NOVEMBER 2021
3
Feest bij de Romeinen
4
Opletten bij een vrachtwagen
9
Een mooi gedekte tafel
10
Björn maakt een film
EEN ONTBIJT OP SCHOOL
Danial (10) eet een appel
Nadia (11) en Amy (11) beleggen hun boterham met kaas
MAASTRICHT - Het was de week van het Nationaal Schoolontbijt. Leerlingen uit groep 7/8 van basisschool De Letterdoes ontbeten daarom samen op school.
Kimberley (11) en Amelia (11) pellen een ei
TEKST: RIANNE SIEBENGA / FOTO’S: PAUL VAN DER VEER
Mark (12): ‘We hebben ‘s ochtends het meeste energie nodig. Het is daarom belangrijk dat je ontbijt.’ Wasim (10): ‘Het is altijd leuk om met elkaar te eten.’ Amelia (11): ‘Ik eet 2 crackers, stukjes komkommer en een krentenbol.’
Bruin brood eten
Salha (12): ‘Ik eet bruin brood met kaas en komkommer. Ik eet ook een ei.’ Stefan (10) ‘Er zitten vezels in bruin brood. Die vezels geven je lichaam energie.’
niet het ijzer waar heel veel van gemaakt wordt zoals kranen en stoelpoten. Dit ijzer is nodig voor ons bloed. Het ijzer helpt het bloed om zuurstof naar alle delen van het lichaam te brengen.’ ‘Je wordt bleek, moe en duizelig als je niet genoeg ijzer in je lichaam hebt’, zegt Keano (11).
Zuivel en fruit
‘Er zitten minder vezels in wit brood. Wit brood geeft daarom minder energie’, vertelt Dean (10).
IJzer in de stroop
Beau-Lotte (12): ‘Er zit ijzer in de appelstroop.’ Juf Maud: ‘Dat is
Salha: ‘Yoghurt, melk, boter en kaas noemen we zuivel. Er zit calcium in zuivel. Calcium is goed voor je botten.’ Fem (10): ‘Ik eet yoghurt met appel. Er zitten vitaminen in appels en andere soorten fruit. Vitaminen zijn gezond.’
Wasim snijdt een appel
Prikbord
NOVEMBER 2021
:,11
(( 38==(/ %2(.-(
MOP OF EEN GOED HEB JIJ EEN LEUKE E RUBRIEK? MAIL RAADSEL VOOR DEZ JD NAAM EN JE LEEFTI DEZE MET JE VOOR JONG043.NL NAAR REDACTIE@
Alisha moet op school leren rekenen. De meester zegt: ‘Alisha, als ik vier eieren leg en jij legt er drie eieren bij. Hoeveel liggen er dan?’ Alisha denkt even na en zegt dan: ‘Nog steeds vier, want ik kan geen eieren leggen!’ Kenan (9)
t
b
p
o
n
t
k
a
a
s
f
b
o
r
a
ij
t
t
h
e
e
c
r
e
m o
t m u
e
s
l
i
h
u
h
a
o
e
h
o
n
i
n
g
o
i
a
t
d
y
o
g
h
u
r
t
c
t
v
e
k
r
e
n
t
e
n
b
o
l
e
n
c
r
a
c
k
e
r
s
p m r
c
r
o
i
s
s
a
n
t
a
c
o
r
n
f
l
a
k
e
s
l
o
h
a
g
e
l
s
l
a
g
t
k
u
n
a
p
i
n
d
a
k
a
a
s
t
j
a m k
o m m e
r
o m k
e m
ANTWOORD:
Milan en Tess testen de lichten van de auto. Tess: ‘Doen de koplampen het goed?’ Milan: ‘Ja, die branden.’ Tess: ‘En de achterlichten?’ Milan: ‘Ja hoor, die branden ook!’ Tess: ‘En de richtingaanwijzer?’ Milan: ‘Jawel, oh nee, ja toch, wacht ze doen het wel, ohh nee toch niet.. ’
brood chocopasta cornflakes crackers croissant fruit hagelslag ham havermout honing jam kaas
komkommer krentenbol melk muesli paté pindakaas thee tomaten yoghurt
HET ANTWOORD VAN DE WOORDZOEKER VAN OKTOBER IS: DUURZAME TOEKOMST
Met dank aan Carlijn Penders
De winnaar van oktober: Sebastiaan (10 jaar)
REGELS: DE WOORDEN VIND JE HORIZONTAAL, VERTICAAL EN DIAGONAAL. JE MAG LETTERS MEERDERE KEREN GEBRUIKEN. ALS JE DE OVERGEBLEVEN LETTERS IN DE JUISTE VOLGORDE ZET, KRIJG JE HET ANTWOORD. MAIL DIT ANTWOORD SAMEN MET JE VOORNAAM, LEEFTIJD EN HET TELEFOONNUMMER VAN JE OUDER(S) OF VERZORGER(S) (ZODAT WE CONTACT MET JE KUNNEN OPNEMEN ALS JE HEBT GEWONNEN) NAAR ANTWOORD@JONG043.NL. ALLEEN DE WINNAAR KRIJGT BERICHT.
WOORDZOEKERFABRIEK.NL
Sem (10) Zie je ‘ABC’? Dan wordt er een moeilijk woord uitgelegd.
Wat kun je wel serveren, maar niet eten? Een tennisbal
Wat zijn de kleren van een clown? Shanice (11)
HEB JIJ EEN TIP VOOR JONG043? REDACTIE@JONG043.NL
Een lolbroek en een grapjas JONG043 WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:
JONG043 – NOVEMBER 2021 JAARGANG 1 – EDITIE 9 OPLAGE – 7400 DE NIEUWE JONG043 VERSCHIJNT
DONDERDAG 9 DECEMBER!
OPRICHTER: RIANNE SIEBENGA FOTOGRAFEN: EUGENIE DUYNSTEE EN PAUL VAN DER VEER VORMGEVING: GITTA ORBONS WEBSITE: WWW.ISSUU.COM/JONG043
Regio
NOVEMBER 2021 De leerlingen dragen Romeinse kleren. Zo’n kledingstuk heet tuniek.
FEEST BIJ DE ROMEINEN VIJLEN – Basisschool Op de Top maakte in de week voor de herfstvakantie een reis door de tijd. Dat betekent dat alle lessen gingen over mensen die vroeger leefden. Groep 4 en 5 kregen les van Jodie van Romeins Museum de Thermen over feest vieren bij de Romeinen. De Romeinen waren 2000 jaar geleden de baas over een groot deel van Europa. TEKST: RIANNE SIEBENGA / FOTO’S: PAUL
Jasmin maakt broodjes
VAN DER VEER
Jodie: ‘Alle mensen vieren wel eens een feest. De Romeinen deden dat ook.’ Brent (8): ‘Wij doen altijd leuke dingen op een feest. We eten taart.’ ‘Wij versieren het huis. We nodigen veel mensen uit voor het feest’, zegt Jasmin (9). Liv (8): ‘Ik mag cadeautjes uitpakken op een feest.’ Jodie: ‘De Romeinen vierden vroeger het Saturnaliafeest. Dat is een soort Kerstfeest of Suikerfeest van de Romeinen. We doen allemaal activiteiten die met de Romeinen en het feest te maken hebben.’
Broodjes bakken
Jodie: ‘De Romeinen aten vaak brood bij hun warme eten. Ze aten dat ook op feesten.’ Lisa (7): ‘Ik maak broodjes voor het eten. Het zijn geen echte broodjes. Het zijn broodjes van klei.’ ‘Ik maak ze in de vorm van een vlecht’, zegt Jasmin.
Kruiden herkennen
Jodie: ‘Lekker eten hoort bij een feest. Kruiden maken eten vaak lekkerder.
Versieringen maken
De Romeinen gebruikten veel kruiden.’ De leerlingen kijken naar verschillende potjes met kruiden. Ze kunnen er ook aan ruiken. Ze vergelijken de kruiden met voorbeelden op de kaart. Ze kijken welke kruiden ze herkennen. Isabella (8): ‘Ik herken lavendel. Dat is paars.’ Nathan (7): ‘Die bruine stokjes zijn kaneel.’
Alles in kruiken
Liv: ‘We kleuren kruiken. De Romeinen hadden geen koelkasten. Ze bewaarden daarom hun eten en drinken in kruiken.’ Jasmin: ‘Kruiken werden ook gebruikt om water van de ene naar de andere plek te dragen.’
Claire (7): ‘Ik maak een mozaïek. Ik gebruik allemaal kleine stukjes gekleurd papier om iets te maken. Ik plak de stukjes papier op de tekening van een tempel. Zo wordt de tempel mooi versierd.’ ‘De Romeinen maakten mozaïeken om hun huis te versieren’, zegt Lisa. ‘De Romeinen gebruikten kleine gekleurde steentjes om mozaïeken te maken’, vertelt Jodie.
Cadeautjes kopen
Lotte (8): ‘We hebben een mandje met cadeautjes en een zakje met geld. We kunnen cadeautjes kopen en verkopen. Ik ben verkoopster.’ Siem (9): Ik koop een glazen flesje van Lotte.’ Fenna (8): Ik ben de verkoopster van onze groep.’ Anne (8): ‘Ik wil een ring van Fenna kopen.’
Lisa werkt aan haar mozaïek
Liv ruikt aan de kaneel
Lune (7) heeft een kruik ingekleurd
Bram en Siem kopen een glazen flesje van Lotte.
Sociaal
NOVEMBER 2021
DODE HOEKEN RONDOM EEN VRACHTWAGEN
De leerlingen staan in de dode hoek van de vrachtwagen. De chauffeur kan hen niet zien. (Eugenie Duynstee)
MAASTRICHT – Leerlingen van UWC Maastricht kregen verkeersles. Christian (9): ‘We leren hoe fietsers veilig kunnen oversteken als er een vrachtwagen is. TEKST: RIANNE SIEBENGA FOTO'S: EUGENIE
kan niet draaien. Milo zou dus door de vrachtwagen worden aangereden als hij rechts naast de vrachtwagen zou staan.’
Op de rotonde
Vrachtwagens hebben een paar dode hoeken. Dode hoeken zijn plekken waar de chauffeur niet kan zien of er iemand in de buurt van de vrachtwagen fietst of loopt. 1 dode hoek is aan de rechterkant van de vrachtwagen. Lucas (10): ‘De chauffeur zit links op de bestuurdersstoel. Hij kan daardoor de hoek aan de rechterkant van de vrachtwagen niet zien.’
Len: ‘We zien een ander filmpje van een verkeerssituatie. Milo fietst op een rotonde waar hij voorrang heeft. Er komt een vrachtwagen aan die naar rechts wil. Milo gaat rechtdoor.’ Christian: ‘Milo moet een vrachtwagen altijd voorrang geven op een rotonde. De chauffeur kan Milo niet heel goed zien als hij doorrijdt. De vrachtwagen is ook zo zwaar dat hij niet snel kan remmen.’
Bij een kruising
Op het zebrapad
DUYNSTEE EN RIANNE SIEBENGA.
De leerlingen krijgen een film met voorbeelden van verkeerssituaties te zien. Nora (9): ‘Een jongen, Milo, legt dingen uit over de dode hoek samen met de chauffeur van de vrachtwagen. Milo zit op de fiets.’ June (9): ‘Het eerste filmpje gaat over een kruising zonder fietspad. De vrachtwagen wil naar rechts. Milo komt aanfietsen. Hij moet minimaal 3 meter achter de vrachtwagen blijven. Hij moet rechtsachter de vrachtwagen staan als hij stilstaat. De chauffeur kan Milo dan nog goed zien.’ Len (9): ‘De vrachtwagen komt dichter bij de stoep als hij de bocht omgaat.’ Nora: ‘Het eerste deel van de truck kan draaien. Het achterste deel, de oplegger,
Len: ‘We bekijken nog een filmpje. Milo wil lopend een zebrapad oversteken. Er komt een vrachtwagen aan.’ June: ‘Milo moet stoppen voordat hij het zebrapad oversteekt. Hij kan oversteken als de vrachtwagen stopt. Hij weet dan dat de chauffeur hem heeft gezien.’ Nora: ‘Fietsers en voetgangers moeten voorrang krijgen bij rotondes en zebrapaden. Ze mogen het niet nemen.’
Vuistregel:
Zorg dat een vrachtwagen chauffeur
je kan zien. Blijf altijd op ruime afstand van de vrachtwagen. Stop 3 meter rechtsachter de vrachtwagen.
zijn. We merken ook welke plekken rondom een vrachtwagen niet goed te zien zijn door een chauffeur.’ Marqus (10): ‘Mensen die te dicht bij de vrachtwagen komen, kunnen we niet zien.’ Ariel (10): ‘Het zit lekker als je zo hoog boven het verkeer bent.’ Avery (10): ‘Je kijkt over alles heen.’ ‘Mensen beneden worden daardoor erg klein’, zegt Maria (10).
De leerlingen staan 3 meter achter en opzij van de vrachtwagen.
Christian met zijn capuchon op.
In de vrachtwagen
De leerlingen kijken ook in een vrachtwagen. Tom: ‘We bekijken hoe de spiegels werken in de vrachtwagen.’ Lucas: ‘We kunnen zien waar de mensen en de fietsers om de vrachtwagen heen
Len, Christian, June en Nora. (Rianne Siebenga)
Er zijn ook dode hoeken op de fiets. Christian: ‘Ik kan niet goed om me heen kijken als ik een capuchon op heb.’ Len: ‘Ik let niet op wat er om me heen gebeurt als ik op mijn telefoon kijk.’
Sociaal
NOVEMBER 2021
HET BIBIHUIS Bayani en Joy met Soof de hond
MAASTRICHT – Bayani (12), Fay (10), Joy (11), Maddox (11) en Shauna (8) wonen in het Bibihuis. Maddox: ‘Het Bibihuis is een huis voor kinderen die niet bij hun ouders kunnen wonen.' TEKST EN FOTO’S: RIANNE SIEBENGA
Joy: ‘We wonen meestal met 6 kinderen in het huis. In het huis wonen ook een hond en 3 katten. Ieder kind heeft meestal een eigen slaapkamer.’ ‘Shauna en ik delen een slaapkamer’, zegt Fay. Bayani: ‘Sommige kinderen wonen hier al bijna hun hele leven. Andere kinderen wonen hier nog maar een paar maanden.’
Marty woont in huis
Fay: ‘Marty zorgt voor ons. Zij woont bij ons in huis.’ Marty: ‘Alle ouders houden van hun kinderen. Sommige ouders hebben veel zorgen en problemen. Ze vinden het dan moeilijk goed voor hun kinderen te zorgen. Kinderen kunnen dan naar het Bibihuis komen. Sommige kinderen blijven lang. Andere kinderen korter.’ Joy met een paard
Joy en Bayani op het hek bij de paarden
Samen in het huis
Bayani: ‘Marty kookt eten. Ze helpt ons bij het douchen.’ ‘Ze praat met ons als we het moeilijk hebben. Ze troost ons’, zegt Maddox ‘Wij helpen ook wel mee in het huis. Ik ga vanavond spaghetti helpen koken’, vertelt Bayani. Maddox: ‘We geven de dieren eten. Marty vindt het belangrijk dat we onze kamer opruimen.’
Joy: ‘We hebben op maandag therapiedag. We praten dan met een therapeut.’ Maddox: ‘De therapeut helpt mij om anderen te leren vertrouwen. Ik was een keer bij de therapeut. Ik moest toen een blinddoek voor doen. De therapeut liep met mij door de gang. Ik moest erop vertrouwen dat de therapeut mij de goede weg zou wijzen.’
Naar school
Bij de paarden
Bayani: ‘We gaan allemaal naar verschillende scholen. Ik ga daarom met de Bibibus naar school. Dat is de bus van het huis. Anderen gaan met de taxi.’ Joy: ‘Ik ben de enige die dicht bij het Bibihuis op school zit. Ik kan daarom met de fiets.’
Na schooltijd
Joy en Bayani bij de Bibibus
Marty: ‘Er zijn vaak sporttrainingen na schooltijd. Sommige kinderen gaan 1 keer in de week bij hun ouders op bezoek. Op zaterdag komt er vaak een ouder van 1 van de kinderen op bezoek.’
Joy: ‘We rijden allemaal paard op dinsdag. Er staan paarden in de buurt van het Bibihuis waar we op kunnen rijden.’ Shauna: ‘Ik heb 4 favoriete paarden. Ze zijn allemaal lief.’ Bayani: ‘Ik leer goed rechtop te zitten bij het paardrijden. Rechtop zitten helpt om te ontspannen. Ik hoef dan niet over moeilijke dingen na te denken.’ Joy: ‘We kunnen tijdens het rijden ook praten met de paardrijlerares over dingen die we moeilijk vinden. Dat helpt ons om te gaan met die moeilijke dingen.’
Natuur
NOVEMBER 2021 Vita legt de takken van de dennenboom bij de goede boomstronk.
Vita laat de diertjes zien die ze gevonden heeft. Ze legt ze daarna weer terug bij de boomstronk.
Robyn met een appel uit de kasteeltuin.
NATUUR IN DE TUIN VAN EEN KASTEEL VALKENBURG – Er is van alles te beleven en te ontdekken in kasteeltuin Oud-Valkenburg. IVN Valkenburg verzorgt de tuin. Robyn (10) en Vita (6) brachten er een bezoek.
Een boomstronk met een naaktslak en paddenstoelen.
Een schutkleur
TEKST EN FOTO’S: RIANNE SIEBENGA
Veel slakken en andere kleine diertjes zijn bruin of grijs. ‘De slakken en kleine diertjes hebben een schutkleur. Die kleur zorgt ervoor dat andere dieren ze niet zo snel zien. Ze worden dan minder snel opgegeten’, vertelt Robyn.
Er zijn veel verschillende bomen in het Heuvelland. De bomen zijn te herkennen aan de schors van de stam, aan de bladeren en aan de vruchtjes.
De dennenboom en de lariks
Vita: ‘Ik herken de dennenboom aan de kleur van de stam. Die is donkerbruin. Er staat ook zo’n boom in de tuin van onze buren. De takjes die erbij horen zijn die met de stekeltjes. Die heten naalden. De vruchten die erbij horen zijn de dennenappels.’ Margriet van het IVN: ‘De lariks lijkt een beetje op een dennenboom. Hij heeft ook naalden. Dat zijn er telkens 2 bij elkaar. De takjes van de lariks zijn te herkennen omdat ze lijken op de schors van de boom. Ze hebben een soort schubben.’
Onder de boomstronk
Bomen en struiken in het bos gaan op een dag dood. Ze moeten dan opgeruimd worden. Vita: ‘Paddenstoelen en kleine beestjes ruimen de bomen op.’ Petra van het IVN, Vita en Robyn kijken naar de kleine beestjes onder een boomstronk. Vita: ‘Ik zie naaktslakken. Dat zijn slakken zonder huisje.’ Robyn: ‘Ik zie pissebedden en wormen. Ik zie ook een beest met heel veel poten. Het lijkt een duizendpoot.’ Petra: ‘Hij heeft nog meer poten dan een duizendpoot. Het is een miljoenpoot.’
Verschillen tussen een duizendpoot
De giftige berenklauw
Robyn komt vaak in de kasteeltuin. Ze laat een veldje met giftige planten zien. Robyn: ‘Er is berenklauw. Die heeft grote bladeren die lijken op een klauw. Het is niet goed om berenklauw aan te raken. Je huid kan dan gaan irriteren en ontsteken als de zon erop schijnt.’
Giftig en nuttig
Robyn: ‘Wolfskers is ook giftig. De plant heeft zwarte besjes. Je moet de plant niet eten of aanraken. Je kunt er dood van gaan.’ Wolfskers is niet alleen giftig. Het zit in hele kleine beetjes ook in medicijnen. De oogarts gebruikt het bijvoorbeeld. De oogarts druppelt een vloeistof met een heel klein beetje wolfskers in de ogen van mensen om hun ogen beter te kunnen bekijken. Wolfskers is dus ook nuttig.
Foto: Mick E. Talbot
Foto: David Cook
en een miljoenpoot Duizendpoot Miljoenpoot Is dunner
Is dikker
De stukjes van het lijf zijn goed te zien
Lijf lijkt een geheel
Eet beestjes
Eet planten
Beweegt snel
Beweegt langzaam
Duizendpoot
Miljoenpoot
Geschiedenis
NOVEMBER 2021
DE GESCHIEDENIS VAN ALETTA JACOBS
BUNDE – Leerlingen van groep 7/8 van basisschool Franciscus hebben in groepjes kranten gemaakt over Aletta Jacobs. Bram (10): ‘Aletta Jacobs was de eerste vrouwelijke dokter in Nederland. Ze leefde van 1854 – 1929.’ TEKST: RIANNE SIEBENGA / FOTO’S: PAUL
VAN DER VEER
UNIVERSITEIT:
Plek waar je vanaf 18 jaar kunt leren om bijvoorbeeld dokter, rechter of onderzoeker te worden.
Lizzy, Lonne, Evy, Emma en Bram met hun kranten over Aletta Jacobs
Bram: ‘Aletta Jacobs wilde heel graag dokter worden. Ze moest daarvoor studeren. Vrouwen mochten vroeger alleen niet studeren. Aletta heeft toen geprotesteerd bij de minister. Ze mocht uiteindelijk toch naar de universiteit. Ze kon daar voor dokter studeren.’
Lizzy en Lonne
ORGANEN:
delen van het lichaam met een eigen taak. Bijvoorbeeld het hart of de maag.
Een boek over het lichaam van een vrouw
Lonne (11): ‘Het was belangrijk dat Aletta een vrouwelijke dokter was. Mannelijke dokters kenden het mannenlichaam veel beter dan het vrouwenlichaam.’ ‘Aletta heeft een boek geschreven over het vrouwenlichaam. Dat had nog niemand gedaan. Het heet ‘De vrouw. Haar bouw en inwendige organen’. Het gaat over hoe de vrouw er van binnen uit ziet’, vertelt Emma (10).
Gratis spreekuur
Lizzy (10): ‘Aletta begon een eigen huisartsen praktijk in Amsterdam. Veel vrouwen kwamen daar naar toe. De vrouwen vonden dat Aletta hun ziekte beter begreep dan mannelijke dokters. Ze gaf daar ook 2 keer per week een gratis spreekuur.’ ‘Arme mensen konden dan met de dokter praten. Ze hoefden daarvoor niet te betalen’, legt Bram uit.
Vrouwen willen stemmen
Aletta was niet alleen dokter. Ze hield zich ook bezig met politiek. Lizzy: ‘Aletta wilde dat er kiesrecht voor vrouwen kwam. Dat betekende dat vrouwen ook mogen kiezen wie voor Nederland de regels maakt. Dat kiezen heet stemmen. Vrouwen mochten in Aletta’s tijd nog niet stemmen, alleen mannen mochten dat.' Emma: ‘Aletta heeft heel veel gedaan om te zorgen dat het kiesrecht er kwam.’ Aletta heeft bijvoorbeeld brieven geschreven aan de
POLITIEK:
regering. Ze liet heel veel mensen op straat bij elkaar komen die allemaal voor vrouwenkiesrecht waren. Dat heet een demonstratie. Het kiesrecht voor vrouwen kwam er in 1919. ‘Aletta vond dat iedereen gelijkwaardig was’, zegt Lonne. Evy (10): ‘Dat betekent dat mannen niet meer zijn dan vrouwen.’
Werkende vrouwen
Evy: ‘Aletta heeft ervoor gezorgd dat vrouwen konden gaan studeren.’ Emma: ‘Wij zitten hier met 4 meisjes. Wij willen allemaal gaan studeren. Stel je voor dat dat niet zou kunnen.’ Lonne: ‘Vrouwen moesten vroeger het huishouden doen. Ze deden geen ander werk.’ Lizzy: ‘Ze moesten afwassen, koken, stofzuigen en de was doen. Wij willen ook werken.’ Bram: ‘Het zou een beetje saai zijn als er geen meisjes op school zouden zijn. Ik denk ook dat vrouwen soms andere ideeën hebben dan mannen. Dingen zouden anders gaan op het werk als er alleen maar mannen waren.’
Het maken van regels voor een land. Het gaat ook over wie die regels mag maken en wie er op let dat het geen slechte regels zijn. REGERING:
Ministers die de regels voor een land maken
De krant van Evy en Emma
NOVEMBER 2021
Cultuur
EEN BLOKFLUITLES
De leerlingen spelen het liedje
EYS – Harmonie Sint Agatha laat de leerlingen van groep 4 van basisschool Klavertje Vier kennismaken met muziek. Ze leren blokfluit spelen. TEKST: RIANNE SIEBENGA / FOTO’S: EUGENIE DUYNSTEE Cato (8): ‘Ik maak geluid met de blokfluit door op het mondstuk te blazen. Dat is de bovenkant van de blokfluit.’ Floor (7): ‘Mijn lippen mogen het mondstuk maar een heel klein beetje raken. Ik kan niet goed blazen als ik mijn lippen om het mondstuk knijp.’ Kasper (6): ‘Ik moet zacht blazen. De blokfluit gaat piepen als ik hard blaas.’
Gaatjes in de blokfluit
Floor: ‘Een blokfluit heeft gaatjes. 1 gat zit aan de achterkant. Ik leg daar altijd mijn linkerduim op.’ ‘We moeten die gaatjes dicht doen om verschillende noten te maken. Onze vingers zijn nog een beetje klein voor de gaatjes. Deze blokfluit voor kinderen heeft klepjes op de gaatjes. De gaatjes gaan zo makkelijk dicht’, legt Charlotte (7) uit.
Een liedje
Emmeline (6): ‘We kunnen 3 noten spelen. Dat zijn de noten B, A, G. Ik doe 1 klepje dicht voor de B-noot, 2 voor de A-noot en 3 voor de G-noot. De A-noot klinkt daardoor lager dan de B-noot. De G-noot klinkt weer lager dan de A-noot. We hebben vandaag ons eerste liedje gespeeld met deze noten.’ ‘Het liedje heeft langere en kortere noten. Een kwartnoot duurt 1 tel en een halve noot duurt 2 tellen’, zegt Kasper. Emmeline: ‘Ik tel met de muziek mee in mijn hoofd. Ik weet dan hoe lang de noot duurt.’ ‘Ik tel mee door met mijn voet te tikken’, zegt Charlotte. Een blokfluit met klepjes
DANSEN OP SCHOOL MAASTRICHT – De leerlingen van groep 5 van basisschool Wyck krijgen dansles van Toon je Talent. Ze dansen op verschillende soorten muziek. TEKST: RIANNE SIEBENGA / FOTO’S: EUGENIE DUYNSTEE
De leerlingen maken een beweging. Roggë staat vooraan in het midden.
Alyssa (8): ‘We klappen eerst mee met een nieuw liedje. We klappen snel als het liedje snel is. We klappen langzaam als het liedje langzaam is.’ Roggë (8): ‘We proberen zo het ritme te voelen. Dat moeten we onthouden voor het dansen.’
Verschillende danssoorten
Asmae (7): ‘Ik vind het leuk dat we heel veel verschillende bewegingen leren. We leren die ook bij verschillende soorten muziek. Moderne dans is vaak rustig.’ Roggë: ‘Ik gebruik mijn voeten veel bij hiphop. Ik maak veel bewegingen met mijn handen bij jazzdans.’
De passen leren
Roggë: ‘De dansjuf doet eerst de bewegingen voor. We doen ze dan na.’ Asmae: ‘We oefenen ze daarna op muziek met de juf.’ Alyssa: ‘We herhalen de bewegingen steeds met de dansjuf. De dansjuf helpt ons niet meer als het goed gaat. We kunnen nu zelf de bewegingen op de muziek maken.’
Een eigen dans
Alyssa doet haar dans
Asmae oefent haar dans
Roggë: ‘Vandaag mogen we met een groepje een eigen dans maken. We kiezen 3 bewegingen die we geleerd hebben. We kiezen nog 1 andere beweging.’ Asmae: ‘Ik vind het leuk om jazz-hands te maken. Ik kruis mijn handen voor mijn borst. Ik spreid mijn armen en mijn vingers dan naar de zijkant.’
Partner Cultuur
NOVEMBER 2021
HET MAKKELIJK LEZEN PLEIN
EIJSDEN – Het makkelijk lezen plein is een plein met boeken voor kinderen die lezen moeilijk vinden. Het plein staat in veel bibliotheken. TEKST EN FOTO’S: RIANNE SIEBENGA
De boeken op het plein zijn leuk om te lezen. De meeste boeken hebben veel plaatjes en woorden die niet te moeilijk zijn.
Goed te zien
De meeste boeken in de bibliotheek staan met hun rug naar de kijker toe. Je moet je hoofd scheef houden om de titel te kunnen lezen. De boeken op het makkelijk lezen plein staan allemaal met de voorkant naar de kijker toe.
Het makkelijk lezen plein in Eijsden
Je kunt zo makkelijk de titel van het boek bekijken.
De 5-vingertest
Het is soms lastig om te weten of een boek te moeilijk is om te lezen. Je kunt dan de 5-vingertest doen. Die gaat zo: 1. Lees een bladzijde uit het lijkt. 2. Tel de woorden die je niet op je vingers. 3. Minder dan 5 woorden? Je gaan lezen. 4. Meer dan 5 woorden? Kies en doe de test nog eens.
boek dat je leuk EEN LINK:
kent kunt het boek een ander boek
uw bieb Wil je weten of jo plein heeft? en lez ook een makkelijk n! ke kij ns Ga ee
2 boeken van het plein. Ubie moet leeg. Schrijver: Chris Vegter.
David en Ali hebben een link van een computer bedrijf in Ubie de robot gezet. Ubi kan nu heel veel. Het bedrijf vindt dat niet goed. Ze willen dat David en Ali de link weghalen. Ubie wordt dan een pop. Wat gaan David en Ali doen?
De naam van een website waar je op kunt klikken. Je komt dat vanzelf bij de website of het programma op de website
De tovenaar van Oz. Schrijver: Geronimo Stilton
Dorothy komt in het land van Oz terecht. Ze ontmoet de Vogelverschrikker, de Blikken Houthakker en de Laffe Leeuw. Ze moeten van de tovenaar van Oz de heks uit het Westen verslaan. Dat doen ze samen. Maar wie is eigenlijk die tovenaar van Oz?
www.centreceramique.nl www.bibliotheekgulpen-wittem.nl www.heuvellandbibliotheken.nl www.bibliotheekmeerssen.nl
EEN MOOI GEDEKTE TAFEL MAASTRICHT – In het Bonnefanten kun je allemaal kunstwerken bekijken. Het Bonnefanten heeft veel zilveren servies. Mirre (9) en Yfke (9) dekken een tafel met allemaal glimmende voorwerpen. TEKST: RIANNE SIEBENGA / FOTO’S: EUGENIE DUYNSTEE
Wat heb je nodig
Stap 1:
Yfke: ‘We leggen een mooi tafelkleed op tafel. We zetten ook een vaas met bloemen op tafel.’
– Een tafelkleed – Glimmende of kleurige versieringen zoals kettingen voor de kerstboom – Glimmertjes (pailletjes) – Borden – Bestek – Glazen – Kaarsenstandaards De zilveren koffiekan op de foto is tussen 1770 en 1772 gemaakt in Maastricht. Hij is gemaakt door Jacobus Nutten, een zilversmid. Rijke mensen gebruikten vroeger graag zilveren voorwerpen om de tafel mee te dekken.
Stap 3:
Stap 2: Jacobus Nutten, Koffiekan, 1770-1772, ©fotografie Peter Cox/ Bonnefanten – credits eigenaar: Collectie Bonnefanten, langdurig bruikleen Stichting Bonhomme Tielens
Mirre: ‘Ik gebruik een zilverkleurige ketting voor de kerstboom. Ik leg die ketting over de tafel heen.’
‘We zetten de borden op tafel. We versieren de rand van de borden met zilverkleurige glimmertjes. Die glimmertjes moeten van de borden af als we gaan eten. Ze moeten niet in het eten terechtkomen.’ Mirre: ‘We leggen ook glimmertjes om de borden heen.’
Stap 4:
Mirre: ‘We leggen het bestek bij de borden. We zetten glazen neer. We zetten ook zilverkleurige kaarsenstandaards op tafel.’
NOVEMBER 2021
Partner Cultuur
Het Geheim van de Rattenkoning
KLUWEN:
Dingen die rommelig in elkaar vast zitten. Het is moeilijk om een kluwen nog uit elkaar te halen. WAARSCHIJNLIJK:
We denken dat het zo is, maar we weten het niet helemaal zeker ZELDZAAM:
Iets dat niet vaak voorkomt. Een rattenkoning
MAASTRICHT – Iedereen zit wel eens met zichzelf in de knoop. Dat betekent dat we niet zo goed weten hoe we een probleem moeten oplossen. We vinden gelukkig meestal wel een oplossing voor ons probleem. Mensen kunnen zichzelf niet met hun lichaam in een knoop leggen. Mensen kunnen ook niet samen in een knoop terecht komen. Zwarte ratten komen wel eens echt in de knoop. Ze kunnen daar zelfs dood aan gaan. TEKST: PAUL BEUK EN RIANNE SIEBENGA
Staarten in de knoop
De staarten van jonge zwarte ratten raken soms in de knoop als ze in hun nest zitten. We weten niet precies hoe vaak dat gebeurt. Mensen vinden heel soms een kluwen dode, jonge ratten. Het zijn meestal minder dan 10 ratten. Er is in Duitsland 1 keer een kluwen van
wel 30 ratten gevonden. Zo’n kluwen ratten wordt een rattenkoning genoemd. Het woord rattenkoning komt waarschijnlijk van het Franse woord voor wiel van ratten.
De rattenkoning van Maastricht
Er zijn in Nederland vroeger 2 rattenkoningen gevonden. De rattenkoning van Rucphen ligt in het Naturalis museum in Leiden. Maastricht heeft ook een rattenkoning. Hij heeft 7 ratten. De rattenkoning van Maastricht is te bekijken in het Natuurhistorisch Museum in Maastricht. De kans dat er in Nederland nog een nieuwe rattenkoning gevonden wordt, is niet zo groot. De zwarte rat is in Nederland zeldzaam, omdat mensen veel ratten gedood hebben.
Wil je de rattenkoning in het echt zien? Kom dan naar het Natuurhistorisch Museum.
www.nhmmaastricht.nl
Björn maakt een stop-motion video
De kop van de kat. De kop ligt op het storyboard
MAASTRICHT – Björn (12) maakt bij Lumière Cinema een stop-motion video. Björn: ‘Stop-motion video is een filmpje waarbij je heel veel foto’s achter elkaar zet om een film te maken. TEKST EN FOTO’S: RIANNE SIEBENGA
STUDIO:
Ruimte of gebouw waar opnames worden gemaakt voor muziek, televisie of films.
Björn: ‘Ik maak eerst een storyboard. Dat is een stripverhaal van de film die ik wil maken. Mijn verhaal gaat over een kat die opeens kan praten.’ Yves van Lumière: ‘Een storyboard helpt de filmmakers om te weten wat ze moeten doen.’ Björn
Alles zelf maken
Björn: ‘Ik moet alles wat ik in de film gebruik maken. Ik maak een kat van klei. Ik maak ook een mannetje van klei. De man gaat met de kat naar het ziekenhuis om te kijken wat er aan de hand is met de kat. Ik maak daarom de voorkant van een ziekenhuis van papier. Er is geen geluid in de film. Ik maak tekstballonnen met wat er gezegd wordt.’
Björn maakt een foto van de man en de kat die naar het ziekenhuis lopen.
De opnames Björn en Yves maken de film. Björn: ‘Yves zet de kat en het mannetje neer in de mini-studio. Ik maak een foto. Yves schuift de kat en het mannetje een klein eindje op. Ik maak weer een foto. We maken zo van alle stappen uit de film foto’s.’ Yves: ‘We maken 12 foto’s voor elk seconde van de film. We laten de computer een filmpje maken van de foto’s. De foto’s zijn nu een verhaal geworden.’
Maastricht & Heuvelland
NOVEMBER 2021
Vreemden op sociale media
Alex (11):
‘Ik game wel eens in een team met onbekenden. Die onbekenden doen soms een vriendschapsverzoek. Ik word geen vrienden met ze. Ik ken deze mensen niet. Ik kan ze niet vertrouwen.’
Jesse (10):
‘Ik ben wel eens per ongeluk in de groeps-chat van de klas van mijn zus gekomen op Teams. Ik ben er heel snel weer uit gegaan. Bij het gamen voegen mensen mij wel eens toe. Ik verwijder die persoon dan meteen.’
MHEER – Op sociale media kunnen allerlei mensen je volgen of vriendschapsverzoeken doen. Hoe ga jij om met vreemden op sociale media? TEKST EN FOTO’S: RIANNE SIEBENGA
Koen (11):
‘Ik heb op TikTok en Instagram een privéaccount. Mensen die mij willen volgen moeten dat aan mij vragen. Mensen die ik niet ken, accepteer ik niet.’
Chloé:
‘Een onbekende ging mij volgen op Snapchat. Ik heb de naam toen aan mijn ouders laten zien. Het was iemand die zij kenden.’
Nina (11):
Hoe ga jij om met vreemden op sociale media?
Lise (10):
‘Onbekende kinderen hebben mij een keer toegevoegd aan hun groep op Teams. Ik kon er niet zelf uit. Dat was vervelend. Mijn moeder heeft die kinderen toen een bericht gestuurd. Het hield daarna op.’
WIN EEN PUZZELBOEKJE
‘Ik heb op Instagram wel eens meegedaan met een actie om iets te winnen bij een bepaald account. Ik kreeg toen een bericht van een account met dezelfde naam. Het bericht zei dat ik een link moest openen. Ik vertrouwde dat niet en heb nee gezegd. Het account stuurde me daarna berichten in een andere taal.’
Welk feest vierden de Romeinen? PAGINA 3
Welk vervoersmiddel heeft een dode hoek? PAGINA 4 Wat voor dag hebben de kinderen van het Bibihuis op maandag? PAGINA 5 Welke plant heeft bladeren die lijken op een klauw? PAGINA 6
Aletta Jacobs heeft ervoor gezorgd dat vrouwen kunnen gaan ... PAGINA 7
10
De oplossing van de nieuwspuzzel van oktober
ANTWOORD@JONG043.NL
is:
kinderafdeling De winnaar is
Ella (9 jaar)
Welk muziekinstrument bespelen de leerlingen van Klavertje Vier? PAGINA 8
Welk plein staat er in veel bibliotheken? PAGINA 9
Wat was Jacobus Nutten? PAGINA 9
Wat heeft Koen op TikTok en Instagram? PAGINA 11
10 Wat leren Luna
en Sylvie om iemand op de grond te krijgen? PAGINA 12
NOVEMBER 2021
Partner – hobbies Los het raadsel op en win kaartjes voor 4 personen voor het Discovery Museum!
aastricht UMC+
Water sparen
We gebruiken ongeveer 130 liter water per persoon per dag. Vooral met douchen gebruiken we veel water. Je kunt water besparen door korter te douchen. Los de volgende sommen op en win kaartjes voor het Discovery Museum! Informatie: Je gebruikt ongeveer 70 liter water als je 8 minuten doucht.
1.
2.
e familie Vogels houdt van douchen. D Moeder Lena doucht elke dag 10 minuten. Vader Alex doucht elke dag 6 minuten. De 3 kinderen douchen elk 8 minuten. Vraag: Hoeveel liter water gebruikt het gezin per dag door te douchen?
e hele familie Vogels gaat korter douchen. D De ouders douchen allebei 2 minuten korter. De kinderen allemaal 1 minuut. Vragen: a. H oeveel liter water gebruiken ze nu nog per dag? b. Hoeveel water besparen ze elke dag?
Wil je meer weten over drinkwater? Kijk op www.watermakerslimburg.nl
Stuur de antwoorden samen met je naam, leeftijd en telefoonnummer van je ouders naar antwoord@jong043.nl. Je krijgt alleen bericht als je een prijs gewonnen hebt.
Bij judo leer je jezelf verdedigen
Sylvie en Luna bij de andere judoka’s van de club
MAASTRICHT – Luna (12) en Sylvie (12) zitten op judo bij Judoclub Daalhof. Luna: ‘Judo is een sport waarbij jezelf verdedigt in een gevecht.' TEKST EN FOTO’S: RIANNE SIEBENGA
Sylvie en Luna pakken elkaar vast. De blauwe band laat zien hoe ver ze zijn met judo. Het gaat van licht naar donker. Wit is voor beginners en zwart voor de besten.
JUDOKA:
Iemand die judoot TECHNIEK:
Manier om iets te doen
Luna: ‘Ik was vroeger verlegen en best wel bang. Ik ben nu veel zelfverzekerder. Ik moet mezelf verdedigen als ik judo met iemand anders. Ik leer ook technieken om mezelf te verdedigen. Dat heeft mij geholpen om minder onzeker te worden.’
Het doel van judo
Sylvie: ‘Je speelt een wedstrijd met 1 tegenstander. Het doel is de ander op de grond te laten komen en in een houdgreep te krijgen.’ ‘Ik houd iemand zo vast dat
ze niet meer los kunnen komen bij een houdgreep. Ik moet mezelf verdedigen om te zorgen dat de tegenstander me niet op de grond werpt’, legt Luna uit.
Elkaar werpen
Luna: ‘We leren verschillende worpen om iemand op de grond te krijgen. Ik kan met mijn benen of mijn armen een worp beginnen. Ik gebruik mijn hele lichaam om iemand te werpen.’ Sylvie: ‘We leren ook verschillende houdgrepen.’
De eerste wedstrijd
Luna: ‘Wij hebben meegedaan aan het Limburgs Kampioenschap.’ ‘We werden eerst gewogen. Gewicht en leeftijd bepalen tegen wie ik moet vechten. Iemand die veel zwaarder is dan ik kan mij gemakkelijk werpen. Dat is niet eerlijk’, vertelt Sylvie. Luna: ‘Het was onze eerste wedstrijd. We deden mee om te oefenen met wedstrijden. We leren zo om te gaan met onbekende tegenstanders.’