Jólablað Faxa 2021 1. tbl 81. árgangur

1 . t ö l u b l a ð - 8 1 . árg ang ur - 2 0 2 1

Gleðileg jól

Ritstjóraspjall

Árið hefur sannarlega verið viðburðaríkt fyrir okkur Reyknesinga. Óróinn sem við höfðum nokkurn veginn vanist var eftir allt fyrirboði eldgoss sem hófst með krafti í Geldingadölum 19. mars sl. Þegar þetta er ritað hefur óvissustigi við gosið verið aflétt. Áfram verður þó fylgst með þróun atburða og almannavarnastig endurmetið reglulega. Fólki er bent á að fara varlega á svæðinu, en í samtali við Boga Adolfsson formann Björgunarsveitarinnar Þorbjarnar í Grindavík kom fram að nokkur hundruð manns ganga um svæðið á degi hverjum.

Við gerum þessum atburðum nokkur skil í blaðinu með viðtali við áðurnefndan Boga, með göngufrásögn á gosslóðum og viðtali við Sigríði Hagalín Björnsdóttur sem gaf út skáldsögu um eldgos á Reykjanesi um það leyti sem byrjaði að gjósa.

Hún heitir Eldarnir og rímar sem betur fer ekki við reynslu okkar af gosinu við Geldingadali. Það varð fljótlega ljóst að það yrði ekki skaðræðisgos.

Athygli okkar beinist ekki síður að konu sem hefur gert góða hluti í íþróttaheiminum á þessu ári, Elsu Pálsdóttur kraftlyftingakonu sem hefur sett fjölmörg Íslands- og heimsmet í hnébeygju og réttstöðulyftu. Þó hún hafi verið íþróttakona um langt skeið er stutt síðan hún byrjaði að æfa klassískar lyftingar af krafti og hefur náð undraverðum árangri á stuttum tíma.

Framundan eru fleiri mót og það verður gaman að fylgjast með árangri Elsu þar.

Hvaða hlutverki gegnir skipulag í bæjarfélögum, hvað þarf að hafa í huga og hvernig virkjum við íbúa svo allir geti átt samtal?

Með þessum vangaveltum hefst samtal við Jón Stefán Einarsson arkitekt sem hefur verið ötull við að koma með hugmyndir að uppbyggingu og skipulagi í Reykjanesbæ. Handbragð hans má sjá víða í bænum. Í Sögu húsanna verður nokkuð víða farið því fjallað verður um húsnæði brunavarna og slökkviliðs á Suðurnesjum í gegnum tíðina. Tilefnið er ekki síst glæsileg slökkvistöð Brunavarna Suðurnesja við Flugvelli sem tekin var í notkun fyrir rúmu ári síðan og var mikil bylting fyrir starfsemina. Slökkvistöðin við Hringbraut/Flugvallarveg var ekki síður mikil bylting þegar hún

1. t ölu b l a ð - 8 1 . á r g a ng ur - 2 0 2 1 Allir myndatextar í þessu og öðrum heftum Faxa eru blaðsins nema annað sé tekið fram.

2 FAXI

var tekin í notkun árið 1967.

Annað glæsilegt hús sem fær athygli og umfjöllun í blaðinu er nýjasta skólabygging Reykjanesbæjar, Stapaskóli þar sem á að vera skemmtilegt, eins og kemur fram í greininni.

Tveimur afmælum eru gerð skil í blaðinu, 75 ára afmæli Kaupfélags Suðurnesja og 60 ára afmæli Leikfélags Keflavíkur. Afmælissýning félagsins, Fyrsti kossinn, er enn í fullum gangi en þar er á ferðinni verk eftir ungt par sem um nokkurt skeið hefur sett svip sinn á starfsemi félagsins. Einnig verður litið til baka og rætt við Ernu Sigurbergsdóttur sem er ein af stofnendum leikfélagsins Stakks, en svo hét leikfélagið áður en það fékk nafnið Leikfélag Keflavíkur. Einnig tókum við viðtal við Guðnýju Kristjánsdóttur sem hefur verið einn af máttarstólpum félagsins og fagnar 40 ára leikafmæli á árinu.

Vinirnir Sigurður Eyberg Jóhannesson og Pétur Gauti Valgeirsson skrifuðu grein í Faxa þegar blaðið stóð á hálfrar aldar tímamótum, Faxi fimmtugur og yngri kynslóðin þar sem þeir töluðu m.a. um visku og mátt Faxa fyrir yngri kynslóðina undir kjörorðinu Kemur þetta heim og saman? Nú rúmum þremur áratugum síðar stinga þeir félagar aftur niður penna en í þetta sinn sem miðaldra karlar enda Faxi orðin 81 árs.

Hér og nú pistilinn skrifar Sólborg Guðbrandsdóttir söngkona og aðgerðasinni sem hefur lagt lóð sín á vogarskálarnar í baráttunni gegn ofbeldi, ekki síst kynbundnu og stafrænu ofbeldi. Hér reifar hún tíðaranda dagsins í dag, talar um háskólagráðublæti og hvað sé hægt að læra af yngri kynslóðinni.

Faxi er því sem fyrr stútfullur af áhugaverðu efni sem gott verður að geta notið nú á aðventu og yfir jólahátíðina. Ég óska lesendum gleðilegs árs og farsældar á nýju ári og vona svo sannarlega að hækkandi sól muni færa okkur betri tíð þar sem hægt verður að koma böndum á kórónaveiruna.

Útgefandi: Málfundafélagið Faxi, Keflavík Ritstjóri: Svanhildur Eiríksdóttir, sími 894 5605, netfang: svei@simnet.is Blaðamaður: Dagný Maggýjar Blaðstjórn: Eysteinn Eyjólfsson formaður, Jóhann Friðrik Friðriksson, Ríkharður Ibsen, Kristinn Óskarsson, Hannes Einarsson, Kristján Jóhannsson og Stefán B. Ólafsson.

Svanhildur Eiríksdóttir

Öll prentvinnsla: Stapaprent ehf. Vesturbraut 8, 230 Reykjanesbær sími 421 4388, netfang: stapaprent@gmail.com Netfang vegna auglýsinga: eysteinne@gmail.com Auglýsingasími: 698 1404.

Forsíðumynd: Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS.

Fram og aftur – aðallega aftur – og Faxi 80 ára (+1)

Þá og þar...

Á

rið 1991 vorum við félagar tvítugir – eða þar um bil. Þrjátíu árum fyrr – árið 1961 – varð John F. Kennedy forseti Bandaríkjanna og bæði Víetnamstríðið og kapphlaupið til tunglsins voru um það bil að hefjast. Byrjað var að byggja Berlínarmúrinn og Breakfast at Tiffanies og Catch-22 komu út. Hipparnir voru ekki til, pönkið var ekki til, glysrokkið var ekki til, nýrómantíkin var ekki til, nu-metal var ekki til, death metal var ekki til o.s.frv.

Já, og Barbie eignaðist kærasta að nafni Ken. Núna, þrjátíu árum eftir að við vorum tvítugir hefur eitt og annað gerst. Ýmsir forsetar og aðrir stjórnmálamenn hafa komið og farið, dot com bólan, hrunið, stjórnarskrármálið, Klausturmálið, Besti flokkurinn, #MeToo byltingin, COVID o.s.frv. Í pop kúltúr höfum við fengið gruggið, The Matrix, Lion King, Harry Potter, Justin Timberlake, Justin Bieber, Justin Trudeau o.s.frv. Þrjátíu ár eru langur tími – en samt svo stuttur. Tíminn er svo afstæður eins og maður skilur svo áþreifanlega eftir því sem maður eldist.

Fyrir þrjátíu árum vorum við að ljúka menntaskólanámi við Fjölbrautaskóla Suðurnesja og sátum saman í íslenskutíma hjá Þorvaldi Sigurðssyni, kennara og brúarsmið. Einhverju sinni kom Þorvaldur að máli við Pétur Gauta og bað hann um að skrifa grein í Faxa sem átti að bera yfirskriftina „Faxi og unga kynslóðin.“ Tímaritið var að halda upp á 50 ára afmæli og vildi fá upplifun og álit unga fólksins á Faxa. Sigurður hafði þá nýlokið við að halda fyrirlestur í tíma um Ástu Sigurðardóttur skáld, en þar sem heimildir voru nánast engar til hafði Sigurður að mestu skáldað fyrirlesturinn. Pétri fannst því upplagt að fá Sigurð til liðs við sig við greinarskrifin og varð það úr. Þótti okkur nokkur heiður af því að vera treyst fyrir verkinu.

Greinin bar þess merki að þar voru menntaskólapiltar að verki en var ætlað að vera gamansöm lofgjörð um Faxa – og um leið vorum við að gera grín að Faxa, á góðlátlegan máta. Erfitt er að segja til um hversu vel við vorum áttaðir á þessu ætlunarverki en við lestur greinarinnar þrjátíu árum seinna virðast undirtónarnir hljóma þar. Þótt erfitt sé að segja að greinin eða smásagan sem hún inniheldur rísi hátt í menn-

Sigurður Eyberg Jóhannesson og Pétur Gauti Valgeirsson ingarlegum skilningi skemmtu höfundar sér konunglega við verkið. Áhrif FS eru einnig skýr en aðalpersónur sögunnar taka nöfn sín greinilega frá starfsfólki skólans. Þannig eru vondu karlarnir Hjalli skósóli og Æsi vígtönn augljóslega nafnar þáverandi skólameistara og aðstoðarskólameistara Hjálmars Árnasonar og Ægis Sigurðssonar.

Góði drengurinn, Þolli litli, fær nafn sitt frá áðurnefndum Þorvaldi íslenskukennara.

Persónurnar í sögunni taka þó fátt annað frá nöfnum sínum en nöfnin. Allt voru þetta - og eru - mætir menn og ljóst má vera að nöfn þeirra eru notuð í sögunni þeim til heiðurs. Þetta var virðingarvottur þó reynt hafi verið að klæða söguna og persónur hennar í ýktan og gamansaman búning.

Persónusköpun sögunnar er samt sem áður veikasti þáttur hennar þar sem vondu strákarnir eru almennt vondir og góði drengurinn almennt góður og fátt sem greinir þá frá öðrum vondum og góðum strákum. Þetta eru því kunnuglegar steríótýpur en margt er enn á huldu um þeirra bakgrunn og hver leið þeirra í gegnum lífið var eftir þessa örlagastund í íshúsinu. Við treystum því að við verðum beðnir um að skrifa grein um það allt í 110 ára afmælisrit Faxa eftir önnur 30 ár. Í tilefni þessara skrifa höfum við aðeins verið að velta örlögum þessara þremenninga fyrir okkur. Er Þolli orðinn ritstjóri Faxa eða las hann einfaldlega yfir sig og er geymdur á byggðasafni? Hafði þetta kvöld djúpstæð áhrif á hann? Er hann skemmdur

á líkama og sál? Hvað með kvalara hans?

Hvernig ná þeir að takast á við áskoranir lífsins? Sleppa þeir óskaddaðir í gegnum táningsárin og síkvikar gleðinnar dyr? Náðu þeir að beisla þessa orku og beina í farveg sem er samfélaginu þóknanlegur? Eru þeir orðnir stórbúkkar í verslun og viðskiptum og kaupa heilsíðuauglýsingu í hverju tölublaði af Faxa? Eða skjálfa þeir í húsasundum í gömlum kraftgöllum og hugsa um næsta fix? Svörin við þessum spurningum – sem án efa brenna á lesendum – munu vonandi fást á 110 ára afmælinu.

Dvölin í FS er ákaflega ljúf í minningunni. Vissulega að einhverju leyti ljúfsár en þannig er víst lífið. Sumir halda því fram að fólk sé ekki orðið fullorðið fyrr en um 28 ára aldur. Það er áhugaverð pæling og hefði kannski verið betra að maður hefði áttað sig á því á þessum árum. Á þessum tíma var Reykjanesbær ekki enn til, en mikið líf í gangi í kringum FS enda komu krakkar þangað af öllum Suðurnesjum (og víðar). Við vorum með eigin stjórnmálaflokk - Öfgasinnaða jafnaðarmenn - mikið tónlistarlíf, Vox Arena á góðu flugi, öflugt ræðulið o.s.frv. – og svo auðvitað endalaust skemmtanalíf.

Hvað sem því öllu líður er ljóst að menntaskólaárin voru tími mikilla og stórra uppgötvana. Uppgötvana sem vörðuðu leið okkar út í lífið. Við búum að þeim og yljum okkur við minningar æskuáranna eftir því sem árin fjúka hjá eitt af öðru - án allrar tillitsemi við okkur sem sjáum nú lengra aftur en fram.

FAXI

3

Margrét Friðriksdóttir, Hanna María Karlsdóttir og Erna Sigurbergsdóttir í hlutverkum með leikfélaginu Stakki. Ljósmynd í eigu Ernu Sigurbergsdóttur

Leikfélag Keflavíkur 60 ára Blaðstjórn Faxa 1979: Jón Tómasson, Ragnar Guðleifsson og Helgi Hólm

- Máttarstólpi menningarlífs á Suðurnesjum

L

eikfélag Keflavíkur var stofnað 19. september 1961 og fagnaði því 60 ára afmæli nýverið. Ein af þeim sem hafði frumkvæði að stofnuninni er Erna Sigurbergsdóttir, Erna skó, sem Svanhildur Eiríksdóttir settist niður með fyrir skömmu til þess að ræða aðdraganda stofnunarinnar og fyrstu starfsárin. Leikfélagið hét reyndar Stakkur í upphafi eftir klettinum niður af Stakksnípu, berginu sem liggur að Helguvík að utan og norðan, en ávallt er miðað við þessa dagsetningu í sögu Leikfélags Keflavíkur.

Faxi fjallaði um stofnunina í blaðinu 1. nóvember 1961 og greindi frá skipan fyrstu stjórnar: Ingvi Þorgeirsson formaður, Erna Sigurbergsdóttir varaformaður, Ragnheiður Skúladóttir ritari, Sverrir Jóhannsson gjaldkeri, Soffía Karlsdóttir og Þórunn Sveinsdóttir meðstjórnendur. Eftir stíf fundarhöld var ákveðið að fyrsta leikrit hins nýstofnaða félags yrði skopleikurinn Ólympíuhlauparinn eftir Denek Benfiels í þýðingu Maríu Thorsteinsson og leikstjórn Eyvindar Erlendssonar.

Það urðu fleiri tímamót á árinu tengd sögu leikfélagsins sem einnig verða gerð skil hér.

Hundraðasta sýning LK var í haust, Fyrsti kossinn, sem saminn er í minningu Rúnars heitins Júlíussonar af barnabarni hans, Brynju Ýr Júlíusdóttur og unnusta hennar Guðlaugi Ómari Guðmundssyni. Þá fagnaði mamma Brynju Ýrar, Guðný Kristjánsdóttir 40 ára leikafmæli en Guðný hefur verið aðsópsmikil í starfi félagsins, gegnt m.a. formennsku og verið mikil driffjöður í starfinu öll 40 árin.

Sýningarnar nutu vinsælda

Ólympíuhlauparinn fyrsta verk Stakks Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur hafði haldið uppi leiklistarstarfi fyrir daga Stakks en starfsemin hafði verið að daprast á 6. áratugnum. Farvegur var því til staðar

4

FAXI

Erna Sigurbergsdóttir heima á Kirkjuveginum í Keflavík.

Ljósm. Svanhildur Eiríks og grunnur til að byggja á, auk þess sem í Njarðvíkunum voru leikþyrstir íbúar tilbúnir í samstarf. Starfið var blómlegt í nokkur ár en svo fór að Keflavíkingar breyttu nafninu í Leikfélag Keflavíkur og Njarðvíkingar stofnuðu Njarðvíkurleikhúsið eftir að Stapinn var vígður árið 1965.

Eins og fram kemur í grein Faxa var leikfélagið Stakkur m.a. stofnað fyrir áeggjan Ernu Sigurbergsdóttur, sem bjó að mikilli leikreynslu frá barnæsku. „Ég var búin að vera að leika frá því ég var 12 ára, m.a. hjá Haraldi Á. Sigurðssyni sem setti upp ýmis leikrit í Ungó. Svo var ég líka að leika í leikritum sem Gunnar Eyjólfsson setti upp, fékk meira að segja aðalhlutverk,“ rifjar Erna upp í samtali við Svanhildi.

Leiklistarstarf lá svo niðri í nokkur ár og Erna sagði þau sem höfðu tekið þátt í sýningum oft hafa rætt það hvað hefði verið gaman. Hún lét ekki sitja við orðin tóm heldur ákvað að bæta við þekkingu sína í leiklist. „Já, ég skellti mér í leiklistarskólann til Ævars Kvaran, þá orðin tveggja barna

Erna Sigurbergsdóttir og Eggert Ólafsson. Ljósmynd í eigu Ernu Sigurbergsdóttur móðir. Ég tók einn vetur í skólanum því ég vildi vita eitthvað um leiklist, hvernig ætti að koma fram, læra um rétta raddbeitingu og öndun. Hann kenndi okkur t.d. að tala með brjóstvöðvunum, en ekki með höfuðvöðvunum eða upp í höfuð. Þá er maður ekki að tala út í sal til áhorfenda. Hann kenndi okkur líka að leggja áherslu á framburð orða og ýmislegt annað sem mér fannst mjög gagnlegt að læra. Ég gat ekki verið að stofna eitthvað sem ég vissi ekkert um.“ Eftir að vera orðin meiri kunnáttumanneskja í leiklist hringdi Erna í Soffíu Karlsdóttur og spurði hvort hún vildi ekki vera með henni í stofnun leikfélags. Eftir litla umhugsun var hún til. Soffía var fyrst um sinn meðstjórnandi í stjórn leikfélagsins Stakks þar sem Erna var varaformaður, en tók við formennsku í félaginu þegar Ingvi hætti snemma á formannsferlinum.

Stjórnin kom sér saman um að nafnið á leikfélaginu yrði Stakkur.

Ekki kröfuharðir leikarar Æfingar Stakks fóru fram í ýmsu húsnæði sem félaginu stóð til boða, herbergjum og skúrum þar sem hægt að var að koma fólkinu fyrir. Sýningar voru einnig víða og meira að segja fór Stakkur með farandsýningar í samkomuhúsið í Grindavík, Austurbæjarbíói í Reykjavík, samkomuhúsið í Hafnarfirði og á fleiri staði með vinsælustu sýningar. „Sýningarnar fóru fram eftir bíósýningar ef við vorum í

bíóhúsum, eða um ellefu á kvöldin og ég man að það var oft þröngt um okkur.“ Erna minnist þess að Bör Börsson, önnur sýning félagsins hafi verið mjög vinsæl, allt upp í 13 sýningar.

Kröfur voru litlar af hendi félagsmanna og laun að sjálfsögðu engin. Þau gerðu allt sjálf og gerðu sér hlutina að góðu, líka litla herbergið í Netaverkstæðinu sem um skeið var notað til æfinga. „Búningarnir okkar voru heimatilbúnir eða við komum með að heiman það sem við áttum og karlarnir voru gjarnan í jakkafötunum sínum. Ég minnist þess að við vorum alltof mikið máluð, kunnum þetta ekkert,“ segir Erna kát við upprifjun skemmtilegra minninga.

Leikfélagið setti upp sýningu árlega og segir Erna þær alla jafna hafa gengið vel og hafi verið vinsælar, enda lítil samkeppni við aðra afþreyingu á þessum árum. „Mér fannst gaman að leika eitt og eitt hlutverk meðfram stjórnarstörfunum, en ég vildi ekki gera leiklistina að atvinnu.“ Þegar leikfélagið Stakkur lagðist í dvala og var síðar skipt upp í Leikfélag Keflavíkur og Njarðvíkurleikhúsið árið 1965 starfaði Erna með LK fyrstu starfsárin. Fyrsta leikrit Leikfélags Keflavíkur eftir nafnabreytinguna var Vængstýfðir englar eftir S. og B. Spewack í þýðingu Bjarna Guðmundssonar og leikstjórn Kristjáns Jónssonar.

Grein úr Faxa 1. nóvember 1961 þar sem fjallað er um stofnun leikfélagsins Stakks.

Frásögn af fyrsta leikriti leikfélagsins eftir að nafninu var breytt í Leikfélag Keflavíkur í Faxa 1. apríl 1966.

FAXI

5

Leikfélag Keflavíkur 60 ára:

„Þetta er eitthvað annað, hvað þetta gefur manni“ G

uðný Kristjánsdóttir á 40 ára leikafmæli á þessu ári, en ferill hennar hófst í verkinu Rauðhetta og úlfurinn sem Leikfélag Keflavíkur setti á svið árið 1981, hún var þá 14 ára. Guðný varð strax heilluð af leiklistinni og enn meir þegar hún kom aftur að sýningum félagsins síðar á 9. áratugnum eftir að starfsemin hafði legið í dvala um stund. Þá var ekki aftur snúið og síðan hefur nánast allur frítími Guðnýjar farið í áhugaleikhús, ekki bara við að leika heldur einnig að stýra félaginu og taka þátt í uppbyggingu og bakvinnslu.

einstakra leikara. En get þó ekki látið hjá líða að nefna eina leikkonuna sem bæði lék og söng mjög mikið. Það er Guðný Kristjánsdóttir. Hún á góða framtíð fyrir sér ef hún heldur þessu áfram.“ Þessi ummæli Ómars hljóta að hafa verið mikil hvatning fyrir Guðný, raunin varð a.m.k. sú að hún hélt áfram. „Já, þetta var mikil hvatning, ég man vel eftir þessu. Við Hulda vorum að vinna saman á Garðaseli á þessum tíma og hún fær mig í raun til að koma aftur þegar leikfélagið vaknar úr

dvalanum sem það hafði verið í. Eftir þetta átti leikfélagið hug minn allan, ég tók aldrei pásu, ekki einu sinni þegar ég eignaðist börnin, heldur hjálpuðust allir að við að leyfa mér að vera í þessu.“ Þarna fer Guðný líka að starfa í stjórn leikfélagsins, var yngsti stjórnarmeðlimurinn en vann með miklum reynsluboltum eins og Hilmari Jónssyni, Hjördísi Árnadóttur, Jóhannesi Kjartanssyni, Gísla Gunnarssyni og Jóni Sigurðssyni. „Það loðir við svona áhugafélag að vinskapurinn sem myndast

„Það var Árni okkar Óla, sem starfaði mikið með félaginu og var mjög eftirminnilegur sem hafði samband við mig og nokkrar vinkonur og bauð okkur hlutverk í Rauðhettu og úlfinum. Ég lék hérakríli. Ég hafði ekkert verið á sviði áður en tekið þátt í skólaleikritum.“ Guðný segir að þarna hafi komið í ljós að leikgleðin og hæfileikarnir væru til staðar þó hún hafi ekkert leitt hugann að því þá að feta þessa braut. En skyldi aldrei hafa komið til greina að gera leiklistina að atvinnu? „Nei, ég vildi það aldrei. Ég var viss um að það hentaði mér mun betur að leika bara þegar ég vildi en ekki hafa leiklistina að atvinnu. Ég sótti hins vegar leiklistarnámskeið bæði hér heima og erlendis sem nýttust mér mér vel og gera enn.“

Vinskapurinn sem myndast er einstakur Þó atvinnumennska hafi ekki orðið raunin hefur Guðný alla tíð fengið mikla hvatningu og stuðning til þess að geta sinnt þessu áhugamáli sínu, bæði þegar hún var enn í foreldrahúsum og síðar þegar hún stofnaði fjölskyldu. Enda er það svo að rekstur leikfélagsins er ekki bara áhugamál Guðnýjar heldur allrar fjölskyldunnar og börnin nánast alin upp í leikhúsinu. „En það er ekki eins og maður sé að fá pening í budduna fyrir alla þessa vinnu, því þetta er allt sjálfboðavinna. En þetta er eitthvað annað, hvað þetta gefur manni.“ Þegar starfið fór aftur í gang árið 1987 var verkið Skemmtiferð á vígvöllinn sett upp í Þotunni og árið eftir semur Hulda Ólafsdóttir leikritið Erum við svona? Og leikstýrir þegar verkið er sett upp á Glóðinni. Í dómi Ómars Jóhannssonar í Faxa 1. desember 1988 um leikritið segir: „Ég ætla nú ekki að fara að fjölyrða um frammistöðu

6

FAXI

Guðný heima á Skólaveginum, klár í jólin og jólafríið eftir annir þessa hausts.

Ljósm. Svanhildur Eiríks

er svo einstakur. Það er sama hvort það séu unglingar eða ellilífeyrisþegar og enginn þekkist, það verða allir vinir. Við vinnum sem ein heild við að koma upp sýningu, þannig hefur þetta nánast alltaf verið,“ segir Guðný sem varð formaður LK 1993 og gegndi því starfi í um 15 ár.

Kynntist eiginmanninum í leikfélaginu Eitt af baráttumálum Guðnýjar sem formaður var að fá lausn á húsnæðisvanda leikfélagsins sem stóð félaginu fyrir þrifum. Sýningar voru hér og þar í bæjarfélaginu, lengst af í Félagsbíói sem var óhentugt að því leyti að taka þurfti leikmynd saman eftir hverja sýningu vegna bíósýninga í húsinu og félagið hafði enga geymslu svo það þurfti að henda fullt af dóti. Því baráttumáli lauk árið 1997 þegar Karlakór Keflavíkur gaf Keflavíkurbæ neðri hæðina að Vesturbraut 17 með þeim skilyrðum að það yrði að vera menningartengd starfsemi í húsinu og ekki mætti selja húsnæðið. Leikfélag Keflavíkur fékk þá yfirráð yfir húsinu sem seinna fékk nafnið Frumleikhúsið eftir hugmynd Sveindísar Valdimarsdóttur. „Það var algjör kúvending fyrir starfsemi leikfélagsins að fá þetta húsnæði. Ég segi takk Karlakór Keflavíkur. Það nefna allir sem koma að starfa með okkur, leikstjórar og aðrir, hvað við séum ótrúlega heppin að hafa þetta hús og ég segi að þetta sé stoltið okkar. En það má ekki gleyma því að þetta er okkar, við rifum allt niður og byggðum upp aftur og það var bara á hendi fárra. Jón Páll Eyjólfsson og Júlíus Guðmundsson báru hitann og þungann af framkvæmdunum þó fleiri kæmu að.“ Guðný segist hafa verið heppin í gegnum sinn feril, hafa fengið ótrúlega skemmtileg hlutverk. Það liggur því beinast við að spyrja hver sé hápunkturinn á ferlinum? „Fjóla tröllastelpa er auðvitað í miklu uppáhaldi hjá mér og hún verður í raun til þegar leikfélagið fær beiðni um atriði á listahátíð barna árið 2008 og ég hugsaði, ég geri þetta bara sjálf.

Hún hefur fylgt mér síðan og mér þykir ótrúlega vænt um hana. Allar sýningar sem ég hefur tekið þátt í standa upp úr og revíurnar sérstaklega. Fyrsta revían sem ég tók þátt í var mikill örlagarevía í mínu lífi, þar kynnist ég manninum mínum, honum Júlla, sem

Guðný í hlutverki Aldísar í Fyrsta kossinum.

Með henni á myndinni er Arnar Helgason sem leikur eiginmanninn Halla.

Ljósm. Eyþór Jónsson

Guðný Kristjáns og Hulda Ólafs_opnun Frumleikhúss: Guðný Kristjánsdóttir og Hulda Ólafsdóttir kampakátar við opnun Frumleikhússins 4. október 1997. Nú var húsnæði fyrir leikfélagið loksins í höfn. Ljósm. LK sat bak við trommurnar og ég hafði aldrei séð áður. Þetta var fyrsta revían hans Ómars Jóhannssonar, Við kynntumst fyrst í Keflavík sem sýnd var 1989. En af því að þú spyrð, þá stendur upp úr söngleikurinn Er tilgangur?

Sem við sýndum 1990 og er eftir Júlíus Guðmundsson. Hann var þá bara 19 ára. Ég hef aldrei upplifað aðra eins frumsýningu, salurinn í Félagsbíói, sem tók um 350 manns í sæti, var troðfullur og okkur vel fagnað. Þetta var líka örlagaár í mínu lífi, ég hafði misst pabba um sumarið og það voru miklar tilfinningar tengdar því. Svo sat ég í stjórn og við höfðum ákveðið að gefa Júlla þetta tækifæri og maður vissi ekkert hvernig það færi en svo bara sló þessi sýning svona rækilega í gegn. Við meira að segja gáfum út vinyl plötu með lögum úr sýningunni þar sem Deep Jimi and the Zep Creams spiluðu undir.“

Hvergi nærri hætt Guðný fer með mjög eftirminnilegt hlut-

verk í 60 ára afmælissýningu LK og kallar fram mikinn hlátur hjá áhorfendum í sal.

Hún er því hvergi nærri hætt eða hvað? „Mér fannst rosalega gaman að fá þetta tækifæri á 40 ára leikafmæli mínu, að fá að taka þátt í þessari sýningu, sérstaklega af því að hún tengist mér svo svakalega. Það er ekki bara að dóttir mín og tengdasonur séu höfundar, heldur er Kristín Rán elsta dóttir mín aðstoðarleikstjóri og svo tengist þetta tengdapabba, Rúnari Júlíussyni.

Nei, ég er alls ekki hætt. Ég vona að mér hlotnist gæfa til þess að starfa áfram með leikfélaginu. Ég er líka svo heppin að starfa við þetta, ég er að kenna leiklist í Heiðarskóla og þar hef ég fengið að setja upp tvær sýningar á ári. Það vita ekki allir af því, enda fer það ekki hátt. Svo höfum við Halla Karen Guðjónsdóttir átt gott samstarf með unglingahópa innan leikfélagsins og gert þar mjög góða hluti, svo ég lifi og hrærist í þessu.“ Aðspurð um hvernig hún sjái framtíð Leikfélags Keflavíkur fyrir sér segir Guðný. „Ég sé hana halda áfram að blómstra með öllu þessu hæfileikaríka fólki sem við erum að fá reglulega þar inn og hafandi þetta húsnæði. Ég held líka að það sé ofsalega hollt fyrir hvert bæjarfélag að hafa leikfélag og byggja undir starfsemi þess, og nú er ég að tala um öll Suðurnesin því í leikfélaginu starfar fólk allsstaðar af Suðurnesjum. Það gerir svo mikið fyrir bæjarfélagið.

Við erum ekki bara að setja upp sýningar heldur tengjumst við öllum hátíðum í bæjarfélaginu, komum að alls konar litlum viðburðum sem eru í gangi og það er alltaf hægt að leita til leikfélagsins,“ segir Guðný að lokum.

FAXI

7

Hljómsveitin Grip ásamt rótara sínum, sem leikinn er af Elmari Aroni Hannah. Fremstir f.v.

Arnór Sindri Sölvason sem Pétur, Sigurður Smári Hansson sem Róbert og Ingvar Elíasson sem Addi. Baksvið sést rétt glitta í Guðlaug Ómar Guðmundsson sem Bessi.

Ljósm. Eyþór Jónsson

Leikfélag Keflavíkur 60 ára:

„Þetta er það besta sem maður gerir“ K

ærustuparið Brynja Ýr Júlíusdóttir og Guðlaugur Ómar Guðmundsson eru höfundar 60 ára afmælissýningar LK, Fyrsti kossinn, sem sýnd hefur verið í Frumleikhúsinu við miklar vinsældir. Hún er jafnframt 100. sýning LK og vegna vinsælda verður sýningum haldið áfram eftir áramót.

Brynja Ýr er dóttir Guðnýjar og Júlla og það verður ekki annað sagt en leiklistin sé henni í blóð borin. Þau fetuðu að auki í sömu spor og foreldrar hennar, kynntust hjá Leikfélagi Keflavíkur.

Leikritið hverfist um hljómsveitina Grip, sem skipuð er fjórum töffurum og söngkonunni Hönnu, sem Brynja Ýr leikur, þó hennar njóti ekki alltaf við á ferli sveitarinnar. Söngvarinn Róbert, sem leikinn er af Sigurði Smára Hanssyni verður ástfanginn af Júlíu, sem leikin er af Töru Rós Sveinbjörnsdóttur en Júlía er systir Adda, trommuleikara sveitarinnar, leiknum af Ingvari Elíassyni og honum líkar ekki alls kostar vel samdráttur þeirra Róberts og Júlíu. Nöfnin, ásamt tíðum söng Júlíu ofan af svölum, minnir óneitanlega á stef úr Rómeó og Júlíu og Brynja og Guðlaugur staðfesta það. „Að auki er Júlía vísun í Júlíusson og R í Róbert vísun í Rúnar, en við vildum alls ekki að söngvarinn héti Rúnar, því þá myndu allir halda að þetta væri afi, sem er alls ekki,“ leggur Brynja Ýr áherslu á. Hér sé einungis stuðst við lög sem afi hennar kom

8

FAXI

með einhverjum hætti að á sínum tónlistarferli og söguþráðurinn uppspuni.

Mikill stígandi er í sýningunni, tónlistin verður hraðari og ólgan meiri. „Já, rokkaðri lögin koma seinna í sýningunni því þá er allt að verða brjálæðislegra og óreglan eykst og ýmislegt fer úr böndunum.“ En hvaðan höfðuð þið þessa innsýn inn í hljómsveitarlífið? „Þetta er tilbúningur. Við vorum bara mjög spennt fyrir því bæði að gera eitthvað öðruvísi, ekki vera með þetta fasta form sem er alltaf. Þess vegna er mikið um óreglu og óreiðu og það var bara eitthvað sem okkur fannst spennandi að sýna,“ segir Brynja.

Guðlaugur bætir við að þar sem þau hafi bæði verið í kringum tónlistarstúss, þá viti þau hvernig þetta geti orðið hjá þeim sem ætli sér að slá í gegn og lifi í ákveðnu frelsi sem þeir kjósa. Því fylgir oft djamm og vesen, stelpur og óregla.

Áttu að vera bara Hljómalög en söguþráðurinn þá of þröngur Bæði Guðlaugur og Brynja höfðu gengið með þann draum í maganum að gera keflvískan söngleik sem síðan varð að veruleika þegar þau kynntust og urðu kærustupar.

En kom Rúnar heitinn Júlíusson við sögu hjá þeim báðum? Guðlaugur grípur orðið: „Ég er aðkomumaður, flutti hingað 21 árs fyrir nokkrum árum og byrjaði fljótlega að

taka þátt í uppfærslum hjá leikfélaginu. Ég heyrði þessa hugmynd einhvern tímann innan leikfélagsins og greip hana á lofti. Það var ekkert að gerast á þeim tíma og mér fannst það góð hugmynd, að setja upp keflvískan söngleik. En það var ekki endilega Rúnar Júlíusson sem ég var að hugsa um, það er svo mikil tónlistarflóra á þessu svæði sem ég aðkomumaðurinn gerði mér ekkert endilega grein fyrir fyrr en ég kom hingað.“ Guðlaugur fór að skoða lög til að setja í söngleikinn en þar sem hann hafði á þeim tímapunkti litlar tengingar við bæjarfélagið gerði hann ekkert meira með það. „Svo kynnist ég Brynju og þá á hún þann draum að setja upp sýningu til heiðurs afa sínum og þá small þetta.“ Þau byrjuðu að skrifa verkið fyrir þremur árum síðan og átti það upprunalega að fara á svið í vor. Búið var að ráða Karl Ágúst Úlfsson sem leikstjóra og einnig danshöfund og tónlistarstjóra.

Blessunarlega náðist að sýna á afmælisárinu þó uppsetningin hafi tafist um hálft ár.

Brynja segir að upprunalega pælingin hafi verið að hafa bara Hljómalög í sýningunni og fyrsta uppkastið að söngleiknum var bara með þeim lögum. „En það var frekar þröngt sjónarhorn og flöt atburðarás af því að lögin fléttast inn í atburðarásina. Þá ákváðum við að hafa bara lög sem tengjast afa á einhvern hátt.“ Þau segjast hafa byrjað á því að búa til sögupersónurnar áður en þau hófust handa við atburðarásina.

Síðan var að finna út hvað lög féllu að atburðarásinni og þau lög voru svo valin í söngleikinn.

Voruð þið allan tímann ákveðin í að leika sjálf í sýningunni?

Guðlaugur er fljótur að svara. „Nei, ég vildi upprunalega bara sjá þetta verða að veruleika, en svo þegar fór að nálgast prufur þá hugsaði ég, ég verð að fá að vera með.“ Brynja var hins vegar ákveðin frá upphafi að vilja leika í verkinu. „Ég hugsa að ég hefði ekki geta setið úti í sal.“ Guðlaugur tengir við þá reynslu, segist oft hafa ætlað að sitja hjá en alltaf hætt við og viljað vera með. „Þetta er náttúrulega það besta sem maður gerir.“

Svífa á bleiku skýi Viðtökur á leikritinu hafa verið einstaklega góðar og parið segist svífa um á bleiku skýi. Þau höfðu ólíkar væntingar aðspurð um hvort viðtökurnar hafi komið á óvart eða þau orðið hissa á þeim? „Ég get ekki sagt að ég sé hissa, ég hafði alltaf mikla trú á þessu verki og ég er mjög ánægð með viðtökurnar. Maður vissi það bara strax þegar við byrjuðum þetta samstarf við leikfélagið að þetta væri eitthvað annað,“ segir Brynja Ýr. „Ég ætla að segja að það hafi komið mér á óvart hvað þetta sló í gegn, vegna þess að frumsamin verk hjá áhugaleikhúsum eru ekki endilega að draga áhorfendur að vegna þess að fólk sækir í það sem það þekkir. Ég held að krækjan hafi verið tónlistin sem margir þekkja en svo kemur fólk á þessa sýningu sem er mjög stórbrotin, hún er það miðað við uppsetningu í svo litlu leikhúsi og ég held að það hafi hjálpað áhuganum.

En ég bjóst ekki við þessu,“ segir Guðlaugur sem lýsir yfir ánægju með viðtökurnar.

Við getum ekki sagt skilið við þetta atorkusama par öðruvísi en að hlera hvort eitthvað annað sé á döfinni hjá þeim. „Já, það eru alltaf einhverjar hugmyndir í gangi.

Við erum með ákveðið verk í vinnslu núna en settum það á ís meðan við erum að sýna þetta.“ Guðlaugur segist hafa áttað sig á ástríðunni við að semja þegar Fyrsti kossinn var í smíðum og það verður sannarlega gaman að fylgjast með afrekstri þeirra Brynju Ýrar og Guðlaugs Ómars í framtíðinni.

Brynja Ýr í hlutverki söngkonunnar Hönnu. Hér borin af Lísu Einarsdóttur, Andra Sævari Arnarssyni og Elmari Aron Hannah í sínum hlutverkum. Ljósm. Eyþór Jónsson

Heimildir Faxi 9. tbl. 21. árg. 1961 Faxi 10. tbl. 21. árg. 1961 Faxi 5. tbl. 22. árg. 1962 Faxi 4. tbl. 26. árg. 1966 Faxi 8. tbl. 48. árg. 1988 Faxi 3. tbl. 51. árg. 1991 Fyrsti kossinn leikskrá. Leikfélag Keflavíkur haust 2021 Viðtöl Brynja Ýr Júlíusdóttir og Guðlaugur Ómar Guðmundsson Erna Sigurbergsdóttir Guðný Kristjánsdóttir

Guðlaugur Ómar og Brynja Ýr eru leikfélagspar sem gaman verður að fylgjast með í framtíðinni. Ljósm. Svanhildur Eiríks

FAXI

9

Óskum Suðurnesjamönnum gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári.

10

FAXI

Jólapennar

Aðeins færri fávitar

Með grjót í vösunum

Sólborg Guðbrandsdóttir Sólborg Guðbrandsdóttir sló í gegn á síðasta ári með bók sinni Fávitar og nú kemur út önnur bók hennar, Aðeins færri fávitar sem er byggð á samnefndu samfélagsverkefni hennar gegn stafrænu og annars konar kynferðisofbeldi. Hér er vangaveltum unglinga um samskipti kynjanna, kynlíf og sambönd svarað og áhersla lögð á sterka sjálfsmynd þeirra og sjálfsöryggi.

Sveinn Torfi Þórólfsson Bókin geymir minningar um horfinn tíma og svipmyndir af eftirminnilegu fólki á Skagaströnd, í Grindavík og víðar. Þetta er mikilsverð og bráðskemmtileg heimild um horfinn heim og harða lífsbaráttu sem lögð var á ungar herðar um miðja síðustu öld.

Hálfgerðar lygasögur með heilagan sannleika í bland Guðbergur Bergsson Guðbergur hefur einstaka sýn á mannlegt eðli og samfélag. Hér má lesa sögur úr heillandi blöndu af fyndni og sársauka, sannleika og uppspuna. Þegar lesandinn heldur að hann hafi áttað sig á hvert stefnir er honum komið í opna skjöldu með óvæntum snúningi, órum, háði eða skyndilegri viðkvæmni – sem höfundurinn hefur flestum betur á valdi sínu.

Hjálp!

Fritz Már Jörgensson Presturinn í Keflavíkurkirkju heldur áfram að gefa út sakamálasögur og að þessu sinni keppast Jónas og félagar hans hjá sérdeild rannsóknarlögreglunnar við að leysa morðmál. Á fallegum sumardegi finnst lík af nakinni konu í sorpgeymslu við safnaðarheimili Dómkirkjunnar í Reykjavík. Henni hafði verið misþyrmt með hrottafengnum hætti.

Brátt vakna grunsemdir um að fleiri konur kunni að vera í hættu og málið teygir anga sína í óvæntar áttir.

Völva Suðurnesja Gunnar M. Magnúss. Þetta er þriðja útgáfa bókarinnar sem upphaflega kom út árið 1969. Bókin segir frá dulrænni reynslu og hæfileikum Unu Guðmundsdóttur (1894–1978) í Sjólyst í Garði. Orðrómur um hæfileika hennar barst víða meðan hún lifði og öllum bar saman um að til hennar hafi verið að sækja styrk og hjálp í orði og verki. Bókin er gefin út í samvinnu við Hollvinafélag Unu. Petrína Mjöll Jóhannesdóttir Stafrófsbækur Petrínu Mjallar hafa slegið í gegn fyrir smæð sína og einfaldleika.

Stafróf ástarinnar og Stafróf hugrekkisins eru nýjustu afurðirnar í ritröðinni en áður hafa komið út Stafróf gleðinnar og Stafróf sorgarinnar. Í ár er einnig endurútgefin

bók hennar Salt og hunang sem notið hefur mikilla vinsælda.

Stafróf ástarinnar: Það er alltaf dálítið kraftaverk þegar eitt hjarta fyllist ástúð í garð annars. Líttu á það sem lán að fá að elska og njóta ástar. Þessi bók er skrifuð handa þeim sem vilja leggja rækt við kærleikann og hlúa að ástinni í lífi sínu.

Stafróf hugrekkisins: Óttinn er mikilvægt varnarkerfi sem varar okkur við hættum og hjálpar okkur að bregðast við. Ótti sem varir stöðugt og nagar okkur að innan er hins vegar annars eðlis. Þessi bók er skrifuð sem hvatning og leiðsögn handa þeim sem vilja sigrast á óttanum með hugrekkið að vopni.

Strand Jamestowns Halldór Svavarsson Strand seglskipsins Jamestowns við Hafnir á Reykjanesi árið 1881 og eftirmálar þess er stórmerkileg saga sem allt of fáir þekkja.

Varla er hægt að ímynda sér hvílíkur hvalreki strand þessa 4.000 tonna skips var fyrir Reyknesinga en það var fulllestað af unnum eðalvið, furu, sem átti að fara undir járnbrautarteina á Englandi.

Etna og Enok fara í sveitina Sigríður Etna Marinósdóttir Grindvíkingurinn Sigríður Etna heldur áfram að skrifa um Etnu og Enok en að þessu sinni fara þau í sveitina til ömmu og afa. Þau keyra sjö fjallvegi til að komast frá Reykjavík til Tálknafjarðar. Systkinin bralla þar ýmislegt; fara á hestbak, tína aðalbláber, reka kindur, mjólka kýrnar og njóta náttúrunnar.

Slétt og brugðið Árelía Eydís Guðmundsdóttir Árelía Eydís hefur verið iðin við bókaútgáfu undanfarin ár en í sumar kom út bók hennar Slétt og brugðið. Sex konur hafa í fjöldamörg ár hist í saumaklúbbi. Dag einn ákveða þær hins vegar að gera eitthvað allt annað en vanalega þegar þær koma saman. Þetta hrindir af stað óvæntri atburðarás sem á eftir að hafa mikil áhrif á líf þeirra.

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsældar á nýja árinu. Þökkum samskiptin á liðnu ári.

FAXI

11

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári. Þökkum samskiptin á árinu sem er að líða.

Óskum Suðurnesjamönnum gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári.

haldinn í Safnaðarheimili Keflavíkurkirkju, Reykjanesbæ fimmtudaginn 13. ágúst kl. 17:00 1. Kosinn fundarstjóri, ritari 2. Athuguð kjörbréf og boðun fundarins 3. Skýrslur félagsstjórnar og framkvæmdastjóra 4. Umræður 5. Reikningar bornir upp til samþykktar 6. Tillögur um breytingar á samþykktum 7. Ákveðin laun félagsstjórnar 8. Kosningar: a. Kosnir tveir aðalmaður í stjórn b. Kosinn einn varamaður í stjórn

Gleðileg jól og farsælt komandi ár c. Kosinn löggiltur endurskoðandi d. Kosnir níu fulltrúar

á aðalfund Sambandsins

9. Önnur mál

2019

KSK 75 ára

Kaupfélagið býður til afmælishófs

Sendum Suðurnesjamönnum hugheilar jóla- og nýárskveðjur með þökk fyrir samveru og stuðning á árinu sem er að líða.

GRP www.grp.is

12

FAXI

Á erfiðum tímum er mikilvægt að nágrannar standi saman og að við gætum að hvert öðru.

Oddný G. Harðardóttir og Eiríkur Hermannsson

Kaupfélag Suðurnesja í 75 ár K

aupfélag Suðurnesja (KSK) hefur ekki einungis verið einn af máttarstólpum í atvinnulífinu á Suðurnesjum heldur einnig stærstir í verslun á dagvörumarkaði á svæðinu. Samkaup sem er að 51% hluta í eigu KSK rekur 65 verslanir um allt land undir merkjum Nettó, Kjörbúðar, Krambúðar og Iceland. Alls rekur Samkaup sjö verslanir á Suðurnesjum í þremur af fjórum sveitarfélögum, fjórar í Reykjanesbæ, tvær í Suðurnesjabæ og eina í Grindavík. Starfsmenn eru um 1.400 talsins og félagsmenn KSK voru 7.600 í upphafi árs 2021.

Kaupfélag Suðurnesja átti 75 ára afmæli í fyrra, árið sem þjóðin lá í heimsfaraldursdvala að mestu en afmælinu og sögunni voru gerð skil á sýningu Byggðasafns Reykjanesbæjar í Gryfjunni Duus Safnahúsum og á Keflavíkurtúni í sumar og haust. Sýningarstjóri var Helgi Biering sem gaf Faxa góðfúslegt leyfi til að nýta efni úr sýningunni sem lauk 1. desember sl.

Svanhildur Eiríksdóttir ræddi einnig við Skúla Skúlason formann stjórnar KSK í tilefni þessara tímamóta.

Fyrsta byggða sölubúðin úr timbri sem kom úr skíðaskála Tilurð Kaupfélags Suðurnesja má rekja til upphafs Samvinnuverslunar á

Suðurnesjum. Árið 1880 var Pöntunarfélag Suðurnesja stofnað en líftími þess var stuttur. Pöntunarfélag var því ekki starfrækt í nokkra áratugi eða þar til Verkalýðs- og sjómannafélag Keflavíkur stofnaði Pöntunarfélag VSFK árið 1935. Tveimur árum seinna gekk félagið, ásamt pöntunarfélagi í Sandgerði, inn í nýstofnað Kaupfélag Reykjavíkur og nágrennis (KRON) og KRON opnaði sölubúð að Aðalgötu 10 í Keflavík. Árið 1942 var sölubúðin flutt að Hafnargötu 30 sem KRON lét byggja úr timbri sem kom úr skíðaskála sem staðið hafði í Hveradölum en félagið keypti. Þremur árum seinna sleit Keflavíkurdeild sig frá KRON og stofnaði Kaupfélag Suðurnesja þann 13. ágúst.

Vörður í sögu KSK

Fyrsta kaupfélagsbúðin (KRON) á Suðurnesjum var opnuð að Aðalgötu 10 Keflavík. Ljósm. Byggðasafn Reykjanesbæjar

H

ér verður frekari vörðum úr sögu KSK gerð skil í tímalínu, enda of langt mál að rekja sögu kaupfélagsins í stuttu máli.

1945 – Kaupfélag Suðurnesja stofnað. Í fyrstu stjórn voru Guðni Magnússon, Ragnar Guðleifsson, Guðni Guðleifsson, Hallgrímur Th. Björnsson og Björn Hallgrímsson.

Björn Pétursson var fyrsti kaupfélagsstjóri KSK.

Frá fyrstu árum Gunnars Sveinssonar í starfi Kaupfélagsstjóra. Hér er hann ásamt fyrstu stjórn félagsins. Ljósmynd Byggðasafn Reykjanesbæjar 1947 – KSK hóf verslunarrekstur í Grindavík. Þar var einnig starfrækt sláturhús í áraraðir.

1949 – Gunnar Sveinsson tekur við stöðu kaupfélagsstjóra og gegndi starfinu til 1988 eða í rétt tæp 40 ár.

1950 – Verslunarhúsnæði að Hafnargötu 61 (Vatnsnestorg) var tekið á leigu og þar opnuð verslun með nýlenduvörur og mjólkurvörur. Þar var einnig brauðbúð.

KSK tók á leigu verslunarhúsnæði að Hafnargötu 61 (Vatnsnestorg) og rak þar verslun með nýlenduvörur og mjólkurvörur, ásamt brauðbúð. Ljósm. Byggðasafn Reykjanesbæjar 1952 – KSK opnar bakarí að Tjarnargötu 25 og rak það um 10 ára skeið. Bakarameistari var Albert Þorkelsson.

1954 – Verslunarhúsnæði keypt í stórhýsinu (stóru blokkinni) að Faxabraut 27.

1955 – Þátttaka kaupfélagsins í atvinnuuppbyggingu á svæðinu hefst með kaupum á hraðfrystihúsinu Stóru-milljón (Hraðfrystihúsi Keflavíkur).

Rekstrinum lauk 1990.

1956 – Fyrsta kjörbúðin á Suðurnesjum opnuð að Hringbraut 55 Keflavík.

FAXI

13

Vörður í sögu KSK

Húsnæði Samkaupa þegar stórmarkaðurinn var opnaður árið 1982. Ljósm. Byggðasafn Reykjanesbæjar 1961 – Kaupfélagið Bjarmi í Njarðvík sameinast KSK og það tók við verslunarrekstrinum við Grundaveg 23.

1962 – Aðstaða fyrir kjötvinnslu bætt og Birgir Scheving ráðinn sem forstöðumaður. Kjötsel var farsæl kjötvinnsla kaupfélagsins í áratugi.

1967 – Skrifstofa KSK flutt í húsnæðið við Hafnargötu 62 til mikilla bóta fyrir reksturinn. Matvöruverslun kaupfélagsins var rekin á jarðhæð hússins.

1983 – Fyrsta konan var kjörin í stjórn KSK, Sæunn Kristjánsdóttir.

1984 – Fyrsta konan verður formaður starfsmannafélags KSK, Helga Bjarnadóttir.

1988 – Guðjón Stefánsson verður kaupfélagsstjóri og gegnir því starfi í 21 ár.

1992 – Strikamerkjakerfi tekið í notkun í Samkaup Njarðvík.

1998 – Hlutafélagið Samkaup stofnað sem tekur yfir allan verslunarrekstur.

KSK áfram eigandi fasteigna.

2000 – Kaupfélag Suðurnesja hlýtur Súluna, menningarverðlaun Reykjanesbæjar fyrir velvild og fjárhagslegan stuðning.

2005 – Vönduð afmælisbók gefin út í tilefni 60 ára afmælis KSK. 2010 – Ómar Valdimarsson tekur við stöðu kaupfélagsstjóra og gegnir henni í fimm ár, samhliða störfum sem framkvæmdastjóri Samkaupa.

2013 – Ákveðið að stækka félagssvæði KSK, svo við Suðurnesin bættist Stór-Reykjavíkursvæðið allt.

1970 – Fyrstu afsláttarkortin til félagsmanna gefin út. Þeir voru þá 1053 talsins.

1971 – Járn og skip flytja frá Vatnsnestorgi að Víkurbraut 12-14 með 8000 fm. athafnasvæði. Tekin var upp sú nýbreytni að kjósa fulltrúa starfsmanna í stjórn KSK. 1978 – Fyrsta tölublað Kaupfélagsblaðsins leit dagsins ljós.

1981 – Skóflustunga að byggingu verslunar Samkaupa við Krossmóa tekin af Guðna Magnússyni fyrsta formanni KSK. Stórmarkaðurinn var opnaður 1982.

14

FAXI

1994 – Lágvöruverðsmarkaðurinn Kaskó opnaður við Vatnsholt/Iðavelli.

1995 – Fimmtíu ára afmæli KSK fagnað og verslunarhúsnæði við Iðavelli 14B keypt.

1996 – Stórbruni í versluninni Járn og skip.

Húsnæðið var endurbyggt og verslunin í framhaldi seld til Byggingavöruverslunar Kópavogs (Byko).

2015 – Höfuðstöðvar Kaupfélags Suðurnesja flytja í Krossmóann.

Skúli Skúlason yfirtók skyldur kaupfélagsstjóra samhliða formennsku í félaginu.

2020 – 75 ára afmæli KSK. Ný stefnumörkun til ársins 2025 samþykkt.

Yfirskrift hennar er Sýnileiki - Virk samskipti - Þátttaka félagmanna.

Heimildir Vefur KSK, www.ksk.is Gögn frá sýningu Byggðasafns Suðurnesja

Kaupfélagið hafði tvo bíla í flutningum á milli Reykjavíkur og Keflavíkur. Hér eru bílstjórar KSK fyrir utan húsnæði KRON við Hafnargötu 30 árið 1953. Þetta eru Páll Guðmundsson og Skúli Vigfússon við Chevrolet bifreiðina Ö-12 og Dodge bifreiðina Ö-14.

Ljósm. Byggðasafn Reykjanesbæjar

Stofnun KSK á sínum tíma var mikið happaskref fyrir Suðurnes S

amtalið við Skúla Skúlason formann stjórnar KSK hefst á því að ræða hápunktana í sögu kaupfélagsins en Skúli hefur starfað fyrir félagið frá árinu 1985 og þekkir því söguna vel. Við stöldrum fyrst við stofnun félagsins en að henni komu frumkvöðlar sem störfuðu ríkulega við uppbyggingu samfélagsins, voru í bæjarstjórn, störfuðu í leikfélaginu og málfundafélaginu Faxa, svo dæmi sé tekið. „Mér finnst einn af hápunktum félagsins vera þegar ráðist var í kaup Hraðfrystihúss Keflavíkur og farið í útgerð. Það var stór áfangi og félagið gerði út nokkra smærri báta og síðan togarana Aðalvík og Bergvík.

Svo vil ég nefna tímann eftir 1998 þegar Samkaup hf. var stofnað. Þá var hvert skrefið á fætur öðru tekið í stækkun og eflingu félagsins. Það var leitað til okkar um að taka við rekstri verslana víða um land, má þar nefna á Ísafirði, í Hafnarfirði, á Höfn í Hornafirði og á Austfjörðum. Á öllum þessum stöðum fylgdu kjarabætur fyrir neytendur í kjölfarið. Einnig bættist verslunarrekstur KEA við hjá okkur ásamt kaupmannsverslunum hér og þar.“ segir Skúli í samtali við Svanhildi.

Tryggð haldið við upprunann Á síðastliðnum áratug hefur starfsemi KSK farið í gegnum mikið umbreytingarskeið sem hófst með verslunarrekstri Samkaupa um allt land. Áður hafði reksturinn verið staðbundinn á Suðurnesjum. Skúli leggur áherslu á að þó starfsemin sé ekki staðbundin lengur sé haldin tryggð við upprunann með því að stýra félaginu héðan en aðalskrifstofa kaupfélagsins er við Krossmóa í Reykjanesbæ. „Það hefur einnig verið mikil umbreyting í stafrænni þróun og innleiðingu stafrænna lausna. Þar hefur ekki síður skipt sköpum mikil þróun í mannauðsmálun en til liðs við kaupfélagið á undanförnum árum hefur komið mikið af ungu, vel menntuðu fólki. Fyrir vikið er orðið eftirsóknarvert að starfa hjá kaupfélaginu.“ Við leiðumst í umræður um erfiðar aðstæður starfsfólks í kórónuveirufaraldri og hversu hratt Samkaup brást við innleiðingu vefverslunar. „Við vorum farin af stað með vefverslun sem lið í stefnumótun félagsins, að vera forystuafl í stafrænni þróun og

Skúli Skúlason formaður stjórnar KSK segir stafræna vegferð kaupfélagsins vera að hefjast.

Vefverslun og smáforrit er liður í þeirri vegferð. Ljósm. Svanhildur Eiríks þróun verslunarhátta á Íslandi. Það gerði okkur auðveldar fyrir að bregðast hratt við þegar faraldurinn brast á, öll umgjörðin var til. En við fórum gætilega af stað, byrjuðum í einni verslun, Nettó í Mjódd, og tínt var úr hillum. Neytendur gátu svo ýmist sótt vörurnar í verslunina eða fengið sent heim. En svo smátt og smátt, eftir því sem verslun jókst á netinu þá sprengdi það utan af sér og ekki var hægt að leggja meira á þá verslun. Þá var farið í næstu verslun

og svo koll af kolli. Við byrjuðum því á því að nýta innviðina vel áður en farið var að nota sérstakt vöruhús undir vefverslunina.

Nágrannar okkar í Skandinavíu og ráðgjafar höfðu sagt við okkur að það tæki nokkra mánuði að undirbúa þetta en það var gert á tveimur vikum. Hér skipti sköpum samstaðan sem ætíð hefur ríkt í félaginu, starfsfólk allsstaðar af landinu kom og hjálpaði til.“ Vefverslunin fór lóðbeint upp en hefur á undanförnum mánuðum leitað

FAXI

15

jafnvægis. Skúli nefnir að vefverslunin sé komin til að vera og yngri kynslóðir séu fljótari að nýta sér stafrænni lausnir.

Metnaðarfull menntastefna Skúli segir að eftir því hafi verið tekið hvernig Samkaup tók á málum starfsmanna sinna við þessar erfiðu aðstæður. „Við buðum starfsfólki velferðarpakka, þar sem m.a. var búið að safna saman tilboðum í gistirými, afþreyingu og aðgang að viðburðum og svo aukagreiðslur. Starfsfólk var undir miklu álagi og gat lítið komist í burtu þannig að við vildum búa til glaðning fyrir það. Það var mikil ánægja með þetta.“ Það hefur ekki síður verið ánægja með menntastefnu kaupfélagsins en félagið hefur haft forystu um menntun verslunarfólks. Í því skyni hefur verið komið á samstarfi við ýmsar menntastofnanir, m.a. Verslunarskóla Íslands og Háskólann á Bifröst við að þróa frekar verslunarnám og tengja nám verslunarmannsins við önnur skólastig. „Þú strandar hvergi sem nemandi, heldur getur haldið áfram upp í háskólagráðu og meistaragráðu þótt þú byrjir að vinna í verslun. Það er búið að tryggja framvindu í námi.“ Skúli segir marga starfsmenn nýta sér þessi menntunarúrræði samhliða störfum hjá Samkaupum.

Ýmis tækifæri í framíðinni Að sögn Skúla hefur Kaupfélag Suðurnesja mjög skýra sýn á hlutverk sitt og framtíðarhorfur. „Við höfum tekið stefnuna í fimm ára þrepum og erum nú að vinna í áætlun tímabilsins 2020 – 2025. Fókusinn er alltaf á ákveðin grunnatriði og það er varfærni í fjármálum og að fjárhagslegur grunnur sé sterkur. Aðeins þannig getur kaupfélagið verið sterkur bakhjarl sinna dótturfélaga, sem eru KSK eignir ehf. og Samkaup hf.“ Áhersluþættirnir í stefnunni eru sýnileiki, virk samskipti og þátttaka

16

FAXI

félagsmanna. Skúli er spurður hvað felist í þessu? „Við áttuðum okkur á því að tímanir hafa breyst. Þegar kaupfélagið var stofnað, var talsverð neyð víða og mikilvægt að bæta kjör fólks, samfélagið var mjög ólíkt því sem það er í dag. Velmegun er orðin meiri á margan hátt, en hlutverk samvinnu er jafn mikilvægt og áður, en við þurfum að skerpa á samvinnunni. Hluti af því er að nútímavæða félagið, að höfða til yngra fólks í þeirri von að það sjái hag í því að taka þátt í samvinnustarfi. Það felst m.a. í því að vera sýnileg á samfélagsmiðlum. Samtalið er líka mjög mikilvægt og í þessari nútímaþróun tel ég lykilatriði að vera í nánara samtali við félagsmenn, leita álits þeirra og skoðana á áskorunum samtímans, umhverfismálum, sjálfbærni, nýsköpun o.s.frv.“ Er nýja Samkaups-smáforritið liður í þessari þróun og kannski afmælisgjöf til félagsmanna? „Já það er liðir í þeirri stafrænu vegferð og nútímavæðingu félagsins. Við óskuðum eftir því við Samkaup, sem er neytendahlið félagsins, að við uppfærðum félagskerfið

og þjónustuna við félagmenn. Smáforritið kemur úr smiðja Co-op í Danmörku, sem við erum í miklu samstarfi við á ýmsum sviðum og forritið er margverðlaunað þar.

Við höfum innleitt þrjá hluta af því sem búið að er að smíða inn í það, tilboðin, uppsöfnun inneigna og kvittanir koma beint í símann. Félagsmenn fá mánaðarlega send sértilboð í forrið og um jólin verða verulega djúp tilboð fyrir félagsmenn.“ Við ljúkum spjallinu á því að líta fram á veginn og Skúli er spurður um bæði tækifæri og áskoranir í rekstri kaupfélagsins á næstu árum. „Við munum áfram vinna að því að tryggja félagsmönnum aðgang að betri kjörum í daglegum viðskiptum. Þá viljum við þróa vettvang þar sem félagsmönnum gefst tækifæri til að hafa meiri áhrif á starfsemi og stefnumótun félagsins. Við sjáum tækifæri í því að styðja við nýsköpun, sjálfbærni og lýðheilsu með þátttöku félagsmanna, styðja við góð málefni á svæðinu og vera hreyfiafl framfara“ segir Skúli að lokum.

Stjórn Kaupfélags Suðurnesja. Standandi frá vinstri Guðbjörg Ingimundardóttir, Sigurbjörn Gunnarsson, Skúli Skúlason formaður stjórnar, Gerður Pétursdóttir, Eysteinn Eyjólfsson og Inga Brynja Magnúsdóttir. Sitjandi Jóhann Geirdal og Jóngeir Hlinason.

Kaupfélag Suðurnesja afhenti björgunarsveitunum á Suðurnesjum nýverið styrk uppá 1.5 milljón króna. Á myndinni eru f.v. Skúli Skúlason formaður KSK, Jóhann Hannesson frá Skyggni í Vogum, Ingólfur Sigurjónsson frá Ægi í Garði, Kristófer Karlsson frá Sigurvon í Sandgerði, Ásta Gunnarsdóttir og Gil Fernandes frá Björgunarsveitinni Suðurnes. Á myndina vantar Boga Adolfsson frá Þorbirni í Grindvík. Ljósm.

Víkurfréttir

Óskum Suðurnesjamönnum nær og fjær gleðilegra jóla og farsældar á nýja árinu. Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Óskum Suðurnesjamönnum gleðilegra jóla og farsældar á nýja árinu. Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Eldvarnir ehf.

Iðavöllum 3 Sími 420 2020 - 892 7519 FAXI

17

Saga húsanna

Slökkvistöðin við Hringbraut Rafveita, lögregla og slökkvilið deildu húsnæði við Hafnargötu í Keflavík um skeið. Ljósmyndin er úr Faxa, 100 ára afmælisriti Brunavarna Suðurnesja, 2. tbl. 73. árg. 1. okt. 2013.

farið að huga að búnaði fyrir slökkviliðið.

Með tilskipun Stjórnaráðs Íslands árið 1911 bar kauptúnum með fleiri en 300 íbúa að halda uppi brunavörnum í sínu plássi. Var þá byggður kofi undir búnaðinn við Brunnstíg. Það mikilvægasta í eigu Brunaliðsins, eins og það nefndist, var stigi og skjólur. Slökkvilið Keflavíkur var stofnað árið 1913.

með búnað sinn en fékk til skamms tíma inni í húsi Olíusamlags Keflavíkur, í þvottahúsi Sérleyfisbifreiða Keflavíkur og síðar í áhaldahúsi Keflavíkur. Það voru því mikil tímamót þegar byggð var ný slökkvistöð, hönnuð frá grunni með þarfir nútímaslökkviliðs, eins og það var orðað, árið 1967. Nýju slökkvistöðinni var valinn staður við gatnamót Hringbrautar og Flugvallarvegar, á bæjarmörkum Keflavíkur og Njarðvíkur eins og þau voru í þá daga.

Ekkert var til sparað við bygginguna. Kristján Björnsson sem var við nám í byggingatæknifræði í Danmörku teiknaði bygginguna en hönnun hússins var prófverkefni Kristjáns í háskólanum. Einnig kom Egill Jónsson byggingafulltrúi Keflavíkur að hönnuninni.

Húsið var allt hið glæsilegasta. Þrjár stórar hurðir voru að bílageymslunni sem taldist vera um 260 fermetrar en bílakostur liðsins var aðeins þrjár bifreiðar á þessum tíma. Auk þess var varðstofa, skrifstofur og aðstaða, um 65 fermetrar á tveimur hæðum.

Hengja þurfti slöngurnar til þerris

Ræst út með brunalúðrum

Slökkvistöðin á mótum Keflavíkur og Njarðvíkur var hið glæsilegasta þegar hún var tekin í notkun árið 1967. Ljósm. Byggðasafn Suðurnesja

Þ

au tímamót urðu fyrir skemmstu að Slökkvilið Brunavarna Suðurnesja flutti í nýtt og glæsilegt húsnæði að Flugvöllum.

Má segja að það hafi verið endahnútur á langri bið enda gamla stöðin við Hringbraut löngu sprungin og margstöguð og bætt með lausum gámaeiningum og skúrum. En það má líka segja að það sem við köllum nú ,,gömlu slökkvistöðina“ hafi einnig verið tímamótabreyting á högum Slökkviliðs Keflavíkur eins og liðið nefndist þá, þegar sú stöð var tekin í notkun sumarið 1967. Í ört vaxandi bæjarfélagi sem Keflavík var eftir miðja síðustu öld var brýn þörf fyrir gott og öflugt slökkvilið. Fyrsti vísir að slökkviliði má rekja allt aftur til ársins 1908 Þegar gamla bakaríið brann til kaldrar kola í janúar það ár. Þá var búnaður allur hinn fátæklegasti. Í þeim bruna má þakka björgina enskum skútusjómönnum sem lágu út á víkinni og urðu þess áskynja að stórbruni var í þorpinu, réru í land og gengu vasklega fram í aðstoð sinni við heimamenn. Eftir þann bruna var

Síðar er búið um liðið í húsnæði bæjarins við Hafnargötu 15. Í því húsi var auk slökkviliðsins, Rafveita Keflavíkur og lögreglan með sína aðstöðu. Einhverjir kunna enn að reka minnið til turnsins á gömlu slökkvistöðinni við Hafnargötu en turn á slökkvistöð gegndi afar mikilvægu hlutverki. Allar slöngur þess tíma voru úr hampi og þurfti að hengja þær upp til þerris eftir notkun, annars var hætta á að þær fúnuðu og eyðilögðust. Árið 1957 var farið að þrengja verulega að starfsemi lögreglunnar og rafveitunnar við Hafnargötu. Brunaliðið lendir á hrakhólum

Glæsileg slökkvistöð Brunavarna Suðurnesja við Flugvallarveg. Byggingin, sem er 2252 fermetrar að stærð, rúmar alla þá nauðsynlegu aðstöðu sem slökkvilið að þessari stærðargráðu þarf auk þess sem gott aðgengi er til allra sveitarfélaga á Suðurnesjum Ljósm. Svanhildur Eiríks

18

FAXI

Slökkviliðið var svokallað útkallslið á þessum árum. Engin föst viðvera var né vaktir og liðið kallað út ef bruni varð, lengst af með ,,brunalúðrinum“ sem var ræstur þegar kalla þurfti menn út og síðar með símhringingum.

Var sá háttur hafður á þar til fastar vaktir komust á árið 1988. Þá höfðu líka orðið miklar breytingar á störfum liðsins, fyrst með stofnun Brunavarna Suðurnesja árið 1974, en þar sameinuðust Keflavík, Njarðvík, Garður og Vatnsleysustrandarhreppur um stofnun slökkviliðs. Árið 1985 var ráðist í stækkun slökkvistöðvarinnar en þá var bílageymsla stækkuð um nær helming auk þess sem meira pláss fékkst fyrir starfsmenn og tækjabúnað.

Hægt og bítandi hafa verkefni slökkviliðsins aukist og starfsemin vaxið. Stöðugt var bætt við bráðabirgðalausnum með lausum gámaeiningum.

Slökkviliðið hefur kvatt Hringbrautina eftir áratuga samleið. Liðið er nú komið í glæsilegt húsnæði og því miður virðist fátt bíða gömlu stöðvarinnar en að verða rifin, þó að tímabundið hafi verið fundið hlutverk fyrir hana, nú síðast sem æfingahúsnæði fyrir Golfklúbb Suðurnesja og nýstofnað Borðtennisfélag Reykjanesbæjar.

Samantekt Kristján Jóhannsson

Fjölbrautaskóli Suðurnesja óskar nemendum, kennurum og öðrum Suðurnesjabúum

gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári. Þökkum samstarfið á árinu SKÓLAMEISTARI

Sendum öllum Suðurnesjabúum góðar

jóla- og nýársóskir,

með þakklæti fyrir viðskiptin á liðnum árum.

Sundmiðstöðin

Málfundafélagið Faxi óskar öllum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsæls komandi árs.

óska Suðurnesjamönnum

gleðilegrar jólahátíðar og farsæls nýs árs.

Flugvellir 6, Keflavík · Sími 42 100 42 · Fax 42 100 43 · www.dyri.com

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár!

Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Útvegsmannafélag Suðurnesja

Bílrúðuþjónustan óskar viðskiptavinum

gleðilegra jóla

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár!

Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Allar b

ÞJÓNUSTUVERKSTÆÐI

Bílaver ÁK óskar viðskiptavinum

gleðilegra jóla

FAXI

19

„Ákváðum á fyrsta degi að við myndum aldrei ráða við þetta ein“ B

oga Adolfssyni formanni Björgunarsveitarinnar Þorbjörns í Grindavík óraði ekki fyrir því í byrjun árs að árið 2021 yrði eins og það þróaðist. Engan veginn var hægt að sjá fyrir hvaða verkefni kæmu í fang björgunarsveitarfólks þegar eldgos hófst í Geldingadölum 19. mars enda segir Bogi í samtali við Svanhildi Eiríksdóttur að allar línulegar aðgerðaáætlanir hafi farið í vaskinn. Við tók spírallaga atburðarás. „Það kom alltaf upp nýtt verkefni þegar einu var lokið. Við þurftum að gera gönguleið eða merkja gönguleið og það var ekki varanlegt nema í stutta stund. Þá þurfti að byrja upp á nýtt. Aðgerðaáætlunin

20

FAXI

gat því ekki verið línuleg, heldur hringur, því við þurftum að gera aftur og aftur það sama. Við gátum eiginlega ekki gert ráð fyrir neinu, verkefnin komu manni alltaf í opna skjöldu,“ segir Bogi.

Áttuðum okkur ekki á að gosið hefði þetta aðdráttarafl Verkefnin hafa verið umfangsmikil og krefjandi fyrir alla þá fjölmörgu viðbragðsaðila sem hafa komið að gosinu. Bogi segir aðstoð hafa borist víða að, frá fjörðum lengst í vestri og austri. Í Þorbirni eru sjálfboðaliðar í kringum 40. „Við settum bara niður vaktafyrirkomulag strax og menn skráðu sig

niður á vaktir. Við ákváðum á fyrsta degi að við myndum aldrei ráða við þetta ein.“ Bogi segir tvo björgunarsveitarmenn hafa alla jafna séð um skipulagshliðina á verkefninu, aðrir voru á vettvangi og skiptu með sér verkum þar. Alltaf hafi einhver stigið inn í þegar á þurfti að halda. „Við vorum vel undirbúin fyrir eldgos eftir alla ólguna sem hafði verið á svæðinu, áttum mæla og grímur og annan búnað en við vorum ekki búin að undirbúa okkur undir allt þetta fólk. Áttuðum okkur ekki á því að gosið myndi hafa þetta gríðarlega aðdráttarafl. Fyrstu dagarnir voru bara rugl. Við vorum fyrst og fremst að hugsa um hættuna sem vofði yfir

Bogi Adolfsson formaður Björgunarsveitarinnar Þorbjörns við fyrsta Buggy bíl sveitarinnar sem hefur komið að góðum notum á gosstöðvunum. Von er er á fleiri bílum þar af einum sem getur flutt manneskju á börum. Ljósm. Svanhildur Eiríks

Ljósm. Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS

vegna jarðhræringa og eldgoss, rýmingaráætlanir og annað slíkt,“ segir Bogi.

Stöðugur straumur fólk var upp að gosi og niður aftur og þegar mest var voru íbúar í Grindavík í hálfgerðri gíslingu í sínum heimabæ. Bílaröðin beggja vegna bæjarfélagsins var slík að heimamenn þurftu að fara fótgangandi allra sinna ferða. „Ég segi að þegar mest var hafi um 6000 manns farið um svæðið á dag. Mælar segja 3000 en þeir mældu bara einn þegar fólk gekk samhliða eða mættist svo ég tvöfalda allar tölur.“ Nú fara á milli 500 og 1000 manns daglega um svæðið sem vaktað er af tveimur til þremur landvörðum og einum sjúkraflutningamanni frá Brunavörnum Suðurnesja. Bogi áætlar að um 300.000 manns hafi farið um gossvæðið.

Hitti ekki fjölskylduna í þrjár vikur Það muna allir hvernig fyrstu dagarnir í gostíðinni voru. Fólk var hvatt til að ganga

Ljósm. Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS

FAXI

21

Ljósm. Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS

Gosið hefur dregið að sér fjölda fólks og hluti af verkefnum björgunarfólks hefur verið að passa að fólk fari sér ekki að voða.

Ljósm. Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS

frá Grindavíkurvegi yfir hraunið, en sú leið var ógreiðfær og mjög löng, þó hún liti út fyrir að vera stutt á yfirlitskorti, auk þess sem fólk þekkti hana ekki. Engin lýsing var á leiðinni og fólk oft vanbúið svo verkefni björgunarsveitarfólks urðu ærin. Bogi var minntur á það snemma í ferlinu að hann hafði ekki hitt fjölskyldu sína í þrjár vikur, kom heim þegar allir voru sofnaðir og var farinn út að morgni meðan fólk var enn sofandi. Hann segir þó kostinn óneitanlega hafa verið þann að hafa getað sofið í eigin rúmi.

Bogi hefur verið formaður björgunarsveitarinnar í 19 ár og segir þetta mest krefjandi verkefnið sem hann hafi fengið í starfinu, þó vissulega megi hrósa happi yfir því að enginn lést í náttúruhamförunum.

Hins vegar hafi þurft að bjarga mannslífum. Það komu slysatarnir, allt upp í tvo göngumenn á dag og nefnir Bogi sérstaklega Langahrygg þar sem aðstæður urðu eins og í glerhálku, sandur ofan á móbergi.

Málin hafa hins vegar þróast þannig að úr hefur orðið mjög skemmtileg gönguleið og Reykjanesið hafi komist enn betur á kortið

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári. Þökkum samskiptin á árinu sem er að líða.

22

FAXI

sem áhugavert útivistarsvæði.

Bogi sem starfar hjá Grindavíkurbæ og við sjúkraflutninga hefur fengið mikinn stuðning og skilning hjá vinnuveitendum sínum, þrátt fyrir að hafa verið nýbúinn að skipta um starf þegar gosið hófst. Öðruvísi sé ekki hægt að sinna svona sjálfboðaliðsstarfi á tímum sem þessum. Það sama gildir um vinnuveitendur annarra sjálfboðaliða hjá Þorbirni, segir Bogi.

Allt verið rosalega magnað Þó tímanir hafi oft og tíðum verið erfiðir og aðstæður krefjandi, segir Bogi mjög marga góða punkta hægt að taka úr ferlinu. „Allt sem maður hefur upplifað og tekið þátt í er rosalega magnað. Allt samstarf viðbragðsaðila, bæði hér og þeirra sem tóku þátt í þessu með okkur gekk svo rosalega vel. En maður sá líka einkennilegt háttarlag fólks sem fór upp að gosi þegar virknin var sem mest, áttaði sig ekki á aðstæðum. Sumir tóku jafnvel víðsjárverðar áhættu með börnin sín og um afdrif allra sem komu sér í hættu er ekki vitað.“ Miklar vangaveltur hafa verið uppi um hvort gosi sé lokið eða ekki og segir Bogi ekkert hægt að segja til um það. Klárlega sé virkni enn mikil, því hraunið fljóti um undir storknuðu hrauninu og allt sé að þykkna í Merardölum. Það sé því engin leið að segja til um framhaldið. „Menn hafa kastað því fram að dyngjugos geti varað allt upp í 120 ár. Það verður laglegt að þurfa að skipta út formanni vegna aldurs í miðju verkefni,“ segir Bogi og hlær.

Björgunarsveitinni hefur tekist að sinna öðrum útkallsverkefnum samhliða þessu mannfreka verkefni. Þó nokkuð hefur verið um bátaútköll og annars konar útköll á sama tíma sem þeim hefur tekist að sinna. „Í raun voru menn fegnir að komast annað slagið í önnur verkefni og þeir voru fljótir að stökkva til þegar útköll komu. Eðli björgunarsveitarmannsins er þannig að hann sækir í verkefni, vill drífa hlutina áfram og þrífst á því að hjálpa þeim sem eru hjálparþurfi.“

Óskum öllum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsæls komandi árs, með þökk fyrir það liðna.

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár! Þökkum samskiptin á liðnu ári.

VERKALÝÐS- OG SJÓMANNAFÉLAG KEFLAVÍKUR OG NÁGRENNIS

Sveitarfélagið Vogar

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár! Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár! Þökkum samskiptin á liðnu ári.

SUÐURNESJABÆR

FAXI

23

„Ég er bara á

Elsa gefur sig alla í hnébeygjuna og á skjánum má lesa að þyngdin er 117,5 kg, sem gaman er að geta að var fyrsta lyfta Elsu á Evrópumótinu og fyrsta heimsmetið.

Ljósm. European Powerlifting Federation

einhverri óvissuleið“

-Elsa Pálsdóttir Evrópu- og heimsmeistari í klassískum lyftingum segir árið í ár hafa þróast með allt öðrum hætti en hún átti vona á. Óvissuferðin sé vissulega óvænt en um leið mjög skemmtileg upplifun.

E

lsa Pálsdóttir leikskólakennari og kraftlyftingakona úr Garðinum hefur sýnt og sannað að það er aldrei of seint að setja sér markmið og að aldur er engin fyrirstaða þegar hefja á keppni í íþróttagrein.

Hún hefur á árinu bæði sett Evrópumet og heimsmet í klassískum lyftingum og er á leið á fleiri mót. Hún er af kraftakyni komin í báða leggi og komst að því fyrir stuttu síðan að hún vildi einbeita sér að því sem hún er best í, styrknum og kraftinum.

Svanhildur Eiríksdóttir settist niður með kynsystur sinni og sveitunga úr Garðinum til þess að ræða feril hennar í klassískum lyftingum og hvernig það kom til að hún fór að keppa af krafti, þá komin fast að sextugu. „Ég varð fimmtug í október 2010 og í janúar 2011 ákveð ég að taka þátt í Þrekmótaröðinni, sem er röð móta sem reyna á þrek, styrk og þol keppenda. Við vorum nokkrar „kellur“ á

24

FAXI

mínum aldri sem langaði til að prufa að setja saman lið, fimm konur sem allar höfðum verið í líkamsrækt. Við tókum sem sagt þátt í einu móti, stóðum okkur ágætlega en gerðum svo ekkert meira með þetta. Það var líka annar hópur héðan sem tók þátt í þessu móti, „Dirty nine“ og í framhaldi af mótinu pikkuðu þær í mig og ég fór að æfa og taka þátt í mótum með þeim. Við urðum þá „Fimm fræknar,“ segir Elsa.

Elsa þurfti að skora B-manneskjuna í sér á hólm því æfingafélagarnir fræknu æfðu alltaf á morgnana og sú tilhugsun var erfið. „Ég hugsaði með mér, ef ég ætla að fara að keppa með þeim, þá tek ég að sjálfsögðu æfingar með þeim, þó það sé enn nótt hjá mér. Vekjaraklukkan var því stillt á 5:15 frá janúar 2011, alla virka daga. Við vorum í fjölbreyttum æfingum, í Crossfit og Bootcamp og alla vega æfingum með

okkar eigin líkamsþyngd, ásamt hlaupi. Við kepptum saman í rúm sjö ár og fórum m.a. til Bretlands og Skotlands, tókum þátt í nokkrum mótum þar. Erlendis eru keppnirnar einstaklingskeppnir, en bæði liðamót og einstaklingskeppnir á Íslandi. Ég tók yfirleitt eingöngu þátt í liðakeppnunum hér heima.“ Hvernig varst þú að standa þig í einstaklingskeppnunum? „Bara ágætlega“, segir Elsa af hógværð. „Auðvitað var maður búinn að æfa helling fyrir þau. Það sem lá best fyrir mér voru æfingar með þyngdir, úthaldslega er ég ekkert mjög sterk. Þegar við vorum í liðakeppnunum hér heima þá voru svo fjölbreyttar æfingar að yfirleitt var hægt að skipta keppendum niður eftir styrkleikum hvers og eins.“

Vissi ekkert út í hvað hún var að fara Þarna er Elsa farin að átta sig á því að hún væri bara nokkuð sterk. Þegar hún sá kraftlyftingamót auglýst á Sólseturshátíðinni í Garði árið 2018 ákvað hún að slá til án þess að vita eiginlega í hverju væri keppt eða hverjar reglurnar væru. Segist bara alls ekki hafa vitað neitt út í hvað hún væri að fara. „Á þessu móti stóð ég mig alveg ágætlega og þegar það var aftur boðið upp á svona keppni snemma árs 2019 þá fór ég aftur, enda orðin volg. Á milli þessara keppna hafði ég tekið kraftlyftingar á æfingum einu sinni í viku en æft áfram með stelpunum hina dagana í fjölbreyttum æfingum. Það skilaði sér í mikilli bætingu enda var ég búin að læra meira inn á þetta, hvað ég ætti að passa mig á og hvernig ég ætti að gera þetta. Þá hugsaði ég, já ég ætti kannski að gefa þessu svolítinn séns. Maður á kannski ekkert rosalega mörg ár eftir í svona íþrótt en ég sá að þarna ætti ég alveg góða möguleika á að standa mig vel. Ég bætti því við tveimur til þremur æfingum í kraftlyftingum í viku, en var áfram með stelpunum í hinu. En svo fór þetta að fara út í meiri alvöru og ég vildi bara gefa mig alla í þetta. Þannig að um mitt ár 2019 fór ég að snúa mér alveg að lyftingum.“ Hvað þýðir að gefa sig alveg í þetta? „Þá er maður bara að gera þessar þrjár æfingar innan klassískra lyftinga og alls konar styrktaræfingar í kringum þær til að geta lyft 100 til 150 kílóum. Það er ekki nóg að geta lyft þessu, þú þarft að vera með sterkan líkama.“ Elsa æfir sex sinnum í viku, tekur alltaf frí á sunnudögum eða fer í mesta lagi í göngutúra þá daga. Æfingar standa yfir í einn og hálfan til þrjá klukkutíma, allt eftir því hvað hún hefur mikinn tíma og hvaða æfingar hún er að taka.

Mjög tæknileg keppnisgrein Við tökum samtalið um klassískar lyftingar, hvers konar lyftingar þær eru. „Í klassískum lyftingum ertu að taka þrjár kraftlyftingagreinar; réttstöðulyftu, bekkpressu og hnébeygju. Þegar hins vegar eingöngu er talað um kraftlyftingar þá ertu í ákveðnum búnaði. Þá ertu vafin og í svo miklum búnaði að þú getur varla hreyft þig. Með þeim hætti getur þú tekið meiri þyngdir. En í klassískum lyftingum er maður einungis að stóla á eigin kraft, maður er eins og maður kemur fyrir. Ólympískar eru svo enn önnur tegund.“ Á mótum í klassískum lyftingum fá keppendur þrjár tilraunir í greinunum þremur og hnébeygjan er alltaf fyrst. Síðan kemur bekkpressan og loks réttstöðulyftan. „Þetta eru mjög tæknilegar æfingar, mjög tæknileg íþrótt og það þarf mjög lítið til að keppandi geri ógilt. Þú getur kannski lyft þyngdinni en lyftan getur verið dæmd ógild út af tæknilegum atriðum, eins og að fara ekki nógu langt niður í hnébeygjunni eða vera ekki í takt við dómarann sem gefur skipanir.“

Elsa með Evrópu- og heimsmeistaratitlana frá keppni í Tékklandi og Svíþjóð fyrr á þessu ári. Ljósm. Svanhildur Eiríks Þannig að einbeitingin verður að vera í lagi? „Já, algjörlega, þú þarft að passa upp á svo margt. Það gerðist t.d. á fyrsta mótinu mínu þegar verið var að leiðbeina mér í bekkpressunni að leiðbeinandinn segir mér að ég verði að bíða eftir að dómarinn gefi skipun um að taka stöngina, láta hana síga, lyfta upp og skila. Já, já hann fer í gegnum þetta og ég leggst á bekkinn og geri mig tilbúna en svo er maður bara svo fókuseraður á stöngina og hvað maður er að gera, að ég tek bara stöngina, læt hana síga, lyfti upp og skila. Og það var dæmt ógilt! Ég fór á undan dómaranum. Og það má ekkert rykkja í réttstöðulyftunni, þá er lyftan dæmt ógild.

Og í raun þarf mjög lítið til þess að lyfta sé dæmd ógild.“ Þeir sem hafa horft á keppni í klassískum lyftingum sjá einungis þær þrjár tilraunir sem keppandi fær, en það er ekki allt því miklar æfingar fara fram bakatil þar sem

engir áhorfendur sjá til. „Við þurfum að hita vel upp til þess að komast í okkar þyngstu þyngdir þannig að maður er alveg búinn að taka þó nokkuð margar lyftur á bakvið áður en maður gengur í salinn.“

Því betri tækni, þeim mun léttari verður lyftan Elsa segir Covid-faraldurinn hafa dregið töluvert úr henni, enda voru líkamsræktarstöðvar lokaðar til langs tíma í flestum ef ekki öllum bylgjum faraldursins. Hún fór þó á íþróttavöllinn í Keflavík og gerði æfingar þar með æfingafélögunum, alla morgna sex daga vikunnar, en segir stemmninguna samt hafa dalað og efa hafa læðst að sér. „Átti ég að halda þessu áfram eða bara fara að gera eitthvað annað? En mig langaði til að halda áfram og þá vildi ég fá mér þjálfara til þess að komast yfir neikvæðnislægðina sem ég var dottin í. Svo stóð til boða að fara á Evrópumótið fyrr á þessu ári og það

FAXI

25

þannig að önnur lyftan var aftur heimsmet því ég bætti mig og enn í þriðju tilrauninni. Þess vegna teljast þetta svona mörg heimsmet. Svo setti ég heimsmet í réttstöðunni og heimsmet fyrir samanlagðan árangjur, þ.e. samanlagða þyngd.“

Elsa að taka á því í réttstöðulyftu á Evrópumótinu. Ljósm. European Powerlifting Federation örvaði hjartsláttinn nokkuð. Er ég að fara til útlanda að keppa? Það var ekki það sem ég hafði verið að stefna að en þegar ég fór að hugsa þetta betur þá fannst mér þetta ótrúlega spennandi og mikið tækifæri, svo ég ákvað að skella mér. Og ég fann þjálfara sem var til í að vinna með mér og hann tók tæknina alveg í gegn og við erum enn að vinna í henni því hún hefur svo mikið að segja með þyngdirnar. Því betri tækni, þeim mun léttari verður lyftan.“ Þjálfari Elsu heitir Kristleifur Andrésson og er með mikla reynsuí lyftingum. Hann hittir hún þrisvar til fjórum sinnum í viku til að vinna í tækninni. Eftir að Elsa fór að vinna með Kristleifi gat hún aftur hleypt B-manneskjunni að því æfingarnar fara nú fram síðdegis. Það gefur betra svigrúm upp á tímastjórnunina því á morgnana heldur Elsa til vinnu í Stapaskóla og vill ekki þurfa að hætta í miðri æfingu. Áður hafði Elsa starfað í Reykjavík og tók þá æfingar einu sinni í viku með Kraftlyftingafélagi Kópavogs og þjálfara sem hún hafði aðgang að þar. „Það hjálpaði mér ótrúlega mikið á fyrstu stigum, þjálfaði mig m.a. í því að keppa á mótum.“ Þegar heimsfaraldurinn reið yfir fannst Elsu ekki rétt að vera að fara á milli tveggja stöðva svo hún flutti sig alfarið suður. Þá hitti hún Kristleif.

Elsa valdi einnig að keppa fyrir hönd Massa kraftlyftingafélags þegar boð á fyrsta mótið kom, enda í hennar heimabæ. „Mér fannst það aldrei spurning.“ Elsa segist ekki lengur hafa tölu á þeim bikar- og Íslandsmótum sem hún hafi keppt í hvað þá titlunum frá þeim mótum, þeir séu komnir eitthvað á fimmta tug.

Verðlaunapeningarnir sem Elsu hlotnuðust á Evrópumótinu í Tékklandi í júlí í sumar.

Ljósm. Svanhildur Eiríks

Verðlaunapeningarnir frá heimsmeistaramótinu í Svíþjóð í september sl. Eleiko er nafnið á stærsta styrktaraðila keppninnar.

Ljósm. Svanhildur Eiríks

Árangurinn byggir alltaf á því hvað þú leggir í þetta

Gaf allt í þetta Fyrsta mót Elsu á erlendri grundu var Evrópumót í Tékklandi í júlí á þessu ári. Þar gekk henni ótrúlega vel, setti fimm heimsmet og um leið Evrópumet. „Ég setti heimsmet strax í fyrstu tilraun í hnébeygju,

26

FAXI

Hvað erum við að tala um mikla þyngdaraukningu á milli tilrauna? „Það er ofboðslega misjafnt. Yfirleitt er talað um að í fyrstu lyftu verður þú að taka þyngd sem þú ert alveg viss um að geta tekið svo þú náir að fá eina gilda lyftu í öllum greinum, þannig eru mótareglurnar.

Ein tilraun af þeim þremur sem maður fær verður að vera gild, annars er mótið ónýtt. Svo má ekki lækka sig. En þetta getur hlaupið á 10 kílóa þyngingu, jafnvel meira, nema kannski í bekkpressunni, þar er yfirleitt minni þynging á milli tilrauna. Þetta er oft svolítið stressandi, því þú vilt taka örugga þyngd án þess að vera að taka alltof létt. Í annarri tilraun fer maður oft nálægt sínu besta og í þriðju tilraun reynir maður að bæta sitt besta. Oftast er minna á milli annarrar og þriðju lyftu. Það hefur yfirleitt gengið hjá mér en ef það er mikil samkeppni og þú ert að keppa við einhvern sem er á sama stað og þú, þá hefur maður tilhneigingu til að hækka sig meira og tekur meiri áhættu.“ Eftir gott gengi á Evrópumótinu var Elsu boðið að keppa á heimsmeistaramótinu í klassískum lyftingum sem haldið var í Svíþjóð í september sl. Elsa sló til enda þótti henni kjörið að fylgja eftir góðum árangri á Evrópumótinu tveimur mánuðum áður. „Þar voru fleiri keppendur og sterkari einstaklingar, en markmið mitt var að bæta heimsmetin og það gekk eftir, þó það hafi ekki verið þrautalaust. Ég gerði bæði miðjulyftuna í hnébeygjunni og réttstöðulyftunni ógilda. Í hnébeygjunni var ég grunlaus um að ég hafði gert ógilt, taldi mig hafa gert allt rétt, en þeir mátu það svo að ég hafi ekki farið nógu neðarlega. Þetta er líka sálfræðilegt. Þá tek ég sömu þyngd aftur. Í réttstöðunni, sem er alltaf síðasta greinin á mótum, lyfti ég upp fyrstu lyftunni, en í annarri lyftunni þá er stöngin svo níðþung að ég bara næ henni ekki upp. Það var tilraun til að bæta heimsmetið og ég hugsaði, ég læt þetta ekki gerast. Ég þurfti að fara í andlega vinnu í pásunni á milli lyfta og svo bara gaf ég allt í þetta. Það bjargaði mótinu að sú lyfta fór upp, ég hefði aldrei verið sátt við þennan árangur ef sú lyfta hefði ekki farið upp.“ Það má heyra að það þarf stáltaugar í þessa íþrótt. Þarna setti Elsa heimsmet í hnébeygju og réttstöðulyftu og samanlagðri þyngd.

Bikararnir frá Evrópumótinu í Tékklandi í sumar. Ljósm. Svanhildur Eiríks

Hvað varðar andlegu hliðina segist Elsa vera búin að fara margoft yfir keppnina í huganum þegar að móti kemur, segir mælt með því að keppendur geri það og í raun mjög mikilvægt. „Þegar maður er búinn

að fara svona oft í gegnum þetta í huganum, þá veit maður hvað maður er að fara út í og alls ekki eins og verið sé að gera þetta í fyrsta skipti, þó það sé raunin.“ Í síðasta mánuði tók Elsa þátt í bikarmóti hér heima og lauk þar með keppnistörn þessa árs. Hún gerði sér lítið fyrir og bætti eigið heimsmet í hnébeygju um 2,5 kíló, lyfti 135 kílóum sem er nýtt Íslandsmet. Í mars 2022 verður Evrópumót í Litháen sem hún segir líklegt að hún taki þátt í. Óvissa sé hins vegar með heimsmeistaramótið á næsta ári því það fari fram á Nýfundnalandi. „Mér finnst það hins vegar heillandi tilhugsun að viðhalda þeim árangri sem ég hef náð. Árið í ár þróaðist með allt öðrum hætti en ég átti von á svo ég er bara á einhverri óvissuleið. Þetta er óvænt upplifun en mjög skemmtileg.“ Ég get ekki sleppt Elsu lausri úr viðtalinu öðruvísi en að tala aðeins um bræður hennar og föður sem ég minnist úr æsku sem mjög kraftalegra og sterkra manna. Hún sem eina systirin í hópnum hefur greinilega fengið góðan skammt af kröftum og þegar við ræðum þetta er ljóst að kraftarnir eru ekki síður úr móðurfjölskyldunni, bæði líkamlegir og andlegir því það þarf dug til að ryðja braut. „Elsa móðuramma mín rak dekkjaverkstæði í Reykjavík í mörg ár og það þótti mjög merkilegt enda var hún ekki með neina

Elsa á verðlaunapallinum á Evrópumótinu í Tékklandi. Ljósm. European Powerlifting Federation karlmenn í vinnu heldur gerði þetta allt sjálf svo eitthvað hef ég sennilega fengið í arf með nafninu. En ég segi þó alltaf, að þó maður hafi eitthvað gott í grunninn, byggir

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsæls komandi árs, með þakklæti fyrir viðskiptin á undanförnum árum.

árangurinn alltaf á því hvað þú leggur í þetta. Þú uppskerð eins og þú sáir.“

Reykjanesbær óskar starfsmönnum

sínum og öllum bæjarbúum

gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári. Þökkum liðið ár.

Ve s t u r b r a u t 8 • 2 3 0 R e y k j a n e s b æ r Sími 421 4388

FAXI

27

Ný helgiklæði í Keflavíkurkirkju

Séra Erla, Ragnheiður Ásta, Ívar og Sr. Fritz með og í helgiklæðunum fjórum sem Keflavíkurkirkja á eftir Elínu. Ljósm. Svanhildur Eiríks

K

eflavíkurkirkja hefur endurnýjað helgiklæðin með kaupum á fjórum gullfallegum klæðum ofnum af Elínu Stefánsdóttur mynd- og veflistarkonu og eiginmanni hennar, Gert Madsen. Þau fyrstu, hvít að lit, voru afhent kirkjunni í desember 2018 og vígð við aftansöng á aðfangadag. Fjólubláu klæðin voru afhent í nóvember 2019 og vígð á jólaföstu það ár og grænu og rauðu klæðin voru afhent í júní 2021 og vígð við orgelvígslu í kirkjunni 3. október sl. Svanhildur Eiríksdóttir hitti tvo úr sóknarnefnd kirkjunnar og prestana tvo til þess að fræðast um klæðin. Ívar Valbergsson sem sæti á í sóknarnefnd Keflavíkurkirkju uppgötvaði handverk Elínar Stefánsdóttur við undirbúning útfarar móður sinnar Rítu Prigge Helgason sem gerð var frá Kálfatjarnarkirkju árið 2018. Séra Erla Guðmundsdóttir sóknarprestur í Keflavíkurkirkju jarðsöng Rítu og fékk við athöfnina lánaða svarta stólu sem unnin var af Elínu. „Þarna sá ég handbragð Elínar og heillaðist af því. Ég fór í framhaldi að grennslast fyrir um hvaða

28

FAXI

listakona þetta væri og komst þá að því hvað hún er rosalega fær og hefur hannað mikið fyrir kirkjur,“ segir Ívar. Í framhaldi gáfu hann og bræður hans Reynir og Haraldur Valbergssynir svarta stólu eftir Elínu til minningar um móður þeirra.

hita en undir þeim erum við prestar í skrúða.

Nýju helgiklæðin eru miklu þægilegri. Þau eru bæði léttari og það andar vel um þau, auk þess að vera svo falleg.“

Nýju helgiklæðin mun þægilegri en þau gömlu

Elín kom í heimsókn í Keflavíkurkirkju til þess að skoða umgjörð hennar áður en hún hófst handa við hönnun helgiklæðanna.

Sóknarnefndin fékk sjálf að velja táknin á klæðin og hefur hvert þeirra sérstaka merkingu. Erla vekur athygli á krossunum sem prýða bakhluta helgiklæðanna, stólurnar og prédikunarstólsklæðin. „Þannig er að það er enginn kross í kirkjunni, en kirkjubyggingin sjálf myndar kross og við erum með krossa í klæðunum.“ Um latneska krossinn aftan á helgiklæðunum segir Elín: „Latneskur kross með hringboga ber vitni um að við hér erum kristin. Krossinn sjálfur er gullofinn. Tæknin er damaskvefnaður. Uppistaðan er sérlitað silki – einnig fóður.

Ull er í ívafi og gullþráður þar sem við á.“

Ragnheiður Ásta Magnúsdóttir formaður sóknarnefndar segir nefndina ekki hafa verið lengi að sannfærast um þá hugmynd að fá ný helgiklæði. Þörf hafi verið á þeim, ekki síst þegar kirkjan öll hafði verið endurgerð. „Við erum svo þakklát fyrir að hafa komist í kynni við Elínu. Ívar kveikti neistann þegar hann og bræður hans komu færandi hendi með svarta stólu og í framhaldi höfðum við í sóknarnefnd samband við Elínu.“ Fritz Már Jörgensson prestur grípur orðið og segir hluta af gömlu helgiklæðunum hafa verið ónothæfan og því hafi prestarnir tekið þeim nýju fegins hendi. „Það er fátt eins vont og vera í óþægilegum helgiklæðum, ekki síst í

15 kílómetrar af silkiþráðum og 16 af örfínum ullarþráðum

Hér heldur Ívar á stólunni sem hann og bræður hans færðu Keflavíkurkirkju að gjöf til minningar um móður þeirra. Gjöfin varð kveikja að frekari vinnu með Elínu listakonu.

Hér er Ragnheiður Ásta með sakramentisdúkana fjóra sem Elín gerði í sama lit og helgiklæðin. Sakramentisdúkarnir eru silkiofnir og notaðir við altarisgöngur.

Litur grænu helgiklæðanna var í kirkjuárinu þegar viðtalið fór fram. Hér má sjá Sr. Fritz í prédikunarstólnum sem prýddur er prédikunarstólsklæði í sama lit.

Elín Stefánsdóttir hefur sérhæft sig í helgiklæðum og öðrum listmunum fyrir kirkjur í áratugi. List hennar prýðir nokkrar íslenskar kirkjur og um 115 danskar. Helgiklæðin eru ofin í damasktækni af eiginmanni Elínar, Gert Madsen, úr 16 kílómetrum af örfínum ullarþræði og um 15 kílómetrum af silkiþráðum. Ullin kemur frá Finnlandi, gullþræðir frá Bretlandi en fóðrið er sérlitað silkifóður. Ásamt helgiklæðunum gerði Elín einnig fyrir Keflavíkurkirkju sakramentisdúka úr silki og prédikunarstólsklæði í sömu litum og helgiklæðin. Eftir að djákni tók til starfa í Keflavíkurkirkju nýverið, Heiða Björg Gústafsdóttir, pantaði sóknarnefndin djáknastólur hjá Elínu í sömu litum og klæðin.

Rauði liturinn táknar eldmóð, anda og kærleika. Kærleikur Guðs, litur Guðs. Táknið hér er dúfa á leið niður sem er tákn heilags anda. Á kirkjuári er rauði liturinn mest notaður um hvítasunnu og á merkisdögum píslavotta.

Um Elínu Stefánsdóttur

Litirnir og táknin í helgiklæðunum Elín gerði listaverk af helgiklæðunum og rammaði inn ásamt skýringartexta. Þau voru keypt ásamt klæðunum og komu í kirkjuna fyrr á þessu ári. Listaverk þess litar sem er ríkjandi hverju sinni yfir kirkjuárið er hengt upp í forkirkjunni. Nú hangir þar verk fjólubláu klæðanna, kirkjugestum til yndis og fróðleiks. Hin þrjú verkin prýða veggi fundarherbergis í Kirkjulundi.

Græni liturinn er litur vonar, lífs og vors. Hér er lárviðargrein sem tákn um vöxt og ódauðleika. Einnig er hún tákn um skírnina, hið nýja líf í Kristi. Á kirkjuári notast græni liturinn aðallega sunnudaga eftir þrenningarhátíð.

Á vef Elínar Stefánsdóttur (elinstefansdottir. dk/) má lesa að hún hefur lengst af búið í Danmörku, þar sem hún starfrækir vinnustofu og gallerí ásamt eiginmanni sínu í Mols, þar sem þau njóta mikillar náttúrufegurðar.

Hún segir stórkostlega náttúru Íslands, litdýrð og andstæður í landslaginu, ekki síður hafa verið mikinn innblástur fyrir sig í listsköpuninni. Ásamt vefnaði málar Elín og vinnur glerlistaverk, m.a. steind gler í kirkjur. Sjá má sýnishorn af verkum Elínar á vefnum, ásamt nánari upplýsingum um listakonuna.

Ívar og sr. Erla með hjónunum Gert og Elínu þegar þau afhentu grænu og rauðu helgiklæðin í júní sl.

Ljósm. Keflavíkurkirkja

Fjólublái liturinn táknar iðrun og yfirbót. Þyrnikórónan er hér tákn um þjáningu Jesú Krists. Á kirkjuári er fjólublái liturinn notaður á föstutímanum og á aðventu, undirbúningi jólanna.

Hvíti liturinn táknar hreinleika, gleði og fullkomleika. Hér að framan er Lúthersrós.

Hjartað í rósinni vísar á að trúin gefur frið og huggun. Á kirkjuári er hvíti liturinn notaður við gleðilegar hátíðir, t.d. jól og páska.

FAXI

29

Hið rómantíska samband þjóðarinnar við eldvirknina Þ

egar jörð tók að skjálfa á Reykjanesskaga í janúar 2020 leist rithöfundinum og fréttamanninum Sigríði Hagalín Björnsdóttur ekki á blikuna þar sem hún vann að skáldsögu sem fjallaði um eldgos á Reykjanesi. Hún hélt áfram að skrifa í kapp við tímann og henni og útgefandanum til mikils léttis hélt Reykjanesskaginn í sér þar til bókin kom út.

fræðikort ÍSOR af Reykjanesskaganum hafi verið biblían mín fyrstu mánuðina þegar ég var að skrifa og stórvirkið Náttúruvá á Íslandi, sem kom út árið 2016 og ætti að vera til á hverju heimili. Ég fór líka í vettvangsferðir en það er erfitt að komast upp á Reykjanesskagann, maður keyrir bara í kringum hann. Ég þurfti því að ímynda mér hvernig aðstæður væru á svæðinu. Þá bjó ég að góðum samböndum við marga jarðvísindamenn út af störfum mínum hjá Ríkisútvarpinu og þeir hjálpuðu mér mikið.”

„Ég er honum mjög þakklát,” segir Sigríður og hlær þar sem við tökum spjallið í gegnum myndsímtal þar sem hún er í einangrun af sóttvarnarástæðum. Það er einhvern veginn við hæfi að ræða fyrsta eldgos á Reykjanesi í 800 ár í miðjum heimsfaraldri. Það vantar ekki dramatíkina.

En hvar kviknar sú hugmynd að skrifa skáldsögu um eldgos á Reykjanesskaga? „Ég eiginlega veit það ekki. Ég var búin að skrifa aðra skáldsögu sem ég þurfti að henda, hún var bara ekki góð. Ég var því í hálfgerðu uppnámi að leita að öðru umfjöllunarefni þegar ég rakst á grein í tímaritinu National Geographic um breytingar á segulpólnum í norðri. Þar hnaut ég um þessa setningu: „Eins og allir vita er segulpóllinn í norðri ákaflega viðkvæmur staður.” Þetta var svo fallegt og ég vissi um leið að ég yrði að skrifa bók um svona manneskju.

Sem gerði ráð fyrir að allir væru jafn vel að sér í jarðvísindum og hún sjálf og talaði og hugsaði um jörðina sem tilfinningaveru.” Þar var kveikjan að bókinni komin að sögn Sigríðar, sem gladdist mikið því hún hafði alltaf haft gaman að því að skrifa um jarðvísindi og eldgos.

Fannst skaginn bara vera þessi ræma sem þú keyrir eftir á leið út á flugvöll „Fréttamenn eru með eldgos á heilanum.

Fyrsti fréttapistillinn minn á fréttastofu útvarps árið 1999 var einmitt um yfirvofandi Kötlugos, þannig að þetta hefur alltaf fylgt manni í starfinu. Ég bjó því að tengiliðum og vissi hvernig almannavarnir virkuðu og fannst gaman að tappa inn á það.

Reykjanesskaginn kom til þar sem ég vildi finna stað sem væri eins nálægt þéttri byggð og hægt væri. Ég held að fæstir íbúar suðvesturhornsins hafi verið meðvitaðir um það að þeir búa á eldvirkasta svæði landsins. Ég var það að minnsta kosti ekki fyrr en ég byrjaði að vinna að sögunni. Ég hafði enga tilfinningu fyrir Reykjanesi sem landsvæði, fannst

30

FAXI

Eldfjallakúrekar og rómantíkerar

Sigríður Hagalín Björnsdóttir nýtti sér reynsluna sem fréttamaður á RÚV þegar hún skrifaði Eldana. skaginn bara vera þessi ræma sem þú keyrir eftir á leið út á flugvöll. Ég skynjaði ekki þetta ofboðslega landslag og öll þau ævintýri sem eru þarna rétt við tærnar á manni.

Eldarnir er náttúrulega skáldsaga með jarðvísindalegri atburðarás sem var alls ekki líkleg þótt hún væri ekki útilokuð. En mér hálfbrá þegar ég áttaði mig á því hversu margt gæti gerst þarna. Þegar jarðskjálftarnir hófust í janúar 2020 var ég búin að vera að skrifa bókina í fjóra mánuði og fékk eiginlega áfall.

Eldgos á þeim tímapunkti hefði alveg eyðilagt fyrir mér bókina. Ég fékk einmitt sms frá útgefandanum mínum: „Ó nei, ekki núna!” Á þessum tíma var ég að vinna fyrir fréttaskýringaþáttinn Kveik hjá RÚV og ákvað að vinna fréttaskýringu um jarðskjálftavirkni og eldvirkni á Reykjanesi, til að öll þessi forvinna kæmi að minnsta kosti að einhverjum notum.

Svo hélt ég bara áfram að skrifa milli vonar og ótta, og viti menn: Reykjanesskaginn hélt í sér í 14 mánuði, bókin Eldarnir kom út fyrir jólin en í mars hófst eins og allir vita eldgos.” Þú hefur vafalaust þurft að vinna rannsóknarvinnu fyrir bókina og kynna þér Reykjanesskagann? „Já, ég byrjaði að skrifa bókina í september 2019 og þurfti þá að viða að mér efni og átta mig á landsvæðinu. Það má segja að jarð-

Sigríður segist hafa komist að því að það sé munur á starfsstéttum í jarðvísindum. „Ég upplifi jarðeðlisfræðinga sem varkárt og raunsætt talnanna fólk, en eldfjallafræðingarnir eru meiri rómantíkerar og dálitlir eldgosakúrekar,” segir Sigríður og hlær. „Þeir eru svo hrifnæmir. Jarðvísindamenn eiga í mjög rómantísku sambandi við fagið og landið og þeir skrifa margir ofboðslega fallegan texta um allar þessar hreyfingar í jarðskorpunni. Það kom mér á óvart að finna í vísindatextum skáldlegar lýsingar þar sem þeir vitna í bókmenntir og nota myndlíkingar til að skýra mál sitt. Þannig gat ég oft leitað í heimildirnar þegar ég stóð á gati í sögunni og fundið fallega lýsingu sem gat leitt mig áfram og hjálpað mér við textann. Það má segja að jarðvísindi séu ákveðin bókmenntagrein á Íslandi.” Við hlæjum að þessu.

En um hvað fjallar bókin, svona annað en yfirvofandi eldgos? „Ég reyndi að skrifa um hið rómantíska samband þjóðarinnar við eldvirknina. Við erum svo stolt af henni og eldfjöllunum okkar og þeirri staðreynd að við búum á eldfjallaeyju. Jarðvísindamenn segja að það sama eigi alls ekki við um önnur eldfjallasvæði í heiminum. Þar er engin rómantík og fólk einfaldlega hatar eldfjöll eins Krakatá og Tambora. Við Íslendingar skírum börnin okkar í höfuðið á stórhættulegum eldfjöllum eins og Heklu og Kötlu, sem lýsir tilfinningum okkar í þeirra garð ágætlega. Ég hafði áður reynt að skrifa ástarsögu, en mér fannst ég ekki finna flöt á henni sem væri nógu áhugaverður. Ég hafði lesið töluvert í Önnu Kareninu Tolstojs, í gamalli íslenskri þýðingu sem rígheldur enn í dag og ég hvet fólk til að lesa hana. Tolstoj skrifar eiginlega um tvær tegundir af ást; siðferðislega rétta og ranga. Sú siðferðislega rétta er uppbyggileg og siðprúð og leiðir til hjónabands - bókin er

skrifuð á 19. öld - en hin tegundin er eyðileggjandi, hamslaus og meiðir fólk sem verður fyrir henni, eins og Önnu Kareninu. Það lá svo beint við að tengja þessar hugmyndir um ástina við náttúruafl eins og eldgos sem byggir upp landið og jörðina en er líka ofboðslega eyðandi kraftur. Mér fannst gaman að nota þessa risastóru myndlíkingu fyrir ástina og vinna með hana í bókinni. Það var líka krefjandi því það er svo auðvelt að detta í klisjurnar.” Það hlýtur að hafa verið undarlegt að upplifa þessi líkindi með skáldsögunni og að gosið hefjist á svipuðum tíma og í bókinni, þar skeikar bara nokkrum dögum. Þetta gekk svo langt að menn töldu þig forspáa. „Já, ég held að það hafi bara munað fáeinum dögum. Þetta var náttúrulega mjög absúrd. Ég var komin í frí frá fréttastofunni og farin austur á Skriðuklaustur að skrifa.

Fljótsdalurinn er einn minnst eldvirki staður Íslands og ég var því jarðfræðilega eins langt frá atburðarásinni og hægt var að komast. Ég hringdi í vinnuna um leið og byrjaði að gjósa og bauð fram krafta mína, en þau hlógu bara að mér og sögðu mér að halda áfram í fríinu, svo ég fylgdist bara með eldgosinu í sjónvarpinu eins og allir aðrir. Ég gerði reyndar nokkrar fréttir um það seinna, og það var alveg æðislegt. En þá var ég bara í hlutverki fréttamannsins, það kom höfundinum að sjálfsögðu ekkert við. Það var fyndin tilviljun að bókin skyldi koma út fjórum mánuðum áður en eldgosið hófst, en skýringin er að mestu leyti fólgin í tímasetningunni. Ég var að skrifa bókina á sama tíma og skjálftarnir gengu yfir og vísindamenn bjuggu sig undir að það gæti gosið á svæðinu. Bókin varð næstum því til á rauntíma, því ég hafði greiðan aðgang að fréttum og vangaveltum um eldgos á skaganum sem annars hefði verið erfiðara að sækja. Það má segja að bókin hafi orðið til út frá menntuðum ágiskunum. Bækur vita oft miklu meira en fólkið sem skrifar þær. Þessi bók vissi allavega sitt lítið af hverju,” segir Sigríður og brosir. Í bókinni kemur fram annar möguleiki í stöðunni þar sem segja má að allt fari á versta veg og eldgosið færi sig inn í höfuðborgina. Eru einhverjar líkur á því að slíkt geti gerst? „Auðvitað gæti hvað sem er gerst, en þetta er mjög fjarlægur möguleiki,” segir Sigríður. „Þegar ég var að teikna upp þessa martraðarsviðsmynd í lokin, þá bar ég hana undir jarðvísindafólk sem hjálpaði mér að raða atburðum upp þannig að ástandið yrði stjórnlaust. Það er ekki líklegt að slíkar aðstæður skapist, en það er mjög fjarlægur möguleiki.

Og það er ágætt að hafa það hugfast að við erum með eitt virkasta eldstöðvarkerfi í Evrópu í bakgarðinum og ágætt að sýna því ákveðna lágmarksvirðingu. Það er svo stutt síðan að hraun rann þar sem Vallahverfið í Hafnarfirði stendur núna. Við höfum verið að byggja óþægilega nærri þessum tiltölulega nýju hraunum.”

Sigríður í Merardölum. Ljósmyndari Kristinn Þeyr Magnússon.

Heldur þú að gosið sé búið? „Ég hef auðvitað ekki hugmynd um það.

Mér skilst á jarðvísindamönnum að við séum líklega komin inn á nýtt eldvirknitímabil á skaganum, svo við getum átt von á því að næstu áratugi og aldirnar verði tíðir jarðskjálftar og eldgos á þessu svæði. Ég held að þessir undanförnu mánuðir og misseri hafi kennt okkur að við þurfum að vera við öllu búin, hvort sem það er faraldur eða eldgos. Það er erfitt að búa sig undir slík ósköp en það má segja að þetta sé ein risastór æfing í æðruleysi,” segir Sigríður og hlær. „Mér skilst líka að verstu óþægindin af svona eldvirknitímabili séu ekki endilega eldgos heldur jarðskorpuhreyfingar, lagnir sem fara í sundur, vegir sem þarf sífellt að gera við og jarðhitavirkjanir sem lenda í vandræðum þegar kerfin færast til. En þetta er allt meira vesen og praktísk vandamál frekar en bráð lífshætta. Og alls ekki eins safaríkt efni í skáldsögur.”

En ertu búin að skoða gosið? „Já ég fór þangað fyrst með fjölskyldunni minni og þetta var alveg ótrúlega fallegt og magnað að sjá. Ég upplifði þetta sem pílagrímsgöngu, að vera í þessari löngu biðröð að ganga með fólki úr öllu áttum, á öllum aldri og öllum stigum. Sumir græjaðir til útivistar og aðrir í náttslopp og inniskóm, lá við. Þetta er ekki fyrsta gosið sem ég sé berum augum, en það er alltaf svo ótrúlega yfirskilvitleg og um leið svo hversdagsleg reynsla að sjá þetta gerast. Það má líkja þessu við fæðingu sem er í senn kraftaverk en jafnframt eðlilegasti hlutur í heimi. Ég fór aftur með vinkonu minni og dætrum okkar í apríl, þegar strókavirknin stóð sem

hæst. Við fórum að kvöldi til í fallegu veðri og sáum ótrúlega gosbrunna af glóandi hrauni. Sólin var öðrum megin á sjóndeildarhringnum og fullt tunglið hinum megin, nákvæmlega jafn stórt, eins og tvær appelsínur hvor sínu megin á himninum, og svo gosið undir. Þetta var ótrúleg sjón, miklu fallegri en nokkur skáldskapur. Og ég held að heilt yfir hafi þetta eldgos verið eitt það fallegasta og jákvæðasta sem fyrir okkur hefur komið á undanförnum árum.”

En svona að lokum, þar sem þú ert orðin nokkurs konar sérfræðingur í Reykjanesskaganum, hefur þú nýtt þér hann til útivistar? „Ég er alls enginn sérfræðingur í raunverulega Reykjanesskaganum, bara þessum skáldaða, sem ég skrifaði. Ég hef farið þarna talsvert um en ekki gengið eins mikið og maður ætti að gera. Ein uppáhaldsgönguleiðin mín er Búrfellsgjá sem er nær Hafnarfirði og svo er ég skíðakona og alin upp í Bláfjöllum að nokkru leyti, svo það má segja að ég hafi haldið til í nágrenninu. En ég þyrfti eiginlega að ganga meira um skagann og kynna mér hann betur, vita hvernig leiðirnar liggja næst þegar gýs,” segir hún og hlær. „Þetta er algerlega magnaður staður og upplagt að kynna hann betur. Það er eins og við sem búum á höfuðborgarsvæðinu séum haldin ákveðinni blindu gagnvart þeim stöðum sem eru okkur næstir. Við afgreiðum Reykjanesskagann og Hvalfjörðinn eins og afgangsstærðir og leitum stundum langt yfir skammt að fallegum útivistarsvæðum.”

Dagný Maggýjar

FAXI

31

Gosið nokkurra vikna gamalt. Ljósm. Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS

Þægilegt gos á „góðum” stað sem „hætti” á réttum tíma?

F

östudagskvöldið 19. mars gerðist það sem vitað var að myndi gerast en Suðurnesjamenn bjuggust ekki við að myndi gerast. Eftir mikla jarðskjálftahrinu hófst eldgos á Reykjanesinu, í Geldingadölum austan megin við Fagradalsfjall.

Hafandi rölt um Reykjanesið frá unga aldri og verandi jarðfræðiáhugamaður með staðarleiðsögunám að baki vissi ég að eldgos á Reykjanesskaga eru tíð – svona jarðsögulega séð – en samt átti ég einhvern vegin ekki von á því að það myndi gjósa á skaganum á minni lífstíð.

En í Geldingadölum var sem sagt hafið fyrsta gosið á Reykjanesskaganum sjálfum síðan á 13. öld eftir um 800 ára hlé. Enn lengra er síðan gaus við Fagradalsfjall, eða að minnsta kosti 6.000 ár.

Okkar færustu jarðvísindamenn höfðu sýnt fram á í aðdragandanum að um 7 km langur kvikugangur milli Keilis og Fagradalsfjalls hafði myndast og gosið hófst þegar kvikan braut sér leið upp á yfirborði við SA-hluta kvikugangsins í Geldingadölum.

Eldgosið ber þess merki að um dyngjugos sé að ræða, fyrsta dyngjugosið á svæðinu í 7.000 ár, og vísbendingar gefa til kynna að frumstæð möttulbráð hafi streymt af miklu

32

FAXI

Eysteinn og „ræfillinn“.

Ljósm. Rán Ísold Eysteinsdóttir

dýpi upp á yfirborðið í Geldingadölum.

Lengstum var kvikustreymið stöðugt og jafnt eða um 5-10 rúmmetrar á sekúndu. Ég eins og margir landsmenn var ekki í rónni fyrr en ég hafði barið gosið augum, minna má nú ekki vera þegar gýs í bakgarðinum hjá manni. Ég hafði áhyggjur af því það myndi fjara út fljótlega enda lýsti einn fremsti eldfjallafræðingurinn gígnum sem „óttalegum ræfli” í byrjun.

Alltaf eitthvað nýtt að sjá Ferðirnar urðu svo nokkrar upp að eldstöðvunum á þessum 6 mánuðum sem mest líf var í gosinu enda mátulegar 9-10 km fjallgöngur með smá hækkun sem hægt var að njóta í góðum félagsskap. Röltið í Geldingadali breyttist svo úr fjallgönguferðum yfir í fjallahlaup um sumarið. Gosið var góð ástæða til þess að kíkja á fjall þegar tækifæri gafst og fá sér ferskt loft. Alltaf eitthvað nýtt að sjá í hverri ferð og ég hef öðlast nýjan skilning á Reykjanesskaganum okkar fallega og dýpri skilning á jarðfræði almennt. Það var stórmerkilegt að koma að gígnum fyrstu dagana og svo seinna og sjá Geldingadalina fyllast af hrauni. Sjá síðan

hraunið renna niður í Merardali. Kvöldin á „Gónhóli” eru ógleymanleg bæði þegar 6 gígar voru virkir og dældu af krafti í hraunfljótið stóra niður í Merardali og þegar gígurinn var orðinn stór og gaus reglulega af miklum krafti svo maður fann hitann skella á sér.

Svo þegar Gónhóll innilokaðist af hrauni og varð að óbrennishólma þá var haldið upp á á Langahrygg og Stóra Hrút til að upplifa nýtt sjónarhorn yfir eldstöðvarnar og hraunið sem þá var komið niður í Nátthaga.

Alltaf gaman að fara upp að hrauninu en á eftir að fara hringinn í kringum eldstöðvarnar allar – það verður gert.

Nú á aðventunni er gosinu ekki lokið formlega þótt ró hafi verið yfir Geldingadölum síðan snemma í haust.

Gígbarmurinn er kominn í 334 metra hæð og hraunið úr honum mælist 150 milljónir rúmmetrar og flatarmálið 4,85 ferkílómetrar, samkvæmt Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands. Til samanburðar má geta að Grímsey er 5.3 ferkílómetrar. Þrátt fyrir að uppstreymi hafi hætt úr gígnum um miðjan september þá hefur orðið nokkurra metra þykknun á hrauninu í sunnanverðum Geldingadölum og niður í framanverðan Nátthaga. Sléttan í hrauninu vestan gígsins, nyrst í Geldingadölum, hefur sigið um 5-7 metra. Rúmmál þess efnis sem horfið hefur úr norðurenda Geldingadala er álíka mikið og það rúmmál sem bæst hefur við í suðurhlutanum og niðri í Nátthaga. Þarna hefur því orðið tilfærsla innan hraunsins. Eldstöðvarnar eru því enn

Útsýnið eitt maíkvöldið af Gónhóli.

Ljósm. Eysteinn Eyjólfsson

kvikar og ber að umgangast áfram af fullri virðingu.

Seigla Suðurnesjamanna Af gosinu í Geldingadölum má ýmsan lærdóm draga. Það var mikilvægt að jarðvísindamenn gátu í aðdragandanum spáð fyrir hvar kvikan myndi koma upp – ef hún myndi koma upp. Mikið happ var fólgið í því hvar kvikan braust upp, fjarri mikilvægum innviðum og að gosið var á landi en ekki í sjó en því hefði fylgt miklu meira öskufall. Því varð lítil sem engin röskun á flugi um alþjóðaflugvöllinn okkar og það sljákkaði í gosinu áður en innviðir eins og lagnir og vegir lentu í alvarlegri hættu.

Haldið var af skynsemi utan um aðgengi

almennings að eldstöðvunum og umferð stýrt um svæðið í stað þess að loka því.

Björgunarsveitir lyftu grettistaki með þrotlausri vinnu sem enn stendur yfir með því að útbúa greiðfærar leiðir að eldstöðvunum og ekki síst vakta svæðið og aðstoða þá fjölmörgu sem þurft hafa þess við. Þrotlaus vinna björgunarsveitarfólks verður seint fullþökkuð. Þá brugðust bæjaryfirvöld og íbúar Grindavíkur við af æðruleysi og gengu í verkin, mátu stöðuna, héldu stefnu en endurskoðuðu hana reglulega og brugðust við því sem upp á kom.

Að mínu mati sýndu viðbrögð Suðurnesjamanna við gosinu í Geldingadölum seigluna og kraftinn sem í okkur býr. Við höfum lifað með náttúrunni í árþúsund – nýtt okkur kostina og gæðin sem henni fylgja og unnið með ókostina, af ákveðnu æðruleysi.

Nú þegar þetta er ritað í byrjun aðventu er allt með kyrrum kjörum, engin kvika komið upp frá 19. september, óvissustigi verið aflýst og enginn gosmökkur hefur sést yfir Fagradalsfjallinu lengi. Enn má þó sjá skýr merki hitans undir niðri í Geldingadölum í vetrarstillunni. Allir eldfjallafræðingar spá því að nú sé hafið nýtt eldsumbrotatímabil á Reykjanesinu – það síðasta varði í um 300 ár.

Suðurnesjamenn varpa öndinni en eru sem fyrr viðbúnir hverju sem á dynur.

Eysteinn Eyjólfsson Heimildir www.visitreykjanes.is https://jardvis.hi.is/eldgos_i_fagradalsfjalli

Hraunfljótið sígur niður í Merardali. Ljósm. Eysteinn Eyjólfsson

FAXI

33

Skipulag og borgarrými Jón Stefán Einarsson arkitekt

Við viljum búa til jákvætt umhverfi þar sem fólki líður vel - Þetta gengur alltaf út á fólk

H

vaða hlutverki gegnir skipulag í bæjarfélögum, hvað þarf að hafa í huga og hvernig virkjum við íbúa svo allir geti átt samtal?

Nokkurn veginn svona var upphafið að spjalli mínu við Jón Stefán Einarsson, arkitekt, Keflvíking og eiganda JeES arkitekta sem hefur vakið eftirtekt fyrir vel heppnað skipulag.

Hvað þarf að hafa í huga þegar unnið er að skipulagi í bæjarfélögum og hvernig komið þið að þeirri vinnu? „Okkar megináhersla er að koma með mannlega þáttinn að borðinu, að setja manneskjuna sem mælieiningu og vinna út frá henni. Hvernig mótum við umhverfið svo henni líði vel? Svo koma önnur atriði inní jöfnuna eins og félagslegir, fagurfræðilegir, umhverfislegir og efnahagslegir þættir.

Staðhættir skipta okkur miklu máli og

34

FAXI

ráðgjafa sé að skapa sýn þar sem fram koma þeir möguleikar sem skipulagið getur boðið upp á, sem er ekki alltaf það sem við þekkjum, heldur hvað við gætum gert. Það er nefnilega nóg að sækja, þar sem það eru til mörg vel heppnuð verkefni bæði erlendis og hér heima, þar sem við getum sótt okkur þekkingu og víkkað skilning okkar á þeim möguleikum sem búa í skipulagshönnun.

Við getum gjörbreytt hvernig við búum og lifum ef við vinnum þetta heildstætt og í samvinnu því að möguleikarnir eru nánast endalausir. Það er bara spurning um að hafa þor til þess að taka skrefið áfram. Vissulega er það alltaf áhætta og því erum við með þetta samtal til þess að fá tilfinningu fyrir því hversu langt er hægt að ganga, en meginmarkmiðið er alltaf að gera betur.“ Þú nefnir skipulag erlendis, getur þú nefnd dæmi?

Kaupmannahöfn og Amsterdam eru borgir sem vinna á skemmtilegan hátt með umferðarflæði s.s. fyrir hjólandi, gangandi og svo bíla. Það er áhugavert hvernig þeir móta samtalið milli eldri byggðar og nýrri þar sem unnið er með skjólgóð og sólrík borgarrými. Það er svo margt þar sem við getum lært. Kannski það helsta að hafa þor og trú á því að góð hönnun geti borið ávöxt. Fólk sækir þangað þar sem þeim líður vel og það

hefur áhrif á verslun og aðra þjónustu sem svo aftur skapar mannlíf.

Gott dæmi er Hafnargatan okkar, hún hefur orðið svolítið útundan í stækkun bæjarfélagsins og vantað athyglina sem hún þarf, því það er svo mikilvægt að íbúar, fjárfestar og gestir hafi trú á að það sé áhugvert að sækja þangað. Slík breyting kemur ekki af sjálfu sér heldur þurfum við að fjárfesta í þessum innviðum. Þar er nýi miðbærinn á Selfossi gott dæmi um sýn einstaklinga á möguleika sem hægt er að spila úr. En það er einstaklingsdrifið verkefni sem er samtvinnað af lærdómi af svipuðum verkefnum víða að og sögunni hér heima. Það sýnir sig bara í verki að þetta virkar og það er ásókn í slíkar hugmyndir.

Staðreyndin er sú að við viljum öll vera í notalegu og fallegu rými, þetta er bara innbyggt í okkur. Við erum ekki að sækja í staði í niðurníðslu til þess að versla eða fá okkur veitingar. Það er okkar hlutverk að opna á þessa sýn og virkja þessar tilfinningar.“ Ég get ekki annað en tekið undir þetta og hugsa til Hafnargötunnar sem eitt sinn var nefnd þúsund hola gatan en það var nú áður en malbik kom til sögunnar. Ég veit að þið hafið komið að verkefnum við Hafnargötuna, getur þú sagt okkur frá því? „Við höfum verið svo lánsöm að koma

við leggjum áherslu á það að skilja sögu staðarins, veðurfar og vinna út frá því sem fyrir er, í von um að skapa eitthvað sem tengir okkur og bætir gæði umhverfisins fyrir íbúana. Skipulag er alls ekki bara uppröðun á gatnakerfi og húsum heldur erum við þar að móta samfélög. Þá er ekki síður mikilvægt að leita eftir samtali þegar unnið er að skipulagi, ekki bara við bæjaryfirvöld á hverjum stað heldur fólkinu, íbúunum sem þar búa og aðra sem hafa skilning á svæðinu sem við erum að vinna með. Þarna eru mörg sjónarmið sem þurfa að fara saman, eins og óskir skjólstæðinga okkar, áherslur yfirvalda og væntingar þeirra sem búa nærri þeim svæðum sem verið er að skipuleggja.

Okkar vinna byrjar alltaf á samtalinu, svo setjum við okkur inn í staðhætti og reynum að sjá þá möguleika sem búa í umhverfinu. Markmiðin þurfa að vera skýr þannig að skipulagið hafi ekki bara þann tilgang að koma mannvirkjum fyrir, heldur þarf að móta samhengi í tillögunni, svo hún sé heildstæð, segi einhverja sögu.

Stöðugt samtal við samfélagið Ég lít svo á að okkar meginverkefni sem

Hafnargata 12, sjá má Ungo í bakgrunni

FAXI

35

Við uppröðun húsanna var lögð áhersla á að mynda skjólgott rými að nokkrum verkefnum á Hafnargötunni. Það fyrsta var skipulagsverkefni sem við unnum fyrir unga heimamenn sem höfðu keypt tvö hús við Hafnargötu 22 og 24. Þeir gáfu okkur alveg frjáls spil á útfærslunni, en við áttum að útbúa tillögu að íbúða- og verslunarhúsnæði á lóðum þessara tveggja húsa. Það fyrsta sem við tókum eftir við forvinnslu, var hversu illa svæðið var nýtt og hve mikil verðmæti voru í nærliggjandi umhverfi. Það kitlaði að skoða hvort mögulegt væri að gera tvennt í einu; að uppfylla markmið verkkaupa um arðsemi og um leið skapa aðlagandi bæjarrými.

Við höfðum nándina við eldri bæinn sem var spennandi og sóttum því samhengi við hann. Þannig drógum við útlínur og fyrirkomulag af eldri húsunum yfir í formmál og uppskipun nýju húsanna. Okkur þykir vænt um þetta byggingarform og það gefur svo skemmtilegan karakter.

Með þessu vorum við komin með ásýnd og hrynjanda húsanna í samhengi við eldri bæjarhlutann og sterkari heildartillögu þar sem nýtt og eldra styður hvort annað. Við uppröðun húsanna var lögð áhersla á að mynda skjólgott útirými, en það vantar einmitt þessi hliðarrými á Hafnargötuna þar sem þú getur uppgötvað eitthvað nýtt og sótt þér skjól í góðri birtu. Þessar hugmyndir koma ekki frá okkur heldur er almennt mjög mikil vakning í samfélaginu, með upplýsingarflæði netsins og aukinni aðsókn í upplifunarferðalög. Það sem var sérstakt við þetta verkefni var að við vorum með tvö friðuð hús á lóðunum. Bæði voru upprunalega

36

FAXI

byggð sem íbúðarhúsnæði, en búið var að breyta þeim í verslunar- og þjónustuhúsnæði. Þannig voru húsin ekki lengur í samræmi við uppruna sinn og mögulegar hugmyndir um uppbyggingu á reitnum. Tvennt var í stöðunni, að rífa húsin í samræmi við samþykkt skipulag frá árinu 2000 eða leggja til að færa húsin. Við ákváðum að leggja til flutning húsanna, en setja í staðinn þá skilmála að nýbygging skyldi líkjast ásýnd eldri húsa. Svo heppilega vildi til að við enda Klapparstígsins voru tvær lóðir sem smellpössuðu fyrir eldri húsin. Þannig gátum við haldið húsunum í nærumhverfi og sá möguleiki skapast að færa þau í sinn upprunalega búning sem íbúðarhúsnæði.

Tillagan fékk jákvæð viðbrögð og komu góðir punktar frá almenningi sem höfðu áhrif á útkomuna, þar má helst nefna varðveislu húsanna og aðlögun nýbygginganna að nágrannabyggingum.

Fyrri tillögur í engu samræmi við umhverfið Í framhaldi fórum við að vinna að skipulagi við Hafnargötu 12 en bæði verkefnin H12 og H22-24 eru sambærileg að því leyti að þau tengjast eldri húsaþyrpingu og eru staðsett í hjarta bæjarins. Þar byrjum við á að taka við nýsamþykktu skipulagi, sem hafði verið hafnað í fyrstu vegna athugsemda íbúa um of mikið byggingarmagn og skort á samhengi við umhverfið í kring. Þarna sjáum við í verki, hversu mikilvægt það er að við höfum skoðun og tjáum okkur í hvert sinn sem skipulag er kynnt.

Þetta upphaf gerði verkefnið svolítið sérstakt, því við vissum að ef einhverjar breytingar yrðu gerðar á skipulaginu yrðu þær að vera sannfærandi fyrir alla.

Hvað var það helsta sem þið gerðuð öðruvísi?

Við mótuðum tillöguna upp á nýtt í raun og veru, brutum röðun húsanna upp, færðum þau í samræmi við byggðina í nágrenninu og bættum við torgi á kostnað verkkaupa, sem lýsir vilja skjólstæðings okkar til að mynda sátt. Við staðsettum torgið við upphaf Norðfjörðsgötu með tilfærslu bygginga aftar á lóðina, með þessu opnast líka á ásýnd gamla Ungó þegar keyrt er til norðurs eftir Hafnargötunni. Skipulagsvinnan var unnin með fyrri og núverandi eigendum lóðarinnar, báðir skildu mikilvægi staðarins og vildu vanda til verka. Því fengum við að útbúa aðgengilegri gögn fyrir íbúana og kynna áform okkar á eigin forsendum. Við létum útbúa fyrir okkur módel af svæðinu og gerðum þrívíddarmyndband þar sem íbúarnir gátu ferðast um tillöguna. Þetta var svo kynnt á opinni sýningu hjá okkur á Ljósanótt, þar sem spjallið var tekið. En þessi vinna var viðauki við almenna íbúakynningu fyrir breytingu skipulagsins.

Engin þróun á miðbænum án aðkomu hagmunaaðila Auk þess fórum við lengra með skipulagið, lögðum ekki aðeins áherslu á hefðbundna skilmála eins og byggingarmagn og hæð bygginga, heldur bættum við sérskilmálum um hvernig húsin ættu að líta út, t.d. gluggaskipan, litir, útfærsla á svölum og annað uppbrot sem hefur áhrif á upplifun svæðisins.

Við vonumst til þess að þessi verkefni verði hvati fyrir fjárfesta og að þeir sjái Hafnargötuna sem arðbært uppbyggingarsvæði. Því án aðkomu fjárfesta, bæjaryfirvalda og einstaklinga verður engin þróun á miðbænum okkar.

En hvað með Sundhöllina gömlu? Þar voru margir íbúar ósáttir og vildu að hún yrði varðveitt og endurbyggð „Sundhöllin er gott dæmi um samtalið, þar sem uppbygging og hugmyndir um verndun fóru ekki saman. Í upphafi fórum við í viðræður við Minjastofnun og bæjaryfirvöld til þess að skoða hvort það væri grundvöllur fyrir því að vinna hugmyndir verkkaupa okkar áfram og tengja þær sundhöllinni. Eftir þá vinnu varð ljóst að svo var, en það voru alls ekki allir sammála, því almenningur skiptist í tvær fylkingar, með niðurrifi og á móti. Ég held, þó ákveðið hafi verið að fara í niðurrif, útfrá fyrri áætlunum og gögnum sem unnin voru, hefur samtalið aldrei verið sýnilegra og ljóst er að almenningur hefur áhuga á skipulagsmálum og er annt um umhverfi sitt. Þarna skiptir einmitt máli sagan okkar og hvernig við viljum varðveita hana til framtíðar ekki satt? „Já, grundvöllur hönnunar er að skilja söguna, að byggja á einhverju og á sama tíma að koma inn með nýja ásýnd í samræmi við væntingar hvers tíma. Þessi virðing við söguna er okkur afar mikilvæg. Það þýðir ekki endilega að það megi ekki stundum gera breytingar. Ég tel að það sé mikilvægt að mannvirki hafi notkun, en séu ekki aðeins minnisvarði.

Gott dæmi um það er borgin Vín í Austurríki, hvernig hún kom mörgum af eldri perlum sínum til bjargar. Þar má helst nefna verkefni eins og Museumquartier og Gasometer þar sem nýtt og gamalt fer ótrúlega vel saman og skapa nýja og spennandi ásýnd og notkun. Sú aðferð er ein af mörgu leiðum til að meðhöndla söguna okkar með mannvirkjum.

Fyrst og fremst hef ég mikla trú á því að við höfum óþrjótandi möguleika til að

móta umhverfi okkar til framtíðar og það er virkilega spennandi. Til þess að gera það vel þurfum við að vinna skipulag í samtali við alla aðila, þannig að það skapist sátt um það hvers konar umhverfi við viljum skapa og þá ekki síður, hvernig umhverfi viljum við skila frá okkur fyrir komandi kynslóðir?

Dagný Maggýjar

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsældar á nýju ári.

FAXI

37

Snjallari kynslóð öryggishnappa Snjallhnappur er ný kynslóð öryggishnappa fyrir alla þá sem þurfa heilsu sinnar vegna að geta kallað eftir tafarlausri aðstoð. Auk hefðbundins öryggishnapps býður kerfið upp á snjallar nýjungar sem stuðla að velferð og tryggja öryggi notandans.

Snjallhnappurinn eykur gæði og skilvirkni umönnunar við einstaklinginn.

Snjallhnappurinn fæst bæði sem armband og hálsmen.

Nútímalausn sem hentar öllum sem þurfa að kalla eftir aðstoð.

Við bjóðum fallhnapp, reykskynjara og vatnslekaskynjara aukalega gegn vægu gjaldi.

Skarthnappinn er hægt að kaupa sérstaklega.

38

FAXI

Athugið að Sjúkratryggingar Íslands niðurgreiða þjónustuna að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.

Öryggismiðstöð Íslands | Askalind 1 | Kópavogur | Sími 570 2400 | Nánar á oryggi.is

É

g varð tuttugu og fimm ára gömul fyrir nokkrum dögum síðan. Árunum fylgir víst aukin ábyrgð. Ég er flutt að heiman, þarf að drulla mér fram úr rúminu sjálf á morgnana og enginn ýtir við mér til að passa það að ég sofi ekki yfir mig. Ég þarf að greiða reikningana mína, ryksuga íbúðina og reyna að átta mig á því hver munurinn er á verðtryggðum og óverðtryggðum lánum. Ég er á þeim aldri þar sem jafnaldrar mínir eru ýmist að ramma inn meistaragráðurnar sínar eða að láta skíra þriðja barnið sitt.

Þegar Covid-19 var farið að kynna sig fyrir heiminum var ég nýbyrjuð í lögfræðinámi. Ég hafði talað um það í nokkur ár að mig langaði að læra lögfræði og var spennt þegar ég komst inn í háskólann. Ég er reyndar ekkert svo viss hvað það var við lögfræðina sem heillaði mig eða hvort hún hafi gert það yfir höfuð. Að einhverju leyti fannst mér ég eiga að hafa áhuga á henni þegar ég bar mig saman við jafnaldra mína. Ég flutti frá Keflavík til Reykjavíkur og leigði stúdentaíbúð þar sem eldhúsið mitt var jafnframt stofan mín og svefnherbergi, allt er þá þrennt er. Þetta var skemmtilegur en krefjandi tími. Það er skrýtið að flytja frá heimili stórrar fjölskyldu yfir í það að vera ein með sjálfri mér á nokkrum fermetrum að læra um réttarsögu frá miðöldum eða birtingu laga. Mér leiddist. Og mér finnst ógeðslega leiðinlegt að leiðast. Það var eitthvað við heimsfaraldurinn sem hvatti mig til að gefa skít í það sem ég hélt ég ætti að vera að gera. Það er ekkert sem gleður mig við páfagaukalærdóm eða einkunnagjafir, prófastress og menntasnobb. Það hversu miklum svefni ég var tilbúin að fórna til að læra eitthvað utanbókar rétt fyrir próf, til þess eins að gleyma því svo nokkrum dögum síðar, segir lítið til um hæfni mína yfir höfuð. Í dag getum við lært bókstaflega allt á þokkalega skömmum tíma og það úr öllum áttum. Við þurfum ekki að lesa hundruð bóka eða sitja klukkutímunum saman að hlýða á einræður kennara á fyrirlestrum í skólastofum fyrir sólarupprás.

Menntakerfið þarf að þróast í takt við samfélagið sem það tilheyrir - og ef það gerir það ekki þá er það kannski samfélagið sjálft sem þarf að rífa sig í gang og fara að vinna í þessu háskólagráðublæti sínu.

Tuttugu og fimm Sólborg Guðbrandsdóttir

Hér og nú

Ég veit ekki hversu oft ég hef heyrt fólk tala um plan A og plan B þegar það talar um framtíðina sína. Plan A er draumurinn og plan B er leiðinlega öryggið sem tryggir það að þú verðir ekki gjaldþrota. Vanalega þarf draumurinn að lúta í lægra haldi fyrir örygginu sem gerir það að verkum að fólk finnur sig allt í einu á miðjum aldri, í vinnu sem það finnst hundleiðinleg og veitir því litla sem enga hamingju. Mín von er sú að með nýjum kynslóðum og aukinni tækni komi þetta til með að breytast. Að fólk upplifi að samhliða draumnum sínum geti öryggið fylgt með, enda fagni samfélagið fjölbreytileikanum í atvinnulífinu og meti ekki gráar háskólagráður ofar hæfileikum og mannkostum. Ég þekki sjúklega margt klárt, ómenntað fólk. Ég þekki líka marga

menntaða og vitlausa. Háskólagráður segja nefnilega ekki allt og oftast lítið sem ekkert um viðkomandi.

Gott dæmi um klárt, ómenntað fólk er unga fólkið okkar, börnin okkar. Þau sem eru ekkert að flækja hlutina að óþörfu eða hjakka í sama farinu „því þetta hefur alltaf verið svona“. Það myndi gagnast okkur heilmikið ef við hlustuðum meira á börnin okkar og fylgdum þeirra fyrirmælum frekar en öfugt. Þegar ég var barn var fullorðna fólkið það sem maður leit upp til. Fólkið sem vissi betur en maður sjálfur, sem maður átti að treysta á og læra af. Svo fullorðnast maður sjálfur og áttar sig á því að fullorðið fólk eru bara krakkagormar í gömlum líkama. Þau rífa kjaft á Facebook, keyra hægt á vinstri akreininni og fussa og sveia yfir þessu vegan rugli. Ég skal reyndar hafa mig hæga í því að alhæfa um svo stóran hóp fólks en við getum eflaust verið sammála um það að margt í samfélaginu er að breytast og að mínu mati, margt til hins betra. Ég bind vonir við það að með hækkandi sól og nýju ári geti ömmur og afar þessa lands gert minna af því að segja ókunnugu fólki að halda kjafti á samfélagsmiðlum og meira af því að fara með barnabörnunum í leikhús, að þið hafið hugrekkið til þess að segja upp grútleiðinlegu vinnunni ykkar og elta draumana og að við getum æft okkur í því að hlusta á hvort annað, án þess að vera nú þegar tilbúin með svarið. Ég vona að hátíðirnar færi ykkur hlýju og hamingju. Það er nefnilega eitthvað fallegt við hvern einasta dag sem við þurfum bara svolítið að einbeita okkur að sjá. Það er fallegt að heyra í rokinu og fylgjast með snjónum falla, þó það geti verið þreytandi að blotna í fæturna.

FAXI

39

Hvaða mál telja þingmenn á Reykjanesi brýnust fyrir svæðið? Það gekk ekki þrautalaust að koma þingi saman nú á haustmánuðum. Lyktir í talningu atkvæða í Norðvesturkjördæmi lágu ekki endanlega fyrir fyrr en undir lok síðasta mánaðar þegar Alþingi staðfesti kjörbréf þingmanna. Það mál hafði áhrif á Reykjanesið með þeim hætti að Vinstrihreyfingin - grænt framboð missti sinn þingmann og inn kom þingmaður fyrir Viðreisn. Þingkonum af Reykjanesi fækkaði jafnframt úr tveimur í eina. Þau tíðindi gerðust einnig eftir kosningar að Birgir Þórarinsson gekk úr Miðflokki yfir til Sjálfstæðisflokks.

Ritstjóri Faxa hafði samband við þá sex þingmenn sem búsettir eru á Reykjanesi til þess að hlera hvaða málefni þeim þætti brýnast að vinna að fyrir svæðið, hverju þeir muni beita sér fyrir á nýbyrjuðu kjörtímabili og hversu líklegt þeim þætti að áherslumál þeirra flokks næði í gegn á kjörtímabilinu. Þrír þingmannanna starfa fyrir Sjálfstæðisflokkinn, einn fyrir Samfylkinguna, einn fyrir Framsóknarflokkinn og einn fyrir Viðreisn. Þeim er hér raðað í stafrófsröð eftir heiti.

Ásmundur Friðriksson

fótfestu þarf bæði mikið af heitu vatni og landi undir gróðurhús. Gamli Patterson flugvöllurinn gæti verið svæði fyrir slíka starfsemi við hlið gagnaveranna. Áframhaldandi uppbygging á Keflavíkurflugvelli á vegum Isavia og NATO eru verkefni sem þarf að tryggja. Þá hef ég lengi haft áhuga á ræktun skjólbeltis við Reykjanesbæ og sveitarfélögin á Suðurnesjum. Gefa íbúum og fyrirtækjum tækifæri til að kolefnisjafna neyslu sína, bíla og ferðalög. Ég hef skrifað bréf og greinar um málið á undaförnum árum, flutt þingsályktunartillögu en ekki fengið áheyrn frá neinum eða viðbrögð sem eitthvað vit er í.

Merkilegt að nú eru allir að tala um þessi mál sem ég fyrir þó nokkru fór að vekja athygli á. Kannski, vonandi verð ég bænheyrður um þetta áhugamál mitt.

- Sjálfstæðisflokki

Hvaða hagsmunamál er brýnast að hljóti framgang fyrir Reykjanesið á þessu kjörtímabili?

Að frumvarp til laga um framkvæmdaleyfi fyrir lagningu Suðurnesjalínu 2 sem ég er fyrsti flutningsmaður að verði samþykkt.

Framkvæmdaleyfi til handa Landsneti er algjört lykilmál í okkar samfélagi og verður að gerast sem allra fyrst. Það er forsenda vaxandi byggðar sem býr við öryggi í raforkuflutningum, orkuskipti verða möguleg og fjölbreyttara atvinnulíf undirstaða velferðar.

Efla Heilbrigðisstofnun Suðurnesja og fjölga tækifærum í heilbrigðisþjónustu.

Vinna að lausn í framtíðarhúsnæðismálum Fjölbrautaskóla Suðurnesja er verkefni sem ég er að skoða og vil móta þingsályktunartillögu um í samstarfi við þingmenn kjördæmisins.

Lokakafli tvöföldunar Reykjanesbrautar í Hafnarfirði er fjármagnaður og verður verkið boðið út í byrjun árs 2022.

Undirbúningur hefur tafist vegna mats á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar.

Hafnarfjarðarbær er að ljúka við breytingar á gildandi skipulagsáætlunum á svæðinu.

Breyting á aðalskipulagi svæðisins var samþykkt í bæjarstjórn Hafnarfjarðar þann 13. október sl. og er nú til meðferðar hjá Skipulagsstofnun. Þá er kaflin frá Fitjum að Flugstöð á Samgönguáætlun 2024-2029. Þar er verið að skoða stokk á leiðinni frá Fitjum að Grænási. Leggja þarf áherslu á að flýta þeirri framkvæmd.

40

FAXI

Ásmundur Friðriksson

Hverju munt þú helst beita þér fyrir á þessu kjörtímabili?

Fjölbreytt og sterkt atvinnulíf er grundvöllur velferðar borgaranna og aukin orkuflutningur og öryggi er forsenda vaxandi byggðar og hagsældar fyrir íbúa á Suðurnesjum. Þessi mál, ásamt sterkari heilbrigðisþjónustu og sterkari Fjölbrautaskóla, Miðstöð símenntar og Keili, eru verkefni sem ég vil leggja á vogarskálarnar til að úr rætist. Þá vil ég beita mér í að rannsakað verði hvernig nýta megi 70 gráðu heitt kælivatn frá gagnaverum til frekari atvinnusköpunar á svæðinu. Samanber þingsályktun frá mér um sérstaka þróunaráætlun og tilraunaverkefni fyrir ræktun lyfjahamps og notkun kannabislyfja í lækningaskyni. Ef slíkt verkefni nær

Hversu líklegt finnst þér að stefnumál og áherslur þíns flokks fái framgang á kjörtímabilinu? Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar má sjá að áherslur Sjálfstæðisflokksins frá síðustu kosningum birtast með mörgum hætti.

Sjálfstæðisflokkurinn hefur lagt áherslu á stöðugleika í ríkisfjármálum, sterkt atvinnulíf og kaupmáttaraukningu sem er undirstaða velferðar hverrar þjóðarinnar. Áherslur okkar í heilbrigðismálum, samgöngum og uppbyggingu innviða verða áberandi á kjörtímabilinu.

Birgir Þórarinsson

upp á mikið atvinnuleysi og það hæsta á landinu. Lýtur það m.a. að því að fjölmargir starfa við flugið og ferðaþjónustuna. Ég tel mikilvægt að við aukum fjölbreytni atvinnulífsins á svæðinu, séum ekki eins háð fluginu eins og við erum í dag. Þetta eru verkefni sem ég tel brýnt að horfa til á kjörtímabilinu. Auk þess hef ég talað fyrir því að opinber störf verði flutt til Suðurnesja. Útlendingastofnun er dæmi um stofnun sem ég tel að eigi vel heima í námunda við flugvöllinn og mun ég beita mér fyrir því.

- Sjálfstæðisflokki

Hvaða hagsmunamál er brýnast að hljóti framgang fyrir Reykjanesið á þessu kjörtímabili?

Brýnustu málin fyrir Suðurnesin eru að mínu mati heilbrigðismálin og atvinnumálin. Samgöngumálin eru að sjálfsögðu einnig mjög mikilvæg og nú hillir undir að tvöföldun Reykjanesbrautar í Hvassahrauni verði boðin út en að því er stefnt á vormánuðum og að framkvæmdir hefjist í framhaldinu. Það er mikið fagnaðarefni.

Hversu líklegt finnst þér að stefnumál og áherslur þíns flokks fái framgang á kjörtímabilinu?

Hverju munt þú helst beita þér fyrir á þessu kjörtímabili?

Heilbrigðismálin liggja þungt á fólki hér á Suðurnesjum. Uppbygging HSS hefur því miður ekki verið í takt við það mikla álag sem er á stofnuninni. Það vantar einfaldlega fjármuni, starfsaðstöðu og fleira starfsfólk til að hægt sé að veita þá þjónustu sem farið er fram á. Úr þessu verður að bæta. Sífellt fleiri íbúar á svæðinu leita til heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu eftir heilbrigðisþjónustu. HSS er einfaldlega of vanbúin til að sinna þeim mikla fjölda sem býr á Suðurnesjum, farþegum Keflavíkurflugvallar og ekki síst vaxandi fjölda hælisleitenda sem dvelja á svæðinu og þurfa einnig heilbrigðisþjónustu. Ég efa það ekki að starfsfólk HSS reynir hvað það getur að sinna öllum sem leita til þeirra af bestu getu. Ég tel að nýta eigi tækifærið þegar ný heilsugæsla verði byggð og semja við

Birgir Þórarinsson einkaaðila um rekstur hennar. Ánægja hefur ríkt með þetta rekstrarform á Höfuðborgarsvæðinu um árabil.

Brýnt er að leiðrétta það óréttlæti að opinberar stofnanir á Suðurnesjum fá lægri fjárframlög heldur en sambærilegar stofnanir á landsvísu. Þetta birtist okkur einkum í fjárveitingum til HSS, lögreglunnar og Fjölbrautaskólans. Reykjanes Geopark er einnig dæmi um þetta. Ríkisvaldið hefur í fjárveitingum sínum til svæðisins ekki horft til þeirra fordæmalausu fjölgunar íbúa eins og t.d. í Reykjanesbæ. Veirufaraldurinn hefur haft veruleg áhrif á atvinnustigið á Suðurnesjum. Við höfum þurft að horfa

Guðbrandur Einarsson

Í byrjun þingsins lagði ég fram í annað sinn þingsályktunartillögu um sérstaka rannsókn á nýgengi krabbameins á Suðurnesjum.

Suðurnesin hafa hæst nýgengi krabbameins af öllum stöðum á landinu. Þetta er mikið áhyggjuefni. Ég tel mjög brýnt að tillagan verði samþykkt sem fyrst og bind vonir við að svo verði. Ég hef einnig lagt áherslu á að Ísland standi við skuldbindingar sýnar gagnvart NATO þegar kemur að viðhaldi varnarmannvirkja á Suðurnesjum og eftir atvikum nýframkvæmdum sem taldar eru nauðsynlegar. Það eru spennandi verkefni framundan á svæðinu eins og skipaþjónustuklasinn í Njarðvík og græni sprotagarðurinn í Helguvík, svo eitthvað sé nefnt. Ég er bjartsýnn fyrir hönd Suðurnesja á komandi kjörtímabili. Það er mikilvægt að vera jákvæður í garð svæðisins og læra af erfiðleikunum hverju sinni.

hefja rekstur á Suðurnesjum geta það ekki vegna þess og því þarf að breyta.

- Viðreisn

Hversu líklegt finnst þér að stefnumál og áherslur þíns flokks fái framgang á kjörtímabilinu?

Hvaða hagsmunamál er brýnast að hljóti framgang fyrir Reykjanesið á þessu kjörtímabili?

Viðreisn er ekki aðili að ríkisstjórn og það hefur ekki verið venjan á þinginu að stjórnarandstöðuflokkar nái miklu fram.

Við munum hins vegar ekki láta okkar eftir liggja, munum styðja við góð mál en vera hörð í stjórnarandstöðu þar sem þurfa þykir.

Það er brýnt að heilbrigðisþjónustan á svæðinu verði efld í fleiri en einu sveitarfélagi á Suðurnesjum. Þrátt fyrir að ákveðið hafi verið að hefja byggingu nýrrar heilsugæslustöðvar í Reykjanesbæ þá dugar það hvergi nærri til og óvíst hvenær slík stöð verður tekin í notkun. Þá hefur það dregist úr hömlu að hefja byggingu nýs hjúkrunarheimilis og brýnt að það verkefni verði unnið fljótt og vel.

Hverju munt þú helst beita þér fyrir á þessu kjörtímabili? Það er að mörgu að hyggja. Heilbrigðismálin eru mér hugleikin og það þarf að tryggja að Suðurnesin sitji við sama borð og aðrir landshlutar þegar kemur að úthlutun sameiginlegra fjármuna. Þá er það óásættanlegt að ekki sé hægt að tryggja afhendingu raforku til svæðisins.

Mikið af fyrirtækjum sem vilja gjarnan

Guðbrandur Einarsson

FAXI

41

Jóhann Friðrik Friðriksson

íbúa og tryggja jafna þjónustu um landið.

Suðurnesin hafa setið eftir og því mikilvægt að skóflustunga verði tekin að nýrri heilsugæslu í Innri-Njarðvík sem fyrst og aðgengi aukið. Nú þegar hefur verið auglýst eftir bráðabirgðahúsnæði til leigu undir heilsugæslu en með réttu ættu þrjár heilsugæslur að vera á Suðurnesjum. Ekkert er mikilvægara en heilsan okkar og íslenskt heilbrigðiskerfi verður að taka mið af öldrun þjóðarinnar og mikilvægi heilsueflingar og forvarna.

- Framsóknarflokki

Hvaða hagsmunamál er brýnast að hljóti framgang fyrir Reykjanesið á þessu kjörtímabili?

Stærsta hagsmunamálið til skemmri tíma felst í fjölgun starfa. Atvinnuleysi er enn hæst á Reykjanesi á landsvísu og því mikilvægt að allir leggist á eitt í þeim efnum. Það felast mikil tækifæri í orkuskiptum, nýsköpun og uppbyggingu í tengslum við hringrásarhagkerfið og umhverfisvænar lausnir. Orkuskipti í flugi eru nauðsynleg og þar eru Suðurnesin í lykilstöðu. Atvinnutækifæri þurfa að vera fjölbreyttari og góð samvinna ríkis og sveitarfélaga getur skapað öfluga umgjörð fyrir frekari nýsköpun og uppbyggingu til lengri tíma.

Hversu líklegt finnst þér að stefnumál og áherslur þíns flokks fái framgang á kjörtímabilinu?

Hverju munt þú helst beita þér fyrir á þessu kjörtímabili? Ég mun fyrst og fremst beita mér fyrir atvinnumálum og heilbrigðismálum og því fagnaðarefni að Framsókn hafi tekið við þeim málaflokki. Þar er verk að vinna.

Fjölga þarf heilsugæslum, breyta þjónustu þeirra í heildrænni nálgun á heilsufar

Jóhann Friðrik Friðriksson

Oddný Harðardóttir

Suðurnesja, bæta húsnæði og starfsaðstöðu, styrkja stofnunina faglega og fjölga heilbrigðisstarfsfólki til muna.

• Ný heilsugæslustöð í Reykjanesbæ taki til starfa strax á næsta ári og tímasett og fjármögnuð áætlun unnin fyrir heilsugæslustöð í Suðurnesjabæ. Námsplássum fjölgað fyrir hjúkrunar- og læknanema.

• Félagsþjónusta og heilsugæsla vinni saman með skipulögðum hætti í öllum sveitarfélögunum. Dagdvalarrýmum og hjúkrunarrýmum fyrir eldra fólk fjölgað. Öll þjónusta við eldra fólk verði markvissari og einstaklingsmiðuð.

– Samfylkingu

Sterkari Suðurnes! Á Suðurnesjum verður að styrkja innviði til að taka á vanrækslu ríkisins undanfarin ár og aukið álag, einkum á heilsugæslu og lögreglu. Til að takast á við nýjar áskoranir á vinnumarkaði þarf að efla menntastofnanir á svæðinu.

Suðurnesjamenn hafa bent á það oft og of lengi að heilbrigðisþjónustuna á svæðinu verði að bæta, en talað fyrir daufum eyrum.

Fólkið sem þarf á þjónustunni að halda finnur á eigin skinni hversu ófullnægjandi hún er. Biðtíminn er langur, engir heimilislæknar, húsakostur þröngur og takmarkaðar fjárveitingar valda því að skortur er á heilbrigðisstarfsfólki. Við þetta bætist að sum störf er erfitt að manna vegna þess að fagfólk sækir ekki um stöðurnar.

Okkar góða heilbrigðisstarfsfólk segir að margir í þeirra röðum séu að bugast undan álagi en fjármálaráðherrann segir þeim bara að hlaupa hraðar. Skilningsleysi á starfsaðstöðu heilbrigðisstarfsfólks og þörfum sjúklinga er óþolandi.

Nær stefna Samfylkingarinnar fram að ganga? Ég sem þingmaður kjördæmisins og allur þingflokkur Samfylkingarinnar mun leggjast á árarnar til að vinna stefnumálum Samfylkingarinnar – jafnaðarmannaflokks Íslands framgang. Ríkisstjórn og stjórnarflokkarnir munu því fá kröftugt aðhald frá þingmönnum Samfylkingarinnar. Ég hef

42

FAXI

Ég er mjög bjartsýnn á að áherslur Framsóknar nái fram að ganga. Flokkurinn er klárlega sigurvegari þessara kosninga og bætti flokkurinn við sig verulegu fylgi í Suðurkjördæmi. Ég er mjög þakklátur fyrir þann stuðning og sé áherslur okkar skína í gegnum nýjan stjórnarsáttmála. Sem fyrr mun ég vinna skipulega að því að bæta hag íbúa hér á svæðinu og jafna aðstöðumun þeirra. Verkefnin eru fjölmörg og tækifærin hér gríðarleg spennandi. Við getum horft bjartsýn til framtíðar.

Fjölbreyttari atvinnutækifæri

Oddný Harðardóttir saknað þess á undanförnum árum að fá ekki meiri stuðning frá öðrum þingmönnum Suðurkjördæmis við tillögur mínar fyrir Suðurnes en auðvitað er það stjórnarmeirihlutinn sem ræður.

Sérstakar áherslur Samfylkingarinnar fyrir Suðurnes fyrir næsta kjörtímabil hafa legið fyrir og eru þessar:

Heilbrigðisþjónusta fyrir alla Til að mæta öllum íbúum og tryggja góða heilbrigðisþjónustu á Suðunesjum þarf að stórauka fjármagn til Heilbrigðisstofnunar

Gáttin inn í landið er um alþjóðaflugvöll á Suðurnesjum og nánast allir erlendir ferðamenn fara þar um. Tryggja þarf lögreglunni og viðbragðssveitum fjármagn til að sinna auknum verkefnum. Ferðaþjónusta og sjávarútvegur eru öflug á svæðinu en fleiri stoðum þarf að renna undir atvinnulífið.

• Bæta aðstöðu á vinsælum ferðamannastöðum og fjölga viðkomustöðum með betra aðgengi.

• Efla nýsköpun og veita þróunarstyrki til sprotafyrirtækja á sviði líftækni, hugverkaiðnaðar og framleiðslu heilsuvarnings og matvæla. Fjölga störfum án staðsetningar.

• Efla listnám og fjölga störfum í menningu og skapandi greinum. Námsframboð og aðgengi að námi verði bætt með stuðningi við menntastofnanir.

• Efla lögregluembættið. Fjölga lögreglumönnum og bæta starfsaðstöðu þeirra.

Flytja Landhelgisgæsluna til Suðurnesja.

• Efla verknám og nýsköpunargreinar í Fjölbrautaskóla Suðurnesja, Keili og Fisktækniskólanum og stuðning við stofnanir og fyrirtæki í gegnum Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum.

Samgöngu- og loflagsmál Ljúka þarf tvöföldun Reykjanesbrautar sem fyrst og auka samvinnu Vegagerðarinnar og sveitarfélaga um lagningu göngu- og hjólastíga. Styrkja flutningsgetu rafmagns með öflugri Suðurnesjalínu.

• Efla og styrkja Keflavíkurflugvöll sem umhverfislega, félagslega og efnahags-

lega sjálfbæra miðstöð farþegaflugs í Norður-Atlandshafi. Í ljósi eldsumbrotanna við Fagradalsfjall og mögulegs vatnsverndarsvæðis þarf að leggja af öll áform um byggingu flugvallar í Hvassahrauni og meta Keflavíkurflugvöll sem kost fyrir innanlandsflug.

• Hefja undirbúning að Keflavíkurlínu, grænni tengingu milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar.

• Ýta undir nýsköpun í umhverfismálum og möguleika á að skapa verðmæti úr sorpi. Styrkja fráveituframkvæmdir sveitarfélaga og tilraunir með lífrænar rotþrær.

Samfylkingin setur fjölskylduna í forgang með óskertum barnabótum að meðallaun-

Vilhjálmur Árnason

rekið heimili þar sem öllum helstu þörfum fjölskyldunnar er mætt. Því hef ég frá því að ég var kjörinn á Alþingi lagt áherslu á þau mál sem ég kom inn á hér að ofan, þ.e. grunnþjónustu og grunninnviði. Kemur það líklegast til vegna þess bakgrunns sem ég hef sem lögreglumaður og að hafa alist upp í sveit á landsbyggðinni. Ég trúi því að ef stjórnvöld einbeiti sér að öflugri grunnþjónustu og innviðauppbyggingu, þar sem þörfum fjölskyldunnar er mætt og stuðlað er að öryggi muni samfélaginu ganga vel.

- Sjálfstæðisflokki

Hvaða hagsmunamál er brýnast að hljóti framgang fyrir Reykjanesið á þessu kjörtímabili?

Reykjanesið er svæði tækifæranna í landi tækifæranna. Framtíðin býður upp á fjölda möguleika á uppbyggingu á fjölbreyttu og öflugu atvinnulífi, sem mun styðja við okkar öfluga samfélag. Fjölbreytt, öflugt nýsköpunardrifið atvinnulíf er það mikilvægasta sem Reykjanesið þarf á að halda til að draga úr því hversu viðkvæm við erum fyrir öllum þeim hagsveiflum sem koma. Þá er ekki gott að einstaka fyrirtæki geti haft of mikil áhrif á svæðið í heild sinni. Það er því gríðarlega mikilvægt að grunnþjónusta- og grunninnviðir byggist upp og styrkist verulega hér á svæðinu.

Fjölga þarf heilsugæslustöðvum og auka aðgengi að heilbrigðisþjónustu, tryggja fjölbreytta menntun ásamt því að byggja upp grunninnviði eins og dreifikerfi raforku, vegi, hafnir og flugvöllinn. Þetta verða áfram stóru verkefni okkar þingmanna ásamt fjölda annarra mála sem munu stuðla að því að gera okkar góða samfélag hér á Reykjanesi enn betra.

um, bættum kjörum eldra fólks og öryrkja og aðgerðum í húsnæðismálum. Öflugra heilbrigðiskerfi er sérstakt áherslumál ásamt því að renna fleiri stoðum undir atvinnulífið, ráðast í kröftugar aðgerðir í loftslagsmálum, setja nýja stjórnarskrá aftur á dagskrá ásamt auðlindarákvæði sem ver hag þjóðarinnar og þjóðaratkvæðagreiðslu um umsókn um aðild að ESB.

Hversu líklegt finnst þér að stefnumál og áherslur þíns flokks fái framgang á kjörtímabilinu?

Vilhjálmur Árnason

Hverju munt þú helst beita þér fyrir á þessu kjörtímabili?

Mitt grunnmarkmið og helsta áhersla er alltaf að fólk finni að það hafi það betra í dag en í gær. Að allt samfélagið taki framförum. Öll viljum við búa við öryggi og geta

Sjálfstæðisflokkurinn hefur mjög öflugan þingflokk sem fylgir stefnumálunum fast eftir. Hér í Suðurkjördæmi eru fjórir af tíu þingmönnum kjördæmisins frá Sjálfstæðisflokknum. Þingmennirnir hafa yfir mikilli og fjölbreyttri reynslu að ráða. Nú er ljóst að flokkurinn á aðild að næstu ríkisstjórn. Þetta allt gefur mér miklar vonir um að við munum ná góðum árangri í að koma okkar stefnumálum áfram sem tengjast öll bættu samfélagi á Reykjanesi sem og á landinu öllu.

Óskum Suðurnesjamönnum

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

gleðilegra jóla

Þökkum samskiptin á árinu sem er að líða.

Þökkum samskiptin á árinu sem er að líða.

og farsældar á nýju ári.

og farsældar á nýju ári.

Brunavarnir Suðurnesja sími 421-4748

FAXI

43

Það á að vera skemmtilegt í Stapaskóla U

ndirbúningur að byggingu Stapaskóla hófst fyrir um sex árum síðan, eða í byrjun árs 2016, þegar settur var á stofn fjölskipaður undirbúningshópur þar sem áttu sæti fulltrúar foreldra, nemenda, kennara, skólastjórnenda, fræðsluráðs, fræðslusviðs og umhverfissviðs.

Lagt var upp með að vinna undirbúningsvinnuna vel og gefa góðan tíma í hönnunarferlið, að ákveða hvernig skóla við vildum fá áður en farið væri af stað í að byggja. Ákveðið var jafnframt að vinna hugmyndaog hönnunarvinnuna eftir ákveðnu ferli sem er kallað Design Down Process eða Hönnun frá hinu almenna til hins sérstæða. Aðferðin var þróuð af skólafólki og arkitektum í Minnesota í Bandaríkjunum og gengur ferlið í raun út á að fá alla hagsmunaðila að borðinu og fá sem flestar og fjölbreyttastar hugmyndir um hvernig best er að byggja nýjan skóla.

Undirbúningsferlið sem skiptist í nokkur þrep náði til markmiða skólans, innra starfs og loks grófrar útfærslu eða hönnunar á byggingunni sjálfri. Við lok vinnunnar voru því til gögn sem lýstu megináherslum í skólastarfinu og lausleg hugmynd að innra fyrirkomulagi þeirrar byggingar sem nú er risin. Það var skýr útgangspunktur í upphafi

44

FAXI

vinnunnar að ganga út frá því að skólar í núverandi mynd hafi ekki verið til um allar aldir. Þeir hafi verið mótaðir af venjulegu fólki og þeim megi að sjálfsögðu breyta á ýmsa vegu.

Umhverfið þriðji kennarinn Nú er risinn þessi glæsilegi og framsækni skóli, þar sem umhverfið og skólabyggingin leikur svo sannarlega hlutverk þriðja kennarans eins og ýmsir fræðimenn tala um þegar þeir benda á námsumhverfið sem

veigamikinn þátt í því að ýta undir fjölbreytt, merkingarbært og skapandi nám.

Og þó ekki hafi allt gengið snurðulaust fyrir sig á þessari vegferð þá hefur öllum hindrunum verið rutt jafn óðum úr vegi í anda þess skólastarfs sem verið er að móta, þar sem byggt er á styrkleikum nemenda, sköpun, tækni, teymisvinnu og gleði. Þetta eru áherslur sem mótaðar voru strax í upphafi.

Klifurveggurinn á gangi yngri deildar-

innar, sem ýmsir höfðu á orði að yrði varla að veruleika, er fyrir utan notagildi sitt einnig táknmynd fyrir eina af mikilvægustu áherslum skólans sem er gleðin. Það á að vera skemmtilegt í Stapaskóla. Önnur gildi skólans undirstrika einnig þær áherslur sem starfsfólk, nemendur og foreldrar, ætla að hafa að leiðarljósi í daglegum störfum sínum, en þau eru auk gleði, vinátta, samvinna og virðing. Lifandi Fíkus-tréð á ganginum minnir okkur einnig á mikilvægi samspils náttúru og mannlífs og þess að við finnum saman nýjar leiðir sem leiða til aukinnar farsældar og sjálfbærs samfélags.

Menningarmiðstöð og hjarta hverfisins Í skýrslu undirbúningshópsins sem lögð var til grundvallar við hönnun skólans var megin niðurstaðan sú að byggður yrði heildstæður skóli, leikskóli, grunnskóli, tónlistarskóli, frístundaheimili og félagsmiðstöð. Skólinn átti jafnframt að geta þjónað hverfinu sem einskonar menningarmiðstöð og verið hjartað í samfélaginu, með áherslu á öflugt foreldrastarf og náin tengsl við nánasta umhverfi skólans. Og það er þannig, því Stapaskóli er svo sannarlega hjartað í hverfinu.

Hugmyndafræði Stapaskóla, skólabyggingin og það framsækna, fjölbreytta og skapandi starf sem öflugur hópur skólafólks

er að móta fellur jafnframt vel að nýrri menntastefnu Reykjanesbæjar til ársins 2030 sem ber heitið „Með opnum hug og gleði í hjarta.“ Eins og sagt var hér í upphafi þá hófst undirbúningurinn að Stapaskóla í byrjun árs 2016. Fyrsta skóflustungan var tekin 2. nóvember 2017 og við sama tækifæri var tilkynnt um úrslit nafnasamkeppninnar þar sem nafnið Stapaskóli varð hlutskarpast.

Gróa Axelsdóttir var síðan ráðin skólastjóri vorið 2019. Gróa var þátttakandi í undirbúningnum frá upphafi sem hefur reynst happadrjúgt þegar kemur að því að fylgja upphaflegum hugmyndum um skólann eftir og leiða öflugan hóp starfsfólks í því

hlutverki að móta og þróa framsækið og árangursríkt skólastarf í nýjum skóla.

Byggingu Stapaskóla er ekki lokið.

Næstu áfangar eru fullbúið íþróttahús með aðstöðu fyrir allt að 1200 áhorfendur og sundlaug með setlaugum og útisvæði. Þess má geta að með tilkomu þess áfanga, sem ráðgert er að ljúki fyrir árslok 2022, verður bókasafn skólans opnað fyrir almenningi og má þar með segja að Stapaskóli verði farinn að þjóna samfélaginu sem bæði mennta- og menningarmiðstöð. Þriðji og síðasti áfanginn er síðan fyrir leikskólastigið, aðstaða fyrir frístund og heimilisfræðistofa.

Helgi Arnarson

DYNAMO REYKJAVÍK

Óskum

Suðurnesjamönnum gleðilegra jóla og farsæls komandi árs. Þökkum árið sem er að líða.

Sími 420 2500

Við óskum öllum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsældar á komandi ári.

www.skolamatur.is

Skólamatur ehf. | Iðavellir 1 | 230 Reykjanesbær

FAXI

45

Eftirtaldir aðilar óska lesendum Faxa Keflavík

Hótel Keflavik Vatnsnesvegi 14

Tækniþjónusta SÁ ehf Hafnargötu 60

Áfangar ehf Hafnargötu 90

HUG verktakar Ægisvöllum 27

Verkfræðistofa Suðurnesja Víkurbraut 13

Álnabær Tjarnargötu 17

Humarsalan Heiðarbrún 17

Verslunin Koda Hafnargötu 15

B og B Guesthouse Hringbraut 92a

Húsagerðin hf Hólmgarði 2c

Vísir - félag skipstjórnarmanna á

Blikksmiðja Ágústs Guðjónss ehf

Íslandsbanki hf Hafnargötu 91

Suðurnesjum Hafnargötu 90

Vesturbraut 14

JR smíði ehf Gígjuvellir 12

Bókhaldsþjónusta Sævars Reynis-

Kapalvæðing ehf Hafnargötu 21

Njarðvík

sonar Hafnargötu 91

Kaffi DUUS Duusgötu 10

AM trésmíði Melavegi 13

BYKO Víkurbraut 4

Lagnaþjónusta Suðurnesja ehf Selvík 3

Bílar og Hjól ehf Njarðarbraut 11a

Casablanca Íbúðir í skamm-

Málningarþjónusta Hemma Karls ehf

Bílnet ehf Fitjabraut 30

tímaleigu Suðurgötu 29

Háholti 25

Grjótgarðar ehf Starmóa 13

Dacoda Hafnargötu 18

Merkiprent ehf Norðurtúni 2

Hjólbarðaverkstæði Suðurnesja ehf

Deloitte ehf Hafnargötu 91

Nesraf ehf Grófinni 18a

Fitjabraut 13

DMM lausnir ehf Hafnargötu 91

Nýmynd ljósmyndastofa Iðavöllum 7a

K. Steinarsson efh – söluumboð Öskju

Efnalaugin Vík ehf Iðavöllum 11b

Optical Studio Keflavik Hafnargötu 45

á Suðurnesjum Njarðarbraut 15

Ellert Skúlason Selvík 3

Rafiðn ehf Víkurbraut 1

KÍM fjárfestingafélag Seljudal 56

Fasteignasalan Ásberg Hafnargötu 27

Reiknistofa fiskmarkaða hf Iðavöllum 7

KSK eignir Krossmóa 4

Fasteignasalan Stuðlaberg Hafnargötu 20

Samfylkingin Reykjanesbæ Víkurbraut 13

Lyfta hf Njarðarbraut 1k

Flügger ehf Hafnargötu 90

Sigurjónsbakarí Hólmgarði 2

Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum

Fraktferðir slf Elliðavöllum 4

S4S ehf Hafnargötu 29

Krossmóa 4

Framsóknarfélag Reykjanesbæjar

Tannlæknastofa Kristínar Geirmunds-

Hafnargötu 62

dóttur Hafnargötu 45

46

FAXI

gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári Sparri ehf Fitjabraut 30

Grindavík

Faxafélagar

Vörudreifing ehf Beykidal 2

Bláa lónið Svartsengi

Eysteinn Eyjólfsson

Fjórhjólaævintýri ehf Þórkötlustöðum 3

Guðbergur Reynisson

Ásbrú

Guðmundur Ingvar Jónsson

Airport Associates Fálkavelli 7

Sandgerði

Hannes Einarsson

Bílaútsalan ehf Flugvallarbraut 941

Lagnir og þjónusta ehf Strandgötu 25a

Haraldur Helgason

Keilir miðstöð vísinda – fræða og

Helgi Arnarson

atvinnulífs Grænásbraut 910

Hafnarfjörður

Jóhann Friðrik Friðriksson

Langbest Keilisbraut 771

Skuggi ehf Miðvangi 108

Kristján Jóhannsson

Rekan ehf Klettatröð 4

Kristinn Óskarsson

Samtök atvinnurekenda á Reykjanesi

Reykjavík

Kristinn Þ. Jakobsson

Grænásbraut 506

Júlíus Rafnsson Brávallagötu 40

Ríkharður Ibsen

Skólar ehf Klettatröð 3

Borgarbílasalan Funahöfða 1

Stefán B. Ólafsson

Langbest Keilisbraut 771

----Eðvarð T Jónsson Helgi Hólm Hilmar Pétursson Jóhann Geirdal Geirmundur Kristinsson Karl Steinar Guðnason Kristján A Jónsson Kristján Gunnarsson Magnús Haraldsson Skúli Skúlason

FAXI

47