PROFESSIONELE COMPETENTIES IN ÉÉN LIJN

‘Sociale vaardigheden zijn essentiële eigenschappen voor de ingenieur van de toekomst’. Het zou vandaag gezegd of geschreven kunnen zijn, maar stond al te lezen in het magazine Trends van 16 januari 1997 in een artikel ‘Ingenieur 2000. Nieuw profiel voor de toekomst’. Een kwarteeuw later lijkt deze toekomst eindelijk aangebroken. De jonge Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen pakt uit met een geïntegreerde leerlijn Professionele Competenties in de ingenieursopleiding.

De ontwikkeling van deze leerlijn is een van de pronkstukken van de programmahervorming die de faculteit in 2020 op vijf van haar campussen introduceerde. “De aanleiding van deze operatie was het rapport ‘Ingenieur 2020’ uit 2016, vertelt Sofie Craps, verantwoordelijke van het docententeam Professionele Competenties. “Dat bevatte de resultaten van een omvangrijke bevraging van ingenieursstudenten, docenten, alumni en ondernemers. Een van de belangrijkste conclusies en aanbevelingen luidde dat er in de opleiding meer aandacht moest zijn voor de ‘social skills’ en bij uitbreiding de professionele competenties van de beroepsbekwame industrieel ingenieur.”

Geïntegreerd

“De onderwijsvernieuwers hadden het zich gemakkelijk kunnen maken”, vervolgt Sofie. “Je voegt hier en daar een vak(je) communicatie of teamdynamica toe en de klus lijkt geklaard. Zo simpel is het echter niet. Zo’n aanpak bevestigt niet alleen dat professionele competenties van ondergeschikt belang zijn, hij negeert ook de beroepspraktijk van de ingenieur. Daar vloeien alle competenties -hard en soft- allemaal door elkaar. Wil de opleiding een realistische afspiegeling zijn van de job van de ingenieur, dan is integratie de beste -zo niet de enige- optie. Daarom is besloten om de professionele competenties zoveel mogelijk te integreren in de ‘typische’ ingenieursvakken.”

Voor het toenmalig docententeam aangestuurd door prof. Vero Vanden Abeele brak een periode aan van intensief overleg met de andere opleidingsteams, niet alleen van de gemeenschappelijke polyvalente ingenieursvorming maar ook van elk van de afstudeerrichtingen. Het docententeam zelf gaf het goede voorbeeld. Collega’s uit de exacte, de humane en de sociale wetenschappen bundelden de krachten om de relevante professionele competenties op en vooral in één lijn te krijgen.

Clusters

De nieuwe leerlijn bevat zes clusters van professionele competenties: Ondernemerschap, Ethiek en Maatschappij, Teamdynamica,

Projectmanagement, Professionele Communicatie en Innovatie & Creativiteit. “Deze clusters zijn geoperationaliseerd in concreetmeetbare competenties voor elke fase van de opleiding”, zegt Sofie. “Projectmanagement gaat bijvoorbeeld over het opstellen van projectplannen met bijbehorende deadlines, risicoanalyse, bijsturingen en planningssoftware. Ondernemerschap vertaalt zich o.m. in het begrijpen van een jaarrekening en het kunnen opstellen van investeringsvoorstellen. Professionele Communicatie wordt niet alleen getraind voor de presentaties die de studenten moeten verzorgen en de rapporten die ze dienen te schrijven maar ook door hen verbindend te leren communiceren en diverse stakeholders te overtuigen van hun projectdesign of business case.”

De geïntegreerde aanpak leidde volgens Sofie tot een grotere betrokkenheid van alle vakdocenten. “Die heeft dan weer positieve gevolgen door hun professionalisering en verdere persoonlijke ontwikkeling. Professionele competenties zijn niet langer een ver-van-mijn-bed aangelegenheid.”

Platform

De integratie van de professionele competenties heeft ook geleid tot de ontwikkeling van nieuw studie- en naslag materiaal dat de studenten na hun opleiding verder kunnen gebruiken. Het Vademecum Taal & Communicatie is daar een goed voorbeeld van. Voor de docenten is er dan weer een online platform met informatie over de doelstellingen en inhoud van de onderscheiden competenties. “We stellen momenteel materiaal op punt rond evaluatie en assessment en werken aan podcasts met inspirerende voorbeelden”, voegt Sofie eraan toe. “En via een jaaractieplan doen we intern aan continue bijsturing.”

De nieuwe leerlijn mag dan wel uitgezet zijn op de campussen, het werk is bijlange niet voltooid. “Samen met de programmadirecteurs hebben we een Stappenplan 2.0 op het getouw gezet om de leerlijn nog verder en dieper te verankeren in het curriculum”, merkt Sofie op. “Hoe meer we daarin slagen, hoe beter voorbereid onze afgestudeerden op de arbeidsmarkt komen.”

Kwaliteit

De eerste, voorlopige kwaliteitsmetingen laten zien dat de nieuwe leerlijn bij de studenten in goede aarde valt. “In het eerste bachelorjaar scoren de professionele competenties het hoogst in de vakken ‘Ingenieursbeleving’ en de ‘Dag met een Ingenieur’, waar de studenten een dag meelopen met een ingenieur”, stelt prof. Maarten Vanierschot, voorzitter van de Permanente Onderwijscommissie Polyvalente Ingenieursvorming, vast. “ Daar merken ze precies hoe vaak een ingenieur zijn/haar professionele competenties wel nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Idem voor de Ingenieursbelevingen.

Met wetenschappelijke en technische kennis alleen kun je de opdrachten niet tot een goed einde brengen. Deze ervaring van noodzakelijkheid vertaalt zich ook in hun appreciatie.”

“Over het algemeen stellen we vast dat de studenten tevreden zijn dat ze niet alleen worden beoordeeld op vakinhoudelijke kennis en vaardigheden maar ook op andere kwaliteiten en talenten”, besluit Sofie. “Dat doorbreekt alvast het stereotiepe beeld van de ingenieur als techneut. We kijken uit naar de reacties uit het werkveld. In 2024 studeert de eerste lichting ingenieurs af die de volledige leerlijn heeft doorlopen. Benieuwd of de ondernemers en personeelsdirecteurs een verschil zullen merken.”

Yves Persoons