Bouwen in het Noorden N98

Hoofdredactie Henri J. Hendriks

Eindredactie Vera Bosma

Redactie Arjen Bakker, Redmar Bosma, Vera Bosma, Johanna Kommerie, Thea van der Schaaf

Fotografie Ate Jongsma, Harns Invest, Henri Hendriks, Homij | Serge Duursma, IMAZZO Fotografie & Video, Landal, Penta architecten, Ruben van Vliet Fotografie, Sipma architecten

Advertentieverkoop Breuker Telemarketing & Meer

Ontwerp Idee-fix

Uitgever & Administratie Idee-fix 058-2153937 | bihn@idee-fix.nl

www.idee-fix.nl

Copyright © 2022 Op de inhoud van dit blad rust copyright. Niets mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd.

Bouwen in het Noorden is een onafhankelijk magazine voor bou wend Nederland. Uitgevers en auteurs kunnen op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor de schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op informa tie uit deze uitgave.

UITDAGINGEN

Het zijn onrustige tijden in werkgeversland. Als gevolg van Corona wisselden 1 op de 4 werknemers van werkgever. Er is in de bouwsector ook een tekort aan vakkrachten met de juiste skills. Ook bij onze uit geverij is er wisseling van de wacht. Hoofdredacteur Jurrien Hendriks heeft het stokje overgedragen aan Henri Hendriks. De organisatie is echter stabiel en onveranderd. Achter de schermen wordt met een groot team (zie foto) aan de inhoud van het bouwmagazine gewerkt. Daar komt meer bij kijken dan u wellicht denkt. De bekende en vertrouwde en betrouwbare werkwijze en samenwerking met partners vraagt veel uitvoerende werkzaamheden om de kwaliteit te waarborgen.

In deze editie is er veel aandacht voor projecten. Duurzaam bouwen is langzamer het nieuwe normaal voor de bouw. Circulair gaat nog een stap verder. De bouw van It Swettehûs aan de westelijke entree van Leeuwarden is een state-of-the-art voorbeeldproject daarvan.

Het is niet de enige uitdaging waar de bouwsector voor staat. Het is een aaneenrijging van vraagstukken die om oplossingen vragen, maatschap pelijke vraagstukken die de bouwsector dus ook raken. Problemen worden vraagstukken en vraagstukken worden uitdagingen omdat de probleemveroorzaker ze op het bord legt bij anderen, die het moeten oplossen. Het is echter diezelfde overheid die tegen haar eigen grenzen van het bieden van perspectieven door regelzucht en een ontbrekende visie voor de langere termijn aanloopt. Het zorgt voor een haperende economie.

Zo’n probleem is het woningtekort van 330.000 woningen. Weer een ander probleem zijn de 1,5 miljoen bestaande woningen die van het gas af moeten voor 2030. Dat vraagt enorme investeringen die haaks staan op de roep om goedkopere woningen, een volgend probleem. Industri alisering van het bouwproces helpt daar wel bij en doet het traditionele bouwen veranderen in montage op de bouwplaats is te lezen bij de projecten Asselyn en Karaat. Toch blijft bouwen complex door de vele regels en wetten – de zoveelste uitdagingen-: warmtewet, de omgevings wet, PFAS- en stikstofregels en nu de wet Kwaliteitsborging. Maxim Verhagen heeft er met zijn brancheorganisatie de handen vol aan om het kabinet te overtuigen van een beter beleid op alle vraagstukken. Maar een goed beleid kun je alleen voeren met een goede en vooral integrale visie voor de langere termijn en haalbare doelstellingen. Zover is het nog lang niet.

U komt er overal wel wat van tegen in alle projecten.

Ik wens u veel leesplezier!

Jurriën Hendriks Hoofdredacteur

voorveiligevrijheidvoor

UitbreidingkantoorUnigarantHoogeveen

Het Burgemeester Krijgerplein in Lemmer heeft een totaal andere uitstraling gekregen nu het oude gemeentekantoor is vervangen door Lenna Staete, een complex met zes appartementen en vijf commerciële ruimtes. ‘Een mooi, uniek plaatje dat we hebben neergezet’, vindt André van Sprakelaar van Arcus Zuid Projectontwikkeling.

‘Ik had de laatste impressie én een foto van hoe het geworden is op mijn bureau en die kon je haast niet van elkaar onderscheiden. “Zoek de verschillen!”, zei ik tegen mijn collega. Nou, hij vond ze niet.’ André van Sprakelaar, senior projectmanager bij Arcus Zuid uit Oirsbeek, is bijzonder in zijn nopjes met wat Bouwbedrijf Kolthof BV uit Stiens heeft gerealiseerd aan de Markt in Lemmer (v/h Burgemeester Krijger plein, red.). ‘We horen heel vaak terug: “het is net of het er altijd gestaan heeft”. Dat vind ik het grootste compliment dat je kunt krijgen.’

Aanwinst

Ook Anne Piet Wiersma, uitvoerder bij Bouw bedrijf Kolthof, heeft meermalen gehoord dat zij Lemmer “een aanwinst” hebben bezorgd. ‘De bewoners van de nieuwe appartementen

zijn heel tevreden, de buren ook. En zelf vind ik het ook wel hoogstaand… Het was echt zo’n project waar je nog je ambachtelijke vaardig heden in kwijt kunt. Toch hebben we wel nieuwe bouwmethoden gebruikt: het is een constructie van staal, beton en kalkzandsteen, met gemetselde buitengevels.’

Historische invulling

Het project begon toen de gemeente De Frys ke Marren in 2018 de gronden onder het ge sloopte gemeentekantoor van voormalig Lem sterland te koop aanbood. ‘De mensen van Oostenrijk & De Jong Invest, waarmee we in dit project samenwerken, komen uit het noor den, zij wezen ons op deze kans’, verklaart Van Sprakelaar het uitstapje naar deze regio.

‘Ambachtelijke vaardigheden’

- Anne Piet Wiersma

Niet alleen het financiële bod, maar ook het idee voor invulling bepaalde welke ontwikkelaar het project zou krijgen. ‘De gemeen te had een beeldkwaliteitsplan gemaakt voor een historische invul ling, refererend aan het karakteristieke Lemmer. Er zaten ook al schetsen bij. Wij hebben toen de maker van dat plan, Adema Ar chitecten uit Dokkum, benaderd met de vraag om zijn schetsontwerp verder uit te werken. Met dat ontwerp haalden we natuurlijk veel punten, want het was exact zoals de gemeente het voor ogen had.’ Er zat ook een risico in, ‘want we wisten dat het sowieso een duur project zou worden.’ Hoe duur preciés, dat moest de aanbesteding uitwijzen. ‘Maar van de acht aannemers die wij benaderden, wilde geen enkele in concurrentie een prijs berekenen… Ze hadden alle maal de orderportefeuille al vol. Dankzij een tip van de architect kwamen we uiteindelijk bij Kolthof. Zij wilden wél in concurrentie een prijs maken, en zo zijn zij het geworden.’

Luxe uitstraling

De offerteprijs was echter wel te hoog om het project financieel kloppend te krijgen: er moest bezuinigd worden en dat was een grote uitdaging, want Arcus Zuid had de gemeente immers beloofd precies te leveren wat er was getekend… ‘We konden gelukkig een enorme kostenbesparing halen met het schrappen van de parkeer kelder. Die is vervangen door een parkeerlift voor acht auto’s. Verder hebben we het gevonden in de materialisatie: nét wat min der gedetailleerd – van acht naar vier profileringen in de dakrand bijvoorbeeld – maar wel zo dat het beeld hetzelfde zou blijven. We wilden de luxe uitstraling hoe dan ook behouden.’ Dat is goed

gelukt, vindt uitvoerder Wiersma. ‘Dat zit hem vooral in het gebruik van traditioneel metselwerk, maar bijvoorbeeld ook in de houten deuren en kozijnen – die in de fabriek al strak gespoten zijn en daardoor de komende jaren niet geschilderd hoeven te worden – en in de verschillende goothoogtes, met aparte hoekjes die met zink afgewerkt zijn. Mooi werk hoor!’

Krappe bouwplaats

Toch had Wiersma – uiteraard – ook wel zijn kopzorgen. ‘Er was eigenlijk geen ruimte om te bouwen, laat staan om materialen te stallen. We moesten dus een heel goede leveringsplanning maken, alles precies op tijd laten komen, maar dat zat ook niet altijd mee. De dakpannen hadden we bijvoorbeeld op afroep staan, maar toen riepen we af en kwamen ze niet… Ook de dakkappen waren niet allemaal tegelijk klaar, we wilden ze er in één keer op draaien, maar hebben uiteindelijk de kraan meerdere keren moeten laten komen.’

Spannend, maar geen hoofdpijndossier

Voor Van Sprakelaar zaten de spannende momenten onder meer in de beginfase, toen een stalen damwand in de grond moest, ‘angstig dicht naast de belendingen. We hebben opnames gedaan in de

‘Exact zoals de gemeente het voor ogen had’

- André van Sprakelaar

omgeving om te kunnen vaststellen of er schade zou ontstaan, maar omdat we kozen voor duwen in plaats van heien is dat niet gebeurd. Om dezelfde reden hebben we boor- in plaats van heipalen gebruikt.’ Tijdens het grond werk kwam ook nog een stuk van de fundering van het gemeentekantoor tevoorschijn, hoewel was beloofd dat de grond helemaal bouwrijp was. ‘Door dat soort dingen, maar ook door coronabeperkingen en de daarmee verband houdende oplopende levertijden hebben we uiteindelijk wel wat vertraging opgelopen. Maar een hoofdpijndossier is dit project nooit geweest. Sterker nog, ik kijk er met een heel positief gevoel op terug. De samenwer king met voor ons onbekende, Friese bedrijven is heel goed bevallen. En ook de gemeente geef ik graag een compliment, want die zorgde voor heel korte lijntjes met een vaste projectleider.’

5 APPARTEMENTEN EN 6 WINKELS

LENNA STAETE LEMMER

BOUWTEAMLEDEN

Architect

Aannemer

: Adema Architecte

: Bouwbedrijf Kolthof

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Dakbedekking

Anti-smet metselmortel

: V&H dakbedekkingen

: Remix

Uitbloeiingsarme voegmortel : Remix

Metselwerk

Levering Tegels

Afvalinzameling

Leverring, montage deuren, deurkozijnsets incl. hang en sluitwerk

: Metselbedrijf Schaafsma

: Tegels en Sanitair Stienstra

: Visser ATR

: BPZ

Fotografie: Henri J. Hendriks

Tekst: Arjen Bakker

APPARTEMENTEN EN

GRACHTENPANDEN ZUIDERHAVEN HARLINGEN

MONUMENTAAL VAKMANSCHAP AAN HET WATER

Met de bouw van zestien royale appartementen en dertien grachtenpanden aan de Zuiderhaven is de laatste binnenstedelijke herstructurering van Harlingen afgerond. Heijmans Woningbouw Noord ontwikkelde het terrein van voormalig verpleeghuis Dukdalf tot een ‘nieuw monument voor de stad’.

‘Project Zuiderhaven’, zoals het bij Heijmans heet, is de afronding van een herontwikkeling waar meer dere partijen decennialang aan gewerkt hebben. Tegenover de oude binnenstad, aan de Waddenzee kant van de Zuiderhaven, verdween de bedrijvigheid om plaats te maken voor een groot aantal woningen. Tot in de jaren negentig was er onder meer de gro te scheepswerf Welgelegen gevestigd. Voor de plaat selijke woningstichting v/h De Bouwvereniging bouwde Heijmans eerst – in 2019 - een complex met 70 sociale huurwoningen met een bijzonder rijke uitstraling naar ontwerp van Penta architecten. Aan de havenkant een rij van dertien grondgebon den grachtenpanden en een appartementengebouw met zestien appartementen naar ontwerp van archi tectenbureau Visser en Bouwman was het slotstuk.

‘We hebben Harlingen een nieuw monument gegeven’

- Arjen van der Veen

‘Je zit pal aan zee, dan moet je alles net wat zwaarder uitvoeren’

- Jan Moed

Een nieuw monument

‘Aansluiten bij de historische binnenstad’ was de kernopdracht van het beeldkwaliteitsplan. Om recht te doen aan die wens koos Anoul Bouwman van architectenbureau Visser en Bouwman voor gevels in verschillende histo riserende stijlen. Een historische binnenstad is altijd een mix van bouwstijlen. Bouwman koos dan ook niet voor gevels verwijzend naar één bouwperiode, maar voor afwisseling: smal en breed, hoog en laag, modern en klassiek, een mix van stijlen. ‘We hebben wel tegen elkaar gezegd: we hebben Harlingen een nieuw mo nument gegeven’, zegt ontwikkelaar Arjen van der Veen van Heijmans. ‘Het is echt heel goed geslaagd met deze historiserende gevels. Het past naadloos in de historische binnenstad, maar het zijn wel moderne woningen die vol doen aan de huidige eisen. Het zal je niet ver bazen dat het ook qua verkoop enorm goed is aangeslagen.’

Vakmanschap

Voor deze eigen ontwikkeling stelde Heijmans een bouwteam samen met Jan Moed als uit voerder. Hij blikt terug op een bijzonder pro ject waar ‘iedereen die eraan heeft meegewerkt veel plezier aan heeft gehad. De onderaanne

mers, maar ook de eigen timmerlieden. Ze konden weer even echt ambachtelijk aan de slag.’ In een tijd waarin het op de bouwplaats vaak draait om assemblage van prefab-onder delen, is het een leuke afwisseling om “ouder wets” in kalkzandsteen een woning op te trek ken en zelf kappen, houten kozijnen, kraalgoten en dergelijke te maken. ‘Je kunt weer even je vakmanschap laten zien.’ Ook de metselaars konden ambachtelijk aan de slag met allerlei verschillende steensoorten, metsel verbanden en voegmethoden. Er is zelfs een woning met een knipvoeg. ‘We hadden bij iedere woning een lijst opgehangen met wat er exact moest gebeuren.’

De keuze voor traditioneel bouwen is een lo gische gezien het feit dat ieder huis totaal anders is, legt Moed uit. Bovendien liep de werkvoor bereiding deels vóór op de deadlines voor het doorgeven van kopersopties. ‘Als je in beton werkt, ben je weken verder voor zulke wijzi gingen constructief verwerkt en goedgekeurd zijn. Die tijd hadden we niet. Bovendien liep de productiecapaciteit overal snel vol. Met kalkzandsteen ben je een stuk flexibeler, heb je het in eigen hand.’

Kleine bouwplaats

Waar de bouwers van het huurwoningencom plex een ruime bouwplaats ter beschikking hadden, was het voor Moed en zijn mensen woekeren met de ruimte. De huurders moesten gewoon hun parkeerplaatsen kunnen bereiken en waar de vrachtwagens het terrein op draai den, moesten eigenlijk ook de keten staan… ‘Die hebben we een tikje gedraaid om de inrit wat ruimer te maken.’ Een andere aanpassing was om de riolering tegelijk met de fundering aan te leggen in plaats van na elkaar, zodat de grond niet nog eens omgewoeld hoefde te wor den. ‘Elke keer dat je dat doet, duurt het weer een tijd voor je een goed harde ondergrond hebt.’

Vanwege de – nieuwe en oude – panden in de directe omgeving kon er niet geheid worden. De funderingen rusten op drukpalen, die door ‘een kolossale machine’ van Drukpaal.nl vol ledig trillingvrij de grond in zijn gedreven. ‘Zo’n machine kan niet in een bouwput komen. De palen worden met het maaiveld vlakge drukt, pas daarna graaf je de bouwput uit en wordt het topje van de palen afgeknipt. Een andere werkvolgorde dus.’

Bodemwarmte

Elk pand heeft een individuele gevel in histo riserende stijl, met als verrassende tegenhanger het moderne interieur: gasloos, energiezuinig en voorzien van het SlimWonen-systeem. De woningen zijn elk uitgerust met een bodem warmtepomp die zorgt voor verwarming en koeling. Zo’n systeem werkt alleen goed in perfect geïsoleerde en luchtdichte woningen en dat was dus een belangrijk aandachtspunt bij zowel ontwerp als uitvoering. Moed: ‘Je zit pal aan zee, we hebben tijdens de bouw wel gemerkt dat het daar echt tekeer kan gaan qua wind. We hebben verscheidene keren gehad dat de kraan niet kon draaien. In zo’n klimaat moet je alles net wat zwaarder uitvoeren: de huizen hebben allemaal triple glas, maar ook de schuifpuien zijn extra dik en hebben extra afdichting. En bijvoorbeeld de beugels van de hemelwaterafvoeren zijn in RVS, vanwege de invloed van het zoute water. Ook de staalcon structie is om die reden extra gecoat.’

Mooie mix van koop en huur De ontwikkeling van het hele Dukdalfterrein was een gezamenlijk project van Heijmans en De Bouwvereniging, in samenwerking met de gemeente Harlingen. Projectmanager Jan Boe lens van De Bouwvereniging is heel gelukkig met het eindresultaat. ‘Het is een mooie mix geworden van koop en huur.’ De 70 apparte menten zijn zeer gewild: ‘Sowieso is de vraag naar betaalbaar wonen groot, maar dit is een uniek stekje. Op loopafstand van de binnen

13 GRACHTENPANDEN,

stad, maar ook heel modern en energiezuinig.’ De publiek-private samenwerking met He ijmans in de – inmiddels weer ontbonden –VOF Zuiderhaven is goed bevallen, vindt Boelens. ‘Dit was voor ons dé kans om op zo’n prominente locatie óók betaalbare sociale huis vesting te kunnen realiseren.’ Ook Arjen van der Veen kijkt positief terug op de hele perio de. ‘Er was een goede samenwerking en over legstructuur, zowel met de corporatie als met de gemeente.’

KOOPAPPARTEMENTEN & 70 SOCIALE HUURAPPARTEMENTEN, ZUIDERHAVEN HARLINGEN

BOUWTEAMLEDEN

: VOF De Zuiderhaven, Heijmans Vastgoed en St. v/h De Bouwvereniging

: Visser en Bouwman, Penta architecten

: Heijmans Woningbouw Noord

: Sikma Installatie

ONDERAANNEMERS & LEVERANCIERS

: Drukpaal.nl

Tekst: Arjen Bakker en Henri J. Hendriks Fotografie: Ate Jongsma

‘Oók betaalbare sociale huisvesting op zo’n prominente locatie’

- Jan Boelens

67 WONINGEN VEEMARKTTERREIN ASSEN

ASSELYN: TRANSFORMATIE NAAR STEDELIJKHEID MET DORPS KARAKTER

Het veemarktterrein, ook wel het evenemententerrein van Assen, is getransformeerd naar een eigentijdse woonwijk: Asselyn. De wijk bestaat uit 67 nieuwe woningen in vijf verschillende types. De transformatie is onderdeel van het Masterplan Havenkwartier waarin Assen dit gebied ontwikkelt naar een nieuw stedelijk woon- en verblijfsgebied met een nieuwe sfeer die bij Assen past.

Met Asselyn is de eerste fase van de herontwikkeling van dit gebied een feit. Het project is ontwikkeld door Loostad Vastgoedontwikkeling in nauwe samenwerking met gemeente Assen. De opgave van de architect was “een stedelijk leven te genereren dat aansluit bij Assen”. De gekozen gebouwtypologieën van woningen refereren aan kenmerken van Assen als een variatie aan kleinere en grotere, vaak vrijstaande woningen in een intieme en dorpse structuur. Met dit referentiekader heeft de archi tect met Asselyn een provinciaal stedelijk project ontworpen. Daarbij heeft Assen het aangedurfd om te kiezen voor een lossere verdeling van verschillende woningtypen. Asselyn bestaat uit stadsvilla’s met vier woonlagen, hofwoningen met drie woonlagen en appartementen.

BIM tot op de bouwplaats Koenen Bouw uit Emmen realiseerde deze opgave voor Loostad Vast goedontwikkeling; beide zijn onderdeel van het VolkerWessels concern. ‘Je maakt al snel de keuze binnen je eigen organisatie voor de uitvoering’, vertelt Roderik Schuddebeurs, projectleider bij Koenen Bouw. Het project is volledig in BIM uitgevoerd, tot op de bouwplaats. Schudde

beurs: ‘Dan zie je op de bouwplaats je mensen met een IPad lopen. Dat was eerst wel spannend voor de betrokken medewerkers, maar na een paar maanden wilde men niet meer anders.’ Er wordt gewerkt met het KYP Project planningspakket, waarin ook met de comakers de planning wordt gedeeld en bewaakt. Schuddebeurs: ‘Als de onderaannemers op de bouwplaats komen, kunnen ze meteen starten met de werkzaamhe den en het levert dus een gestroomlijnder en rustiger bouwproces op.’

Van 2 naar 5 fasen

Logistiek was het project een uitdaging voor zowel Koenen Bouw als voor Aalbers Installatietechniek. De planning van 2 fasen werd opgeknipt naar 5 fasen, als gevolg van vertraging in het verkoopproces. Schudde beurs: ‘Dan moet je opeens woningen bouwen tegenover woningen die al zijn opgeleverd. Waar kun je wel en niet langs met je transport? Je hebt ruimte nodig om de gevelafwerkingen in één keer goed te krijgen.’ Vanuit gemeente mocht het aanliggende parkeerterrein van de Jum bo-supermarkt niet gebruikt worden voor ontsluiting van de bouwplaats. De vraag was: ‘Hoe kun je dit zo goed mogelijk bouwen zonder overlast te geven?’ Overlast had de buurt een aantal jaren geleden al gehad bij het heien van de bouw van een aangrenzend appartementencomplex. Schuddebeurs: ‘Er was toen schade aan woningen ontstaan en je wilt de buurt niet nog eens overlast bezorgen. Dus toen we dat vernamen, zijn we twee weken voor de geplande start van de eerste fase overgestapt op schroefpalen.

Om de meterkast heen bouwen

Het project kent een aantal woningtypes. Schuddebeurs: ‘In de basis is het allemaal een prefab-betonskelet, deels 2 en 3 lagen met een kap of een dwarskap erop. In feite allemaal met dezelfde constructie, maar met een andere schil erom.’ De fundering voor een bouwblok wordt in één keer prefab volgens het MorgenWonen Plus concept van VolkerWessels gemaakt. Op de locatie worden de prefab delen en ook het prefab ske let geassembleerd. ‘Nadat de fundering en begane grondvloer af waren, hebben we een prefab meterkast geplaatst. Hier brachten de nutspartij en de definitieve huisaansluiting in aan,’ vertelt Schuddebeurs, ‘daarna bouwen we de woning om de meterkast heen.’ Dat biedt veel voordelen in het bouwproces, zoals zekerheid van energiestromen en geen stress in de eindfase van de bouw over de definitieve huisaansluitingen.

‘We bouwen de woning om de meterkast heen’

- Roderik Schuddebeurs

NOORDEN

- Marcel Duimering

Innovatieve buitenunit

Opvallend zijn de buitenunits op de daken aan de achterzijde van de woningen; hierin bevin den zich de Atag warmtepompen. Marcel Duimering, projectleider bij Aalbers Installa tietechniek: ‘Samen met Burgerhout hebben we een schoorsteenkap ontwikkeld, waardoor dit systeem onderdeel van de woning is en er geen “losse” units aan de woning worden toe gevoegd. Dit levert esthetisch meer kwaliteit en een voordeel van deze opstelling is dat er van binnenuit onderhoud kan worden verricht.’

De appartementen hebben een gecombineerde warmte-terugwin-unit en een warmtepomp.

De woningen zijn energiezuinig met een ge middelde EPC van 0,39. Duimering: ‘Voor een aantal woningen zijn zonnepanelen bijge zet om dat te halen’.

3D engineeren

Ook Aalbers werkt met prefab voor alles wat in de vloer gaat. ‘Dat kan omdat we alles in het voortraject in 3D engineeren met Revit. Daarbij kunnen wij tot op de millimeter nauw keurig werken. Bij beton heb je nog wel te maken met een bouwtolerantie. Dat lossen we op door het prefab zó te maken dat je nog wat stelmogelijkheden houdt.’ Vanwege de switch naar 5 bouwfasen heeft Aalbers ervoor gekozen om met hetzelfde bouwteam te blijven werken. Duimering: ‘Dat was nog best een uitdaging, omdat andere projecten ook doorlopen, maar het werkt efficiënter en prettiger.’

67 WONINGEN ASSELYN ASSEN

BOUWTEAMLEDEN

Ontwikkelaar

Aannemer

Installateur

: Loovast Vastgoedontwikkeling BV

: Koenen Bouw

: Aalbers installatie E+W

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Grondwerk

Schilderwerk

Uitbloeiingsarme doorstrijkmortel

: Aannemers- en Transportbedrijf Koopmans

: Hemink Groep BV

: Remix

F otografie: Henri J. Hendriks en Aalbers

Tekst: Henri J. Hendriks

‘Schoorsteenkap om van binnenuit onderhoud te verrichten’

HET APPLAUS TERUG IN HARLINGEN

Trebol staat in Harlingen en verre omstreken bekend als wat eens hét theater van de stad was. Door de jaren heen werd het meermalen verbouwd, maar kwam ook de klad in de exploitatie. ‘Een haalbaarheidsstudie wees uit dat nog een verbouwing en voortzetting van het theater niet realistisch was’, weet Menno de Groot, projectontwikkelaar bij Lont. Het oude Trebol ging plat, appartementen kwamen ervoor in de plaats. In een vorm die de historie meer eer aandoet dan voor mogelijk werd gehouden in Harlingen.

‘We waren ons ervan bewust dat we de culturele functie weg gingen halen’, vertelt Reinoud van der Bos van Harns Invest. ‘Maar we zagen ook kans om die plek weer te laten floreren in de vorm van woningbouw. Daarin wilden we echt kwaliteit terugbrengen. We zijn dan ook letterlijk de stadsarchieven onder het gemeentehuis van Harlingen ingegaan. Daar vonden we blauwdrukken van het originele gebouw van eind negentiende eeuw. Die hebben we meegenomen naar Penta architecten, die er een nieuw 3D-gebouw op de oude plaats van schetste. Met die schets zijn we naar de wethouder gegaan, die meteen heel enthousiast was.

De herkenning terug

‘We hadden door dat we met iets bijzonders moesten komen’, weet Jan Otto Schilstra van Penta architecten nog goed. ‘Trebol ligt op een zichtlocatie met drie historische bruggen, tegenover het stadspark en aan de Elfstedenroute. Het idee ontstond als snel om de herkenning terug te brengen in de historische volumeopbouw, en de verdwenen klassieke ornamentiek terug te laten keren.’

Nadrukkelijk net als vroeger

Het oorspronkelijke gebouw kende duidelijk twee kopstukken met een lager tussenstuk, en in de gevel een duidelijk ritme met witte stenen. Schilstra: ‘We hebben dat niet exact nagemaakt, maar onze vrijheid erop losgelaten. Zo hebben we ook het kopgevelraam veel meer ruimte gegeven dan in het oorspronkelijke gebouw. Wel keerden daar de verticale accenten duidelijk terug.’ Om de ornamentiek terug te kunnen brengen in het gebouw, zijn speciale mallen gemaakt voor het prefab beton dat daar aan te pas kwam. ‘Tijdens het metselen lag het bouwterrein vol met stapels losse puzzelstukken van wit gepigmenteerd beton’, vertelt Schilstra. Het

wit werd gecombineerd met een duidelijk aanwezige rode steen. ‘De uitbouwen zijn van een donkerrode steen, net als vroeger. Zelfs zo nadrukkelijk “net als vroeger” dat de vraag is gekomen of het wel echt nieuwbouw was. Dat vleit me.’

Applaus van de welstand ‘Dat we Penta hebben gevraagd als architect, was een logisch gevolg van eerdere samenwerkingen’, vertelt Van der Bos. ‘Bovendien is het een echte Harlinger architect. Aan de tekentafel bedachten we samen een plan voor de minimaal 16 appartementen die als eis werden gesteld, verdeeld over vier bouwlagen. De ontsluiting van de appartementen was een lastige, op de langgerekte kavel. Het resulteerde in twee trappenhuizen, en twee woningen met een eigen ingang in het midden. Met het ontwerp gingen we langs de welstandscommissie, die vanwege de beeldgevoeligheid in een groter verband erover wilden laten buigen. Dat was spannend, maar toen er aan het einde van die presentatie zelfs applaus kwam, wisten we dat we goed zaten.’

Politieke ambitie

Toen kon het verkoopproces beginnen. Van der Bos: ‘Bij wijze van experiment namen we dat als ontwikkelaar zelf op ons. We konden rekenen op 400 voorinschrijvingen. Daar kwamen echter maar drie concrete kopers uit voort. Toch geloofden we in ons product en de locatie. Uiteindelijk wisten we ze alle 16 in een half jaar te verkopen, aan veelal kopers uit het westen van het land. Het paste bij de politieke ambitie van Harlingen om de stad te laten groeien met mensen van buitenaf.’

‘Zonderuitzondering

veel enthousiasme’’

- Jan Otto Schilstra

‘We geloofden in het product’

- Reinoud van der Bos

bouw bewust

Trebol Harlingen

Bouwen is meer dan het stapelen van stenen. Bewust bouwen aan een leefbare wereld, dat is wat wij doen. Ook in Harlingen. Met oog voor de wereld om ons heen leveren we uitsluitend topkwaliteit. Het maken van duurzame keuzes doen we vol passie en vanuit rentmeesterschap. Zo maken wij het verschil en willen we anderen inspireren hetzelfde te doen.

EPS op maat Elyt maakt EPS op maat waarmee onder andere eenvoudig meterkasten en dakdoorvoeren luchtdicht gemaakt kunnen worden én voorzien zijn van een hoge isolatiewaarde. Voor Trebol heeft Elyt vulstukken voor de kanaalplaatvloeren geleverd. Deze waren gewoon taps, maar kunnen ook dubbel taps gemaakt worden, precies op maat en zonder afval. Deze vulstukken zijn niet bij de vloerleverancier verkrijgbaar. Daarnaast heeft Elyt spouwstroken geleverd. EPS op maat is snel en schoon te ver werken. Het scheelt uren op de bouw, afval én luchtdichtbouwen wordt zo heel eenvoudig.

Alles uit het zicht ‘Een historisch ontwerp toepassen binnen de eisen van het huidige bouwbesluit, dat was een hele uitdaging’, vertelt De Groot, projectontwikkelaar bij Lont, over de uitvoering. ‘Je wilt duurzame installaties, echter zonder de esthetische waar de van het gebouw aan te tasten. Je wilt geen warmtepompen en ventilatieroosters in het zicht, en toch een duurzame oplossing. Het heeft erin geresulteerd dat elk appartement een afzonderlijke wtw-installatie en warmtepomp met bo dembron heeft gekregen. PV-panelen zorgen voor de nodi ge energieopwekking en konden uit het zicht worden ge plaatst. Doordat we deze installaties en alle moeilijke details vroegtijdig hebben uitgeënigeerd, is de bouw vlot verlopen.’

3D een must voor de snelheid

Het prijsniveau en de situering van de twee penthouses boven het dakvlak was dusdanig dat de uitvoering meer aandacht vroeg dan de 14 andere appartementen. De Groot: ‘Indeelbaarheid, installaties, verlichting, apparatuur vroegen allemaal net wat meer technische aandacht dan bij de ande re. Daarover is veel afstemming geweest met de kopers. Het is ook een van de redenen waarom we het hele gebouw in 3D hebben uitgewerkt. Zeker met alle historische ornamen ten was dat een must voor de snelheid in het proces. Het voorkomt ook veel fouten. Het vergde een goede samenwer king tussen de bouwteamleden onderling. Daar was veel vertrouwen over en weer, waardoor we tot efficiënte oplos singen konden komen.’

16 APPARTEMENTEN

NIEUW TREBOL HARLINGEN

BOUWTEAMLEDEN

Ontwikkelaar

Count your blessings

Schilstra besluit: ‘Zonder uitzondering ontmoet ik veel enthousiasme in Harlingen over het nieuwe Trebol. Dat ik via mijn zoon de complimenten krijg van de rijschoolhouder in de stad, maakt me trots. De meeste archi tecten hebben als beroepsdeformatie dat ze de foutjes blijven zien, maar dat heb ik afgeleerd. “Count your blessings”, is waar ik liever aan vasthou.’

: Harns Invest

Architect : Penta architecten Aannemer

: Lont

ONDERAANNEMERS & LEVERANCIERS

Betonwerken en -vloeren : Okkema Workum Cementdekvloeren

Aluminium kozijnen

Levering, monteren deuren incl. hang en sluitwerk

: Afbouw Perdok

: Alrako

: BPZ

EPS Maatwerk : Elyt.nl

Dakwerken

Metselwerk

Uitbloeiingsarme doorstrijkmortel

Stukadoorswerk Spackspuitwerk

Projectafbouw interieur

Afvalinzameling

: Winans dakwerken

: Zuidema metselwerken

: Remix

: Afbouw Perdok

: Plaveka Interieurs

: Visser ATR

Fotografie: Ruben van Vliet Fotografie

Tekst: Thea van der Schaaf

‘De historie was de uitdaging’

- Menno de Groot

IT SWETTEHÛS, LEEUWARDEN

EEN CIRCULAIRE PAREL

In 2025 wil Provinsje Fryslân de meest gunstige ontwikkelregio van Nederland zijn op het gebied van circulaire economie. Met de bouw van It Swettehûs aan de westelijke entree van Leeuwarden is een state-of-the-art voorbeeldproject gerealiseerd. ‘Een absoluut pareltje’, stelt Robert te Riet van abcnova, die als contractmanager vanaf het sluiten van de UVV-gc overeenkomst betrokken is geweest.

‘Duurzaamheid en circulariteit stokt vaak in de realisatie’, meent Te Riet. ‘Het geld blijkt er niet te zijn, of de ambitie wordt afgezwakt.

Bij dit project hadden wij al bij de uitvraag een goed gevoel over de kans van slagen. Provins je Fryslân wist de ambitie hier vanaf dag één waar te maken, dat vind ik stoer.’

Hergebruikte meerpalen

De uitdaging op het gebied van circulariteit was groot. De doelstelling was om 40% van de totale financiële begroting aan secundaire stromen in te zetten. Heerke Osinga van Bouw groep Dijkstra Draisma: ‘Meestal gaat die 40% naar de installaties, maar die mochten daar niet onder vallen. Dus werd het gezocht in bouw materialen. Sloopbedrijven werden afgebeld en uiteindelijk werd een materiaalscout aan gesteld. Die bracht ons op het spoor van afge

dankte basralocus meerpalen (basralocus is een tropische hardhoutsoort, red.). Ze konden worden gebruikt voor de hoofddraagconstructie, gevels, binnenwanden, plafonds en meubilair. Deze harde houtsoort leent zich goed voor hergebruik.’

Primeur voor Fryslân

Voor het aanleggen van de haven werden damwanden uit een vorig provinciaal project hergebruikt. Deze damwanden zaten voorheen in het Van Harinxmakanaal en zijn vrijgekomen tijdens het herinrichtings project Marsum-Deinum. Op de damwanden zijn leidingen geplaatst die thermische energie uit de bodem en het oppervlaktewater halen voor verwarming en koeling van het gebouw. Deze vorm van aquathermie door energiedamwanden is een primeur voor Fryslân. Osinga: ‘Fryslân

‘Je wordt uitgedaagd er iets van te vinden’

- Doeke van Wieren

VERNIEUWEN GEEFT ENERGIE

‘Wij zagen meteen een kans van slagen’

- Robert te Riet

is een waterrijke provincie, het zit vol met damwanden. In potentie zijn die allemaal een heel grote bron van energie, en bovendien goed te monitoren.’

Een slinger aan de sloper ‘De werkplaats van It Swettehûs werd bekleed met hergebruikte koelcelpanelen’, vervolgt Osinga. ‘Deze zijn eerder gebruikt in een gro te koelcel in de randstad. De panelen zijn zichtbaar gebleven aan de binnenkant, wat een industrieel uiterlijk geeft. De buitenkant is bekleed met een profielplaat, die voor een an der project niet de juiste kleur bleek te hebben en daarom “over” was.’ Het gebruik van zoveel tweedehands materiaal heeft een slinger gege ven aan het conserveren van dat materiaal, volgens Osinga. ‘Voor de sloper is het een nieuwe vorm van handel. Die ziet nu hoe be ter je het eruit haalt, hoe beter het te herge bruiken is.’

Iconisch gebouw

Het gebouw moest iconisch worden; niet alleen als voorbeeldproject voor circulair bouwen, maar ook als landmark voor Leeuwarden op

de plek waar drie transportlijnen bij elkaar komen. Een uitdaging voor ‘een snelwegge bouw’, zoals architect Doeke van Wieren van GEAR architecten het noemt. Hij werkte sa men met Bart Zantman, mede-architect bij GEAR, aan dit project. ‘Als voorbijganger zie je het gebouw maar kort en op afstand. Het is een uitdaging om het in het oog te laten sprin gen en herkenbaar te maken. Het op een zeg gingsvolle manier iets met een gebouw com municeren vergt een bepaalde ontwerptechniek.’

Kenmerkend en functioneel

Het vormde zich tot een gebouw met drie duidelijke eenheden. De basis van staal geeft ruimte aan de technische dienst van Provinsje Fryslân, als uitvalsbasis voor het vaarwegbeheer en voor onderhoud van bruggen en sluizen. De glazen hals biedt ruimte voor het werkcafé. In de houten kop is de werkplek voor de bediening van zo’n veertig bruggen in de hele provincie. De houten lamellen zijn niet alleen kenmer kend, maar ook functioneel voor het gebouw.

Circulaire en duurzame hekwerken DJ Hekwerk & Toegangscontrole B.V. heeft in opdracht van Bouwgroep Dijkstra Draisma de complete terreinbeveiliging voor de nieuwbouw van It Swettehûs geleverd en gemonteerd. Een uitdagende opdracht, gezien het feit dat ook hier alleen herge bruikte materialen mochten worden toegepast. Eigenaar Johan de Jong: ‘Wij zijn erin geslaagd de terreininrichting uit te voeren met hekwerk en poorten die hun sporen in het veld al hadden verdiend. Daarbij is het al helemaal een uitdaging om de kwalita tieve aspecten van de installaties bij hergebruik niet uit het oog te verliezen. Dat is een van de grootste vraagstukken bij hergebruik van materialen. Het eindresultaat is prima gelukt!’

Ze zorgen ervoor dat er geen direct zonlicht op de schermen van de brugwachters komt.

Een sfinx in het landschap

‘Het gebouw wordt wel geassocieerd met een totem; een stapeling van koppen, de opbouw van volumes’, weet Van Wieren. ‘Ook de associatie met een kop-hals-rompboerderij is voorbij gekomen, of een stuurhut op een schip. Het gebouw wordt zelfs gezien als een sfinx in het landschap. Dat vind ik het leuke van architectuur; iedereen geeft er zijn eigen referentie aan. Het is een uitgesproken gebouw, dus men zal er altijd wat van vinden. Ik vind dat positief; je wordt in ieder geval uitgedaagd er iets van te vinden.’

Onbetaalbare kwaliteit

Een bijzondere uitdaging was de kwaliteit van het gebouw. Van Wieren: ‘Meestal kijk je dan alleen naar de materialen en de eisen daaraan. De provincie heeft kwaliteit hier veel breder gedefinieerd. Niet alleen in hergebruik van materiaal, maar ook als inspireren de werkomgeving. Onder kwaliteit verstaan zij bijvoorbeeld “bin ding met landschap”, dat is een hele zachte waarde. Onbetaalbaar, niet in geld uit te drukken en lastig meetbaar. De provincie is hier echt een katalysator geweest en dat verdient een veer.’

De ambitie in stand houden

De moeilijkheidsgraad van dit gebouw zat hem niet in de groot te, weet Te Riet. ‘Hier zat het erin de ambitie in stand te houden en toch keuzes maken. Als je dat proces niet goed georganiseerd hebt, dan achtervolgt je dat de hele realisatie. Daarom hebben we daar veel tijd aan besteed. Door het proces aan de voorkant goed voor elkaar te hebben, kun je veel risico’s beheersen.’

Wat moet het kunnen

‘Het proces van materialen oogsten moest gaan lopen, daar heb ben we op ingezet’, vervolgt Te Riet. ‘Daarbij hebben we gestuurd op het voorkómen van planningsproblemen. “Wat ligt er voor handen”, “waar kunnen we kansen benutten” en “waar moeten we concessies doen”, waren belangrijke vragen. “Wat moet het

kunnen” was misschien wel de belangrijkste in dit project. Als alle partijen daar overeenstemming over hebben, dan heb je over de uitgangspunten geen discussie meer. Dan worden besluiten breed gedragen en stem je iedereen tot tevredenheid.’

Geen opleveringspunten

Te Riet besluit: ‘Bij de oplevering waren we allemaal heel trots. Het mooie van UAV-gc is dat de opleveringspunten dan al zijn verwerkt. Daardoor kon de handtekening snel worden gezet en hebben we vooral gepraat over de ervaring en leermomenten. Nu is het de kunst die kennis over te dragen en verder in te zetten. Precies waar It Swettehûs voor bedoeld is.’

BRUGBEDIENINGSCENTRUM IT SWETTEHÛS LEEUWARDEN

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever

: Provincie Fryslân

Architect : GEAR - TWA Architecten

Architect : GEAR - Zantman Architecten

Adviseur

: ABC Nova Assen

Berekening brandwerendheid : Munnik Brandadvies

Aannemer : Bouwgroep Dijkstra Draisma

Installateur brugbediening : Beenen

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Staalconstructie

: Visser Konstruktie Veenwouden

Grondwerk, riolering, terrein : De Waard Grondverzet Hekwerk en poorten : DJ Hekwerk & Toegangscontrole

Hang en Sluitwerk IloQ toegangscontrole

: Raadsma

Brandwerend coaten staalconstructie met brandvertragende verf : Procal

Levering, montage kozijnen, deuren incl. hang en sluitwerk : BPZ

Afvalinzameling

: Visser ATR

Tekst: Thea van der Schaaf Fotografie: IMAZZO Fotografie & Video, Henri Hendriks

BELEVINGSSHOWROOMCONCEPT IN HEERENVEEN

DE EERSTE BMW MOTORRAD ‘POINT OF EXPERIENCE’ IN NEDERLAND

Op een zichtlocatie aan de A7 in Heerenveen heeft Bouw- en Aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn B.V. uit Garijp met een ingrijpende verbouwing het belevingsshowroomconcept BMW Motorrad “Point Of Experience” gerealiseerd. Hiermee creëerde het bouwbedrijf een van de grootste motorzaken van de Benelux.

Deze showroom van 6.000 vierkante meter, met het meest complete BMW Motorrad-aan bod van Europa, moest in een kort tijdsbestek worden gerealiseerd. Projectleider Kees War tena van Bouw- en Aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn B.V: ‘We kregen dit werk kort voor de bouwvakvakantie in 2021, met de opdracht het voor de kerstvakantie op te leve ren, zodat de showroom voor aanvang van het motorseizoen klaar zou zijn.’ Dat is gelukt en op 25 maart dit jaar is het nieuwe Motorplaza feestelijk geopend. Het ontwerp van deze ey ecatcher is van de hand van Gerard Brouwer van Kijlstra & Brouwer Architecten.

Boorstelling onder dak Het bestaande pand met twee bouwlagen ken de twee gebruikers. Na overname van het ene pand moesten beide panden tot één geheel worden verbouwd volgens het BMW-concept. Het vrijgekomen deel van het pand had geen verdiepingsvloer, maar een grote vide. Warte na: ‘Hier zijn we gestart met het uitbreken van de vloer, waarna we een fundering op boor palen hebben gemaakt.’ Volgens het bestek zou er eerst worden geheid, in plaats daarvan is gekozen voor boorpalen. Dat geeft niet alleen minder trillingen, maar zorgde volgens War tena ook nog eens voor ‘een veel kortere lever

tijd. De boorstelling van Boersma Balk Fun deringstechniek paste precies onder het dak. Naar beneden boren, weer omhoogtrekken en de kolommen inspuiten met beton kon maar nét, het was centimeterwerk. Zo lang als de boorpalen waren, zo hoog was het dak’.

Tijdsdruk

‘We hebben het werk in twee fasen aangepakt, terwijl de zaak openbleef. Onze uitvoerder had het strak in de hand en zorgde ervoor dat ie dere onderaannemer op tijd alles klaar had. Dat lukt alleen met een vast bouwteam. Daar bij kwam dat zowel het slopen, ontgraven en

de boorpalen door één en dezelfde partij werd uitgevoerd. Het scheelt tijd om dit in één hand te houden.’ De aannemer bracht een verdie pingsvloer aan bestaande uit een staalcon structie met betonvloer. Bijzonder in het BMW-concept zijn de liftpunten waarop de BMW-motoren kunnen worden gelift voor onderhoud. Er zijn dertien smalle liftstroken aangebracht, waarvan twee zich in de showroom bevinden.

Wat verder tijdwinst opleverde was de keuze om de gevel in plaats van in aluminium en staal uit te voeren, dit geheel in staal te doen. Ook een andere afwerking van de binnenwan den bespaarde tijd. Elke maandagochtend was er een bouwbespreking om zaken door te spre ken met de architect en de opdrachtgever. Wartena: ‘Dan bespraken we ook de verande ringen, waardoor we er wel snelheid in kon houden.’

Gevel met uitstraling

Het showroompand moest een bijzondere uitstraling krijgen: een eyecatcher langs de snelweg. Mede daarom was gekozen voor een gevelwand van aluminium gecombineerd met staal. Wartena: ‘Het is daarbij een uitdaging om de dikte en breedte, de rondingen en de hoeken gelijk te krijgen. Gezien het korte tijdsbestek voor dit project hebben wij na over leg met architect Gerard Brouwer van Kijlstra & Brouwer Architecten voorgesteld om volle dig met staal te gaan werken. Zo kun je je kracht als aannemer ook laten zien. We hebben wel eerder met deze architect gewerkt. Als je elkaar kent, kom je gemakkelijker tot oplos singen; je kunt sneller zaken uitwisselen en sneller handelen.’

Leveringsproblemen en oplossingen

De showroom heeft van binnen een robuuste uitstraling. Hiervoor waren steenstrips op de wanden ingepland. Wartena: ‘Die waren moei lijk leverbaar en zijn bovendien duur. Wij hebben als oplossing aangedragen om borden van hardschuim met een steenstripmotief te plaatsen. De robuuste uitstraling blijft, ze zijn goedkoper en het gaat veel sneller.

‘Als je elkaar kent, kom je gemakkelijker tot oplossingen’

- Kees Wartena

Aannemer en meubelmaker

In samenwerking met de BMW-architect en architect Brouwer was er ook speciaal meubilair voor de showroom ontworpen. Ook dit was niet tijdig leverbaar. Wartena: ‘Ons werd gevraagd of wij dat konden maken. Wij hebben alle houten meubels zelf gemaakt, en die van staal met hout in samenwerking met de staalleverancier. En vervolgens hebben we alles met een kraan het pand in getild. Dit is iets wat we nog nooit eerder gedaan hadden. We hebben er onze hele bedrijfshuishouding voor op de kop gezet om mannen vrij te maken die dit kunnen, maar zo kregen we alles wel klaar voor de geplande opening.

Knippen terwijl u wacht

Voor de bezoekers van de grootste BMW Motorrad dealer ter wereld is het een echte ‘point of experience’: er zijn meerdere comfortabele loungeplekken waar je relaxed kunt wachten op de reparatie van je motorfiets. Tijdens het wachten kan de bezoeker zich ook laten knippen en scheren in de inhouse barbershop. En kan hij of zij zich natuurlijk heerlijk vergapen aan de aanwezige motoren...

BMW MOTORPLAZA SHOWROOM EN BEDRIJFSRUIMTE HEERENVEEN BOUWTEAMLEDEN

Architect : Architectenbureau KijlstraBrouwers

Adviseur constructie : W2N Engineers

Aannemer : Bouw- en aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn.

BOUWTEAMLEDEN

Hekwerk en poorten

: DJ Hekwerk & Toegangscontrole

Tekst: Henri J. Hendriks

Fotografie: Gerard Van Beek

PERRON NOORD EN ZUID, HAREN

STATIONSGEBIED

KRIJGT FACELIFT MET NIEUWBOUWCOMPLEXEN

Aan de Walstroweg in Haren zijn 31 appartementen gerealiseerd, verdeeld over twee woonblokken: Perron Noord en Zuid. Zoals de naam doet vermoeden zijn de gebouwen gesitueerd vlakbij het station. De sociale huurwoningen van Woonborg zijn sinds de oplevering in maart allemaal vergeven. In juli kregen de huurders de sleutel.

Perron Noord telt vijftien appartementen en Perron Zuid zestien. Afhankelijk van het aan tal slaapkamers – één of twee – hebben ze een woonoppervlak van veertig tot vijftig vierkan te meter. ‘We kijken hier met een goed gevoel op terug’, zegt Christian van Wijhe, manager projecten bij Woonborg. ‘Dit deel van het station was jarenlang in ontwikkeling. Het had een lange aanloop voordat het onder han den kon worden genomen. Nu dat gedaan is, kunnen we zeggen dat dat bijzonder goed geslaagd is. Voor Harense begrippen is het misschien geen gigantische wijkontwikkeling. Maar op deze locatie is het natuurlijk wel een intensief stukje Haren. Een unieke prestatie qua uitstraling en bovendien goed betaalbaar voor de huurders: 585 euro kale huur voor het éénkamerappartement en 633 voor het twee kamerappartement, met meestal een moge lijkheid tot huurtoeslag.’

‘Samen met architect alles van tevoren goed uitgedacht’

- Raymond Smit

Ontwikkeling stationsgebied

Eerder stond er een verouderd pand, de Wals troflat, op de plaats van de nieuwe complexen. Een huisvesting met jongeren, waar nog wel eens gedoe was. De voormalige gemeente Haren werkte al geruime tijd aan de plannen voor de ontwikkeling van het stationsgebied, onder de noemer “Station Haren verbindt”. Een belang rijk aspect van deze ontwikkeling was te zorgen voor de veiligheid van fietsers- en voetgangers op de oversteekplaats De Middelhorst. Omdat Woonborg bereid was de Walstroflat aan de gemeente te verkopen, kon deze flat in 2014 gesloopt worden om ruimte te creëren voor de realisatie van een fiets- en voetgangerstunnel, die het centrum van Haren verbindt met de wijk Oosterhaar. Woonborg werd hiermee par tij in de verdere ontwikkeling van dit gebied.

Bij het project waren, naast de gemeente, Woonborg en de bouwkundigen, ook de om wonenden en ProRail betrokken. Er moesten verschillende kwesties worden besproken, zoals de invulling en uitstraling van het ge bouw, de fietstunnel, de veiligheid tijdens de bouw, en ook de overlast die ermee gepaard zou gaan. De procedure rondom het bestem mingsplan nam uiteindelijk acht jaar in beslag. Met als gemene deler: ‘Wat is het beste voor het stationsgebied?’

Keramische gevels

‘Wat zwaar meewoog is dat de gebouwen mooi, maar functioneel moest zijn. Daar is De Unie architecten naar mijn smaak goed in geslaagd. Zo zijn er aan beide kanten mooie keramische gevels geplaatst in verschillende tinten groen. Deels gemaakt van gerecycled glas (zie kader). De bewoners van Perron Zuid kunnen genie ten vanaf hun balkon; Perron Noord is, even als de groene gevels van beide gebouwen, voorzien van Franse balkons’, zegt Van Wijhe.

Het aanbrengen van de tegels op de gevels was aan Smit Tegels uit Groningen. Raymond Smit, samen met zijn broer Kevin eigenaar van het familiebedrijf: ‘De tegels bestaan uit vier verschillende tinten groen, voorzien van circulair glazuur. We hebben de gevels bekleed met keramische strippen. Dat is geen dagelijks werk voor ons. Daarom hebben we samen met De Unie architecten alles van tevoren goed uitgedacht. We kwamen al snel tot overeen stemming hoe het eruit moest komen te zien.’ Het resultaat mag er zijn!

Leveringsperikelen

Er gingen zo’n zeventien weken extra overheen voor de huurders hun intrek konden nemen. ‘We waren vrij vlot uit de grond, toen er gedoe was met de levering van het prefabbeton. De onderaannemer kon zijn verplichtingen aan de aannemer niet nakomen. En de aannemer daarom op zijn beurt ook niet. Daarnaast lieten ook de gevelelementen aardig lang op zich wachten’, vertelt de projectmanager van

‘Mooie, maar functionele gebouwen’

- Christiaan van Wijhe

Primeur met circulair glazuur voor keramische gevels

De keramische geveltegels van Perron Noord en Zuid zijn geglazuurd met “Waste Glaze”. Een product dat tot stand is gekomen vanuit de wetenschap dat het vanaf 2050 verplicht is om volledig circulair te bouwen. Dijkstra Friese Kleiwaren uit Sneek ontwikkelde dit glazuur in het voortraject van dit project samen met De Unie architecten.

Zij ontwikkelden glazuren waarbij het restproduct van de glasrecycling (dat wil zeggen: dát deel uit de glasbak, dat niet gerecycled kon worden) gecombineerd wordt met metalen en oxides die vrijkomen bij het verbranden van huishoudelijk afval. Dit heeft geresulteerd in “Waste Glaze”, een glazuur met een eigen karakter en verschijning. Voor het project in Haren is gekozen voor vier tinten groen, met verschillende glansgraden en effecten.

Het materiaal is getest en voldoet volledig aan het Bouwbe sluit; er kunnen uit het product geen schadelijke stoffen uitlogen die terecht zouden kunnen komen in bodem of oppervlaktewater. Het hergebruik van de genoemde afval stoffen voorkomt dat er minder gebruik hoeft te worden gemaakt van steeds schaarser wordende grondstoffen. Een goed voorbeeld van het hergebruik van afvalmaterialen, wat in dit geval is uitgemond in een keramische gevel die jaren zal stralen. Van Zooi naar Mooi! Woonborg. ‘We betrekken als Woonborg de bewoners altijd snel bij de projecten. Aan de ene kant is het gaaf dat we zo in staat zijn hun vlot een woning toe te wijzen. Want je kunt dan op tijd keuzes maken over de keuken bijvoorbeeld. Maar als je averij oploopt in de planning, dan moet je hen wel het slechte nieuws vertellen. En deze mensen zitten al helemaal in die verhuiscarrousel. Nu kregen ze te horen dat ze pas drie maanden later hun spullen konden pakken. Dat is natuurlijk erg ver velend. Gelukkig is het uiteindelijk allemaal goed opgelost.’

‘Je moet creatief zijn’

Volgens Geert Jan Huiges, adjunct-directeur van Bouwbedrijf Kooi, stond er ook een financiële uitdaging te wachten. ‘De bouw was dicht bij het spoor. Daar gelden speciale eisen. Denk aan veiligheidsmaatre gelen en de routing van de voetgangerstunnel. Daar gaat tijd inzitten. Door de lange aanloop naar de bouw was het budget verouderd’, vertelt Huiges. De prijzen van het bouwmateriaal waren flink gestegen. ‘Dan moet je creatief zijn. Zoals je dat altijd op elke bouwplaats moet zijn, maar in de huidige extreme markt tot in het extreme. Dat betekent de inflatie tegen het licht houden en kijken waarop je kunt bezuinigen. Daarin hebben we elkaar prima kunnen vinden.’

Ook het personeelstekort was een hindernis die tijdens de bouw van Perron Noord en Zuid moest worden genomen, legt Huiges uit. ‘Bij elke partij was er iemand te weinig. Dan loop je achter op de planning. Je gaat rondbellen, kijken waar je iemand vandaan kunt halen. Er is een enorme druk en mensen zijn er bijna niet. We hebben door de si tuatie bijna elke nationaliteit wel op de werkplaats gehad. Je ziet alleen dat de mensen die je vindt, niet altijd vakvolwassen zijn. Daardoor komen ze onder zware druk te staan. Het is momenteel een zware tijd in de bouw.’

Chique woningen

Op het resultaat is Huiges echter onverminderd trots. Hij vertelt dat er op het dak PV-panelen zijn aangebracht en dat de woningen zijn voorzien van een warmtebron die op waterbasis werkt. ‘We kunnen gerust stellen dat dit luxe appartementen zijn, voorzien van alle comfort. Nette, chique woningen, zeker in deze prijsklasse. De verhuurders zorgen goed voor hun klanten. En dat is nog wel eens anders. Mede hierdoor zijn we blij samen te hebben gewerkt met Woonborg en onze bijdrage te hebben geleverd aan deze complexen.’

31 SOCIALE HUURAPPARTEMENTEN

HET PERRON HAREN

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever : Woonborg Architect : De Unie Architecten Adviseur : Munnik Brandadvies Aannemer : Kooi Bouwbedrijf

BOUWTEAMLEDEN

Stoffering Marmoleum en schoonloop

: Kumbo Noord

Fotografie: De Unie Architecten en Henri Hendriks

Leveren en aanbrengen tegelwerk

: Smit Tegels Wanden en Plafonds : Unipé Afbouw

Levering, montage deurkozijnsets, deuren incl. hang en sluitwerk

: BPZ

Tekst: Redmar Bosma

‘Nette, chique woningen, zeker in deze prijsklasse’

- Geert Jan Huiges

Appartementencomplex en commercie Karaat, Groningen

Kort voor de bouwvak voltooide Salverda Bouw het appartementencomplex Karaat. Het gebouw aan de Oosterhamrikkade in Groningen bestaat uit 77 appartementen en 7 commerciële ruimtes en is volledig in BIM ontworpen. ‘Het is een robuust gebouw met een luxe uitstraling’, vindt senior projectmanager Wilbert van de Weg van het aannemingsbedrijf uit ’t Harde.

Pc Vastgoed en BPD Ontwikkeling BV wonnen in 2018 een prijsvraag van de gemeente Gronin gen, die al jaren bezig is om het voormalige in dustriegebied aan het Oosterhamrikkanaal te ontwikkelen naar een woon- en werkfunctie. Hun plan voor een tien verdiepingen hoog ge bouw – ontworpen door VdpArchitecten, met vrije sector huurappartementen en koopappar tementen en in de plint commerciële ruimtes –mocht gerealiseerd worden, als robuuste nieuwe entree richting de Oosterparkwijk. ‘Daar hebben ze toen ons bijgehaald als bouwteampartner’, zegt Wilbert van de Weg. ‘Wij hadden al vaker voor BPD gebouwd, dit werk vloeit voort uit de goede ervaringen daarbij.’

Prefab holle wanden Omdat duidelijk was dat de bouwplaats bijzon der krap zou zijn, focuste Salverda in de voorbe reidingsfase op zoveel mogelijk prefabricage. ‘Een voorbeeld is dat wij prefab holle wanden hebben voorgesteld, die in het werk zijn afgestort. In dat betoncasco zitten hsb-elementen, met alumini umkozijnen al in de fabriek gemonteerd. We lieten alle materialen just in time leveren, waar na ze door een grote kraan op de juiste plek werden gezet. Op die manier konden we heel efficiënt en snel hoogte maken.’ Eenmaal winden waterdicht konden buiten de metselaars aan

de slag om het gebouw zijn robuuste uitstraling te geven met een mix van vier soorten donker rode steen, terwijl binnen de afbouw begon.

BIM

Voorwaarde om zo te kunnen werken is dat je het voortraject benut om het ontwerp ‘helemaal perfect’ te maken. In dit project gebeurde dat volledig in BIM. De installateur E&W, Aalbers uit Nieuw-Buinen, koos voor Bim2work om de installaties te modelleren. ‘Alles zoveel mogelijk vanuit de prefabgedachte’, verklaart projectco ordinator Rick Eising. ‘We werkten volop samen met de aannemer, constructeur en installateur en hebben veel kunnen bijdragen aan het ont werp: dat moest ook wel, want de meeste instal laties zijn in de dragende constructievloeren meegenomen.’

Een groot voordeel van het volledig in BIM uitwerken van een project is dat je op de bouw in feite alleen hoeft te assembleren: alle onder delen komen - rechtstreeks besteld vanuit het model - precies op maat aan. Daar zit ook het grootste risico: ‘zoals wij het bedenken, komt het ook op de bouw. Het moet in één keer goed, in het werk kan er vrij weinig hersteld worden.’ Zelfs het afbouwmateriaal kwam precies afgepast op de bouw, een rolcontainer per appartement.

- Harrie Munnik

‘Onderbouwd de grenzen opzoeken’

Van de Weg: ‘Je hebt nergens te veel van en dus ook geen zaagafval en dergelijke. Wel was er nog verpakkingsafval, daar valt bij een vol gend project nog wel wat te winnen. De bak stenen bijvoorbeeld werden nog op pallets geleverd met folie eromheen, dat zie je tegen woordig ook wel zonder.’

Veiligheidsvluchtroute

Munnik Brandadvies uit Kolham begeleidde de bouwpartijen bij het optimaliseren van de brandveiligheidsmaatregelen. ‘De architect heeft een goed beeld van de eisen waaraan het ontwerp moet voldoen, maar als gespeciali seerd bureau helpen wij om “onderbouwd de grenzen op te zoeken”, zoals ik dat noem’, zegt directeur Harrie Munnik. ‘Je zorgt - aan de hand van geaccrediteerde rekenmethodesaantoonbaar voor voldoende veiligheid, maar op een slimme manier en niet overdadig. Als voorbeeld noemt hij het nalopen van de ge veldetaillering. ‘Bij traditioneel metselwerk kan er niet zoveel misgaan wat betreft brand overslag, maar we hebben nog wel de stelko zijnen iets aangepast, zodat vuur ook niet via de kozijnen in de achterliggende isolatie kan komen.’ Redelijk bijzonder is ook het gebruik van een niet-besloten veiligheidsvluchtroute. Het gebouw heeft maar één trappenhuis, maar dat is zo geconstrueerd dat het nooit vol rook kan komen te staan. Daarmee is een externe brandtrap niet nodig. ‘Dat zou duurder zijn, maar ook de uitstraling van het gebouw aan tasten.’

Gouden poedercoating

En die uitstraling is nu juist zo belangrijk. VdpArchitecten beoogde een stijlvol effect te bereiken door gebruik van slechts drie kleuren: de donkerrode stenenmix en verder goud voor onder meer de kozijnen en zwart voor balkons en balustrades. ‘Een heel goede keus, want er staat nu echt een mooi, robuust gebouw met een rustige uitstraling. Echt design’, vindt Van de Weg. ‘Maar het was wel een ongelooflijke zoektocht om de goede kleur goud te vinden, die op aluminium, kunststof én hout precies dezelfde uitstraling zou hebben. Uiteindelijk heeft de architect een concessie gedaan: het aluminium en kunststof is gepoedercoat in goudkleur, dat ziet er honderd procent het zelfde uit. Maar het plaatwerk is toch maar in zwart uitgevoerd. Om te voorkomen dat daar binnen nog weer kleurverschillen zouden ontstaan, hebben we alleen echt hout gebruikt en dus geen trespa, rockpanel et cetera.’

‘Efficiënt en snel hoogte maken’

- Wilbert van de Weg

Corona

De bouw begon in september 2020, ‘de periode waarin heel Nederland op slot zat door corona’, zegt Van de Weg. Hoewel er af en toe een ploeg bouwvakkers uitviel, had de bouw er niet per se veel nadeel van. Las tiger werd het tegen het einde van het project, toen het mede door de epidemie ontstane wereldwijde materialentekort zich af en toe liet gelden in vertraagde leveringen. ‘Just in time is een mooi principe, maar dan moet het er wel precies op tijd zijn. Want de mensen die de spullen moeten verwerken, worden morgen weer ergens anders verwacht. Het is best stressvol om dan die logistieke puzzel te verleggen, maar uitein delijk hebben we wel perfect op tijd opgeleverd. We steken altijd heel veel tijd en energie in het halen van onze deadlines – en als je die dan haalt geeft dat echt een kick.’

Dat succes kon volgens Van de Weg alleen bereikt worden dankzij ‘partijen waar we langdurig mee samenwerken. Die willen meer mee bewegen dan bedrijven die alleen één klusje komen klaren. Je hebt elkaar echt nodig in de bouw, en als ik nu terugkijk ben ik echt onge looflijk trots op alle partners.’ Ook Harrie Munnik en Rick Eising kijken tevreden terug op het project. Munnik: ‘Het was een buitenge woon plezierige samenwerking. We weten dat we op elkaar kunnen bouwen.’ Eising: ‘Met alle partijen hadden we korte lijntjes, zodat we vlot door de verschillende ontwerpfases heen konden.’

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

‘Vlot door de verschillende ontwerpfases heen’

- Rick Eising

Tekst:

WOONCOMPLEX OP SCHIEREILAND IN HEERENVEEN

IN HOFJE ’T PAVILJOEN WONEN MENSEN MET HETZELFDE MOTTO

In Heerenveen is het project ’t Paviljoen gerealiseerd. Dit wooncomplex staat op een schiereiland in de wijk Skoatterwâld en bestaat uit acht wooneenheden, een gezamenlijke ruimte en binnentuin. ‘De ovale vorm van het gebouw gaat mooi op in de omgeving’, aldus architect Jetze Sipma.

’t Paviljoen is het eerste project van de stichting Hofjeheerenveen, die is opgericht als antwoord op de vergrijzing, individualisering en een zaamheid in de maatschappij. Initiatiefnemers zijn Tiny Oosterman en Theo Horsten. ‘Theo en ik kwamen in Heerenveen wonen en kenden er niemand. We wisten dat we - als we ons hier prettig wilden voelen - een sociale kring moes ten opbouwen’, vertelt Oosterman. ‘Maar we konden ons in die wijk niet bepaald in gezel ligheid wentelen. Daar kwam bij dat we klei ner en meer ecologisch wilden wonen.’

Het motto

Het stel kwam met het plan om het hofje ’t Paviljoen te starten, en daar hun intrek te nemen. In december 2018 werden de eerste gesprekken gevoerd. In maart dit jaar werd het wooncomplex opgeleverd. Het bestaat uit acht koopwoningen van rond de tachtig vier kante meter. Oosterman en Horsten hebben van tevoren goed gekeken of de geïnteresseer den passen in het plaatje dat ze voor ogen hadden. Horsten: ‘Er zijn mensen die graag een appartement op de begane grond willen en kleiner willen wonen, maar niks met de buren te maken willen hebben. Dat past niet bij ons motto “wonen met aandacht voor el kaar”. Een of twee keer liep het gesprek niet zo goed, maar bij de rest ging het organisch en was er meteen een klik.’

Een bijzonder project

Veel keus voor een plaats om te bouwen in Heerenveen was er niet. Sterker: Skoatterwâld

was de enige optie. En dat zou volgens de gemeente voorlopig niet veranderen. Vanwege het kreekje dat door het terrein slingert, was het moeilijk te verkavelen. Daarom wachtte de gemeente op een bijzonder project dat plaats kon krijgen op die plek. Dat werd ’t Paviljoen. Oosterman en Horsten besloten in zee te gaan met Sipma Architecten Heerenveen. ‘Het is een unieke locatie om iets voor te mogen ont werpen’, vindt Jetze Sipma. ‘Theo en Tiny kenden mijn bureau en het voelde al snel goed van beide kanten.’

Meander

Voor Sipma was het ontwerpen van het gebouw een mooie uitdaging. ‘Dat komt vooral door die meanderende nullijn waar je op het schier eiland mee te maken hebt. Daar moest het complex op worden aangepast. Dat is gelukt. De kenmerkende ovale vorm van het gebouw voegt zich mooi in de omgeving’, aldus Sipma. Daarover is veel overleg geweest met de initi atiefnemers en de afdeling stedenbouw van de gemeente.

Natuurlijke aanhechting

Het complex kenmerkt zich onder meer door een ovale basisvorm van beton, aan de buiten zijde afgewerkt met een ring van cortenstaal. Daarbij maken de terrassen in combinatie met de privacy-schermen nadrukkelijk deel uit van het ontwerp. In de dakvorm komt die ken merkende gebogen vorm weer terug. Sipma: ‘We wilden liever geen harde oever maken. Daarom is er gekozen voor een natuurlijke begroeiing van het talud als aanhechting aan het ovaal. Verder is aan de binnenzijde de gezamenlijke tuin te vinden, waaraan ook de voordeuren zijn gesitueerd. Het is een verwij zing naar de vroegere hofjes. In combinatie met de verticale houten gevelbekleding vind ik het een mooi geheel geworden.’

‘Wonen met aandacht voor elkaar’

- Theo Horsten

‘De ovale vorm van het gebouw voegt zich mooi in de omgeving’

- Jetze Sipma

Hoekstra installatietechniek is totaal-installateur en biedt technische oplossingen voor duurzame vraagstukken, ontwerpt, realiseert en beheert technische installaties voor zowel particulieren als bedrijven. Daarnaast staat ons service team 24/7 klaar om onverwachte storingen op te kunnen lossen.

Naast het reguliere installatiewerk is ons bedrijf gespecialiseerd in warmtepompsystemen, domotica vraagstukken, zonnestroominstallaties, aanleg van autolaadstations en het installeren van dak en zinkwerk.

Naast onze werkzaamheden kunt u bij de VDK Groep terecht voor al uw schilderwerk en projectinrichting.

Bodemgebonden warmtepompen

Ook voor projectleider Marcel Koolma van Hoekstra Installatietechniek was dit een bijzonder project. ‘Dit was een particulier initiatief. Dat heb ik nog nooit eerder meegemaakt’, zegt Koolma. ‘We hebben voor deze woningen gekozen voor een bodemgebonden warmtepomp. Een luchtwarmtepomp is ook een optie, en is goedkoper. Omdat hiervan de unit buiten staat, kan dat voor meer lawaai zorgen. Bovendien moet je hem zo nu en dan vervangen, wat bij de bodemgebonden warmtepomp niet zo is. Onder de streep ben je daarom minder geld kwijt. En dit is een stabielere oplossing.’ Uitdaging was om de warmtepompen niet te dicht bij elkaar te plaatsen, geeft Koolma aan. ‘Maar dat is allemaal goed gekomen.’

Extra installatie-opties

Verder heeft het installatiebedrijf ook vloerverwarming en acht zonne panelen per woning geplaatst. Over andere zaken hadden de bewoners zelf inspraak. Zoals het kiezen voor extra contactdozen, dimmers, data-aansluitpunten, extra PV-panelen op het dak en aangepast sanitair. Hoekstra Installatietechnieken werkte volgens de projectleider op een prettige manier samen met Bouwbedrijf Buiteveld. Wilfred Kemper, projectleider van Bouwbedrijf Buiteveld, beaamt dat. ‘We zijn samen op een prettige manier dit project aangevlogen. En dat geldt ook voor de initiatiefnemers Theo en Tiny. Die zochten onder meer een bedrijf dat duurzaam bezig is, met natuurlijke bouwstoffen. Wij hebben ook het Biosintrum in Oosterwolde gerealiseerd, op een circulaire manier. Dat was een van de redenen dat ze met ons om tafel wilden.’

Ellips

‘We vonden het mooi onze bijdrage te leveren aan dit complex. Normaal gesproken is er weinig samenhang bij de appartementen van ouderen. Hier is dat zeker anders. Maar ook het feit dat het een ellips betreft, is interessant’, zegt Kemper. ‘Dit keer niet rechttoe-rechtaan bouwen: geen woning is hier gelijk, ieder woningoppervlak wijkt af. Net als het licht op het terras. De betrokkenheid van en naar elkaar, gebundeld in dit bijzondere bouwproject, heeft ertoe geleidt dat wij met grote tevredenheid terugkijken op dit fijne bouwteam-traject. ’

Rustgevend kikkergekwaak

Aan de locatie kleven wel enkele nadelen, erkent Tiny Oosterman. ‘Je zit hier redelijk ver van de winkels, en er is geen openbaar vervoer in de buurt. Maar goed, je hebt het nooit precies zoals je het wilt. Boven dien staat er veel tegenover. Naast het mooie ruime appartement zelf, wandel je zo het Oranjebos in, en heb je een terras aan het water waar in de waterlelies groeien. Daarbij komt dat je ’s zomers kan genieten van het rustgevende geluid van de kikkers.’

Het stel kijkt met een goed gevoel terug op de totstandkoming van ’t Paviljoen. Dat komt met name door de coöperatie tussen de partijen, geeft Oosterman aan. ‘Het doet ons goed dat alles samen gedaan is. De mensen met wie we in zee gingen, begrepen wat we bedoelden. Het moest allemaal niet groot, groter, grootst. Nee, we wilden ons motto concretiseren. En dat is gelukt.’

PAVILJOEN ’T HOFJE HEERENVEEN

‘We vonden het mooi onze bijdrage te leveren aan dit complex’

- Wilfred Kemper

Tekst: Redmar Bosma

‘Gekozen voor een bodemgebonden warmtepomp’

- Marcel Koolma

ZORGWONEN JABIKSHOF IN GOUTUM LEEUWARDEN

SLIMME INRICHTING ZORGT VOOR

VEILIGE VRIJHEID VOOR BEWONERS

Voordat de bouw van het Jabikshof van start ging, is door de gemeente Leeuwarden de nadrukkelijke eis uitgesproken dat het gebouw niet mocht lijken op een zorginstelling. En die eis is meer dan ingewilligd. Aan de buitenkant is aan niets te zien dat de gloednieuwe woningen in Goutum, een dorp onder de rook van Leeuwarden, worden bewoond door mensen met dementie. Twee blokken met ieder zes woningen bieden hier echter ruimte voor een totaal van 96 zorgeenheden.

Noorderbreedte, de opdrachtgever van het project, nam voor de bouw van de zorginstel ling HEVO b.v. in de arm, specialist in risi codragend projectmanagement. ‘Voor ons was het voor het eerst dat wij een project als dit op deze manier uitbesteedden’, vertelt Linda Post, projectleider bouw bij Noorderbreedte. Als projectassistent van haar voorganger Pier At tema was zij bij het project betrokken. ‘Alles lag bij HEVO, terwijl we normaliter alles zelf doen. Ook nieuw was dat wij daarnaast het pand bij oplevering overgedragen hebben aan een investeringsmaatschappij. Dat maakt dat wij als Noorderbreedte nu huurder zijn van het gebouw.’

‘We willen de bewoners een waardevolle dag bieden’

- Linda Post

Verticaal wonen als basis

In het Programma van Eisen van Noorder breedte stond als uitgangspunt dat bewoners zich thuis moeten kunnen voelen. Een eigen entree, een tuintje waar de bewoners rond kunnen lopen, maar ook “boven slapen”. ‘Het merendeel van de mensen woont zijn of haar hele leven met een woonkamer op de begane grond en een slaapkamer op de verdieping. Verticaal wonen, noemen we dat. Zo zijn deze woningen ook ingedeeld. Beneden is er een grote gemeenschappelijke woonkamer, daar naast heeft iedere bewoner boven een eigen studio die bestaat uit een ruime zit/slaapkamer met eigen sanitair.’ De gebouwen zijn boven dien zodanig ingericht dat er sprake is van “veilige vrijheid”. ‘Binnen de geslotenheid van beschermd wonen bieden wij de bewoners heel veel bewegingsvrijheid. Die behoefte is heel groot onder deze doelgroep. Wij kunnen hen die vrijheid bieden, mede dankzij domotica. De bewoners maken bijvoorbeeld gebruik van een zogeheten airtag, waarvan de zorg kan bepalen welke deuren zij daarmee kunnen openen. Zo komt een bewoner nooit per on geluk in een ruimte die voor hem of haar niet veilig is.’

Longlist

Francis Pelders was namens HEVO betrokken bij de voorbereiding, het contracteren van de uitvoerende partijen en de uitvoering van het project. Voor de inrichting schakelde HEVO een binnenhuisarchitect in. ‘Na de bestekfase hebben we samen met de ontwerpers en op drachtgever een longlist gemaakt met partijen uit de omgeving. Wie zitten er in de buurt, met wie hebben we goede ervaringen, wie kan een dergelijk project aan? Daaruit kwamen vijf partijen die een prijs hebben gemaakt. Op basis van de prijs kwam Reitsma Bouw als winnaar uit de bus.’ De installaties zijn gere aliseerd door Pranger-Rosier en Lodema en de sprinklerinstallatie door De Groot.

‘Van buiten zijn het woonhuizen, van binnen een zorgcomplex’

- André Visser

Gebouwen gaan op in de omgeving

De twee blokken van elk zes woningen passen qua bouwstijl goed in de omgeving. ‘De architect heeft goed naar de omgeving gekeken. Als je niet beter wist, zou je denken dat het gewoon woonhuizen zijn. De verschillende gevels passen goed in de wijk. En de woningen hebben dan wel een plat dak, maar dat is door de schuine kap bijna niet te zien’, vertelt André Visser, projectleider van Reitsma Bouw. Er is vrij traditioneel gebouwd met onder andere kalkzandsteen. ‘Maar constructief hadden we nog wel wat uitdagingen’, vertelt Visser. De woningen zijn namelijk toekomstbestendig gebouwd naar wens van de investeerder, zodat de mogelijkheid van het geven van een andere functie in de toekomst open blijft. ‘Daarom hebben we gebruik gemaakt van massieve prefab betonvloeren. Dit was vrij intensief om te plaatsen, intensiever dan gedacht’, aldus Visser.

Geen capaciteit op het elektriciteitsnet De grootste uitdaging tijdens het project was echter het ontbreken van stroom in de wijk en de dreiging daarbij dat het gebouw niet in gebruik kon worden genomen. Er was niet voldoende capaciteit op het net, een probleem waar heel Leeuwarden hinder van ondervindt. Liander heeft er wel leidingen liggen, maar kan geen garantie op levering geven. Dat

was tijdens de bouw geen issue. ‘Maar je wilt geen gebouw opleveren dat vervolgens niet in gebruik genomen kan worden, omdat er geen stroom is. Als aannemer hebben we meegedacht om dit capaciteitsprobleem aan elektriciteit op te lossen door met de verschillende partijen snel te schakelen. Met grote batterijen erbij, die o.a. via de zonnepanelen worden opgeladen, hebben we het gebouw van stroom voorzien en zo toch volgens planning kunnen opleveren. En net toen we deze in gebruik hadden, kon Liander toch nog wat meer capaciteit bieden’, vertelt André Visser. De accu's blijven voorlopig wel. ‘Als back-up, voor het geval er toch nog problemen met de stroom komen’, aldus Pelders.

‘Samen met alle betrokken partijen hebben wij hier een duurzame plek gerealiseerd voor een bijzondere doelgroep’, vindt André Visser. Pelders besluit: ‘We hebben kwalitatief hoogwaardige gebouwen gerealiseerd, die bovendien een heel mooie uitstraling hebben.’

WOONZORGCENTRUM

JAPIBSHOF GOUTUM LEEUWARDEN

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever

: Noorderbreedte

: Hevo B.V. Adviseur omgeving

Projectadvies + directie

Aannemer

: Buro Hollema

: Reitsma Bouw

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Kunststof kozijnen

Levering, montage schuifdeursystemen

Schilderwerk, behangwerk, beglazing, wandbescherming, plintafwerking

: Kumij

: BPZ

: Kuurman Groep

Projectstoff ering : Kuurman Groep Afvalinzameling

: Visser ATR

Tekst: Johanna Kommerie Fotografi e: Henri hendriks

‘We hebben kwalitatief hoogwaardige gebouwen gerealiseerd’

- Francis Pelders

‘Vertrouwen, dat is hét kernwoord voor dit project’, zegt Henri Cornelissen. Hij begeleidde namens draaijer+partners de uitbreiding van het kantoor van verzekeraar Unigarant in Hoogeveen en dat was dankzij de samenwerking in bouwteam ‘een project waarin alles heel mooi de goede kant op viel.’

Unigarant, het verzekeringsbedrijf van de ANWB, breidde in 2017-2018 het kantoor aan de Schutstraat in Hoogeveen uit met een extra vleugel aan de linkerkant (zie Bouwen in het Noorden 86). Drie jaar later was het al tijd om de cirkelvorm van het gebouw verder door te trekken met een vleugel aan de rechterkant, de oostzijde. ‘Het bedrijf groeit,’ legt Cornelissen uit, ‘er moesten werkplekken bij.’ Net als bij de vorige verbouwing – waarbij ook het bestaande deel grondig werd gemoderniseerd – legde Unigarant deze vraag neer bij de huisvestingsspecialist, die vervolgens met De Unie architecten een concept ontwierp en via een aanbesteding een bouwteam samenstelde. ‘We wilden bewust geen aanbesteding doen volgens bestek en tekeningen, maar de bouwpartners in een vroeg stadium aan tafel hebben, zodat ze hun expertise konden inbrengen. Maar ook om er echt een gezamenlijk project van te maken, waarbij alle partijen hun verantwoordelijkheid oppakken voor een goede uitvoering.’

Vliesgevel in plaats van HSB

HuneBouw uit Hoogeveen was bij de oorspronkelijke aannemersselectie als tweede geëindigd en greep dus aanvankelijk naast de klus. Toen tijdens de voorbereidingsfase de samenwerking met de nummer één spaak liep, vroeg draaijer+partners alsnog HuneBouw om in het bouwteam te stappen. Die kans greep het bedrijf met beide handen aan. Projectleider Jan van der Weide: ‘Het is een thuiswedstrijd op een heel prominente locatie in onze vestigingsplaats.’ Cornelissen: ‘Bij de aanbesteding vond ik ze al heel sterk op de inhoud: ze waren diep in de materie gedoken en konden dus nu makkelijk de draad weer oppikken.’ Van der Weide: ‘De meeste keuzes waren al wel gemaakt, maar wij hebben een belangrijke wijziging voorgesteld: een vliesgevel in plaats van de bedachte constructie van HSB met aluminium puien.’

Binnen- en buitenbochten Cornelissen: ‘Dat was wel duurder, maar Unigarant heeft dat heel goed opgepakt door extra budget beschikbaar te stellen. Als je van een aannemer verlangt dat hij zijn expertise inbrengt, moet je zijn advies ook serieus nemen. Tenslotte neemt hij ook een grote verantwoordelijkheid op zich.’ Van der Weide: ‘Wij achtten deze bouwwijze noodzakelijk om de uitvoerbaarheid, maatvastheid en wind- en waterdichtheid te garanderen. Dat zit hem vooral in de vorm van het gebouw. De hele gevel is gebogen, er zitten binnen- en buitenbochten in. Theoretisch zou je hem kunnen doortrekken om de cirkel rond te maken.’ Deze vorm bracht een grote uitdaging met zich mee. ‘Je hebt geen rechte lijnen waarlangs je in het werk nog eens iets kunt nameten: alles is digitaal uitgezet, je moest echt vertrouwen dat alles honderd procent op elkaar zou aansluiten. En gelukkig was dat zo.’

‘Aansluiten op bestaande installaties’

- Arend Riemersma

BOUWPARTIJEN DELEN VERANTWOORDELIJKHEID

Ontwerp en uitvoering

Arend Riemersma was de projectleider namens Homij, dat binnen het bouwteam tekende voor ontwerp en uitvoering van alle installatietechniek. Zijn opdracht was om zoveel mogelijk gebruik te maken van de bestaande systemen. ‘Het moest één complex worden met één installatie, maar als je 2000 vierkante meter erbij krijgt, kan dat natuurlijk niet zonder uitbreiding.’ De verwarming had nog wel voldoende uitbreidingscapaciteit, maar voor de koeling en ventilatie werden een extra koelmachine en een luchtbehandelingskast op het dak geplaatst en voor elektra is meer vermogen beschikbaar gemaakt. ‘Binnen het oude deel

UITBREIDING KANTOOR UNIGARANT HOOGEVEEN

zat het al wat krap, dankzij een zwaardere trafo en hoofdverdeelkast is er nu ook capaciteit voor laadpalen op het nieuwe parkeerterrein.’

‘Homij vindt het altijd mooi om vanaf dag één in te stappen’, zegt Riemersma. ‘Als je een project met alle partners samen aanvliegt, weet je al vroeg waar voor iedereen de specifieke uitdagingen zitten en kun je elkaar helpen om de knelpunten op te lossen. Dat is ook in dit project weer gebleken.’

Snelle start

‘Toen HuneBouw formeel de opdracht kreeg, zijn we alvast begon nen met de werkvoorbereiding’, zegt Van der Weide. ‘We zijn rela tief héél snel na de “go” gestart met de bouw. Dat moest ook wel, want er lag een strakke planning. Al met al zijn we iets meer dan een jaar bezig geweest en dat is niet lang voor een gebouw van vijf verdiepingen met een lastige constructie. De afbouw vroeg best veel tijd, met open plafonds en de installaties deels in het zicht.’ Binnen werd namelijk de stijl doorgetrokken van de rest van het kantoor. Dankzij grote doorbraken naast het trappenhuis merken de werk nemers eigenlijk nauwelijks dat ze het nieuwbouwdeel betreden.

Corona als voordeel

Een voordeel was dat het gebouw vanwege corona zo goed als leeg stond. Van der Weide: ‘Van overlast was hoegenaamd geen sprake: die enkeling die nog op kantoor was, ging gewoon helemaal aan de andere kant van het gebouw werken.’ Cornelissen: ‘Het idee was going on concern te werken, maar toen vrijwel iedereen thuis moest werken, viel die spanning weg.’ Van der Weide: ‘Er kwamen wel weer de nodige zorgen bij natuurlijk; er vielen wel eens wat ploegjes uit en zeker op het laatst zag je de levertijden oplopen, maar al met al is corona zeker geen nadeel geweest.’

‘Adviesaannemer

serieus nemen’

- Henri Cornelissen

Vertrouwen

draaijer+partners is trots dat er een prettige, inspirerende werkomgeving is neergezet waar de medewerkers van Unigarant de komende jaren weer tevreden gebruik van kunnen maken. De medewerkers konden eind januari 2022 de uitgebreide werkomgeving in gebruik nemen, precies rond het moment dat de coronamaatregelen grotendeels werden afgeschaft. ‘Het was niet alleen voor de verzekeraar, maar ook voor alle bouwpartijen een feestelijk moment’, zegt Cornelissen. ‘Je kunt een “koud” contract afsluiten op basis van een “waterdicht” bestek, maar het is een illusie dat je dan écht alles hebt afgedekt. Het gevolg is dat je dan steeds weer in gehakketak terechtkomt over geld en verantwoor delijkheden. Nou, dan toch véél liever een project op basis van vertrou wen, waarin je elkaar wat gunt maar ook gerust een stapje harder voor elkaar wilt zetten, omdat je samen de verantwoordelijkheid neemt om een mooi gebouw neer te zetten.’

UNIGARANT, UITBREIDING KANTOOR HOOGEVEEN

BOUWTEAMLEDEN

Adviseur/bouwdirectie : draaijer +partners

Architect : De Unie Architecten

Adviseur

Constructeur

Aannemer

: Munnik Brandadvies

: Goudstikker - de Vries

: Bouwbedrijf Hunebouw

Installateur : Homij

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Levering, montage deuren incl. hang en sluitwerk

: BPZ Wanden en Plafonds : Unipé Afbouw

Tekst: Arjen Bakker Fotografie: Homij | Serge Duursma

‘De hele gevel is gebogen’

- Jan van der Weide

INNOVATIECENTRUM CHEMIE EN ENGINEERING GRONINGEN

VOLOP OOG VOOR

GEBRUIKERSWENSEN

Gevestigde onderzoeksbedrijven en start-ups op het gebied van chemie, farmacie en biowetenschappen hebben voortaan optimale faciliteiten én ontmoetingsmogelijkheden in het Innovatiecentrum Chemie en Engineering op het Zernikecomplex in Groningen. Bouwgroep Dijkstra Draisma en ITBB Installatietechniek realiseerden het gebouw van 5000 m2 voor Triade Real Estate Groningen.

Het in maart 2022 geopende gebouw is door CODEX gasloos ontwor pen en heeft onder meer een hoogwaardige klimaatschil en een dak vol PV-panelen. ‘Toch zijn het vooral de gebruikers die de begrippen duurzaamheid, innovatie en samenwerking naar een hoger plan gaan tillen’, zegt Heerke Osinga van Bouwgroep Dijkstra Draisma.

Een strak geheel

‘Het gebouw is volgens een beproefd en gangbaar concept gebouwd: een casco van vijf bouwlagen van betonelementen met staal, daaromheen een hsb-gevel verfraaid met aluminium platen die het geheel cachet geven: strakke witte kaders, opgevuld met een bruinachtige golfplaat. Het is echt een blikvanger geworden’, vindt Osinga. ‘Langs de dakrand plaatsen we nog een scherm om de installatiekasten aan het oog te onttrekken, zodat het net lijkt of er een zesde etage op het gebouw staat. Dan is het één strak geheel.’

‘Beproefd en gangbaar concept’

- Heerke Osinga

Integraal

Ingenieursbureau abtWassenaar fungeerde als adviseur op velerlei gebied voor CODEX en de uitvoerende partijen. Directeur Vincent Martijn: ‘Dat was een heel mooie samenloop van omstandigheden: toen Triade in 2019 een uitvraag deed, verwierf mijn bedrijf VM Con sulting de opdracht voor de installatietechniek en abtWassenaar die voor constructies en bouwfysica. In 2020 kwamen onze bedrijven bij elkaar en konden we dit project dus inte graal aanvliegen. Dat was echt heel mooi, want als je het totaaloverzicht hebt, kun je vroeg tijdig de juiste keuzes maken.’

Vooruitziende blik

Om tot die beslissingen te komen, ging men bij abtWassenaar met name op zoek naar de optimale balans tussen toekomstbestendigheid en wensen van de (eerste) huurders. ‘Als je je niet heel goed inleeft in de vragen van de gebruikers, dan kun je nooit hun wensen goed implementeren’, is Martijns overtuiging. ‘Maar er is niet één gebruiker hetzelfde. Ze werken allemaal in de chemie, maar de één heeft uit gebreide laboratoriumfaciliteiten nodig, de ander gewoon een kantoor. Het is aantrekke lijk om voor die laatste een goedkopere instal latie te gebruiken. Maar zo’n huurder kan ook weer vertrekken. Wij hebben daarom gezegd: maak de infrastructuur meteen overal van labkwaliteit, dus met kunststof kanalen, ge scheiden luchtbehandelingssystemen et cetera. Dat is nu wat duurder, maar later heb je er

voordeel van. Want dan kun je zonder verbou wen die ruimte aan een laboratoriumbedrijf verhuren.’ Hierdoor ontstond een toekomst bestendige installatie.

Bouwteam

Aanvankelijk had Triade het idee om het hele project als Design & Build in de markt te zetten. Heerke Osinga: ‘We hebben als com binatie met ITBB ingeschreven, maar we hebben toen ook gezegd: dit is zo’n specifiek gebouw, jullie weten zelf het beste wat je nodig hebt, we kunnen de ontwerpfase veel beter in bouwteam oppakken. Daar zijn ze in meege gaan. Toen het Definitief Ontwerp er lag, hebben ITBB en wij alsnog elk een D&B-op dracht gekregen voor het uitwerken naar een Uitvoeringsgereed Ontwerp en voor de reali satie.’ Dat vond Osinga een mooie vorm. ‘De opdrachtgever heeft voldoende invloed gehad op het ontwerp, maar bij het bouwen konden we zelf de lead nemen. Dat doen we graag, daar zijn we ook goed in. We hebben ook de terreininrichting nog verzorgd: Triade kreeg

bij oplevering dus echt een kant-en-klaar com plex. ITBB heeft de basisinstallaties tot in de vertrekken aangelegd, de diverse huurders konden daarna hun specifieke apparatuur daarop aansluiten.’

Bijzonder aan het gebouw vindt Osinga met name de indeling. ‘Het is een mooie mix van besloten en open. In sommige ruimtes hebben buitenstaanders niets te zoeken, dus daar zit dan een sluisje voor, maar het gebouw op zich is openbaar. Iedereen kan via het grote trap penhuis middenin het gebouw in het werkca fé op de derde etage komen, waar de ontmoe ting centraal staat.’

Teams

Over ontmoeting gesproken… ‘De verschillende partijen hebben elkaar vrijwel niet in het echt ontmoet’, zegt Osinga. ‘We hebben in februari 2020 één keer live een presentatie gehad met de opdrachtgever, daarna brak corona uit. Het hele werk heeft daarna via Teams zijn vorm ge kregen. Pas tijdens de realisatiefase kwam er weer ruimte om elkaar ook te ontmoeten, maar ook toen hield videovergaderen een belangrij ke plek.’ De pandemie heeft hoegenaamd geen invloed gehad op de planning. ‘We hebben de deadline goed gehaald, maar daar hebben we natuurlijk wel bovenop gezeten. Wij pakken altijd graag het stuur en faciliteren dat iedereen kan doen waar hij goed in is. Ook op dit werk was het weer een intensieve en goede samenwerking.’ En zo kijkt ook Vincent Martijn terug op het project. ‘De pro-activiteit en samenwer king tussen alle partijen heeft ons naar het gewenste resultaat gebracht.’

INNOVATIECENTRUM CHEMIE & ENGINEERING TRIADE GRONINGEN

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever

: Triade Real Estate

Adviseur : abtWassenaar

Aannemer

: Bouwgroep Dijkstra Draisma

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Vliesgevel

Levering en aanbrengen tegelwerk

Levering, montage deuren incl. hang en sluitwerk

Afvalinzameling

: Alrako

: Smit Tegels

: BPZ

: Visser ATR

Fotografie: Henri Hendriks

integraal aangevlogen’

- Vincent Martijn

Tekst: Arjen Bakker

COMPLEXE OPERATIE AAN

HET GROENE STRAND

‘Een hele eer om iets moois te mogen bouwen op een voor heel Nederland zo prominente plek’. Architect Jan-Otto Schilstra is trots op Kaap West op Terschelling, een complex met negentien recreatieappartementen aan het Groene Strand, met erachter nog vier reguliere woningen. Het is gebouwd door Bouwebedrijf Kolthof BV uit Stiens.

Het Groene Strand, bekend als voormalig festivalterrein van Oerol, is voor toeristen zo ongeveer het eerste wat ze van Terschelling zien, als ze met de boot aankomen in de haven van West. Bijna dertig jaar lang was dat aan zicht maar rommelig: rechts naast het beken de paviljoen De Walvis lagen de steeds verder verkrottende werkplaatsen en schuurtjes van een bouwbedrijf dat al begin jaren negentig

naar het bedrijventerrein was verhuisd. De projectontwikkelaar die het hele terrein gekocht had, Segesta uit Alk maar, kwam eerder met een groots plan dat – op zijn zachtst gezegd – niet en thousiast ontvangen werden door de eilanders. Maar tegelijkertijd maakte de gemeente Terschelling ook niet duidelijk wat ze dan wél voor invulling wenste.

VAKANTIEPARK KAAP WEST, TERSCHELLING

‘Complex bewust opgedeeld in meerdere gevels met puntdaken’

- Jan-Otto Schilstra

Bedrijfsloodsen

‘Er kwam eigenlijk pas schot in de zaak toen Segesta in 2016 een vergunning aanvroeg om een aantal grote bedrijfsloodsen te bouwen, passend binnen het bestaande bestemmings plan en dus niet tegen te houden’, memoreert Schilstra. ‘Toen kwam de gemeente alsnog met een ruimtelijk kader voor woningbouw, met voorschriften voor onder meer bebou wingspercentage en goot- en nokhoogtes.’ Op basis van die randvoorwaarden liet Segesta drie Friese architecten een ontwerp maken, waaruit de eilanders hun favoriet mochten kiezen. Dat werd met 70% van de stemmen

het plan van Schilstra van Penta Architecten uit Harlingen. In 2020 werd de bouwvergun ning definitief. En nu twee jaar later het com plex ‘Kaap West’ met negentien recreatieap partementen en vier reguliere woonhuizen gerealiseerd is, is de kritiek wel aardig ver stomd. Schilstra: ‘Ik hoor eigenlijk alleen maar goede reacties.’

Getrapte gevel

Dat heeft volgens de architect vooral te maken met het bescheiden gevelaanzicht. ‘Het com plex heeft een behoorlijk volume, maar is be wust opgedeeld in meerdere gevels met punt daken, die aan de Groene Strandzijde naar binnen trappen. Daarmee sluit het goed aan bij de bebouwing in het dorp. Ook de mate rialisering draagt daaraan bij: een gele bak steen, een opbouw in zwart hout en klassieke Muldenpannen zoals je die ook op de oude Rijkswaterstaatloods ziet.’

Gemakkelijk maakte Schilstra het zichzelf niet: ‘Het was een puzzel om alles bij elkaar te krijgen in een gebouw met in totaal zeven kappen. En ook om het te bouwen was een complexe operatie. Niet alleen logistiek, maar ook ambachtelijk, met veel hoekjes en gaatjes. Petje af voor hoe ze dat allemaal voor elkaar hebben gekregen.’

Dat compliment geldt Bouwbedrijf Kolthof BV en zijn – grotendeels Terschellinger – on deraannemers. Fokke Lemstra van het bouw bedrijf uit Stiens is er zelf ook wel trots op, ‘met name vanwege de perfect verlopen sa menwerking.’ Kolthof verkreeg de klus op basis van bestek en tekeningen. ‘We waren eigenlijk alleen gevraagd een prijs te maken voor de vier reguliere woningen aan de Zwar teweg, maar onze directeur zei: “we kunnen het grote gebouw ook wel aan, hoor!” En dat hebben we ook bewezen.’

Damwanden

In het begin was dat succes bepaald geen ze kerheid. Ten behoeve van de parkeerkelder moest men 4,5 meter de grond in, pal aan de voet van een duin. Er moest dus eerst een damwand komen, maar het heien daarvan moest meermalen worden stilgelegd nadat omwonenden overlast meldden. ‘Uiteindelijk heeft Knol uit Akkrum ze erin gedrukt en daarmee was alle instortingsgevaar geweken. Met de betrokken buren hebben we het goed opgelost, de schade was in alle gevallen goed te herstellen.’ In de bouwput werd een par keerkelder gerealiseerd waarop de hele boven bouw is komen te staan. Het complex bestaat verder uit hsb-elementen – ‘de binnenwanden komen van Van der Meer Prefab, de daken

hebben wij zelf gemaakt’ – en prefab-betonvloeren, waarbij de galerij waarmee de appartementen ontsloten worden op een eigen staalcon structie rust.

Al deze materialen moesten aangevoerd worden vanaf de vaste wal. Die logistiek besteedde Kolthof uit aan De Vlas Transport. Alle bestelde materialen werden afgeleverd bij het transportbedrijf in Harlingen en van daaruit overgezet met de vrachtboot Noord-Nederland van Rede rij Doeksen. ‘Onze tactiek was: wat we binnenkrijgen, gaat zo snel mogelijk naar Terschelling’, legt hoofd logistiek Hendrik Groothof uit. ‘Wat niet direct nodig was op de bouw, bufferden we bij ons depot op het eiland. Daar was het dan op afroep voor Kolthof beschikbaar. De lijntjes met uitvoerder Durk Wijnia waren kort.’

Weinig manoeuvreerruimte

Deze werkwijze was heel plezierig, zegt Lemstra, ‘want wij hadden zelf geen opslagruimte. De bouwplaats was superkrap, aan de strandzijde konden we gelukkig een lapje grond huren van Staatsbosbeheer, aan de achterkant kon alleen een kleine kraan staan.’ Dat was ook een uitda ging voor de chauffeurs van De Vlas: ‘Ze moesten er altijd met grote wagens heen, maar soms hadden ze maar een paar centimeter manoeu vreerruimte – en dan moesten ze ook nog grote spullen lossen’, zegt Groothof. Hij heeft het even nagezocht: vanaf 13 augustus 2020 heeft het bedrijf 381 transporten uitgevoerd, met in totaal 1443 laadmeters. Het was de kunst om dat binnen de reguliere gereserveerde ruimte op de dagelijkse middagafvaart te houden. ‘Als de boot niet vol is kunnen we wel meters bijboeken, maar je weet niet zeker of die ruimte er is.’ Een andere uitdaging vormde de enorm harde wind, die de bouwers noodzaakte het werk nu en dan stil te leggen.

Sociale leven

Voor Bouwbedrijf Kolthof was Kaap West al het zoveelste project op het eiland. Het bedrijf bouwde er de laatste jaren onder meer een strandpaviljoen en een vernieuwd Hotel De Walvisvaarder (zie Bouwen in het Noorden 92) in Lies. Daar verbleef ook dit keer het personeel, in principe vier dagen per week. ‘We hebben nu nog drie projecten lopen, dus we zijn het hele jaar nog wel op Terschelling. Hoe het daar na komt weet ik nog niet. Het is steeds moeilijker om mensen voor dit soort werk te krijgen. Er zijn er genoeg die na twee, drie jaar wel weer eens doordeweeks thuis willen zijn. Het neemt een hap uit je sociale leven, je moet het met je collega’s rooien. Maar sommigen vinden het prachtig – doordeweeks goed verzorgd en daarna een lang weekend.’

LANDAL VAKANTIEPARK KAAP WEST TERSCHELLING

BOUWTEAMLEDEN

Architect : Penta architecten

Constructeur : Goudstikker - de Vries

Aannemer : Bouwbedrijf Kolthof

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Pannenleggen : Boneschansker

Uitbloeiingsarme doorstrijkmortel

: Remix Transport : De Vlas Transport

Hang en Sluitwerk : Raadsma

Levering Tegels : Tegels en Sanitair Stienstra

Levering, montage deurkozijnsets, schuifdeursystemen, binnendeuren incl. hang en sluitwerk

: BPZ

Afvalinzameling : Visser ATR

‘Bufferen bij het depot op het eiland’

- Hendrik Groothof

Tekst: Arjen Bakker

Fotografie: Landal, Penta architecten

Kindcentrum Kantens

EEN ONWRIKBAAR PAND DAT OPGAAT IN OMGEVING

Op de plek van het nieuwe kindcentrum in Kantens stond eerder een basisschool, die mo gelijk versterkt had kunnen worden. De ge meente besloot in overleg met het schoolbe stuur echter om het oude gebouw naar de grond te halen en te kiezen voor huisvesting in een nieuw gebouw, op dezelfde footprint. De gemeente gaf de voorkeur aan deze duur dere optie omdat hiermee meer toekomstper spectief kon worden geboden aan gebouw en onderwijsvisie. Project- en Bouwmanagement Giezen kreeg in 2019 opdracht van de gemeen te Het Hogeland om de planvorming en bouw van Kindcentrum Kantens te begeleiden. De nieuwbouw heeft een bruto vloeroppervlakte van ongeveer 580 vierkante meter, waar obs Klinkenborg, Peuteropvang Poppedijn en bso Kantens gebruik van maken.

Archeologen

Omdat het ontwerp enigszins van de footprint afweek, kwam het bouwproces in archeolo gisch vaarwater. Na de sloop van het oude gebouw meldden zich daarom - naast de bouw kundigen - ook archeologen bij de kavel. ‘Het is namelijk een gebied - een wierde - waar mogelijk archeologische vondsten kunnen worden gedaan als er buiten de grondplaat zou worden gebouwd’, weet René Nederend, pro jectmanager bij Project- en Bouwmanagement Giezen. ‘Daar waren ze bezig met hun krab bertje en soms duurde het wel even voor wij verder konden met de bouw’, vertelt Harm Visser, projectleider bij Fledderman Bouw. ‘Ja, dat zorgt voor enige vertraging. Hoe lang, dat weet je dan niet precies, maar later in het traject konden we het wel weer oplossen.’

Goed geschakeld

Er waren nog meer factoren die ervoor zorgden dat de bouw minder snel verliep dan werd verwacht. ‘We zijn in maart 2021 begonnen. Midden in een coronagolf. Daarnaast had je dat vrachtschip dat vastzat in het Suezkanaal. Daardoor moesten we wachten op materialen. Zo duurde het wel even voor we de aluminium kozijnen binnen kregen’, zegt Visser. ‘Geluk kig gingen de onderaannemers er goed mee om. Een dikke pluim voor hen, want ze hebben goed geschakeld.’ Visser heeft het als prettig ervaren dat gemeente en bouwdirectie snel

‘Staal- en houtconstructie in 3D BIM/Tekla uitgewerkt’

- Harm Visser

Kindcentrum Kantens in de Groninger gemeente Het Hogeland moest onder meer aardbevingsbestendig worden gemaakt en opgaan in de dorpse omgeving. Aan beide vereisten is voldaan. Het nieuwe gebouw biedt onderdak aan een school, kinderopvang en een bso.

knopen konden doorhakken in de werkbe sprekingen. ‘Mede daardoor hebben we het alsnog netjes gedaan qua tijd. Eind oktober datzelfde jaar. De kinderen konden mooi na de herfstvakantie in hun nieuwe gebouw.’

Klein dorp, grote vrachtwagens

‘Het gebouw is traditioneel aardbevingsbe stendig gemaakt’, vervolgt Visser. ‘Dat gebeurt onder meer met een staal- en houtconstructie, in 3D BIM/Tekla uitgewerkt. De bovenbouw is met hout en staal licht in gewicht. Daarnaast heeft het gebouw een hoge thermische schil en is het gasloos’. De bestaande betonnen vloer is gescheiden van de paalfundering en vervol gens zijn er extra palen geplaatst. De bestaan

de fundering is grotendeels hergebruikt. Vol gens Visser was het een logistieke uitdaging om de materialen bij de school te krijgen. ‘Met die grote vrachtwagens dwars door zo’n klein wierdedorpje was geen optie. Daarom hebben we er telkens omheen gereden.’

Aansluiting

Nederend, die namens Project- en Bouwma nagement Giezen ook de selectieprocedure voerde: ‘Fledderman Bouw verkreeg in com binatie met KHV Architecten uit Emmeloord de opdracht op meerdere gronden. In de pre sentatie scoorden hun aanpak van de bouw, het minimaliseren van de overlast voor de buurt, en een mooie aansluiting op het pro gramma van eisen. Ook paste het ontwerp

goed bij de omgeving’. Het was echter niet meteen een hamerstuk. ‘Vanuit de welstands commissie waren er nog enkele aanpassingen nodig,’ vertelt Visser. ‘Zo is het gevelbeeld aangepast, zijn de luchtpijpen van het dak naar de achterkant verhuisd, en is de indeling van de kozijnen gewijzigd met een plint eronder’.

Als inspiratie voor de architectuur is de ka rakteristieke bebouwing van het dorp als uit gangspunt genomen. Alle gebouwdelen zijn

‘Een ruimtelijke en transparante indeling’

- René Nederend

Tekst: Redmar Bosma en Henri J. Hendriks Fotografi e: KHV Architecten en Henri Hendriks

voorzien van een kap; ze zijn opgetrokken in metselwerk met steenstrips, met daaronder een extra isolatielaag. De kopgevel zorgt voor een verbijzondering van de hoofdentree en geeft de school haar gezicht, in een vorm die aansluit bij de woningen in de omgeving. Passend bij de onderwijsvisie is centraal een leer-werkplein gesitueerd dat verbonden is met de lokalen en het speellokaal.

Eén met het landschap ‘Daarbij was er de uitvraag om het gebouw ruimtelijk en transparant in te delen’, zegt Nederend. Om die reden heeft de architect gekozen voor grote, transparante schuifdeuren tussen de lokalen en het plein. Het plein werkt zo als een verlengstuk van de lokalen en het speellokaal. Nederend: ‘De inrichting moest een huiselijk gevoel geven. Daarvoor zorgen onder meer de kleurstellingen op de wanden en de lichtinval. Net als het feit dat het gebouw niet te groot is gemaakt. Dat zou ook niet fraai staan op deze kleine heuvel. Het was de wens om de school te laten aansluiten bij het dorpse beeld. Het moest zich voegen in het landschap. Daar zijn we, denk ik, als bouwteam allen goed in geslaagd.’

KINDCENTRUM KANTENS

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever : Gemeente Het Hogeland

Directie : Project- en Bouwmanagement Giezen

Architect : KHV Architecten

Constructeur : Abt Wassenaar

Adviseur bouwfysica : Abt Wassenaar (Michel Dittrich)

Adviseur installatie : Abt Wassenaar (Jasper Boddeke)

Aannemer : Fledderman Bouw

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Leveren en monteren deuren incl. hang en sluitwerk : BPZ

KINDCENTRUM WORKUM

DUURZAAMHEID

AANSPREKEND MAKEN

VOOR KINDEREN

Met een bestemmingsplan dat een tot op de centimeter nauwkeurig bouwvlak bepaalde, had de architect niet veel ruimte om kindcentrum Workum te ontwerpen. Ook niet toen de derde partij in beeld kwam en moest worden ingetekend. ‘Dat zoiets lukt is een gezamenlijke triomf’, vindt architect Daan Josee van Maas Kristinsson architecten.

Lindhorst huisvestingsadviseurs voerde het projectmanagement in de ontwerpfase en was de directievoerder en toezichthouder tijdens de uitvoering. Dit bureau was verantwoorde lijk voor het selecteren van de architect en de overige adviseurs. Lindhorst startte het project met de opdracht om twee scholen in één ge bouw te huisvesten. Het eerste ontwerp werd daar op gebaseerd. Het plan werd aangepast toen de derde gebruiker in het spel kwam; ook de kinderopvang had een plek nodig. Daar entegen bleek het leerlingenaantal op de scho len minder te zijn dan verwacht, waardoor daar de benodigde ruimte kon worden terug gebracht. Michiel van der Linde, senior pro jectmanager bij Lindhorst: ‘We hebben de basis van de plattegrond kunnen behouden en de opvang in het midden kunnen positioneren. Zo hebben we op vierkante meters niet hoeven bezuinigen.’

Hier groeit een toekomst Het bouwvlak in Workum lag met de korte zijde naar de openbare straat. ‘Niet heel lo gisch’, vindt architect Josee. ‘Je wilt in het

midden van de lange zijde binnenkomen, aan de straatkant. Dat kon hier niet.’ Er volgde een leuke discussie met de welstandscommis sie, over logistiek, samenhang en relaties in een gebouw. De oplossing: een veranda als een arcade die de straatkant met de ingangszijde verbindt. De veranda werd gemaakt van PV-panelen. Josee: ‘Daarmee maak je duur zaamheid aansprekend voor kinderen en dat vind ik belangrijk. Hier groeit een toekomst. Duurzaamheid bij scholen is echt een absolu te must. Als je het daar niet laat zien, is dat wat mij betreft een gemiste kans.’

Een innovatie die geen geld kost

‘Ik ben er net als Josee van overtuigd dat dat zorgt voor bewustwording bij alle kinderen die hier straks dagelijks onderdoor naar bin nenlopen’, zegt Van der Linde. BENG, frisse scholen klasse B is standaard voor het onder wijs. ‘Wij hebben een stap extra gezet door het gebouw ENG te maken. Dat is heel zichtbaar gemaakt door die luifel van zonnepanelen.’ Minder zichtbaar is een een-tweetje tussen de

architect en installatieadviseur: een plafond dat werkt als een koelelement. Van der Linde: ‘Overdag is het element koud en neemt warm te op. Als het ’s avonds kouder wordt in het gebouw, straalt het plafond de warmte terug. Het is een innovatie die geen geld kost in exploitatie, maar die wel degelijk wat doet.’

Goede dingen doen

Om het kindcentrum energieneutraal op te leveren, was ook luchtdicht bouwen een hot item. ‘Alle kieren en naden moeten dicht om een positieve score te krijgen op de luchtdicht heidstest’, vertelt Jaap van der Meer van Bouw bedrijf Van der Meer. ‘De kantige vorm maak te het wat dat betreft niet een moeilijk gebouw, maar je moet wel de goede dingen doen.’

Dat twee kleine bouwbedrijven ook grote wer ken zoals dit kunnen oppakken, bewijst Van der Meer die sinds 2017 met Bouwcollectief Sneek al veel mooie samenwerkingen tot stand bracht. Na een meervoudig onderhandse aan besteding werd hen dit werk gegund. ‘We denken hetzelfde, delen de juiste expertises en

‘Duurzaamheid bij scholen is een absolute must’

- Daan Josee

hebben samen de goede mankracht’, illustreert Jaap van der Meer die namens beide aannemers het interview doet, als succesfactoren. In het zelfde team werd eerder ook een school in Leeuwarden neergezet. Van der Meer: ‘Ook de architect wist daarom wat hij aan ons had.’

Dank aan vakmanschap

In zijn presentatie liet Josee een school uit 1924 in Haarlem zien, die helemaal eigentijds is gemaakt. Josee: ‘Daarin hebben we “lokalen en suite” gemaakt. Daar waren ze in Workum zo enthousiast over, dat het hier daadwerkelijk ook is uitgevoerd in een van de scholen.’ De andere school koos voor een andere indeling. Beide kunnen rekenen op veel glas en zicht lijnen. Voor Van der Meer belangrijke punten in de werkvoorbereiding, die steeds belangrij ker wordt: ‘Ieder uur waar je in de voorberei ding goed over nadenkt scheelt je op de bouw en voorkomt faalkosten. Maar uiteindelijk hebben we de kwaliteit van dit kindcentrum wel te danken aan het vakmanschap wat we op de bouw hebben staan. We kunnen het op kantoor nog zo mooi bedenken, het moet op de bouw wel gedaan worden.’

‘Extra stap door gebouw ENG te maken’

- Michiel van der Linde

Uit de regio

Lindhorst doet veel aan onderwijshuisvesting. Toch is dit kindcentrum weer een uniek project. Van der Linde: ‘Het ontwerpteam en de uit voering waren hier goed op elkaar afgestemd, dat merkte je. Iedereen wilde echt bouwen aan een mooi gebouw. Die kwaliteit zie je terug.’ Josee prijst de betrokkenheid van de gebruikers van de school: ‘Deze drie partijen geloven in hun eigen kracht en in samenwerking.’ De samenwerkende aannemers maakten gebruik van vaste onderaannemers en leveranciers, veelal uit de regio. Van der Meer: ‘Het staal komt uit Joure, de fundering uit Workum, de vloerbedekking uit Akkrum, de plafonds en het hekwerk uit Sneek, het interieur uit Heerenveen. Alleen de nicheproducten komen vaak wat verder weg, zo haalden we het glas en aluminium uit Emmen. Toch mooi om het met noordelijke bedrij ven te kunnen doen. Hier weten we wat we aan elkaar hebben.’

KIND CENTRUM WORKUM

BOUWTEAMLEDEN

Projectmanagement : LindHorst huisvestingsadviseurs

Architect : Maas Kristinsson Architecten Adviseur contructies : Ingenieursburo Meijer & Joustra

Aannemer : Bouwbedrijf van der Meer Sneek

Aannemer : Bouwcollectief Sneek

E- en W-installaties : Pranger Rosier

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Systeemplafonds : De Jong Plafonds

Schilderwerk : LTB Schildersgroep

Fundering en betonwerk : Okkema Workum

Hang en Sluitwerk : Raadsma

Levering, montage : Van den Berg Staalbouw

Uitbloeiingsarme doorstrijkmortel

: Remix

Fotografie: Henri J. Hendriks

Tekst: Thea van der Schaaf

‘Het moet op de bouw gedaan worden’

- Jaap van der Meer

EERSTELIJNSCENTRUM EN MFC IN ROLDE

INCLUSIEF GEBOUW VOOR GEMÊLEERDE DOELGROEPEN

Na de sloop van het oude multifunctionele centrum De Boerhoorn in Rolde kwam de weg vrij voor een nieuw gebouw. Onder hetzelfde dak vinden sinds maart dit jaar sport, het verenigingsleven en sociale activiteiten hun onderkomen. Daarnaast is er plaats voor een eerstelijns gezondheidscentrum.

Het voormalige pand dateerde uit de jaren zestig en voldeed niet meer aan de eisen. Ook waren de exploitatiekosten te hoog en voorzag het gebouw niet meer in de behoeften van bewoners. Daarom werd besloten om de sloop kogel erdoorheen te halen. Alleen de sporthal is blijven staan. Na ruim een jaar bouwen is er een nieuw gebouw aan de Zuides verrezen. Het multifunctionele centrum (MFC) deelt dit met het Eerstelijnscentrum (ELC). In dit gezondheidscentrum trekken drie huisartsen, een fysiotherapeut en een apotheker. Gebrui kers van het MFC zijn de bibliotheek, de kin deropvang, Stichting Attenta, Impuls Welzijn en het Rolder Historisch Gezelschap.

‘Uniek project’

Het project had dan ook twee opdrachtgevers: de gemeente en de zorgverleners. Dirkjan Bak ker is directeur-adviseur bij Advance Zorgpro jecten Assen en begeleidde de realisatie van de aanbouw voor de zorgverleners. Hij zegt lang te hebben gezocht naar een geschikte locatie. ‘De wethouder vertelde dat er wellicht iets mogelijk was op de vrijgekomen grond.’ Ad vance schreef een aanbesteding uit voor het gezondheidscentrum, de gemeente voor het MFC. Tot groot genoegen van Bakker kwam er een inclusief gebouw voor gemêleerde doel groepen. ‘Voor zover ik weet is dit een uniek project. Hopelijk dient het ook als voorbeeld

‘3D voor dit gebouw een must’ - Henk Diphoorn

voor andere zorgverleners. De zorg groeit door, de ontwikkeling daarvan mag niet worden gestopt. Maar daar is wel huisvesting voor nodig en dat is lang niet altijd makkelijk’, zegt hij.

Twee eigenaren, één geheel Op hun weg om samen in het pand te trekken, kwamen beide partijen wel een paar hobbels tegen. ‘Er waren twee processen gaande in hetzelfde gebouw. Daardoor moesten we soms op elkaar wachten. Iedere zijde had natuurlijk een eigen haalbaarheid. Daardoor verliep lang niet alles altijd parallel. Je moet elkaar leren begrijpen. Dat was soms moeilijker dan van tevoren gedacht’, zegt Bakker. ‘Maar het mooie is dat de droom uiteindelijk overeind gebleven is. Dat geeft een geweldig gevoel!’ Ondanks dat er twee eigenaren zijn, was het van belang dat het gebouw één geheel zou worden. Dat is gelukt: de vloeren, kleurgebruik en materi alen in het gebouw stralen eenheid uit.

Nieuwbouw tegen oudbouw

Ook de sporthal, als enige aan de sloophamer ontkomen, moest opgaan in het gebouw. Dat zorgde nog voor een aardige uitdaging, aldus projectleider Henk Diphoorn van Bouwmij Hendriks. ‘Dit maak je niet vaak mee. We begonnen onder het dak van de sporthal om het oude gebouw waterdicht aan te sluiten op het nieuwe. Dat is best lastig werken. De ge veltjes, alle uitsteeksels... ze moesten allemaal precies afgestemd worden op de nieuwbouw’, vertelt Diphoorn. ‘Elk onderdeel is eerst in 3D gedaan. Dat was voor dit gebouw een must.’ Hij was vanaf het begin betrokken bij het project. ‘Hetgeen een stuk prettiger werkt’, geeft hij aan. ‘Je wordt gedwongen op tijd het ontwerp uit te werken, want de constructie kwam op ons bordje te liggen. Dat gaf ons de mogelijkheid alles op tijd in te kopen. Mede daardoor verliep het proces voorspoedig.’

Voor Diphoorn springt vooral de entree eruit. ‘Daar konden onze timmerlieden echt hun hart ophalen. Deze is namelijk helemaal be kleed met essenhout. We hebben daar eerst een artist impression van gemaakt, en zijn later tot het mooie resultaat gekomen. Wat mij betreft het huzarenstukje van het bouwproject.’

Pragmatisch

Ook Theo Mensen, projectleider van Velsgib Installatietechniek B.V., kijkt met een goed gevoel terug op het project. Hij weet dat het de gemeente moeite heeft gekost om een aan nemer te selecteren. ‘Zelfs de goedkoopste zat boven het budget. Dat komt door de stijgende kosten van het werkloon en materialen. Uit eindelijk is men er gelukkig uitgekomen. Ver volgens was het fijn samenwerken met de

‘Per ruimte kiezen of je wilt koelen of verwarmen’

- Theo Mensen

Specialist in platte en licht hellende daken

Vernieuwende en complexe projecten

Ervaring met het werken in bouwteams

Nieuwbouw- en renovatieprojecten

Betrouwbare bouwpartner

Footprint voor de toekomst

De zorgverleners hebben zichzelf gebogen over de functionaliteit van het gezondheidscentrum. ‘Ook zaken als hygiëne, geluidsisolatie en ventilatie namen zij voor hun rekening’, vertelt Bakker. ‘Wij hebben de aanbouw aangestuurd. Vooruitzien is daarbij belangrijk, omdat er over tien jaar misschien wel moet worden uitgebreid. Dan moet er de mogelijkheid zijn om bijvoorbeeld de gang door te trekken, in plaats van dat er eerst kamers moeten worden gesloopt. Je moet een footprint creëren waarop je toekomst kunt bouwen’, besluit hij.

MFC BOERHOORN ROLDE

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever

: Gemeente Aa en Hunze

mensen van Bouwmij Hendriks. Ze waren erg prag matisch, stonden open voor alternatieven, en hadden zich goed in de materie verdiept’, zegt Mensen.

Koelen en verwarmen

Het initiële plan was om het gebouw van een aard warmtepomp te voorzien. Vanwege de prijs is uit eindelijk gekozen voor een luchtwarmtepomp. ‘Je kunt dan per ruimte kiezen of je wilt koelen of ver warmen. Als je wilt koelen, onttrek je in die ruimte de warmte. Die verplaatst zich vervolgens naar een ander gedeelte. Dat is zeker in dit gebouw handig, omdat er zoveel verschillende activiteiten zijn. Bij ouderengymnastiek heb je behoefte aan een andere temperatuur dan in de bibliotheek’, legt Mensen uit.

Adviseur huisvesting

: Advance Zorgprojecten Assen Constructeur

: Pieters Bouwtechniek

: Bouwmij Hendriks B.V. Installaties

Aannemer

: Velgsib Installatietechniek

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS Schilderwerk

Levering, montage schuifdeursysteem, deuren incl. hang en sluitwerk

: Zijlstra Schilders BV

: BPZ

‘Voorbeeld voor andere zorgverleners’

- Dirkjan Bakker

Tekst: Redmar Bosma

Fotografie: Henri Hendricks

KINDCENTRUM EN BEWEEGSCHOOL GORREDIJK

Kinderen krijgen nieuwe plek in duurzaam kindcentrum

Wie door de H. Ringenoldusstrjitte in Gorredijk rijdt, ziet een nagelnieuw gebouw langs de weg prijken. In juni is hier het Kindcentrum en beweegschool De Treffer opgeleverd, waarin vanaf september Kinderwoud Kinderopvang en basisschool obs De Treffer gehuisvest zijn.

Het ontwerp van het multifunctionele gebouw is volgens het principe “bewegend leren” en “natuurlijk fit”. In de praktijk houdt dat in dat de kinderen niet langer dan twintig minuten achter een tafeltje zitten. Terwijl ze bewegen zijn ze bijvoorbeeld ook bezig zijn met taal, of het uitrekenen van sommen. Wijbenga Archi tecten en Adviseurs won de uitvraag voor een nieuw te realiseren Multifunctioneel Centrum van ruim 7.000 m2, waarin twee basisscholen, het middelbaar onderwijs en het cultureel centrum onder één dak zouden worden on dergebracht. Eind 2019 is er besloten om als nog alleen het kindcentrum te realiseren, waarin het architectenbureau ruime lokalen heeft uitgetekend. Daarnaast komt er onder meer een klimwand waar ze hun energie kwijt kunnen. ‘Die nemen wij voor onze rekening en is toch wel het meest opvallende onderdeel van deze bouw’, zegt Theo van der Molen, projectleider bij Jorritsma Bouw. ‘Er moet nog

wel een keuringsinstituut naar kijken, want die stellen terecht een aantal randvoorwaar den.’

Vertrouwde materialen

Het gebouw is vrij traditioneel van opzet. Het skelet is gemaakt van een staalconstructie, met kalkzandsteenwanden. De buitengevel bestaat uit metselwerk, met op enkele plaatsen gevel platen. Van der Molen: ‘Het zijn technieken en materialen die we vaker toepassen. Je weet daardoor wat je te wachten staat. Dat heeft er mede voor gezorgd dat de bouw vlot verlopen is. Er waren geen verrassingen.’ Hij vervolgt: ‘Dat komt ook door de uitstekende voorberei ding met opdrachtgever, gebruikers en bouw begeleiders. Wat zijn de verwachtingen? Als je dat aan de voorkant bespreekt, kun je daar het proces natuurlijk beter op aanpassen. Zo zit er bijvoorbeeld een aantal lichtkoepels in het dak. Ook op plaatsen waar de luchtkanalen

‘Uitstekendevoorbereiding met opdrachtgever, gebruikers en bouwbegeleiders’

- Theo van der Molen

langs moeten. Daar moet je dan vroegtijdig over praten.’ Het is allemaal goed gegaan. Toch zijn er enkele zaken aangepast. Zo had de architect een ontwerp gemaakt voor de luifel, waarmee de gebruiker minder gelukkig was. Van der Molen: ‘Het was een luifel met ge perforeerde elementen. Dat vereist aardig wat onderhoud omdat er veel vuil op blijft liggen. Daarom is er uiteindelijk gekozen voor een lamellenconstructie.’

Keurig volgens planning

Het project begon met een mooie opening, waarbij de eerste paal in de grond werd gesla gen. André Braaksma, projectleider bij Pran ger-Rosier Installaties: ‘De directeur sprak: nog zoveel dagen en dan staat de school. We keken elkaar aan en dachten, “dat is wel kort dag eigenlijk”. We zijn namelijk in het najaar begonnen en in september moeten de deuren open’, vertelt Braaksma. ‘Maar vanwege het harde werken en goede communicatie is alles keurig volgens planning verlopen.’

Eenheid van delen De basisschool en de kinderopvang zijn van elkaar gescheiden, ze hebben aparte entrees en speelplaatsen. Verder heeft Wijbenga Archi tecten eenheid van de delen gesmeed. Zo zijn de muren en vloeren op elkaar afgestemd. Op het dak van het gebouw zijn PV-panelen ge plaatst, en er is een lichtsysteem geïnstalleerd met bewegingssensor. Braaksma: ‘Dat zorgt ervoor dat er nooit licht brandt als er niemand is. Ook kun je hiermee het aantal lux naar wens regelen door de knop ingedrukt te hou den.’ Daarnaast is er een warmtepompinstal latie toegepast, en een luchtbehandeling met terugwinning.

‘Het geluidsscherm gaat mooi op in de omgeving’

- Richard van Tienen

Geluidwerend scherm op dak De luchtbehandelingskasten en warmtepompen zijn op het dak geplaatst. Uit de berekening die vooraf is gemaakt, bleek dat demping van het geluid aan te bevelen was. Naar aanleiding daarvan is tijdens de uit voering een akoestisch scherm meegenomen. Hierover heeft Merford, gespecialiseerd in akoestische oplossingen, zich gebogen. Om de kasten is een scherm geplaatst dat het geluid tegenhoudt en absorbeert. De lange stalen bak van 2,5 meter hoog, met staalplaten en absorptiewol, zorgt voor maximale reductie en is windbestendig. ‘Maar het is geen lelijke puist’, zegt Richard van Tienen, projectleider bij het bedrijf. ‘Het scherm gaat mooi op in de omgeving. Bovendien gaat het lang mee. De architect wilde geen standaardlak, want die gaat verkleuren in de volle zon. Daarom is gekozen voor een superduurzame, UV-resistente poedercoating.’

Complimenten aan netbeheerder André Braaksma wil graag nog een compliment uitdelen aan netbe heerder Liander. ‘De netbeheerder is een partij die vaak negatief wordt afgeschilderd bij de start van een nieuw gebouw. Dat komt omdat er nog wel eens gedoe is met het ontbreken van genoeg stroom. Dat was nu allerminst het geval. Alles was top geregeld. De transformator stond prachtig op tijd klaar. Daardoor konden we tijdig de energievoorziening, de warmtepompen en de rest testen. Daar heb je definitieve spanning voor nodig’, legt Braaksma uit. Hij kijkt met een goed gevoel terug op de samenwerkingen en zeker ook het eindresultaat. ‘Het is een fantas tische, duurzame school geworden. Die bovendien één op één overeen komt met hetgeen werd gevraagd in het bestek.’

KINDCENTRUM EN BEWEEGSCHOOL DE TREFFER GORREDIJK

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever

Wijbenga Tromp architecten en adviseur en Henri J. Hendriks

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

: Merford

Uitbloeiingsarme doorstrijkmortel

Schilderwerk

Levering, montage schuifdeursystemen, deuren incl. hang en sluitwerk

: Remix

: LTB Schildersgroep

: BPZ

Afvalinzameling : Visser ATR

Redmar Bosma

- André Braaksma

DISTRIBUTIECENTRUM ALDI, GRONINGEN

EEN PROJECT IN GROOTFORMAAT

Op het industrieterrein Westpoort in Groningen is een nieuw, geheel gasloos distributiecentrum voor supermarktketen ALDI gebouwd. De nieuwbouw vervangt het distributiecentrum in Drachten, dat niet meer voldoet aan de kwaliteitseisen en bovendien kampt met een gebrek aan ruimte.

Vanuit de nieuwe locatie in Groningen worden vanaf augustus dit jaar de zestig ALDI-filialen in Noord-Nederland bevoorraad. Er zullen naar verwachting - net als in Drachten - zo’n 175 mensen werkzaam zijn.

Op grote schaal

‘Tijdens het proces was de grootsheid van het project de grootste uitdaging’, vertelt project leider Jeroen Hermans van Jorritsma Bouw. ‘We hebben genoeg grote gebouwen voor onze rekening genomen, maar deze schaal is vrij ongebruikelijk. We praten over zo’n 35.000

vierkante meter vloeroppervlak en daarnaast nog de verhardingen en inrichting van het buitenterrein van ca. 38.000 vierkante meter. Dat zorgt voor een flinke logistieke uitdaging. Onder meer omdat hier 350 betonkolommen in geplaatst moeten worden. Per vrachtwagen worden er twee vervoerd. Je kunt wel nagaan dat dat goede communicatie vereist...’

Weer en wind als spelbreker De bouw van het distributiecentrum nam in totaal veertien maanden in beslag. Tien weken daarvan lag het werk gedeeltelijk stil. Nood

gedwongen. ‘In het najaar waren we bezig met het casco en kregen we te maken met ongun stige weersomstandigheden. Regen en harde wind. Dat heeft ons behoorlijk parten gespeeld. Want het hijsen van bijvoorbeeld stalen dak platen en spanten kon toen niet meer.’ Maar ondanks deze tegenslag is het gebouw op tijd afgekomen. ‘Dat is mede te danken aan het goede overleg dat we met de mensen van ALDI hadden. Dat was plezierig en constructief. Van tevoren is alles helder afgesproken. Welke ma terialen moeten er komen, wanneer moeten die zijn geleverd en hoe wordt er over het eindre sultaat gedacht?’

Zelfvoorzienend

Het gebouw is geheel gasloos en heeft een dak dat vrijwel volledig bedekt is met PV-panelen. Op deze manier is het zelfvoorzienend. Met de geproduceerde restwarmte wordt de kan toorstrook, goed voor een oppervlakte van 3500 vierkante meter, op temperatuur gehouden. Verder heeft het distributiecentrum een eigen tankstation en een eigen werkplaats, waarin ook smeerputten zijn voorzien. Het enige wat ten tijde van het schrijven van dit artikel nog op de planning staat, is het afwerken van de details, zoals de belijning voor de looproutes. Het nieuwe distributiecentrum is hoofdzakelijk opgetrokken uit beton en staal, zoals dat vaak het geval is bij dergelijke gebouwen.

‘Bouwen op deze schaal is vrij ongebruikelijk’

- Jeroen Hermans

‘Op tijd inkopen voorkomt mogelijke problemen’

- Martin Hulter

Goede basis voor samenwerking

Martin Hulter, projectleider van Pieters Bouw techniek, kijkt met een goed gevoel terug op het project. ‘Je hebt in ieder bouwproces met strakke deadlines te maken. Daarin ben je mede afhankelijk van de leveranciers. Tegen woordig staan de levertijden en prijzen onder druk. Daarom is het belangrijk dat een aan nemer de boel op tijd inkoopt. Je voorkomt dan mogelijke problemen. Dat is gelukkig ook gebeurd’, zegt Hulter. ‘Jorritsma is een beken de partij voor ons. We voelen elkaar goed aan en weten wat we van elkaar kunnen verwach ten. En dat is belangrijk. Aan een vlotte sa menwerking ligt normaliter een goede basis ten grondslag.’ Hij voegt daaraan toe: ‘Na tuurlijk was er door de tijdsdruk wel eens wat spanning, maar uiteindelijk is alles volgens de initiële inschatting uitgekomen. Daarbij is onze ervaring dat als een industriebouwproject eenmaal een ‘go’ heeft gekregen, dat het van af dan ook doorloopt.’

Overleg op afstand

Een groot deel van de bouw van het distributiecentrum werd gerealiseerd in coronatijd. Dat zorgde ervoor dat de communicatie anders verliep dan normaal. Maar een nadeel wil Hulter dat niet per se noemen. ‘Vrijwel alle contacten verliepen digitaal. In eerste instantie denk je toch dat dat het proces bemoeilijkt. Dat het roet in het eten gooit. Bij sommige besluiten is er uitleg nodig die face to face moet gebeuren, was de gedachte. Toen we dit noodgedwongen via Teams deden, bleek dat prima te werken.’ Inmiddels neemt het aantal fysieke afspraken weer aardig toe, maar een deel van het digitale overleg wordt in stand gehouden. Hulter: ‘Het niet meer telkens heen en weer hoeven rijden scheelt enorm veel tijd.’

37.000 M2 DISTRIBUTIECENTRUM ALDI WESTPOORT GRONINGEN

BOUWTEAMLEDEN

Opdrachtgever : Aldi

Directievoering : Den Hollander Bouwadvies en Ontwerp

Adviseur geluid : De Bruijn Advies

Adviseur brand : Incendio

Constructeur : Pieters Bouwtechniek

Aannemer : Jorritsma Bouw

Adviseur installaties : Beekink

ONDERAANNEMERS EN LEVERANCIERS

Trappen en hekken, staal : Mareko metaalbewerking

Hang en Sluitwerk : Raadsma

Stukadoorswerk : Afbouw Perdok

Levering, montage deuren, stalen kozijnen, deuren incl. hang en sluitwerk : BPZ

Afvalinzameling : Visser ATR

Tekst:

VERNIEUWDE VISIE EN HUISSTIJL JORRITSMA BOUW

Bouwbedrijf Jorritsma Bouw uit Bolsward steekt zichzelf in een nieuwe jas. De grote uitdagingen die op dit moment spelen in de maatschappij – en specifiek in de bouwsector – vragen om een frisse en goed doordachte aanpak. Dat betekent dat er binnen het bedrijf niet alleen een nieuwe visie op bouwen is geformuleerd, maar ook dat de alom bekende huisstijl is opgefrist. Ook op managementniveau is er het een en ander veranderd. Wybe Iedema neemt als algemeen directeur het stokje over van Hans Jorritsma. Hij wordt daarbij ondersteund door drie divisiemanagers: Henk Rozema (Wonen), Diederik Damkat (Industrie- en utiliteitsbouw) en Johan de Haan (Service & Onderhoud).

Jorritsma Bouw is een familiebedrijf dat al bijna anderhalve eeuw bestaat. In die jaren ging het bedrijf steeds over van vader op zoon. Nu wordt de positie van algemeen directeur overgenomen door Wybe Iedema. Dat betekent niet dat de vertrouwde waarden van Jorritsma overboord worden gegooid, maar wél dat er met een frisse blik een nieuwe, goed doordachte visie is opgestelde en meebeweegt met de tijd voor alle divisies.

De huisstijl heeft een opfrisbeurt ondergaan die past bij deze tijd en bij het nieuwe Jorritsma Bouw. Ook de dienstverlening is met het Simpl-i bouwconcept doorontwikkeld. Naast veel standaard mogelijkheden kan Jorritsma ook maatwerk bieden en daarbij bovendien een bijzonder korte bouwtijd realiseren. Een andere ontwikkeling is het ketencanvas.

Bij zowel de divisie Industrie- en utiliteitsbouw als Wonen is Jorritsma gestart met het eigen veiligheidsprogramma ‘BAAS over eigen veiligheid’ om antwoord te geven op vraagstukken van duurzaamheid en veiligheid. Vraagstukken die vragen om zelf verantwoordelijkheid te nemen en daarmee te bouwen aan de wereld van morgen.

Voor de divisie Service & Onderhoud is een nieuw onderhoudsconcept onder de naam ‘Vastgoed Diamant’ ontwikkeld. Met dit concept kan er door optimale samenwerking met partners en denkend vanuit de gebruiker op een uitgekiende manier vastgoed in onderhoud genomen worden.

Met de nieuwe visie en huisstijl blijft Jorritsma Bouw opereren vanuit de bekende, krachtige en oude vertrouwde Jorritsma-waarden.

GELUIDSSCHERMEN

Wybe Iedema (links) en Hans Jorritsma (rechts) onthullen het nieuwe logo bij vestiging Bolsward