbabwe. En, wel, ek het ses jaar daar gebly en nooit malaria gekry nie, so ek vermoed dit het ook gesondheidswaarde!”

Landzicht Gin, nog ‘n eksklusiewe produk uit dié wynkelder, is sedert Januarie vanjaar op die rakke, maar die proses is maande gelede reeds begin. Om seker te maak dat die volmaakte gin bekend gestel word, is blindetoetse gedoen soos met Landzicht Brandewyn, waar ongemerkte bottels gin geproe word.

“Ek kan nie net vir myself gin maak nie,” sê Sieg.

“Ander mense moet ook daarvan hou.”

Volgens Sieg word ‘n goeie gin gemaak van die regte jenewer-bessies. Die basis van gin kan enige spiritus wees wat byvoorbeeld uit suikerriet of aartappels gemaak is. Landzicht Gin se basis is ‘n spiritus wat uit druiwe gestook is.

“Die geheim is om ‘n suiwer spiritus te gebruik.

Jou mengsel van bessies en ander geurmiddels – of dit nou suurlemoen of koljander is – word dan hierby gevoeg en gedistilleer. Wanneer dit ‘n rukkie gestaan het, distilleer jy dit wéér,” vertel Sieg. “So kry jy die perfekte infusion van geure.”

Die geurmiddels wat vir Landzicht Gin gebruik word, is ‘n geheim wat Sieg nie bereid is om te verklap nie.

Hy sê dat die terugvoer op die produk uitstekend is, met kopers wat weer en weer bestel. Die rede hiervoor is die tyd en sorg wat aangewend word om te verseker dat alle produkte eers bekend gestel word wanneer dit vervolmaak is.

En steeds is dit nie die laaste verrassing wat Landzicht beplan nie.

51

GWK Farm Foods Vleis Madri Scheepers

RPO Noord-Kaap

Volhoubaarheid in 'n veranderende omgewing GWK Vleis was vanjaar die hoofborg van die RPO (Rooivleisprodusenteorganisasie) Noord-Kaap se inligtingsdae wat aangebied is op Calvinia, Kenhardt en Groblershoop van 6 tot 8 Maart.

Vanjaar se fokusarea was hoe om volhoubaar te bemark in ‘n veranderende politieke en ekonomiese omgewing. GWK Vleis is betrokke by hierdie dae omdat dat hulle, net soos die RPO, voel dat produsente te min toegang tot inligting rakende die bedryf het.

GWK Vleis en die RPO het dieselfde uitkyk op die industrie en streef daarna om produsente in te lig oor elemente wat hul direk raak in die vleisbedryf.

Hierdie inligting stel produsente in staat om beter besluite te neem oor hul eie boerderypraktyke en uiteindelik te bemagtig om ‘n groter bydrae te maak tot die volhoubaarheid van die bedryf. Die vleisindustrie gaan gebuk onder verskillende uitdagings wat noukeurig bestuur moet word van die grondvlak na bo, daarom is inligtingsdae soos hierdie van onskatbare waarde.

Alex Cilliers, Hoof van GWK Vleis,

52

was een van die sprekers en het onder meer gesels oor hoe die markte lyk en die werklike waardeketting in vandag se bees- en skaapindustrie.

Prof. Dirk Kotze, kenner in politieke studies, het gepraat oor die veranderende politieke omgewing in SuidAfrika en wat verwag kan word in die komende jaar met die aanstelling van President Ramaphosa en die

debat oor grondonteiening. Hy het dit aangevul met agtergrondinligting oor grondonteiening en hoe dit die produsente raak.

Willie Clack, tweede adjunkvoorsitter van die Nasionale RPO, het die werk wat die RPO doen beklemtoon.

Hy het van bekamping van veediefstal tot verskillende entstowwe, marknavorsing om die produsente by te staan, vebruikersnavorsing om die behoeftes beter te verstaan, beter weidingsbestuurpraktyke en opkomende boere aangeraak. Clack het ook bespreek wat die waarde is om ‘n lid van Agri SA te wees.

Dr. Fanie Joubert het aangesluit deur te gesels oor die ekonomiese verwagtinge vir die volgende jaar, insluitend makro-ekonomiese aanwysers, inflasie, verandering in rentekoerse en wisselkoerse en hoe produsente dit kan bestuur.

Cilliers het ‘n paar belangrike vrae

gevra soos: Word slagpryse bepaal deur vraag en aanbod en hoe word dit bestudeer?

Hy noem dat vennootskap en konsolidasie regdeur die ketting belangrik is. Verbruikersvraag behoort die oogmerk van die ketting te wees, maar dit is nie in hierdie stadium nie. Een van die grootste uitdagings vir rooivleisprodusente is om uit die spekulatiewe mark te beweeg waar pryse minder bestendig is en verbruikersvraag nie die pryse bepaal nie. Hy het verder gesels oor die waarde van die vyfde kwart en dat dit nie moet onderskat word nie – met die regte kanale en bestuur kan dit ‘n invloed op winsmarges hê.

Volgens Cilliers doen die RPO waardevolle werk om produsente te be-

magtig deur inligting te deel en as ‘n spreekbuis vir die industrie op te tree.

Hulle moet as verteenwoordiger kan optree in aksies wat in die belang van produsente is. Die RPO bied ‘n ruggraat vir roovleisprodusente, deur op te tree namens hulle met ‘n kundige en professionele aanslag op politieke, wetenskaplike, sosiale en ekonomiese areas.

GWK Vleis stem saam dat ons produsente ‘n stem moet hê en toegang tot die nuutste en beste inligting en ondersteun daarom hierdie inligtingsdae.

Vir meer inligting oor die besprekingspunte kontak gerus vir Alex Cilliers van GWK Vleis by alexc@gkw.co.za of die RPO Noord-Kaap.

IE VERSK AF STE SLUIT IN D

D VAN:

EN ONDERHOU

S k a le , e e V , e r r a k r oe We e g b r u e , V T ro k , s t e o T , le a S il o S k Parte & e r a w e t g a S

ONS DIEN

BEKOSTIGBARE WEEGOPLOSSINGS

11 Nico Le Roux Straat, Nuwe Oos Einde, Eenheid 4

Kontak ons vir al jou BLOEMFONTEIN

051 432 9552

Weegoplossings!

WILLIE

RHYNO

082 637 1340 083 292 2042

info@wowscales.co.za | www.wowscales.co.za 53

Kom ons wys jou hoe die toekoms lyk, vandag.

GWK Meganisasie Nou ook die tuiste van die splinternuwe John Deere S700 Combine.

Heelgoedere-bestuurder: Vos Botha 071 680 2796 Heelgoedere-bemarkers: Adriaan Steyn 081 888 3863 | Tinus Oosthuizen 082 804 0430 Gerrie Louw 079 822 3379 | Hendri Lampbrecht 082 860 0250 Wicus Blaauw 079 481 2025 | Renier Oosthuizen 082 908 0570

54

GWK Farm Foods Veilings Madri Scheepers

SUKSESVOLLE VEILINGS LANDWYD GEHOU Februarie was ‘n besige tyd vir GWK Veilings se span met ‘n paar groot en suksesvolle stoetvee-veilings agter die rug.

Van die vernaamste veilings was Konsortium-Merino se 34ste produksieveiling op Dombietersfontein (Victoria-Wes), die 8ste Konsortium-Merino Oos-Kaap-veiling op Geduldsfontein (Steynsburg), en die Mielieboere Bonsmaras op Hopefield (Viljoenskroon).

Sarel Cilliers, Veilingsbestuurder op Kimberley sê ‘n groot rede vir die voortdurende sukses van GWK Veilings, is die aanbieding wat met netheid en presisie uitgevoer word.

Hy sê ook dat die advertensieveld-

togte van Konsortium-Merino beslis uitstaan en dit ‘n wye kliëntebasis na die veilings lok. Dié veldtogte is oor ‘n reeks verskillende mediaplatforms met interessante en innoverende temas, wat aanpas by GWK se sienswyse, om altyd innoverend te wees en met nuwe, vars idees na vore te kom.

Cilliers noem dat die gehalte van die aanbieding by al drie hierdie veilings nog ‘n belangrike element is vir die herhaalde suksesse.

“Die Konsortium-Merino en Mielieboere Bonsmaras se handelsmerke groei sterk en hul diere word streng vooraf gekeur,” sê hy.

Die vloei en momentum van die

veilings is altyd goed, wat toegeskryf kan word aan goeie organisasie en reëlings deur onder meer die GWKveilingspan.

“Hierdie vloei help om dit regtig keer op keer ‘n opwindende veiling te maak vir die kopers.”

Schalk Erlank, GWK se stoetveeadviseur, sowel as Konsortium-Merino en Mielieboere Bonsmaras, stel hoë standaarde wanneer dit by die aanbieding van veilings kom en daarom is dit altyd ‘n seepgladde, suksesvolle aanbieding.

55

Agter van links staan Willie Meyer (Hoof van GWK Veilings), Hugo Torr (Eenheidbestuurder op Dombietersfontein), Johan en Roelof Theron (kopers van Murraysburg) en Cobus Vivier (Stoetmeester van Konsortium-Merino). Lala Sigonyela hanteer die ram en langs hom kniel, Jakkie Nel (Afslaer).

Konsortium-Merino produksieveiling op Dombietersfontein, Victoria-Wes Soos altyd was hierdie veiling weer ‘n reuse sukses en een wat oudergewoonte weer die Suid-Afrikaanse rekords verbeter het.

Die tema van die advertensieveldtog vir hierdie reeks veilings was “Hartstaal” en volgens Gawie van Heerden, woordvoerder vir Konsortium-Merino, beeld dit die produsente se passie, entoesiasme en liefde vir hul KonsortiumMerinoskaap uit.

Die twee Suid-Afrikaanse rekords wat verbeter is, is die meeste ramme (met ‘n totaal van 472 ramme) op ‘n Merinoveiling verkoop en ‘n nuwe rekordomset van R3 850 500 vir die ramme is op die dag behaal.

Die hoogste prys nog vir ‘n Konsortium-Merinoram is ook aangeteken teen ‘n uitsonderlike R100 000. Hierdie ram is gekoop deur Johan en Roelof Theron van Mikneiah-boerdery op Murraysburg en Johan Moolman van Dunedin-boerdery op BeaufortWes, wat saamgespan het om die topram te koop. Die vorige hoogste prys vir ‘n ram was R80 000 in Februarie 2016 en Februarie 2017.

Al 472 ramme is teen ‘n gemiddelde prys van R8 158 verkoop, en op die geraasveiling in die skeerhok is 178 ramme teen R11 610 verkoop. Die 198 ooie is verkoop vir ‘n gemiddelde prys van R2 321 met die hoogste prys van R2 450 per ooi vir ‘n groep handelsmerkooie. Pietie Roux van Noblesfontein, Victoria-Wes het die groep ooie gekoop.

56

Konsortium-Merino Oos-Kaap veiling op Geduldsfontein, Steynsburg

'n Voorbeeld van die Decathlon-reeks.

Die agtste Oos-Kaap veiling is op 22 Februarie suksesvol aangebied op die plaas Geduldsfontein, Steynsburg.

Die 138 ramme op aanbod is teen ‘n gemiddelde prys van R10 138 stuk verkoop. Die hoogste prys behaal vir ‘n ram op die dag, was R62 000, wat gekoop is deur Kobus Marais van Vrolikskraal op Hofmeyr. Die gemiddelde prys van die 647 ooie was R2 113, met die hoogste prys R2 150 vir ‘n span tweetand-handelsmerkooie wat deur Louis Hattingh van Hofmeyr gekoop is.

Die Konsortium-Merinoveilings se top-genetika trek ook aandag op ‘n internasionale vlak, met ‘n afvaardiging al die pad van Frankryk wat die veiling op Steynsburg bygewoon het.

Hulle verteenwoordig Decathlon, ‘n Franse sporttoebehore-kleinhandelaar. Decathlon is die grootste sporttoebehore-kleinhandelaar in die wêreld en het begin met ‘n winkel in Lille, Frankryk in 1976. Hul wil graag Konsortium-Merinowol in hul reeks sportklere gebruik en het ons bodem kom besoek om die produk en gehalte eerstehands te ervaar.

V.l.n.r: Jan Erasmus (GWK Veilings Humansdorp), Lucie Miloche (Produkingenieur van Decathlon), Cobus Vivier (Stoetmeester van Konsortium-Merino), Kobus Marais (koper), Hennie Coetzee (Konsortium-Merinoteler en projekbestuurder van die ramme op Geduldsfontein), Nagy Bensid (Direkteur: wol en vesel van Decathlon) en Anne Schlatter (Produkbestuurder van Decathlon). Voor kniel Jakkie Nel (Afslaer) en sy dogtertjie, Carmen

Mielieboere Bonsmara-veiling op Viljoenskroon Die Mielieboere Bonsmaras se 25ste produksieveiling op Hopefield, Viljoenskroon is geen uitsondering nie en het ook seepglad verloop.

Hoewel daar geen uitskietpryse wat nie, is al 30 bulle teen ‘n goeie gemiddelde prys van R54 000 verkoop. Die afgelope tyd se reën in die gebied het ‘n positiewe invloed op kopers en die veiling gehad. Die wêreld is lekker groen in die Viljoenskroon-area.

Die hoogste prys vir ‘n bul op die dag was R80 000 en is gekoop deur Hentie van Eck van Hencor Bonsmaras op Dewetsdorp. Dié medium-raam, 9-punt bul het ‘n diep stamboom en uitstekende bouvorm. Laurence Allem, van Allem Brothers Bonsmaras op Viljoenskroon, is die teler van dié top-bul. Die gemiddelde prys van 3-in-1-koeie was R25 250 met die hoogste prys van R28 000, gekoop deur Paul Fouche van Weiveld-boerdery op Randfontein.

Hier onder is ‘n volledige veilingsverslag.

Klas

Gemiddeld

Hoogste

Koper

Bulle

R 54 000

R 80 000

Hentie van Eck, Hencor Bonsmaras, Dewetsdorp

3-in-1 koeie

R 25 250

R 28 000

Paul Fouche, Weiveld, Randfontein

Koei & kalf

R 19 000

R 19 000

Chris Visser, Skatkis Bonsmaras, Vryburg

Dragtige koeie

R 19 181

R 20 750

Riaan van Niekerk, Bonsan Boerdery, Heilbron, Janes Wasserman, Wasserman Famillietrust, Carltonville

Dragtige verse

R 19 807

R 20 500

Anton Fourie, Hendrik Theron, Bothaville, Gordon Cornish, Savuka Bonsmaras, Klerksdorp, Thys Lourens, Palmietfontein, Ventersdorp, Japie Grobler, Karookom, Bothaville

Speenverse

R 11 625

R 12 250

Willie van Rensburg, Syferfontein, Klerksdorp

57

Hugo Bezuidenhout SANparke

Plantegroei en bestuur van ekosisteme

NOODSAAKLIK Noudat

ons na die geologie en grond in die vorige uitgawe van Kommuniek (Februarie/Maart 2018) gekyk het, kan ons gesels oor plantegroei. ‘n Mens hoor baie van die terme soet-, suur- en gemengde veld in weidingskringe. Ek het al baie tong in die kies gewonder of diere nou die gras sal vreet en dan sy of haar kop knik en sê “ja, sjoe dit is lekker soet gras” of ‘n skewe gesig trek en sê “dit is darem ‘n suur gras”? Die produsent wat met diere werk, weet dat soetveld ‘n beter opbrengs gee as die geval met suurveld.

Word daar van naderby na die

Noord-Kaapprovinsie gekyk, sal die grootste gedeelte van die provinsie, asook die Kalahari Gemsbok Nasionale Park (KGNP), volgens sekere Weidingskundiges onder die soetveldtipe ressorteer. Tog is die mees prominente en mees algemene gras in die KGNP die Kalahar- suurgras (Schmidtia kalihariensis). Dit word deur Van Oudtshoorn in sy gids tot grasse van Suider Afrika as ‘n eenjarige polgras beskryf.

Wanneer die plant jonk is, is dit klewerig

(taai) en gee dit ‘n onaangename suur reuk af – glad nie smaaklik nie. Enige seerplek wat daaraan raak, brand soos vuur en ‘n mens se veldskoene kry sommer ‘n natuurlike swart glans!

Plantegroei bestaan egter, in ‘n baie breë veralgemening, uit ‘n versameling van plantspesies wat in vier hoof-groeivorme, naamlik grasse, kruide, struike en bome (Figuur 1) geklassifiseer kan word. Afhangend van watter groeivorm die landskap domineer, kry ons ‘n grasveld, kruidveld, struik- of boomveld. Verskillende verhoudinge van groeivorms lei daartoe dat plante-

Bosveld Savanne-koppie

58

groei ook ‘n struktuur het, soos byvoorbeeld in die Noord-Kaap waar ons die “opregte” Savanne Bioom kan sien, is dit grasveld met struike en bome (hoofsaaklik doringbome met klein blaartjies) yler verspreid daarin.

Die bekende Bosveld, hoofsaaklik in die Limpopo-provinsie, is ook in die Savanne Bioom. Hier kry ons egter minder grasveld en meer digte struike en bome (hoofsaaklik breë blaartipes) wat soms so verdig dat die blaarkrone aan mekaar raak (vandaar die naam Bosveld). In Suid-Afrika word daar tans, volgens die breedste klassifikasiesisteem, nege Biome onderskei naamlik die Savanne, Woestyn, Sukkelente Karoo, Nama-Karoo, Grasveld, Woud, Fynbos, Albanie Ruigte en laastens die Indiese Oseaan Kusbelt. Na my mening moet die Bosveld ook ‘n afsonderlike Bioom wees.

Die volgende klassifikasievlak is om plantgemeenskappe of plantegroeitipes in noue assosiasie met die landskap of habitat te identifiseer.

Binne die groter raamwerk is daar talle mikro-habitatte binne in klipkoppies of dreineringsbane wat elk sy eie geassosieerde plantgemeenskappe het. Dit is op hierdie vlak waar ’n plantegroeikaart vir elke wild- , bees- of skaapplaas onontbeerlik is indien bestuur reg toegepas word. Dit hoef nie in die fynste besonderhede gedoen te word soos binne ‘n bewaringsgebied (soos ‘n nasionale park) waar sensitiewe plantgemeenskappe, of skaars en bedreigde plantspesies, voorkom nie.

Vir die produsent is dit belangrik dat die geologie, grond en plantegroei homogeen (dieselfde) moet wees. Dit kan dan as hulpmiddel gebruik word om seker te maak dat oor- of onderbenutting, wat tot verdigting van sekere plantspesies kan lei, nie plaasvind nie.

Die historiese aspek van grondbestuur is ook belangrik en sekere gebeure moet in ag geneem word wanneer die plantegroei-cum-habitat geëva-

Kalahari Savanne met suurgras in voorgrond

lueer word. So byvoorbeeld sal die omploeg van grond in goeie reënjare en dan, ná normale en droë jare, wanneer die oesopbrengste swak is en die produsent nie goeie opbrengste kry nie, die land gelaat word om deur suksessie te rehabiliteer. Dit kan baie groot langtermyn gevolge hê.

Hiernaas is die gebruik van gifstowwe om indringerplante te beheer, of oorbeweiding deur boerbokke of diere wat nie ‘n geskikte habitat op die plaas het nie, die grootste bydraende faktore wat langtermyn gevolge kan hê. Menigmale sal die veld nooit herstel nie, tensy ‘n aktiewe poging om te reabiliteer aangewend word.

Ek wil egter afsluit met waarmee ek begin het, naamlik dat die soetveld verbind kan word aan grond met ‘n relatiewe hoë klei-inhoud (> 25% klei).

As gevolg van die goeie waterhouvermoë van die grond is die dreinering swak en sal die plantvoedingsstowwe nie uitloog nie en is dit beskikbaar vir die plante om op te neem. In die sogenaamde suurgrasveld waar die plantegroei op klipperige of sanderige (< 15% klei-inhoud) grond-rotskompleks voorkom, word die plantvoedingstowwe maklik uitgeloog en gevolglik is die

plantegroei minder voedsaam vir die diere.

Reënval speel ‘n belangrike rol in die proses van uitloging en die veralgemening is dat suurgrasveld hoofsaaklik geassosieer is met hoë reënval, en dat laer reënvalgebiede soos die Kalahari soetgrasveld moet wees omdat die grond nie geloog is nie. Wanneer daar egter na die reënvalpatrone veral in die westelike dele van ons land gekyk word, kom reën gewoonlik kolkol in die vorm van donderstorms voor.

Tot soveel as 30mm kan in ‘n kort tydjie uitsak en dit is genoegsaam om sandgronde met lae of geen klei-inhoud uit te loog. Die kruks van die saak is die grondtekstuur en ligging van die plantgemeenskap in die terrein. Die grond teen die klipkoppie se steil middelhang gaan meer geloog wees as die dreineringsbaan wat ondertoe in die landskap voorkom, wat meestal in die Noord-Kaap die geval is.

Die begrip van hierdie beginsels kan handig te pas kom in effektiewe plaasbestuur van vandag en die produsente is beslis ’n kortkop voor die voorgeslagte wat dit oor baie jare van ondervinding moes uitvind.

Boom Seisoen reenval

Menslike bestuur (bv. paaie en geboue)

Temperatuur Terreinaspekte (bv. helling, aspek en grond)

Habitat / landskap Diere

Struik

Gebeurtenisse (bv. vure, vloede en droogtes)

Gras- en niegrasagtige kruide

Figuur 1: Plantspesiesamestelling en plantegroeistruktuur

Bosveld Savanne

59

As jy nog nie weet van die GWK Farmers Cup nie, trek beslis jou stoel nader, sit die TV af, maak die kinders stil en lees hier.

Dit maak nie saak of jy ‘n gesoute gholfspeler is en of jy net daarvan hou om saam met vriende tyd op die gholfbaan te geniet nie. Jou voorgee hoef ook nie die voorste gholfspelers in die wêreld skrik op die lyf te jaag nie.

GWK het ‘n gholftoernooi geloods net vir ons produsente. Enige van GWK se aandeelhouers en hul gesinne of plaasbestuurders, wat ‘n geaffilieerde lid van SAGU is, kan vir die GWK Farmers Cup inskryf.

Hierdie toernooi gee ons lede die lekker geleentheid om in ‘n rustige atmosfeer te netwerk, maar natuurlik ook om ‘n bietjie gesonde kompetisie aan te wakker.

Hoe werk dit?

Die toernooi bestaan uit agt kwalifiseringsrondtes, ‘n uitspeelrondte en dan die finaal.

Kwalifiseringsrondtes vorm deel van die jaarlikse gholfdae wat aangebied word op die verskillende dorpe regoor die GWK bedieningsarea. Produsente moet by een van hierdie gholfdae registreer en speel om die kans te staan om te kwalifiseer vir die uitspeelrondte.

Die beste tien spelers uit die GWK lede van elke dag dring deur na die uitspeelrondte.

Die toernooi het reeds onlangs afgeskop met die eerste gholfdag wat op Douglas aangebied is in Maart. Dit was ‘n wonderlike dag vir gholf en spelers het in hul getalle saamgetrek om te wys wie’s baas. As jy hierdie gholfdag misgeloop het, moenie bekommerd wees nie: Daar is nog heelwat gholfdae op die skedule waar produsente kan speel as koning, of selfs koningin, van die gholfbaan gekroon te word.

Hier onder is ‘n lys van gholfdae:

60

Aktueel Madri Scheepers

‘n Gholftoernooi vir ons produsente Na afloop van die kwalifiserende rondtes sal die top 80 spelers saam met GWK se Direksie, GWK Exco, Farmers Cup komitee-lede, asook die borge, aan die uitspeelrondte deelneem. Dít word aangebied op 14 September in Kimberley.

Die top 16 GWK-lede van hierdie gholfdag in Kimberley dring deur na die finaal. Die beste lede van GWK se Direksie, GWK Exco, Farmers Cup komitee-lede en borge sluit ook aan by hierdie uitgesoekte groep gholfspelers om deel te neem aan die eindstryd.

Die eksklusiewe finaal word aangebied in die prentjiemooi Oos-Vrystaat

by Clarens van 18 tot 20 Oktober. Dit is hier waar die beste van die bestes teen mekaar gaan meeding, waar net een speler gaan wegstap met die eer as die wenner van die heel eerste GWK Farmers Cup met ‘n lekker groot prys.

Moenie hierdie opwindende toernooi misloop nie! Die toernooi het reeds afgeskop, so skud op en neem deel aan die volgende gholfdag in jou streek.

Vir meer inligting, kontak gerus die komitee-lid van die gholfdag waar jy wil aansluit.

Plek

Datum

Kontak

Douglas

23 Maart

Jaco Voges - 082 883 9433

Cradock

21 April

James Louw - 079 504 8571

Modderrivier

4 Mei

Albertus de Wet - 082 448 3463

Underberg

16 Mei

Terence van Dyk - 082 885 4163

Hopetown

07 Julie

Steven Storey - 082 906 1676

Jan Kempdorp

18 Augustus

Ludvic Flemming - 079 698 4936

Prieska

08 Septemeber

Kannetjies Kotzé - 082 809 4773

De Aar

TBC

Innoverend Genetika Kwaliteit

Die alles-in-een-saadverskaffer Mieliepakkette vir effektiewe risikobestuur Opbrengs van ‘n mieliekultivar is baie belangrik vir ‘n mielieprodusent, maar om die regte mieliekultivar vir die produsent se omgewing te bepaal, met die eienskappe om ander risikos tot die minimum te beperk is ook belangrik.

K2 Saad is dus daarop gefokus om ‘n pakket aan boere te voorsien wat voldoen aan alle aspekte om sodoende die risiko van mielieboerdery tot die minimum te beperk.

K2 Saad bied ‘n verskeidenheid geel- en witmielie basterpakkette. Die groeiklasse wat wissel tussen ultra-vroeg to medium-laat kan bydra tot die verspreiding van risikos.

Kontak gerus jou naaste K2-verteenwoordiger vir meer inligting.

Posbus 159, Oudtshoorn, 6620, Suid-Afrika • Tel: 044 203 9800 • Tel: 018 293 1233 Tel: 010 140 0839 • Tel: 012 252 6849 • www.saadbemarking.co.za Verdien gratis

AgriBonus-punte eksklusief verkrygbaar vanaf K2 Saad. KKSB is 'n vennoot van Agribonus. Tel: 012 843 5660.

61

Ons spesialiste Leana Bezuidenhout

in order to be the best, we need to beat the rest

62

Leanne

Kampvegter vir kliëntediens Kliëntediens

oor verwagtinge, en die teleurstelling wanneer hierdie verwagtinge nie nagekom word nie.

Ontmoet dus vir Leanne Jansen, ons Spesialisbestuurder: Kliëntediens, wat daar is om te verseker dat ons kliënte se verwagtinge oortref word.

Jansen het op 1 Desember 2017 in dié pos begin waar haar doelwit is om seker te maak dat eksterne en interne kliënte deurlopend uitsonderlike kliëntediens van GWK ontvang.

“Die enigste manier waarop dit bereik kan word, is om te verseker dat elke divisie in ons maatskappy saam werk om op kliëntediens te fokus en só ons maatskappydoelwitte te bereik,” sê Jansen. “Ons sien te gereeld net mense wat by ons voordeur instap as kliënte en erken nie altyd ons interne kliënte nie. Ons moet besef watter groot impak interne kliënte op die besigheid het en moet daarom elke persoon met wie ons in aanraking kom, as ‘n kliënt ag.”

Jansen is in Kimberley gebore en getoë en het haar skoolloopbaan gaan alles

voltooi by Kimberley Girls’ High, waarna sy Kaapstad toe is om verder te studeer.

“Ek was mal oor die stadslewe en kon myself daar sien bly, maar min het ek geweet Kimberley het groter planne vir my,” vertel sy. “Die eiendomsmark het my in 2013 geroep en ek het dit as ‘n geleentheid gesien om te doen waarvoor ek ‘n passie het: Om met mense te werk.”

Om by GWK Properties aan te sluit, was een van die beste besluite wat Jansen ooit geneem het.

“Nie net het ek die geleentheid gehad om daagliks nuwe mense te ontmoet nie, maar die eiendomsbedryf het my ook die waarde van kliëntediens geleer. Een belangrike les wat ek geleer het, is dat die kliënt koning is.”

Hoewel sy onlangs getrou het en nuwe vaardighede moes leer om haar persoonlike lewe en werksverantwoordelikhede te balanseer, sê sy dat sy elke oomblik in hierdie nuwe uitdaging geniet.

“Ek is baie entoesiasties oor kliënte-

diens. Almal verwag goeie diens en ongelukkig word daar nie altyd aan ons verwagtinge voldoen nie. Gevolglik is een van my ideale om te verseker dat GWK nie net daarna streef om aan kliënteverwagtinge te voldoen nie, maar om die verwagtinge ver te oortref.”

Jansen sê verder dat sy graag wil hê dat GWK gesien moet word as die ambassadeurs vir uitstekende kliëntediens.

“Wanneer ‘n kliënt praat oor ‘n maatskappy wat uitsonderlike diens lewer, moet GWK die eerste naam op hulle lippe wees,” sê sy. “Ek is mal oor GWK se Connect-strategie: Bou ‘n kultuur wat erken dat GWK vir en as gevolg van ons kliënte bestaan, skep konsekwente positiewe ervarings en verseker so dat ons kliënte op die langtermyn lojaal sal bly.”

Jansen sê dat die span deurlopend op soek is na nuwe maniere om kliëntediens by GWK te verbeter en te innoveer, want “in order to be the best, we need to beat the rest”.

63

Leefstyl Madri Scheepers

SĂŞ totsiens vir â&#x20AC;&#x2DC;n vaal winter

64

Die somer en al sy groenigheid is besig om te verdwyn met die seisoen wat draai, maar dit is nie nodig om ‘n vaal wintertuin te hê nie. Herfstyd is ‘n belangrike tyd op jou tuinkalender om jou plante gesond te hou. Daar is ook heelwat blomme wat jy in April kan plant om te verseker dat daar kleur in jou tuin bly.

Ons het gesels met Celine de Koning, assistent-bestuurder van die Groenmyn-kwekery by die GWK-handelstak in Kimberley, vir raad om jou herfsen wintertuin mooi te hou.

Sy gee die volgende wenke: Struike kan nou gesnoei word voor die winter aanbreek om hul gereed te kry vir die rusperiode waarin hul gaan.

Voed die struike deur die toediening van 3:1:5.

Berei jou grond voor vir winterbolle en plante met kompos en beenmeel.

Saai nou Pronkertjies, Pansies, Bokbaaivygies en Namakwaland-daisies sodat die plantjies reeds gevestig is wanneer die winter aanbreek. Maak seker dat die grond goed verwerk en gevoed is met beenmeel en kompos.

Vul jou groentetuin aan met blomkool, broccoli, beet, uie en kool wat nou gesaai kan word.

Voed jou gras met 2:3:2 voor die winter aanbreek om die wortels lekker sterk te maak.

Hierdie tyd van die jaar kan geharde struike ook geplant word, soos Abelia, Westringia, Freylinia, Viburnum, Correa en Coleonema. Inheemse plante is gewoonlik die beste opsie.

Dien jou vrugtebome elke ses weke superfosfaat toe. Vir klein bome kan jy 50g gee en vir groot bome 100 tot 150g. Meeste vrugtebome (sitrus uitgesluit), sal nou blare afgooi.

Begin die tuin nou minder water gee en moenie later as 14:00 natmaak nie.

Voed rose deur 8:1:5 toe te dien. Rosecare kan ook voorkomend gespuit word.

Meerjarige saailinge soos Danthus, Petunia en Gazania kan teruggesny en gevoed word met vloeibare kunsmis soos Nitrossol, Nutrifeed of Seagrow.

Hou moed, dit is net ‘n paar maande onder die komberse voor die bloeisels weer bot en die swaeltjies terugkeer. Met hierdie raad kan jy verseker dat jou tuin die volgende somer selfs nog beter lyk!

oplossing: Februarie / Maart M E I E T R B O E E R M E M M R E L K A D I N G

L K E M A G L O F E O T P S N T I E I E S S K E O U O R G K K E R O W W P O E I R N T A I E R E L E

R O M E R Y E T E L E R E T I K E T

W A S Y A N T W S S P R E E S A I D E K O S S E S L Y K L E T E I N L E E R E L E R F S L G O P T E L M A L E D R A D E K O M A L A N D B P E A B L S B O A E L N A L O T E

N G E U N N E I S E E S P L E I M F

O N P A A R

O U T Y D S E

H E I N I G N S O E K L U L N A A S E I L E S

T E E

A R S O

G I E E R S E R S E M I N P I S G I E

65

Verwerk en berg jou katoen in wĂŞreldklas fasiliteite.

Fokus op jou boerdery met 'n geruste hart.

GWK Infrastruktuur

Veilige stoorkapasiteit.

Ons berg jou verwerkte katoen veilig in ons store totdat dit na die mark vervoer word.

KliĂŤnte kom eerste.

Ons is suksesvol wanneer jy tevrede is met hoe ons jou produk hanteer. Ons luister na jou behoeftes en sorg dat ons aanpas om die beste diens te lewer.

Hoogste standaarde, nuutste tegnologie.

Herstel en onderhoud van die fasiliteite is ons belangrikste prioriteit. Produkte word met uiterse sorg en kundigheid hanteer, want ons weet dat die gehalte gaan bepaal wat jy in jou sak terug kry.

Carl du Toit Hoof van Infrastruktuur carldt@gwk.co.za 082 906 2121

66

Vinnig en maklik.

Ons verwerk die katoen teen die vinnigste spoed moontlik om te verseker dat jou produk eerste in die mark is.

Resep

Bessie-en-lemoen joghurtbrood

Bron: sweetpeaskitchen.com

Bestanddele:

Aanwysings:

Vir die brood: 1 ½ koppies veeldoelige meel (en nog 1 eetlepel vir ander gebruik) 2 teelepels bakpoeier ½ teelepel sout 1 koppie ongegeurde (plain) volroom joghurt 1 koppie suiker 3 groot eiers 2 teelepels gerasperde lemoenskil ½ teelepel vanieljegeursel ½ koppie kookolie 1 ½ koppies rooibosbessies (cranberries), vars of ontvries en afgespoel

Voorverhit die oond op 180˚C. Smeer die bode men kante van ‘n broodpan, sprinkel met meel en skud die orige meel uit. Sif die meel, bakpoeier en sout nn ‘n mediumgrootte bak en plaas eenkant. Klits die joghurt, suiker, eiers, lemoenskil, vanielje en olie in ‘n groot mengbaak saam. Klits die droë bestanddele stadig daarby. Meng die bessies met die eetlepel meel in ‘n aparte bak, en vou dit versigtig by die deeg in.

Gooi die deeg in die voorbereide pan en bak vir 50 tot 55 minute, of tot ‘n toetsstokkie skoon uitkom. Laat in die pan afkoel vir 10 minute voordat jy dit uithaal en op ‘n vel bakpapier op ‘n afkoelrak plaas.

Vir die lemoenstroop: 1/3 koppie vars-uitgedrukte lemoensap 1/3 koppie suiker Vir die lemoenglans: 1 koppie versiersuiker 2 tot 3 eetlepels vars lemoensap

Maak die lemoenstroop in ‘n klein kastrol oor mediumhitte terwyl die brood afkoel. Roer die suiker in die lemoensap tot dit heeltemal opgelos is en laat kook dan vir nog 3 minute. Haal van hitte af. Gebruik ‘n tandestokkie om gaatjies in die bo- en sykante van die brood te steek.

Borsel die brood met die stroop, laat stroop intrek en borsel weer. Laat die brood heeltemal afkoel.

Maak die lemoenglans deur die versiersuiker met lemoensap te meng in ‘n klein bakkie. Die mengsel moet dik maar loperig wees. Gooi die glans oor die brood sodat dit teen die kante afloop. Laat die glans hard word (vir sowat 15 minute) voor jy die brood bedien.

67

RAAI

Kommuniek Bemestingstof

Verdra

Nomen nescio

Triomf

Vrou se titel

Na binne val

Dwelm

Vrou op troudag

Luislang

Ploert

Middellyne

Onnosel

2x3 Trekdiere

Sien daar

Patol. inst.

Berillium

Kledingstuk

Nie tuis kom nie 100 jaar

Bekend stel

Griep

Gramskap

Titaan

Bewoner van Nooit __ Kopen- nimmer hagen

Donkie Ontbytkos

Witroes

Vrug in dop Mes se snyblad

Eiers

Skerpsinnige Degen handvatsel

Net so Skeenbeen

Vermeld

Oorblyfsel

Skryfklippe Silikon

En elders

Skielike windstroom

Sukses

Aanbied

Groot lemur Sogenaamd

Wyfievarke

Beknop

Omhein- Vetterige de stuk vloeistof veld

Teenoor NNO Kort draai

Karnivoor se kos

Menigte

Met groot boekkennis

Bakkop

Proe

Godeverhaal

Botter en patee

Sening

Vloeistof wat laat groei

Oplossing vir KommuniekRAAI (Februarie / Maart) op bladsy 65.

68

Ajuine

Twee

Op die manier

Gewig

Boomwol

Deel van â&#x20AC;&#x2122;n jen

Netelige situasie

Kontant Tweespel by afl.

Angsgevoel

Binnehof

Staalstiffie

Bottel

Koorddansers

Sinspreuk Kalant

Stukke pad

Gesluit

Turf

Proef

Briewebesteller Vullisplek

Pense

Bloedbuis

Sr. Stafoff.

Verwyt

Vroulike bok

Verbi gratia

Lering

Vog in vrugte Fotografeer

Woel

Laagwater

Adj.min.

Dinee

Briefie

Agter

Betekenis

Geurige hars

Ysterpen

Spook

Teenoor dag

Slaaiknol wat vlek

Ligte vragmotor

Vendusie

Op daardie plek

Skielik

Nie-

Vergaderplek

Kerskrag V.d. ouderdom

Plaasvoertuig vir ploeg

Kinderpret

Help die hoender tot by sy maats

69

Uit Piet se pen

Die ouderdom haal jou in Skoonsuster wil weet waarmee kom haal ons die oumense. Onthou, Ma se loopkarretjie moet saam, sluit sy die gesprek af.

Ons stop in die aftree-oord voor die huis. Die deur staan reeds op ‘n skrefie oop. Annie, die opasser, sit die laaste bagasie neer.

Ek sien nie vir oupa raak nie. Hy sit om die draai in die son. Voor hom op die bankie lê sy Bybel. Solly Osrovech se boek langsaan. Letterlik voos gelees.

Oupa reken hulle is nou al vier keer deur ou Solly. Help dit? wil ek weet.

Oupa antwoord nie dadelik nie. Klop klop net met sy kierie op die vloer. Hy sug. “Ons is gedaan ou seun, die ouderdom het ons ingehaal.”

Buite sukkel iemand om sy motor aan die gang te kry. Net toe dit klink of die battery finaal groet, kry die enjin lewe. ‘n Oorverdowende gerev klink op.

Die ratkas protesteer. Met baie petrol en min clutch begin die voertuig beweeg. Ons is immers by ‘n aftree-oord.

Ouma staan agter in die kombuis.

Lyk of sy op ‘n fiets sit. Sy is baie ingenome met haar nuwe hulp. ‘n Loopraam op wiele. Oupa sê dit is die naaste wat hulle aan ‘n 4 x 4 sal kom.

Die hulp was eintlik vir hom, maar die ouvrou het hom voorgespring.

Ouma se vuur is geblus. Die eens op en wakker onkologie-suster het rustiger geword. Die gees is gewillig maar die vlees is swak. Ek onthou haar vroeg opstaan en werskaf in die huis. Veral haar deernis met minderbevoorregtes.

Nooit iets sleg om te sê van haar medemens nie. Sy het miskien so hier en daar ‘n skoonseun bygekom. Veral vir my.

Vars in my geheue is die keer wat ek haar gebel het en as speurder voorgedoen het. Dit het gegaan oor hekmotors wat gesteel was en vir veiligheids-

70

hekke gebruik is. Ek het beweer die hekmotor wat by hulle geïnstalleer is, is ook gesteel. Sy het dadelik die installeerder verdedig.

“Haai meneer, ek dink jy is baie onregverdig. Ons ken vir meneer X al jare en dit kan nie waar wees nie. Ons is kerkmense. Gaan elke Sondag twee keer kerk toe.” Dwarsdeur die jaar? wou ek weet. Jammer meneer, nie altyd in die winter nie, het sy dadelik verskoning gemaak. Sy kan nie glo wat sy vanoggend hoor nie. Haar stemtoon het verander toe ek beweer die deler is so goed soos die steler. Ek kon sien, in my verbeelding, hoe sy ‘n vermanende wysvinger in die lug rondswaai. Margaret Thatcher. Sy was later so onsteld dat ek gesukkel het om aan haar te verduidelik dat dit ek is wat praat. Darem nie te lank vir my kwaad gewees nie.

Ons laai die bagasie. Dit bestaan hoofsaaklik uit kieries, looprame en sakke vol pille. ‘n Pil vir elke kwaal.

Skaars op pad of skoonpa begin met ‘n reis na gister. Eintlik eergister.

Hoe hy as jong bankklerk in Johannesburg begin werk het. ‘n Rowwe plek vir iemand uit die Langkloof.

Ducktail-dae. Hy kon nie glo wat hy daar beleef het nie.

Ek kan die versoeking nie weerstaan om te vra of hy ‘n meisie daar gehad het nie. Hy kyk eers terug of ouma gehoor het wat ek vra. Dit lyk of sy slaap.

“Ja jong, daar was ‘n aster wat my oog gevang het.” Hy lag weer lekker.

“So ‘n jong kat van die platteland.

Met die klem op die kat. Ene Sally van Heerden. Nogal van Postmasburg.”

Daai jare het hy nie eens geweet waar die plek is nie.

Sally het by haar tannie in Hillbrow gebly. Hoekom by haar tannie, weet hy tot vandag toe nie. Om by haar

uit te kom moes hy met ‘n trem tot in die stad ry. Hiervandaan was dit met ‘n bus tot by die naaste stop aan haar huis. Aan die begin mag haar tannie nie geweet het hy kuier daar nie. As hulle rugby gaan kyk het op Ellispark moes hy haar halfpad groet en huis toe gaan. Die vryery het nie lank geduur nie, want sy was hom ‘n bietjie oor. Oupa sê hy het later ‘n foto van haar in die destydse Landstem gesien.

By die hoekie vir eensames. In die truspieël sien ek hoe ouma glimlag.

“Vandag kan ek nie eens meer motorkar ry nie,” sug hy weer. “Verlede week het ek mos my band teen die sypaadjie stukkend gery. Nie agtergekom die band is pap nie. Eers hier by die huis kom sien wat aangaan. Het jy nie die swart streep gesien vanaf die ingang tot by die meenthuis nie?” wil hy nuuskierig weet. Wat hy nie kan verstaan nie, is dat ouma ook nie agtergekom het toe hy teen die sypaajie vasry nie. Swaer het die wieldop duskant die grootgat opgetel. Hy lag weer lekker. Nooit gedink die dag sal aanbreek dat hy op ‘n kierie moet staatmaak nie.

Ouma het intussen wakker geword.

“Onthou pa, jy moet jou pille drink. Dit is amper tyd.”

KINGJAMES 34356A

VANDAG SE BOERE IS MEER AS NET BOERE.

Die moderne boer staar talle uitdagings in die gesig en moet verskillende baadjies dra om hulle te oorkom.

Jy sien om na jou plaas, jou werkers, jou bates, jou huis en jou gesin. Santam verstaan hoe baie van jou verwag word en daarom neem ons ’n wetenskaplike benadering tot die beskerming van jou oeste, sowel as jou boerdery- en persoonlike bates. Want ons glo jy verdien uitsonderlike versekering.

Vir meer inligting, bel jou makelaar of besoek www.santam.co.za/products/agriculture.

Santam. Regte, egte versekering.

Santam is ’n gemagtigde finansiële-diensverskaffer (lisensienommer 3416).

71

V A

Hoe pas GWK aktiewe beleggingsbestuur toe, en hoe kan dit my sak baat in die langtermyn?

GWK, in samewerking met aktiewe Model-Portefeulje bestuurders, sorg dat jou belegging voortdurend blootgestel is aan die regte bateklasse, en verseker dat hierdie bateklasse die doel van jou belegging dien.

Deur aktiewe bestuur, kan ons, gedurende volatile tye, jou belegging se blootstelling aan aggressiewer, maar meer wisselvallige bates verminder. So maak ons seker dat jou belegging voortdurend aanpas by omstandighede, sonder om opbrengste prys te gee.

Alles onder een dak.

Altyd â&#x20AC;&#x2122;n versekerde toekoms Skakel vandag 053 298 8359/90 om â&#x20AC;&#x2122;n afspraak te maak.

Gemagtigde FinansiĂŤle Diensverskaffer FSB Lisensie 1185

gwk.co.za

72