BOUWMIJ HENDRIKS, Assen viert eeuwfeest
95 FLEXWONINGEN, LEEUWARDEN
Innovatieve Slimme Huizenfabriek als oplossing voor woningnood en betaalbaar wonen
WOLDERHUUS, ZUIDWOLDE
Centrale plek van ontmoeting
Met deze applicatie voor smartphone en tablet kunnen vaste klanten gemakkelijk en snel producten bestellen en laten bezorgen.
DEURBESLAG . HANG- EN SLUITWERK . DEUREN . IJZERWAREN EN BEVESTIGINGEN CHEMISCHE PRODUCTEN . GEREEDSCHAPPEN . LAND- EN TUINBOUW MACHINES EN ACCESSOIRES . WERKKLEDING . PERSOONLIIJKE VEILIGHEID www.raadsma.nl
Hoofdredactie
Henri J. Hendriks
Eindredactie
Vera Bosma
Redactie
Arjen Bakker, Ietsje de Boer, Vera Bosma, Yke Bremer, Henri Hendriks, Martin Laning, Tine van Knijff-van Hijum, Thea van der Schaaf
Fotografie
Frisia Groep, Henri Hendriks, Hilvert Huizing, Leotine Lammers, Minke Kroeze Fotografie, Laurens Kuipers, ONIX XL, Penta Architecten, Jannet Schonewille, Joachim de Ruijter, Jim Wolters.
Advertentieverkoop Breuker Telemarketing & Meer
Ontwerp Idee-fix
Vormgeving
Fotobewerking Isa van den Belt Fotografie Design & opmaak Bombayink.nl
Uitgever & Administratie Idee-fix 058-2153937 | bihn@idee-fix.nl www.idee-fix.nl
Copyright © 2024 Op de inhoud van dit blad rust copyright. Niets mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd of worden gebruikt met behulp van AI.
BOUWEN IN HET NOORDEN is een onafhankelijk magazine voor bouwend Nederland. Uitgevers en auteurs kunnen op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit deze uitgave.
We leven in een tijdperk van problemen. Die stapelen zich alleen maar op. Vaak zie je dat de oplossing van een probleem alleen maar weer nieuwe problemen veroorzaakt. Onze politici zijn er goed in. Die denken met regels en wetten alles te kunnen oplossen. Rond de huidige formatie hoor je af en toe geluiden als crisis, ‘noodwet’ maken, dan mag het blijkbaar, maar daar blijft het dan ook bij.
Waar je in het onderwijs studenten leert om bij groepsopdrachten wel wat afspraken met elkaar te maken, maar wel zo weinig mogelijk. Minder is beter. Veel regels werkt gewoon niet, het geeft alleen maar handhavingsproblematiek, discussie, veel tijdverlies en……. schept weer nieuwe problematieken. Zo’n voorbeeld is de wet ‘betaalbare huur’ met een strengere huurbescherming. De Minister denkt zo dat er minder excessen op de huurmarkt zullen zijn. Maar het echte probleem wordt er niet mee opgelost, al helemaal niet als beleggers massaal de huurhuizen gaan verkopen. Het probleem blijft te weinig woningaanbod. De nieuwe huurwet remt ook weer woningbouw in het middensegment af. Excessen ontstaan altijd als markten ontsporen in vraag en aanbod door wat voor oorzaken dan ook. Nu kennen wij er vele zoals wetgeving, regelgeving, stikstof, verduurzaming, elektrificering, energielasten en betaalbaarheid voor de midden en lage inkomens.
Als je dan leest in deze editie hoe snel er gebouwd kan worden met de woningproductie in de Slimme huizenfabriek, dan stagneert of eigenlijk sneuvelt die snelheid in bouwen van woningen weer door regels en procedures bij provincie, gemeentes en rechten van bezwaarschriften.
Kent U nog het spreekwoord ‘nood breekt wetten’? Oplossingen kunnen dan zo simpel zijn. Als het crisis is dan mag je alles overrulen. En het is crisis, dus durf je nek als bestuurder maar eens uit te steken. Voorbeeld van zo’n oplossing kan het volgende zijn: Elke wijk van elke stad, en of dorp in Nederland krijgt naar ratio van inwonertal 10, 20, 30 tot max. circulaire 60 snelbouw-modulewoningen toegewezen. Er is altijd wel ergens een inbreidings-groenstrook vrij om te bouwen. Bezwaren mogen achteraf ingediend worden en worden dan beoordeeld. Worden ze toegekend dan krijgt de bezwaarmaker of wijkbewoner een bedrag in geld ter verbetering van de wijk of persoonlijk toegewezen bij echte privéschade. Dat is beter besteed dan de €7 miljard aan hotelkosten en tijdelijk opvang die we nu jaarlijks uitgeven aan opvang. Binnen 6 maanden staan de snelbouw-woonmodules er. En dan wordt het woningtekort echt aangepakt in plaats van nieuwe wetten en maatregelen te maken of van alles maar blijven roepen, zoals ‘we moeten terug naar de klassieke volkshuisvesting’. Het oplossen van het woningtekort, het beschikbaar krijgen van meer huurwoningen voor lage en middeninkomens, statushouders, Oekraïners, expats en arbeidsmigranten kan alleen snel met daadkracht worden opgelost: bij crisis geldt: ‘nood breekt wetten’. De bouwsector is er klaar voor.
Veel plezier,
Vera Bosma Henri J. Hendriks Eindredacteur Hoofdredacteur
4BouwmijHendriks,Assenviert eeuwfeest100jaaropenheid,flexibiliteit enbetrouwbaarheid
Martinikerk,SneekEeuwenoudkerkgebouwals
4 Bouwmij Hendriks in Assen viert eeuwfeest 100 jaar openheid, flexibiliteit en betrouwbaarheid
8 De Vries Trappen innoveert traptoren voor woningbouwprojecten Snelheid, veiligheid en efficiëntie op de bouwplaats 11 Column Sander Wubbolts
Martinikerk, Sneek
GymzaalDeMeet,HarenEencirculairegymzaalmetvijf gevels 6295Flexwoningen,Leeuwarden InnovatieveSlimmeHuizenfabriekalsoplossing voorwoningnoodenbetaalbaar wonen
ResidentieZwanemeer, GietenSchuurwoningenmetallureopeen bijzonderelocatie
SloopNieuwbouw13huizenOldenhuisstraat,TenPost Zoveelmogelijk keuzevrijheidvoor debewoners
SwingmaParc,Leeuwarden Eengroenenspeelswoongebied metveelvariatie
Vanpolitiebureaunaarwooncomplexmetluxe appartementenHetBureauinGrou:uniekin vormenruimte
48socialehuurwoningen Oranjelaan,ZuidlarenDorpsvernieuwingmetoogvoor karakter
Beekjuffer,9koopwoningen Terborch,EelderwoldeExclusiefwonenaanhetwater
Vanpolitiebureaunaarwooncomplexmetluxe appartementen,GrouHetBureauinGrou:uniekinvorm enruimte95Flexwoningen, LeeuwardenInnovatieveSlimme Huizenfabriek alsoplossingvoorwoningnooden betaalbaarwonen
16woningenApollo22,'t Krakeeel,HoogeveenTrillingvrijbouwenin‘een prachtwijk’ophetveen
Boegkwartier,DelfzijlAppartementenmetperspectief
Windroos,4koopwoningen, GorrdeijkEenheidin verscheidenheid
Overschild:bouwenin aardbevingsgebiedRobuusteschuurwoningmetgrote raampartijen
Woningbouwopvoormalig Aeolus-terrein,SexbierumStoerewoningenopruimekavels, passendbijSexbierum’
Bouwmij Hendriks in Assen viert eeuwfeest
‘Doen wat je zegt, zeggen wat je doet.’ ‘Een man een man, een woord een woord.’ ‘Afspraak is afspraak.’ Verwacht van Bouwmij Hendriks geen gelikte slogans als je vraagt naar de succesformule. Het bedrijf in Assen bereikte de respectabele leeftijd van honderd jaar met ‘heel gewone waarden’: eerlijkheid en betrouwbaarheid.
‘Opdrachtgevers zetten ons vaak op de shortlist van bedrijven die mee mogen dingen naar een opdracht. Niet zelden laten we dan grotere bedrijven achter ons’, zegt technisch directeur Rick Kramer van Bouwmij Hendriks. ‘We liggen goed in de markt als relatief kleine speler uit Assen. Algemeen directeur Henk ten Brink vult aan: ‘Men weet dat het met ons prettig samenwerken is. En prijstechnisch zit het ook goed, want we halen mooie werken binnen.’ Fenny Hendriks, echtgenote van Henk ten Brink, houdt zich als directielid meer met de beleidsmatige zaken bezig.
Van vader op (schoon)zoon
Albert Hendriks, de grootvader van Fenny Hendriks, begon in 1924 in Assen als zelfstandig timmerman en bouwde zijn zaak langzaam uit tot zijn plotselinge overlijden in 1958. Onder zijn zoon Wolter Hendriks als algemeen directeur, en met een technisch directeur werd het bouwbedrijf een specialist in woningbouw. Fenny Hendriks: ‘In die tijd telde ons bedrijf veel personeel, we voerden
destijds alle bouwwerkzaamheden zelf nog uit.’ Schoonzoon ten Brink werkte vanaf 1986 in het bedrijf toen Wolter Hendriks in 1988 overleed. Fenny: ‘Mijn vader kreeg nog voor zijn overlijden een koninklijke onderscheiding voor al zijn verdiensten, waar hij best wel trots op was.’
Het was voor ten Brink te vroeg om de algehele leiding van het bedrijf over te nemen. Ten Brink: ‘Ik heb een bouwkundige achtergrond, maar ik was nog bezig om het bedrijf goed te leren kennen. Ik werd adjunct-directeur en Tity Hendriks, de vrouw van Wolter Hendriks, nam de rol van Wolter over, samen met de toenmalige technisch directeur tot aan diens pensionering in 2006. Vanaf dat moment werd Henk ten Brink algemeen directeur en werd Rick Kramer aangesteld als technisch directeur. Als teamlid van de directie stapte Fenny Hendriks in na het overlijden van haar moeder. In de dagelijkse operationele uitvoering schuiven ook regelmatig het hoofd bedrijfsbureau en een van de projectleiders aan bij de directie.
‘We liggen goed in de markt als relatief kleine speler’ - Rick Kramer
Sigarendoosje
Kramer, die bij een groot bouwbedrijf had gewerkt, nam de taak op zich om de bedrijfsvoering bij Bouwmij Hendriks te moderniseren. ‘Het was een solide, betrouwbaar bedrijf, maar het ging niet echt meer vooruit’, zegt Fenny Hendriks eerlijk. ‘Het succes stoelde op de kennis en ervaring van personen van de
oude stempel. Dat maakt je kwetsbaar in het geval zo iemand wegvalt of vertrekt.’ Ten Brink geeft als voorbeeld het eerste woonhuis dat hij opleverde, kort nadat de oud-directeur was afgezwaaid. ‘De opdrachtgever vertelde dat de oud-directeur zijn aanneemsom letter-
‘Ons hoofddoel is om stabiel zo verder te gaan’ - Henk ten Brink
lijk nog op de achterkant van een sigarendoosje had gekrabbeld. “Ik ben vast de laatste bij wie dat zo gebeurd is”, zei hij…’
Kramer: ‘De calculator had in die tijd alle onderaannemers op alfabet in zijn administratie. Dat werkte voor hem perfect, maar ik moest allerlei mappen door om een metselaar te vinden. We zijn overgestapt op de STABU-codering, hebben de automatisering een boost gegeven, de werkvoorbereiding en projectbewaking gestroomlijnd, ISO9001 ingevoerd, eigenlijk alles wat nodig is voor een transparante informatievoorziening. Die heb je nodig om de juiste beslissingen te kunnen nemen.’
Bouwcrises overleven
De modernisering kwam niets te vroeg, want niet veel later brak de bouwcrisis in 2008 uit en viel het aantal opdrachten in de woningbouw ver terug. Bouwmij Hendriks ontkwam er niet aan om van dertien mensen in de uit-
voering afscheid te nemen, maar wist door scherp aan de wind te zeilen het overige personeel wel aan het werk te houden. Ten Brink: ‘Dat heeft vier jaar lang geld gekost, maar dat was een bewuste keuze, in het vertrouwen op een betere toekomst.’ Hendriks: ‘En het heeft goed uitgepakt. Toen de markt weer aantrok hadden wij gelukkig de mensen nog om de calculaties te doen.’
De crisis van de jaren ’70 heeft ten Brink niet meegemaakt. Fenny: ‘In die tijd had mijn vader wel 300 man aan het werk. Dat was normaal voor bouwbedrijven in die tijd. We hadden toen nog alle functies in huis. Het was voor mijn vader best een zware tijd om afscheid te nemen van veel mensen, maar noodzakelijk om de continuïteit van het bedrijf te waarborgen.’ Na de crisis van 1978 kwam er meer specialisatie in het werk.
Ten Brink: ‘We hebben al voor de crisisperiode rond 2008 ervoor gezorgd dat we meer pijlers onder het bedrijf kregen. Tegenwoordig richten we ons niet alleen op woningbouw, maar ook op renovatie en onderhoud en utiliteitsbouw zoals scholen en industriepanden. Elk van die onderdelen is goed voor ongeveer een derde van de omzet. We hebben ook het werkgebied uitgebreid. Waar we eerst in en rondom Assen bleven, zijn we nu actief in het hele noorden.’ Recente projecten waar het bedrijf trots op terugkijkt zijn onder meer Hospice het Alteveer in Assen en Kindcentrum ’t Maar in Spijk. Nog een blikvanger is het stadsappartementencomplex Casquette met grandcafé Maron aan het Kerkplein in Hoogeveen. Met de juryprijs van de DAP (Drent-
se Architectuur Prijs) voor de Brede School De Twingel, Dwingeloo (2016) vestigde Bouwmij Hendriks ook de nodige aandacht op zich op gebied van scholenbouw.
Je mensen kennen
Bouwmij Hendriks draait met 42 eigen werknemers, aangevuld met enkele leerlingen en een paar inleners, jaarlijks een omzet van ongeveer twintig miljoen euro. ‘Ons hoofddoel is om stabiel zo verder te gaan’, zegt ten Brink. Kramer vult aan: ‘Een beheersbare groei is het doel. We willen niet naar veertig miljoen en honderd mensen.’ Ten Brink: ‘Wij willen doen waar we goed in zijn en laten ons niet gek maken in de zin van “meer is altijd beter”. Het voordeel van deze schaal is dat je iedereen in het bedrijf kent. Sterker nog: van de meeste werknemers weet ik ook wie hun partner is. Je hebt er een gezicht bij als een timmerman vertelt dat zijn vrouw een gebroken been heeft. Dan kun je oprecht meeleven. Dat klinkt misschien niet heel zakelijk, maar wij vinden dat belangrijk.’
Ruimte geven, ruimte krijgen
Zo’n persoonlijke band met je mensen maakt het ook mogelijk om hen veel eigen verantwoordelijkheid te geven. Kramer: ‘Zo geven we onze projectleiders de ruimte om zelf de onderaannemers te kiezen met wie ze willen werken. Dat werkt motiverend en geeft goede resultaten. En ons hoofd bedrijfsbureau heeft zitting in het bestuur van de praktijkopleiding. Fenny Hendriks: ‘En dat is weer goed voor hun werkplezier, de wetenschap dat hun vakmanschap op waarde geschat wordt.’ Ten Brink: ‘In zo’n cultuur kun je ook nieuwe,
jonge mensen aan je binden. Die nemen nieuwe inzichten mee vanuit hun opleiding en kunnen zich optrekken aan de praktijkervaring van de oudere garde, die dan op zeker moment het stokje doorgeeft. Zo garanderen we de continuïteit. We zijn ook met volle overtuiging een leerbedrijf, want talent moet de ruimte krijgen.’
Toekomst en snel schakelen
Om antwoord te geven op de toekomstige ontwikkelingen op gebied van duurzaamheid heeft Bouwmij Hendriks het PassiefBouwenKeur-certificaat. Kramer: ‘Ons personeelsbestand is ook precies goed om mee te kunnen in de nieuwste ontwikkelingen zoals bio-based en circulair bouwen, de wet kwaliteitsborging en verduurzaming van het machine- en wagenpark en om toch snel te kunnen schakelen. In een groter bedrijf ontstaan als vanzelf tussenlagen, wij kunnen nog ter plekke aan tafel beslissen als een opdrachtgever zijn plan wil wijzigen.’
appartementen (22)
‘Vakmanschap op waarde schatten’
- Fenny Hendriks
DE VRIES TRAPPEN INNOVEERT TRAPTOREN VOOR WONINGBOUWPROJECTEN
Een houten prefabelement met kant-en-klare trappen voor het hele huis, inclusief wanden en eventueel installatiewerk, die al in de ruwbouwfase van een nieuwbouwproject wordt geplaatst. Dat is de traptoren van De Vries Trappen in Heerenveen. Een innovatie die zorgt voor snelheid, veiligheid en efficiëntie op de bouwplaats. In gesprek met Marcel Beuzenberg, algemeen directeur.
Marcel Beuzenberg is trots op de innovatie, een van de grootste in het honderdjarig bestaan van het bedrijf. Naast maatwerk en seriematige trappen – prefab of in het werk gesteld – levert De Vries Trappen nu een complete kern voor een woning waarin meerdere disciplines zijn geïntegreerd. ‘We kunnen binnen vijftien minuten de traptoren op zijn plek hijsen, vlak voor het draaien van de kap. Nog even vastzetten aan de bouwmuur en de trap is beloopbaar. De aannemer slaat daarmee een grote efficiencyslag: hij hoeft geen wanden meer af te
tekenen, profielen te stellen, wanden te plaatsen, leidingsleuven te frezen en later dicht te smeren en uiteraard ook geen trappen meer te stellen. Maar ook de rest van de bouw verloopt sneller en veiliger, omdat zijn werknemers de trap kunnen nemen en er dus geen ladders meer nodig zijn naar de verdiepingen. Bovendien hoeven de trappengaten niet meer te worden beveiligd.’
Seriematige woningbouw
De Vries Trappen ontwikkelde de traptoren samen met Bouwbedrijf Roosdom Tijhuis, die hem inmiddels voor eigen projecten toepast. Bij De Vries kunnen alle aannemers de traptoren bestellen, mits ze een serie van minimaal tien dezelfde exemplaren nodig hebben. ‘Die willen we ook best bij plukjes van drie of vijf woningen tegelijk afleveren, als ze maar van hetzelfde type zijn. We zijn heel flexibel en engineeren in 3D-maatwerk, waarbij er vrijheid is in materiaalkeuze en of er wel of geen installatiewerk in zit’, legt Beuzenberg uit. ‘We stemmen sowieso af met de installateur, zodat we weten wat er nog meer aan installatiewerk door de schacht loopt. Soms is bijvoorbeeld een toiletunit onder de trap gesitueerd, of en badkamer net naast de trap.’
‘Binnen vijftien minuten op zijn plek gehesen’
Het is al met al mogelijk om precies naar de klantenwens de traptoren op te bouwen en in te richten. ‘Er zijn verschillende wandopbouwconstructies mogelijk, ook een trapkast kan meegenomen worden.
‘Geen ladders nodig naar de verdiepingen’
En als je naar het installatiewerk kijkt, zijn er verschillende dimensies mogelijk, zoals met riolering, luchtafzuiging of met inbouwreservoirs voor toiletten. Deze nieuwbouwtrappen kunnen onder andere worden verzorgd met onze Next Step-treden, waarin vele kleurenopties mogelijk zijn.’
Groeistrategie
Beuzenberg verwacht veel van de traptoren. ‘We werken nu samen met zo’n acht aannemers, waaronder Trebbe, Van de Klok, KBK en Ouwehand. In 2024 gaan we ongeveer driehonderd traptorens leveren en voor de toekomst is dit product de kern van onze groeistrategie. We hebben per 1 november 2023 de locatie tegenover ons bedrijfspand in Heerenveen kunnen kopen. Dat gaf ons de gelegenheid om de productielocatie in Kampen hierheen te halen. Ook hebben we nu meer opslagruimte voor de geproduceerde prefab-elementen.’
De markt heeft grote behoefte aan snelle en efficiënte oplossingen, nu er zo’n grote woningbouwopgave ligt. Ook vanwege het gebrek aan personeel. En in het werk een trap stellen is best een zwaar beroep. ‘Wie dat op zeker moment niet meer aankan, kan waarschijnlijk nog wel meewerken in de productie van de traptorens’, aldus Beuzenberg. ‘Daar hebben ze een geconditioneerde omgeving: een verwarmde hal, vlakke vloer en tafels zodat er op hoogte gewerkt kan worden. Op deze manier blijven onze medewerkers aan het werk en zorgen wij voor een duurzame bedrijfsvoering
vanuit het oogpunt van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO).’
Digitaal trappenportaal
De Vries Trappen richt zich niet alleen op seriematige productie, maar via de webshop ook op maatwerkproductie voor de consumentenmarkt. Doe-het-zelvers kunnen hun trap helemaal naar wens samenstellen in de online Trappenmaat-configurator. Aannemers die De Vries inschakelen voor de trappen bij hun particuliere projecten gebruiken een soortgelijke tool, Het Trappenportaal, om met hun klant de juiste trap uit te zoeken en te bestellen. ‘Deze aannemers kunnen uiteraard ook nog steeds met hun klanten naar onze showroom in Heerenveen komen om de materialen in het echt te bekijken. Binnenkort openen we een tweede showroom in het midden van het land, in De Meern.’
Next Step Traprenovatie
Zusterbedrijf Next Step Traprenovatie verzorgt – de naam zegt het al – renovatie van trappen bij particulieren en in de zakelijke markt. Beuzenberg: ‘Dit segment hebben we na de introductie van onze Next Step trap opgepakt; inmiddels zorgt het voor ca. 3 procent van onze omzet. We gebruiken een mas-
100 jaar De Vries Trappen Feitze Jans de Vries richt in 1924 in Gorredijk Aannemersbedrijf F. de Vries en Zonen op. Die zonen zijn Jan Feitze, Ubele en Lubbert. Zij specialiseren zich met name in trappen en kozijnen. Na de oorlog zet Jan Feitze het bedrijf voort als timmerfabriek zonder aannemerwerk, om in 1958 weer opgevolgd te worden door zijn zonen Feitze en Ernst. In 1971 – de firma is inmiddels een NV en heeft het bedrijf Petter uit Terband ingelijfd – verhuist De Vries naar Heerenveen, waar aan de Tinweg grote productiehallen worden gebouwd. In 1985 komen daar nog twee hallen bij. De familie stapt in 1988 uit het bedrijf, de aandelen worden verkocht aan de Britse Rugby Group. Sinds 2000 is De Vries Trappen weer een zelfstandig familiebedrijf, eerst volledig eigendom van Ronald Wagelaar, inmiddels ook van algemeen directeur Marcel Beuzenkamp en financieel directeur Jan Middel. Zij vormen met technisch directeur Lammert Swart en commercieel directeur Willem Kuperus het huidige management.
sieve overzettrede met een HPL-toplaag, die veel sterker en slijtvaster is dan PVC of CPL dat meestal wordt toegepast bij renovatie. We geven er maar liefst twintig jaar garantie op.’
Meer weten over de traptoren, seriematig of maatwerk trappen en Next Step traprenovatie: www.devriestrappen.nl
Interesse in deelnemen?
Kom kijken en beleef het zelf mee op de praam van Bouwen in het Noorden
‘Minder praten, meer bouwen!’ Dit klinkt als een krachtige symfonie door de bouwsector. Partijen aan de woondealtafels zijn van goede wil en hebben de handen ineengeslagen om het nijpende woningtekort aan te pakken. Maar hoe kunnen we vertalen naar acties die woningbouw versnellen? Hoe krijgen we zicht op de belemmeringen en oplossingen? Het ritme van beleid en uitvoering loopt niet gelijk. In samenspel ligt de sleutel tot succes om de ritmes weer gelijk te laten lopen. Laten we de partituur ontleden.
Eerste stem: de Woondeals Minister Hugo de Jonge, onze woningbouwdirigent, ondertekende de regionale akkoorden. De woondeals zijn als losse muzieknoten op papier: veelbelovend, maar nog geen goed klinkend muziekstuk. We moeten zorgen dat de muziek een indrukwekkend crescendo bereikt, waarbij het volume geleidelijk toeneemt. Maar hoe hoog moet het volume zijn? En wie speelt welke partij?
De provincie Groningen staat aan de lat voor 28.500, Drenthe 13.000 en Fryslân voor 17.500. De provincie Fryslân heeft recent 3.000 extra woningen toegezegd. De vier grootste gemeenten van Fryslân hebben na het sluiten van de woondeals recent een voorstel naar het Rijk gestuurd om 25.000 woningen te bouwen bovenop de toegezegde aantallen. Mooi dat men extra ambitie en drive laat zien na de woondeals. Uiteindelijk heb je overaanbod nodig, want een 30% van de plannen strandt door bezwaren.
Tweede stem: de Bouwproductie
Het Economisch Instituut Bouw (EIB) legde de cijfers op de lessenaar. In 2024 daalt de totale bouwproductie met 3,5 %. Dat de woningbouw vertraagt, komt door de dalende vergunningverlening niet als een verrassing. We hebben hierbij te maken met te weinig capaciteit bij gemeenten. Vaker taken uitbesteden aan de markt kan verlichting bieden. Laat gemeenten meer een toetsende rol aannemen, zonder tweede viool te spelen.
Derde stem: betaalbaar Bouwen
De melodie van betaalbaarheid moet doorklinken. Twee derde van de te bouwen woningen moet toegankelijk zijn. Geen solo’s voor de elite, maar een gezond samenspel van sociale huur en betaalbare koopwoningen. De dirigent wijst met de baton naar gemeenten, corporaties, en marktpartijen om te versnellen. Maar hoe houden we de noten zuiver? Maak niet van elk project een maatwerkproject. Kijk naar mogelijkheden voor standaardisatie en industrialisatie. Werk aan
harmonisatie van beleid. Betrek de markt tijdig en geef als marktpartijen duidelijker aan wat je nodig hebt om betaalbaar te kunnen bouwen. Consistent beleid is de sleutel om innovaties verder aan te jagen.
Slotakkoord: de Vertaalslag
Netcongestie, stikstof, de omgevingswet, ambtelijke capaciteit, beschikbare bouwlocaties en betaalbaarheid lijken dissonante akkoorden die de voortgang vertragen. Toch blijft Bouwend Nederland positief. Laten we samen bouwplannen gaan uitvoeren. Laten we de partituur vertalen naar de bouwplaats. Bouwers zijn de virtuozen, architecten de componisten. De bestuurder is onze dirigent die alle stemmen en melodieën in de muziek binnen het orkest tot een mooi geheel mengt. Samen kunnen we woningzoekers helpen aan tastbare huizen. Een thuis voor iedereen. Uiteindelijk is dat waar het om draait. Daar zit echt muziek in!
Sander Wubbolts
Regiomanager Bouwend Nederland Regio Noord
Hoewel het aan de ene kant misschien iets droevigs heeft om kerken te sluiten, stemt het aan de andere kant hoopvol dat het mogelijkheden en middelen oplevert om van een centrale plek iets heel moois te maken. In Sneek is dat met de Martinikerk geweldig gelukt.
De herbestemming van een kerk is Architectenbureau Kijlstra-Brouwer niet onbekend. Nieuwbouw aan de buitenkant van de Martinikerk in Sneek heeft voor de gewenste connectie met het bestaande rijksmonument en met de stad gezorgd. Architect Gerard Brouwer: ‘De ellipsvorm van de ontmoetingsruimte zorgt voor een entiteit die zichtbaar is voor de stad. Om het nieuwe volume te laten afsteken bij het bestaande, is gekozen voor het koper en de opvallende kleur daarvan. Deze keus is net zo gemêleerd als de stenen muur
van de kerk, dat brengt ze in relatie met elkaar, het nieuwe passend bij het monument.’ Het nieuwbouwgedeelte van de kerk moest voor het oog losstaan van het bestaande gebouw. Daarom heeft Balink Glas & Aluminium zoveel mogelijk glas gebruikt met zo weinig mogelijk aluminium.
Draagvlak
‘Je weet dat, als je met een rijksmonument te maken hebt, je sommige zaken niet kunt voorzien’, vervolgt Brouwer zijn verhaal. ‘Dat er bijvoorbeeld grafzerken in de kerk aanwezig waren, wisten we. Dat er een complete, intacte zerkenvloer in de kleine kerkzaal lag, wisten we niet. Het verandert nogal wat aan je plannen, maar dankzij een goed meedenkende bouwcommissie is het geslaagd.’ Diezelfde bouwcommissie was er verantwoordelijk voor om de kerkelijke gemeenschappen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen. ‘Dat hebben ze bij iedere stap heel nauwkeurig gedaan, daardoor is er veel draagvlak voor het project ontstaan.’ Het draagvlak was dermate groot, dat er na het begin van de werkzaamheden al gauw een groep van 25 vrijwilligers klaarstond om mee te helpen. ‘Het isoleren van het jeugdhonk, het voorzichtig demonteren van de plankenvloer in het koor... zowel vanuit de kerk als vanuit de stad werd er van alle kanten hulp aangeboden.’
Duurzaamheid
Er is veel tijd gestoken in onderzoek naar het verduurzamen van de kerk. Brouwer legt uit: ‘Op een gegeven moment hebben we met elkaar vastgesteld dat het een onmogelijke opgave is om een hele kerk energieneutraal te maken. Wel konden we wat doen aan de ruimtes die dagelijks gebruikt worden. In de verduurzaming hebben we daarom een splitsing gemaakt tussen die dagelijkse ruimtes en de grote kerkzaal. Daar is ook het schip, de eyecatcher in de kerk, uit voortgekomen. Het zorgt voor een verdieping in de kleine kerkzaal, die afgesloten kan worden van de grote kerkzaal. Door gebruik van glas zijn zichtlijnen intact gebleven, terwijl het toch een intieme ruimte op zichzelf is. Nu kunnen er honderd mensen gebruik van maken, zonder de hele
‘Mooi
hoe je een oud ambacht in een hedendaags project nodig hebt’ - Erik Wijkstra
kerk te hoeven verwarmen.’
Glas vormt als materiaal een belangrijk onderdeel voor het ontwerp van de architect; dat valt op als je rond en door het gebouw gaat. Voor het glaswerk werd Balink Glas & Aluminium uit Heerenveen benaderd. ‘Dit was allesbehalve standaard werk, we zijn trots op de mooie details’, aldus projectleider Erik Wijkstra. ‘Het voordeel is dat wij de glasproductie volledig in eigen hand hebben, dan zijn er bijzondere uitwerkingen mogelijk met snelle levertijden.’
3D versus oud ambacht
Dat een kerk nooit helemaal recht is, heeft Wijkstra in dit project aan alle kanten ondervonden. Het schip in de verdieping moest middels een glazen vloer op de bestaande muur aansluiten. ‘Dan is de vraag welke maat je aanhoudt, want op de bouwtekeningen uit het verleden kun je vandaag de dag niet meer aan. In samenwerking met BDM uit Bolsward hebben we een 3D BIM-model gemaakt, en op basis daarvan hebben we het glaswerk uitgetekend. In de fabriek hebben we met een
proefopstelling getest hoeveel gewicht het op deze manier kon houden.’
De volgende uitdaging was het plaatsen van het glas. ‘Door de aanwezige grafzerken konden we de vloer niet belasten met te zwaar materiaal. Met een lierconstructie is het gelukt. Mooi hoe je dan toch nog een ouderwets ambacht in een hedendaags project nodig hebt.’
Zilver op glas
Het monumentale kerkgebouw en de sacristie zijn ondanks alle veranderingen overeind gehouden. Zelfs de kerkbanken zijn zoveel mogelijk behouden gebleven, ook al zijn ze op de verdieping wat verhoogd.
Brouwer: ‘Je kon, als je daar zat, alleen het hoofd van de predikant zien. Nu er steeds vaker concerten in de kerkzaal plaatsvinden, wil je een beter uitzicht bieden. Door de kerkbanken te verhogen is dat gelukt. Voor ons was het de mazzel dat we onder die verhoging verschillende installaties kwijt konden.’ Zo’n detail weet ook Wijkstra te benoemen: ‘Op een mooie plek in de kerk is in de sparing in de muur een vitrinekast op maat gemaakt, van glas. Het zilverwerk heeft er een plek gekregen op, uiteraard, glazen ligplanken.’
Aantrekkelijk en toegankelijk
Hier in Sneek lagen er drie belangrijke eisen klaar voor architectenbureau Kijlstra-Brouwer: Functies uit drie verschillende kerken moesten samenkomen in één gebouw, het gebouw moest een centrale plek van ontmoeting krijgen ondanks verschillende ingangen, én de kerk moest aantrekkelijk en toegankelijk worden voor een breed publiek, en dat ook uitstralen. ‘Er is flink geïnvesteerd in het behoud en de herbestemming van de Martinikerk in Sneek, maar als je ziet wat er tot nu toe door ontplooid is, dan is het ‘t allemaal waard geweest. Dat wat ze voor ogen hadden, is uitgekomen.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : PKN Kerk Martinikerk
Architect : Architectenbureau Kijlstra-Brouwer bna
Aannemer : Friso Bouwgroep
Installatie : Installatiebedrijf CBS
Onderaannemers & leveranciers
Gevelconstructie : Balink Glas en Aluminium
4in1 mortel : Remix Droge Mortel
De traditionele opbouw van een Drents dorp met een open ruimte - de brink - in het midden vormde de inspiratiebron voor het ontwerp van het multifunctionele sport-, welzijn- en cultuurhuis
Wolderhuus in Zuidwolde. Binnen verbindt de centrale hal – als een grote ontmoetingsruimte – de verschillende onderdelen van het complex met elkaar. Buiten vormt de parametrische gevel met zijn golvende en organische lijnen een natuurlijke overgang naar de bosrijke omgeving.
Op de plek van het nieuwe multifunctionele Wolderhuus stonden voorheen een sporthal met aangrenzende tennishal en een losstaande gymzaal. De verouderde sportaccommodaties waren toe aan vervanging; de tennishal is blijven staan. Ook ontmoetingscentrum De Boerhoorn bleek toe aan vernieuwing. Voor gemeente De Wolden reden om de opdracht breder te trekken en te kiezen voor de bouw van één groot multifunctioneel centrum, waarin alle functies van sport, cultuur en ontmoeting samenkomen. ‘Vanuit de gebruikers was er een groot draagvlak om in één gebouw te gaan zitten, waardoor het een centrale plek van ontmoeting is in Zuidwolde.
Ontmoeting en samenwerking stonden centraal’, aldus Richard Boddeus, projectleider Vastgoed van de gemeente De Wolden.
Gevel
De zoektocht naar een architect leidde de selectiecommissie naar bct architecten in combinatie met ArchiTech Company. ‘Bewoners die rondom het Wolderhuus wonen, namen deel aan de selectiecommissie. Zij kijken uit op het gebouw en vielen voor het ontwerp met de parametrische gevel, met een subtiele overgang van hoog naar laag’, legt Boddeus uit. ‘Zo sluit het gebouw beter aan bij het dorpse karakter en vormt het een na-
tuurlijke overgang naar de omgeving.’
Bijzonder aan de gevel met het verticale en horizontale lijnenspel is dat het zorgt voor natuurlijke en optimale lichtinval, waarbij de positie en de hoeveelheid latten zorgen voor schaduw in de zomer en voor een maximum aan lichtinval in de winter. Hierdoor wordt het energiegebruik in het gebouw beperkt. ‘Aan de hand van data van het KNMI hebben we het optimum berekend. Hierdoor komt er veertig procent meer licht binnen en is er dertig procent minder energie nodig dan in een traditioneel gebouwd pand’, legt architect Walter Kemperman van bct architecten uit.
‘Bij de uitwerking van het ontwerp zijn de gebruikers nauw betrokken geweest. “Wie komt waar en wat voor wensen hebben ze?” Zo hebben we sommige functionaliteiten aangepast, waardoor het ontwerp alleen maar beter is geworden.’
Onderdak
Het Wolderhuus biedt onderdak aan de bibliotheek, die is gevestigd in de grote gemeenschappelijke ruimte. In de centrale hal bevindt zich de horeca, een perfecte plek voor ontmoeting die meteen dient als kantine voor de
‘Het Wolderhuus is de huiskamer van Zuidwolde’’ - Richard Boddeus
verschillende sportverenigingen. Verder is er een breed scala aan voorzieningen ondergebracht: een muziektheaterzaal voor 150 personen, de dorpshuisfunctie waar de biljartclub en allerlei verenigingen gebruik van maken, een fysiotherapiepraktijk en Welzijn De Wolden. ‘Het is de huiskamer voor de inwoners van Zuidwolde en omgeving’, legt Boddeus uit. ‘In het Wolderhuus kun je met elkaar afspreken, een boekje lezen, workshops houden of vergaderruimtes huren. Het is een gebouw voor het dorp en wordt door een stichting - eerst met financiële steun van de gemeente - beheerd.’
Circulariteit
bct architecten uit Enschede werd door de selectiecommissie mede uitgekozen om zijn duurzame en circulaire ontwerp. Zo konden in het ontwerp grote delen van de stalen constructie van de sporthal blijven staan en konden onderdelen worden hergebruikt bij de nieuwbouw. In het kader van circulariteit werden de houten plafonds uit de sporthal hergebruikt in het nieuwe pand, onder andere als wandbekleding in de centrale hal. Door het hergebruik kon de CO2-footprint van de nieuwbouw aanzienlijk worden verlaagd. Om geluidsoverlast vanuit de theaterzaal tot een
‘Gebruikers
zijn nauw betrokken geweest bij het ontwerp’
- Walter Kemperman
minimum te beperken, is er gekozen voor een doos-in-doos constructie.
De bouwers van aannemer Hesco Bouw uit Stadskanaal hadden te maken met verschillende constructieonderdelen, zoals een staalconstructie met houtskeletbouw, vliesgevels en delen van kalkzandsteen met verschillende vloerniveaus. ‘De parametrische gevel bouwkundig laten aansluiten en uit te lijnen op de verschillende nieuwe en bestaande delen van het gebouw was de grootste uitdaging’, aldus projectleider Anton Brinkman.
‘Aansluiting
gevel op nieuwe en bestaande delen was grootste uitdaging’ - Anton Brinkman
Door de omvang en complexiteit van het gebouw kreeg
Noorman Bouw- en milieu-advies de opdracht om twee speerpunten in de gaten te houden: de bouwfysica en brandveiligheid van het gebouw. ‘Bij evenementen kunnen er soms wel 1.000 tot 1.500 mensen in het Wolderhuus aanwezig zijn. We hebben er van voorlopig ontwerp tot oplevering op toegezien dat het gebouw voldoet aan alle wet- en regelgeving, waarbij ten aanzien
‘Samenwerking met de Veiligheidsregio en het hele bouwteam tijdens het hele proces’ - Roy Hendriks
van de veiligheid gekozen is voor een brandveiligheidsconcept gebaseerd op de NEN 6079’, aldus Roy Hendriks van het adviesbureau dat is gevestigd in Groningen en Apeldoorn. ‘Samenwerking met de Veiligheidsregio en het hele bouwteam was daarbij nodig in iedere fase van het proces.’ Er moesten vragen worden beantwoord als: Is de bouwconstructie sterk genoeg? Welke voorzorgsmaatregelen qua brandveiligheid en brandwerende onderdelen zijn nodig? En waar komen de vluchtwegen? ‘Het is een groot gebouw met een aparte sporthal, die tegen de tennishal staat. De bouwconstructie van de sporthal is losgekoppeld ten opzichte van de andere bouwdelen en er zijn extra vluchtwegen gerealiseerd ten behoeve van het veilig vluchten bij evenementen in de sporthal.’ Door risicobronnen, zoals de keuken en technische installaties, onder te brengen in afzonderlijke brandcompartimenten, is de brandveiligheid verder verbeterd. ‘Met het gekozen brandveiligheidsconcept, gebaseerd op de richtlijnen van NEN 6079, is met minder voorzieningen
een brandveiliger gebouw gerealiseerd dan dat dit het geval zou zijn volgens het Bouwbesluit’, legt Hendriks uit.
Installatiewerk
Het was aan installateur Niemeijer Installatietechniek, vertegenwoordigd door André Lubbers en Ronald Kuperus, om alle componenten van de luchtkanalen boven het plafond te krijgen van de sporthal, die al enkele maanden eerder in gebruik werd genomen dan de rest van het Wolderhuus. Lubbers: ‘Het stalen geraamte van de sporthal is grotendeels blijven staan. Het plafond zit vol spanten en stalen schoren waar de luchtkanalen van 120 bij 80 centimeter moesten worden ingepast.’
‘De plaatsing van de verlichting en stralingspanelen voor warmte moesten goed worden afgesteld op de sportgebruikers’, aldus Lubbers. ‘Ingenieursbureau Enervisie uit Winterswijk heeft het voorbereidende tekenwerk gedaan en wij de uitvoering. Tijdens de werkzaamheden hebben we als installateur een aantal zaken gefinetuned.’ Warmtepompen, vloerverwarming/koeling en een gebalanceerde ventilatie zorgen ervoor dat optimaal met energie wordt omgegaan. ‘De schil van het gebouw zorgt voor een optimale zonregulering in de zomer en de winter. Hierdoor hoefden wij als installateur er zo weinig mogelijk energie in te stoppen.’
Terwijl er vroeger veel laswerk was bij het installatiewerk, is er in het Wolderhuus vooral gebruik gemaakt van perskoppelingen, die prefab werden aangeleverd en ter plekke werden aangebracht. ‘Door het tekort aan goede lassers moet je op een andere manier gaan werken’, aldus Lubbers. ‘Prefab en meer montagewerk bieden dan een oplossing.’
Projectmanagement
‘Met
elkaar kun je er meer van maken dan ieder voor zich’
- Erwin Veneklaas Slots
Het projectmanagement van het Wolderhuus werd door de gemeente in handen gelegd van ICSadviseurs uit Zwolle, die het bouwproject van begin tot eind begeleidde. ‘Ons werk begon al bij de financiële haalbaarheidsstudie, via het Programma van Eisen tot het aanbestedingstraject, de uitvoering en oplevering’, aldus Erwin Veneklaas Slots van het adviesbureau. ‘Centraal stond steeds dat je er met elkaar meer van kunt maken dan ieder voor zich. Samen met alle betrokken partijen en in goed overleg met de gebruikers is er een prachtig project neergezet’, concludeert hij. ‘En dat in een moeilijke en onzekere tijd met corona en bovendien uitdagingen qua prijzen en materialen. Het vergde flexibiliteit en creativiteit van iedereen, maar het is goed gekomen. Iedereen wilde er een succes van maken.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Gemeente De Wolden
Architect : bct architecten
Toezicht directievoering : ICS Adviseurs
‘Technische uitdaging om componenten in te passen’
- André Lubbers
Bouwfysica- en brand adviseur : Noorman Bouw- en milieu-advies
Constructeur : Goudstikker de Vries
Bouwkundige aannemer : Hesco Bouw
Installateur : Niemeijer
Installatietechniek B.V.
Onderaannemers & leveranciers
Hout- en bouwmaterialen, Mosa tegelwerk : Bouwcenter Meijer
Stalen trappen : Tasche Staalbouw en Stalen Trappen B.V.
Metselmortel : MegaMix
Leveren, monteren 155 HPL deuren met Digiprotect en Hang- en sluitwerk : BPZ
Meer dan tien jaar werd erover gepraat, maar onlangs kon multifunctioneel centrum De Kombuis in Swifterbant worden geopend. Het gebouw biedt plek aan verschillende cultureel-maatschappelijke voorzieningen - met daarboven dertig sociale huurwoningen voor 55-plussers - en vormt het hart van het dorp.
Het nieuwbouwcomplex midden in het centrum van Swifterbant is gebouwd door aannemer Jorritsma Bouw in opdracht van woningcorporatie Oost Flevoland Woondiensten (OFW) en de gemeente Dronten. ‘Het was een speciaal project’, zegt projectleider Addy Sonneveld over dit turnkeyproject waarin Jorritsma een centrale rol speelde.
‘Transparantie was het kernwoord’ - Addy Sonneveld
Transparantie
De voorbereiding van de bouw van het MFC en de dertig appartementen begon aan het begin van 2022 in de turbulente en onzekere tijd van stijgende materiaal- en bouwprijzen. ‘Om binnen het budget te blijven, werd er op een onderscheidende manier samengewerkt door OFW, de gemeente, Jorritsma en de betrokken onderaannemers’, vertelt Sonneveld. ‘Transparantie was daarbij het kernwoord. Over geld, tijd en het bouwproces. Zo konden we de risico’s tijdens de bouw tot een minimum beperken. De betrokken partijen hebben allemaal hun nek uitgestoken in die onzekere tijd. De insteek was om goed werk met elkaar te realiseren, waarbij iedereen verdient wat hij nodig heeft. Maar ik durf te zeggen dat geen enkele partij bovenmatig heeft verdiend aan dit nieuwbouwproject.’
Huiskamer
‘De wens voor een “bruisend hart” of “huiskamer” in Swifterbant bestond al heel lang’, weet projectontwikkelaar Fokke de Vries van woningcorporatie OFW. ‘De wens kwam vanuit Swifterbant. Er was behoefte aan een plek voor ontmoeting. Het MFC biedt onderdak aan bibliotheek FlevoMeer, dagbesteding Coloriet, Cultuur en Welzijn De Meerpaal en diverse plaatselijke verenigingen.’ Bovendien was er behoefte aan woonmogelijkheden en in het bijzonder aan sociale huurwoningen voor senioren. ‘De appartementen zijn ontworpen voor senioren die graag kleiner willen wonen. Zo zorgen we voor een stukje doorstroming en komen er weer woningen in Swifterbant en omgeving vrij voor starters.’
De huurappartementen zijn licht en slim ingedeeld. De Vries: ‘Dat was een belangrijke wens in het Programma van Eisen. En dat is goed gelukt. Ik ben op twee kijkdagen geweest en ik heb veel enthousiaste reacties gehoord over de ruimte en lichtinval.’
Doos-in-doos-constructie
Het nieuwbouwcomplex telt op plaatsen drie en op andere vier lagen. Op de begane grond zit het MFC, met daarboven de dertig huurappartementen. De nabijheid van de woningen zorgde voor een uitdaging bij het bouwen van de oefenruimte van de brassband. ‘Door een doosin-doos-constructie konden we de geluidsoverlast echter tot een minimum beperken’, legt Sonneveld uit. ‘De zaal heeft een eigen fundering, wanden en plafond, die los staan van de rest van het gebouw. Het is als het ware een losse bunker, waar de rest van het MFC en het wooncomplex omheen zijn gebouwd. Zo kan er geen geluid doorstralen naar de appartementen. Het geheel is bekleed met akoestische wanden, waardoor je in de appartementen meer geluid hoort van buiten dan vanuit de oefenruimte.’
Geveltegels
Omdat de betrouwbaarheid van de initiële leverancier van de okerkleurige keramische geveltegels ter discussie kwam te staan, moest worden omgezien naar een alternatieve leverancier. ‘Uiteindelijk is in overleg met de architect en de opdrachtgevers gekozen voor een partij die bijna nooit in Nederland levert. De geveltegels zijn speciaal door deze leverancier gemaakt voor dit project. We zijn er heel trots op dat dit gelukt is’, aldus projectleider Sonneveld. ‘Deze keramische geveltegels lijken door hun structuur bijna op houten delen, wat een heel mooi effect geeft.’
Snelweggesprekjes
De aanloop naar de bouw van het MFC en de huurappartementen duurde lang, maar de uitvoering zorgde ook voor de nodige hoofdbrekens, zo blijkt uit de verhalen van De Vries en Sonneveld. ‘Addy en ik hadden vaak even een snelweggesprekje in de vroege morgen.’ Toch zijn beide projectleiders zeer tevreden over het resultaat. ‘Het is een prachtig MFC geworden dat echt het hart van het dorp vormt en waar veel diensten bij elkaar komen’, besluit Sonneveld.
De huurders hebben hun nieuwe appartementen eind 2023 betrokken. De afwerking van het MFC duurde iets langer, dit deel is begin april feestelijk geopend. Tijdens de opening werd de naam “De Kombuis” van het MFC onthuld. De naam is gekozen door de dorpsbewoners en is ontleend aan het café-restaurant dat voorheen op deze plek stond.
‘Vraag naar sociale huurwoningen voor 55-plussers’ - Fokke de Vries
Bouwteamleden
Opdrachtgever : OFW, Oost Flevoland Woningstichting
Architect : LKSVDD architecten
Advies geluidisolatie en akoestiek : Noorman Bouw-en milieuadvies
Constructeur : Goudstikker de Vries
Aannemer : Jorritsma Bouw
Onderaannemers & leveranciers
Leveren, monteren 150 deurkozijnsets, 100 Digiprotect deuren incl. Hang- en sluitwerk : BPZ
Diversen en kramerijen : Raadsma
Afval, transport en recycling : Visser ATR
De leerlingen van de Maritieme Academie in Harlingen komen uit het hele land en ze moeten leren om een tijd van huis te kunnen zijn – dat zijn ze later op de zee- of binnenvaart immers ook. Ze wonen daarom intern op de campus. Vanaf het nieuwe schooljaar doen ze dat in een splinternieuw gebouw.
De nieuwbouw is gerealiseerd door Friso aannemingsmaatschappij b.v., onderdeel van Friso Bouwgroep, en Pranger-Rosier Installaties. ‘Een prettige plek om te verblijven’, aldus architect Hylke Zijlstra van Penta Architecten. Ingenieursburo Meijer & Joustra tekende voor de constructie, STRAKKS Ingenieurs voor het installatieontwerp. LindHorst huisvestingsadviseurs was verantwoordelijk voor het bouwproces van start tot oplevering.
Penta Architecten uit Harlingen ontwierp eerder het naastgelegen onderwijsgebouw van de Maritieme Academie en was ook verantwoordelijk voor de huidige leerlingenhuisvesting in de oude RSG, iets verderop. Dit monumentale schoolgebouw uit 1927 voldeed niet meer aan de eisen voor wooncomfort en energiegebruik, reden voor de Dunamare onderwijsgroep om een nieuw woongebouw voor 150 leerlingen te laten bouwen, met een
grote zaal die als restaurant, maar ook als ontmoetingsruimte kan dienen. Bij dit project trok architect-directeur Hylke Zijlstra in het voortraject - met name bij het bestemmingsplan en de samenspraak met de gemeente - op met zijn compagnon André Achterbergh.
Logisch geheel
Zijlstra: ‘Voor dit plan was ruimte op de toenmalige parkeerplaats. Samen met de stedenbouwkundige van de gemeente Harlingen
‘Sterkebetrokkenheid van de opdrachtgever’
- Michiel van der Linde
hebben we onderzocht hoe we hier een goed gebouw konden ontwerpen. Het is best een belangrijk stukje Harlingen: als je van de N31 komt krijg je hier je eerste indruk van deze maritieme stad. Bovendien komt aan de overkant van de Almenumerweg en op het achtergelegen Spaansenterrein ook bebouwing. De gemeente wil uiteindelijk natuurlijk een logisch geheel creëren, dus we hebben in nauwe samenspraak een stedenbouwkundig model gemaakt. Daar willen we heel veel credits voor uitdelen aan de gemeente, want we hebben alles in een supertempo verwezenlijkt.’
Vaart in het voortraject
Dat vindt ook Michiel van der Linde, die namens LindHorst huisvestingsadviseurs het bouwmanagement verzorgde. Hij memoreert dat de eerste projectgroepvergadering op 26 augustus 2021 was. ‘Op 1 mei 2022 lag er al een bestek op basis waarvan we een Europese aanbesteding voor de bouw- en installatieopdracht konden uitschrijven. In de tussentijd hadden we al het voorwerk al gedaan: een bestemmingsplanwijziging, de aanvraag omgevingsvergunning, allemaal parallel aan elkaar.’ Dat is wat hem betreft ook te danken aan de sterke betrokkenheid van de opdrachtgever. ‘Zowel met de koepel Dunamare als met de school in Harlingen als eindgebruiker hadden we de superkorte lijntjes en daardoor konden we het tempo er heel goed inhouden.’
‘Vanaf
de N31 de eerste indruk van deze maritieme stad’ - Hylke Zijlstra
Huisvestingsadviezen
Bouwprojectmanagement & directievoering
Nieuwbouw en renovatie
Gebouwinspecties & onderhoudsplannen
Uitvoeringsbegeleiding onderhoud
‘Tijd
goedmaken met prefabdakcassettes’
- Arnold Boersma
Transparant gebouw
Het ontwerp dat uiteindelijk door Friso aannemingsmaatschappij en Pranger-Rosier Installaties werd gerealiseerd – de oplevering is op het moment van schrijven gepland voor 23 mei – kenmerkt zich door transparantie, legt Zijlstra uit. ‘Het is een haakvormig gebouw van vier etages met in de oksel een laagbouwdeel waarin het restaurant annex conferentieruimte is gevestigd. Dat deel heeft glas rondom en via een bordes is het verbonden met een vlonder in de waterpartij die er al lag. Een prettige plek om te verblijven.’ In het hoogbouwdeel zitten 118 een-, twee- en driepersoons slaapkamers voor in totaal 150 leerlingen, ‘net als op een schip, met gedeeld sanitair et cetera. Per verdieping zijn er een woonkamer en woonkeuken. Op de kop van de gangen zitten grote raampartijen, zodat het geen gesloten geheel is: je loopt altijd naar het licht en hebt dan een mooi uitzicht over de stad.’
Gevarieerde uitstraling
‘Het gebouw rust op 190 grondgevormde palen en is opgetrokken met kanaalplaat- en breedplaatvloeren en betonwanden van Houkesloot Prefab’, vertelt Arnold Boersma, projectleider van Friso. ‘Buitenom zit een gemetselde gevel van een harde, gele, gepigmenteerde Duitse steen (Hagemeister), in drie verbanden: halfsteens, in rollagen en in vlakken ‘muizentandjes’, wat voor een gevarieerde uitstraling zorgt. Die steen neemt weinig vocht op en is daarmee heel weersbestendig, maar je kunt hem niet snel stapelen. Met het kletsnatte herfstweer na de bouwvak hadden we meer droogtijd nodig dan wenselijk was. De bouwkraan stond op de vloer van het restaurantgedeelte. Die kon pas weg toen het metselwerk klaar was, dus we dreigden ook vertraging op te lopen met het dichtmaken van het dak. Dat wilden we in het werk doen, maar we hebben als alternatief prefab-dakcassettes laten maken zodat we tijd konden goedmaken.’
Om ervoor te zorgen dat het gebouw tijdig in gebruik genomen kan worden, was er ruimte in de planning gecreëerd voor de door de Maritieme Academie aangetrokken partijen om hun werk te doen. ‘De inrichting van de slaapkamers bijvoorbeeld, en de grote horecakeuken. Daar moet je elkaar in tegemoet komen’, vindt Boersma.
‘De uitdaging was om alles passend te krijgen’
- Bauke Bouwstra
‘In
het laagbouwdeel was alles zichtwerk’
- Gert-Marten Oldersma
Gelamineerde houten spanten Een belangrijke wens van de Maritieme Academie was om het restaurantgedeelte kolomvrij te maken, om hier grote bijeenkomsten te kunnen houden. Dat is gelukt door grote overspanningen te maken met hoge, houten gelamineerde liggers. Het hoge, haakvormige deel rust wel op zware betonkolommen. ‘Het is eigenlijk een tafelconstructie, met de poten aan weerszijden van het lage gedeelte’, legt constructeur Fokko de Jonge van Ingenieursburo Meijer & Joustra uit. Zijn uitdaging lag in het constructief mogelijk maken van het ontwerp, ‘en dan zó dat ook alle installatietechniek zijn plek kan krijgen, dus goed nagaan of de gewenste sparingen ook echt kunnen op een specifieke plek. Met name bij die gelamineerde liggers is het dan flink studeren op de randvoorwaarden.’
Zwart
Gert-Marten Oldersma (E) en Bauke Bouwstra (W) van Pranger-Rosier waren projectleiders voor de installatietechniek. Zij kijken terug op een ‘project dat lekker liep, in een goede samenwerking’, aldus Bouwstra. ‘De uitdaging was om alles passend te krijgen. In de gangzones tussen de woonverblijven was maar weinig ruimte tussen de plafonds om leidingen in weg te werken’, zegt Oldersma, ‘en in het laagbouwdeel was alles zichtwerk en daar moest alles in het zwart. Sommige onderdelen hebben we zelf in RAL9005 laten spuiten omdat dat niet zo geproduceerd wordt.’
‘Bij
gelamineerde liggers flink studeren op de randvoorwaarden’
- Fokko de Jonge
Prima kierdichtheid
Het gebouw is bijzonder duurzaam: een warmtepomp op het dak, luchtbehandeling met warmteterugwinning en zo’n duizend zonnepanelen. Lang leek het erop dat Liander het complex niet op tijd op het net zou aansluiten, ‘maar dat is toch gelukt, daar heeft Arjen Mintjes van Maritieme Academie heel vasthoudend achteraan gezeten’, zegt Oldersma. Bouwstra: ‘Je wilt ook met stabiele spanning de installaties kunnen testen, dus het is fijn dat de aansluiting toch in orde gekomen is.’ Om die installatie optimaal te laten werken is kierdichtheid van het grootste belang, zegt Boersma. ‘We moesten voldoen aan de qv;10-luchtdichtheidseis. Met name bij het restaurantdeel, waar hout en staal bij elkaar komt, is dat geen sinecure. We hebben het gespecialiseerde kitbedrijf Simson Applicatie ingehuurd om alles goed dicht te maken. En we zijn ruimschoots door de blowerdoortest gekomen, dus dat was een mooi moment.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Dunamare Onderwijs
Opdrachtgever : Maritieme Academie Harlingen
Bouwmanagement ontwerpfase, aanbesteden & gunnen en uitvoeringsfase
Architect
Advies brandveiligheid, BENG, (spui) ventilatie, daglicht, gevelgeluidwering en akoestiek
Constructeur
: Lindhorst huisvestingsadviseurs
: Penta Architecten
: Noorman Bouw- en milieu-advies
: Ingenieursburo Meijer & Joustra BV
Hoofdaannemer : Friso Bouwgroep
Installaties
Onderaannemers & leveranciers
: Pranger-Rosier Installaties B.V.
Uitbloeiingsarme Doorstrijkmortel : Remix Droge Mortel
Staalconstructie
Hang- en sluitwerk
: Visser Konstruktie Veenwouden b.v.
: Raadsma
Afval transport, recycling : Visser ATR
Geruime tijd geleden werd in Dokkum de nieuwbouwwijk de Trije Terpen gerealiseerd, inclusief een school in tijdelijke noodlokalen. Er moest eerst gekeken worden of de school bestaansrecht had. Toen dat het geval bleek, kon na een aantal jaren de aanvraag voor een nieuw te bouwen kindcentrum gestart worden. De peuteropvang, de kinderopvang, een basisschool en buitenschoolse opvang werden samengevoegd tot kindcentrum De Pionier.
De overkoepelende scholenstichting Arlanta stond van meet af aan in nauw contact met het Onderwijsbureau Meppel. Dit bureau ontzorgt scholen onder andere in de procesbegeleiding bij huisvesting en onderhoud. Adviseur onderwijshuisvesting Wietze From: ‘Na overleg met het schoolbestuur en B&W van gemeente Noardeast-Fryslân kon het nieuwbouwplan in de gemeenteraad gebracht worden. Daaraan voor-
afgaand hebben wij eerst alle docenten gevraagd naar hun wensen voor een nieuwe school. Immers, zonder visie van de mensen die daar moeten werken, geen fundering.’
Omgevingsmanagement
Het plan moest natuurlijk passen binnen het bestemmingsplan en vooral in de woonwijk. De buurtbewoners werden daarom uitgenodigd om zich vanaf het begin te laten informeren over het project en de vervolgstappen. David Hoogsteen, projectleider bij Bouwbedrijf Kolthof uit Stiens:
‘Dat zorgde ervoor dat wij eerst met een omgevingsmanagementplan moesten komen. De nieuwbouw kwam dicht tegen de noodlokalen aan.’ In verband met de veiligheid werden tijdens de bouw bij grote transporten verkeersregelaars ingezet.
Betrokkenheid
‘Naast de bekende bouwhekken hebben we ook bouwschuttingen geplaatst in verband met de geluidseisen voor de naastliggende school. Tja, maar toen moesten we kijkgaten gaan maken...’, lacht Hoogsteen. De kinderen waren erg nieuwsgierig naar de bouwwerkzaamheden, dus werden er ook geregeld excursies georganiseerd. ‘Wij hebben eerst 60 veiligheidshelmpjes besteld voor de kinderen, ze vonden het prach-
bijeenkomsten zorgden ook voor input. From zegt daarover: ‘Want hoe kan het gebouw na schooltijd ook functioneel zijn? Ook het bestaande speelpleintje in de buurt is geïntegreerd met het plein rondom het nieuwe kindcentrum.’
Adema Architecten heeft er een functioneel, alzijdig gebouw van gemaakt. Daarbij zijn de lokalen allemaal rond de centrale patio geplaatst. ‘Het zorgt voor ruime lichtinval en de jongere kinderen kunnen makkelijk binnenkijken bij lokalen van de oudere groepen; voor de ontwikkeling van de kinderen een groot pluspunt’, aldus From. Hoogsteen vult aan: ‘Adema Architecten heeft een hybride bouwsysteem toegepast, dat door ons uitgevoerd is. Een deel daarvan is traditioneel gebouwd; betonfundering, kalkzandsteen opgemetseld en een betonnen dak. Dat is alleen tig om een kijkje te nemen’, vertelt Hoogsteen. Daarnaast werden ook de buurtbewoners nauw betrokken bij het proces. Vanaf het begin van het traject was er een apart meldpunt bij het bouwbedrijf waar omwonenden vragen en opmerkingen kwijt konden. De bewoners-
‘Zonder visie geen fundering’
- Wietze From
de buitenste ring. De binnenste ring van het gebouw is een staalconstructie waar het dak op rust. Het is een goedkopere, maar vooral lichtere vorm van bouwen. Een hele bewuste keuze in de nieuwbouw van het kindcentrum.’
‘Verlichting gekoppeld aan inbraakinstallatie’
- Herre de Witte
Groen
De vrij traditionele bouw is degelijk en lijkt eenvoudig. De kwalitatief hoogwaardige materialen maken het gebouw toekomstbestendig. De binnenschil van het gebouw is luchtdicht en geïsoleerd, de buitenkant is rondom voorzien van geglazuurde accentstenen. Deze groene stenen komen terug in de plint, in de verticale speklagen en in de strooistenen, waardoor de gevel verbinding heeft met de groene omgeving. Op iedere hoek rondom de school is een boom te zien. Hoogsteen: ‘De plattegrond van de fundering doet denken aan de kademuren van een bolwerk. Net als de bolwerken van Dokkum.’ De Witte vult aan: ‘Aan alle details is gedacht. Zo liggen de zonnepanelen als het ware verstopt achter een kleine, opstaande rand.’
De aanleg van nutsvoorzieningen zorgde voor wat oponthoud in de beginfase van het project. ‘De nutsvoorzieningen moesten dwars over het perceel met noodlokalen omgelegd worden, en de noodvoorziening van de stroom werd uit de naburige wijk gehaald’, legt From uit. ‘De gemeente Noardeast-Fryslân heeft daarin haar medewerking verleend’, aldus From.
Kindcentrum De Pionier is voor de meivakantie in gebruik genomen, nog geen jaar na de feestelijke start van de bouw.
‘Een hybride bouwsysteem toegepast’
- David Hoogsteen
Slimme verlichting ‘Het gebouw voldoet aan de eisen van Frisse Scholen’, vertelt Herre de Witte van Bijlstra Installaties. ‘Maar we hebben ook een paar innovaties meegenomen in het project. Naast de zonnepanelen op het dak en de warmtepompen is er bijvoorbeeld automatische zonwering geïnstalleerd. En de verlichting is gekoppeld aan de inbraakinstallatie. Alle lichten gaan automatisch uit wanneer er niemand aanwezig is in de lokalen. Dit werkt ook wanneer er ’s avonds gebruik wordt gemaakt van de lokalen: alleen het deel van de school dat wordt gebruikt, is dan verlicht.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Stichting Arlanta
Architect : Adema Architecten
Constructeur : Van Wijnen Engineering Drachten
Aannemer : Bouwbedrijf Kolthof
Installateur : Bijlstra Installaties
Onderaannemers & leveranciers
Uitbloeiingsarme Doorstrijkm ortel : Remix Droge Mortel
Deuren, Toegangscontrole, Hang- en sluitwerk : Raadsma
Licht, grote raampartijen en veel houtwerk typeren het nieuwe Lely Center aan De Kuinder in Heerenveen, op steenworp afstand van het vorige onderkomen van het stalautomatiseringsbedrijf.
Het gebouw omvat een showroom, kantoorruimtes en een magazijn/werkplaats en is gebouwd door Jorritsma Bouw naar een ontwerp van Onix architecten. Lely schakelde Brink in voor de directievoering van het bouwproces. De installatiewerkzaamheden kwamen voor rekening van P. de Vries Installatietechniek en Doornekamp.
‘Lely levert in meer dan vijftig landen apparatuur zoals melkrobots, voer- en mestverwaardingssystemen aan melkveehouders’, weet Bas de Vries, namens Brink directievoerder voor het project. ‘De vestiging Heerenveen is een van de grootste, vanuit hier worden alleen al ruim 2500 melkrobots bij 1300 boeren in Noord-Nederland onderhouden. Het bestaande gebouw was veel te
klein geworden, dus de ongeveer tachtig medewerkers zijn blij dat ze binnenkort ruimer in hun jasje zitten.’
Van A tot Z
De Vries begeleidde het bouwtraject op de voormalige ijsbaan van Oudeschoot, eerst namens Royal HaskoningDHV en later namens Brink Bouwmanagement vanuit Gro -
ningen. Dat ging van het opstellen van het Programma van Eisen tot het sleutelklaar opleveren, met tussenstappen als de architectenselectie (dat werd Onix uit Groningen), het samenstellen van een bouwteam met Sijperda-Hardy als installatie-adviseur en Goudstikker-de Vries als constructeur en het werven van Jorritsma Bouw als bouwkundig aannemer en P. de Vries als installateur.
‘Verstandig met geld omgaan’
- Bas de Vries
Verstandig omgaan met budget ‘Wij hebben in bouwteamverband het basisontwerp van de architect vertaald naar een uitvoeringsgereed ontwerp, waarbij het doel was om financieel zo gunstig mogelijk uit te komen’, legt Peter Borchers van Jorritsma Bouw uit. De Vries: ‘Lely is een A-merk in de agrarische wereld en dat mag ook zichtbaar zijn in het vastgoed. Het bedrijf investeert graag in kwaliteit, maar wil uiteraard wel verstandig met zijn geld omgaan. Sinds de plannen in 2021 vorm kregen, zijn er veel prijsverhogingen in de bouw geweest: in goed overleg hebben we steeds afgewogen of het budget werd bijgesteld, of dat er goedkopere alternatieven werden gezocht.’
Borchers: ‘Een voorbeeld is de vliesgevel van het showroomgedeelte. De architect had hier houten kozijnen voorzien, maar het is een alu-vliesgevel geworden. Ook heel mooi qua uitstraling en een stuk goedkoper.’ De zogenoemde Experience is een hoge ruimte onder
het buitenste van vier sheddaken. Borchers: ‘Dit deel is een combinatie van een staalconstructie met houten kolommen en houten gelamineerde liggers. De kantoren zitten in de andere drie ‘zaagtanden’, over twee verdiepingen. Ook hier is veel hout en glas toegepast. Verder hebben we nog een loods gebouwd als magazijn en werkplaats, met buitenom verticale ferro-beplating om een mooie eenheid met de rest van het gebouw te creëren.’
Zeer duurzaam
Roel van der Ploeg was de projectleider namens P. de Vries Installatietechniek. ‘De opdrachtgever wilde gaan voor duurzaamheid en voor optimaal werkcomfort’, blikt hij terug. Het gebouw - dat uiteindelijk energielabel A++++ kreeg - heeft daarom niet alleen een monovalent vloerverwarmingssysteem met een laagtemperatuur water/water-warmtepomp gevoed door de warmte uit 12 boringen van 173 meter diep, maar ook naverwarmers in de toevoerkanalen naar iedere verblijfsruimte. ‘Daar zit dan een touchscreen waarmee gebruikers de gewenste temperatuur kunnen kiezen.’
‘Basisontwerp
vertaald naar uitvoeringsgereed’
- Peter Borchers
Op drie van de vier sheddaken van het kantoor-showroomdeel liggen in totaal 108 pv-panelen van 410W, de installatie is voorbereid op uitbreiding naar de andere daken. De Vries: ‘Dat is helaas eerst niet opportuun omdat bedrijven in het verzorgingsgebied van Liander niet mogen terugleveren, vanwege de netkrapte. Zodra er meer elektriciteit wordt opgewekt dan op dat moment verbruikt wordt, gaan de zonnepanelen uit. Hopelijk is het stroomnet over twee tot drie jaar verzwaard, zodat het pand zelfs elektriciteit kan produceren.’ Van der Ploeg: ‘De hoofdverdeelkast is zo uitgelegd dat eventueel ook accu-energieopslag toegevoegd kan worden.’
Wij bieden werktuigbouwkundige installaties, klimaatinstallaties, elektrotechniek en service & onderhoud voor bedrijven en aannemers.
Pendelarmatuur
De grootste uitdaging voor de installateurs was om de installaties zo goed mogelijk weg te werken onder het vaste houten lattenplafond en ze toch goed bereikbaar te houden voor onderhoud. ‘En in hetzelfde plafond hebben we ook met Jorritsma Bouw en de lichtleverancier Fagerhult een pendelarmatuur bedacht die precies tussen de latten wegvalt.’ Ook Borchers is trots op die oplossing: ‘We hebben uitsparingen voor de armatuur in de latten gefreesd en trouwens ook uitblaas- en afzuigrasters, zodat daar geen losse roosters hoefden komen. Dat vergde de nodige afstemming, maar het resultaat is prachtig.’
Technische ruimte
P. de Vries besteedde de aanleg van de luchtbehandelingsinstallatie uit aan Friamco uit Winsum en de installatie van de technische ruimte en de warmtepomp aan Doornekamp uit Borne. ‘Wij zijn een groothandel in duurzame installatietechniek die ook kan ontwerpen en monteren’, legt Wilfred Bijker van Doornekamp uit. ‘In dit gebouw zit heel veel techniek op een relatief compacte oppervlakte. Op zich heeft P. de Vries kennis en kunde genoeg om dat allemaal netjes bij elkaar te brengen, maar ze hadden op dit project nog heel veel meer te doen, dus het was een uitkomst dat ze dit aan ons konden overlaten. Wij werken op basis van het 3D-ontwerp, bouwen dan de technische ruimte alvast op bij ons op het bedrijf, halen hem uit elkaar en bouwen hem ter plekke weer op, waarbij de monteurs hun creativiteit mogen benutten,
mocht het ter plekke toch net iets anders zijn dan in de tekening stond.’ In het Lely Center liep dat allemaal op rolletjes. Bijker: ‘We hadden een mooie open samenwerking, niet alleen met de mensen van P. de Vries, maar ook met die van Jorritsma Bouw. “Wij maken het hier samen” was echt het motto.’
Zorgeloos
Bas de Vries: ‘,,In het Noorden komen mensen hun afspraken na”’, kreeg ik meermalen te horen vanaf het Lely-hoofdkantoor in Maassluis. ‘Dit is een zorgeloos project voor ons. Dat vinden wij vanzelfsprekend, maar zij hebben vastgoed over de hele wereld en maken het ook wel anders mee. Ze hebben met het Center in Heerenveen nu een zogenoemde flagshipstore die de benchmark is voor uitbreiding en vernieuwing elders in de wereld.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Lely
Directievoering : Brink
Architect : Onix NL
Aannemer : Jorritsma Bouw
Hoofdconstructeur : Goudstikker de Vries
Installaties : P. de Vries Installatietechniek
Onderaannemers & leveranciers
Gelamineerde liggers : De Groot Vroomshoop
Vloerverwarming
Leveren, monteren 45 HPL deuren incl. Digiprotect en Hang- en sluitwerk
Brandwerende afdichtingen
Afval, transport en recycling
: Doornekamp B.V. / Doornekamp Montage B.V.
: BPZ
: H&N Multiprotections BV
: Visser ATR
Aan de Winschoter Hogebrug in Blijham steken ze al sinds 1926 de handen uit de mouwen. Tot 1981 werden hier stenen gebakken voor bouwprojecten in de regio. De gebouwen van de oude steenfabriek voldeden niet meer aan de eisen van de huidige bewoner Afeer, het sociaal ontwikkelbedrijf van de gemeenten Oldambt, Pekela en Westerwolde. Bouwkundig
Ontwerp- en Adviesburo Heijnen (BOAH) maakte een analyse en ontwierp de nieuwe huisvesting met gevelbekleding van Trespa. Brands Bouw realiseerde de uitvoering.
Harde werkers vind je op deze plek nog steeds. Tegenwoordig zijn de 250 medewerkers van Afeer (oud-Gronings voor werk) hier actief. Het sociaal ontwikkelbedrijf helpt mensen die zelf niet of moeilijk aan een baan kunnen komen en organiseert daarnaast dagelijks werk voor medewerkers met een arbeidsbeperking. De organisatie besloot haar activiteiten in de regio zoveel mogelijk in Blijham te concentreren. De steenfabriek uit 1926 maakte daarom eind vorig jaar plaats voor een gloednieuw onderkomen met ruimte voor leslokalen, werkplekken, vergaderruimtes en een werkcafé. De ruim veertig meter hoge schoorsteen is blijven staan als een ode aan het cultureel erfgoed.
Bouwpuin als vloer
‘Gemalen bouwpuin gebruikt als granulaat voor de betonvloer ‘
- Joshua Smit
Joshua Smit, projectleider bij Brands Bouw, kijkt terug op een bijzonder project. ‘Onze prijs kwam als beste uit de bus, maar het bleef niet bij alleen het bouwwerk. De opdrachtgever vroeg ons later ook de vloer en verdere binnenafwerking te doen. Een flinke klus die ons zeker tien procent extra werk opleverde. Leuk om te melden is dat de medewerkers nu
dagelijks over de oude fabriek lopen. We hebben het gemalen bouwpuin namelijk gebruikt als granulaat voor de betonvloer.’ De oude fabriek is door B. Reer sloop- en grondwerken op een zeer efficiënte en selectieve manier gesloopt, helemaal gericht op hergebruik. Uiteindelijk leverde Brands het gebouw vrijwel sleutelkaar op. ‘Afeer hoefde bij wijze van spreken alleen de meubels nog te plaatsen. Dat we de vloer en binnenafwerking erbij mochten doen, is een blijk van vertrouwen en daar zijn we trots op.’
Goede afstemming
Op het bouwterrein bleven onder meer de timmerfabriek, de stoffeerderij en de champignonkwekerij van Afeer staan. De bouwers moesten hier terdege rekening mee houden. Smit: ‘Voor de staalconstructie kwam er veel zwaar transport op het terrein. Dat gebruikte dezelfde ingang als de medewerkers. Vanwege de veiligheid moest dat goed worden afgestemd. Gelukkig leverde dit geen problemen op. Het verliep echt gesmeerd, net als het overige contact met de opdrachtgever.’ Dankzij zonnepanelen en vloerverwarming met luchtcirculatie zit het ook wat duurzaamheid goed met het pand in Blijham.
Het is ‘een project dat hij niet snel zal vergeten’, omschrijft architect Willy Heijnen van Bouwkundig Ontwerp- en Adviesburo Heijnen (BOAH) uit Dalen de opdracht van Afeer. ‘Het komt niet vaak voor dat je tijdens de bouw het grondwerk van oude tunnels moet verwijderen. We merkten dat de bestrating verzakte en kwamen toen de tunnels tegen. Die liepen ooit naar de steenovens.’ Heijnen vervolgt: ‘De gebouwen voldeden niet meer aan de huidige eisen, het waren
‘Tijdens
de bouw het grondwerk van oude tunnels moet verwijderen’ - Willy Heijnen
‘Het is een mooi pand met een natuurlijke, frisse uitstraling’
- Niels van Harn
echte energieslurpers en het terrein was rommelig en onoverzichtelijk.’ BOAH en het sociaal ontwikkelbedrijf zijn geen onbekenden van elkaar. Het bureau was eerder betrokken bij onder meer de herinrichting van de champignonkwekerij op het terrein.
Sober maar efficiënt
Samen met zijn collega Annette Baarda ontwierp Heijnen een sober maar efficiënt gebouw met leslokalen, werkplekken, vergaderruimtes en een werkcafé, passend bij de opdrachtgever. Het pand is volledig energieneutraal en gasloos. Daarnaast kreeg de TIFA-loods (tim-
merfabriek) een facelift en werd deze voorzien van moderne praktijk-werkruimtes. Een stagiair van de Saxion Hogeschool leverde namens Heijnen een bijdrage aan het project. ‘Dat past heel goed bij Afeer, waar alles draait om leren en werken.’ In het ontwerp is ervoor gekozen het bouwafval zoveel mogelijk te beperken.
Perfect gemonteerd
‘Het is een mooi pand met een natuurlijke, frisse uitstraling’, constateert Niels van Harn, accountmanager bij Trespa International uit Weert. Hij is blij dat de keuze is gemaakt voor
de gevelbekleding van zijn bedrijf. Van Harn: ‘Op de juiste manier gemonteerd blijft het zeker 50 jaar hangen en is onderhoud nauwelijks nodig. Bij Afeer is gekozen om het plaatmateriaal vast te zetten met het Bostik-lijmsysteem en het is ook nog eens perfect gemonteerd.’ Om het duurzame karakter van het gebouw te ondersteunen, zijn hier Trespa® Meteon® panelen toegepast, die grotendeels bestaan uit hernieuwbare grondstoffen (hout) en tijdens de volledige levensduur CO2 opslaan. Niet voor niets dat het bedrijf uit Weert de nieuwbouw in Blijham eind vorig jaar uitriep tot “project van de maand”. Alle betrokkenen werden in de bloemen gezet en op gebak getrakteerd. Over ruim een half jaar is mogelijk opnieuw feest. ‘Dan maakt Trespa bekend of het Groningse pand tot project van het jaar is gekozen.’
Om in te kunnen spelen op eventuele veranderingen kunnen de binnenwanden eenvoudig worden verplaatst. Heijnen: ‘Afeer is een dynamisch bedrijf en dus kan het nodig zijn het gebouw anders in te delen. Dat kan nu op een eenvoudige manier, zonder een ingrijpende verbouwing.’ Het resultaat is volgens de architect een sfeervol, open en multifunctioneel gebouw.
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Bouwbegeleiding en uitvoering BB&U Stadskanaal
Architect : Bouwkundig ontwerp- en Adviesburo Heijnen
Advies brandveiligheid : Noorman Bouw- en milieu-advies
Constructeur : Goudstikker de Vries
Hoofdaannemer : Brands Bouwgroep
Adviseur installaties : Advies- en Technisch buro Schrik
Installaties E : D & W Elektrotechniek B.V.
Installaties W : Velgsib Installatietechniek B.V.
Onderaannemers & leveranciers
Stucadoorswerk/ tegelwerk/dekvloeren/ metal stucwanden : Heigro Compleet in afbouw
Vloercoating : Verbion Vloeren
Gevelplaten : Trespa International
Alles aan gymzaal De Meet in Haren kan worden bestempeld als circulair, natuurinclusief, duurzaam of een combinatie daarvan. Een uitdaging? Jazeker. Onhaalbaar? Zeker niet. Sóms is de oplossing zo eenvoudig als een stoeptegel.
Nadat de oude gymzaal in Haren was afgebrand, was gemeente Groningen er na een kort onderzoek vrij snel uit dat er een gymzaal teruggebouwd moest worden. ‘De belangrijkste reden daarvoor was dat we als gemeente de basisscholen goed willen faciliteren in hun bewegingsonderwijs. Dit betekent in de praktijk dat we in de nabije omgeving deze faciliteit aanbieden’, vertelt Annette Koops namens de gemeente. Het was een geluk bij een ongeluk dat “het oudje” uit 1975 dateerde en er dus een compleet nieuw plan gemaakt kon worden.
Elke laag uitdenken
Gemeente Groningen koos voor Design & Build, ‘mede omdat we het in korte tijd wilden realiseren. De scholen moesten niet te lang zonder locatie zitten’, legt Koops uit. De eisen die werden gesteld aan de ruimtes, waren niet heel ingewikkeld. Circulair en natuurinclusief bouwen, dat werd de grootste uitdaging. ‘We hebben dat heel expliciet meegenomen in de uitvraag, omdat het past bij de ambitie van gemeente Groningen. Wind Design + Build heeft daarin op alle onderdelen goed gescoord. Mooi in hun ontwerp was de keus voor een circulaire gevel. De losmaakbaarheid in het hele ontwerp sprak ons ook aan.’ Demontabel
‘Trots
op ambities die we waar hebben kunnen maken’ - Annette Koops
bouwen vereist dat je dat in elke laag van het bouwproces goed uitdenkt. Het bouwbesluit maakt dat niet altijd makkelijk. ‘Je moet er ook over met elkaar in gesprek blijven. Maar dat we de ambities grotendeels waar hebben kunnen maken, maakt me trots.’
Wind Design + Build koos voor De Haan en Niemeijer als partners in het realisatieteam van gymzaal De Meet. ‘In het noorden wordt nog weinig Design & Build aanbesteed’, vertelt projectcoördinator Gaatze Postma. ‘Dat de gemeente Groningen dat wel doet, met ook nog extra aandacht voor circulariteit, juichen we heel erg toe.’
Stappen te maken
Om de aanbesteding te organiseren en toezicht op het ontwerpproces en de op bouw te hebben, nam de gemeente Smeets bouwmanagement & advies in de arm als bouwdirectie. Het bureau heeft veel ervaring in directievoering binnen zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs, en ook gymzalen stonden eerder op het programma. Wel noemt directeur René Grummel van Smeets de toepassing en hergebruik van onderdelen van dit gebouw een leerzaam proces. ‘Bij onderhoud en renovatie hadden we daar wel eerder mee te maken gehad, maar nog niet met nieuwbouw. We hebben in Nederland wat dat betreft nog wel wat stappen te maken in circulariteit ten opzichte van het bouwbesluit. Toch hebben we aan het bouwbesluit kunnen voldoen, terwijl de belangrijkste onderdelen losmaakbaar en herbruikbaar zijn.’
Het is een gebouw geworden dat mede dankzij biodiversiteit en natuurinclusiviteit past in de omgeving. Grummel: ‘De reacties van de gebruikers zijn heel positief. Dat vind ik wel het mooie van ons werk. Je kunt op papier van alles verzinnen, maar dat je dan ziet dat het werkt, dat geeft veel voldoening.’
Geen klachten of bezwaren
Ook de buurt is heel tevreden, weet Koops. ‘We hebben de buurt frequent geïnformeerd over de nieuwbouwplannen van de gymzaal.
Dat de nieuwe gymzaal qua afmeting groter zou worden dan de afgebrande, zorgde voor de nodige vragen. Als je juist communiceert en informeert, en een luisterend oor biedt aan
vragen, voorkom je al de meeste problemen die je daarin kunt tegenkomen.’
Opvallend in de plannen van Wind Design + Build is de gevel, gemaakt van stoeptegels. Postma, met een lach: ‘Het hele verhaal over duurzaamheid is samengevat in de stoeptegels.’ Hij ging niet alleen op zoek naar 10.000 stoeptegels in het noorden om de gevel te kunnen metselen; op plekken waar stoeptegels weggehaald werden, werd zaad voor bloemen en planten teruggegeven. De Week van de Circulaire Economie en het NK Tegelwippen, waarbij ook de gemeente Groningen nauw bij betrokken is, werden gebruikt om de “stoeptegelactie” kracht bij te zetten. Daarnaast werden ook in de gevel van de gymzaal nestkasten en insectenstenen voor diverse soorten geplaatst. ‘We zijn dan wel bouwers, maar ook onze bijdrage aan natuurinclusiviteit en biodiversiteit vinden we erg belangrijk en heel leerzaam.’
Omdat het gebouw zoveel mogelijk circulair is gebouwd, is ruwbouw eigenlijk al afbouw geworden. ‘We hebben niet veel extra lagen toegevoegd om het mooier te maken’, legt Postma uit. ‘Wel hebben we er in de detaillering rekening mee gehouden.’ Aan de binnenkant kwam het qua akoestiek ook
‘Nog
stappen te maken tussen circulariteit en bouwbesluit’
Regenwater retentie
Stimuleert de biodiversiteit
op de details aan. ‘In een gymzaal is dat uiteraard een heel belangrijk, maar ook een moeilijk vraagstuk. We hebben de oplossing gezocht in akoestisch materiaal dat we op de muren konden gebruiken. Uit metingen blijkt dat het effect heeft, en ook gebruikers roemen de prettige akoestiek.’
Zwevende afwerkvloer
De basis van de gymzaal ligt op een demontabele fundering. ‘Die is wel bevestigd aan de betonnen heipalen, maar kan in delen gedemonteerd worden’, vertelt Gerrit Jan de Haan van het gelijknamige bouwaannemingsbedrijf.
‘Op de begane grond werd een betonvloer gelegd met een terugnamecontract’, vervolgt De Haan. ‘Met de afwerkvloer is ook rekening gehouden met circulariteit. De gietvloer is zwevend uitgevoerd, zodat hij in de toekomst demontabel is.’ Zwevend aanbrengen betekent in dit geval dat er over de dragende betonvloer folie is gelegd. De Haan: ‘Over het midden van de vloer is een dilatatieprofiel aangebracht, om krimpscheuren te voorkomen. De wapening in de dekvloer is daar ook onderbroken.’ De gietvloer van 320 vierkante meter werd in twee uur tijd gegoten en voldoet aan vlakheidsklasse 2. Na 24 uur was de vloer al beloopbaar.
Hout en papier
De hoofddraagconstructie werd van hout gemaakt, ‘en niet van staal zoals meestal het geval is’, aldus De Haan. Ook dit is gedaan met een circulaire gedachte: met eenzelfde maatvoering is de constructie opnieuw
‘We juichen de circulaire ambities van de gemeente enorm toe’ - Gaatze Postma
te gebruiken. De circulariteit dringt door tot in de gevels. ‘Die hebben we gevuld met cellulose, in de vorm van papierstof als isolatie van de wanden.’ In de daken is biobased isolatie toegepast.
De Haan noemt de luchtdoorlatendheid als een van de grootste uitdagingen. ‘Die mocht niet boven de 0,2 liter per seconde per vierkante meter. We zijn op 0,18 uitgekomen’, vertelt hij met trots. ‘Dat is ons gelukt door alle elementen af te tapen en door gebruik van het HSB prefab bouwsysteem voor dak, constructie en wanden.’
Vijfde gevel
Als kers op de taart voor wat betreft duurzaamheid en circulariteit werd het gebouw afgetopt met een groen dak. ‘Het dak wordt steeds vaker gezien als vijfde gevel’, vertelt Gert Stokkers van Daktec Bewust Groen in Zwolle. Het groene dak van gymzaal De Meet kreeg een sedummixmat in combinatie met een kruidenmixmat. Deze combinatie zorgt er mede voor dat het dak niet te zwaar wordt en de constructie het kan dragen.
Door een groen dak aan te leggen, verleng je de levensduur van een dak. ‘Als je het dak goed onderhoudt - het blijft toch een tuin -, gaat het een leven lang mee. Tegelijk absorbeert het dak het regenwater, wat de temperatuur in het gebouw al gauw met 3 tot 4 graden verlaagt. De opvang van het water zorgt er tevens voor dat het regenwater veel geleidelijker op de grond terechtkomt’, legt Stokkers uit. ‘Dat is een uitkomst bij de piekbuien die we in Nederland steeds vaker zien.’
‘Een
groendak gaat een leven lang mee’ - Gert Stokkers
Bloeiend dak
‘Het dak werd net voor kerst - in de sneeuwaangelegd’, aldus Stokkers. Inmiddels begint het dak te bloeien. ‘Als je in mei of juni gaat kijken ziet het er heel anders uit. Van verre zal de bloeiende kruidenmix te zien zijn met alle vlinders, bijen en insecten die daar op af komen. De kinderen in de school er tegenover gaan daar vast van genieten. Het is gebleken dat groen concentratieverhogend werkt. Dat we op die manier niet alleen aan de toekomst van het gebouw, maar ook die van de kinderen meewerken, vind ik geweldig.’
Opdrachtgever
Opdrachtgever
Bouwmanagement en advies
Architect
Advies geluid, ruimteakoestiek, installatiegeluid, nagalmtijd, luchtdichtheid, thermografie, bouwfysica, brandveiligheid, BENG, daglicht en (spui) ventilatie
Aannemer
Installatie
Bitumen dakbedekking met een groen dak
Leveren stompe binnendeuren incl. hangen sluitwerk en montage
Cement gebonden gietvloer
Divers Hang en sluitwerk
: Gemeente Groningen
: Sport050
: Smeets bouwmanagement en advies
: Wind Design + Build
: Noorman Bouwen milieu-advies
: Bouw- en Aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn. BV
: Niemeijer Installatietechniek B.V.
: Daktec bewust groen
: Monta plus
: Thermo Floor Friesland
: Raadsma
Op 28 februari 2024 werd het Gastenhuis in Emmen officieel geopend. Het gebouw voor kleinschalig wonen voor mensen met dementie is een van de vierentwintig vestigingen in Nederland. Het concept werd door Amvest samen met Het Gastenhuis ontwikkeld; met het Amvest Living & Care Fund zet het bedrijf in op vernieuwende woonzorgconcepten voor ouderen.
‘Door wonen en zorg te scheiden, kun je efficiënter werken’, aldus Susan van de Koppel-Nagelmaeker, portfoliomanager Living & Care Fund van Amvest. In Emmen is de kleinschalige woonzorgvoorziening gebouwd voor mensen met dementie. Er zijn twintig appartementen, waarvan er twee voor (echt) paren beschikbaar zijn. Een open keuken en twee huiskamers maken het Gastenhuis compleet. Kleinschalig wonen, met zorg die is afgestemd op de behoefte van de bewoners.
Bewezen concept
Het programma van eisen voor de Gastenhuizen is inmiddels geoptimaliseerd. Er zijn er al vierentwintig gerealiseerd en negen in aanbouw, verspreid over Nederland. Het PvE voorziet in een efficiënt woon- en zorgconcept.
Van de Koppel: ‘Je hoeft niet iedere keer opnieuw het wiel uit te vinden. De kwaliteit
blijven wij natuurlijk toetsen, maar dat dit woonzorgconcept zich heeft bewezen, is wel duidelijk.’ Volgens Zorgkaart Nederland biedt het Gastenhuis-concept in 2020, 2021 en 2023 de best gewaardeerde verpleeghuiszorg in Nederland. Van de Koppel: ‘Er zijn meer plekken in Nederland waar we dit soort concepten willen uitrollen, het is belangrijk om daarin de vaart te houden. De vergrijzing in Nederland en het tekort aan zorgpersoneel zorgt voor maatschappelijke problemen. Op de lange termijn, maar ook nu al.’
Voorspoedig verloop
Projectleider Ronald Jeuring van Koenen Bouw is erg enthousiast over hoe de planning van bouw tot oplevering verlopen is. ‘Het is een combinatie van traditionele bouw en BIM. Het Gastenhuis werd vanaf de tekentafel al gelijk uitgewerkt naar 3D-modellen. Het
‘Ditwoonzorgconcept
heeft zich bewezen’ - Susan van de Koppel
‘Vanaf de tekentafel gelijk uitgewerkt naar 3D-modellen’
- Ronald Jeuring
complete bouwtraject, met een traditionele fundering op staal en met de opbouw in kalkzandsteen, verliep voorspoedig. Binnen drie weken na oplevering was het hele gebouw gebruiksklaar.’
Geoliede machine
Volgens Jeuring lag de grootste uitdaging in het hoge afwerkingsniveau van de nieuwbouw. Daarnaast moest het gebouw ook zo snel mogelijk wind- en waterdicht. Daarbij is de keuze gemaakt voor bitumendakbedekking, waardoor de bouw minder weersafhankelijk
werd. Jeuring: ‘Dit zorgde wel voor hogere energiekosten, omdat het tijdig dicht moest. De kozijnen kwamen beglaasd en afgelakt aan, dat scheelde enorm in de afwerking aan de binnenkant.’ Het feit dat Koenen Bouw werkte met vaste partners als onderaannemers, maakte dat het project ‘als een geoliede machine’ liep.
‘Ook de huurder van het Amvest Living & Care Fund was meedenkend, dat maakte de samenwerking erg prettig’, vindt Jeuring. Ook Van de Koppel is positief over de samenwer-
king: ‘Wanneer de huurder wijzigingen wilde in het programma van eisen, bewoog Koenen Bouw daarin soepel mee. Ook op andere locaties gaat deze samenwerking van start, om Gastenhuizen te realiseren in Meppel en Hoogeveen.’
Bijna energieneutraal
‘Het Gastenhuis Emmen is bijna energieneutraal. Wij hebben wel de ambitie om de ontwikkeling door te zetten naar een totaal energieneutraal concept. Ook met het oog op de maatschappelijke impact’, vertelt Van de
Koppel. Jeuring licht toe: ‘Gasloos met zonnepanelen en bodemwarmtepompen was één aspect. Optimalisatie van de geïnstalleerde boilers een tweede. Daar was geen proefopstelling van gemaakt, dit hebben we in de praktijk aangepast.’ Door snel te schakelen werden de snelheid in de bouw en de oplevering niet vertraagd.
Ruim binnen de planning
In de beginfase was het nog wel even spannend wat betreft de aanleg van de nutsvoorzieningen. In samenspraak met Enexis werd de stroomvoorziening echter op tijd geregeld en liep de bouw nauwelijks vertraging op. ‘Van tevoren was de planning gemaakt dat het Gastenhuis Emmen binnen 14 maanden opgeleverd diende te worden; uiteindelijk is dat binnen 12 maanden gelukt. Een hele prestatie die wij samen met opdrachtgever, huurder en onderaannemers neergezet hebben’, aldus een tevreden Jeuring.
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Amvest Living & Care Fund
Aannemer : Koenen Bouw
Installateur E+W : Niemeijer Installatietechniek B.V.
Onderaannemers & leveranciers
Buiten berging : De Groot Vroomshoop
Grondwerk : Gebr. Lambers B.V.
Complete afbouw : Heigro Compleet in afbouw
Metselmortel
Uitbloeiingsarme voegmortel : Remix Droge Mortel
Hang- en sluitwerk : Raadsma
Zorgorganisatie PGVZ uit Kampen, Loostad
Vastgoedontwikkeling en Mondria Advies namen een aantal jaren geleden het initiatief voor het ontwikkelen van een woonlocatie voor mensen met een beperking uit Kampen en omgeving. Uiteindelijk is het gelukt om in samenwerking met gemeente Kampen een locatie toegewezen te krijgen in het Stationskwartier. Hier is een stoer en beeldbepalend gebouw verrezen, met 27 zorgappartementen.
Van der Steeg Ontwikkelen & Bouwen deed in eerste instantie mee aan de aanbesteding voor de realisatie van het zorgcomplex, maar het liep anders. Mede-eigenaar Berend Jan van der Steeg: ‘Wij zijn een ontwikkelende bouwer die zich richt op projectmatige woningbouw en ook zorgvastgoed realiseert. We hebben in overleg besloten dat wij zowel de ontwikkeling als de realisatie en de exploitatie op ons zouden nemen.’
Zorg én maatschappelijke invulling
Vanaf het moment dat Van der Steeg participeerde, was de uitdaging om samen met de gemeente tot een gezamenlijk geaccepteerd plan te komen. ‘We hebben veel overleg gehad over de invulling van de kavel en het gebouw, en over de uitstraling van de nieuwbouw. De begane grond heeft een maatschappelijke invulling gekregen: hier zijn kantoren en een ruimte voor dagbesteding van PGVZ gevestigd, maar ook een wijkpunt. Daarnaast zijn er plannen voor een horecafunctie met een vorm van dagbesteding.’
Lucien Hamerpagt, projectarchitect bij Van den Berg Architecten, haakt in: ‘Bovendien lag er een beeldregieplan van de gemeente Kampen, want het Stationskwartier is een nieuwe wijk en dit gebouw ligt op een A-locatie aan het Stationsplein. Het staat pal tegenover het station en is daarmee beeldbepalend, daarom werden er de nodige eisen aan gesteld. De architectuur moest een soort verwijzing worden naar de Kampense binnenstad. Het gebouw heeft een stoere, robuuste en klassieke uitstraling gekregen doordat we één soort baksteen hebben gebruikt. We hebben een reliëf in het metselwerk aangebracht en stenen op z’n kant gezet. Als de zon erop staat, krijg je een mooi spel van licht en schaduw.’
Rekening houden met zorg
Het Stationskwartier biedt ruimte aan 27 zorgappartementen voor cliënten van PGVZ. Op de eerste verdieping wonen negen mensen met een lichamelijke en/of cognitieve beperking. Op de tweede en derde verdieping is ruimte voor achttien bewoners met een verstandelijke beperking. Van der Steeg: ‘Bij een zorggebouw moet je met veel zaken rekening houden. Looplijnen zijn belangrijk, evenals overzicht houden en ruimtes indelen op het verlenen van zorg. De eerste verdieping is bedtoegankelijk, hier gaan de deuren automatisch open en dicht.’ Hamerpagt: ‘We zaten met een aantal praktische zaken: de lift moest groot genoeg zijn voor het vervoeren van een bed of brancard. De gangen moesten breed genoeg zijn om er doorheen te kunnen met bedden. En in de appartementen moesten we rekening houden met de draaicirkel van een rolstoel en met ruimte voor een eventuele tillift. Er mochten geen drempels zijn tussen de slaapkamer en badkamer en ook naar het balkon toe mocht er geen afstap zijn.’
‘We hebben heel veel techniek gebruikt’
- Berend Jan van der Steeg
Installaties in appartementen Het gebouw is bovendien voorzien van allerlei installaties, techniek en domotica. Van der Steeg: ‘Zo kunnen bijvoorbeeld de gordijnen automatisch worden geopend. Dat maakt de bewoners zelfredzamer: ze hebben niet bij elke handeling zorg nodig.’ Frans van Dijk, eigenaar van adviesbureau gwbo: ‘Wij zijn gevraagd om advies te geven over de installaties. We hebben een energiesimulatie gemaakt, waardoor we konden laten zien wat er bijvoorbeeld gebeurt als je meer isolatie toevoegt, of als je een bodemenergiesysteem plaatst (zie kader, red.). Uit deze keuzes is een concept gerold. Elk appartement heeft een kleine ruimte waarin we de installaties hebben weggewerkt. Hierin zitten de wasmachine, de WTW-unit, de installaties voor de vloerverwarming en het afgiftesetje voor het bodemenergiesysteem. In het afgiftesetje zitten een warmtewisselaar en een elektrische naverwarmer voor het warme douchewater. Het centrale systeem zorgt voor water van 45 graden, met de naverwarmer kan dit naar 60 graden
‘Het is een beeldbepalend gebouw geworden’ - Lucien Hamerpagt
wordt gebracht.’ De elektrische naverwarmer dient tevens als back-up, waardoor altijd warm douchewater beschikbaar is. De bewoner kan zelf kiezen voor koelen of verwarmen. Het centrale systeem levert altijd warmte en koude, dus het klimaat kan per appartement optimaal worden geregeld.
wij maken groen door:
✓ energie- en installatieadvies
✓ installatieontwerp en engineering
✓ inkoop en uitvoeringsbegeleiding
✓ bouwbesluitberekeningen
✓ ontwerpen, realiseren en beheren van bodemenergiesystemen
WAARDE VOOR MENS EN OMGEVING
Droomt u van een uniek bouwproject? Kom binnen voor koffie, visie en ideeën.
Architecten die ideeën verbinden.
INFO@VANDENBERGARCHITECTEN.NL DORPSWEG 103, IJSSELMUIDEN | +31 88 600 67 40
scan
Centraal bodemenergiesysteem
Het gebouw heeft een centraal bodemenergiesysteem, bestaande uit een warmtepomp en een gesloten bron. Van Dijk: ‘Dit systeem werkt met een gesloten bron. Daarvoor hadden we best wat ruimte nodig, maar het gebouw staat op een in verhouding kleine kavel. We hebben nog voordat het heien begon, de bron in de grond geplaatst, bodemlussen aangebracht en alles afgedopt. Na het heien zijn alle benodigde bodemlussen aan elkaar gekoppeld, daarna is de fundering van het gebouw gelegd. Een groot deel van de bron zit nu onder het gebouw, in plaats van ernaast: dat bespaart veel ruimte.’ Ieder bodemenergiesysteem moet officieel door een gecertificeerde partij worden ontworpen, worden gerealiseerd en in beheer genomen worden, in dit geval is dat gwbo zelf. gwbo is gecertificeerd voor de BRL6000-21. De installateur heeft de installatie onder begeleiding van gwbo gerealiseerd.
‘Gekozen voor een bodemenergiesysteem’
- Frans van Dijk
Een goede plek
Hamerpagt: ‘Het bouwproces is soepel verlopen en we hebben samen goede oplossingen bedacht. De voorbereiding van dit project had veel meer voeten in aarde. De uitdaging was dan ook erop te blijven vertrouwen dat het goed zou komen en het einddoel in zicht te houden. Het resultaat is een schitterend en functioneel gebouw.’ Van der Steeg heeft met PGVZ een vijftienjarig huurcontract afgesloten. ‘We kunnen bewoners daardoor een echt thuis bieden, dichtbij familie en vrienden. Bij de opening zagen we hoe blij de bewoners met hun appartement zijn, evenals hun ouders. Ouders van kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking willen maar één ding: dat hun kind op een goede plek terechtkomt. Met de realisatie van dit project is dat gelukt.’
27 zorgappartementen
Stationskwartier te Kampen
Bouwteamleden
Projectontwikkeling : Loostad
Vastgoedontwikkeling BV
Opdrachtgever/huurder : PGVZ
Aannemer/ projectontwikkeling : Van der Steeg
Architect : Van de Berg Architecten
Installatieadvies : GWBO
Onderaannemers & leveranciers
Metselmortel : MegaMix Overijssel BV
Van politiebureau naar wooncomplex met luxe appartementen
Van politiebureau naar luxe woongebouw: de ovale vorm van het markante pand in Grou bleek geen belemmering voor VNL architecten en ontwikkelaars AA Vastgoed en Blue Banner RED. Ook Bouwbedrijf De Vries had plezier in het uitvoeren van de bijzondere transformatie. Met vereende krachten werd een uniek resultaat tot stand gebracht.
Blue Banner RED werd betrokken bij het project nadat de herontwikkeling van het voormalige politiebureau stil was komen te liggen, vertellen directeuren Erik Schot en Joost van Kimmenaede. Schot: ‘Albert Adema, eigenaar van AA Vastgoed, vroeg ons om mee te kijken. Adema was met zijn Bouwbedrijf De Vries al als aannemer betrokken bij de geplande transformatie. We hebben besloten het project samen verder te ontwikkelen. We hebben een paar zaken gewijzigd aan het bestaande plan, waardoor het wél haalbaar werd.’ Het beeld dat de ervaren ontwikkelaars in hun hoofd hadden, werd door VNL architecten succesvol omgezet in een passend ontwerp.
‘De
vele balkons maken dit gebouw echt uniek om in te wonen’ - Joost van Kimmenaede
Eigenaren Robert Landstra en Teunis Vonk van VNL architecten waren al vanaf het begin betrokken bij de plannen voor het oude politiebureau. ‘Wij hadden al een ontwerp gemaakt, daarna werd de ontwikkeling overgenomen en is het plan verder uitgewerkt’, legt Landstra uit. Vonk vult aan: ‘Wij zagen zeker een uitdaging in deze transformatie: hoe complexer, hoe leuker wij het vinden. Er is niet veel blijven staan van het oude gedeelte. De cellen stonden bijvoorbeeld behoorlijk in de weg: het was een onhaalbare kaart die te handhaven.’
‘Een paar zaken gewijzigd, waardoor het wél haalbaar werd’ - Erik Schot
De grootste uitdaging was de ovale vorm van het gebouw. Landstra: ‘We hebben een paar toevoegingen aan het gebouw moeten doen, anders kwamen we er niet goed mee uit. Maar we hebben de look and feel van de rondingen behouden, deze zijn binnen in de appartementen nog te herkennen. We hebben eerst onderzocht hoe de constructie in elkaar zat en welke constructies belemmerend waren in het ontwerp. Vervolgens hebben we een aantal schetsontwerpen gemaakt. Uiteindelijk is de keuze gevallen op het ontwerp waarbij de woningen tweezijdig georiënteerd zijn.’
Wonen in een museum, een bibliotheek of een kantoorpand met fenomenaal uitzicht? Bouwbedrijf de Vries Leeuwarden maakt het mogelijk. Het transformeren van utiliteitsgebouwen naar woningen of appartementencomplexen is één van onze specialismen. In nauwe samenwerking met architecten, woningcorporaties of makelaardijen bliezen we al veel panden nieuw leven in.
Bouwbedrijf de Vries Leeuwarden is dé dynamische, vakkundige en allround aannemer voor uiteenlopende werkzaamheden in Noord-Nederland. Van kleine verbouwing tot grondige renovatie, van utiliteitsbouw tot schadeherstel.
Meer weten? Kijk op www.bdvl.nl
‘Het gebouw is de entree van het dorp en daarmee een visitekaartje’
- Robert Landstra
Vier bouwlagen
Er bleek ruimte te zijn voor twaalf appartementen en twee penthouses. Vonk: ‘Dat was het uiterste wat we uit het gebouw konden halen. Oorspronkelijk was het pand 2,5 laags: de voorzijde was iets hoger. Er zijn nu vier bouwlagen: dat betekende stedenbouwkundig ook nogal wat. De lagen die erbij gekomen zijn, zijn van houtskeletbouw. Zo kon de draagconstructie van het oorspronkelijke gebouw gehandhaafd blijven.’ Landstra: ‘Het gebouw is met zijn hoogte geen vreemde eend in de bijt: het correspondeert daarin juist met een ander gebouw aan de overkant. We hebben in overleg met de stedenbouwkundige van de gemeente Leeuwarden de bovenste laag wat “teruggelegd”, zodat de penthouses wat ranker lijken. Die getraptheid past ook bij het oorspronkelijke ontwerp van het politiebureau. Vanwege de vorm lijkt het gebouw niet grof en massief.’
Vele balkons
De kracht van het wooncomplex is volgens Blue Banner Red vooral te danken aan de vele balkons aan de voor- en achterkant. Van Kimmenaede: ‘Die maken dit gebouw echt uniek om in te wonen, het geeft het een luxekarakter en versterkt de ronding van het gebouw.’ Landstra licht toe: ‘De diepe balkons lopen over de hele gevel door. De penthouses hebben nog meer terrasruimte dan de andere appartementen. Je kunt hier bijna rondom zitten en dat is echt uniek. We hebben ervoor gezorgd dat het gebouw een luxe uitstraling heeft gekregen, het is tenslotte de entree van het dorp Grou en daarmee een visitekaartje. We hebben gekozen voor bijzondere balustrades met gebogen spijlen in plaats van rechte spijlen en dubbele kolommen die de rand aan de voorkant ondersteunen.’
Transformatiesubsidie
Blue Banner RED heeft voor dit project transformatiesubsidie gekregen van Provincie Fryslân. Van Kimmenaede: ‘Voor gebouwen die worden getransformeerd naar woningbouw, stelt de Provincie deze subsidie ter beschikking. Dit maakt de transformatie van bestaande gebouwen naar woningbouw daadwerkelijk mogelijk.’
‘Het was een arbeidsintensief en uniek project’
- Menno de Weerd
‘Hoe complexer, hoe leuker wij het vinden’
- Teunis Vonk
Maatvoering op de rit
‘De kwaliteit zit ook in de uitvoering’, vindt Schot. ‘Bij bestaand vastgoed kom je altijd verrassingen tegen. Wij werken vaak samen met Bouwbedrijf De Vries. Een transformatie realiseren vraagt een andere discipline dan nieuwbouw, dit werk past hun perfect.’ Menno de Weerd, projectleider bij Bouwbedrijf De Vries: ‘Het was een arbeidsintensief en uniek project, omdat het zo’n markant gebouw is. Het was voor ons zaak om de maatvoering goed op de rit te houden, zowel horizontaal als verticaal. Dat is goed geslaagd, op basis van de tekeningen van de architecten.’
Een voordeel was bovendien dat het een degelijk gebouwd pand is. De Weerd: ‘De bestaande fundering was zowel in vorm als in draagkracht voldoende voor de appartementen. We hebben wel funderingspalen aangebracht in het gebouw, omdat er een liftschacht moest worden geplaatst met een liftput. Deze moest in de bestaande constructie ingewerkt worden, dat was een van de grootste bouwkundige uitdagingen.’
IJzerhandel Raadsma neemt Klunder De IJzerwarenspecialist over IJzerhandel J.M. Raadsma Dokkum B.V. heeft met ingang van 1 februari 2024 branchegenoot Klunder De IJzerwarenspecialist B.V. in Drachten overgenomen. ‘Door deze overname versterken we gezamenlijk onze positie in Noord-Nederland. Raadsma is een oud en solide familiebedrijf dat meegaat met de tijd, zijn eigen werkmethode hanteert om de klant zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn. De werkwijze van Klunder De IJzerwarenspecialist sluit goed aan bij onze werkmethode’, aldus Jack Raadsma.
Raadsma Dokkum B.V. is een familiebedrijf sinds 1836, Klunder Drachten is dat sinds 1912. Uw Deurregisseur bestaat sinds 2019 als zelfstandig bedrijf naast Klunder De IJzerwarenspecialist en gaat ongewijzigd zelfstandig verder.
Voor bestaande klanten van Klunder De IJzerwarenspecialist betekent de overname dat er toegang wordt verkregen tot een breder scala aan producten. Zij kunnen efficiëntie behalen via de webshop & bestelapp van Raadsma. Naast Drachten kunnen zij nu ook terecht in Dokkum, Heerenveen, Leeuwarden, Groningen en Emmeloord. De klanten van Raadsma kunnen vanaf nu ook terecht in Drachten.
Eigen aardbronnen
De projectleider vervolgt: ‘We hebben binnenin eigenlijk alles gesloopt. We hebben wel gebruikgemaakt van de bestaande vloeren en vanaf daar weer opgebouwd. De enige constructieve aanpassing vond plaats op de positie van de badkamers.’ Buiten zijn bovendien veertien grondgebonden boringen gedaan, zodat het gebouw gebruik kan maken van aardwarmte. ‘Elk van de veertien woningen heeft zijn eigen warmtepompinstallatie, op basis van een eigen aardbron op het terrein rond het gebouw.’
De aannemer heeft het complex in december 2023 opgeleverd. Inmiddels zijn de nieuwe eigenaren in hun appartementen getrokken. Van Kimmenaede: ‘We hebben met deze transformatie iets bijzonders kunnen creëren voor de bewoners en het dorp.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Bluebanner
Architect : VNL architecten
Advies geluid, brandveiligheid en bouwregelgeving : Noorman Bouw- en milieu-advies
Constructeur : Van der Veen Ingenieursbureau
Aannemer : Bouwbedrijf De Vries Leeuwarden bv
Installatiewerk : Installatiebedrijf Otte B.V.
Onderaannemers & leveranciers
Staalconstructies
Balkon-Hekwerken en Trappenhuizen
: Technisch Bedrijf K. Stok Zn. B.V.
Divers Hang- en sluitwerk : Raadsma
Gevelstucwerk : Afbouw Perdok
96 flexwoningen, Leeuwarden
In sneltreinvaart woningen bouwen. Bij bouwgroep Plegt-Vos uit Hengelo draaien ze er hun hand niet voor om. In Leeuwarden realiseerde het bedrijf in vijf maanden tijd 96 flexwoningen, inclusief badkamer en keuken. Hiervoor werden houten woonunits ingezet, afkomstig uit de gerobotiseerde fabriek van Plegt-Vos die kant-en-klaar prefab woningmodules levert.
Met deze opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf werd december vorig jaar begonnen, nadat de bouwgroep uit Hengelo bij een Europese aanbesteding was geselecteerd. Begin dit jaar kregen de bewoners hun sleutel. In totaal realiseert Plegt-Vos landelijk 240 van dit soort kanten-klare prefab woningen, bestemd voor diverse doelgroepen.
Slimme Huizen
De snelheid is volgens Herman Oostra, projectleider namens Plegt-Vos Noord, te danken aan de zogeheten Slimme Huizenfabriek van Plegt-Vos. Dit is Nederlands eerste en enige volledig gerobotiseerde fabriek. Duizenden kant-enklare, duurzame woningen en woningcomponenten rollen hier van de lopende band. De volledig afgewerkte woningmodules worden vanuit de eigen opslag naar de bouwlocatie getransporteerd en op locatie modulair gestapeld en in elkaar gezet. Ook het installatiewerk neemt Plegt-Vos voor zijn rekening en indien nodig, zoals in Leeuwarden, ook
de fundering. De trappengalerijen worden tot slot op locatie geplaatst.
Oostra: ‘In Leeuwarden plaatsten we zes woningmodules per dag en het kan nog sneller. Op het Zernike-terrein in Groningen bouwen we momenteel soortgelijke woningen. Daar zijn het er gemiddeld tien per dag. We zijn trots dat een zeer kritische opdrachtgever als het Rijksvastgoedbedrijf ons heeft uitgekozen. Al onze voorstellen werden volledig door hen overgenomen en dat is bijzonder. Het was bovendien een spannende opdracht, aangezien we nog nooit op zo’n korte termijn zoveel woonunits moesten bouwen.’
Robots
Het voordeel van de Slimme Huizenfabriek is niet alleen de bouwsnelheid. Door de inzet van robots blijven de productiekosten laag en de woningen betaalbaar. Daarnaast wordt op deze manier ook het tekort aan vakkrachten
‘In Leeuwarden plaatsten we zes woningmodules per dag en het kan nog sneller’
- Herman Oostra
ondervangen. Oostra: ‘Door overdekt te bouwen, heb je geen last van weer en wind en is een constante kwaliteit gegarandeerd.’ Ook als het gaat om duurzaamheid, is er door deze aanpak winst te boeken. Alle units zijn uit duurzaam hout opgetrokken; staal en beton zijn overbodig. Oostra: ‘Onderzoek van TNO wijst uit dat onze werkwijze de CO2-uitstoot met 35 tot 80 procent omlaag brengt. Daarnaast is alles herbruikbaar, van badkamer tot dakleer.’
‘Deze
lopendeband-woningen voldoen aan alle geldende voorschriften’
- Elrick Mulder
Kwaliteit
De woningen worden weliswaar snel geproduceerd, maar de woonkwaliteit lijdt er volgens de projectleider niet onder, in tegendeel: ‘Het zijn comfortabele, ruime woningen. De tien centimeter dikke wanden hebben een warme uitstraling en je kunt er tientallen jaren in wonen.’ Na gebruik kan de woning gedemonteerd en hergebruikt worden. Volgens de bouwer zijn deze woonunits de ideale oplossing voor urgente huisvestingsvraagstukken. De belangstelling is volgens hem dankzij de projecten in Leeuwarden en Groningen toegenomen. ‘Het is duidelijk goede reclame. Vooral woningcorporaties tonen interesse.’
Duurzaam wooncomfort
Ondanks de urgentie verliest Plegt-Vos het wooncomfort en de duurzaamheid niet uit het oog. Daarom heeft de bouwer de samenwerking gezocht met raadgevend ingenieursbureau Cauberg Huygen. Elrick Mulder is namens dit bureau vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van de slimme huizen. Zijn bureau heeft in het voortraject geadviseerd op het gebied van bouwfysica, brandveiligheid, akoestiek en duurzaamheid. Mulder is enthousiast over deze manier van bouwen: ‘In deze tijden van woningnood is het belangrijk dat je snel op een (brand)veilige manier kunt bouwen.’
‘We hebben een proefwoning grondig getest op gezondheidsaspecten en wooncomfort zoals ventilatie, geluid en luchtdichtheid. Daarnaast hebben wij optimalisaties doorgevoerd voor onder andere duurzaamheid (materiaal- en energiegebruik). De door ons uitgevoerde opleveringsmetingen bevestigen dat deze “lopende-band-woningen” voldoen aan alle geldende voorschriften. Dat betekent overigens niet dat we achteroverleunen. Regelgeving verandert constant en het blijft een uitdaging om daaraan te blijven voldoen.’ Bovendien heeft iedere locatie zijn eigen aandachtspunten. ‘Zo is bij een ander, aan het spoor gelegen project, voor de flexwoningen specifieke oplegging geadviseerd om trillingshinder te voorkomen en zo het wooncomfort te verhogen.’
Impasse woningnood doorbreken
De scherpe prijs, de snelle leveringsmogelijkheden en de mogelijkheid van een mix voor 1-, 2- en 4-persoonshuishoudens zijn voor het Rijksvastgoedbedrijf de redenen geweest om Plegt-Vos voor deze opdracht te selecteren. Projectleider
Ester Abrahams: ‘De totale aanbesteding ging om 2.000 flexwoningen, met als doel de bouwcapaciteit te verhogen en te versnellen. Een deel van deze flexwoningen is aan PlegtVos gegund. Kwalitatief moesten de woningen voldoen aan het Bouwbesluit voor tijdelijke bouw en niet bestaande bouw, minimaal aan BENG-eisen voor permanente gebouwen en ze moesten een maximale MPG-score van 0,65 hebben.’
Abrahams vervolgt: ‘Daarnaast vragen we een Casco+ afwerking: inclusief keuken en badkamer. Op deze manier kunnen we de impasse van de woningnood doorbreken. Door snel nieuwe woningen te laten bouwen, helpen we gemeenten en corporaties. Zij kunnen zo woonruimte bieden aan inwoners die met spoed onderdak zoeken.’ Na realisatie van de woningen kreeg de gemeente Leeuwarden gelijk de sleutel overgedragen. Twee weken daarna konden de nieuwe bewoners al hun huizen in. Het is de bedoeling dat de woningen er zo’n 10 jaar blijven staan. Abrahams: ‘Die versnelling hebben we ook kunnen realiseren omdat tegelijk met ons proces gemeente Leeuwarden in samenwerking met de corporatie deze locatie beschikbaar stelde.’
Met de Slimme Huizenfabriek is de strategie van Plegt-Vos erop gericht door te groeien naar een productie van 2.000
‘Kwalitatief moesten de woningen minimaal voldoen aan BENG-eisen voor permanente gebouwen’ - Ester Abrahams
naar 10.000 woningmodules per jaar vanaf 2026. Daarnaast kan de bouwer met zijn fabriek ook standaard renovatie- en verduurzamingsoplossingen voor de bestaande bouw, zoals gevels, daken, binnenwanden en badkamerunits produceren. Klanten kunnen hun eigen woning naar eigen keuze vormgeven. In Almelo kan Plegt-Vos daarvoor zijn huidige fabriek uitbreiden met drie productiehallen en een Experience center, om zo te anticiperen op de vraag uit de markt.
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Rijksvastgoedbedrijf Bouwfysica, (bouw) akoestiek, duurzaamheid en brandveiligheid en definitieve energielabels opstellen
: Cauberg Huygen
Aannemer : Plegt-Vos
Installateur : Breman Installaties
Onderaannemers & leveranciers
Staalconstructie en stalen trappen : Tasche Staalbouw en Stalen Trappen B.V.
16 woningen Satellietlaan, ’t Krakeel te Hoogeveen
WVG Ontwikkeling realiseerde in Hoogeveen, in de wijk Krakeel, 16 woningen op palen. Het bedrijf is al jaren actief in Krakeel, een wijk die vroeger werd getypeerd als een achterstandswijk. Dat is echter verleden tijd. Vanaf 2000 wordt er gewerkt aan een grootscheepse herinrichting. En tegenwoordig mag je Krakeel volgens de ontwikkelaar zonder overdrijven een prachtwijk noemen. Vanwege de bodemgesteldheid van de bouwlocatie werd voor de palen een innovatief druksysteem toegepast.
In Hoogeveen zijn in de wijk Krakeel, op de voormalige locatie van de Apolloschool aan de Satellietenlaan, 16 nieuwe woningen gebouwd. Vier levensloopbestendige hoekwoningen en twaalf compacte tussenwoningen. Een project van WVG Ontwikkeling, die de uitvoering van het ontwerp van Sacon Architecten in handen gaf van Bouwmij Hendriks.
Trillingvrij aanbrengen prefab palen
Vanwege de bodemgesteldheid in Hoogeveen is het toepassen van in de grond gevormde palen uitgesloten. Eddy Tuin, projectleider bij Bouwmij Hendriks: ‘In samenspraak met Knol Akkrum/ Stienstra & Van der Wal hebben wij voorgesteld om voor deze specifieke
‘In samenspraak met Knol Akkrum / Stienstra & Van der Wal een innovatief druksysteem voorgesteld’ - Eddy Tuin
locatie een innovatief druksysteem toe te passen.’ De andere belanghebbenden konden zich in dit voorstel vinden. Tuin licht toe: ‘Met dit systeem worden door middel van het trillingvrij inbrengen van damwanden twee liggers aan de ondergrond verankerd. Op deze liggers staat een hydraulische paalhouder die de paal klemt en met grote kracht naar beneden drukt. Zowel druk als diepte worden hierbij geregistreerd.’ Het grote voordeel van dit systeem is dat er geen trilling overlast is voor omwonenden. Tuin: ‘Het was een interessante pilot die veel informatie opleverde. Toch betekent het zeker niet dat je nu overal op deze manier kunt gaan werken.’ Technisch ontwikkelaar Henk-Jan Overmars van WVG is zeer te spreken over het resultaat, maar houdt ook nog een slag om de arm. ‘Dit is nog niet voldoende om te kunnen zeggen of dit systeem een echt alternatief voor heien is. Een tweede proef dit voorjaar in buurgemeente De Wolden moet meer duidelijkheid bieden.’
Stoere steen
De comfortabele woningen zijn opgetrokken uit stoere, okerbruine stenen, met strakke accenten. Op de daken liggen mooie keramische dakpannen. De accenten in het metselwerk, de hemelwaterafvoeren die in het ont-
‘Het is een prachtig project en toch zeer betaalbaar’ - Henk-Jan Overmars
werp opgenomen zijn en de groenbruine deuren geven het ontwerp extra uitstraling.
Zeer betaalbaar
De vier hoekwoningen zijn levensloopbestendig en dus gelijkvloers. Met een woonkamer aan de voorkant bieden ze uitzicht over het water. De twaalf tussenwoningen zijn bestemd voor starters en kleine huishoudens en hebben twee slaapkamers op de verdieping. Zit je in de keuken, dan kijk je uit op het water en vanuit de woonkamer heb je zicht op de tuin. De onlangs opgeleverde woningen zijn, mede
DÉ AFBOUWPARTNER MET EEN UITSTEKENDE REPUTATIE!
Dankzij 45 jaar ervaring kunnen wij een uniek totaalafbouw concept leveren met o.a. binnenwanden, cementdekvloeren, plafondafwerking, stukadoorswerk, spackwerk en tegelwerk!
Cornelis Houtmanstraat 14 7825 VG Emmen
0591 - 74 50 97
info@paastotaalafbouw.nl
WWW.PAASTOTAALAFBOUW.NL
dankzij vloerverwarming en luchtwaterwarmtepomp, extreem energiezuinig. Ook aan de inrichting van het parkeerterrein is veel aandacht besteed. Overmars: ‘Die is ruim opgezet en mooi afgewerkt met groen. Het is een prachtig project en toch zeer betaalbaar. We praten over tussenwoningen van ongeveer 230.000 euro. Een woning voor zo’n prijs is uniek. Ze waren dan ook snel verkocht.’
Prachtwijk
‘We waren van calculatie tot oplevering bij het project betrokken’
- Anne Buising
Bij WVG zijn ze tevreden, en trots op een opnieuw geslaagd project in “hun” wijk. Het bedrijf is al jaren actief in Krakeel, een wijk die vroeger werd getypeerd als een achterstandswijk. ‘Dat is verleden tijd en wij hebben daarbij mogen helpen. Tegenwoordig mag je het zonder overdrijven een prachtwijk noemen.’
De tevredenheid komt van twee kanten, aldus Eddy Tuin van Hendriks. Zijn bedrijf werkt al jaren samen met WVG. Tuin: ‘We hebben dit project gekregen, omdat we bij de aanbesteding de laagste prijs hadden. De prettige ervaringen in het verleden hebben vast ook geholpen. We kennen elkaar goed. Dat scheelt veel overlegtijd en dat werkt altijd prettig.’ De inwoners van de wijk Krakeel kregen voorrang bij het toewijzen van deze koopwoningen. Ook is er een zelfbewoningsplicht meegenomen in de plannen waardoor beleggers buiten spel werden gezet.
Geslaagd
Anne Buising, projectleider bij DRS-installatietechniek, kijkt terug op een geslaagd project. ‘We waren er vanaf de calculatie tot oplevering bij betrokken. Soms was het lastig. We moesten bijvoorbeeld leidingwerk over een behoorlijke afstand vanuit de kruipruimte naar de zolder leggen. Ook de plaatsing van zonnepanelen was niet eenvoudig. De daken waren zo steil dat we hoogwerkers nodig hadden om ze te kunnen aanbrengen. Bewoners konden kiezen voor extra zonnepanelen en hebben daar massaal gebruik van gemaakt. De luchtwarmtepompen zijn vanwege mogelijke geluidsoverlast nabij de bergingen gemonteerd. De samenwerking in het bouwteam was uitstekend. Met hetzelfde team werken we inmiddels aan een ander nieuwbouwproject.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever/ ontwikkelaar : WVG Ontwikkeling
Hoofdaannemer : Bouwmij Hendriks BV
Complete installatie : DRS installatietechniek
Onderaannemers & leveranciers
Bergingen : De Groot Vroomshoop
Doorstrijkmortel : MegaMix
Afbouw nat, tegelwerk : Paas Afbouw
Waar in de weilanden in Overschild eerst een vervallen oude boerderij stond, is vorig jaar een nieuwe, robuuste schuurwoning gebouwd door aannemersbedrijf Bruining, naar ontwerp van architectenbureau Bram Markerink Bouwkunst. Midden in het aardbevingsgebied is de grotendeels houten woning met inpandige schuur van dertig meter lang en tien meter breed verrezen. Sober, maar doelmatig gebouwd met grote glaspartijen waardoor de bewoners vrijwel overal in het huis in contact staan met het omliggende landschap.
Dat landschap vormde ook de inspiratie voor zijn ontwerp, legt architect Bram Markerink uit Emmen uit. Het gehele ontwerp past in het weidse, Groningse landschap waar het weer zacht kan zijn, maar waar het ook vaak hard kan waaien en regenen. ‘De schuurwoning moet bestand zijn tegen alle weersomstandigheden. De weerbarstige en robuuste uitstraling van het gebouw - met de houten spanten in het zicht - past in deze soms ruwe omgeving.’
Zicht op de omgeving
Dat Markerink de opdracht zou krijgen, was niet vanzelfsprekend, vertelt hij: ‘De opdrachtgevers wilden een robuust gebouw, die door de maatvoering niet zou verdwijnen in de omgeving. Ze wilden het huis met schuur onder één dak en hadden al een lijst met vergevorderde ideeën en wensen opgesteld. Ik had mijn eigen ideeën over hun voorlopige plattegrondschets.’ Met goede argumenten
wist Markerink de kritische opdrachtgevers te overtuigen om voor hem te kiezen. ‘Ik heb waardering dat ze naar me hebben geluisterd. In overleg is de schets bijgesteld door te kiezen voor een smaller en langwerpiger ontwerp, waardoor de kap minder hoog werd. Bijkomend voordeel was dat ze door het smallere ontwerp vrijwel overal in het huis meer zicht hielden op de omgeving.’
‘De robuuste uitstraling van het gebouw past in de omgeving’
- Bram Markerink
Het ontwerp werd voorgelegd aan dorpsbouwmeester Enno Zuidema. ‘In Overschild kennen ze de unieke situatie van een dorpsbouwmeester, die - in plaats van een welstandscommissie - als onafhankelijk deskundige beoordeelt of een gebouw voldoende kwaliteit heeft en in de omgeving past. Het ontwerp werd direct positief door hem ontvangen en werd vlot goedgekeurd’, aldus Markerink.
Aardbevingsgebied
‘Bij de bouw is rekening gehouden met de ligging van de schuurwoning midden in het aardbevingsgebied’, legt directeur Pim van
der Klok van aannemersbedrijf Bruining uit Stadskanaal uit. ‘De constructeur heeft daarom andere rekenregels toegepast. Zo moet er worden nagedacht over de verankering aan de betonvloer, deze moet zwaarder worden uitgevoerd dan gebruikelijk is buiten het bevingsgebied. Op last van de constructeur is in een laat stadium afgeweken van lijmankers en is alles gestort in de betonvloer.’ De nieuwe schuurwoning is gebouwd rondom een houten skelet met een dak van stalen sandwichplaten. ‘Houtskeletbouw wordt vaker toegepast in gebieden met meer kans op aardbevingen’, aldus Van der Klok. ‘Hout kan buigen zonder dat het breekt en leent zich goed voor bouw in aardbevingsgebied.’
‘Hout kan buigen zonder dat het breekt en leent zich goed voor bouw in aardbevingsgebied’
- Pim van der Klok
Industriële look
De binnenkant van de schuurwoning heeft een industriële look met een gevlinderde betonvloer. De robuuste spanten zijn duidelijk zichtbaar door de hele woning. De wanden zijn afgewerkt met vurenhout- en gipsplaten. Om de schuuruitstraling van de woning te versterken, is de gevel afgewerkt met ayoushout. Markerink: ‘Dit is een natuurlijk product, het hout zal in de loop van de tijd vergrijzen. Het onbehandelde irokohout van de gevelkozijnen versterkt de natuurlijke uitstraling.’
De leefkeuken is gesitueerd naast de overdekte buitenruimte, wat zorgt voor een organische overgang van binnen naar buiten. Om niet een te groot verschil te krijgen in kleur tussen het ayous op de buitengevel en het hout onder de overdekte buitenruimte, is dit laatste behandeld met olie. ‘Zo kun je de eenheid in de tint behouden’, voegt architect Markerink toe.
Wij bouwen aan jouw vastgoed
Woningbouw
Utiliteitsbouw
Verbouw en renovatie Aardbevingsbestendig
Een bouwproject starten met Aannemersbedrijf Bruining B.V.? 0599 613 626 | info@bruiningbv.nl bruiningbv.nl
Zon
Bij de bouw stond duurzaamheid voorop met de plaatsing van een warmtepomp, triple glas en isolerende sandwichdakplaten. Bovendien hebben de opdrachtgevers op het perceel een veld met zonnepanelen aangelegd. Door de stand van de woning wordt er goed gebruik gemaakt van de inval van de zonnestralen in de verschillende seizoenen. ‘In de wintermaanden, bij een laagstaande zon en lage temperaturen, komen er nog zonnestralen binnen. In de zomermaanden wordt dit - mede door de overhangende kap - meer beperkt.’
Uitdagingen
De bouw verliep niet geheel zonder uitdagingen, zo beamen zowel de aannemer als de architect. Mede omdat de ruwbouw ook de afbouw was. Markerink. ‘Omdat elementen die in de ruwbouwfase geplaatst moesten worden zichtwerk was, moest er gezorgd worden dat alles goed op elkaar aansloot. Het passend krijgen van alle onderdelen was wel een uitdaging; de bouwvoorbereiding en engineering hadden wel eerder opgepakt kunnen worden’, aldus de architect. ‘Er is geen bouw zonder uitdagingen’, besluit aannemer Van der Klok. ‘Alles is in goede harmonie opgelost. Als je er uiteindelijk maar samen uitkomt.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Particulier
Architect : Bram Markerink Bouwkunst
Hoofdaannemer : Aannemersbedrijf Bruining B.V.
Installatie E+W : Velgsib Installatietechniek
Onderaannemers & leveranciers
Leveren, monteren luxe woningbouwdeuren incl. Hang- en sluitwerk : BPZ
Houtconstructie : De Groot Vroomshoop
Jarenlang beten projectontwikkelaars hun tanden stuk op het Zwanemeergebied aan de rand van Gieten. Wat er ook aangeboden werd, huizenzoekers liepen niet warm voor een woning op de plek van het voormalige openluchtzwembad. De grondeigenaar heeft in een periode van 15 jaar geprobeerd om een ontwikkelaar te vinden voor deze locatie, maar kwam niet tot een overeenkomst om verschillende redenen. Ook kwam hij er niet uit met de gemeente.
De grondeigenaar klopte uiteindelijk aan bij de Woonwensfabriek uit Assen. Die wist het gebied in samenwerking met Bert Lunshof van de gemeente Aa en Hunze gedelegeerd voor de grondeigenaar met succes te ontwikkelen; begin dit jaar werd Residentie Zwanenmeer opgeleverd. Een wijk midden in de natuur met tien luxe vrijstaande, levensloopbestendige schuurwoningen met een robuuste en natuurlijke uitstraling. Het nieuwste wijkje van Gieten ligt in een parkachtige omgeving en is bestemd voor senioren en gezinnen.
Vraaggericht
Het recept voor het succes van de Woonwensfabriek is volgens directeur Arjan Lamberink de vraaggerichte aanpak. ‘Wij worden regelmatig door particuliere grondeigenaren gevraagd om voor hen een perceel grond gedelegeerd te ontwikkelen. In plaats van een project te ontwikkelen en daar kopers voor te zoeken, draaien we het om. Wij gaan eerst op zoek naar de lokale vraag, halen de woonwensen op en maken op basis daarvan een plan. Zodra de bestemming vervolgens is gewijzigd, verkopen wij het gehele project namens de
grondeigenaar aan een bouwer, die vervolgens de anterieure overeenkomst met de gemeente aangaat, de locatie bouw- en woonrijp maakt en de woningen realiseert. Op basis van de woonwensen van ruim honderd belangstellenden zijn in Gieten tien woningen ontwikkeld voor verschillende doelgroepen, per kavel konden de gegadigden uit vier woningtypes hun droomhuis kiezen.’
Precisienieuwbouw, zo noemen de mensen van de Woonwensfabriek dit vraaggerichte nieuwbouwproject. Het werk stopt niet bij
‘Op basis van de woonwensen een plan maken’
- Arjan Lamberink
het in beeld brengen van de wensen. Toekomstige bewoners krijgen begeleiding van een eigen wooncoach. Die staat klaar vanaf het allereerste gesprek tot de oplevering van de woning. Oftewel: van ontwerp, realisatie tot en met inrichting en tuinaanleg.
Compliment
Lamberink kijkt tevreden terug op de samenwerking met de gemeente Aa en Hunze. ‘Het is niet altijd eenvoudig om de bestemming van een gebied te wijzigen, maar dat ging bij het Zwanemeerterrein heel soepel. Ons plan
paste goed in deze omgeving en daar wisten we de gemeente van te overtuigen. We kregen vervolgens alle medewerking bij het wijzigen van het bestemmingsplan; men heeft ons in het gehele traject geadviseerd en ondersteund. Complimenten voor de gemeente dus.’
Lastig maar mooi
Ook directeur Hans Pullen van bouwbedrijf Regeling uit Beerzerveld is enthousiast. Het bedrijf, vaste bouwpartner van de Woonwensfabriek, kocht de grond aan de rand van Gieten samen met een investeerder. Pullen: ‘Het
zijn prachtige villa’s geworden met veel duurzaam en onderhoudsarm hout, warmtepompen en zonnepanelen.’ Van buiten zien ze er allemaal hetzelfde uit. Aan de binnenkant is dat een heel ander verhaal. Bewoners hebben daar alle vrijheid gekregen. ‘Een veranda of buitenkeuken, geen probleem. Liever een badkamer op de begane grond? U vraagt, wij draaien. Het was een mooi, maar soms ook lastig project. Dat had vooral met corona te maken. Als je bouwt voor de Woonwensfabriek, overleg je altijd intensief met de toekomstige bewoners. Dat moesten we dus al-
‘Het zijn prachtige villa’s geworden’
- Hans Pullen
GEWOON GOED. werkenbijmorrenhof-jansen.nl
OOK BIJ ZO’N GAAF PROJECT AAN DE SLAG? KIJK EENS TUSSEN ONZE VACATURES! werkenbijmorrenhof-jansen.nl
lemaal online doen. Dat praat toch minder makkelijk dan dat je met een kop koffie samen aan tafel zit.’
Openlucht showroom
De bouwers uit Beerzerveld deden veel meer dan alleen het realiseren van de woningen. De aannemer was eveneens verantwoordelijk voor de aanleg van wegen, leidingen, straatverlichting en riolering. Pullen: ‘We hebben van een verwilderd gebied een klein paradijs gemaakt. Nieuwe klanten raden we daarom ook altijd een bezoek aan Residentie Zwanemeer aan. Voor ons is het een soort openlucht showroom. Daar kan geen glanzende brochure tegenop. Het mooie is dat de bewoners ook enthousiast zijn en dat zij bezoekers graag hun woningen laten zien. We hebben daar tien prachtige schuurwoningen gebouwd. Het hadden er, gezien de belangstelling ook, zonder problemen dertig kunnen zijn.’
Het project heeft de aandacht getrokken, want Regeling bouwt elders inmiddels tien vergelijkbare villa’s. Het succes van Residentie Zwanemeer zit hem volgens de aannemer in de combinatie van de bijzondere woningen en de locatie. Vanuit Gieten zit je bijvoorbeeld zo in Emmen, Groningen of Duitsland.
Voorbeeldproject
Voor installateur Morrenhof-Jansen uit Gramsbergen was het intensieve contact met de toekomstige bewoners een bijzondere ervaring. Bedrijfsleider Gerwin Bouwhuis: ‘Zij kwamen met veel verschillende wensen. Dat was nieuw voor ons. Het enthousiasme van deze mensen
‘Met Regeling en de Woonwensfabriek aan een half woord genoeg’ - Gerwin Bouwhuis
maakte het wel leuk werken. Residentie Zwanemeer is voor ons bedrijf een voorbeeldproject. Dat is vooral te danken aan de perfecte samenwerking in het bouwteam. We werken al lang samen met Regeling en de Woonwensfabriek en hebben dus meestal aan een half woord genoeg. Dat zie je terug in de kwaliteit van de woningen.’
Bouwen in coronatijd was voor Bouwhuis best spannend. De aanvoer van materialen verliep in deze maanden erg moeizaam, het was daarom niet zeker of de opdracht volgens planning afgerond kon worden. ‘Dat was een uitzonderlijke situatie. Het was dan ook een hele opluchting dat we het project uiteindelijk volgens schema konden opleveren.’
Bouwteamleden
Vastgoedontwikkelaar : Woonwensfabriek
Aannemer : Bouwbedrijf Regeling Beerzerveld BV
Totaal installatie : Morrenhof Jansen
Onderaannemers & leveranciers
Metselmortel : MegaMix
Ongeveer 150 woningen in het Groningse dorp Ten Post zijn of worden gesloopt en vervangen door nieuwbouw, in het kader van het versterkingsprogramma van de Nationaal Coördinator Groningen. In veel gevallen gaat het om corporatiehuizen, maar het project waarmee Brands Bouw, HJK Architecten en Dijkhuis ingenieurs aan de slag gingen was anders. Zij bouwden dertien nieuwe koopwoningen in de Oldenhuisstraat, in nauwe samenspraak met de bewoners-eigenaren.
‘Het bouwen zelf was niet zo ingewikkeld, de grootste uitdaging zat in de individualiteit van de woningen. Wij beschouwen dit werk als dertien aparte projecten’, zegt Joshua Smit, projectleider van Brands Bouw. ‘Op het eerste gezicht heb je een straat met vier dezelfde twee-onder-een-kappers, een blokje van drie woningen en nog twee vrijstaande huizen. Maar kijk je beter, dan zie je wel vijftig verschillende kozijnen. En verschillende voordeuren, garagedeuren, de een met een aanbouw en de ander met een dakkapel, noem
maar op. Ze zijn stuk voor stuk afgestemd op de wensen van de bewoners.’
Verscheidenheid in eenheid
Architect Harry Nanninga vindt die verscheidenheid in eenheid wel mooi: in de ‘oude’ Oldenhuisstraat hadden de bewoners hun huizen, die in de jaren zestig identiek waren gebouwd, immers ook in de loop der jaren op verschillende manieren aangepast. Het zou vreemd zijn om al die mensen in dezelfde mal te persen, nu hun woningen tegelijk vervangen moesten worden in verband met de aardbevingsproblematiek.
‘De afspraak – met onder meer de stadsbouwmeester van de gemeente Groningen – was dat we dezelfde stijl terug zouden bouwen, maar dan volgens de afmetingen van het huidige Bouwbesluit. De twee vrijstaande woningen hebben wel een volledig nieuw ontwerp gekregen, met een groter programma beneden, passend bij de levensfase van de bewoners. We hebben daar als het ware de zolder naar de begane grond gehaald, waardoor het nu lage-goot in plaats van hoge-gootwoningen zijn. Voor de twee-onder-een-kappers en het rijtje van drie hebben we een verwijzing naar de oorspronkelijke bouwstijl gezocht. Het ging dan om kenmerkende elementen als een pregnante entree in de voorgevel, verschillende kleuren metselwerk en grote ramen.’
‘Bij dit soort projecten praat je niet alleen over woonwensen’
- Harry
Nanninga
Keuzevrijheid
Binnen de randvoorwaarden kregen de bewoners zoveel mogelijk keuzevrijheid om hun nieuwe woning echt eigen te maken. Dat ging van uiterlijke elementen als de deuren en kozijnen tot de indeling. ‘De oude huizen hadden op de verdieping vier redelijk kleine slaapkamers en een badkamer: veel bewoners hebben nu gekozen voor drie grotere kamers. Omdat er nu een vaste trap naar de zolder is, kunnen ze daar indien nodig de vierde slaapkamer maken.’
‘Dertien aparte projecten’
- Joshua Smit
Met uitmuntend resultaat door TNO op aardbevingsbestendigheid getest met de nieuwe triltafeltest. Rapport TNO 2019, R10933.
3 Optimaal stapeltempo, de doorstrijkmortel is afgestemd op de metselstenen en de bouwplaatsomstandigheden volgens het Remix Mortel-Op-Maat® systeem
3 Uitbloeiingsarm, ter voorkoming van witte kalkuitbloei
3 ER® Earthquake Resistance, op aardbevingsbestendigheid getest door TNO
3 Uitstekende hechting, getest door TCKI met de vierlijns buigproef
3 Duurzaam, met DUBOKEUR certificaat voor DUurzaam BOuwen
Aardbevingsbestendig
Alle woningen zijn aardbevingsbestendig volgens de normen van NPR9998:2020. Theo van Wageningen van Dijkhuis ingenieurs vertelt dat gekozen is voor een zware hoofdmassa, met lichte aan- en bijbouwen. ‘Het zijn betoncasco’s, waarbij de betonwanden en -vloeren samen een raamwerk vormen. Eventuele bevingen worden opgevangen door de momentvaste knopen. De woningen staan op mortel-schroefpalen met voldoende wapening, met daarover een in het werk gestorte balkenvloer, een kanaalplaat en een druklaag om de krachten goed te verdelen. Aanbouwen zijn in hsb, met een gemetseld buitenblad of met beplating, die dan niet is gelijmd maar geschroefd.’ Nanninga: ‘We werken met een gewone, goede metselsteen van Strating, in donker- en wat feller rood. Dat past goed bij het Groninger platteland. En baksteen is onderhoudsvrij en daarmee behoorlijk duurzaam.’
Coördinatie
Anders dan bij andere nieuwbouwprojecten levert Brands Bouw de huizen woonklaar op als de eigenaar dat wil. ‘Normaal stop je bij ‘behangklaar’, nu verzorgen we ook de wanden vloerafwerking, keuken, badkamer et cetera, maar net hoe het is afgesproken’, zegt Smit. ‘We hebben vaste onderaannemers die per huis hun specialisme uitvoeren, dus het komt erop aan om dat goed te coördineren. Eerst even met iemand van ons er doorheen, wat moet hier precies gebeuren? Het is al met al best intensief, maar je weet voor wie je het doet. Als ze straks de sleutels krijgen, kunnen de bewoners een lange periode van onzekerheid afsluiten. Normaal gesproken kiest iemand er zelf voor een nieuw huis te laten bouwen, nu zijn de bewoners door de omstandigheden gedwongen.’ Nanninga: ‘Bij dit soort projecten ben je architect, maar je praat niet alleen over woonwensen, je hoort ook wat mensen allemaal hebben meegemaakt.’
‘Zwarehoofdmassa met lichte aanbouwen’
- Theo van Wageningen
Bouwteamleden
Opdrachtgever ism Gemeente Groningen : Nationaal Coördinator Groningen Architect : HJK Architecten
Constructeur : Dijkhuis Ingenieurs
Aannemer : Brands Bouwgroep
W & E-installateur : Aalbers Nieuw-Buinen
Onderaannemers & leveranciers
Houten trappen : De Vries Trappen
Stucwerk, dekvloeren, binnenwanden : Heigro Compleet in afbouw Montage hsb wanden en daken : Noltenbouw B.V.
Uitbloeiingsarme Doorstrijkmortel : Remix Droge Mortel
Afvalverwerking : NNRD
Leveren, monteren ruim 100 stalen opdek kozijnen incl. deuren en Hang- en sluitwerk : BPZ
Van GGZ-locatie Swingmastate naar Swingma Parc: in de Leeuwarder wijk Camminghaburen ontwikkelde Blue Banner RED een volledig nieuw woongebied. Aannemingsbedrijf Kuin bouwde zes straten, met in totaal 61 duurzame en energiezuinige koopwoningen. Het is een speelse woonwijk geworden, dankzij de variatie in de woningen die vooral bedoeld zijn voor starters en senioren. Het ontwerp is van TWA architecten, de bouwkundige uitwerking is verzorgd door Studio DWP.
Directeuren Erik Schot en Joost van Kimmenaede van Blue Banner RED kochten in 2018 de locatie van GGZ Friesland, nadat deze beschikbaar werd gesteld voor herontwikkeling. Van Kimmenaede: ‘We hebben een plan ingediend voor volledige transformatie van het terrein. Het bestaande gebouw konden we niet hergebruiken: daarvoor was het een te specifiek pand, echt een maatpak voor een
GGZ-instelling. Tijdens de ontwikkelfase hebben we het gebouw wel laten staan. We hebben een aantal ruimtes verhuurd en zelf ook kantoorruimte gebruikt. Daardoor werden we echt onderdeel van de wijk: we kregen een goed gevoel bij de omgeving en zagen in hoe we de positieve aspecten hiervan konden versterken.’ Het kinderdagverblijf dat eveneens tijdelijk ruimte huurde in het gebouw, groei-
de met de plannen mee en kreeg ook een plek in de nieuwe woonwijk.
Zes straten, 61 woningen
De woonwijk bestaat uit zes straten met in totaal 61 duurzame en energiezuinige koopwoningen. Er zijn 33 rijwoningen en hoekwoningen. Deze hebben twee woonlagen en een zolder met een schuine kap. Ze zijn ge-
‘Bewust gekozen voor rij- en patiowoningen, voor starters en senioren’
- Erik Schot
plaatst in verspringende blokjes van vier of vijf woningen. Van de 28 patiowoningen met een plat dak zijn twee uitvoeringen gebouwd: tweelaagse gezinswoningen en eenlaagse levensloopgeschikte woningen, met een slaapkamer en badkamer op de begane grond. Deze laatste soort heeft bovendien een patio. Zes patiowoningen liggen aan het water en beschikken over een eigen steiger.
Begin 2022 werd gestart met de verkoop, in twee gedeelten. Schot: ‘De eerste fase bestond met name uit de betaalbare rijwoningen, om-
dat daar veel vraag naar was. Inmiddels zijn we met de verkoop van de laatste fase bezig: er zijn nu ongeveer vijftig woningen gerealiseerd. We hebben er bewust voor gekozen geen tweekappers neer te zetten, maar juist rijwoningen en patiowoningen: voor starters die op den duur een gezin gaan vormen en voor senioren.’
Vaste partners
Blue Banner RED werkt bij ontwikkelingsprojecten het liefst met vaste partners die bewezen kwaliteit leveren. Sander Lakeman, projectleider bij Aannemingsbedrijf Kuin uit Bovenkarspel: ‘Wij werken veel met hen samen en zijn ook voor dit project gevraagd. Wij zijn echt een woningbouw-aannemer. Dit werk is ons dan ook op het lijf geschreven.’ Hij vervolgt: ‘We hebben de woningen eigenlijk van achteren naar voren gebouwd: we zijn niet begonnen bij nummer 1, maar bij nummer 61.’ De patiowoningen hebben vrijhangende vlonders boven het water. ‘We konden geen palen in het water plaatsen, dat hebben we opgelost door stalen balken aan de fundering van de woningen te hangen.’
Veel staal en glas
Wat de materialen betreft is er veel staal verwerkt, dat is in de woningbouw niet heel gebruikelijk. Lakeman: ‘Dat is puur voor de sier gedaan: het heeft geen constructieve functie. We hebben bijvoorbeeld stalen carports met houten balken ertussen geplaatst.’ De patiowoningen hebben glazen schuifpuien en raampartijen tot op de vloer. Lakeman: ‘Deze zijn echt georiënteerd op het buitenleven. Er komt veel zonlicht binnen, doordat er veel glas is gebruikt.’
‘We
werden zelf ook onderdeel van de wijk’
- Joost van Kimmenaede
‘Dit werk was ons op het lijf geschreven’
- Sander Lakeman
Kuin is een traditionele bouwer. Lakeman bevestigt: ‘Het enige element dat wij prefab maken is het klapdak op de woningen met kap. We lijmen nog echt alle wanden met kalkzandsteen blokken en bouwen de woningen op locatie op.’ Het team van Kuin bouwde eerst dertig woningen, toen zeventien, daarna vier en vanaf april nog eens elf woningen. ‘Omdat wij traditioneel werken, is het mogelijk om tot laat in het proces nog kopersopties door te voeren en kleine wijzigingen aan te brengen.’
‘Prachtige woonwijk’
Van Kimmenaede: ‘We stellen voor elke opgave het beste team samen. Voor dit project waren dat bijvoorbeeld TWA architecten en Aannemingsbedrijf Kuin: partijen die goed zijn in hun werk en ook complexe werken aankunnen. De samenwerking met gemeente Leeuwarden ging ook heel goed. Al met al is het erg goed gegaan en is Swingma Parc een prachtige woonwijk aan het worden.’ Lakeman voegt daaraan toe: ‘Het is een speelse nieuwbouwwijk. Je hebt een straat met laagbouw aan het water, dan een straat met woningen met kap, weer een straat met lage woningen, dan weer één met kap en daarna nog twee straten met laagbouw: die variatie maakt het leuk. Het is echt een mooie buurt.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Blue Banner Red
Aannemer : KUIN
Onderaannemers & leveranciers
Trappen : De Vries Trappen
Dekvloeren : Eekels Vloerenbedrijf
Metselwerk : Oegema Metselwerken
Metselmortel : MegaMix
Verankeringen, kramerijen : Raadsma
Een facelift voor de Oranjelaan en de Margrietlaan in Zuidlaren. Woningcorporatie Woonborg vervangt hier achtenveertig verouderde huurwoningen door energiezuinige nieuwbouw. Het overgrote deel van de bewoners verhuist mee. Ze mochten vooraf uitgebreid meepraten over de toekomst van hun buurt en het ontwerp van HJK architecten. De eerste veertien woningen aan de Oranjelaan zijn inmiddels door Bouwmij Hendriks opgeleverd aan Woonborg.
Toekomstbestendigheid was het sleutelwoord in de buurtontwikkeling voor de wijk Noord Es. De Oranjelaan en Margrietlaan zijn onderdeel van dit plangebied. Het bouwplan, ontworpen door architect Harry Nanninga van HJK architecten uit Groningen, bestaat uit een mix van woningtypes: dertig kleine gezinswoningen met twee slaapkamers, acht grote gezinswoningen met drie slaapkamers en tien levensloopbestendige woningen. Dit laatste woningtype heeft een slaapkamer en badkamer op de begane grond en twee slaapkamers op de eerste verdieping.
Speelse uitstraling
Nanninga is enthousiast over de dorpsvernieuwing in Zuidlaren. ‘Woonborg heeft ons gevraagd omdat we specialist zijn in creatieve sociale woningbouw. Voor dit project hebben we in overleg met gemeente en bewoners gekozen voor een frisse uitstraling met oranje dakpannen en rood-oranje genuanceerde stenen. Verder is de voorkant voorzien van een lage goot, waardoor er meer ruimte in de straat is. Bij het ene huis is er een wit metselwerkkader bij de voordeuren, bij
‘Woonborg heeft ons gevraagd omdat we specialist zijn in creatieve sociale woningbouw’
- Harry Nanninga
het andere rond de kozijnen van de hoekramen. Dat geeft elke woning in de rij haar eigen identiteit.’
De architect heeft heel bewust diverse woningtypes door elkaar heen geplaatst. ‘De afwisseling van gezinswoningen met huizen waar vooral ouderen wonen, zorgt voor levendigheid in de buurt en dat is belangrijk. Daarom kozen we bijvoorbeeld aan de Margrietlaan voor een rijtje van vijf huizen, vier kleine gezinswoningen afgewisseld met een grote gezinswoning. Het zijn mooie, betaalbare huizen geworden. Vernieuwing mag trouwens nooit ten koste gaan van het karakter. Daarom is bijvoorbeeld het bestaande groen in deze buurt gespaard. Kortom, het was en is mooi wonen aan de Margriet- en Oranjelaan.’
Projectleider Henk Diphoorn van Bouwmij Hendriks uit Assen is tevreden over de voortgang van het project. ‘We hebben de eerste fase keurig op schema opgeleverd, maar dat was niet vanzelfsprekend. De weergoden maakten ons het werk soms extreem moeilijk.
Vooral de aanleg van de nutsvoorzieningen was een opgave. Probeer maar eens leidingen en bestrating te leggen als het constant regent. Het leek soms wel of we in drijfzand aan het werk waren. We hebben daarom eerst noodbestrating aangelegd. Niet leuk voor de bewoners, maar ik heb geen klacht gehoord. Iedereen snapte dat Moeder Natuur onze grootste tegenstander was. Ik ben veel gewend, maar dit was een extreme situatie. Maar in plaats van te klagen, werkte iedereen gewoon wat harder. Dat is zeker een compliment waard.’ Niet alleen het weer zorgde voor beperkingen, ook het slopen en bouwen in de smalle straten was lastig. Om overlast te beperken, werd voor de bouwplaats een plek achter de nieuwbouw gekozen.
De aannemer uit de Drentse hoofdstad werkt vaker samen met Woonborg. Diphoorn: ‘We zijn met twee andere partijen gevraagd om een offerte voor dit project te maken en we kwamen als beste uit de bus. Het is altijd prettig werken met Woonborg. We hebben aan een half woord genoeg. Dat is beslist niet bij elk project het geval.’
DÉ AFBOUWPARTNER MET EEN UITSTEKENDE REPUTATIE!
Dankzij 45 jaar ervaring kunnen wij een uniek totaalafbouw concept leveren met o.a. binnenwanden, cementdekvloeren, plafondafwerking, stukadoorswerk, spackwerk en tegelwerk!
Cornelis Houtmanstraat 14 7825 VG Emmen
0591 - 74 50 97 info@paastotaalafbouw.nl
‘De
weergoden
maakten het ons soms extreem moeilijk’
- Henk Diphoorn
Dik tevreden
Projectleider Martijn Vreeling van Woonborg sluit zich daarbij aan. ‘Natuurlijk waren er wel eens meningsverschillen, maar het is de toon die de muziek maakt. Bij Hendriks was dat gelukkig de juiste toon.’ Hij is verder enthousiast over de reactie van de bewoners die veel te verwerken kregen. ‘Het is ingrijpend om het huis waarin je zoveel hebt meegemaakt, te zien verdwijnen en te moeten verhuizen naar een tijdelijke woning. Net als je daar een beetje gewend bent, kunnen de verhuisdozen opnieuw ingepakt worden. We hebben de bewoners daarom vanaf het eerste moment bij de plannen betrokken. Het is hun buurt en hun wensen staan voorop. Daarom is bewonersparticipatie zo belangrijk.’ De huurders die al verhuisd zijn naar de nieuwe woningen zijn volgens Vreeling dik tevreden over hun nieuwe plekje in Zuidlaren.
“Nieuwigheden”
De begeleiding vanuit Woonborg stopte niet bij het overhandigen van de nieuwe sleutels. De woningen zijn namelijk gasloos opgeleverd en uitgevoerd met een duurzame warmtepomp, WTW ventilatiesysteem en woonhuisautomatisering. Zodra de bewoners een beetje gewend waren in hun nieuwe omgeving kwam de verhuurder langs voor tekst en uitleg, over onder meer de werking van de warmtepomp en andere digitale snufjes. ‘De lampen in de hal, bijkeuken en overloop zijn bijvoorbeeld voorzien van sensoren en gaan automatisch aan en uit. Ook wordt er nu elektrisch gekookt. Met dat soort nieuwigheden moet je mensen niet lastigvallen als de verhuisdozen nog in de kamer staan. Dan hebben ze genoeg andere zaken aan hun hoofd. Bovendien is het, met name voor de oudere mensen, fijn als je de tijd neemt om zaken op een rustig moment nog eens goed uit te leggen. Ook dat hoort bij comfortabel wonen.’
Van het nieuwbouwplan aan de Oranjelaan en Margrietlaan zijn nu veertien woning van de eerste fase van de geplande 48 woningen gerealiseerd. Fase 2 met 18 woningen volgt hierna en daarna de derde fase met 16 woningen.
‘Het is
de toon die de muziek maakt. Met Hendriks was dat gelukkig de juiste toon’
- Martijn Vreeling
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Woonborg
Architect : HJK architecten
Aannemer : Bouwmij Hendriks BV
Constructeur : Dijkhuis Ingenieurs
Onderaannemers & leveranciers
Grondwerk en straatwerk : Mussche B.V.
Afbouw : Paas Totaal Afbouw
Doorstrijkmortel : MegaMix
Koninklijk wonen aan het water. Voor veel mensen is het een droom, maar voor de kersverse bewoners van het project Beekjuffer in het Drentse Eelderwolde is deze droom uitgekomen.
Bouwbedrijf HuneBouw uit Hoogeveen bouwde in de nieuwbouwwijk Ter Borch negen royale, luxe watervilla’s, waarvan drie vrijstaand. De woningen zijn in maart opgeleverd.
Het is exclusief wonen aan de Beekjuffer. Alle woningen zijn onder architectuur gebouwd en hebben zowel van binnen als van buiten een luxe uitstraling. De watervilla’s staan op ruime kavels. Alle ruimte dus voor een of meerdere terrassen. Bijvoorbeeld bij de grote woonkeuken of aan het water. Als je goed kijkt, zie je de beekjuffers en andere libellen boven het water dansen.
Eigentijds
De architectuur is eigentijds en krachtig. Architect Arnoud Olie van B+O Architectuur en Stedenbouw uit Meppel heeft gekozen voor lichtbruine houten gevelbekleding en witgrijze bakstenen. De woonwijk Ter Borch ligt op
fietsafstand van de stad Groningen en op loopafstand van het natuurgebied De Onlanden, recreatiegebied de Hoornse Plas en het prachtige Paterswoldsemeer. Je woont landelijk, maar zit binnen de kortste keren op de snelwegen A7 en A28. Een prima wijk voor forenzen.
Woonwensen
Het project Beekjuffer is een initiatief van WVG Ontwikkeling uit Meppel. De ontwikkelaar kocht de grond van de gemeente Tynaarlo. Volgens projectleider Henk-Jan Overmars is er gebouwd op het mooiste plekje van de woonwijk en is extra aandacht besteed aan architectuur en kwaliteit. De bewoners kregen
alle gelegenheid om mee te praten over de inrichting. Extra bergruimte in de bijkeuken of liever een grotere keuken? Een tuinkamer of grote badkamer? Het was allemaal mogelijk. Overmars: ‘Het zijn woningen in het hoge prijssegment, dus kwamen de mensen ookterecht - met een fors wensenpakket. Zowel aannemer, architect als wij als ontwikkelaar hebben die woonwensen zo goed mogelijk verwerkt.’
Eyecatchers
De villa's hebben een modern en strak ontwerp. Dankzij hun stijlvolle houten gevelbekleding en stoere donkergrijze accenten zijn het echte eyecatchers. De woningen hebben
een ruime woonkamer en een royale woonkeuken op de begane grond. Op de bovenverdieping vind je drie slaapkamers, de badkamer en een bergruimte. De hoofdslaapkamer is voorzien van een inloopkast. De zolder biedt voldoende ruimte voor een extra hobby- en/ of werkruimte. Dankzij de grote ramen beneden, aan de achterzijde van de villa’s, is er een prachtig uitzicht over het water.
“Koppie erbij”
De vele regen zorgde volgens projectleider Jan van der Weide van HuneBouw voor een lastige bouwstart. Al dat water maakte het bepaald niet eenvoudig om de funderingen te maken. Desondanks waren bijna alle huizen
‘Gebouwd op
het mooiste plekje van de woonwijk’ - Henk-Jan Overmars
‘Bij elke woning veel aandacht voor details’
- Jan van der Weide
voor de bouwvak vorig jaar wind- en waterdicht. Van der Weide: ‘Bij elke woning was er veel aandacht voor details. Bijvoorbeeld het metselwerk, het vele hout en de mooie erkers aan de voorkant. Bovendien zijn ze allemaal standaard voorzien van een aangebouwde pergola. Al met al heel divers. Dit was dus echt “koppie erbij” voor de jongens op de bouwplaats, maar die hebben er wel van genoten. Het eindresultaat mag er beslist zijn en ik weet zeker dat het project zich rondspreekt. Bij HuneBouw zijn we heel trots op de bijzondere villa’s. Ze zijn absoluut visitekaartjes voor onze onderneming.’
Comfortabel
Dit voorjaar en komende zomer kunnen de nieuwste bewoners van Ter Borch bij goed weer genieten op hun mooie terrassen. Als de temperaturen weer gaan dalen is het binnen comfortabel warm. De warmtepomp, die werkt met bodemwarmte, zorgt ervoor dat de vloerverwarming op de juiste temperatuur wordt gebracht. Die temperatuur kan per vertrek geregeld worden. Het klimaatsysteem past de temperatuur van het water in de vloerverwarming trouwens automatisch aan de buitentemperatuur aan. Het systeem kan dus ook gebruikt worden voor koeling via de vloer.
Het koele water dat door de vloer stroomt, neemt de warmte uit de woning op. Zo blijven de ruimtes waar vloerverwarming is aangebracht ook tijdens warme zomerdagen op een aangename temperatuur. De pomp levert daarnaast ook warm tapwater voor keuken en badkamer.
Overmars besluit: ‘Dit is duidelijk een project om met recht trots op te zijn. Gezien de ruime belangstelling dachten de kopers er gelukkig net zo over. Als het aan ons ligt, ontwikkelen we daarom veel vaker dit soort luxewoningen voor de bovenkant van de markt.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever/ontwikkelaar : WVG Ontwikkeling B.V.
Aannemer : HuneBouw B.V.
Installaties E+W : Tabak installaties BV
Onderaannemers & leveranciers
Trappen : De Vries Trappen
Stukadoorswerken : Heigro Compleet in afbouw
Doorstrijkmortel : MegaMix
Terwijl de laatste verhuisbewegingen worden gemaakt door de nieuwe bewoners van het Boegkwartier in Delfzijl, blikken de partijen die betrokken waren bij de ontwikkeling en realisatie terug op deze transformatie in het hart van de havenstad. In opdracht van gemeente Eemsdelta, Acantus en Lidl Nederland ontwikkelde en realiseerde Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf uit Groningen dit binnenstedelijke “pronkjewail”.
Het Boegkwartier is onderdeel van de herontwikkeling van Plein de Vennen, waarmee gemeente Eemsdelta het centrum een impuls geeft. Het Boegkwartier is bovendien aangewezen als perspectieflocatie en is met steun van NCG en Provincie Groningen gerealiseerd. ‘Dat betekent dat mensen die met de versterkingsopgave te maken hebben, voorrang kregen om een appartement te huren. Net als de mensen uit het Waterpoortje, een appartementengebouw dat moest wijken voor nieuwbouw’, legt projectleider Doron Ros van Acantus
uit. Met de gemeente werd naar de invulling van de locatie gekeken, om mensen dat perspectief ook echt te kunnen bieden. Ros: ‘De realisatie van het Boegkwartier ging gepaard met veel emoties rond de aardbevingsproblematiek, maar tegelijk is het dé kans geweest om de woningportefeuille te verduurzamen en huurders een woning te bieden die aan de eisen van deze tijd en de toekomst voldoen.’
‘Bewoners kregen de vrijheid om een eigen smaak aan hun huis te geven’
- Doron Ros
Van Excel naar keuzes
Het appartementencomplex met in totaal 78 appartementen verdeeld over twee gebouwdelen is gerealiseerd met een plus voor de zowel de bewoners als de omgeving. De huurders kregen de keuze uit vijf verschillende types appartementen, waarbij is nagedacht over levensloopbestendigheid en de mogelijkheid om begeleid te wonen. Ook zijn er acht koopappartementen gerealiseerd. Op de begane grond zijn commerciële ruimtes gemaakt, onder meer voor Lidl. Ros: ‘Het PVE was niet een statisch document, maar heeft zich in de loop van de tijd ontwikkeld. De uitdaging daarin was om binnen de gestelde budgetten aan zoveel mogelijk wensen en eisen te voldoen en de woning voor zoveel mogelijk mensen
naar de zin te maken. De lange Excellijst van waar een woning aan moet voldoen, hebben wij vertaald naar een keuzepakket. Daarmee hebben bewoners de vrijheid gekregen om een eigen smaak aan hun huis te geven. Dat zit hem soms in kleine dingen, zoals de kleur in de badkamer of keuken.’ Als paradepaardje van het hele project noemt Ros het dak van de Lidl met een daktuin van 1.600 vierkante meter, waar bewoners al volop gebruik van beginnen te maken. ‘Wij zijn met elkaar verantwoordelijk voor het beheer ervan, maar dat zie ik helemaal goedkomen.’
‘Een gebouw dat de stad versterkt’
- Jeroen Schrage
Opvallende kwaliteit
De architectuur van het Boegkwartier - De Zwarte Hond architecten - is van een opvallende kwaliteit. ‘Je leest aan de gevel niet af dat het hier hoofdzakelijk om sociale huurwoningen gaat,’ vertelt Jeroen Schrage, projectleider bij Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf. ‘Het bijzondere gevelmetselwerk, de kozijnen met de Franse balkons... het is bijna chique. De zinken daken maken het echt af.’
Naast de uitdaging om de ontwikkeling (zo’n 9.000 m2) proportioneel in te passen in de bestaande binnenstad, was het ook een uitdaging om de omgeving betrokken te houden. ‘Daar hebben we gezamenlijk met de op -
drachtgevers de schouders onder gezet,’ aldus Schrage. ‘Vanaf het moment dat het sein op groen ging voor de nieuwbouw, hebben we de omringende ondernemers en bewoners actief op de hoogte gehouden over de werkzaamheden. Dat moet ook wel, want je bent twee jaar aan het slopen, graven en bouwen en wilt als aannemer geen issues over bereikbaarheid, veiligheid of overlast. Daarom hebben we goed gekeken naar onze eigen bouwlogistiek. In overleg met de gemeente zijn veilige routes naar de bouw aangelegd, waardoor bijvoorbeeld de Havenstraat tijdens de bouw een éénrichtingsweg was. Het was passen en meten, maar het is uiteindelijk goed verlopen.’
‘Een
vaste contactpersoon voor de bewoners is belangrijk’
-
Patrick van der Meer
100 jaar extra glans
‘We zijn als bedrijf heel trots op de ontwikkeling van dit prachtige project. Want het gebouw versterkt de stad op zoveel manieren: architectonisch, sociaal en economisch’, aldus Schrage. ‘Bouwen in Delfzijl is voor ons extra speciaal; hier begon onze oprichter Harmannus Rottinghuis zo’n honderd jaar geleden ons bedrijf. Dat geeft dit project voor ons extra glans.’
Volop actie
De aanloop naar de werkzaamheden in Delfzijl kennen een langs geschiedenis van aardbevingsproblematiek en plannen voor toekomstbestendigheid. In 2017 kwam er volop actie. Wijkconsulent Patrick van der Meer van Acantus zag het als zijn opdracht om bewoners van de bestaande bouw persoonlijk op de hoogte te brengen van de werkzaamheden die plaats zouden gaan vinden. Van der Meer: ‘De bouw van het Boegkwartier had direct consequenties voor een van onze gebouwen en daarmee de bewoners van het Waterpoortje. Toen dat duidelijk werd, is de brief naar de bewoners zo snel mogelijk de deur uitgegaan.’
Balkons ingetekend
Bewoners werden intensief betrokken bij de plannen voor het Boegkwartier. ‘We hebben ze veel bijgepraat, maar ook veel wensen bij hen opgehaald’, legt Van der Meer uit. ‘Zo zijn er naar hun wens balkons gerealiseerd, die in eerste instantie niet stonden ingetekend. De daktuin die mijn collega noemde, is ook een mooi voorbeeld, dat is echt een participatietraject geworden. Dat soort processen kosten veel tijd en energie, maar zijn leuk om te doen.’
Goede buur
Acantus steekt die tijd en energie graag in persoonlijke aandacht voor de huurders. Van der Meer: ‘Het is voor hen fijn dat ze een vaste contactpersoon hebben en dezelfde gezichten zien gedurende het proces. Zeker als dat in combinatie is met de sloop van een vorige woning, wat een extra lading geeft aan de verhuizing. Je merkt dat daar veel emotie bij komt kijken, zowel positief als negatief.’ Dat persoonlijke contact werkte goed. ‘We hebben zelfs een tijdje kantoor gehouden in een van de appartementen, het werd erg gewaardeerd dat men zo “bij de buren” binnen kon lopen met vragen.’
Bouwteamleden
Opdrachtgever : Acantus
Opdrachtgever : Gemeente Eemsdelta
Opdrachtgever : Lidl Nederland GmbH
Bouwkundige uitwerking Lidl : bN+JD architecten
Architect : De Zwarte Hond Architecten BV
Adviseur bouwfysia, brand, akoestiek : Aveco De Bondt
Ecologie / Wijziging bestemmingsplan : Bugel Hajema Adviseurs
Asbestinventarisatie : Buist asbestinventarisatie en adviesbureau
Kostendeskundige i.o.v. Acantus : Smeets bouwmanagement en advies
Hoofdaannemer : Rottinghuis' Aannemingsbedrijf B.V.
Uitwerking installaties
Lidl : BIMforBuildings Nederland
Installaties : Koninklijke Damstra Installatietechniek
Onderaannemers & leveranciers
Afbouwer dakvloeren, stucwerk : Heigro Compleet in afbouw
Uitbloeiingsarme
Doorstrijkmortel : Remix Droge Mortel
Zinken felsdaken : Hospes Zinkwerk
Montage bedrijf HSB en equitone beplating : Noltenbouw B.V.
Leverancier PU vloer scootmobielruimte : Verbion Vloeren
Houtbouw : De Groot Vroomshoop
Afval, transport en recycling : NNRD
Korte lijntjes, ze zijn tekenend voor de bouw van de vier royale woningen van de Windroos, die zijn gerealiseerd aan de Berend Wapstrastrjitte in Gorredijk. De toekomstige bewoners werden van meet af aan bij het project betrokken. Het resultaat mag er zijn.
Aan de zuidoostzijde van Gorredijk zijn vier royale vrijstaande woningen gerealiseerd in opdracht van Toeck Ontwikkelaars. Midden in het groene hart van de nieuwe woonwijk kregen deze vier woningen de maximale aandacht. ‘De kwaliteit staat natuurlijk voorop’, aldus Cornelis Wartena, projectleider bij B.V. Bouw- en Aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn. uit Garijp. ‘Het werken met onder meer Bouwma Installatiebedrijf en Projectengi-
neering Castelein in een bouwteam en de terugkoppeling naar de kopers heeft veel voordeel opgeleverd.’
Unieke uitstraling
Het overleg met de kopers zorgde ervoor dat elk van de woningen een unieke uitstraling heeft gekregen: er is een variatie aan zijbeuken, entrees en dakkappellen gerealiseerd. Zelfs in de kleur van de bakstenen is al in de basis een
verschil gemaakt. Dat ze wel een connectie hebben, is te zien in de erker aan de voorkant, een kenmerkend beeldelement. ‘De traditionele betonvloer met prefab houten kap is vrij standaard’, legt Wartena uit. ‘Maar in het kopersoverleg was er nog een breed scala aan extra opties mogelijk.’
De woning kon bijvoorbeeld worden verlengd, er konden extra kozijnen toegevoegd worden en zelfs het levensloopbestendig maken van de woning behoorde tot de mogelijkheden.
‘De kwaliteit staat natuurlijk voorop’
- Cornelis Wartena
Onderhoudsarm en comfort
Het duurzaamheidsaspect van de woningen heeft de nodige aandacht gekregen. Zo zijn de woningen gasloos en is de verwarming geregeld door middel van een lucht-warmtepomp en een daarop afgestemd aantal zonnepanelen. De aluminium dakgoten en hemelwaterafvoer zorgen samen met de kunststofkozijnen en EPDM-dakbedekking voor een onderhoudsarme woning waar niets aan comfort is ingeleverd.
Rust en overzicht
Na de bijeenkomst die bij de start van de bouw, werd georganiseerd op de bouwlocatie, kwamen de kopers ook tijdens het verdere bouwtraject geregeld even kijken. Wartena: ‘Vanaf het begin tot het einde is het proces vooraf uitgediept en vastgelegd. De grootste uitdaging waren de weersomstandigheden. Doordat het een langere periode regenachtig was, raakten we iets achter op het tijdsschema, waardoor de planning uitliep.’ Door steeds goed contact te houden met de kopers en opdrachtgever, en deze zaken helder en duidelijk te communiceren, zijn hierdoor geen problemen ontstaan.
‘In het kopersoverleg was nog een breed scala aan extra opties mogelijk’
- Cornelis Wartena
Die korte lijnen tijdens het bouwproces, helemaal vanaf het begin, gaven rust en overzicht in het uitvoerende proces. Alles was al tot in de puntjes voorbereid voordat de bouw gestart werd. Voeg daar de prettige samenwerking in het bouwteam aan toe, en het is een project geworden waar alle partijen met een goed gevoel op terugkijken.
De vier woningen zijn inmiddels opgeleverd en op feestelijke wijze overgedragen aan de kopers. De Windroos is een mooi voorbeeld geworden van eenheid in verscheidenheid. Zowel in de ontwikkelingsfase en de uitvoering, als in het eindresultaat van elke woning. ‘Wij hebben dit project uitgevoerd met veel enthousiasme, vakmanschap en borging van kwaliteit. Het resultaat mag er zeker zijn’, besluit Wartena.
Opdrachtgever : Toeck B.V.
Constructeur : Projectengineering Castelein
Aannemer : Bouw- en Aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn. BV
Installateur : Bouma Technisch Installatiebedrijf
Onderaannemers & leveranciers
Leveren stalen kozijnen + opdekdeuren incl. hang- en sluitwerk : Monta plus
Divers Hang- en sluitwerk : Raadsma
Doorstrijkmortel : MegaMix
Afval,transport en recycling : NNRD
‘Stoere woningen op ruime kavels, passend bij Sexbierum’
Waar voorheen de gezichtsbepalende pyramide van themapark Aeolus in Sexbierum stond, verrijst nu een ruime en groene woonwijk. Bouwbedrijf Jelle Bruinsma uit Harlingen heeft dit woningbouwproject met het eigen ontwikkelingsbedrijf geïnitieerd, aangekocht en ontwikkeld. Er is ruimte voor 22 woningen: twaalf daarvan zijn door Bouwbedrijf Jelle Bruinsma zelf gebouwd, de overige tien kavels zijn voor de vrije sector.
Rintje Miedema, mede-eigenaar van Bouwbedrijf Jelle Bruinsma: ‘De eigenaar van Aeolus was al bezig met ontwikkelingsmogelijkheden. Wij hebben in 2018 het stokje overgenomen en samen met Rho Adviseurs het traject voor de bestemmingswijziging opgepakt. De gemeente Waadhoeke was positief over woningbouw op het terrein. Met de verkaveling zijn we uitgekomen op 22 woningen. We hebben zelf zes twee-onder-een-kapwoningen gebouwd: in totaal twaalf woningen.’
Penta Architecten ontwierp de woningen. Samen maakten Penta Architecten en Bouwbedrijf Jelle Bruinsma het beeldkwaliteitsplan. Miedema: ‘Daar-
in hebben we voorbeeldwoningen gevisualiseerd. Het beeldkwaliteitsplan hebben we meegenomen naar de gemeente, die was enthousiast over het type woning. De woningen moesten wel passen bij de bestaande bebouwing van Sexbierum. Aan deze eis heeft de welstandscommissie de woningen getoetst.’
Twee types
Hylke Zijlstra, projectarchitect bij Penta Architecten: ‘Bouwbedrijf Jelle Bruinsma vroeg ons mee te denken over het ontwerp. We hebben zes lage woningen ontworpen voor bijvoorbeeld starters en zes wat grotere woningen.
‘Dampopen houtvezelplaat als tussenstap naar biobased bouwen’
- Rintje Miedema
Dampopen houtvezelplaat
Op hsb-prefab onderdelen wordt aan de buitenkant vaak folie aangebracht, maar Bynt past in plaats daarvan dampopen houtvezelplaat toe. Miedema: ‘Deze opbouw hebben we samen met leverancier Oldenboom Meinesz uit Harlingen ontwikkeld. Deze plaat levert een hogere isolatiewaarde op, een betere buitenconstructie en is waterdicht en ongedierte werend. Bovendien kun je slanker bouwen, omdat je al een deel van de isolatiewaarde uit de platen haalt. Voor ons is deze ontwikkeling een tussenstap op weg naar biobased bouwen.’
‘Architectuur en kleuren in de directe omgeving als inspiratiebron’
- Hylke Zijlstra
Voor de vrij indeelbare kavels hebben we een aantal principes aangegeven. Deze kunnen door de kopers zelf verder worden ingevuld.’ De lage starterswoningen hebben drie slaapkamers boven, de andere woningen hebben twee lagen én een kap. Zijlstra: ‘Deze laatste zijn zo ontwikkeld dat je er een levensloopbestendige woning van kunt maken, met badkamer en slaapkamer beneden. Die opties hebben wij ook uitgetekend.’ Miedema licht toe: ‘We
wilden woningen neerzetten met uitbreidingsmogelijkheden, waardoor ze levensloopbestendig zijn. Dit maakt de woningen geschikt voor een bredere doelgroep.’
Uitbreiding
Martin Mol, constructeur bij W2N Engineers: ‘We werken veel samen met Bouwbedrijf Jelle Bruinsma en Penta Architecten en zijn ook bij dit project betrokken. Wij hebben onder andere een berekening gemaakt voor een staalconstructie in de achtergevel. Door deze nu al aan te brengen, kunnen de bewoners later redelijk eenvoudig een uitbouw realiseren, als ze daarvoor kiezen. Zo’n uitbreiding aan de achterkant kun je bijvoorbeeld benutten voor een grote woonkeuken.’
Stoer, speels en natuurlijk
Penta Architecten liet zich inspireren door de architectuur en kleuren in de directe omgeving. Zijlstra: ‘In de directe omgeving staan onder andere woningen van rode baksteen, met dakoverstekken en schoorstenen op beide zijden. Dat hebben we meegenomen in de architectuur van deze woningen. Je kunt goed
zien dat de bestaande en nieuwe woningen “familie” van elkaar zijn. Er is een stoere rode steen gebruikt, betonbanden die de gevel wat breken en een betonplint. Bij de tweelaagse woningen is een flink dakoverstek gecreëerd met zinken goten. Dit geeft een stoere en natuurlijke uitstraling. Ook het verspringende metselwerk draagt daaraan bij.’
HSB prefab
Tijdens de ontwikkeling werd bovendien rekening gehouden met het bouwsysteem van de aannemer. Miedema: ‘We hebben een eigen houtskeletfabriek voor prefab onderdelen, Bynt. Doordat wij zelf leveren, hebben we ook de planning zelf in de hand.’ Mol: ‘De woningen zijn helemaal opgetrokken uit houtskeletbouw: alle onderdelen zijn prefab op de bouw geleverd. Onderdelen zoals wanden, vloerdelen en daken in het werk zelf maken of prefab aanleveren, is wel een verschil. Daarom hebben we tijdens de uitwerking van de houtskeletbouw veel contact met elkaar gehad. En kregen we vaak de vraag: “Kun je hierover meedenken?” Dat doen we natuurlijk. Omdat we vaker samenwerken, hebben de werkvoorbereiders en constructeurs korte lijnen met elkaar.’
Twee overspanningsdelen
Constructief gaf met name de betonnen beganegrondvloer van de woningen enig denk- en rekenwerk. Mol: ‘De vloer was in een vroeg stadium besteld vanwege de zéér veranderende markt en de snel stijgende prijzen. Tijdens de uitvoering kwam de vraag of de vloer in één keer overspannen kon worden, of beter in twee keer. In overleg met de leverancier en de aannemer hebben we besloten de vloer op te knippen in twee overspanningsdelen. We zijn hierin tot een goede, uitvoerbare oplossing gekomen. Ook tijdens de uitvoering hebben we hier nog meegekeken.’
‘We zetten graag iets moois neer’
De inspanningen van de samenwerkende bedrijven heeft geleid tot een mooi resultaat voor het dorp. Miedema: ‘Ook dankzij ons overleg met Dorpsbelang Sexbierum en het inspelen op hun behoeften, was er draagvlak voor de ontwikkeling.’ Het terrein is groot: er passen wel vijftig woningen op. Miedema: ‘We hebben, ook in overleg met de gemeente, gekozen voor ruime kavels en kwalitatief goede woningen. We zetten graag iets moois neer. Als ik er nu langsrijd, denk ik: dit is waar wij voor staan, het is een fijne woonwijk geworden.’
‘Samen tot een goede oplossing gekomen voor de beganegrondvloer’
- Martin Mol
Zijlstra bevestigt dat: ‘Als je de wijk inrijdt, heb je al het gevoel dat het echt een buurtje is. De ontsluiting van de wijk en de connectie met het dorp zijn bovendien erg goed. Het geeft echt een impuls aan het dorp.’ Mol: ‘Vroeger stapte ik als kind rond op dit terrein, in het themapark. Qua constructie was dit project niet heel complex, dat het om het Aeolus-terrein ging maakte het voor mij bijzonder.’ Inmiddels zijn de twaalf woningen allemaal verkocht en is de verkoop van de tien vrije kavels gaande.
Bouwteamleden
Opdrachtgever/aannemer : Bouwbedrijf Jelle Bruinsma
Architect : Penta architecten
Adviserende partij : W2N Engineers
Onderaannemers & leveranciers
Uitbloeiingsarme
Doorstrijkmortel : Remix Droge Mortel
Koperskeuze project met 60 stalen kozijnen, luxe woningbouw deuren incl. beslag : BPZ
