28
NUMMER 02 • 2017
HET VERHAAL VAN HEERENVEEN
DE VERMANING In het centrum van Heerenveen staat in de Vermaningsteeg - een zijstraat(je) van de Lindegracht - de Vermaning. Een Vermaning, ook wel genoemd Vermaanhuis, is een kerkgebouw van een doopsgezinde gemeente. In een Vermaning worden doopsgezinden vermaand, aangespoord, door de vermaner, de dominee. De doopsgezinde kerk in Heerenveen is een zaalkerk en staat op de monumentenlijst.
DOOPSGEZINDE GEMEENTEN IN HEERENVEEN Rond 1600 was er in Heerenveen één doopsgezinde gemeente. Zo’n vijftig jaar later was het aantal gegroeid tot vijf; er waren een Friese, een Jan Jacobsgezinde, een Vlaamse, een Oud-Vlaamse en een Waterlandse gemeente. De Jan Jacobsgemeente was hiervan de grootste. Toen de Vlamingen in 1741 nog maar 37 leden telde, sloot deze groep zich aan bij de Waterlandse gemeente. Al het bezit van de Vlamingen werd overgedragen aan de Waterlanders, inclusief het kleine Vermaanhuis in de Kakelsteeg. Later zou op deze plek de huidige Vermaning worden gebouwd. DE VERMANING In het jaar 1760 kwam een commissie van wijze mannen bij elkaar om een nieuwe Vermaning op de plek van het kleine oude gebouw, het Vermaanhuis, te bouwen. De vijf mannen waren de heren Ales, Bouwes, Brouwer, Hendriks en Hesseling. De eerste steen werd op 7 juni 1762 gelegd door de driejarige Grietje Bienema, dochter van apotheker en vervener Fokke Bienema. Boven de ingang van de Vermaning is een gedenksteen aangebracht met de familiewapens van de vijf stichters en daarboven het familiewapen van Bienema.
FOTO BOVEN: Voorkant Vermaning FOTO INZET: Voorgevel met gevelsteen.
Waarom de wapens op de anders zo sobere doopsgezinde Vermaning zijn aangebracht is onduidelijk. De naam van de steeg werd veranderd van Kakelsteeg in Vermaningsteeg. ORGEL Tijdens de Franse Revolutie (1789-1799) raakten ook de Heerenveense doopsgezinden verdeeld. De gedenksteen met familiewapens boven de deur van de Vermaning werd vernield. Onduidelijk is of doopsgezinde patriotten bij de vernieling betrokken waren. In 1838 is de gevel gerestaureerd. Vijftig jaar later, in 1888, werd een Van Dam-orgel geplaatst, gebouwd door de Leeuwarder firma Van Dam. In 1900 werd deze vervangen door een orgel gebouwd door de firma Bakker en Timmenga uit Leeuwarden. In 1985 werd dit orgel gerestaureerd. Kerkdiensten worden afwisselend in Tjalleberd en in de Heerenveense Vermaning gehouden.
‘Het verhaal van Heerenveen” is mogelijk gemaakt door:
FOTO BOVEN: Ingang Vermaningssteeg in 1996 door Hendrik Spiekhout. FOTO RECHTS: Westzijde (achterkant) van de Doopsgezinde kerk aan de Vermaningsteeg.
Interieur met zicht op orgel
www.heerenveenmuseum.nl
MET DANK AAN: Werkgroep Oud Heerenveen www.werkgroepoudheerenveen.nl