Sessi e 5 COMPASSIEVOL OMGAAN MET ANDEREN; Ook wanneer we mindfulness en compassie beoefenen terwijl we helemaal alleen zijn, werken we aan relaties. We kijken niet alleen naar de inhoud van onze geest, maar ook naar onze relatie tot die inhoud en tot die gedachten en gevoelens als mentaal of emotioneel verschijnsel. Naar hoe we ons erbij voelen, fysiek en emotioneel, naar hoe we dat beoordelen, en naar onze neigingen die daarbij opkomen. Voelen we voorkeur of afkeer, liefdevolle betrokkenheid of boze weerstand? Vanuit onze ervaring met anderen ontwikkelen we al heel jong een besef van een zelf. Waren we nooit een ander tegengekomen, dan bestond er mogelijk ook geen zelf. We maken mentale plaatjes van ons zelf en anderen die niet vast staan, maar met de tijd kunnen veranderen. Via ons taalen voorstellingsvermogen en de vele mogelijkheden van communiceren zijn de mentale beelden van onszelf en anderen, en de onderlinge relaties daartussen, steeds talrijker en complexer geworden. Ook al denken we vaak aan onszelf als één ‘zelf’, we bestaan uit vele ‘zelven’, delen van onszelf die in relatie tot elkaar en tot anderen staan en waar we ons mee identificeren Vanuit welk ‘zelf’ kijken we naar welk ander ‘zelf’’? Kijken we vanuit een kritisch zelf, een onverschillig zelf, een liefdevol zelf? Kijken we naar een falend zelf, een saai zelf, een succesvol zelf? De kwaliteit van de relatie verandert met het deel van waaruit we kijken en het deel waarnaar gekeken wordt. En onze emoties en gedachten deinen mee in dit proces. Bij mindfulness beoefening leren we vanuit ‘bewust-zijn’ zelf te kijken, vanuit het perspectief van de ‘neutrale waarnemer’, al kunnen we daar ook weer gemakkelijk een concept of ‘zelf’ van maken. Misschien roept deze visie gevoelens van verwarring en bedreiging op: wie zijn we dan eigenlijk nog? Alleen maar bewustzijn, alleen blanco opmerkzaamheid, die zelf onzichtbaar is? Dat is een begrijpelijke reactie vanuit ons gevaarsysteem, dat ongetwijfeld in actie komt wanneer we vastzitten in de overtuiging dat we ons psychologische zelf, datgene waar we ons op dat moment mee identificeren, ons ‘ego’, met hand en tand moeten verdedigen. Alsof het om een fysieke dreiging zou gaan. Maar daar gaat het niet om. Deze visie wil ons alleen maar bevrijden van de illusie dat het ego, ons ‘zelf’, een vaststaand gegeven is, en van de irrationele angst dat we ernstig gevaar lopen wanneer we ons ego kwijt raken. Het ego heeft geen substantie zoals ons lichaam dat heeft. We ‘hebben’ dan ook geen ego zoals we een lichaam hebben. We ‘construeren’, bouwen, een ego, en zoals andere mentale bouwsels is het vergankelijk en vluchtig. Een nuttig hulpmiddel zolang we er wijs gebruik van maken, maar een sta-in-de-weg wanneer we ons er te zeer aan vastklampen. Vaak is het voor een gezonde overleving belangrijker dat we het juist weer los kunnen laten. Een verhaal kan dit misschien duidelijk maken.
87
Rebalance Academy