FESTIVAL CEMENT | ZATERdag 17 MAARt 2018 | PAGINA 5
INTERVIEW Katalin Kovats
‘Ik hoop dat de wereld niet te lang wacht om Esperanto het beste idee voor iedereen te vinden’ Katalin Kovats is linguïst en gediplomeerd esperantoloog. Ze is redacteur van www.edukado.net en wereldvermaard Esperanto-docent. Katalin is afkomstig uit Hongarije en woont al zestien jaar in Nederland. Wij vuurden enkele vragen over het Esperanto op haar af.
Duitsland, Polen en Hongarije. In Hongarije bestaat al sinds 1966 een universitaire leerstoel Esperanto en kan men op dit onderwerp afstuderen. Daarnaast wordt Esperanto veel gesproken in Brazilië en de laatste tijd, vooral dankzij Duolingo, ook in de Verenigde Staten. In Azië komen de meeste Esperanto-sprekers uit Japan en China.’
Hoe is het Esperanto ontstaan? Katalin Kovats: ‘Esperanto werd gecreëerd door Ludwik Lejzer Zamenhof. Op zijn zestiende ontwierp hij de eerste versie van deze taal, “Lingwe Uniwersala” genaamd. In 1887, toen hij als oogarts werkte, publiceerde hij een verbeterde en uitgebreide versie in de publicatie Unua Libro, “het eerste boek”. Het gerucht over het nieuwe taalproject verspreidde zich snel over de wereld. In 1905 kwamen 688 personen uit twintig landen in Frankrijk samen voor het eerste Esperanto Wereldcongres. Daar werd voor het eerst Esperanto gebruikt zonder tolken en vertalers.’
Wat voor iemand was Zamenhof? ‘Hij was een filantroop, een idealist en een intelligente maar bescheiden polyglot. De overtuiging dat de mens, naast zijn moedertaal, één gemeenschappelijke taal nodig heeft, kwam voort uit Zamenhofs levenservaringen. Als kind van ouders met een Joods-Pools-Russische achtergrond groeide hij op in de stad ByaIistok. Die stad bevond zich toen in het Russische tsarenrijk en ligt vandaag in Polen. In ByaIistok woonden zowel Joden, Polen, Russen, Litouwers en Pruisen – niet altijd vredig – samen. De jonge Zamenhof was ervan overtuigd dat één gemeenschappelijke taal voor iedereen een goed onderling begrip en een vreedzaam samenleven zou bevorderen.’
Is er door het internet en de app Duolingo sprake van een Esperanto-revival? ‘Ja. Het internet helpt enorm bij de verspreiding van de taal en bij het in stand houden van de taalgemeenschap, waarvan de leden zich in meer dan
Waarom is de droom van Esperanto als universele taal nooit helemaal van de grond gekomen?
honderd landen bevinden. Cursussen zoals Duolingo en lernu.net, maar ook internetradio, digitale tijdschriften, nieuwsportalen, Facebook-groepen, en blogs en vlogs in het Esperanto vormen een sterke ondersteuning voor de gebruikers van de taal.’
Spreken er ook mensen Esperanto als eerste taal? ‘Er zijn duizenden koppels in de wereld die elkaar dankzij Esperanto hebben leren kennen en die de taal op natuurlijke wijze doorgeven aan hun kinderen. Meestal spreekt een van de ouders consequent Esperanto met zijn kinderen. Daardoor zijn deze kinderen op zijn minst tweetalig. Zo ook bij mijn man en mij. Ik ben Hongaarse, mijn man is Frans, wij wonen in Nederland, maar onze gemeenschappelijke taal is Esperanto. Onze zoon sprak hierdoor al op jonge leeftijd vier talen. Dat gaf hem een goede basis om later polyglot te worden. Nu is Martin zestien jaar oud en spreekt hij twaalf talen.’
In welke regio’s of landen wordt Esperanto het meest gesproken? ‘Esperanto wordt het meest gesproken in Europa, bijvoorbeeld in Frankrijk,
‘Vanwege vooroordelen en om politieke redenen. Waarom begrijpt men niet dat het in de EU zou volstaan om alles te vertalen naar één taal en vervolgens vanuit die ene taal naar alle landstalen van de EU? In plaats daarvan wordt er nu veelvuldig heen en weer vertaald, waarbij enkele landen en talen voorrang krijgen.’ ‘Omdat het mogelijk was om door middel van Esperanto internationale contacten te hebben, ideeën uit te wisselen, informatie te krijgen over andere landen en eventueel samenzweringen te organiseren, hebben dictators als Hitler, Stalin en Mussolini de esperantisten destijds vervolgd. Maar gelukkig heeft de taal dit overleefd. Ik hoop dat de wereld niet te lang wacht om Esperanto het beste idee voor iedereen te vinden.’ Filip Tielens