Heimilispósturinn - desember 2021

HEIMILISPÓSTUR

Grundarheimilanna

Gleðileg jól

Ritstjóri: Guðbjörg R. Guðmundsdóttir

Prentun: Litróf

Upplag: 1600

Fögnum fæðingu frelsarans

Jólin, jólin alls staðar með jólagleði og gjafirnar. Svo kveður í yndislegu ramm íslensku lagi eftir Jóhönnu G. Erlingsson. Lengi vel hélt ég þetta vera erlent jólalag en eitt er víst að það hefur verið afar vinsælt meðal íslensku þjóðarinnar. Í hörðu ári þráum við öll einhverja birtu og yl inn í hjörtu okkar og fátt gleður eins mikið og blessuð jólin með allri þeirri birtu sem þeim fylgja. Þegar við eldumst eru það ekki gjafirnar sem gleðja heldur miklu fremur stemningin sem hátíðinni fylgir. Hér á árum áður var ekki farið að skreyta utan húss eða innan fyrr en fór að líða á aðventuna en nú sjáum við ástæðu til þess að lýsa upp skammdegið um leið og það skellur á. Á tímum covid veitir ekki af að koma með birtu og yl inn í myrkvaðan heim.

Vart er hægt að hugsa sér betra en að fagna fæðingu frelsarans og koma saman þar sem því verður við komið, en á tímum heimsfaraldurs eru eflaust hömlur á því. Ekkert fær rofið þann fögnuð að fagna fæðingu hans sem kom í heiminn, ekki einu sinni heimsfaraldur. Frelsarinn Jesús Kristur er sá sem þjóðin hefur í aldaraðir leitað til og sótt styrk í, í þrengingum sínum. Við höfum sem þjóð yfirstigið erfiðara mótlæti en við erum að ganga í gegnum núna og með sameiginlegu átaki tekst okkur það.

Ljómi jólanna

Þegar við erum yngri eru það pakkarnir sem eru aðal tilhlökkunarefnið en eftir því sem við eldumst er það ljómi jólanna, tónlistin, maturinn og fólkið okkar sem er tilhlökkunarefnið. Í upphafi

Sr. Auður Inga Einarsdóttir.

aðventunnar eru það jólalögin sem koma okkur í jólastemningu en þegar klukkan slær sex á aðfangadag og jólaklukkurnar hringja inn jólin og jólasálmarnir óma í útvarpinu leggst hátíðleiki jólanna yfir allt, byggð og ból. ,,Heims um ból, helg eru jól.“ Og allt verður heilagt.

Allt tengist þetta fæðingu frelsarans og án hans myndum við ekki halda jól í þeirri mynd sem við gerum í dag. Jólin og fæðing frelsarans Jesú Krists er ekki liðinn atburður og ekkert ævintýri þó svo að yfir fæðingarfrásögninni ríki ákveðinn ævintýraljómi.

Við vitum ekki nákvæmlega hvað gerðist nóttina helgu, en eitt er víst að heimurinn varð ekki samur eftir fæðingu hans sem steig inn í líf okkar, líf allra kynslóða fyrir og nú. Hinn einstaki atburður markar ekki bara tilveru okkar á jólum, heldur stígur hann með okkur í lífsins göngu allt til enda veraldar.

jólanótt.

Guð gefi þér og ástvinum þínum gleðiríka jólahátíð.

Auður Inga Einarsdóttir

Við fögnum komu frelsarans.

Kæri lesandi

Jólin eru tími ljóss og friðar, segja sumir í það minnsta. Fæðingu Jesú er fagnað, a.m.k. hjá þeim sem eru kristinnar trúar. Sumir segja að dagsetning hátíðarinnar sé engin tilviljun og ef til vill ekki alveg öruggt að Jesú frá Nasaret hafi í raun fæðst þann 24. desember árið núll. Í það minnsta telja margir að dagsetning jólanna sé frekar til komin vegna þess að um það leyti fer daginn aftur að lengja, sól, ylur og birta eykst með hverjum degi, þó hægt sé í byrjun.

Utan ofangreinds finnst mér jólin vera hátíð samveru og hefða. Jólagjafa, myndu einhverjir bæta við en eftir því sem árin færast yfir minnkar sá áhersluþáttur, hjá mér í það minnsta. Það eina sem við Alda óskum okkur í jólagjöf er dagatal frá börnunum okkar, skreytt myndum af barnabörnunum átta. Sem við erum alveg ferlega montin af. Átta mismunandi lítil falleg börn, sem ég kalla stundum litlu dýrin, og þá með mjög jákvæðu hugarfari. Frá tæplega hálfs árs til rúmlega sex ára. Sú elsta stýrir þeim yngri og sýnist mér þær frænkurnar, sú sex ára og þrjár rúmlega þriggja, verða sífellt meiri „glæponar“ í því að gera ýmislegt heima hjá ömmu og afa sem þær kæmust ekki upp með heima hjá sér. Ná sér í varalit og plástra inni á baði hjá ömmu og afa og nota óspart. Og ekki alltaf alveg á rétta staði, eins og á varir eða sár. En upplifunin í þessu öllu saman er dásamleg í alla staði.

Snýst um samveru

Eins og áður sagði finnst mér jólin snúast í fyrsta lagi um samveru. Eftir því sem við er komið, er fallegast og best að fjölskyldur nái að vera sem mest saman um jólahátíðina. Í það minnsta að hittast einu sinni. Í svo stórum og samsettum fjölskyldum sem við Alda

Gísli Páll Pálsson forstjóri Grundarheimilanna.

eigum getur það verið pínu snúið. Aðfangadagur hjá mömmu og pabba, eða tengdaforeldrum? Og svo þegar skilnaður hefur orðið eins og hjá okkur Öldu, þá fjölgar möguleikum á „áfangastöðum“ á aðfangadag. Og svo eru auðvitað misjafnar hefðir innan fjölskyldna með matseðil og hverjir hitta hverja á hvaða degi fyrir sig, aðfangadegi, jóladegi og svo framvegis. Þannig að við Alda leysum þetta með sameiginlegu jólaboði fyrir börnin okkar sjö, tengdabörnin sjö og barnabörnin átta, síðasta laugardag fyrir aðfangadag. Með okkur Öldu telur fjölskyldan 24 manns. Það er mikið fjör í þessum boðum, vægt til orða tekið. Aðfangadagur er talsvert rólegri þar sem flest börnin okkar eru ýmist heima hjá sér eða hjá tengdaforeldrum. Síðan eru þau öll velkomin í hefðbundið hangikjöt á jóladag, það albesta sem ég hef smakkað frá vinum mínum á Borgarfelli, Sigfúsi og Lilju.

Rjúpur og hangikjöt

Hefðir á jólum eru eflaust mismunandi. Flestir tengja líklega við hvað er í matinn og þá sérstaklega á aðfangadagskvöld og jóladag. Ég er alinn upp við rjúpur frá því ég man eftir mér. Og hef haft þær

Alda og Gísli Páll með barnabörnin átta.

í matinn á aðfangadagskvöld nær alla mína ævi. Eitthvað sem ég tengi mjög sterkt við jólin og gæti illa hugsað mér það fallega kvöld án rjúkandi rjúpna með viðeigandi meðlæti, brúnuðum kartöflum, eplasalati, laufabrauði og brúnni villisósu. Fæ vatn í munninn við þessi skrif. Passa að elda alltaf aðeins umfram það sem við borðum þannig að hægt sé að hita upp afganga milli jóla og nýárs. Þá höfum við hangikjötið góða frá Borgarfelli á jóladag eins og áður sagði. Líklega er hangikjötshefðin á jóladag það sem flestir Íslendingar tengja við. Hvað er í matinn á aðfangadag er eflaust meiri breytingum háð. Og við á Grundarheimilunum bjóðum alltaf upp á hangikjöt á jóladag. Heitt súkkulaði og smákökur er líka eitthvað sem við flest erum vön. Eflaust mismunandi með tegundafjölda og smekk en hefur heyrst að mörgum líki við sörur. Eitthvað sem ég skil ekki, finnst þær bara alls ekki góðar. En sem betur fer erum við misjöfn eins og við erum mörg.

Við sköpum okkar hefðir og venjur allt okkar líf. Með heimilishaldi tæplega 400 manna getur verið erfitt að halda í það sem allir eru vanir að upplifa á jólum. Á hinn bóginn fara margir heimilismenn kvöldstund til aðstandenda og upplifa með þeim hefðir og venjur sem þeim eru kærar. Enn aðrir fá í heimsókn ættingja sem færa heimilismönnum eitthvað sem þeir tengja jólahaldi og skiptir þá máli.

Ég óska ykkur öllum notalegra samverustunda á aðventunni með ættingjum ykkar og vinum og njótið lífsins.

Gleðileg jól, Gísli Páll Pálsson

Jólasveinaland úr korktöppum

Það leikur allt í höndunum á henni Unu Stefaníu Sigurðardóttur sem býr í Íbúðum60+ í Mörkinni. Guðbjörg R. Guðmundsdóttir kíkti á nýjasta jólaskrautið hennar sem búið er til úr töppum kampavínsflaskna.

„Uppástungan kom eiginlega frá iðjuþjálfun í Mörk, þar sá ég hvernig þær höfðu gert jólasvein úr korktappa. Það vill þannig til að tendasonur dóttur okkar flytur inn kampavín og hann er oft með kynningar á þessum guðaveigum og því til mikið af töppum. Mig langaði að prófa og sjá hvort ég gæti ekki nýtt tappana í jólaskraut og úr því varð þetta ævintýraland mitt“, segir Una Stefanía og sýnir mér forláta jólasveinaland sem hún hefur verið að dunda sér við að búa til. „Þetta vatt upp á sig hjá mér. Upphaflega átti jólasveinninn bara að vera einn en þegar einn jólasveinn var kominn sá ég fyrir mér fleiri og svo sá ég flöt á að nota tappana sem klyfjar fyrir hestana og fyrr en varði var ég komin með heila hersingu af jólasveinum og allskonar í kringum þá. Fyrst ætlaði ég að hafa jólaskreytinguna á stórum spegli en sá svo í anda að það væri bara fallegt að láta hana standa á viðarplatta. Til stendur svo að gefa innflytjanda kampavínsins ævintýralandið í jólagjöf.“

Una Stefanía við ævintýralandið.

Korktapparnir koma vel út í jólaskreytingunni.

Jólaljósin á svölunum

Una Stefanía hefur alltaf verið jólabarn og haft gaman af því að skreyta og hafa fallegt í kringum sig. Þegar börnin voru lítil útbjó maðurinn hennar, Þór Magnússon, kirkju sem þau skreyttu á ári hverju og börnin biðu spennt eftir að hún væri sett upp og skreytt. „Þór er svo handlaginn, hann gat gert hvað sem er og búið til allt sem okkur datt í hug hverju sinni“, segir Una Stefanía, stolt af sínum manni „Við vorum samhent í að gera fallegt í kringum okkur fyrir jólin. Það er svo gaman að skapa og búa sjálfur til jólaskraut en svo er líka dásamlegt að lýsa upp skammdegið með fallegum ljósum“ segir hún og sýnir mér dásamlega ljósakransa sem hún hefur útbúið og hengt á marga staði á yfirbyggðum svölunum þar sem þau búa. „Á kvöldin er ekki amalegt að sitja á svölunum og horfa á öll þessi fallegu ljós í skammdeginu.“

Jólakonan Una Stefanía

Jólakarlar á pakka langömmubarnanna

Nýlega fann Una Stefanía kassa með litlum jólakörlum sem hún dundaði sér við að gera fyrir mörgum árum. Þeir fá spennandi hlutverk fyrir þessi jól. „Mig langar að skreyta jólapakkana sem ég gef barnabarnabörnunum mínum með þessum jólakörlum mínum svo þau eigi öll handunnið jólaskraut frá mér.“

Lítill jólakarl sem langömmubarn fær þessi jólin.

Glúmur gleður með mali og nærveru sinni

Hann Glúmur er heimilisköttur sem býr einhversstaðar í nágrenni

Grundar. Við köllum hann eiginlega Glúm Grundarkisu því daglega er Glúmur hjá okkur í portinu. Hann gleður heimilisfólkið með nærveru sinni, kúri og mali og hrifningin er gagnkvæm því margir heimilismenn eru alltaf til í að klappa honum, veita óskoraða athygli og lauma til hans góðgæti. Myndirnar tók starfsmaður hér á Grund, Ásgeir Tranberg og svo rakst Elín Björnsdóttir starfsmaður á Glúm

Kisa er í miklu uppáhaldi hjá heimilismönnum á heimilinu.

Bakaði tólf smákökusortir þegar best lét

Arnfríður, eða Sísí eins og hún er alltaf kölluð, minnist æskujólanna með mikilli hlýju. Fanney Björg Karlsdóttir heimsótti Arnfríði og spjallaði við hana um bernskujólin.

Arnfríður Halla Gunnarsdóttir fæddist árið 1937 á Kárastíg 11 í Reykjavík, hún var yngst þriggja systkina eða þar til hún varð 17 ára, þá eignaðist hún litla systur.

Fyrstu jólin sem hún man eftir eru þegar hún er 5 ára og bjó á Bergþórugötu, það er á stríðsárunum og fólk farið að hafa meiri vinnu og þar af leiðandi meiri peninga á milli handana, „Ég held að ég hafi aldrei fengið eins mikið af jólagjöfum og það ár“, segir hún og brosir. Þá voru þau þrjú systkinin.

Kviknaði í jólatrénu

Eins og algengt var í þá daga hafði pabbi þeirra smíðað jólatré og vafði það með kreppappír og á þetta voru sett snúin kerti, svo var kveikt á kertunum og gengið í kringum jólatréð og sungin jólalög. Allt í einu tekur Sísí eftir því að jólatréð er byrjað að loga, hún gargar og pabbi hennar grípur jólatréð og hleypur með það út þannig að allt fór þetta vel. Sísí segist alltaf hafa fengið bækur í

Arnfríður Halla Gunnarsdóttir.

jólagjöf enda hefur hún lesið mikið, er reyndar farin að minnka það núna en bætir við að það hafi verið þannig að hún hafi gengið um með bækur og eldað á sama tíma.

Jólamatur fjölskyldunnar á Bergþórugötunni var oftar en ekki steikt lambakjöt í aðalrétt á aðfangadag, hryggurinn var þá settur í ofnskúffuna og vatni síðan hellt í skúffuna og kjötið þannig matreitt. Í eftirrétt var oftast frómas. Á jóladag og nýársdag var svo ýmist hangikjöt eða svið.

30 ár á Suðureyri

Þegar Sísí er 24 ára trúlofast hún tilvonandi manni sínum Jens Ásmundssyni og þau flytja suður með sjó, í Vogana, ráða sig á Ara frá Vogum, hún sem kokkur og á dekk en hann sem vélstjóri. Þau voru á humarvertíð þetta sumar og svo aftur sumarið 1962 og þá á Barða Ís 550 sem var gerður var út frá Reykjavík. Þar var Sísi kokkur og Jens stýrimaður. Eftir vertíðina flytja þau hjónin til Reykjavíkur þar sem þau eignast dótturina, Lilju sem fæddist árið 1963, fyrir átti Sísi eina dóttur, Elísu sem var fædd árið 1957. Hún var alin upp alin upp hjá ömmu sinni, móður Sísíar. Þegar Lilja litla er 6 mánaða ræður Jens sig sem vélststjóra vestur á Suðureyri við Súgandafjörð. Þar ætla þau að búa í nokkur ár en árin urðu þrjátíu. Á Suðureyri eignast þau soninn Hlyn árið 1964 og eru þar með komin með tvö lítil börn með rúmu árs millibili.

Sísí var heima með börnin fyrstu árin en fór svo að vinna í frystihúsinu. Hún vann þar í 26 ár, bæði í salnum og á skrifstofunni.

Villiendur jólamaturinn

Ég spyr Sísí út í hennar hefðir í kringum jólin, hvort hún hafi tekið hefðir frá æskuheimilinu með sér eða hvort hún hafi skapað sínar eigin hefðir með Jenna og börnunum. Hún segir að í byrjun hafi hún haft lambakjöt í matinn á aðfangadag. Þá eldaði hún hrygg, skar í hann raufir og fyllti með beikoni og raspi og steikti svo í

Jólabarn í Ási

ofni. Svo fór Jenni að skjóta villiendur fyrir jólin og þá varð það nærtækast að elda þær á aðfangadag. Í eftirrétt var venjan að hafa heimagerðan frómas. Eitt sem heimilisfólkinu fannst alveg ómissandi á aðfangadagskvöld var að fá heitt súkkulaði með rjóma og rjómapönnukökur og kleinur með kvöldkaffinu. Sísí hélt alltaf þeim sið að elda hangikjöt á jóladag og nýársdag og var þá ýmist með uppstúf eða kartöflumús, allt eftir óskum heimilisfólksins.

Sólarkaffið sló út allar veislur

Aðspurð um jólabaksturinn segir Sísi að þegar hún hafi flutt vestur hafi ekkert verið til í búðum, þannig að ef maður vildi kökur eða önnur sætindi þá varð maður að gjöra svo vel að baka það sjálfur. Hún segist aldrei hafa smakkað eins góðar kökur eins og konurnar á Suðureyri bökuðu, það var alltaf haldið Sólarkaffi á hverju ári og þá gáfu allar konur kökur með kaffinu og Sísí segist aldei hafa lent í öðrum eins veislum og í Sólarkaffi.

Sendi börnin með smákökurnar í skólann

Svo skiptust konur á uppskriftum og bökuðu þessar kökur heima hjá sér. Sísi hefur alltaf haft gaman af því að baka og bakaði oftast piparkökur, spesíur, hálfmána, gyðingakökur og svo eitt árið kom svo mikið af nýjum uppskriftum í blöðunum og hún bakaði og bakaði og endaði með 12 tegundir af smákökum.

Þegar þarna var komið við sögu voru bæði börnin orðin það stór að þau voru í heimavistarskóla að Núpi í Dýrafirði, smákökurnar nánast ósnertar eftir jólafríið þannig að systkinin voru látin fara með allar smákökurnar í skólann og þar var slegið upp smákökuveislu sem vakti mikla ánægju meðal skólafélaganna.

Sísi segist hafa neyðst til að sauma öll föt bæði á sig og börnin enda mikil hannyrðakona og hönnuður.

Það var mikið skreytt fyrir jólin, alltaf búnir til músastigar og stjörnur. Það var yfirleitt skreytt upp úr miðjum desember og meira að segja var Sísí farin að skreyta jólatréð nokkrum dögum fyrir jól, eitthvað sem hafði verið alveg óhugsandi á hennar æskuheimili. Þar var jólatréð aldrei skreytt fyrr en á þorláksmessu og enginn fékk að sjá það fyrr en á aðfangadagskvöld.

Á Suðureyri var bærinn skreyttur, fólk setti upp seríur á húsin sín, það var alltaf jólaball milli jóla og nýárs og mikil jólastemning í bænum við Súgandafjörð.

Sísí og Jens sem bjuggu í þrjátíu ár á Suðureyri.

Tónlist og spjall

Það er alltaf vel mætt þegar ibúar hjá íbúðum 60+ hittast á Kaffi Mörk til að hlýða á tónlist og spjalla saman í kjölfarið. Sérstök aðventustund var haldin eitt kvöldið í upphafi aðventu þar sem leikin var tónlist sem tengist árstíðinni. Yndisleg stund eins og ávallt.

Íbúar njóta þess að hittast og spjalla.

Það er alltaf kátt á hjalla þegar efnt er til samverustunda.

Það er mjög vel mætt á gleðistundirnar á Kaffi Mörk.

Ekki amalegt að sitja við eldinn og lyfta glasi.

– geometrísk form eru áberandi og gleði og leikur skín gjarnan í gegn. Tímalaus hönnun eins og sannast meðal annars á því að ungt íslenskt hönnunarfyrirtæki, Fólk, er um þessar mundir að hefja endurframleiðslu á völdum verkum hans.“

Gunnar er fæddur á Ólafsfirði árið 1933. Hann lauk sveinsprófi frá trésmiðjunni Víði árið 1956 þar sem hann lærði hjá manni sem gjarnan gekk undir heitinu Guðmundur blindi og þar kynntist hann framleiðslu húsgagna. Samtímis sótti hann tíma í Iðnskólanum í Reykjavík og Myndlista- og handíðaskólanum, þar sem hann naut leiðsagnar Sveins Kjarval í undirstöðu í húsgagnateiknun.

Gunnar vann hjá húsgagnaframleiðandanum Fritz Hansen áður

Gunnar Magnússon.

Ljósmynd: Aldís Pálsdóttir.

en hann hóf nám í húsgagnaog innanhússhönnun við Kunst handværkerskolen árið 1959. Strax á námsárum sínum vann Gunnar til ýmissa verðlauna og hönnun hans fór í framleiðslu hjá fyrirtækjum á borð við Sören Holm og Christensen & Larsen. Að námi loknu starfaði Gunnar um skeið með Börge Mogensen, sem var sá danski meistari sem hann hafði hvað mestar mætur á, áður en hann flutti aftur heim til Íslands árið 1963.

„Fyrsta árið eftir heimkomu

starfaði Gunnar hjá Skarphéðni

Jóhannssyni arkitekt en stofnaði síðan sína eigin stofu sem hann rak til ársins 2002. Gunnar bjó í Danmörku á miklu blómaskeiði danskrar hönnunar og kom til baka með innsýn og reynslu sem hann miðlaði til nemenda sinna í Iðnskólanum í Reykjavík. Þar kenndi hann húsgagna-, innanhúss- og húsateikningu og rúm-, flatar- og fríhendisteikningu í yfir þrjátíu ár, samhliða ferli sínum sem húsgagnahönnuður og innanhússarkitekt.

Apollo húsgagnalínan hans frá 1969. Framleiðandi Kristján Siggeirsson.

Hjónin Gunnar Magnússon og Guðrún Hrönn Hilmarsdóttir.

Tímalaus hönnun Gunnars Magnússonar

Skákborðið fræga

Yfir fjörutíu ára starfsferill Gunnars spannar afar fjölbreytt verk að umfangi og skala. Má þar nefna skákborðið fyrir „einvígi aldarinnar“ þegar Fischer og Spassky mættust árið 1972, hönnun innréttinga í skip og flugvélar, hönnun húsgagna fyrir framleiðslufyrirtækin Skeifuna og Kristján Siggeirsson auk margs konar samstarfs við fjölda húsgagnaverkstæða sem nutu góðs af þekkingu hans í smíði og framleiðslu auk afburða hæfileika sem hönnuðar.

Skákborðið fyrir einvígi Fischers og Spassky 1972.

Inka stóllinn.

Gunnar lagði ávallt áherslu á að skapa hentugt andrúmsloft fyrir hvert rými, hvort sem um var að ræða eldhús, banka eða skólastofnun en hann hannaði húsgögn og innréttingar fyrir fjölda heimila, fyrirtækja og stofnana – til dæmis innréttingar og húsgögn fyrir Hótel Holt, Verslunarbankann og Kennaraskóla Íslands. Með tilkomu nýrra lífs- og viðskiptahátta hafa margar þessara innréttinga orðið frá að hverfa á meðan aðrar lifa enn góðu lífi í höndum aðila sem kunna að meta sígilda og vandaða hönnun.

Í gegnum árin hefur Gunnar tekið þátt í fjölda sýninga og unnið til alþjóðlegra verðlauna. Um leið og verk hans endurspegla tíðarandann í norrænni hönnun á seinni hluta síðustu aldar eru höfundareinkenni Gunnars auðþekkjanleg og skapa verkum hans sérstöðu sem glæsilegir fulltrúar blómlegs tímabils í íslenskri húsgagnahönnun.“

Við á Grund óskum Gunnari hjartanlega til hamingju með verðlaunin sem hann er svo sannarlega vel að kominn.

Allir hjálpast að

Það er ekki hvað síst á dimmasta tíma ársins sem samvera er svo mikils virði. Í Bæjarási hjálpast allir að við að skreyta og setja upp

jólaljósin, starfsfólk og heimilisfólk. Það er nefnilega svo mikils virði að fyrir okkur öll að fá að leggja af mörkum, hafa hlutverk og

Passaðu

Hér hjálpast þau að Fríða og Sigurgeir Snorri.

að detta ekki segir heimiliskonan Fríða líklega við Ólöfu sem er að klifra til að setja upp jólagardínurnar.

Seldi fimm verk á sýningunni

Í október hélt heimilismaðurinn Ólafur Sveinberg Sigurðsson myndlistarsýningu í tengiganginum í Mörk. Hann hefur um hríð unnið að verkum sínum og var mikill áhugi á sýningunni. Ólafur seldi fimm myndir af fjórtán.

Hér er Hafliði Hartarson með listamanninum en hann aðstoðaði Ólaf við að setja upp sýninguna.

Ólafur við eitt verka sinna.

Jólasöngstund í Ásbúð

Ættingjar sáu um fjörið

Fimmtudaginn 2. desember var jólasöngstund í nýja matsalnum í Ási. Þangað mættu heimilismenn frá öllu heimilinu og nutu þess að hlusta á „Jólahúnana“ flytja jólalög sem allir kunnu.

Jólahúnarnir eru allt valinkunnir tónlistarmenn sem eiga aðstandendur á Ási. Þetta eru Jónas Sig en móðir hans er Ragna Erlendsdóttir sem býr á hjúkrunarheimilinu, Heimir Eyvindarson, faðir hans Eyvindur Erlendsson býr á hjúkrunarheimilinu, þriðji í hópnum er Stefán Jónsson en amma hans er Sigrún Helga Þorsteinsdóttir, einnig búsett á hjúkrunarheimilinu. Það er gaman að segja frá því að þær Ragna og Sigrún höfðu veg og vanda að skipulagningu þessa viðburðar.

Það var ekki leiðinlegt á þessari söngstund.

Hófst á Grund fyrir næstum hundrað árum

Í lok október hefur í næstum öld verið haldið foreldrakaffi á Grund.

Hefðin á bakvið það á sér langa sögu. Grund var stofnuð með almennum samskotum sumarið 1922 og í byrjun september það ár var Grund keypt sem var steinhús við Kaplaskjólsveg. Húsið varð fljótt alltof lítið því þörfin á húsnæði fyrir aldraða var brýn. Framtíðarsýn stjórnar Grundar var að ráðast í byggingu stærra heimilis.

Sveinn Jónsson kaupmaður í Reykjavík, oft nefndur Sveinn í Völundi, kom á fund stjórnar Grundar þann 10. desember árið 1924 og tilkynnti að hann og systkini hans vildu gefa þúsund krónur í húsbyggingarsjóð heimilisins til minningar um foreldra þeirra Jón

Helgason og Guðrúnu Sveinsdóttur frá Steinum undir Eyjafjöllum.

Þetta var myndarleg upphæð á þessum tíma og eina skilyrðið

Kvartett sem kom fram í afmælis­ og foreldrakaffinu að þessu sinni.

brúðkaupsdag þeirra hjóna 26. október ár hvert. Þaðan kemur semsagt nafnið foreldrakaffi og þessi skemmtilega hefð sem við enn í dag höldum á lofti.

Systkinin komu þennan dag á hverju ári á heimilið eftir þetta, meðan þeim entist líf og heilsa og gáfu þá um leið heimilinu meira en afmælisveislan kostaði hverju sinni.

Við höfum á seinni árum einnig haldið upp á afmæli Grundar í leiðinni, sameinað í afmælis og foreldrakaffi en Grund fagnaði 99 ára afmæli sínu 29. október síðastliðinn. Ákveðið var að færa þessa hefð yfir á hin Grundarheimilin líka svo í lok október var afmælis- og foreldrakaffi einnig haldið í Mörk og í Ási.

Glæsilegar veitingar eru ávallt í þessu árlega boði.

Jólatónar og jólaboðskapur

Árlega er boðað til hátíðlegrar samveru í upphafi aðventunnar í Mörk. Sr. Auður Inga Einarsdóttir stýrði aðventustundinni og hugvekjuna flutti að þessu sinni aðstandandi heimilismanns, Inger Steinsson. Kristin Waage organisti lék undir þegar jólalögin voru sungin, Lilja Benjamínsdóttir sagði jólasögu og stúlknakór úr kórnum Graduale í Langholtskirkju söng jólalög.

Árleg aðventustund er ávallt hátíðleg og Inger Steinsson flutti hugvekjuna í ár.

Margir komu í aðventustund Markar.

Stúlkur úr Graduale kór Langholtskirkju sungu.

Alnöfnur sem eiga báðar afmæli i nóvember

Tvær heimiliskonur hittust í búðinni í anddyri Grundar sem gengur undir nafninu Hamingjubúðin. Það er svosem daglegt brauð að heimiliskonur hittist þar og taki saman tal nema að þessar tvær komust að því að þær eiga ýmislegt sameiginlegt. Báðar heita þær Erla og báðar eru þær Karlsdætur. Þar að auki eiga báðar afmæli í nóvember og þær eru úr Vesturbænum. Hversu einstakt?

Erla Karlsdóttir og Erla Karlsdóttir.

Eykur liðleika og styrk í höndum

Í Ási er boðið upp á handaþjálfun og dekur. Markmiðið er að draga úr verkjum, auka liðleika og styrk í höndum. Notast er við heitt vax, handanudd, liðleika- og styrkleikaæfingar. Einnig er boðið upp á slökunaræfingar sem eru mjög vinsælar. Um þessar mundir eru tveir slíkir hópar í Ási, annar í Ásbyrgi og hinn á hjúkrunarheimilinu. Konurnar njóta þess að koma saman með þessum hætti og eiga gott spjall yfir kaffibolla eftir æfingarnar.

Hversu notalegt er að taka þátt í svona dekurstund. Á myndinni eru Birna, Guðrún, Sveinbjörg félagsliði, Ragna og Sigrún.

Guðrún Hallgrímsdóttir í Ási

Steikt læri var

framúrstefnulegur jólamatur

Það var engin hefð fyrir því í sveitinni að börnin settu skóinn út í glugga og bara mjög lítið tilstand í kringum jólin segir Guðrún Hallgrímsdóttir sem er fædd árið 1934 á Sauðárkróki og lang yngst sinna systkina. Fanney Björg Karlsdóttir heim sótti hana.

Þegar Guðrún er innt eftir hefðbundnu jólahaldi á Sauðárkróki þegar hún er að alast upp svarar hún því til að hún hafi verið á öðru róli en margir þar sem foreldrar hennar hafi verið svo fullorðnir þegar hún fæddist og sveitafólk. Í matinn var hangikjöt og sætsúpa á jólunum. Þá hefð hefur Guðrún ekki haldið í eftir að hún fór að búa, a.m.k. ekki sætsúpuna. Hún minnist þess ekki að það hafi verið jólatré á heimilinu né jólaskraut fyrir utan eina trjágrein sem var lítillega skreytt til hátíðarbrigða og það var ekkert verið að skiptast á jólapökkum fyrir utan þær gjafir sem gaukað var að barninu á heimilinu.

Guðrún Hallgrímsdóttir.

Hefðbundnara jólahald í Reykjavík

Þegar Guðrún var 17 ára réði hún sig í vist til Reykjavíkur hjá Sigurði Ólafssyni hdl, þar sá hún um heimilisstörf og gætti barna. Í Reykjavík bjó Andrés, eldri bróðir Guðrúnar, með eiginkonu sinni og var Guðrún hjá þeim um jólin fyrst um sinn eftir að kom í bæinn. Eftir því sem hún man best voru það svona hefðbundin jól eins og við þekkjum í dag. Áður en Guðrún flutti til Reykjavíkur hafði hún kynnst ungum manni, Jóni Einarssyni frá Siglufirði og urðu þau ágætis vinir. Þau hittast svo fyrir tilviljun í Reykjavík og fara að draga sig saman.

Húsnæðið kostaði 25.000 krónur

Guðrún og Jón fluttu inn til Andrésar bróður Guðrúnar og bjuggu þar til að byrja með. Fljótlega varð Guðrún ólétt af dóttur sinni Margréti og þá festu þau kaup á sinni fyrstu íbúð, sem var hálfur braggi í

Sauðárkrókur fyrir fjöldamörgum árum.

Guðrún Hallgrímsdóttir í Ási

Kamp Knox sem þá kostaði 25.000 kr. Peningar sem Guðrún átti. Þannig var nefnilega að þegar hún var ung á Sauðárkróki var hún látin vinna ýmis létt störf, eins og afgreiðslustörf, sendlastörf og barnapíustörf en hún sá aldrei launin sín. Þegar þau Jón kaupa braggann sendi pabbi hennar henni 25.000 krónur sem hann sagði að væru hennar peningar, sjóður sem hann hafði haldið utanum síðan hún var að vinna á Sauðárkróki.

Guðrún hefur alltaf skreytt mikið fyrir jólin á sínu heimili. Hún er dreymin á svip þegar hún minnist alls skrautsins sem hún hengdi í loftið, t.d. í bragganum. Þetta loftskraut var mjög vinsælt á þessum tíma enda mjög fallegt segir hún. Hún föndraði einnig jólaskraut enda mikil hannyrðakona. „Við vorum bara með gervijólatré því við vorum alltaf í svo litlum íbúðum og það var ekki fyrr en við fluttum í Garðabæ, mörgum árum seinna, að við gátum keypt okkur grenitré.“

Ný aðferð við að matreiða læri

Eins og gengur og gerist með ung hjón sem eru að hefja hjúskap fara þau Guðrún og Jón að byggja upp sínar jólahefðir. Guðrún minnist þess samt að í fyrstu hafi þau haft hangikjöt á aðfangadag eins og hún var vön úr sveitinni. Jón var alinn upp á Siglufirði og hafði þar kynnst hefðum og siðum frá mörgum löndum. Á síldarárunum var þar fólk sem kom víðs vegar að úr heiminum til að vinna. Mamma Jóns var t.d. snemma komin með læri í ofn. Það var ekki til neins staðar annars staðar, lærin voru jú alltaf skorin í tvennt og steikt á pönnu eða soðin í potti. Það var vinsælt á Siglufirði að húsmæður bæjarins færu með lambasteikina sína í þar til gerðum pottum til bakarans og hann tók að sér að steikja lærin og hryggina í ofninum sínum. Þetta var siður sem Norðmenn komu með til Siglufjarðar. Tengdamamma Guðrúnar hafði verið í vist hjá Tynus fjölskyldunni á Siglufirði og þar lærði hún ýmsar nýjungar í matargerð og varð því mjög framúrstefnuleg í matreiðslu fannst

Guðrún gefur smáfuglunum reglulega afganga.

Guðrúnu og hún segir að Jón hafi oft sagt „tja… svona gerði nú mamma þetta…“ Guðrún fór að æfa þá list að steikja hrygg og læri eftir kúnstarinnar reglum. Á sínum hjúskaparárum höfðu Guðrún og Jón því lambakjöt í matinn á aðfangadagskvöld, heilan hrygg með öllu tilheyrandi og svo helst ananas frómas. „Að sjálfsögðu voru bakaðar smákökur í desember, mismargar sortir eins og gengur og gerist en oft var það þannig að þegar það komu út bæklingar með smákökuuppskriftum þá var prófað að baka, sérstaklega þegar hinar konurnar fóru að telja upp sínar sortir, ég gat nú ekki verið minni.“

Eldhúsið

skúrað rétt fyrir sex

Það var alltaf mikið skreytt á jólunum hjá þeim Guðrúnu og Jóni, allir skápar þrifnir, gardínur þvegnar en svo var ekki skreytt fyrr en á Þorláksmessu. Þá var allt jólaskrautið tekið upp og hengt hér og þar, jólatréð var skreytt síðast og kveikt á því klukkan sex á aðfangadag. Síðasta verkið á aðfangadag var að skúra eldhúsið, já og svo að klæða strolluna, Margréti, Hallgrím, Einar, Dorotheu og Hjört. Guðrún saumaði og prjónaði meira og minna öll föt á börnin, hún man ekki eftir því að hafa keypt jólaföt á þau.

Hjálpartæki og rafkisa

Grundarheimilunum hafa á undanförnum vikum borist góðar gjafir. Lionsklúbbur Seltjarnarness gaf Grund nýlega tvær loftdýnur sem koma sér afskaplega vel fyrir heimilið. Þá gaf Oddfellowstúkan Ari Fróði hálfa milljón upp í kaup á sérstöku þjálfunarhjóli í sjúkraþjálfun Markar hjúkrunarheimilis, hjóls sem beðið er með eftirvæntingu. Oddfellowstúkan Þorkell Máni gaf Grund langþráða göngugrind með rafknúinni hæðarstillingu og handbremsu. Að lokum komu aðstandendur Hrafnkels Kárasonar sem bjó í Mörk færandi hendi og gáfu heimilinu rafkisuna Kela. Öllum er innilega þakkað fyrir þessar höfðinglegu gjafir sem munu nýtast heimilisfólki Grundarheimilanna afskaplega vel.

Kötturinn Keli sem aðstandendur gáfu Mörk.

Fulltrúar Lionsklúbbs Seltjarnarness, Sigurður Hall, Gunnar Hans Pálsson og Bragi Ólafsson að afhenda Guðbjörgu R. Guðmundsdóttur á skrifstofu forstjóra Grundar tvær loftdýnur.

Fulltrúar frá Oddfellowstúkunni Ara Fróða komu færandi hendi í Mörk, Daði Ágústsson, Gunnar Magnússon, Hafliði Hjartarsson, Gísli Páll Pálsson frá Mörk og Sigurður Geirsson.

Fann upp orðið hrekkjavaka

Ragna Ragnars þýðandi og túlkur er heimiliskona í Mörk. Hún var í Frakklandi og lærði ýmsar hliðar á málinu svo sem þýðingar og lauk þar prófi frá Sorbonne háskóla. Það er skemmtilegt að segja frá því að hún er sú sem kom með íslenska nafnið yfir halloween eða hrekkjavöku. „Ég þýddi í fjöldamörg ár bíómyndir fyrir sjónvarpið og þar var þetta orð, halloween, ítrekað að koma fyrir og mér fannst bara að ég þyrfti að finna eitthvað íslenskt orð sem ætti við. Ég hugsaði málið um stund og þegar ég var komin með orðið hrekkjavaka hringdi ég í vin minn sem var prófessor við íslenskudeild háskólans og spurði hvernig honum litist á. Hann sagði að hrekkjavaka væri fínt orð og þá var farið að nota það í kjölfarið.“

Aldrei haldið upp á hrekkjavöku

Þegar Ragna er spurð hvort hún hafi haldið upp á hrekkjavöku segist hún aldrei hafa gert það. „Ég bjó lengi í útlöndum en aldrei vestanhafs. Maðurinn minn Ólafur Egilsson var sendiherra og við vorum búsett bæði í London, París, Brussel, Kaupmannahöfn, Moskvu og Peking. Á þessum stöðum minnist ég þess aldrei að haldið væri upp á hrekkjavöku. Ég hef hinsvegar séð að þessi siður hefur á undanförnum árum blossað upp hérlendis. Ég hélt oft upp á öskudaginn sem er að hluta til sambærilegur og þá með að hengja öskupoka á kennarana og slá köttinn úr sekknum.“

Eftirminnilegast að búa í Moskvu

Áður en við sleppum Rögnu spyrjum við hvar hafi verið eftirminnilegast að búa á ferðum hennar um heiminn með Ólafi. Hún þarf ekki lengi að hugsa sig um. „Það var lang eftirminnilegast að búa í Moskvu.Við fluttum þangað um 1990 og þá var austurblokkin að falla og allt á hausnum. Þrátt fyrir það var menningarlífið öflugt,

konsertar, listsýningar og leikhúslíf blómlegt og fólkið einstaklega gott og skemmtilegt. Heimilið okkar var bæði gamalt og sérlega fallegt en best var samt að flytjast heim með hausinn fullan af minningum.“

Ragna Ragnars þýðandi og túlkur.

Lífið og tilveran

Stundum er bara notalegt að vera inni í hlýjunni og horfa á veðrið úti og velta fyrir sér lífinu og tilverunni. Það var að minnsta kosti það sem heimiliskonan Ingibjörg R. Magnúsdóttir á Grund var að gera þegar Stephanie Rósa Bosma náði þessari friðsælu og fallegu mynd af henni. Hún rifjaði upp gamla tíma á Akureyri þegar hún var lítil stelpa og hún ásamt mömmu sinni var föst heima því snjókoman var svo mikil. Stephanie Rósa segir að þegar stund gefist í vinnunni sé gefandi og skemmtilegt að setjast niður og heyra frá heimilisfólki hvernig hlutirnir voru í þeirra æsku, hlusta á sögur frá gömlum tíma.

Heimilskonan Ingibjörg R. Magnúsdóttir.

Glöddu heimilismennm í Mörk

Í tilefni óperudaga komu í heimsókn í Mörk söngvararnir Salný

Vala Óskarsdóttir og Ólafur Freyr Birkisson ásamt Hjalta Þór Davíðssyni píanóleikara. Þessi dásemdar þrenning flutti fyrir heimilisfólk ljúfa tóna og það kunni svo sannarlega að meta þessa skemmtilegu heimsókn. Unga fólkið var klappað upp í lokin og heimilisfólkið alls ekki til í að sleppa þeim.

Það lífgar upp á tilveruna að fá svona góða gesti í heimsókn.

Samprjón í Ási

Stundum eins klæddar í vinnunni

Fanney Björg Karlsdóttir iðjuþjálfi og Rósa Guðmundsóttir sjúkraliði vinna báðar í Ási og eru miklar handverkskonur. Þær prjóna stundum í svokölluðu samprjóni og m.a. þessar flíkur sem þær eru í á myndinni, peysurnar og sjölin. Þær mæta því stundum eins til vinnu og svo eru þær alltaf í góðu skapi líka.

Stöllurnar Rósa og Fanney Björg kátar að vanda.

Gæðastund starfsfólks og heimilisfólks

Þegar Heimilispósturinn kemur í hús úr prentsmiðju þrisvar á ári bretta starfsfólk og heimilisfólk á Grund upp ermar og pakka blöðunum sem fara í póst til aðstandenda. Um sannkallaða gæðastund er að ræða. Það er spjallað um daginn og veginn og unnið í leiðinni. Að sjálfsögðu er svo boðið upp á góðar veitingar þegar hlé er tekið frá puðinu.

Heimsókn

Gamanvísur og söngur

Ragnar Ingi Aðalsteinsson mætti á Litlu Grund í upphafi aðventu með bókina Bestu gamanvísurnar og las uppúr henni valdar vísur fyrir heimilisfólk. Þegar upplesturinn var kominn vel á veg tók sonur Brandísar Steingrímsdóttur heimiliskonu lagið. Það var alveg óundirbúin uppákoma en stundum vekja einmitt svona óvæntar uppákomur sérstaka gleði og kátínu.

Ragnar Ingi las gamanvísur.

Óvænt kom sonur einnar heimiliskonu í heimsókn og tók nokkur lög.

Fallegust var samvinna

heimilismanna og starfsfólks

Það var næstum ómögulegt að velja úr hræðilegustu skreytingarnar þegar dómnefndir heimilanna gengu um húsakynni Grundarheimilanna til að krýna sigurvegara en hófst nú samt á öllum stöðum. Eins gott að það voru ekki mörg börn sem máttu koma í heimsókn að þessu sinni útaf Covid, þau hefðu eiginlega ekki þorað neinsstaðar inn. Fallegast við hrekkjavökuna var að sjá heimilisfólk og starfsfólk vinna saman að því að skreyta hátt og lágt og hafa gaman af.

Árlegur viðburður sem allir hlakka orðið til. Hér koma nokkrar myndir frá hinum ýmsu stöðum á Grundarheimilunum þá daga sem þessi ósköp dundu á.

Það var mikill metnaður í skreytingum ársins.

Heimilisfólk og starfsfólk hjálpaðist við að skreyta húsakynnin.

Allir skemmtu sér vel við undirbúning hrekkjavöku á Grundarheimilunum.

Ætli margir hafi þorað hér inn?

Almáttugur, þetta er skelfilegt !

Ekki gott að mæta þessum í myrkri.

Dóttirin las sögu mömmu sinnar

Anna Lilja Jónsdóttir er dóttir heimiliskonunnar Steinunnar B. Sigurðardóttur sem býr á annarri hæð í Mörk. Hún kom í heimsókn með upplestur á smásögu sem móðir hennar skrifaði. Sagan byggist á atburðum sem áttu sér stað árið 1362 í Öræfasveit en þá hafði átt sér stað eldgos og sagt að ein kona hafi komist lífs af á hesti.

Heimilisfólk af allri hæðinni kom til að hlusta og njóta.

Steinunn B. Sigurðardóttir.Heimilisfólk naut þess að hlusta á upplesturinn.

Anna Lilja las smásögu móður sinnar.

Fimm kennarar í hópnum

Herrarnir á Grund eru alltaf til í að hittast og spjalla. Síðast þegar þeir mæltu sér mót með sr. Auði Ingu Einarsdóttur og Valdísi Viðarsdóttur byrjuðu þeir á því að segja deili á sér. Í ljós kom að í þessum litla hópi voru fimm fyrrverandi kennarar að metaldri sr. Auði. Þarna voru tveir grunnskólakennarar og þrír menntaskólakennarar. Var mikið hlegið að þessari skemmtilegu tilviljun. Einn þeirra er giftur presti og einn er prestur og báðar heita þær Auður. Meðlætið var einstaklega þjóðlegt að þessu sinni. Eldhúsið bauð upp á flatkökur og kleinur sem rann ljúflega ofan í mannskapinn.

Herrakaffið vekur ávallt lukku.

Umræðuefnin eru margvísleg í herrakaffinu en kannski hafa þau snúist um menntun að þessu sinni.

Myndir af brúðhjónum og sagðar sögur

Það er frábært starfið sem unnið er með Lífsneistanum í Ási.

Starfið miðast við þá heimilismenn þar sem minni hefur hrakað. Þá er gleðin ríkjandi, sungið, hlegið og sagðar skemmtilegar sögur.

Einn daginn var ákveðið að hafa brúðarþema og slíkt vakti mikla kátínu. Heimilismenn deildu með öðrum myndum frá brúðkaupum sínum og síðan voru sagðar sögur úr brúðkaupum og skoðaðir gamlir brúðarkjólar og skart.

Brúðkaupsmyndir heimilisfólks og ættingja.

Gleðin við völd.

Glæsilegur brúðarkjóll.

Heimilisfólk með sínar myndir úr brúðkaupi.

Litagleði áberandi hjá Lífsneistanum.

Perlufestar og skraut vinsælt.