Klasse Magazine 027

027 – maart 2022

www.klasse.be

maart 2022 Achtervolging ingezet

DOSSIER LEERVERTRAGING

www.klasse.be

Achtervolging ingezet

Advertentie

22.

32.

50.

Ignaas Devisch over werkdruk, filosofie en oorlog.

Een schooldag door kleuterogen.

Directeur Kristof: “Als je schotten tussen aso, bso en tso niet bewust neerhaalt, blijven ze staan”

05.

EDITO: Het vlindereffect

40.

58.

06.

LERARENKAART: Lerarendag aan zee

Lezers, volgers, posters

ONDERZOEK: Meer ouderbetrokkenheid, hogere cijfers?

08.

Wat leerde je van een collega?

44.

64.

MOET JE WETEN: Nieuw lesmateriaal

10.

REPORTAGE: Ieder zijn vak, ook in basis

DOSSIER: Leervertraging

DOORLOPER: Win een reischeque

BLOG: Het schooljaar van Arvid

28.

LERARENTEKORTJES: Een piercing in je neus of niet?

73.

20.

48.

REPORTAGE: Mooie zinnen in elke klas

56.

38.

BRIEF: Zoeken naar je plek in onderwijs

REPORTAGE: Leraar Elke geeft emoties een plek in de klas

INTERVIEW:

BEELDREPO:

REPORTAGE:

Advertentie

Klasse Magazine

Edito

Het vlinder­ effect

In de lente verpoppen rupsen tot vlinders en spreiden ze hun prachtige vleugels uit. In veel scholen fladderen ze al sinds september rond: zorg- of vlinderleraren grijpen in waar leerlingen achterop raakten, leraren bestuiven hun leerlingen met extra herhaling en uitdaging. Want corona knabbelde bijna twee jaar aan de instructietijd, kennis dreigde te verdorren. Een school met een sterk viersporenbeleid deelt haar leerlingen zelfs op in vlindersoorten: de zandoogjes werken wiskunde bij, de icarusblauwtjes herhalen taal. Ondertussen krijgen de snelle kolibrievlinders extra uitdaging. En wie goed kan plannen in het zesde leerjaar wordt een atlasvlinder, met zijn spanwijdte van vijfentwintig centimeter de grootste ter wereld.

Evenveel vlinders als nieuwe termen, merkte ik tijdens mijn belronde. Want hoewel leervertraging volgens de cijfers vooral aan taal vreet, klinken de namen van de remedies origineel: bijsprong, inloopuurtje, bijbeenklas, leerlab, studievolgkaart en boostmodule. Taal trekt taal uit het slop. En al doorkruiste een Grieks alfabet aan virusvarianten de onderwijs­ vernieuwingen, toch slalommen leraren tussen quarantaines door. Spijkeren ze leerlingen bij. In groepjes of klassikaal, met leerpaden of wisbordjes.

Maar leervertraging heeft veel koppen. Ze gaat veel verder dan taal of rekensommen. ‘Mijn zoontje van tien behaalde nu pas zijn eerste zwemdiploma’, vertelde een moeder. ‘Onze kleuters gooien Duploblokken naar elkaars hoofd, omdat ze niet meer weten hoe ze te stapelen’, vertrouwde een leraar me toe. En andere leraren eindigden ons telefoongesprek met: ‘Leerlingen zijn plots te beschaamd voor het vrije podium op carnaval’ of met: ‘Op afstand vervaagden de grenzen.

Een leerling van zestien stelde een scherm vol borsten in als achtergrond om de online les te verstoren.’

De voorbije jaren moesten we begrenzen én flexibel zijn, zien wat er wél nog kan en alles uit die kan halen. Onbegonnen werk, die vertraging verder bijbenen? Maar als de vleugelslag van een vlinder in Brazilië een orkaan kan veroorzaken in Texas, welk effect kan het gefladder van sterke schoolteams dan niet hebben op hun leerlingen? De nectar zit in effectieve lessen uitdenken en kerndoelen selecteren, blended leren, tutoring ...

Femke Van De Pontseele redacteur Klasse – Femke@klasse.be

5

Dit schooljaar telt nog ruim drie mooie maanden om leerlingen te laten ontpoppen tot vlinders zodat ze kunnen vliegen naar een volgend jaar. Om aandacht te geven aan leer- én leef-achterstand. Even belangrijk als leren rekenen, is dat je leert hoe je te gedragen in een bib, dat je je ogen de kost geeft in een onbekende stad of elkaar aanmoedigt bij de volleybal­ wedstrijd. Ze kunnen weer: de sportlessen, uitstappen, proclamaties en eindejaarsfuiven. Inhalen kan en mag lastig zijn, maar soms ook ontzettend fijn.

Klasse Magazine

Lezers, volgers, posters

Lezers, volgers, posters Tekst Tinne Deboes

KLASSE.BE

“Een leraar is geen therapeut.

Maar je nabijheid is onvervang­ baar” Slechts een op de twee jongeren krijgt de nodige psychische hulp. Een naar gevolg van de coronacrisis. “Als leraar kan je niet al hun problemen oplossen”, vertelt kinder- en jeugdpsychiater Lieve Swinnen. Hoe jij wél het verschil maakt, lees je op Klasse.be.

6

GEWELDIG: 2.741

REACTIES: 88

INSTAGRAM ­ KLASSE

Nicy is negen jaar en wordt al jaren gepest, vooral door haar huidskleur. Ze deelt haar verhaal op het Instagramkanaal van Klasse. Ze hoopt dat scholen en leraren zo zien dat ze een belangrijke rol spelen om pesten aan te pakken en te voorkomen.

Klasse Magazine

VIND IK LEUK: 985

GEWELDIG: 328

@zoweetjewel – Soms ben ik heel overtuigd van het lerarenbestaan.

Maar elke dinsdagnamiddag, als ik vier uur na elkaar mijn moeilijkste klassen heb en huilend in mijn auto stap, weet ik waarom ik wil stoppen.

@kendrageeraerts – Een bom die ergens ter wereld valt, is voelbaar tot in onze Antwerpse klaslokalen. Ook daar dragen leraren bij aan de idee dat dit nooit meer mag gebeuren. #StopWar

FACEBOOK ­ KLASSE

1300 duimen en hartjes onder het verhaal van zij-instromer Roel. Hij ruilde zijn job als burgerlijk ingenieur zes jaar geleden voor het onderwijs. Een beslissing waar hij nog elke dag blij mee is. En die herkenbaar is voor velen van jullie.

“Mijn vriendin zei net nog: ‘Ik ga niet werken, ik ga naar school.’ Heel gepassioneerd!”

“Ook ik ‘verloor’ anciënniteit en het is financieel een grote stap terug. Maar iets met passie en zo :))”

“Ik stroomde vijf jaar geleden in. Nog steeds blij met die beslissing, ook al werk ik veel meer dan in de privé. Maar hier weet ik: wat ik doe, is belangrijk voor de toekomst van mijn leerlingen. En ja, we hebben veel vakantie, maar dat zijn gewoon de overuren die we opnemen. � ”

“Ik volg je volledig! Ook die keuze gemaakt met mijn Maar de werkonzekerheid elk jaar als alleenstaande mama weegt soms toch zwaar.”

7

@vanhf_j – Gniffelen jullie ook wel eens met de namen van onze basisscholen? Daarnet is ‘Scharrel’ mijn persoonlijke top 3 binnengeslopen.

Weet wel niet of het een blijver is.

MEEST GELEZEN OP KLASSE.BE 1. ZIJN KLEINE KLASSEN BETER? 2. STOREND GEDRAG? PAK HET AAN MET EXECUTIEVE FUNCTIES 3. HOE KAN IK MIJN VLAKKE LOOPBAAN ALS LERAAR DOORBREKEN? 4. KLASMANAGEMENT: GOOI NIET DIRECT MET STRAFFEN 5. VERLICHT JE DIRECTEUR MET EEN STEUNKAARTJE

Klasse Magazine

Wat leerde je van een collega?

Wat leerde je van een collega?

Klasse legt in elk magazine drie leraren een vraag voor. Dit schooljaar: wat leerde je van een collega, welk sterk advies kreeg je? Mail jouw antwoord naar redactie@klasse.be.

Tekst Bart De Wilde Beeld Eva Vlonk

DE TOEKOMST IS MORGEN “Als tiener belandde ik een beetje toevallig in Podiumtechnieken. ‘Ik ben Randall en weet niet wat ik hier kom doen’, vertrouwde ik mijn vakleraar toe. ‘Ik ook niet’, lachte hij.

‘Zoeken we het samen uit?’ Blijkbaar was hij ook nieuw op school.

Zijn levensles geef ik aan mijn leerlingen mee. Kijk niet te ver in de toekomst, werk van opdracht naar opdracht. Doe het dit jaar goed.”

Randall Diagre, leraar podium­ technieken, Ensorinstituut Oostende

8

Klasse Magazine

LOSLATEN “‘Zondag moet geen schooldag zijn’, vertellen collega’s. Ze hebben gelijk: als je je schuldig voelt over twee dagen vakantie die je niet aan lesvoorbereidingen spendeert, hou je het nooit vol.

Maar het is mijn eerste job, ik voel zoveel bewijsdrang. Een eigen cursus, piekfijn lokaal, perfect onderbouwde toetsen en examens.

Ik wil tonen dat ik het waard ben om op deze school les te geven.”

Meyke Van Steenbergen, leraar dierenzorg, Tectura Tuinbouwschool Melle

ALLES OP TAFEL “Vroeger slikte ik bij mijn collega’s mijn woorden in.

En incasseerde ik zwijgend uitspraken die pijn deden. ‘Gooi alles op tafel’, leerden ze me. Dat kan alleen als je elkaar blindelings vertrouwt.

In ons team van negen uiteenlopende profielen krijgen onuitgesproken gevoelens geen kans om te groeien. We steunen elkaar en trekken aan één zeel, maar zeggen ook eerlijk: ‘Hier raakte je mij.’”

Louise Vermeulen, leraar OV1, BuSo Styrka Gent

9

Dossier Leervertraging

Dossier Leervertraging

Bijwerking mogelijk De coronajaren maakten de klim naar kennis, vaardigheden én gedrag moeilijker. Maar scholen staan niet stil. Expert Kristof De Witte ziet hoe effectieve lessen de vertraging reduceren. Leraar Davy differentieert met leerpaden en kleuterjuf Liesje focust extra op taal en leerrijke spelmomenten.

Tekst Femke Van De Pontseele & Simon Verbist Illustraties Ellis Tolsma Beeld Illias Teirlinck

11

Klasse Magazine

Klasse Magazine

Dossier Leervertraging

“Leervertraging: zet je lestijd goed in” Sommige leerlingen gingen vaak in quarantaine, andere nooit. En ook door het lerarentekort sneuvelen er lessen.

Raakt leervertraging nog ingehaald?

Onderwijseconoom Kristof De Witte spreekt niet van een verloren generatie: “Met veerkrachtig, effectief onderwijs kunnen we veel oplossen.”

Onderwijs ging dit jaar niet op slot, sommige scholen wel.

Is de leervertraging nu gefragmenteerder?

Kristof De Witte: “Dat er dit schooljaar nog geen algemene schoolsluiting was, is een goede zaak. Wel riskeer je daardoor verschillen tussen scholen die een tijdje dicht moesten en andere waar er geen grote virusuitbraak was. Die eerste schakelden opnieuw naar afstandsonderwijs. De kwaliteit daarvan bleef wisselen. Sommige scholen lopen daarin na twee jaar corona didactisch voorop, andere zoeken nog.”

“Niet alleen tussen scholen kan je een grotere spreiding in leerprestaties verwachten, ook tussen je leerlingen. De quarantaines en klassluitingen in het eerste semester van dit schooljaar zetten de school als grote gelijkmaker weer even on hold. Veel instructietijd ging het voorbije anderhalf jaar verloren, dat start al in het kleuteronderwijs waar kinderen school nodig hebben om een goede basis te leggen. En ouders konden hun kinderen niet altijd goed begeleiden.”

“Veel gestandaardiseerde proeven hebben we vandaag niet om de leervertraging vast te stellen. Wat we wel hebben: de Interdiocesane Proeven (IDP) die het Katholiek Onderwijs in het vierde en zesde leerjaar afneemt. Die laten ons toe om scholen te vergelijken in de tijd. De meest recente cijfers komen uit juni 2021. Toen gebruikten we twee testversies: een groep leerlingen kreeg dezelfde vragen als in 2020 en de andere helft nieuwe. Zo vertekenen de vragen de resultaten niet.”

Wat leren we uit die twee meetmomenten?

Kristof De Witte: “Na de eerste lange schoolsluiting vanaf maart observeerden we in juni 2020 een leerverlies van ongeveer zes maanden in het zesde leerjaar. Andere onderzoeken zoals de OVSG-peilingstoetsen kwamen ongeveer op dezelfde slotsom uit. De IDP-proeven die we in juni 2021 afnamen, bevestigen de eerder opgelopen leervertraging in het zesde leerjaar. Voor wiskunde kwam er geen extra schepje leervertraging bovenop. De inhaalbeweging ging voorzichtig voor wetenschappen en techniek en meer opvallend voor mens en maatschappij.”

12

Klasse Magazine

Wie is Kristof De Witte?

• onderwijseconoom aan de KU Leuven • focust op thema’s als leervertraging, lerarentekort, schoolverlaters • adviseert de Europese Commissie in de ‘Expert Group on Quality Investment in Education and Training’

“Maar voor Nederlands nam de leervertraging sterk toe. Ook voor Frans kampen leerlingen in juni 2021 met ongeveer vijfentwintig procent meer leervertraging dan twaalf maanden voordien. De leerlingen aan het einde van het zesde leerjaar die de IDP-toets aflegden, hebben nog maar één jaar Frans achter de rug. Door quarantaines misten ze vorig jaar vermoedelijk een groot deel van de basis. Taal vraagt bovendien interactie. Je moet woordenschat en grammatica vaak herhalen en toepassen. Veel spreekkansen bieden.

Basiskennis drillen via digitale leerplatformen werkt beter voor wiskunde dan voor taal.”

Wat weten we over de leervertraging in het secundair onderwijs?

Kristof De Witte: “Daar kunnen we kijken naar het aantal heroriënteringen rond de kerstperiode. In januari 2021 stelden we opvallend meer heroriënteringen vast. Maar in januari 2022 zien we het aantal heroriënteringen sterk dalen, vooral in het tweede en vierde secundair. Dat kan erop wijzen dat na de vele adviezen om van studierichting te veranderen in januari 2021 vandaag de nood veel minder hoog was. Globaal zitten we qua heroriënteringen opnieuw op het niveau van vóór corona.”

“Maar die cijfers kan je niet alleen aan corona toeschrijven. Want in de tweede graad startte de modernisering van het secundair onderwijs. Misschien houden leraren rekening met de invloed van dat nieuwe systeem op de resultaten en oordelen

13

ze wat milder? En al hebben we geen gestandaardiseerde toetsen om dat te staven, toch lijkt het heel aannemelijk dat sommige leerlingen tijdens dit hobbelige schooljaar met corona en het toenemende lerarentekort extra leervertraging oplopen.”

Hoe onderscheid je corona-leervertraging van de dalende onderwijsprestaties die al langer aan de gang zijn?

Kristof De Witte: “Die trend namen we mee in onze berekeningen. De zes maanden corona-leervertraging komt dus bovenop de kennisdaling. Het is natuurlijk een gemiddelde, een kleine groep leerlingen boekte zelfs betere leerprestaties tijdens de schoolsluiting. Maar de link tussen sociaal-economische status en leervertraging kwam wel aan de oppervlakte. In scholen waar meer leerlingen aantikken op die SES-kenmerken, steeg de leervertraging. Een intuïtieve verklaring? Wellicht hebben die kinderen geen eigen werkplek of volgen ouders ze minder op bij schooltaken. Niet toevallig werden vooral scholen in verstedelijkte gebieden harder getroffen, bleek in 2020.”

“Voor wiskunde werd de kloof tussen zwakke en sterke leerlingen minder groot in 2021, vooral omdat de toetsscores van onze toppresteerders significant daalden. Die trend zien we in de PISA-scores terugkomen: leerlingen excelleren al enkele jaren minder voor

Klasse Magazine

Dossier Leervertraging

wiskunde. Zeer zorgwekkend! We moeten niet alleen oog hebben voor kwetsbare leerlingen, ook sterke leerlingen moeten we extra uitdagen en opvolgen.”

“Internationaal stellen we vast dat corona de bestaande trends in een onderwijsstelsel versterkt.

In Vlaanderen kampten we al met dalende resultaten op internationaal vergelijkend onderzoek, corona vergrootte die uit. In Australië neemt de kwaliteit van het onderwijs al enkele jaren toe. De lichte terugval door corona valt er nauwelijks op. En Nederland biedt al meer dan tien jaar digitale instructiemethoden die differentiëren eenvoudiger maken. Leerlingen werken zich door lesmateriaal en de leraar kan hen op een overzichts-dashboard voortdurend monitoren. Scholen schakelden makkelijker naar online onderwijs. Dat verklaart mee waarom onze noorderburen na de eerste golf minder leervertraging registreerden.”

Groeide de ongelijkheid na juni 2020 nog? Liepen kwetsbare leerlingen nog meer leervertraging op?

Kristof De Witte: “Bij leerlingen uit een achterstandsbuurt of leerlingen die thuis geen Nederlands spreken, zien we ten opzichte van juni 2020 een lichte verbetering van de IDP-toetsscores in 2021.

Initiatieven naar laaggeschoolde ouders, zoals lessen Nederlands of ICT op de school van de kinderen, en zomerscholen dragen hun steentje bij. In de postcode­ gebieden met een zomerschool is de leervertraging zowel voor Nederlands als voor wiskunde gestopt.

Waar geen zomerschool georganiseerd werd, nam de leervertraging vooral voor Nederlands sterk toe.”

“Uit eerder onderzoek over schoolsluitingen door sneeuwval of lerarenstakingen weten we dat leervertraging niet eenvoudig weg te werken is. Zonder corrigerende maatregelen stapelt de leervertraging zich op. Wie in het eerste leerjaar de letters niet kent, heeft minder ruimte voor de maaltafels in het tweede leerjaar, enzovoort. Op termijn kan leervertraging leiden tot lagere lonen, kleinere jobkansen en minder welvaart voor de hele samenleving. Het goede nieuws: met veerkrachtig, effectief onderwijs en geduld kan je leerprestaties opkrikken.”

Hoe vul je veerkrachtig en effectief onderwijs precies in?

Kristof De Witte: “Tutoring en instructietijd zijn effectieve methodes om leervertraging op korte termijn te lijf te gaan. Doe dat met extra individuele begeleiding van de leraar of in kleine groepjes. Liefst binnen de schooluren, tussen de middag bijvoorbeeld. Want als je de bijles op woensdagnamiddag boekt, bereik je een deel van de leerlingen moeilijker.”

14

“Ook sterke leerlingen moeten we extra uitdagen en opvolgen” “Via versnelde instructie zie je onderdelen van je vak wat trager en andere sneller. Als je leerlingen de maaltafels niet goed beheersen, besteed je daar meer aandacht aan met hen. Maar hou de kopgroep van je klas niet tegen. Met een viersporen­ beleid daag je sterke leerlingen uit. Nog een stap verder: bekijk of je het jaarklassensysteem kan doorbreken en sommige leerlingen voor taal of rekenen sneller laat doorstromen.”

Hoe kan je meer een-op-eenbegeleiding geven als er een lerarentekort is?

Kristof De Witte: “Dat is inderdaad de olifant in de kamer.

Maar met digitale hulpmiddelen ondersteun je differentiatie en verlaag je de druk voor leraren. Ga niet gewoon een les streamen voor een groep die niet in je klas zit. Kies voor weloverwogen vormen van blended leren. Denk na over wat je beter in de klas aanbiedt en wat op afstand, en hoe je dat dan doet.”

“Misschien krijg je als leraar dan meer klasgroepen, die je dan minder frequent ziet. De leerlingen bekijken in de studiezaal op hun laptop instructiefilmpjes of maken gedifferentieerde oefeningen. Tijdens je ‘terugkommoment’ stellen ze vragen. Op een dashboard zie je welke oefeningen goed liepen

Klasse Magazine

en grijp je in als een leerling hapert. Zelfs de kwaliteit van je oefeningen kan je op die manier gemakkelijk evalueren.”

“Als het digitale materiaal centraal ontwikkeld wordt door onderwijskoepels of door uitgeverijen, hou je meer tijd over voor feedback. Nu besteden leraren immers een derde van hun werktijd aan lesvoorbereidingen en toetsing.”

Krijgen leraren door dat ICT­gebruik geen puur uitvoeren­ de rol?

Kristof De Witte: “Nee, als docent zet ik zelf de repetitieve delen van de leerstof online. De leerling bekijkt instructiefilmpjes zo vaak als hij wil. Tijdens mijn contacturen voer ik diepgaande discussies met mijn studenten over de theorie, die ze voorbereiden via een leerpad. Dat geeft me veel voldoening en vrijheid. Ook in het secundair kan je zo aan de slag. Je wint aan tijd en efficiëntie. En veel problemen die traditioneel apart worden bekeken, zoals leervertraging, digitalisering en lerarentekort, pak je zo in één trek aan.”

Je adviseert om de instructietijd te optimaliseren. Moeten we dan naar langere lesdagen?

Kristof De Witte: “Denk op korte termijn vooral goed na hoe je je beschikbare tijd inzet: selecteer de funderende leerstof, de basis waar je telkens op verder bouwt. Die moeten je leerlingen goed beheersen. Dat betekent niet dat je al je geld op taal en wiskunde moet inzetten. Bekijk binnen elk vak welke leerstof écht van belang is.”

“Je hoeft dus zeker geen langere lesdagen te organiseren.

Zelfs je zeeklassen moet je niet schrappen om aan instructietijd te winnen. Tijdens die uitstappen doen je leerlingen ontzettend veel sociale en maatschappelijke vaardigheden op.”

Liepen leerlingen naast cognitieve leervertraging ook andere achterstanden op?

Kristof De Witte: “Dat denk ik wel. Een voorbeeld: veel scholen konden twee jaar amper zwemlessen organiseren. Die vaardigheden absorbeer je nochtans beter op jonge leeftijd. De motorische of muzikale vorderingen meten we niet in de IDP of de PISA-testen, maar verdienen even goed extra aandacht.”

achtergrond, maar het loont om leerlingen ook door de persoonlijkheidsbril te bekijken. Veerkracht en zelfregulerende vaardigheden kan je trainen en zitten via zelfbewustzijn en sociaal-relationele competenties al deels in de transversale eindtermen.”

Ondanks alle inspanningen van leraren blijft de term leervertraging voortdurend vallen. Krijg je dan niet het gevoel te falen?

Kristof De Witte: “Dat gevoel is onterecht.

Leraren hebben waanzinnig hun best gedaan, dat zien we in de resultaten van de meest kwetsbare leerlingen.

Zij halen hun leervertraging stapje voor stapje in, deels ook door beleidsmaatregelen zoals de Bijsprong en de zomerscholen. Maar een leraar maakt toch het grootste verschil, blijkt uit onderzoek. Wanneer kwetsbare kinderen vier à vijf jaar les krijgen van sterke leraren, benen ze hun meer geprivilegieerde leeftijdsgenoten bij.”

“De komende maanden zet je het best in op die een-op-eenbegeleiding, differentiatie, digitale hulpmiddelen en extra instructietijd. Daarmee kunnen we zware langetermijneffecten voorkomen. Daarnaast moeten we onze toppresteerders meer uitdagen. Zij verdwenen soms onterecht naar de achtergrond door de focus op de meest kwetsbaren.”

“Leraren ervaren vaker moeilijker gedrag: leerlingen komen te laat of vinden omgaan met elkaar en afspraken lastig. Die attitudes oefen je op school. En als ze na quarantaines of afstandsonderwijs niet goed zitten, verstoort dat de leerprestaties.”

“Het is belangrijk dat we sterk inzetten op leren, maar vergeet de leefachterstand niet. De druk op de geestelijke gezondheidszorg neemt toe. Ons eigen onderzoek toont dat maatregelen en quarantaines bij bepaalde groepen leerlingen zwaar op het gemoed wogen. Het helpt als een leraar signalen van angst of depressie bespreekbaar maakt en extra aandacht geeft aan welbevinden, maar ook tijdig problemen aankaart bij het CLB.”

“In ons onderzoek uit 2020 keken we naar persoonlijkheidskenmerken. We ontdekten dat extraverte en stressgevoelige leerlingen het afstandsonderwijs minder vlot verteren. Vindingrijke en intellectueel nieuwsgierige leerlingen floreren dan weer als ze hun werk zelf mogen plannen.

Scholen hebben veel aandacht voor de sociaal-economische

Meer cijfers?

Nieuw onderzoek met indicaties over de leervertraging tijdens corona?

De resultaten van de peilingstoetsen wiskunde volgen in juni, TIMSS Repeat in de zomer en PIRLS in december 2022.

15

Klasse Magazine

Dossier Leervertraging

“Kleuters maken weer de klik met taal én elkaar” De coronaperiode was al heftig, na de kerstvakantie rolde ook nog de omikrongolf over Campus Glorieux Kleuter Ronse. Met veel hulp van vlinderjuffen, ouderbetrokkenheid en een stop­politie compenseert juf Liesje de verloren instructietijd.

“Onze school telt ongeveer veertien verschillende thuistalen. Na verlengde vakanties of quarantaines moeten sommige kinderen weer de klik met het Nederlands maken. Daarnaast missen alle kleuters thuis spelmomenten met klasgenootjes. Maar ook uitdaging. Kleuters hebben die nodig om verbindingen in de hersenen te leggen. Sommige kinderen krijgen die uitdagingen meer op school dan thuis. Als je veel met de tablet of gsm speelt, hoef je je beurt niet af te wachten en ontwikkel je weinig motoriek.”

GEVAARLIJKE SCHAAR “Daarom betrekken we ouders bij de activiteiten op school. Ze schatten niet altijd goed in wat hun kind al kan of vinden een schaar gevaarlijk. Tijdens de lockdown deelden we video’s van kleuters die knippen in de klas. Dat geeft vertrouwen: dan mag het thuis ook. En als we een nieuwe letter aanbrengen, laten we kleuters thuis voorwerpen zoeken met die letter. We moedigen onze ouders ook aan om met hun kind de schrijfdans te oefenen in zand of schuim, of om samen de was op te hangen. Twee vliegen in één klap: je kind oefent zijn motoriek maar ook een stukje zelfstandigheid.”

“Na drie jaar kleuteronderwijs hebben kinderen in het beste geval duizend halve dagen in de klas op de teller staan. Door corona zitten laatstejaars kleuters daar nu in de praktijk een heel eind onder, al mogen scholen

16

ze als ‘aanwezig’ registreren voor hun toelating tot het eerste leerjaar. Daarom vinden we het belangrijk om thuis het leren en de motorische ontwikkeling door te laten lopen. En elke kans om kinderen op school te krijgen, grijpen we. Toen angstige ouders hun kind thuis hielden, reden we naar hen toe voor een gesprek.”

KAMEEL EVENVEEL “We kiezen voor kleine klassen, als ons team volledig is.

Onze extra SES-uren zetten we in om genoeg aandacht aan taal te besteden en aan kinderen met zorgnoden zoals autisme. Zware alarmbellen gaan er vandaag niet af op cognitief vlak, weten we uit de KOALA-test. De meeste kleuters scoorden goed, de enkelingen met mindere cijfers volgden we al op. Maar we blijven bezorgd: in de kleuterjaren leg je het fundament. Hoe geven we deze kleuters, die minder dagen in de klas doorbrachten, evenveel talige impulsen als vroeger?”

“Daarom werken we nog meer aan taal dan anders. Om de twee à drie weken zetten we een tiental themawoorden in de kijker, bijvoorbeeld rond emoties, robots of fruit. Die woorden komen in verschillende activiteiten aan bod, zoals bij het stempelen in de schrijfhoek.

Parallel leren we nieuwe letters: het themawoord robot is ideaal om de ‘r’ te introduceren. In ons alfabetboek bekijken we daarna prenten rond een letter. Spelenderwijs herhalen we woordenschat: de kleuters benoemen welk stuk fruit ik weghaal van de tafel of hoe het personage in het prentenboek zich voelt. En zelfs onze korte yogamomenten vullen we bewust heel talig in.”

“Ons publiek is heel divers, de beginsituaties liggen ver uit elkaar. We houden voortdurend in de gaten hoe een kind evolueert en organiseren drie zorggolven per jaar

Klasse Magazine

Wie is Liesje Botteldoorn?

• kleuterleraar in Campus Glorieux Kleuter Ronse • staat al zestien jaar in de klas • volgde een banaba zorg en remediërend leren

“We moesten minstens evenveel bijspijkeren op structuur, regels en omgangsvormen” waarbij we kinderen met achterstand zes tot acht weken intensief begeleiden. Dat doen we al jaren, we moesten onszelf dus niet heruitvinden. Heeft iemand meer herhaling nodig? Dan spelen we samen met de vlinderjuffen – onze zorgjuffen die in verschillende klassen helpen – kort op de bal: in kleine groepjes slijpen ze woorden in.”

“Ook voorbereidend rekenen komt uitgebreid aan bod. Met handpoppen introduceren we visueel nieuwe begrippen: minder met vlinder, meer met beer, evenveel met kameel. Diezelfde methode gebruiken ze in de lagere school. De kinderen leren cijfers herkennen, de telrij opzeggen, het verschil tussen lang en kort. Sommige kleuters vullen al patronen aan, andere vinden dat nog moeilijk.”

GROEN T-SHIRT “We moesten minstens evenveel bijspijkeren op structuur, regels en omgangsvormen. Je merkt het in speelhoeken en op de speelplaats: kinderen krijgen sneller ruzie. Op school maken we hen bewust: ‘Ik deed iets wat niet kan.’ Onze beleidsondersteuner zet dan zijn kepie op: als stop-politie past hij de stop-denkdoe-check-methode toe. Hij ontleedt met de kinderen waarom het uit de hand liep en maakt nieuwe afspraken die we samen opvolgen.”

“Maar we zetten ook hard in op het positieve en geven complimenten: ‘Mooi hoe jij je vriendje hielp.’ En de vlinderjuffen spelen situaties uit de maandpunten zoals ‘zelfbeheersing, verdraagzaamheid en behulpzaamheid’.

De juf met het groene T-shirt ruimt mooi op, terwijl die met het rode T-shirt de boel op stelten zet. De kleuters vertellen het na en verzinnen oplossingen. Die talenten zullen in de lagere school goed van pas komen.”

“In juni krijgen alle kinderen een diploma. Bij de meeste kinderen staat daarop: ‘klaar voor het eerste leerjaar’, bij anderen: ‘klaar voor een extra jaar als assistent van de juf’. Zij blijven nog wat doorkleuteren. Dankzij de teamfocus op taal, denk-, socio-emotionele en motorische ontwikkeling stappen onze kleuters straks met evenveel bagage naar het eerste leerjaar als vóór corona.”

17

Klasse Magazine

Dossier Leervertraging

Slim spelen met laptop en leerlab Sinds de lange lockdown in 2020 loopt leren moeilijker. Zeker bij de nieuwe leerlingen in het secundair die tijdens corona de overstap maakten. Leraar Davy grijpt in met gedigi­ taliseerde leerstof, differentiatie en extra individuele ondersteuning. “Het kostte ons bloed, zweet en tranen, maar de resultaten maken ons hoopvol.”

Wie is Davy Leers?

• leraar natuurwetenschappen in het Sint-Jozefscollege in Aarschot • staat al negentien jaar voor de klas • heeft een passie voor ICT en theater

18

“Al vanaf de eerste coronagolf anticipeerden we zo goed mogelijk op leervertraging. Digitalisering was voor ons de sleutel. Als laptopschool hadden we een streepje voor.

Leerlingen maakten zelfstandig oefeningen via het online platform van ons handboek. Maar iets essentieels ontbrak: de instructie van de leraar. Die gaven we via Teams. Soms ging het mis: een deel van de klas was meteen mee, terwijl andere leerlingen veel meer uitleg nodig hadden.”

Klasse Magazine

LESSEN GAAN NIET MEER ON HOLD “Voor onze vakgroep Natuurwetenschappen bouwde ik daarom zelf een website voor de leerlingen van de eerste graad.

Ze vinden daar leerpaden met instructievideo’s die door ons ingesproken en visueel ondersteund zijn, interactieve oefeningen, externe links, testmomenten, verbetersleutels, reflectieopdrachten en leertips. Wij kunnen perfect monitoren hoe ver een individuele leerling vordert. Sterke leerlingen leid ik naar verdiepingsoefeningen. Hebben leerlingen problemen met de leerstof? Dan bekijken we samen waar ze vastlopen en krijgen ze remediëringsoefeningen.”

“Die digitale leerwegen ontstonden als een noodmaatregel.

Ons antwoord op afstandsonderwijs. Maar in de klas plukken we daarvan nu pas echt de vruchten. Als de lesinhoud dat toelaat, zet ik elke leerling zelfstandig aan het werk op een online leerpad. Heeft een leerling vragen of problemen, dan kan ik die meteen individueel begeleiden of feedback geven. Vroeger moest mijn les daarvoor on hold. Nu er meer ruimte is om te differentiëren, verliest geen enkele leerling zijn focus en valt het leren nooit plat. Nog een voordeel: de online lessen blijven overeind wanneer een leraar ziek is of in quarantaine moet. Geen verloren uren meer. Ook op die manier benutten we alle lestijd effectief. En omdat de hele vakgroep met hetzelfde materiaal werkt, kunnen we vaker co-teachen.”

“We blijven de juiste balans zoeken tussen offline en online onderwijs. Lesinhoud en leerdoel bepalen of we het digitale leerpad verlaten. In het tweede jaar werken we rond gistingsprocessen. Daar horen praktische proefjes bij waarin leerlingen in kleine groepjes wijn maken. De fonkelende ogen bewijzen dat het hen iets doet om samen verantwoordelijk zijn voor een product en succes te ervaren. De computer verdwijnt dan wat meer naar de achtergrond. Dat is het fijne aan blended leren: je kan er als leraar slim mee spelen.”

UITLEG TUSSEN DE BOTERHAM “Hoe hard we in de klas ook inzetten op differentiatie en digitale leerwegen, toch kunnen we niet alle leervertraging wegwerken binnen de gewone lesuren. Leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, stappen tijdens hun middaguur naar ons Leerlab. Dat is een open ruimte waar ze hun boterhammen eten terwijl ze individueel of in kleine groepjes geholpen worden door vakleraren.”

“Dat zijn niet per se hun eigen leraren: sommige leerlingen maken de klik pas wanneer een nieuw gezicht het op een andere manier uitlegt. Wie een weekje ziek was of met een vraag zit, kan vrijwillig naar het Leerlab komen. Wanneer we tijdens de les of op toetsen een grotere achterstand vaststellen, leggen klassenraden of vakleraren een aantal sessies op. We hopen dat ze op die manier hun achterstand

19

“Door leerstof te digitaliseren hebben we geen verloren uren studie meer” snel bijbenen. In een logboek noteren we wie welke begeleiding kreeg, zo kan het hele team volgen. Het Leerlab bestond al vóór corona, maar draait dit jaar op volle toeren.”

ATTITUDEVERTRAGING “Of onze aanpak werkt? De kerstexamens doen het beste vermoeden. De resultaten haalden weer het normale peil. Leerlingen hebben wel vaker stress en angst voor grote evaluaties. Die probeer ik preventief te verkleinen door regelmatig herhalingstoetsen te verwerken in leerpaden. Zo ontdekken ze welke leerstof essentieel is en hoe die opgevraagd kan worden. Ik stimuleer hen ook om meer visueel te studeren. Wie principes kan uitleggen met een afbeelding of video, heeft de leerstof meestal goed begrepen.”

“Natuurlijk is er meer dan alleen cognitieve leervertraging, zeker bij tieners. Zelfzorg is op school een belangrijk aandachtspunt en onze studiecoaches draaiden overuren om leerlingen meer zelfvertrouwen en structuur te geven. Als leraar vind ik het belangrijk om mijn leerlingen te blijven aanmoedigen. Niet alleen als ze leervertraging inhalen, maar ook op attitude.

Wanneer een leerling spontaan maatbekers afwast of een klasgenoot helpt bij een oefening, deel ik altijd complimenten uit. Die pluimen moeten we blijven geven. Nu nog meer dan vroeger.”

Klasse Magazine

Blog

Wie is Arvid De Muynck?

• leraar Nederlands en Engels in College Ten Doorn Eeklo • achttien jaar voor de klas • Leraar van het jaar 2021 • Wat hij nu beter doet dan toen hij pas startte als leraar?

Differentiëren. En leerplannen checken.

20

Klasse Magazine

Het schooljaar van Arvid “Hoe is ’t?” Die vraag stelt Arvid dagelijks aan zijn leerlingen.

En dus kaatst Klasse de vraag vier keer terug.

Tekst Arvid De Muynck & Seppe Goossens Beeld Debby Termonia

ZON EN WAFELS “Een fijn gevoel: onze school komt opnieuw tot leven. Met de eerste lentezon ligt ook de speelplaats er ontspannen bij. En als je tijdens je springuur wil verbeteren, is de lerarenkamer niet langer de juiste plek.

Veel leven, veel getater, net zoals een lerarenkamer hoort te zijn. Na school hielden we pas nog een wafelenbak met collega’s.

Zomaar, omdat het kon. De mooie tijden komen er weer aan, dat voel je aan alles en iedereen.”

WILDE PLANNEN “Op ons overleg rond leesbeleid merkte ik weer hoe de sterkste projecten ontstaan: niet uit een droge visietekst maar door ideeën uit te wisselen en samen wilde plannen te smeden. Blij dat die spontane kruisbestuiving weer kan. Dat je team samenhangt is niet enkel goed voor de werksfeer. Ook op professioneel vlak realiseer je zoveel meer. Hard werken is een pak plezanter als je dat samen doet.”

BEKEND TERREIN “Tijdens het afstandsonderwijs kregen onze leerlingen te veel werk op hun bord.

Een inschattingsfout van onze kant, en dat vertelden we ook eerlijk. Op school bevinden we ons opnieuw op vertrouwd terrein, weten we perfect wat haalbaar is en wat niet. Toch blijven leerlingen dat in vraag stellen. ‘Vier toetsen op een week?

Dat kan toch niet?’ Voor een laatstejaars in het aso geen probleem, weten we uit ervaring. Alleen lijkt het alsof we dat opnieuw moeten bewijzen.”

LEGE STOELEN “Het lerarentekort is ook bij ons voelbaar.

Sollicitanten zeggen op het laatste nippertje af. Of wie binnenkomt, blijkt soms niet de juiste keuze. Door de krapte op de arbeidsmarkt sta je als school in een zwakkere positie. Des te belangrijker dat we starters goed begeleiden. Bijna twintig jaar geleden wandelde ik hier binnen. En toch weet ik nog haarfijn wie me toen welkom heette, bij een gesprek betrok of een zetje gaf als ik het even niet meer wist. Oog hebben voor starters: dat is een taak van ons allemaal.”

21

Klasse Magazine

Interview

“Onderwijs begint bij lastige vragen” Tekst Cherline De Maeght Beeld Thomas Sweertvaegher

Trekken we voor zowat elk maatschappelijk pro­ bleem te snel nog een extra schuif open en proppen we dat bij het takenpakket van leraren? Klasse at samen met Ignaas Devisch een broodje filosofie, belegd met inzichten over het lerarenberoep, ethiek en oorlog.

Ignaas Devisch? Da’s de filosoof met een heldere kijk op complexe zaken. Die scherpe inzichten of vragen stelt met zachte stem. Gemaakt voor onderwijs, denk je dan. Achteraf lijkt dat logisch, maar Ignaas en onderwijs: dat was lange tijd geen gouden match.

“Vooral in het secundair liep mijn schoolcarrière voor geen meter. Het dieptepunt: de boodschap van het PMS (nu CLB) dat ik niet slim genoeg was voor aso. Toen die man dat tegen mijn ma zei, zat ik naast haar. Ik was veertien jaar, volgde mijn tweede jaar Grieks-Latijn en was ongelooflijk kwetsbaar.”

“Daar zat ik: laatbloeier, extreem verlegen en tengere tiener. Een dankbare prooi om te pesten, waar klasgenoten het jaar daarna – twee koppen groter – gebruik van maakten. Na die uitspraak had ik ondertussen nog nul zelfvertrouwen op mijn teller. Praten over hoe slecht ik me voelde was geen optie. ‘Zwijg en doe verder’ was toen de opvoedstijl van ons katholieke, strenge en West-Vlaamse gezin. Zwijgen deed ik. Maar verder doen lukte niet meer.”

Hoe vond je daarna jouw juiste spoor?

Ignaas Devisch: “Ik wisselde van school. Een man van een andere PMS-afdeling sprak toen met mij: ‘Als je 100% voor Grieks scoort, kan je niet dom zijn.’ Ik besefte daardoor al snel: de sleutels die je succes bepalen,

22

heb je niet allemaal zelf in de hand. Toch bleef die eerdere uitspraak tijdens mijn secundaire schooltijd altijd in mijn hoofd hangen. Bij elke kleine tegenslag dacht ik: ze hebben toch gelijk. Pas op de universiteit eindigde mijn worsteling met dat oordeel en drong het tot me door dat ik niet die dommerik ben voor wie anderen me versleten.”

“Met mij is het goed gekomen. Ik heb van mijn passie voor lezen, onderzoeken en studeren mijn beroep kunnen maken. Afstuderen als master in de wijsbegeerte met grootste onderscheiding maakte bovendien duidelijk dat ik er zelfs goed in ben. Dat ik ondanks alles op de juiste plek ben terechtgekomen, is een geweldig privilege.”

Welke mooie evolutie zag je onderwijs sindsdien maken?

Ignaas Devisch: “Dat we leerlingen nu wel vragen ‘Wat scheelt er?’ vind ik fantastisch positief. Ook aan tieners die een schooldag verstoren met kabaal of geweld. Dat leraren zonder naïef te zijn toch proberen om hen niet te lossen, is heel mooi. Ze doorprikken dat ongewenste gedrag en zien daaronder een roep naar hulp en verbinding.”

“Ik ben zelf heel dankbaar dat ik na mijn eigen moeilijkheden in een secundaire school nog nieuwe kansen kreeg.

Veel kinderen en jongeren krijgen niet eens een eerste eerlijke kans. Dat een leraar die gasten die eerste kans cadeau doet, ontroert me.”

Wie is Ignaas Devisch?

• professor medische filosofie en ethiek aan UGent • CEO van Itinera, denktank voor een betere wereld • auteur van o.a. ‘Zijn er nog vragen?’, ‘Doordenken over dooddoeners’, ‘De naakte waarheid’ • wordt graag en snel geraakt door mensen en dingen

Klasse Magazine

Interview

“De sleutels tot succes heeft een kind niet allemaal zelf in de hand” Hoe definieer jij een goede leraar?

Ignaas Devisch: “Goede leraren beheersen hun vak en kunnen leerstof overdragen. Maar ze nemen ook een lerende reflex aan. Als leraar mag je pretenderen: ‘ja, ik weet het’, maar tegelijkertijd moet je kennis openstaan voor kritiek, controle en discussie. Tegenwoordig wordt iedereen overladen met informatie.

Verder leren kijken dan wat je buikgevoel je vertelt en uitzoeken wat een feit of opinie is, is belangrijk. Maar ook: aanvaarden dat er andere meningen zijn.”

“De coronacrisis verdeelde ons. Wetenschappelijke feiten bleken betwistbaar. Inzicht bouwt traag op. Jongeren moeten zichzelf leren oriënteren in die samenleving vol emotie, hun eigen weg zoeken.

Natuurlijk kan dat niet zonder kennis. Om poetsman, dakwerker of dokter te worden, moet je over beroepskennis beschikken. Maar de wereld is complexer dan ooit. Dus moeten we niet alleen kennis overdragen, maar leerlingen ook leren omgaan met vragen en onzekerheden. Alleen zo groeien ze als mens.”

Welke leraar probeer jij te zijn?

Ignaas Devisch: “In mijn auditorium zitten toekomstige kinesitherapeuten, ergotherapeuten, apothekers of artsen. Ik kan hun zevenhonderd pagina’s voorschotelen over de geschiedenis van Socrates en nu en dan twintig wie-wat-wanneer-vragen stellen. Klaar.

Maar zo krijg ik hen niet gemotiveerd voor medische filosofie of ethiek en worden ze geen betere medici. Ik probeer inzichten uit de filosofie toe te passen op het medische terrein. Is het oké om microchips bij mensen in te planten? Wat doen we met alle kennis over gezondheidsrisico’s? Met vragen waar de medische wereld zich vandaag het hoofd over breekt, probeer ik de blik op hun toekomstige job te openen. Ik zoek daarbij naar interactie, al is dat niet makkelijk met grote groepen. Want het is niet omdat studenten of leerlingen zwijgen, dat de leerstof is binnengekomen.”

“Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat artsen geneigd zijn om minder tijd met lager geschoolde patiënten door te brengen dan met hoogopgeleide patiënten. Zijn mijn studenten zich bewust van dergelijke vooroordelen? Vermoeden ze in staat te zijn hun denkpatroon te doorbreken? Wanneer ik hen met een portie humor rond zulke dilemma’s zelfstandig aan het reflecteren krijg, ben ik een gelukkig docent.”

24

Jobgeluk, niet elke leraar vindt dat nog. Heb je tips voor de leraar die naar adem hapt?

Ignaas Devisch: “Druk ervaren is een probleem van onze tijd. Dagelijks krijgen we een gigantische massa aan mogelijkheden voorgeschoteld. Wat we kúnnen doen, is altijd groter dan wat we zúllen doen. Stel dat er honderd boeken over onderwijs of je vak bestaan, die kan een leraar nog wel doornemen in zijn leven. Maar tegenwoordig verschijnen er dagelijks honderd nieuwe boeken. Die krijgt niemand uitgelezen. Ondertussen pietst een duizelingwekkend gevoel van niet mee te zijn tegen ons brein. Dat weegt op je gemoed.

Prioriteiten stellen is nodig. En eerlijke ambities voor jezelf.”

“Daarom raad ik leraren ook aan om niet altijd te luisteren naar alle experten die je uitleggen hoe jij je job moet doen.

Durf soms tips negeren, ook al strooien ze die met de beste bedoelingen. Je klakkeloos conformeren aan alle verwachtingen over hoe jij je klas moet inrichten of managen, daar word je als leraar niet gelukkig van.”

“Er schuilt een interessante paradox in. In een tijd waarin je als mens zelf keuzes wil maken, volgen we experten die ons dicteren hoe we de liefde moeten bedrijven, onze kinderen moeten opvoeden en ons huis moeten inrichten. Ook in onderwijs. Enerzijds zeggen we: ‘Weg met al die experten, we willen als leraar meer inspraak’, maar anderzijds slaat de paniek toe en smeken we: ‘Zeg ons wat we moeten doen.’”

Waardeert de maatschappij leraren voldoende?

Ignaas Devisch: “We zien onderwijs te snel als een kast waarin we materiaal blijven proppen. Voor zowat elk maatschappelijk probleem trekken we een extra schuif open en voegen we iets aan het takenpakket van leraren toe. Dat voelt niet fair. Problemen zoals faalangst, klimaatopwarming, racisme … kan onderwijs niet alleen rechttrekken. Wat niet wil zeggen dat die thema’s niet aan bod moeten komen in de klas, integendeel.”

“We vragen van leraren ontzettend veel. Meer dan wat haalbaar is. Hun rol beweegt voortdurend, dat is intens.

Gevolg: als leraar krijg je het gevoel dat je tekortschiet, dat wat je doet niet meer zinvol is. Dat is een motor achter het onrustwekkende aantal burn-outs in onderwijs. Vermijden dat leraren verder uitglijden kan door hun takenpakket af te bakenen. Door duidelijk te maken: hier word je voor opgeleid, tot hier reikt je taak. Datzelfde signaal moet naar de maatschappij: waardeer je leraren. En nee, onderwijs kan niet alles oplossen.”

Klasse Magazine

Hoe maken we de opdracht van leraren haalbaar?

Ignaas Devisch: “Leraren worden vandaag omsingeld door een berg diverse taken.

Dé uitdaging is om te schrappen in rollen en uit te blinken in een of een paar facetten.

Niemand kan én een gedreven vakleraar én een ICT-expert én een mentor én een kei in een-op-eengesprekken zijn. Zo loop je jezelf voorbij, word je heel erg moe en val je uit.”

“Dus moeten we – samenleving, overheid en scholen – de vraag stellen of elke leraar hetzelfde pakket moet opnemen. Ook mijn eigen universiteit zag in dat sommige proffen beter lesgeven, andere excelleren in onderzoek.

Daarom kwamen er profielomschrijvingen met meer ruimte voor persoonlijke accenten. Nu voelt elke collega ademruimte om te kiezen in welke rol ze willen uitblinken. Dat kan misschien ook in het lager en secundair onderwijs.

Je kan als team echt een personeelspuzzel leggen die iedereen op z’n sterke punten uitspeelt.”

Je houdt graag een pleidooi om met leerlin­ gen te filosoferen. Waarom?

Ignaas Devisch: “Met filosofie open je de ruimte van het denken. Kinderen lopen rond met de meest complexe vragen waar ze geen weg mee weten: waarom bestaat de wereld, waarom doen we elkaar pijn, waarom word ik verliefd op die ene persoon en niet op die andere? Omdat we als volwassene zelf het antwoord niet kennen, blokken we hun vraag wel eens af met ‘Stop met die vervelende vraag’ of ‘We zijn aan het rekenen, die vraag is nu ongepast’. Om er dan nooit meer op terug te komen. Als je als kind het gevoel krijgt dat je een bepaald type vraag niet mag stellen, ga je die voor eeuwig verzwijgen of rebelleren. Spijtig.”

“Veel jongeren krijgen niet eens een eerste eerlijke kans.

Dat een leraar die cadeau doet, ontroert me”

25

“Voor mij begint onderwijs nét daar: hoe vervelend, lastig, onmogelijk, complex hun vraag ook is, maak er plaats voor. Vragen om van te duizelen? Geef ze een kans. Want in kinderhoofden zitten 1001 vragen. Waarom is de wereld onrechtvaardig en sterft een kind van zes aan leukemie? Waarom kiest mijn lief voor een ander? Die steengoede vragen verdienen een antwoord, meerdere antwoorden of een wederkerende vraag. ‘Tuurlijk weet ik niet alles, maar jouw vraag negeer ik niet’, is het minimale antwoord waar elke leerling recht op heeft.”

Klasse Magazine

Interview

“Wat zegt het over ons als we anderen graag zien falen?”

26

Klasse Magazine

“Gelukkig zijn er veel meer mensen die voor elkaar zorgen dan types die verwoesting zaaien”

Hoe vermijden we dat filosofielessen het aantal uren wiskunde en taal niet opeten?

Ignaas Devisch: “Vakken hoeven niet per se te wijken voor filosofische vragen. Een les wiskunde kan vertrekken vanuit de vraag: ‘Waar komt het getal pi vandaan?’ Of: ‘Waarom dachten de eerste generaties filosofen dat je de wereld als een wiskundige verhouding moest begrijpen?’”

“Ik ben ervan overtuigd dat we leerlingen minder schoolmoe maken als we hen stimuleren om zelfstandig te denken. Want je dicht de kloof tussen hun leefwereld en de leerstof die ze moeten krijgen. Door hen mee te laten zoeken, hun vraag terug te geven, creëer je betrokkenheid en stijgt hun kennis.”

Is filosoferen moeilijk voor kinderen?

Ignaas Devisch: “Onderschat ze niet. Ze formuleren net die vragen waar ‘grote mensen’ (nog) niet aan uit zijn, die we niet meer durven stellen. Zeker jonge kinderen hebben geen schrik om dwaas of naïef over te komen. Wij wel. Soms kaatsen we snel wat moeilijke vakkennis of namen terug.

Daarmee overtuigen we kinderen dat we slim zijn. Maar wat zijn ze met die taaie theorie die hun petje ver te boven gaat?

Ze willen bijleren.”

“Dat niet elke vraag een pasklaar antwoord heeft, hoort erbij. De zin ‘De mens, ge kunt gij daar niet aan uit’ van Gerard Walschap duidt dat zo mooi. Als je met dat kennisgat, dat onbegrip leert omgaan, krijg je niet bij elke tegenslag het gevoel dat de wereld op je hoofd valt. De wereld is niet rechtvaardig. Op een beloningssysteem waarin goeie mensen langer mogen leven dan slechte moeten we niet wachten. De Socrates in mij doet me beseffen dat hoe meer ik weet, hoe meer grenzen er aan mijn kennis zijn. Dat vind ik een mooie basisattitude om in onderwijs te staan. Filosofie is dan hét instrument om samen wegwijs te geraken in de wereld.”

Hoe reageer je als leraar op de moeder van alle vragen: waarom bestaat er oorlog?

Ignaas Devisch: “Je vraagt je leerlingen voortdurend om samen te werken, te luisteren naar elkaar en begrip op te brengen. En toch kan je er niet onderuit: je leerlingen moeten weten dat mensen niet alleen op een positieve manier met elkaar omgaan. Zelfs kinderen kunnen elkaar

27

de ogen uitkrabben. We wonen met miljarden op deze planeet. We zijn niet allemaal vrienden. Vertel hun dat we allemaal tot de mooiste, maar ook slechte en verschrikkelijke dingen in staat zijn. Dat ook jij dagelijks minstens een paar keer de verkeerde keuzes maakt, bewust of onbewust. Een onbekende die zijn portemonnee deze ochtend liet vallen en alle centen op straat zag wegrollen, kon je helpen. Maar deed je dat?”

“Leg uit dat wij geen vaste natuur hebben. Ons zwart-wit opdelen in goed en kwaad is te simpel. We maken fouten in between. Het is niet omdat Bas zijn klasgenoot Wieske pijn doet dat hij per definitie slecht is. En hoe kijken we naar een video op sociale media waarin iemand struikelt of domme dingen doet?

Voelen we ons moreel superieur en denken we: ik doe dat zoveel beter? Wat zegt het over ons als we anderen graag zien falen? Maar plaats ook hoop tegenover de realiteit. Gelukkig bestaan er heel weinig Poetins.

Er zijn veel meer mensen die leven om voor elkaar te zorgen dan machtshongerige types die verwoesting zaaien.”

Wat antwoord je een zesjarige die niet begrijpt waarom oorlog kan?

Ignaas Devisch: “Zoveel ellende, zoveel doden.

Ook aan hen kan je vertellen dat de verwoestende impact onwezenlijk is. Je kan perfect met voorbeelden werken. Leg tien euro midden in een groep en vraag om zelf spelregels te bedenken om die tien euro rechtvaardig te verdelen. Of vraag ze zich in te beelden dat iedereen in de klas twee dagen lang niks te eten krijgt.

Een bakker loopt jullie klas binnen met twee broden.

Er is zoveel honger dat iedereen de twee broden zelf wil opsmullen. Bespringen jullie dan letterlijk die broden?

Strijden jullie om elke kruimel? Of probeer je als groep de twee broden te verdelen, wetende dat je honger zo niet gestild zal zijn?”

“Dergelijke voorbeelden doen kinderen inzien dat we in staat zijn om elkaar pijn te doen. Maar ook dat er altijd een kans is om samen oplossingen te zoeken.

Want je kan eraan toevoegen: ‘Terwijl wij oorlog proberen te verklaren, helpen tienduizenden mensen elkaar.”

Klasse Magazine

Reportage

“Schrijven is omhoog durven kijken” Tekst Seppe Goossens Beeld Katoo Peeters

Hoe maak je van schrijfopdrachten een succes voor élke leerling? In de OKAN-klas van Marit zetten jongeren hun eerste schuchtere stapjes in het Nederlands. En toch durft ze de lat hoog leggen. Ontdek hoe haar aanpak ook jouw volgende schrijftaak straffer maakt.

Marit Trioen: “Of je nu voor het eerst Nederlands leert of je middelbare school al bijna afrondt: schrijven blijft een van de meest complexe vaardigheden om onder de knie te krijgen. En toch mag je de lat hoog leggen. Zelfs bij OKAN-leerlingen die nagenoeg ongeletterd instromen.”

VOLDOENDE SCH(R)IJFRUIMTE “‘Schrijf over je geboortestad in vijf zinnen’: zonder de juiste ondersteuning gaat het werkgeheugen van mijn leerlingen bij die opdracht onverbiddelijk in het rood.

Er duiken zoveel uitdagingen tegelijk op. Om te beginnen moeten ze een samenhangende selectie maken van wat ze willen vertellen, de juiste woordenschat vinden en grammaticaal correcte zinnen bouwen. Daarnaast stelt schrijven ze technisch op de proef: correct spellen en leesbaar schrijven. Dat vergt opperste concentratie, voor laaggeletterde leerlingen die bepaalde klanken en letters nog niet automatisch aan elkaar koppelen en

28

hun pengreep vaak niet oefenden in de kleuterjaren. En tot slot hebben ze ook hun executieve functies hard nodig. Schrijven is je aandacht erbij houden, herlezen, je aanpak evalueren en voortdurend bijsturen.”

“De lat kan enkel hoog als jij voor de juiste opstapjes zorgt. Dat begint al bij je instructie. Ik vertel zelf over mijn geboortestad: ‘Ik woon in een klein huis – ik kijk uit het raam – ik zie daar een berg.’ Dat geeft ze de kans om mijn aanpak na te bootsen. Dan denken we samen na: wat kan jij over jouw stad schrijven? We zoeken uit welke woorden we nodig hebben. In die eerste fase ben ik soms de schrijver aan het bord, en leveren mijn leerlingen vooral ideeën en zinnen aan. En al ben ik degene die schrijft, de structuur bewaakt en de kritische vragen stelt: toch is ook dat schrijfonderwijs.

Omdat ik ruimte vrijmaak in het werkgeheugen van mijn leerlingen om zich te richten op één aspect van schrijven, de compositie van de inhoud.”

SCHRIJVEN MET ZIJWIELTJES “Vertaald naar een meer alledaagse klas: de klassieke visie op schrijfonderwijs is vaak erg productgericht. Je geeft een opdracht, leerlingen werken die thuis uit, dienen in en krijgen nadien feedback. Waarmee ze achteraf hopelijk aan de slag gaan. Terwijl in het proces zoveel meer leerkansen zitten die je al in de klas kan benutten. Ergens heb ik natuurlijk makkelijk praten: in mijn klasje van zeven leerlingen kan ik

Klasse Magazine

Wie is Marit Trioen?

• OKAN-leraar in Sint-Niklaas • onderzoeker aan Antwerp School of Education • co-auteur van een gratis praktijkgids voor effectief lees- en schrijfonderwijs

“Al ben ik soms degene die schrijft terwijl mijn leerlingen vertellen: ook dat is schrijfonderwijs” 29

Klasse Magazine

Reportage

“Als elke zin rood kleurt, reageert een leerling ontgoocheld en sluit hij zich af voor je feedback”

vaker in persoonlijke interactie gaan dan bij een groep van vijfentwintig. Maar tijdens de stappen vóór het echte schrijfwerk is jouw ondersteuning als leraar ook erg nodig.”

ervan uit dat een eigen mening niet voor haar weggelegd was, omdat het haar zo ingepeperd was in haar geboorteland.

Begrijpelijk dat ze een zetje nodig had.”

“Feedback tijdens het proces biedt niet enkel leerkansen. Het bespaart je leerlingen ook een hoop frustraties.

Als ze thuis op een tekst zitten te zwoegen en pas nadien horen dat de opbouw niet goed zit, krijgt hun motivatie een stevige klap. Als ze de bouwstenen voor hun tekst al tijdens je les op een rijtje hebben, kan je die ontgoocheling vermijden.”

DICHTERBIJ “Ik verwacht van mijn leerlingen niet dat ze de volgende Lize Spit of Fikry El Azzouzi worden. En toch bots ik soms op hele mooie zinnen. Poëzie bijna, door hun eenvoud. Of de boodschap is zo krachtig dat die de wankele zinnen moeiteloos overeind houdt. Toen ik mijn leerlingen vroeg om over hun beste vriend te schrijven, vertelde een jongen hoe hij en zijn vriend een boompje hadden geplant voor hij uit Syrië vertrok.

Dan konden ze altijd zien hoe lang hij al weg was, en hoe hun vriendschap net als die boom bleef groeien. Zo’n tekst raakt je. Maar net zo goed blijven mijn leerlingen soms op de vlakte om geen oude wonden open te rijten.”

“Natuurlijk helpt het je leerlingen als ze in het begin kunnen schrijven over een onderwerp dat dicht bij hen ligt: leren afspreken in onze Whatsapp-groep voor de uitstap van morgen, een korte tekst over hun beste vriend. Meer abstracte opdrachten zoals een sollicitatiebrief naar een onbekende werkgever of een brief naar een hoofdpersonage uit een boek: die komen later. Als je vertrekt vanuit concrete, vertrouwde onderwerpen kunnen je leerlingen zich volop concentreren op wat ze schrijven en verdwalen ze niet in een moeizame zoektocht naar ideeën.”

OOK KOPIËREN IS LEREN “Voor de moeilijkheidsgraad maakt het niet echt uit of je kiest voor zakelijke of voor creatieve teksten.

Als je leerlingen de taal amper beheersen, lijkt het logisch om de focus te leggen op die zakelijke, nuttige teksten. Maar leerlingen raken vrij snel uitgekeken op zuiver functioneel schrijven. Ik kies vaak voor creatieve teksten omdat ze daarin iets van zichzelf kwijt kunnen. Als je eerst analfabeet was en dan plots iets persoonlijks op papier kan zetten, is dat een mijlpaal. Alsof je pas echt bestaat als je ook zwart op wit je stem laat horen.”

“Elke leraar gaat in die teksten van zijn leerlingen op zoek naar pareltjes. Soms is het frustrerend als je ziet dat je leerlingen amper loskomen van je voorbeeld.

Gemakzucht? Vaker een teken dat die leerling nog niet zonder je ondersteuning kan. De ene leerling blokkeert op dat witte blad en heeft een sterke beginzin nodig.

Een andere heeft meer sturende vragen nodig om eigen ideeën op te roepen. Een meisje in mijn klas ging

30

“Soms lezen we onze teksten voor. Maken we er posters van, houden we een expo. Leerlingen die tot enkele maanden voordien analfabeet waren en dan hun eigen tekst voorlezen: die gloeien van trots. Soms gaan ze met grote stappen vooruit, een andere keer is die evolutie minder zichtbaar en raken ze ontmoedigd. Dan haal ik hun eerste schrijfsels boven. Tonen hoe schuchter die eerste stapjes waren, waar ze vandaan komen, dat helpt. Om die reden is een schrijfportfolio waardevol voor elke leerling. Niet enkel om vooruitgang te monitoren, ook om tastbaar te maken dat die inspanningen lonen.”

GOED FOUT “Hoe ver ga je in je correcties? Dilemma voor elke leraar.

Fouten laten staan voelt niet lekker. Maar als elke zin rood kleurt, reageert een leerling ontgoocheld en sluit hij zich af voor je feedback. Dubbel jammer, want leraren stoppen ontzettend veel tijd in dat verbeterwerk. Dan helpt het om al bij je instructie met rubrics duidelijk te maken dat de focus bij die opdracht bijvoorbeeld op leestekens of zinsvolgorde ligt.

Zo is meteen ook duidelijk waarom je andere zaken niet tot in detail verbetert.”

“Zakelijke e-mail of literair meesterwerk: schrijven is een proces. Helemaal klaar ben je nooit, beter kan altijd. Je zet een grote stap als jouw leerlingen met die bril naar hun schrijfsels leren kijken. Als jij ze met gerichte ondersteuning telkens weer een trapje hoger tilt. En zij in de hoogte turen, die lat zien liggen en durven denken: op een dag haal ik die wel.”

Klasse Magazine

“Soms bots ik op hele mooie zinnen. Poëzie bijna, door hun eenvoud”

Mijn broer is dicht bij mij.

We doen alles samen.

Praten, voetballen, slapen.

Soms is mijn broer boos.

Dan is hij ver.

Dan moet ik even wachten.

En dan is hij weer mijn broer.

Q. (14), uit Syrië

31

Klasse Magazine

Beeldrepo

Door kleuterogen Beeld Kevin Faingnaert Tekst Simon Verbist

De juf die een dubbele meter lijkt en die tieners op de speelplaats: zijn die cool of angst­ aanjagend? Kleine kinderen doen op school grote indrukken op. Fotograaf Kevin keek door kleuterogen in Nieuwen Bosch in Gent.

32

Klasse Magazine

33

Klasse Magazine

Beeldrepo

34

Klasse Magazine

35

Klasse Magazine

Beeldrepo

36

Klasse Magazine

37

Klasse Magazine

Brief aan mijn jongere zelf Stiekem zou Els eens elke maand in een andere school willen meedraaien. Uit nieuwsgierigheid. En eeuwige twijfel. Al zit ze in haar huidige school, verscholen in een hoek van de volkswijk Muide, op de juiste plek. Dat is ooit anders geweest.

Brief

Hey Els Je hebt dus de job. Na de herfstvakantie start je voltijds in de derdegraadklas van de school waar je weloverwogen solliciteerde. Ik weet het, je vindt het eng. Had liever de ‘veilige’ optie gekregen van de directeur: een kortere, meer ondersteunende betrekking. Zodat je kan vluchten als het nodig is. Maar ze zei: ‘We geloven in jou.’ Nu jij nog.

Het was ook een ferme deuk die je net opliep bij je eerste stappen in het onderwijs. Het begon met de waarschuwing voor die moeilijke vijfde klas bij je aanwerving. En met het gespannen sfeertje op de personeelsvergadering die je vooraf bijwoonde ... Heel de zomer heb je je opgejut, tegen 1 september was je op van de zenuwen. Na een week had je je ontslagbrief al klaar. Zelfvertrouwen onder nul. Je liet je nog ompraten, kreeg goedbedoelde tips over klasmanagement, maar even later stond je huilend aan je fiets. Je verdween met stille trom.

Is onderwijs wel iets voor mij, vraag je je nu af. Maar je moet jezelf een nieuwe kans gunnen, Els! Het ligt niet aan jou, of aan de job. In een school als deze lukt het je vast beter. Eentje zonder bel en zonder rijen, waar je getriggerd wordt door de thema’s en projecten die vanuit de leerlingen ontstaan. Waar je jezelf kan zijn vooral. Want weet dat dát de sleutel is tot blij leraarschap! Die korte vervanging die je intussen deed was toch al een aangename ervaring? Wel dan …

Vind die creatieveling terug, die een jaar zonder inkomen leefde om de switch naar leraar te maken. Die afstudeerde met grootste onderscheiding. Die koos voor lager onderwijs, omdat ze ‘van alles een beetje’ wil weten. Die een verschil wil maken voor leerlingen en een warme band wil smeden met hun ouders. Zoals met dat Bulgaarse gezin, waar je niet alleen huiswerkbegeleiding gaf maar ook hielp met de subsidieaanvraag voor hun verbouwingen. Jullie sturen nog steeds elk jaar kerstkaartjes.

Op een dag ben je dankbaar dat je zo snel je buik hebt gevolgd. Want in deze school zal je vertrouwen krijgen. Zelfstandig kunnen werken, maar je toch gesteund weten door je team. Een poos co-teachen, wat denk je daarvan? En jij, die elk jaar een nieuwe hobby kiest: hier zal je die naar hartenlust kunnen oefenen in telkens andere projecten, en zo ook je leerlingen er warm voor maken. Zodat jij over een paar jaar zegt: ‘Kinderboeken lezen, zingen, Chinees leren én ervoor betaald worden. Waar kan je dát?’

Tekst Nele Beerens Beeld Tine Schoemaker

Klasse Magazine

Wie is Els De Latter?

• juf van De IJsbrekers (graadklas 3-4), Freinetschool De Loods, Gent • werkte als sociaal assistent zeven jaar in het jeugdwerk • volgde een verkort traject leraar lager onderwijs • behaalde een postgraduaat Leescoach, start nu een postgraduaat Freinet

39

Klasse Magazine

Onderzoek

Betrokken ouders, betere resultaten?

Tekst Bart De Wilde Beeld Mieke Meesen, Eva Vlonk

Ouders: elke leraar vindt ze cruciaal, maar wat mogen we hun wel en niet vragen? En helpen hun inspanningen op school meer dan thuis, of omgekeerd? De Nederlandse onderzoeker Inge van der Heul duidt het verband tussen ouderbetrokkenheid en leerresultaten. Directeur Karen opent de schoolpoort.

Ouderbetrokkenheid kan tot gemiddeld vier maanden extra progressie leiden, stelt EEF. De grootste impact zit bij de allerkleinsten en het effect neemt af als leerlingen ouder worden. Interventies met ouders lijken iets meer effect te hebben op lezen dan rekenen. Maar EEF predikt ook voorzichtigheid: je aanpak mag de prestatiekloof tussen verschillende groepen leerlingen niet vergroten.

Onderzoeker Inge van der Heul: “Er is zeker een relatie tussen enkele kenmerken en gedrag van ouders en betere leerprestaties, maar die is complex. Scholen zoeken: hoe versterken we de rol die ouders thuis en op school kunnen opnemen? En al vinden leraren en directeurs dat ze veel communicatielijnen uitgooien, toch voelen ouders zich vaak weinig uitgenodigd om meer betrokken te raken bij de onderwijsloopbaan van hun kind.”

“Die tegenstelling bewijst wel dat alle partijen ouderbetrokkenheid belangrijk vinden. Terecht. Het is een element in de zwarte doos tussen schoolaanpak en leerprestaties, blijkt uit onderwijswetenschap. Naast een reeks andere interventies zoals instructie, feedback geven en metacognitieve vaardigheden stimuleren. Die hebben – als je ze kwalitatief invult – nog meer impact op hoe een kind scoort.”

40

HOGE VERWACHTINGEN “Dat ouders ertoe doen werd pas zestig jaar geleden voor het eerst vastgesteld in een Amerikaans rapport. Dat focuste toen nog vooral op de thuiscontext. Nu weten we: ouders hebben een – weliswaar beperkte – impact op de schoolresultaten voor begrijpend lezen en wiskunde. Dat verband is, zoals EEF aangeeft, inderdaad het grootst bij kinderen in het basisonderwijs.”

“Ouders kunnen zowel thuis als op school bij het onderwijs van hun kinderen betrokken zijn. Voor het basisonderwijs geldt: de ouderlijke steun thuis linkt meer met schoolresultaten dan rondlopen of meedenken op school. Elementen die werken bij jonge leerlingen: (voor-)lezen met je kind, het je taak vinden om je kind te helpen en daar tijd en energie voor hebben, hoge maar realistische verwachtingen hebben over wat je kind kan bereiken op school.”

“Niet: mijn dochter moet koste wat het kost chirurg of advocaat worden, maar wel achter de loopbaan van je kind staan.

Je toont dat je onderwijs belangrijk vindt, je zoekt samen de juiste studierichting, je geeft structuur en stimuleert je kind om door te zetten. Die hoge verwachtingen zie je bij ouders van alle sociale klassen en achtergronden. Veel ouders onderstrepen het belang van onderwijs. Ze zien het als een sleutel naar een mooie toekomst.”

“Daar ligt een mooie kans voor leraren: hoe kunnen ouders zelf het leren thuis beter ondersteunen? Ze moeten het leren niet overnemen, zoals tijdens afstandsonderwijs soms gebeurde. De didactische tools om de rol van meester of juf in te vullen hebben ze meestal niet. De kennis over wiskunde of grammatica zit soms ook (te) ver. Maar je kan als leraar wel met heldere instructies aangeven: dit verwacht ik van de schrijfopdracht, deze drie vragen kan je je kind voorleggen, zo kan je napraten over een taak.”

Klasse Magazine

ONDERWIJSINTERVENTIES ONDER DE LOEP

Deel 3: ouderbetrokkenheid IMPACT: KOST: $$ $ $ $ De Education Endowment Foundation (EEF) werkte een Toolkit uit die conclusies uit onderwijsonderzoek presenteert. Het resultaat is een ‘menukaart’ die het potentiële effect en de kostprijs van interventies rangschikt, bespreekt en in perspectief plaatst. De Toolkit doet geen definitieve uitspraken over wat in een specifieke school werkt.

Maar ze biedt info aan schoolteams die vanuit een onderzoeksvraag onderbouwde keuzes willen maken, aangepast aan hun context.

In perspectief: de Toolkit rankt de betrokkenheid van ouders bij de onderwijsloopbaan van hun kind bij goedkope interventies met veel bewijskracht. Ze gaat ervan uit dat je al communicatiekanalen naar ouders hebt en dat je vooral via nascholing nog kan groeien. Qua impact op leerresultaten blijkt het een middenmoter.

Wie is Inge van der Heul?

• deed promotieonderzoek rond ouderbetrokkenheid en schoolprestaties aan de Rijksuniversiteit van Groningen (2020) • senior beleidsmedewerker aan het Nederlandse ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

41

Klasse Magazine

Onderzoek

EFFECTIEVE STUDIEMETHODES “Ouders geven in gesprekken aan dat ze willen ondersteunen maar niet altijd weten hoe. Ze hebben nood aan persoonlijke communicatie. Daarin moeten scholen en leraren soms differentiëren. Achtergrondkenmerken van ouders kunnen de invloed van hun betrokkenheid versterken of afzwakken. Hoogopgeleide ouders die erop vertrouwen dat ze hun kinderen goed begeleiden, kunnen harder op de cijfers wegen dan lager opgeleide ouders. Misschien schatten die hun doeltreffendheid niet altijd goed in of doen ze verkeerde dingen.”

“Nodig ouders daarom uit om op een goede manier een-op-een naast hun kinderen te zitten. Leer ze hoe ze hun kinderen motiveren, vertel wat effectieve studiemethodes zijn. Zover ging mijn onderzoek niet, maar uit onderzoek blijkt: herhalen is sterker dan te lang boven een blad hangen. Belangstelling tonen is prima, druk leggen kan averechts werken.”

“Ouderbetrokkenheid die vooral draait rond praten over rapportcijfers, heeft zelfs een negatief verband met schoolresultaten. Voortdurend hameren op cijfers kan druk zetten op een kind. Maar als je zoon systematisch met een vier op tien thuiskomt voor rekenen, maak je je natuurlijk meer zorgen dan na een reeks achten op een rij. Dan ga je automatisch vaker praten over cijfers. Dat kan het negatieve verband ook verklaren: oorzaak en gevolg zijn dus niet altijd duidelijk.”

THUIS OF OP SCHOOL? “Ik werkte een tijdje als vrijwilliger op een Nederlandse basisschool. Mijn indruk? Ouders zo vaak mogelijk uitnodigen op je school, is zeker een goed idee. Zo betrek je ze bij onderwijs, werk je aan een community, geef je aan dat school en thuis geen gescheiden werelden zijn.

Voor kinderen kan het ontzettend fijn zijn als ouders op school verschijnen. En lees- of ICT-programma’s op school kunnen anderstalige ouders helpen om hun kinderen thuis beter te begeleiden.”

“Misschien kan je als school je aanpak doordenken. Kan je naschoolse taallessen voor ouders aanbieden in het klaslokaal van hun eigen kinderen? Dan zien ze het thema waar hun zoon of dochter overdag mee bezig is en praten ze thuis over de tekening aan de muur. Zo stimuleer je rijke taalinteractie. Of je haakt bij programma’s aan waar studenten of vrijwilligers bij een gezin (voor-) lezen of educatieve taalspelletjes doen. Voor kinderen van laagopgeleide ouders maakt voorlezen veel verschil.

Duiken zij (bv. via het Leesoffensief) thuis vaak in de boeken, dan verkleinen de verschillen in leerresultaten met kinderen van hoger opgeleide ouders.”

42

“Geef ouders tips om thuis op een goede manier naast hun kind te zitten” “Haal ouders dus naar school, maar verwacht daarvan geen grote wonderen op het rapport. Het verband tussen ouders op de basisschool krijgen en leerresultaten bleek in mijn onderzoek zwakker dan wat thuis gebeurt.

Maar misschien draagt het bij tot andere, zachtere uitkomsten zoals een hoger welbevinden bij hun kinderen of om schooluitval te voorkomen.”

OUDERS IN SECUNDAIR “Voor het secundair draaide het in mijn onderzoek anders uit. Daar zit net een sterker, weliswaar klein verband met leerresultaten als ouders op school participeren in een ouderraad of oudernetwerk. Die drempel ligt in het secundair hoger. Helpen ouders in de basisschool nog bij uitstappen of klasmomenten, dan verdwijnt dat in het secundair.”

“Dat de ondersteuning thuis minder doorweegt, valt te verklaren. Zijn ouders voor jonge kinderen vaak de eerste hulplijn als ze vastlopen op hun huiswerk, dan zoeken tieners zelfstandiger naar antwoorden of kloppen ze sneller aan bij klasgenoten. De afstand tussen ouders en schoolwerk groeit automatisch beetje bij beetje.”

MEET DE IMPACT “Mijn eindtips voor elke school: ook voor ouderbetrokkenheid geldt dat er geen one size fits all bestaat. Het start wel altijd met goede gesprekslijnen. Licht daarom je communicatie met ouders door. Na tientallen mails of briefjes denk je natuurlijk als leraar dat je veel moeite deed. Dat klopt ook. Maar misschien bestaan er betere kanalen en reageren ouders wel op een sms of een persoonlijk praatje?”

“Onderzoek ook altijd de effecten van je interventie.

Speel je als leraar concrete tips door aan ouders, probeer dan te monitoren of ze gevolgd worden én – als dat je doel was – welke impact ze hebben op de resultaten van je leerlingen. Bekijk bovendien of ouders zich competenter voelen. Dan versterk je ouders in hun rol en vermijd je de trektocht naar huiswerkinstituten die als paddenstoelen uit de grond schieten.”

Klasse Magazine

Wie is Karen Jacobs?

• directeur basisschool De Spiegel in Leest • stond daarvoor als leraar in het eerste leerjaar

IN DE SCHOOL “Ouders: we vinden ze een belangrijke partner. Ze zijn welkom tot in de klas. Maar we versterken ze ook in hun rol thuis. We stimuleren ze tot kleine, essentiële inspanningen vanaf de kleuterklas: dagelijks de agenda volgen of interactief voorlezen. Als leerlingen in het eerste leerjaar leren schrijven en cijferen, volgt voor het eerst huiswerk. Automatiseren vraagt veel oefening en daagt een kinderbrein uit. Ouders gingen ooit ook door dat proces, maar onderschatten het vaak. Om te ervaren hoe moeilijk die eerste stappen zijn, nodigen we ouders uit voor een taal- en rekenles. Als je vandaag voor het eerst Chinese tekens ziet, hoe ver reikt je kennis na een uurtje? En na een maand?” “‘Kleef het werkblad aan de binnenkant van je keukenkast’, lacht de juf van het eerste leerjaar na de oefenles.

Het herinnert je hoe complex leren is. Kijk ernaar als je je opjaagt in het tempo van je dochter. Of als je dyslexie vermoedt bij je zoon omdat hij even hapert op de letter ‘d’. Het geeft ouders en kinderen rust. Druk zetten jaagt stress de hoogte in, niet het kennisniveau.”

“Onze leraren geven haalbare tips mee om huiswerk te ondersteunen. Bewaak de tijdslimiet: tien minuten moet volstaan bij de jongste kinderen. Herhalen werkt, een uur doorgaan niet. Laat kinderen altijd op dezelfde

43

plaats huistaken maken. Ze koppelen het schriftbeeld van letters aan voorwerpen die ze vanop hun plekje zien. De vaas lijkt op een ‘b’? Vanuit een ander perspectief wordt dat een ‘d’. Verwarrend.”

“Soms moeten we ouders afremmen. Een zelfstandige taak moet je niet overnemen of verbeteren. Je kan je kind wel motiveren of een vraag stellen over de taak. Wat minder loopt, speel je door aan de leraar. En een ouder die een grote oefentoets opstelde met leerstof die we nog niet gezien hadden in de klas, riep ik naar mijn bureau. ‘Je bedoelingen zijn nobel, maar je kind mag geen stappen overslaan.’ Het leerproces ondersteunen kan heel subtiel. Stop niet met samen lezen, vragen we. Dat kan ook in de zetel: jij bladert in je krant, je kind in zijn boek. Daarna stel je een goeie vraag: ‘Welk diertje vond je het grappigst, en waarom? Hoe loopt het verhaal verder volgens jou?’”

“Onze school telt 35 procent SES-kinderen. We weer­ spiegelen mooi de buurt. Niet iedereen heeft voldoende tijd of voldoende bagage om huiswerk te ondersteunen. Dus bieden we – net als veel andere scholen – een huiswerkklas aan waar kinderen de hulp van een leraar kunnen inroepen. Los daarvan werken we dagelijks aan een korte, sterke lijn tussen ouders en schoolteam. Vragen, verhalen en complimenten gaan voortdurend heen-en-weer.”

Klasse Magazine

Reportage

Wie is Kim Van Audenhove?

• titularis van het zesde leerjaar in GO! basisschool De Krekel in Haaltert • vak-anker wiskunde en wereldoriëntatie in de derde graad

44

Klasse Magazine

Elk zijn vak, ook in het basisonderwijs Tekst Hanne Van Daele Beeld Tine Schoemaker

Een andere leraar voor elk vak, dat is alleen iets voor het secundair. In basisschool De Krekel denken ze daar anders over. Leraar Kim geeft geen volledige dagen les in zijn zesde leerjaar, maar zet als vak-anker wiskunde en wereldoriëntatie zijn talenten ook in het vijfde leer­ jaar in. Taal en muzo laat hij aan de collega’s over.

“Wanneer ik wiskunde geef aan het vijfde, zitten mijn leerlingen van het zesde bij mijn collega voor taal.

Ook vakken als Frans, wereldoriëntatie en muzische vorming stoppen we in een wisselwerking. Zo geven we elk wat we graag doen en goed kunnen.”

“Voelen zoveel uren wiskunde beperkend of eentonig voor een leraar lager onderwijs? Zeker niet: je geeft voortdurend andere leerstof, je ziet leerlingen elk op hun manier reageren op je vak, je kan lessen gebruiken om te leren en bij te schaven. Moet ik die oefening morgen anders uitleggen? Een sterkere werkvorm verzinnen? Als de vijfdes moeilijkheden hebben met oppervlakteberekeningen, dan zoek ik uit of mijn herhalingsles in het zesde scherper moet. Ik hou wel van afwisseling en verandering. Werken als vak-anker of vakleraar matcht dus perfect met mijn persoonlijkheid en het boost mijn motivatie.”

JOUW STERKTES, MIJN ZWAKTES “Afhankelijk van het aantal klassen wijzigt mijn jaarlijkse lesopdracht. Wiskunde is wel altijd mijn rode draad, aangevuld met wereldoriëntatie en wat uurtjes Frans. Cijfers en berekeningen boeien me het meest.

In mijn ogen kan wiskunde echt sexy zijn. Er zijn collega’s die dat niet zien. Voor hen zijn vraagstukken

45

louter gestructureerde stappen die naar een oplossing leiden.

Ik zie creatieve denkoefeningen, patronen en kansen tot klasdiscussies.”

“Creatief schrijven is dan weer helemaal niets voor mij. Ik doe het zelf niet graag, heb weinig inspiratie voor opdrachten en kijk een beetje op tegen het verbeterwerk. Dan ben ik blij dat een collega met een hart voor taal die taak overneemt. En veel beter invult dan ik dat kan. Binnen een vak-ankerwerking vul je je eigen zwaktes op met de sterktes van collega’s. De capaciteiten binnen een team worden ten volle benut. Leerlingen krijgen daardoor niet langer les van een leraar die van alles iets weet, maar van leraren die kunnen uitmunten in een bepaald vak.”

“Een vak waar je zelf door gepassioneerd bent, breng je automatisch beter over naar je leerlingen. Je neemt ze mee in een verhaal, ook al vinden ze jouw vak moeilijk of hebben ze er geen echte knobbel voor. Maar je zoekt ook uit hoe je moeilijke leerstof op een andere manier kan uitleggen, hoe je leerlingen kan uitdagen of remediëren. Als vak-anker kan ik daar sterker op inzetten. De uren voorbereiding vliegen voorbij. Bij vakken die ik minder graag voorbereid, tikte de klok veel trager en stond er ‘s avonds veel minder op papier.”

NOOD AAN AFWISSELING “Als ik onze vak-ankerwerking uitleg aan vrienden met kinderen in het reguliere systeem, klinkt al dat gewissel met klassen voor hen best complex. Nochtans verloopt het intussen heel vlot en spontaan, zowel voor leraren als voor leerlingen. En omdat kinderen al wennen aan leraren die elk een vak geven, vraagt de stap naar het eerste middelbaar niet zo’n grote aanpassing. Bovendien werken ze ook al aan hun planningsvaardigheden: ze moeten agenda’s van verschillende leraren en vakken matchen.

Iets wat ze in het secundair ook moeten doen.”

Klasse Magazine

Reportage

“Binnen een vak-ankerwerking vul je je eigen zwaktes op met de sterktes van collega’s” “Dat afwisselen heeft nog voordelen. De leerlingen geven aan dat ze het fijn vinden om meerdere leraren te leren kennen.

Iedereen vindt wel een leraar met wie het klikt. Verandering van spijs doet eten, afwisseling houdt leerlingen aandachtig.

En toegegeven: elke leraar heeft wel eens een slechte dag. Die vibe wil je niet doorgeven aan je leerlingen, maar onbewust doe je dat toch. Doordat leraren voortdurend van klas wisselen, komen leerlingen ook altijd met positievere energie in contact.”

BUITEN JE EIGEN HOKJE KIJKEN “Omdat ik naast wiskunde ook wereldoriëntatie en Frans geef, zie ik mijn leerlingen toch nog in verschillende contexten. Zo spot ik snel de leerling die problemen heeft met spelling, ook al geef ik zelf geen lessen taal. En al ligt de expertise om zo’n leerling te remediëren dan wel bij een van mijn collega’s, toch kijken we verder dan ons eigen hokje.”

“Naar school gaan is meer dan leren alleen. Als een leerling met iets in zijn maag zit, kan je die als vak-anker minder makkelijk de hele dag opvolgen en begeleiden. Onderling overleg vormt daar de sleutel tot succes. Elke drie weken zitten we samen met de zorgcoördinator zodat we het totaalplaatje blijven zien over de andere vakken én het welbevinden van de leerlingen.”

“Door onze vak-ankerwerking kunnen we ook onze oudercontacten efficiënter organiseren. Als klastitularis van het zesde kan ik algemene feedback geven en alles duiden voor rekenen, maar voor taal boeken ze beter een afspraak bij mijn collega.

46

Zo kunnen we – als dat nodig is – het grootste deel van een contactmoment toespitsen op het vak waar overleg en bijsturing het meest aan de orde is.”

KWALITEIT BOVEN KWANTITEIT “Mis ik het om een klas elk uur van de dag bij mij te hebben? Nee, maar ik kan begrijpen dat niet elke leraar lager onderwijs voor deze werkwijze staat te springen.

Als jij liever jouw klasgroep bij je houdt om hen van A tot Z te begeleiden, dan loop je vast in onze aanpak met vak-ankers.”

“Sommige leraren vinden dat het contact met de leerlingen sterker is als je een volledige dag in dezelfde klas staat. Ik ervaar dat zo niet. Zowel met de vijfdes als met de zesdes heb ik nu een goede band, net omdat ik mij kan smijten in wat ik graag doe. En omdat ik ze twee jaar op rij bij me heb. Niet het aantal uren samen, maar hoe je ze invult, bepaalt de connectie met je klas.”

“Een vijftal jaar geleden stapten we over van een gewone werking naar vak-ankers. Zo’n verandering lijkt in eerste instantie beangstigend, maar er zit zoveel meerwaarde in. Als leraar zijn we er zelf deels verantwoordelijk voor om onze job boeiend te houden. Een vak-ankerwering biedt voordelen naar planlast en werkdruk, maar ook naar talentontwikkeling en motivatie.

Je expert voelen in een vak en daarin blijven groeien: het is goed voor jezelf én voor je leerlingen.”

Advertentie

Lezersvraag

Klasse Magazine

Lerarentekortjes

Steentje in je neus of barst in je zelfbeeld?

LEZERSVRAAG: Dag Klasse. Ik ben Micheline, al 35 jaar leraar Nederlands in de derde graad aso in Diest. Jullie gaan me niet geloven, maar ik wil graag een diamanten steentje in mijn neusvleugel. Ons schoolreglement verbiedt tattoos en piercings, de vlinder op mijn enkel kan ik nét verbergen. Maar hoe pak ik die piercing aan?

Hallo Micheline

Tekst Peter Mulders Illustratie Julie Poignie

Tip twee klinkt logisch, maar is duivels moeilijk. Pruts nooit of te nimmer nog aan je neus! Het laatste wat je wil, is dat iemand denkt dat je er nog wat anders doorheen jaagt. Dit is geen late midlife, je bent niet overwerkt. Dit is gewoon tonen wie je écht bent. Voelen aan je vleugel mag dus enkel op het toilet, met de deur op slot. En dat is ook weer verdacht, I know.

We kennen elkaar nog niet persoonlijk, maar ik voel me wel meteen met je verbonden. Tattoos en piercings op latere leeftijd, dat is helemaal mijn mama en helemaal oké. Een wijze ex-collega, net zoals jij uit Diest, leerde me ooit: ‘Eerst doen, daarna excuseren.’ Ik neem dus aan dat die fonkelende steen al in je neus zit, het enige wat mij nog rest is om je te feliciteren met enkele tips.

De eerste tip gaat over je leerlingen. Ze zijn in hun eigen zoektocht naar zelfexpressie je beste bondgenoot, maar ook je grootste vijand. Elke tienerblik naar je neus zal er eentje zijn van trots of van jaloezie. Wel, zet je feelers open en geniet daar toch maar van. Net zoals een voetbaltrainer mag roken maar zijn spelers niet, moet je jezelf én je blinkende snuiver even boven de groep zetten. Dat verdien je.

Maar Micheline, we weten: de reacties en blikken van je collega’s, je leerlingen en zelfs je directeur … die vang je wel op. Je kan je steen vermommen als een eeuwig blinkend puistje, een collectief Rode-Neuzen-Jaar introduceren of forever alle toezichten op de speelplaats voor je rekening nemen. Alles is dan vergeven. Maar het échte probleem is dat schoolreglement. In steen gebeiteld en iedereen gelijk voor de wet. Of toch niet?

OPROEP Leraar zijn, het is een zoektocht. Beantwoord ik een vraag over mijn privéleven? Hoe hou ik het voor mezelf interessant?

Maar ook: een computer die voor de derde keer niet opstart of een leerling die je achtervolgt tot in je dromen.Voor al die issues: één adres.

Peter@klasse.be

Daarom tikte ik ‘schoolreglement aanpassen’ in de zoekbalk op onze eigenste nieuwe Klasse.be website en daar staat het, op plaats twee: ‘Als autoriteit vanuit de groep komt, heb je amper een schoolreglement nodig.’ Je hebt niemand minder dan klinisch psycholoog Paul Verhaeghe al aan je zijde.

So, Micheline, need I say more? Overtuig de hele school van meer blingbling! Trakteer je collega’s op al het ijzer dat ze dragen kunnen en geef je directeur een inkt-bon cadeau. En je leerlingen? Die plukken de vruchten van jullie harde werk én krijgen het signaal dat iedereen zichzelf mag zijn.

Hoe belangrijk dat is in onze samenleving? Vraag dat maar aan mijn mama!

Succes!

49

Klasse Magazine

Reportage

De directeur

“Hokjesdenken?

We deden er onbewust aan mee” Tekst Bart De Wilde Beeld Jens Mollenvanger

Aso, bso en tso als aparte silo’s, dat willen ze niet in De Reynaert Tielt. Daarom haalt het team de schotten met goed gemikte acties neer. Directeur Kristof: “Mooi hoe snel leerlingen de vooroordelen vergeten als ze samenwerken.”

50

Klasse Magazine

51

Klasse Magazine

Reportage

“Vooral in het bso leefde al jaren het idee dat we ‘de andere leerlingen’ beter behandelden. Krijgt aso niet meer mooie uitstappen? Reserveert de school de openlesweken niet alleen voor hen? Onder die vragen zweeft een minderwaardigheidsgevoel. En ook al organiseren we als school fijne dingen speciaal voor onze beroepsleerlingen – ­ getuige de fietsherstelplaats die ze voor PAV runnen, het SODA-attest of de mooie Barcelonareis met onze zevendejaars – toch is zo’n idee-fixe wel ergens op gebaseerd.”

ARCHITECTUUR VAN ONDERWIJS “Hun uitspraken zetten ons aan het denken. We willen in onze kleine school geen hokjes, geen schotten. Maar automatisch ontstaan die toch na de eerste graad. De architectuur van onderwijs werkt dat in de hand, zelfs na de modernisering. Leerlingen schuiven in studierichtingen, sommige leraren geven

alleen les in aso, bso óf tso. Soms gaat het nog verder en hebben scholen aparte ingangen of vleugels. Daar kunnen leerlingen afstuderen zonder dat ze in een praktijklokaal binnenkeken.”

“Zover ging het bij ons gelukkig nooit. Leerlingen stappen dezelfde schoolpoort binnen, kruisen elkaar in de gangen.

Aso-leerlingen volgen technieklessen in een nieuw lokaal tussen de praktijkplekken. Maar toen we het aantal echte, georganiseerde samenwerkingen turfden, konden we er niet omheen. Ja, we doorbreken in de eerste graad de klasgroepen vaak met projecten rond duurzaamheid of cultuur, maar dat verwatert snel vanaf de tweede graad.”

“Leerlingen die in aparte silo’s opgroeien, dat is niet het beeld dat we op onze school van goed onderwijs hebben. Maar het was wél de realiteit. We lieten het een beetje lopen, organiseerden te weinig crossover-momenten. Daardoor bleven onze leerlingen in dezelfde kleine groepjes hangen en kenden ze

“Je ziet het te vaak: beste vrienden in het lager, uit elkaar gegroeid in het secundair”

Wie is Kristof Lannoo?

• directeur van Campus De Reynaert Tielt • gaf vijftien jaar L.O. en tien jaar PAV • startte op 1 september 2021 als directeur

52

Klasse Magazine

elkaar nauwelijks. In een school van 310 leerlingen is dat een pijnlijke vaststelling. Want als je de mix érgens kan organiseren, dan toch in een kleine stadsschool.”

MYSTERIEUS TESTWEEKEND “Als leraar PAV en L.O. zat ik in een unieke positie: ik had contact met alle leraren én leerlingen. Ik hoorde de echo’s over studierichtingen en kende de aparte projecten die historisch gegroeid waren. Zoals het team­buildingsweekend voor de derde graad aso, ge­ organiseerd door geëngageerde leraren. Vorig schooljaar vroeg ik mijn collega’s om het open te breken. Nu of nooit! Met een bang hartje: gaan onze jongens van Hout of Metaal wel mee? Offeren ze een vrij weekend op voor een schoolactiviteit? Vragen we niet heel veel? Tot we het aanbod deden in de klas en een haantje-de-voorste rechtstond: ‘Mijnheer, zo’n mooi voorstel laten we niet schieten. We gaan allemaal mee!’”

“Het weekend werd ongewild de ideale lakmoesproef voor ons samen-project. Die tweedaagse leeft op school. Ze teert op mysterie. Geen enkele leerling kent vooraf de bestemming, niemand weet wat er op het programma staat, welke leraren meegaan. De enige rode draad: je hebt elkaar nodig tijdens de activiteiten. Leerlingen worden gedropt met een blinde kaart en krijgen bij aankomst een quiz die peilt naar hoe goed je de anderen kent. De volgende dag volgt een zoekopdracht waarin groepjes oude straffen en misdaden moeten koppelen. Een streep voorsprong als je in aso zit omdat je meer geschiedenis kreeg?

53

Niet dus, het praktische inzicht van onze bso-leerlingen bleek een absolute meerwaarde om tot oplossingen te komen.”

“Mooi hoe leerlingen aso en tso meteen het signaal gaven: stop met je kleiner te maken. Die appreciatie doet echt iets met hun zelfbeeld. Het minderwaardigheidsgevoel is bovendien nergens voor nodig: zeker als je weet hoe luid de roep klinkt om sterke stielmannen. In één beweging lieten ook onze bso-leerlingen de stereotypen vallen. Nee, aso is geen synoniem voor saaie blokbeesten.”

OPENLESWEKEN VOOR IEDEREEN “Op dat testweekend viel alles in de juiste plooi. Dat kleine geluk moet je soms hebben: dat een eerste stap richting vernieuwing een schot in de roos blijkt. Dat je de bevestiging krijgt: wat we voelen, klopt. Samen is de enige, juiste weg.

Het geeft energie om verder te ontwikkelen: om andere veilige keuzes onder de loep te nemen. Dat wil ik stimuleren als nieuwe directeur. Dus kwamen de aparte eindejaarsreizen of de openlesweken voor de derde graad aso al snel in ons vizier.”

“Elk semester organiseren we een openlesweek. Daarin komen we los van de vaste lesuren en leren we aso-leerlingen hun agenda zelfstandig beheren. Onze leraren begeleiden hen, geven instructie maar ook een stukje vrijheid. Het doel: op het einde van de week moet een stevig pakket aan taken af. Maar volg je die week wat extra uren L.O. en doe je wat meer wiskunde thuis? Of benut je alle wiskundemomenten in het eerste deel van de week en focus je vrijdag op taal? Dat kan perfect.”

Klasse Magazine

Reportage

“We stopten ook een luik financiële geletterdheid in die lesweek. Binnenkort huren onze leerlingen hun eerste kot, hun eerste bromfiets of verdienen ze hun eerste maandloon.

Een thema waar bso-leerlingen andere ervaringen mee hebben dan hun leeftijdsgenoten. Ze doen vaker weekendwerk, moeten soms zelf hun aankopen of studiereis betalen.”

“Alle leerlingen een volledige week samen krijgen, lukte niet helemaal. Sommige studierichtingen hebben stages, uren waar we ze niet kunnen vrijroosteren. Dus zitten de leerlingen op vrijdagmiddag voor de proefweek een uur bijeen om te zoeken naar vrije uren waarin ze kunnen samen­werken. Niet alles liep gesmeerd: een vraag voor een politicus verzinnen is nog wat anders dan ze in een video-call stellen. En niet iedereen voelt zich meteen goed in een groepje met leeftijdsgenoten die ze slechts oppervlakkig kennen. Maar je zag onze leerlingen wel groeien. We evalueren zo’n lesweek intensief met alle betrokken collega’s en sleutelen samen aan de volgende.”

“Niet elke traditie gaat meteen op de schop: goed timen is beter dan haastig breken”

“Nog een andere gewoonte die we neerhaalden: onze dinsdag­ namiddag rond muzische vaardigheden. Dat kunstproject deden we vanaf de tweede graad alleen met aso. Niemand die daar echt stil bij stond. Maar toen we dat aan het begin van dit schooljaar in vraag stelden, was iedereen het snel eens.

Opengooien! Zowel voor leraren als klassen volgden er nieuwe uurroosters. En omdat de makers met meer parameters moesten rekening houden, kwam er voor onze leraren vaker een extra uur of springuur bij, dan dat er eentje wegviel. Maar niemand mopperde, menselijk nochtans, want je zal maar een vrije middag verliezen. Iedereen stond achter het samen-idee en accepteerde de aanpassingen.”

“We zien zo’n week als voorbereiding op hogere studies. Maar toen we dat project tegen het licht hielden, moesten we ons eigen hokjesdenken toegeven.

Ook bso- en tso-leerlingen studeren soms verder. En die vaardigheden helpen leerlingen die straks bij een werkgever starten toch ook? Willen we echt het signaal geven dat verantwoordelijkheid nemen of planningen maken niets voor bso-leerlingen is?”

WERK VAN LANGE ADEM “We weten dat het samen-project een werk van lange adem is. Maar het is het helemaal waard. We hopen dat leerlingen elkaar daardoor beter zullen kennen en meer waarderen. Dat ze wat minder stereotiep over elkaar gaan denken en beseffen: ook in de echte wereld zitten aso, bso en tso niet in aparte hokjes. Daar werkt in een bedrijf de ICT’er nauw samen met de technicus en kopt een spits met een opleiding Hout een voorzet binnen van een ploegmaat die uit Latijn-Wetenschappen komt.”

SCHUIVEN MET UURROOSTERS “Daarom gooien we de openlesweek vanaf dit schooljaar helemaal open. We werkten in het eerste semester naar aanleiding van de burgerbevraging rond het ambitieuze thema politiek. Een van de acties was een video-meeting met vier politici. Leerlingen stelden in gemengde groepjes vragen op. Daarna trok elk groepslid naar een politicus en koppelde informatie terug aan zijn ploegmaten.”

“Samen onder een schooldak wonen, volstaat niet om dat proces in gang te zetten. Als je leerlingen niet bewust samen zet, groeien ze uit elkaar. Je ziet het nog te vaak: twee tieners die hier binnenstappen uit de basisschool. Beste vrienden.

Maar de ene kiest voor Wetenschappen-Wiskunde, de andere voor Metaal of Zorg. En als ze afstuderen, zijn ze volledig uit elkaar gegroeid. Spreken ze elkaar niet meer. Eigenlijk stimuleren we op school dat jongeren vriendschappen uitbouwen binnen kleine, gelijkgestemde kringetjes. Zonde toch?”

54

Klasse Magazine

ALLEMAAL SAMEN FRANS “Kunnen we in ons samen-verhaal nog verder gaan? Ongetwijfeld. De eindejaarsreis samen komt er. Maar nog niet dit jaar. Al jaren trekken de derde graad aso en tso naar Berlijn.

Terwijl de zevendejaars apart naar Barcelona vliegen. Voor sommige leerlingen hun enige buitenlandtrip ooit, die ze zelf moeten betalen. Centen die ze liever aan het mooiere weer in Spanje spenderen dan aan Duitsland. Goed timen is beter dan haastig breken. We houden de traditie nog een jaartje in stand om de overgang te verzachten. Na deze allerlaatste aparte editie vertrekken onze leerlingen voortaan allemaal samen op eindejaarsreis.”

“Nog een droom: wat als we alle lessen Frans of L.O. voor een bepaald leerjaar op hetzelfde moment leggen? Dan kan de leraar die vandaag in aso staat zijn leerlingen zelfstandig aan het werk zetten en een groepje bso-leerlingen op sleeptouw

nemen. Als je plots voor een project moet samenwerken, zie je elkaars sterktes. Zo vermijden we dat een leraar een jongen alleen kent als die gast die stiekem probeert buiten te sluipen tijdens je toezicht. Omgekeerd ontdekt die jongen dat de leraar wél in hem geïnteresseerd is.”

“De nieuwe aanpak brengt ook leraren nog dichter bij elkaar. Graadteams moeten vaker samen ideeën uitwerken.

Hoe vullen we een openlesweek rond het thema ‘politiek’ of ‘stad’ in? De eerste succesjes stimuleren dat. En natuurlijk moeten we soms nog voorbij terechte twijfel, vragen en weerstand. Hoe gaan mijn leerlingen zich voelen in die gemengde groepjes? Is het niet veiliger apart?

Het toont hoe betrokken leraren bij hun klasgroepen zijn. Maar soms zijn we te voorzichtig, houden we aan tradities omdat ze al decennia meegaan. Terwijl iedereen weet: alleen ga je sneller, maar samen geraak je verder.”

“De roep om sterke stielmannen klinkt oorverdovend luid. Je minder voelen omdat je een vak leert, is nergens voor nodig”

55

Klasse Magazine

Reportage

Een vak vol emoties Tekst Berber Verpoest Beeld Katrijn Van Giel

Tieners zijn koortsachtig op zoek naar zichzelf, zeker na corona. In het keuzevak emotionele intelligentie zoeken ze samen met leraar Elke naar antwoorden. “Verwacht geen therapiesessies. We doen aan preventie.”

MOTIVATIELADDER “Ik merkte geregeld dat sterke leerlingen plots ondermaats presteerden. Sommige bollebozen hielden het hoofd niet boven water tijdens hun hogere studies, tegen al onze hoge verwachtingen in. Ik leerde: met cognitieve vaardigheden alleen komen ze er niet.”

De vijfde- en zesdejaars die voor de module ‘emotionele intelligentie’ kiezen, zitten twee aan twee. Voor hen ligt een leeg wit blad. Leraar Elke heeft hen net wegwijs gemaakt in de Kernkwadranten van Daniel Ofman: ze speurden naar hun kernkwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën.

“Als klastitularis maakte ik af en toe een uurtje tijd om te luisteren waar ze mee zaten. Ik gaf hen basisinzichten mee over hoe ons brein werkt of hoe ze hoger op de motivatieladder klimmen. Maar omdat je niet wil knibbelen aan de leerstof en kwaliteit van je vak, kan je niet voortdurend tijd vrijmaken voor die emotionele vaardigheden.”

Nu volgt de praktijk. Op het witte blad verrijzen bergen, de zee kleurt blauw, iemand schetst een stad. De leerlingen tekenen hun favoriete plek, vervolgens hun droomhuis met daarin hun lievelingskamer. Riante villa’s met grote raampartijen verschijnen, maar ook knusse kamertjes met kleurrijke gordijnen. Enkele leerlingen gaan heel secuur aan de slag met een latje en een gom, een jongen trekt met enkele trefzekere lijnen in een paar seconden een kasteel op.

Elke: “Met die tekeningen vertellen ze iets over hun persoonlijkheid. Samen met de Kernkwadranten bieden ze inzicht in wie ze zijn. We zoeken waar hun talenten liggen en wat hen motiveert, maar ook wat hen energie kost of afstoot.”

“Deze les focust vooral op zelfbewustzijn. In een ander deel van de module besteden we aandacht aan zelfmanagement. Dan hebben we het over emotieregulatie en zelfzorg, maar ook over motivatie: hoe je optimistischer in het leven kan staan en je aandacht oefent. Het interpersoonlijke gedeelte gaat vooral over empathie en de valkuilen daarvan. Al die emotionele vaardigheden hebben ze in hun leven net zo hard nodig als hun cognitieve intelligentie. Alleen krijgen ze nauwelijks aandacht of training.”

56

“In de derde graad bieden we keuzemodules aan. Daar lag een kans om emotionele intelligentie goed uit te werken. De directie had er oren naar en de leerlingen duidelijk ook. Ik geef de module nu voor het derde schooljaar op rij en de klassen zitten telkens helemaal vol.”

ALIENS TIJDENS CORONA “De eerste lessen zet ik vooral in op verbinding. Leerlingen vertrouwen elkaar in speeddates toe wat hen energie geeft en wat energie vreet. Zo bouwen we veiligheid in: de leerlingen komen immers uit verschillende klassen, ze kennen elkaar bij de start van de module niet echt.”

“Een keuzevak rond emotionele intelligentie kan alleen werken als de leerlingen zich durven openstellen voor zichzelf en voor elkaar. Geen simpele opdracht.

Achttienjarigen voelen zich vaak een zonderlinge alien.

De corona-afzondering heeft dat gevoel nog versterkt.

Eenzaamheid kruipt in je kleren. Ook nu alles weer op gang komt, schud je dat niet zomaar van je af. Een

Klasse Magazine

groepsgesprek doorbreekt dat soms. Als een leerling een moeilijk moment deelt, klinkt het: ‘Ja, ja, ik heb dat ook, dat is rot.’ Plots voelen ze zich niet meer alleen en vreemd. Ze tanken vertrouwen als leeftijdsgenoten die intense emoties herkennen en normaliseren.”

“Vandaag zijn dat de topmomenten in mijn klas. Als ik ze kan meegeven: ‘Het is niet alleen oké om je niet goed te voelen, het is zelfs normaal. Meer nog: je bent helemaal niet alleen.’ Door de tienerstorm in hun hoofd en lichaam te leren begrijpen, kunnen ze zelf met hun gevoelens en gedachten aan de slag. Ik doe aan preventie. Dat het zaadje van onbehagen een boom wordt die we niet meer gekapt krijgen, wil ik absoluut vermijden.”

GEEN THERAPIE Het kan ook de andere kant uit. Als laatste stap vraagt Elke de leerlingen om in hun lievelingskamer hun kinderspeelgoed te tekenen. Bij een leerling triggerde dat de herinnering aan zijn moeilijke jeugd. ‘Ik had geen speelgoed’, vertelde hij. ‘Daar had mijn mama de centen niet voor.’

“Best heftig. Ik stond even met mijn mond vol tanden.

Een-op-een kan ik daarop inspelen, maar in een grote

Wie is Elke Keersmaekers?

• leraar in het Sint-Pietersinstituut in Turnhout • schreef het boek en de praktijkgids ‘Emotionele Intelligentie voor jongeren’ • geeft workshops en lezingen over emotionele intelligentie in scholen

57

klasgroep is dat niet altijd evident. Ik stuur dan bij en breng het gesprek weer op hun talenten. Daar wilde ik met dat speelgoed immers naartoe. Achteraf polste ik natuurlijk nog even bij de jongen.”

“Het blijft een delicate evenwichtsoefening. Je wil dat leerlingen zich leren openstellen. Maar wat als een tiener zich erg kwetsbaar opstelt en dingen in de groep gooit waar hij achteraf spijt van heeft? Van bij het begin waarschuw ik voor foute verwachtingen: we doen in dit keuzevak niet aan therapie.”

NET EEN ECHT VAK “Collega’s foeteren wel eens: ‘Inzetten op die emotionele vaardigheden, dat doen wij toch al bij leren leren of tijdens bezinningsdagen.’ ‘Blijf dat vooral doen’, zeg ik dan, maar zo pakken we toch geen enkel vak aan. Ik doceer de theorie en leer hen technieken. Pas na heel veel oefenen, werpt het zijn vruchten af. Net zoals bij wiskunde of Latijnse grammatica.”

“Noch van bezinningsdagen, noch van een keuzevak dat maar een half jaar loopt, mag je wonderen verwachten.

Sommige leerlingen nemen misschien maar een klein inzicht mee. Bij anderen zet het van alles in beweging. Onlangs kreeg ik een vraag van een ex-leerling voor een interview. ‘Ik neem je boek nog regelmatig vast en het helpt me bij mijn verdere studies.’ Daar doe je het voor.”

Lerarenkaart

Klasse Magazine

Samenstelling Patrick De Busscher

Nieuwe voordelen Een nieuwe zoektool op een nieuwe website. Je vindt nu nog beter je weg naar meer dan 1000 exclusieve voordelen op Lerarenkaart.be. Hieronder alvast een selectie nieuwe voordelen!

Theater aan Twater

Boom

20 procent korting

Walking in Antwerp

Antwerpen

15 procent korting

De Aanstokerij - Spelbenodigdheden

Leuven

10 procent korting

Edugames

webshop

10 procent korting

Efteling

Kaatsheuvel (Nederland) 5 euro korting

Cinema ZED Hasselt

Hasselt

1,50 euro korting (8 euro i.p.v. 9,50 euro)

Sportoase

20 tot 55 procent korting

Logis La Tour

Vendée (Frankrijk)

10 procent korting

Escape Room Mystery 19

Helchteren

15 procent korting

Glazoo brillenglazen

webshop

6 procent korting

Bahía inclusief materiaal

webshop

10 procent korting

Volume Hairsalon

Gent

10 procent korting

Vacances ULVF

Frankrijk

10 procent korting

Optiek De Leersnijder

Wuustwezel

10 procent korting

De Alpacaboerderij

Bocholt

Gratis met je Lerarenkaart voor jou en je gezin

Terra Maris

Oostkapelle (Nederland)

Gratis met je Lerarenkaart

59

Klasse Magazine

Lerarenkaart

Uitgelicht Boeiende expo’s, acties en voordelen die je niet wil missen.

Wil je meer weten? Zoek je een rondleiding of workshop op maat van je klas? Scan de QR-code. Nog meer voordelen vind je via Lerarenkaart.be of onze nieuwsbrief.

LERARENDAG

DE SCHOONHEID VAN DE ZEE LD

Bezoekerscentrum Duinpanne, De Panne 7 april 2022

Deze gratis Lerarendag dompelt je samen met je gezin onder in de schoonheid en de complexiteit van de zee. Het Bezoekers­centrum toont het volledige educatieve aanbod, aangevuld met allerlei activiteiten ter plaatse, in de duinen en op het strand. Voor de kinderen is er een zandkastelen­ wedstrijd, voor de durvers een initiatie zeilwagenrijden.

Gratis met je Lerarenkaart voor jou, je partner en je kinderen.

60

EXPO

TINKELTUIN De Wereld van Kina: de Tuin, Gent 15 april 2022 tot 15 oktober 2022

Kikker Anura heeft de elfjes betoverd, maar je leerlingen (3 tot 7 jaar) kunnen hen redden. Daarvoor moeten ze in de zintuigentuin opdrachten oplossen door te voelen, proeven, horen, ruiken en zien. Zo verkennen ze spelenderwijs de natuur in al haar geuren en kleuren, smaken en geluiden.

1,55 euro korting met je Lerarenkaart (3,60 euro i.p.v. 5,15 euro)

Klasse Magazine

EXPO

EXPO

TOETANCHAMON

PORTRAIT OF A LADY

Espace Rogier, Brussel 11 mei 2022 tot 4 september 2022

Stap in je feloek en vaar naar het oude Egypte van de farao’s en de piramiden. 100 jaar geleden hielp de vondst van Toetanchamons haast ongeschonden graftombe om de legende van de farao’s te ontrafelen. De honderden gereconstrueerde voorwerpen en decors geven je een uniek beeld van zijn jonge leven.

2 euro korting met je Lerarenkaart (15,50 euro i.p.v. 17,50 euro)

61

Villa Empain, Brussel 24 maart 2022 tot 4 september 2022

De Boghossian Stichting promoot vanuit Villa Empain de dialoog tussen Oosterse en Westerse culturen. Verruim je blik met deze expo over de vrouw in de kunst, van prehistorie tot vandaag. Oude en hedendaagse kunstwerken laten zien hoe de kijk op vrouwen in verschillende culturen evolueerde in de loop der eeuwen.

2 euro korting met je Lerarenkaart (8 euro i.p.v. 10 euro)

Lerarenkaart

© Daniel Fouss

Klasse Magazine

DOECENTRUM NATUUR

RADIOACTIVITEIT

DE KRACHT VAN WATER

Tabloo, Dessel

Watertuinen van Annevoie

Alles weten over radioactiviteit en radioactief afval? Van big bang tot je eigen lichaam, straling zit overal. Met tientallen interactieve opstellingen biedt Tabloo je een unieke inkijk in die onzichtbare wereld. Onderweg leren je leerlingen hoe radioactief afval ontstaat en hoe we het kunnen beheren.

Boek meteen je klasbezoek.

Gratis met je Lerarenkaart (plus 1 extra persoon)

62

4 bronnen vormen het Grand Canal. Dat voedt op zijn beurt zonder pompen de fonteinen, vijvers en watervallen in de Franse, Italiaanse en Engelse tuinen. Je kan er eindeloos genieten van de flora en fauna. Er zijn ook speciale dagprogramma’s voor klassen uit het basisonderwijs.

1 euro korting met je Lerarenkaart (8,50 euro i.p.v. 9,50 euro)

Klasse Magazine

MUSEUM

MUSEUM

TOT BOVEN IN DE LUCHT Stampe en Vertongen Museum, Antwerpen

In de Antwerpse luchthaven vind je een museum over de rijke luchtvaartgeschiedenis van Antwerpen sinds 1909. Je wandelt er langs replica’s van historische vliegtuigen uit beide Wereldoorlogen, maar ook voorbij de beroemde ‘Fouga Magister’ van het Belgische stuntteam. Je kan er met je klas zelfs letterlijk de lucht in.

Gratis met je Lerarenkaart i.p.v. 5 euro

63

CREATIEF MET FOTOGRAFIE Musée de la Photographie, Charleroi

In een gerenoveerd oud karmelietenklooster vind je een van de belangrijkste musea voor fotografie in Europa. Meer dan 800 foto’s en zo’n 600 toestellen tonen de geschiedenis van de fotografie vanaf de pioniers tot vandaag. Voorts zijn er tijdelijke expo’s en kan je met je kinderen of leerlingen zelf aan de slag in de workshops.

Gratis met je Lerarenkaart i.p.v. 7 euro

Moet je weten

Klasse Magazine

Samenstelling Anne Siccard

Interessant lesmateriaal

STEMPLATFORM BRIGHTBIB lager en secundair onderwijs

Blijf je leerlingen inspireren rond STEM met het educatieve aanbod van Brightlab. Je vindt het op hun digitale lerarenplatform Brightbib. Schrijf je in en ontdek het gratis lesmateriaal, de e-learnings en navormingen met bijbehorend werkmateriaal. brightlab.be

EDUBOX IDENTITEIT secundair onderwijs

Kunnen zijn wie je bent blijft ook na ‘De Warmste Week’ een boeiend en gevoelig thema. Ga met het lesmateriaal van de EDUbox aan de slag en geef je leerlingen op een veilige manier stap voor stap meer inzicht in hun identiteitsontwikkeling. vrt.be/nl/edubox/catalogus/#identiteit

TIPS VOOR BEELDSCHERMGEBRUIK derde graad lager en eerste graad secundair onderwijs

Met pc’s en tablets maak je interactieve en gevarieerde lessen. Maar lang voor een beeldscherm zitten, zorgt wel voor vermoeide ogen, hoofdpijn, nek- en rugklachten. Gebruik de tips uit het lespakket ‘Laat jouw beeldscherm sporen na?’ bestemd voor jouw doelgroep.

PAPIER EN MILIEU tweede en derde graad secundair onderwijs

Met de quizzen, relationele cirkels en ‘Wist-je-datjes’ uit het lespakket van Papier.be en GoodPlanet volgen je leerlingen op een speelse manier de papiercyclus. Zo hebben ze voldoende achtergrondinformatie voor een gesprek over de (duurzame) relatie tussen milieu en papier in de huidige maatschappij. papier.be/nl/educatief

ap.be/lesmateriaal/laat-jouw-beeldscherm-sporen-na

HET LEUKE LENTEBOEK

MENTAAL WELZIJN

basisonderwijs

secundair onderwijs

Met de info, tips en methodieken van het gratis lespakket ‘Take Off’ van Te Gek!? beantwoord je de vragen waar jongeren écht mee zitten. In de ‘Infomobiel’ maken zij laagdrempelig kennis met geestelijke gezondheid. Boek de bus of bied hen dezelfde info via een online Kahoot-sessie. Of nodig een ervaringsdeskundige uit. tegek.be/campagnes/school-en-jongeren/scholenaanbod

65

Verschillende auteurs bundelen in de dikke voorleesbundel grappige verhalen over de lente. Beleef met je leerlingen het komende seizoen met ‘De paasdwaas’, ‘Toverzaadjes’, ‘1 april’, ‘Haas heeft kriebels’, ‘Koeiendans’ en de andere voorleesverhalen. overamsteluitgevers.com/boek/2260/diverse-auteurs-het-leukelenteboek.html

WIN! 5 x ‘Het leuke lenteboek’. Waag je kans via klasse.be/win.

Advertentie

Moet je weten

LASTIGE GELOOFSTHEMA’S derde graad secundair onderwijs

Met het educatieprogramma van ‘Beyond the Horizon’ reflecteren leerlingen derde graad binnen de 6 erkende levensbeschouwingen kritisch over lastige thema’s in een veilige context. Dan volgt een discussie met leerlingen van andere overtuigingen. Gebruik de online beschikbare didactische materialen zoals filmpjes, teksten en handboeken voor leraren en leerlingen. reduc8.eu/Home/Index_NL

Klasse Magazine

DIGI-EXPO’S STAM algemeen

Dankzij de Digi-expo’s van het Gentse Stadsmuseum STAM kan je genieten van (een deeltje van) een tentoonstelling, zelfs als die voorbij is. Ontdek hoe Edmond Sacré 100 jaar geleden het toen ‘nieuwe Gent’ fotografeerde. Denk na over de toekomst van de kerken met ‘46 Gentse parochiekerken’. Bekijk de foto’s en luister naar de podcast van ‘18 in 18’ over Gentse jongeren, geboren in 2000. stamgent.be/digi-expos

ERFGOEDDAG MAAKT SCHOOL algemeen

PLATFORM VOOR MUZIEKEDUCATIE algemeen

Op Erfgoeddag (zondag 24 april) staat het schoolleven en -verleden in de kijker. Doe er inspiratie op om met je leerlingen in jullie schoolverleden te duiken: van uniformen over straffen tot eindejaarsreizen. Voor de week van 25-29 april ontwikkelen o.a. musea en archieven een uniek aanbod van gratis activiteiten in je klas of op locatie. Ontdek meer online. faro.be/erfgoedweek

Op Mix, het Music Education Platform, vind je informatie, inspiratie en lesideeën voor je klaspraktijk. Muziekdocenten, pedagogische specialisten en community builders droegen bij om ideeën, verhalen en praktisch advies een plek te geven voor leraren muziekonderwijs. Het platform is het resultaat van een Erasmus+-project. mixmusiceducationplatform.eu/nl-nl/over-mix/

MAAK ASS BESPREEKBAAR derde graad lager en eerste graad secundair onderwijs

Felix heeft autisme en dat geeft op school wel eens problemen. In zijn ‘Radio Felix’ tracht hij via een eigen verzonnen nieuwswereld de conflicten op school beter te begrijpen. De documentaire ‘Radio Felix’ en het bijbehorende inleefpakket neemt leerlingen mee in de belevingswereld van iemand met autisme. Met handleiding en powerpoint.

WAARDENSPEL tweede en derde graad secundair onderwijs

Met een set van 90 waardenkaarten gaan jongeren vanaf 16 jaar in groepen van 2 tot 12 spelers op ontdekkingstocht naar hun persoonlijke waarden of die van de groep. Zo ontstaat een gesprek over wat waardevol is en welke waarden spelen bij conflicten. shop.aanstokerij.be/615-waardevol-.html

WIN! 5 x spel ‘Waardevol’. Waag je kans via klasse.be/win.

ligaautismevlaanderen.be/radiofelix

67

Advertentie

Moet je weten

Klasse Magazine

Levenslang leren

PODCASTREEKS

PLATFORM

VEELTALIGE STEM-AANPAK

NASCHOLINGSAANBOD

Leerlingen met een andere thuistaal hebben het wel eens moeilijk met Nederlandse woorden en hun synoniemen. Om alle leerlingen te betrekken in de lessen ontwikkelde VIVES een veeltalige STEM-aanpak. De podcastreeks gaat dieper in op onderzoek en geeft je via verhalen concrete tips voor in de klas.

Het universitair platform voor levenslang leren Nova Academy bundelt de bij- en nascholingen van de Universiteit Antwerpen, de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel. Via de filter vind je welk onderwijsaanbod voor jou interessant is.

sterkinstem.be/veeltalige-stem-aanpak

INFODAG

nova-academy.be

CONGRES

RISICOVOL SPELEN OP SCHOOL

SUCCESVOL VERANDEREN

Hoe zorg je op school voor een speelplek voor kinderen met aanvaardbare risico’s? Wat is een ‘aanvaardbaar risico’, ‘risico­vol spelen’? Wat is wettelijk toegelaten? Zijn er praktijk­voorbeelden? Je ontdekt het op 29 april in Wetteren.

Experten leggen je op 3 juni tijdens het congres van het Schooloverstijgend Kwaliteitsnetwerk (SOK) uit hoe je een verandering op school succesvol aanpakt. De focus ligt niet zozeer op wát er verandert, maar op hóe je ermee omgaat.

teccp.eu/risicovol-spelen-op-school-ben-je-gek

PODCASTREEKS

onderwijskwaliteit.be

BOEK

MOSTERDPOD

ALLES KOMT GOED

Duik tijdens 4 podcasts in de veranderingen, vraagstukken en duurzaamheidsthema’s van 20 jaar MOS-werking. ‘Klimaat­ educatie’, het belang van ‘Leerlingenparticipatie’ en voordelen van ‘Vergroening van speelplaatsen en buiten leren’ kan je al beluisteren. In mei komt de ‘Terugblik/vooruitblik van MOS’ aan bod.

Wat is ‘goed’? Wat is ‘goed genoeg zijn’? Wie worstelt vandaag niet met deze vragen. Ex-journalist Laura Massoels vertelt in dit boek hoe zij op jonge leeftijd een angst ontwikkelde om ‘niet goed genoeg te zijn’ en de gevolgen ervan.

Over hoe ‘alles komt goed’ niet klopt en je elke dag groeit, herstelt en zelf kiest of alles goed wordt.

mosvlaanderen.be/20jaar

borgerhoff-lamberigts.be/boeken/alles-komt-goed

WIN! 5 x ‘Alles komt goed’. Waag je kans via klasse.be/win.

69

Advertentie

Klasse Magazine

Moet je weten

Tips voor je leerlingen

YOUCA ACTION DAY

BIJNA AFGESTUDEERD

secundair onderwijs

derde graad secundair onderwijs

Op 20 oktober 2022 engageren 15.000 scholieren zich om een dagje te werken. Hun loon, 55 euro, gaat naar projecten wereldwijd. Zo proeven leerlingen van de arbeidsmarkt én dragen ze bij aan een duurzame en rechtvaardige wereld.

Daag je leerlingen uit en schrijf je school in. youca.be/action-day-leerkrachten

Zeggen je leerlingen eind juni het schoolleven vaarwel?

VDAB zet hen op weg om te solliciteren en werk te vinden met online sollicitatietips, een beroepsoriëntatietest, de jobdatabank, een online game industrie en nog veel meer.

Jij ook? vdab.be/jongeren

MAART = JEUGDBOEKENMAAND algemeen

SAMEN STERK secundair onderwijs

Met het thema ‘Helden en schurken’ vindt elke leerling (3-15 jaar) wel een gepast boek over dappere/bange helden, superhelden en helden met wapens/woorden. Maar … geen held zonder schurk, vijand, pestkop of spoken in zijn hoofd.

Daag hen met de wedstrijd uit om een boodschap voor hun boekenheld/-schurk te verzinnen. jeugdboekenmaand.be/wedstrijd

Een verhaal, gevoelens en gedachten delen met anderen vraagt moed. Toch halen jongeren inspiratie uit ervaringen van anderen en voelen zich zo niet alleen met hun bekommernissen. Ook jouw leerlingen kunnen hun verhaal, foto, video kwijt bij WAT WAT, net als Sara, Oli en Floor. Elke inzending maakt kans op een uniek WAT WAT T-shirt. watwat.be/identiteit/deel-je-verhaal-en-verdien-een-wat-wat-t-shirt

WETENSCHAP ERVAREN algemeen

ACTIEDAG LEERLINGENRADEN secundair onderwijs

Leerlingen zijn nooit te jong om te experimenteren met wetenschap. Bij Technopolis vind je online videoreeksen die zin doen krijgen om STEM te studeren, proefjes, een gratis online escape game, een digitale quiz en nog veel meer voor in de klas of thuis. technopolis.be/nl/scholen/online-ervaren

71

Maximaal 6 leerlingen met begeleider ontmoeten in Antwerpen (25/4), Gent (26/4) of Brussel (29/4) andere leerlingen­ raden, leren van elkaar en volgen er workshops. Laat je inspireren en ga nadien als leerlingenraad aan de slag met de praktische tips en tools. scholierenkoepel.be/actiedagen

Advertentie

Klasse Magazine

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

02

Doorloper Ons kruiswoord­ raadsel is een wit blad, wachtend op oplossingen.

Een tip: de cijfers tussen de haakjes verklappen de lengte van de woorden.

03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

HORIZONTAAL

Het woord in de gele vakjes is je eerste stap richting een reischeque van 500 euro. Daarmee kan je een citytrip kiezen uit het volledige aanbod van Holidayline.

Surf vóór 2 mei 2022 naar klasse.be/win en waag je kans.

01. Mooi weer in maart (13) 02. Tijdperk (3) / Jongensnaam (3) / Fruit (4) / Brugse gracht (3) 03. Eerstkomend (afk., 2) / file (11) 04. Beletsel (3) / verschrikkelijke sneeuwman (4) / tv-formule (4) / Belgische rivier (2) 05. Senior (afk., 2) / maan van Jupiter (2) / Egyptische god (4) / kleur (5) 06. Poetsmiddel (13) 07. Regelbare afvoeropening (afk., 3) / meisjesnaam (2) / biseksueel (2) / tegenover (afk., 2) / zoogdier (4) 08. Algemeen Nederlands (afk., 2) / pilaartje (7) / noodlijdende (4) 09. Motorraces (2) / volksgroep (5) / bijwoord (2) / pijnkreet (2) / Bijbelse stad (2) 10. Nederlandse omroep (2) / vogellegsels (6) / boom (2) / kloosterorde (afk., 3) 11. Zoogdier (4) / Nederlandse omroep (4) / provinciehoofdstad (5) 12. Hij (2) / aanstrepen (7) / Romeinse rijk (afk., 2) / ajuin (2) 13. Bouwland (3) / kuststrook (6) / bivak (4)

73

VERTICAAL

01. Tactiek om te leren (13) 02. Soort veranda (5) / bewijzen (8) 03. Niet anders omschreven (afk., 3) / muzieknoot (2) / met tegenzin (2) / groot water (3) / eik (Engels, 3) 04. Kraan (3) / Jedi Master (4) / muzieknoot (2) / van Ierland (4) 05. Boom (3) / West-Vlaams dorp (4) / compleet (6) 06. Volgend jaar in dezelfde klas (13) 07. Oprijlaan (5) / mondstuk (3) / roem (3) / rondhout (2) 08. Nieuw (3) / kleine glaasjes alchohol (7) / idioot (3) 09. Fake (3) / mengen (8) / nummer 60 van Mendelejev (2) 10. Bijwoord (2) / brengt chocolade eieren (8) / woonschip (3) 11. Reis (4) / baarmoeder (6) / meisjesnaam (3) 12. Lekker Hasselts museum (13) 13. Deel van een ei (6) / voorzetsel (3) / vogel (4)

Klasse Magazine

COLOFON

BEROEPSGEHEIM

Klasse Magazine 027 – maart 2022 Magazine voor onderwijs in Vlaanderen, uitgegeven door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel Hoofdredacteur: Hans Vanderspikken Eindredactie Klasse Magazine: Bart De Wilde Vormgeving: Tim Sels Cover: Ellis Tolsma Klasse is een team. Werken samen aan dit project: Michel Aerts, Nele Beerens, Alexander Callewaert, Sabrina Claus, Tinne Deboes, Patrick De Busscher, Cherline De Maeght, Robin De Vries, Hannah El Idrissi, Sara Frederix, Lotte Kerremans, Leen Leemans, Peter Mulders, Ann Nevens, Julie Poignie, Mieke Santermans, Anne Siccard, Sander Teirlynck, Klara Tesseur, Bram Truyens, Toon Van de Putte, Sigrid Vandemaele, Femke Van De Pontseele, Sonja Van Droogenbroeck, Hanne Van Daele, Michel Van Laere, Simon Verbist en Berber Verpoest.

Klasse is een multimediaal communicatieproject dat onderwijsprofessionals, ouders en leerlingen versterkt en verbindt. Daarvoor gebruikt Klasse online kanalen, een magazine, acties en campagnes.

OVER JE ABONNEMENT Met Klasse Magazine willen we jou als leraar of onderwijsprofessional informeren, inspireren en versterken. Bedankt dat jij een abonnement nam! Daar horen enkele voorwaarden bij.

Klasse.be

Een individueel abonnement nemen op Klasse Magazine ­ Je kan je abonneren via klasse.be/abonnementen. Een abonnement kost 10 euro (vrij van btw) en loopt gedurende 4 opeenvolgende nummers, ongeacht op welk moment in het jaar het abonnement is ingegaan. Bpost bezorgt elk nummer bij je thuis. Een abonnement is niet opzegbaar gedurende deze termijn en je kan ook geen gedeeltelijk abonnement nemen. Woon je in het buitenland? Dan kost een abonnement 20 euro.

facebook.com/klasse twitter.com/klasse_be

Een abonnement nemen als school of organisatie ­ Als school of organisatie kan je voor meer abonnees gelijktijdig een bestelling plaatsen en betalen. Dat kan via secretariaat@klasse.be. De verantwoordelijke van de school geeft daarbij alle nodige gegevens door in het sjabloon dat Klasse ter beschikking stelt. Je kan ervoor kiezen om de nummers te laten leveren op de respectieve thuisadressen van de abonnees óf op het adres van de school. Bij levering op school worden alle nummers afzonderlijk naar de school verzonden, dus niet in één pakket. De school is verantwoordelijk voor de persoonlijke bezorging bij de abonnee.

instagram.com/klasse_be

Je abonnement verlengen ­ Je abonnement verlengen doe je telkens voor 4 opeenvolgende nummers. Als je niet kiest voor een abonnement dat automatisch hernieuwt, vind je bij het laatste nummer waar je recht op hebt een brief met alle nodige informatie om je abonnement te verlengen. Bij de overgang van een persoonlijk abonnement naar een abonnement dat wordt betaald door je school, neem je het best even contact op met secretariaat@klasse.be.

Reageren op een artikel of heb je nieuws voor de redactie?

02 553 96 86 of redactie@klasse.be.

Wanneer start je abonnement? ­ Een abonnement start pas zodra Klasse de betaling ontvangen heeft en geldt vanaf de verschijning van het eerstvolgende nummer. Abonnementen die betaald zijn nadat een nummer verschenen is, starten bij het daaropvolgende nummer en gelden voor 4 opeenvolgende nummers.

Een adreswijziging doorgeven? Of een vraag over je abonnement of Lerarenkaart? Mail secretariaat@klasse.be of bel 02 553 67 82.

Wat als een nummer verloren gaat? ­ Als abonnee ben je verantwoordelijk voor het bezorgen van je correcte adres wanneer je inschrijft op een abonnement. Bij een groepsabonnement met meerdere adressen is de organisatie die de bestelling plaatst verantwoordelijk. Wanneer er ondanks een correcte adressering toch een nummer verloren gaat tijdens de verzending, zal de redactie in de mate van het mogelijke dat nummer nazenden. Zijn er geen exemplaren van het betreffende nummer meer voorradig, dan verlengt Klasse je abonnement met 1 nummer.

Adreswijzigingen zijn op verantwoordelijkheid van de abonnee. Je kan ze bezorgen aan secretariaat@klasse.be of via je profiel op Klasse.be.

Wil je adverteren in Klasse Magazine, op onze website of nieuwsbrieven? 02 553 96 94 of publiciteit@klasse.be.

Acties en wedstrijden ­ Wanneer Klasse een speciale actie of een exclusief aanbod voor abonnees doet, geldt dit per abonneenummer.

Wanneer 1 abonnee verschillende exemplaren van Klasse ontvangt, geldt het aanbod slechts voor 1 abonnement.

Je Lerarenkaart ­ Abonnees die recht hebben op een Lerarenkaart én hun abonnement betaalden voor 1 november krijgen samen met het decembernummer van Klasse Magazine de Lerarenkaart voor het volgende kalenderjaar thuisbezorgd. Wanneer meerdere Lerarenkaarthouders op 1 adres wonen en slechts 1 van hen is abonnee, kan de abonnee bij het bestellen 1 extra Lerarenkaart koppelen aan het abonnement, voor andere inwonenden op hetzelfde adres. Zij krijgen dan ook de Lerarenkaart thuis bij het decembernummer. Het laten toesturen van meerdere Lerarenkaarten naar 1 abonneeadres is een gunst voor abonnees en geldt niet voor groepsabonnementen. Misbruik hiervan, vastgesteld op basis van onderzoek van de redactie of van klachten van benadeelde Lerarenkaart-houders, zorgt ervoor dat de abonnee geen Lerarenkaart meer krijgt toegestuurd.

Overname van artikels uit de publicaties van Klasse is geen probleem, als je de bron expliciet vermeldt. Foto’s en illustraties worden door het auteursrecht beschermd.

Verantwoordelijke uitgever: Ann Verhaegen, Departement Onderwijs en Vorming.

Lerarenkaart-houders die geen abonnee zijn, kunnen hun Lerarenkaart ophalen in hun lokale bibliotheek tot en met 31 juli. Welke dat is, kunnen ze nagaan op klasse.be/waarismijnlerarenkaart.

Je Lerarenkaart blijft geldig tot 31 december van het kalenderjaar dat op de kaart vermeld staat. Startende leraren die nieuw in dienst treden in het onderwijs, krijgen een proefnummer van Klasse Magazine én hun Lerarenkaart in de brievenbus. Afhankelijk van wanneer je in dienst treedt, krijg je dit proefnummer 2 à 4 maanden na je start.

Contactgegevens ­ Klasse beheert de gegevens van abonnees met de grootste zorg en houdt deze enkel bij voor eigen gebruik. Klasse kan de contactgegevens van abonnees gebruiken om hen te contacteren met informatie over hun abonnement of andere diensten van Klasse.

Privacy ­ Klasse hecht veel waarde aan de bescherming van persoonsgegevens en respecteert de privacy van abonnees. We gebruiken je gegevens voor beheer en betaling van je abonnement, communicatie over magazines en andere diensten van Klasse. Wanneer je een abonnement neemt, maken we ook een profiel voor je aan op Klasse.be, zodat je je abonnement ook zelf kan beheren. Dit betekent dat je als abonnee ook akkoord gaat met de gebruiksvoorwaarden van Klasse.be. Meer info kan je vinden in onze privacyverklaring.

Abonnementsvoorwaarden ­ Het intekenen op een abonnement houdt in dat je deze abonnementsvoorwaarden aanvaardt. Klasse kan indien nodig de abonnementsvoorwaarden wijzigen. Deze abonnementsvoorwaarden vernietigen en vervangen dan alle voorgaande abonnementsvoorwaarden.

is onderwijs en vorming

74

Advertentie

Klasse Magazine – driemaandelijks tijdschrift maart/april/mei 2022 Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Redactie Klasse – Koning Albert II­laan 15 – 1210 Brussel Afgiftekantoor Brussel X – P­004699

PB- PP B- 02164 BELGIE(N) - BELGIQUE

Buitenblad Niet alles haalt het magazine. Zoals deze inzichten tijdens een nagesprek of uitspraken die een beetje off topic zijn.

Te mooi om te laten liggen, want ze tonen hoeveel wattages onderwijsmensen dagelijks trappen.

Starter Meyke (p. 8): “Toen ik in januari even uitviel, bleef mijn vakgroep contact houden. ‘Alles oké met je? Kunnen we iets voor je doen?’ En nu nog zorgen ze voor me, spelen ze toetsen door en trappen ze op de rem als ik mezelf voorbij loop. Een fijne vakgroep is levensbelangrijk.”

Zij-instromer Randall (p. 8): “Leraar podium­ technieken? Altijd gedacht: mooie job, maar niets voor mij. Ik ben te creatief, weet te weinig over elektriciteit. Toen volgde een hartstilstand, een re­ validatie en de vraag van een oud­leraar: kom je bij ons werken? Niets mooier dan vertrouwen geven aan leerlingen en ze helpen groeien als mens en vakman.”

OKAN-leraar Marit (p. 28): “Een positieve nota in de agenda van een vijftienjarige na een onverwacht goede les? Hoe zijn ogen blonken als schoteltjes.

Sindsdien loopt het zoveel beter in de les. En heel af en toe eens minder. Het blijft natuurlijk een puber.”

Leraar Els (p. 38): “Ook na zeven jaar blijf ik kritisch voor mezelf als ik een uitstap minder plan omdat mijn energiepeil laag is. Maar elke avond tot 22 uur stressen op de leerplandoelen doe ik niet meer. Honderd filmpjes voor mijn leerlingen op YouTube zetten tijdens de lockdown, dat dan weer wel.”

Directeur Kristof (p. 50): “Of ik mijn L.O.­plunje aan de haak wilde hangen om directeur te wor­ den? Daar heb ik drie zomerweken lang van wakker gelegen. En dan tips en inzichten gesprokkeld bij ervaren collega’s. ‘Heb je een topteam? Doen, want dan sta je er niet alleen voor.’”

Leraar Elke (p. 56): “Onder de indruk van jonge­ ren? Jazeker. Hoe ze zich bij elke tegenslag, bij elke nieuwe maatregel die hun vrijheid inperkte erg flexibel opgesteld hebben. Ze tonen al twee jaar ontzettend veel veerkracht.”