Jólablað Faxa 2018 1. tbl. 78. árgangur

1. tbl. - 78. รกrgangur 2018

Gleรฐileg jรณl

Fylgt úr hlaði Efnið í jólablaði Faxa er fjölbreytt að venju. Við minnumst liðinna atburða í menningarlífi bæjarins frá ýmsum hliðum; sögu menningarstofnana, tónlistarsögu og pistlum. Segja má að smásölukaupmenn hafi einnig rekið menningarstofnanir hér áður fyrr. Þangað kom fólk ekki aðeins til að versla, heldur hitta annað fólk, skiptast á sögum og kaupa menningarvörur í bland við daglegar nauðsynjar. Afkomendur Jakobs Indriðasonar í Brekkubúð minnast hans hér.

Faxi stóð fyrir framboðsfundi þar sem fulltrúum framboðanna í Reykjanesbæ gafst kostur á að koma sjónarmiðum sinna flokka á framfæri og íbúum að varpa spurningum til fulltrúanna. Fundinum eru gerð skil í blaðinu, ásamt úrslitum kosninga í öllum sveitarfélögunum. Margir nýir bæjarfulltrúar komu í stjórnir og ráð í sveitarfélögunum á Suðurnesjum eftir kosningarnar í vor. Við heyrum sjónarmið þeirra sex nýju fulltrúa sem settust í bæjarstjórn Reykjanesbæjar en mikil endurnýjun varð þar. Í þeim hópi er sá yngsti í sögu bæjarins.

Við stöldrum við á Hvammstanga hjá Njarðvíkingnum Jennýju Þórkötlu Magnúsdóttur sem fór ásamt fjölskyldu sinni á HM í Rússlandi sl. sumar, á alla leiki íslenska landsliðsins þar. Það var mikið ævintýri. Við heyrum líka frá San Fransisco en þar býr Keflvíkingurinn Ragna Árný Lárusdóttir sem segir sjómannadaginn hafa jafnast á við jólin, svo mikil hátíð hafi hann verið í bernsku hennar. Séra Brynja Vigdís Þorsteinsdóttir sóknarprestur í Njarðvíkurprestakalli minnir okkur á að á aðventu eigum við að taka tíma frá öllu.

Hvernig gerum við það?

En við horfum líka til framtíðar. Um leið og við skyggnumst undir yfirborð Keflavíkurtúns og nágrennis heyrum við hugmyndir um notkun svæðisins í framtíðinni. Gert er ráð fyrir að Keflavíkurþorpið verði lifandi svæði til framtíðar.

Forsíðumyndin er af Marcelinu Owczarska í Stofunni í Duus Safnahúsum sem hefur verið skreytt í anda liðinna jóla.

1 . t ö l u b l a ð - 7 8 . árg ang ur - 2 0 1 8 Allir myndatextar í þessu og öðrum heftum Faxa eru blaðsins

2 FAXI

Marcelina skartar pólskum þjóðbúningi sem er einkennandi fyrir svæðið kringum Kraká í suður Póllandi. Nær fjórðungur íbúa Reykjanesbæjar er af erlendu bergi brotinn og þar eru Pólverjar stærsti hópurinn. Landið fagnaði nýverið 100 ára sjálfstæðiafmæli sem m.a. var haldið upp á í Ráðhúsi Reykjanesbæjar og 100 ára fullveldisafmælis Íslendinga var minnst með hátíðardagskrá í Bíósal Duus Safnahúsa fyrir skemmstu.

Forsíðumyndin tengir því þjóðirnar tvær á skemmtilegan hátt, en auk þess að vera íbúi Reykjanesbæjar hefur Marcelina látið sig málefni sveitarfélagsins varða og verið fulltrúi í ungmennaráði Reykjanesbæjar. Auk Marcelinu fá hjónin Adam og Katarzyna Calicki þakkir fyrir lán á þjóðbúningi og Hilma Hólmfríður Sigurðardóttir verkefnastjóri fjölmenningarmála hjá Reykjanesbæjar fyrir aðstoð við undirbúning myndatöku.

Sigrún Ásta Jónsdóttir annar ritstjóra hefur kvatt Faxa og eru henni þökkuð vel unnin störf.

Útgefandi: Málfundafélagið Faxi, Keflavík Pósthólf: 182, 230 Reykjanesbær Ritstjóri: Svanhildur Eiríksdóttir, sími 894 5605, netfang svei@simnet.is Blaðamaður: Dagný Maggýjar Blaðstjórn: Eysteinn Eyjólfsson formaður, Guðbergur Reynisson, Kristinn Óskarsson, Kristinn Þór Jakobsson og Haraldur Helgason.

Við óskum lesendum árs og friðar.

Með hátíðarkveðju.

Dagný Maggýjar Svanhildur Eiríksdóttir

Öll prentvinnsla: Stapaprent ehf. Grófin 13c, 230 Reykjanesbær sími 421 4388, netfang: stapaprent@gmail.com Netfang vegna auglýsinga: eysteinne@gmail.com Auglýsingasími: 698-1404, veffang: www.mitt.is/Faxi

Forsíðumynd: Svanhildur Eiríksdóttir

Þá og þar... Þegar sjómannadagurinn var næstum eins stór og jólin - og í minningunni alltaf sól Róðrabátarnir teknir fram yfir sjómannadaginn. Frá vinstri Pétur NN, Lárus Hörður Sólimann Ólafsson, Ólafur Lárusson og Lárus Sumarliðason.

Ljósmynd Byggðasafn Reykjanesbæjar

É

g er Keflvíkingur. Þannig skilgreini ég mig þegar að ég er spurð. Reyndar fór ég norður í MA 16 ára og hef flakkað um heiminn síðan en æskustöðvarnar eru það sem ég tengi við. Þegar ég segi fólki að ég sé frá Íslandi, þá spyr það oftast (veit ekki af hverju) „já, ertu þá úr Reykjavík“ eða segir „ég stoppaði einu sinni á Reykjavíkurflugvelli“ (núna hafa allir komið til Íslands). Ég get aldrei bara sagt já, heldur verð ég að útskýra að ég er úr Keflavík. Þar sem flugvöllurinn er reyndar og að Keflavík sé (eða var) lítill bær 40 mínútur frá Reykjavík og allt öðruvísí. „Ég ólst upp undir Nato beisnum,“ er annað sem ég segi fólki þegar það spyr hvort við höfum verið með Halloween.

Enda var það mikið sport að reyna að smygla sér upp á flugvöll til að fá haug af ókeypis amerísku nammi. Á þeim tíma var u.þ.b. ekkert útlenskt nammi hægt að fá á Íslandi nema í fríhöfninni enda tengir maður MM kúlur, Mackintosh, Toblerone, All Sorts og After Eight við eitthvað hátíðlegt með ævintýrakeim frá framandi löndum.

Alla jafnan varð maður að láta sér nægja Prins Póló (sem var algjörlega íslenskt) og Síríus lengjur með sígarettubragði. Þegar að ég fer út í búð í San Francisco og er svo heppin að fá íslenskan þorsk, þá stenst ég aldrei mátið að segja afgreiðslumanninum að ég hafi alist upp við að plokka orma úr svona fiski á Íslandi. Enda var lífið ansi mikið fiskur og/eða humar og/eða rækjur þegar að ég var að alast upp í Keflavík. Það var á þeim tíma þegar

Ragna Árný Lárusdóttir kvikmyndafræðingur og formaður Íslendingafélagsins í Norður-Kaliforníu launamunur var minni og flestir áttu tök á að koma sér upp húsi. Múrarinn, vélstjórinn og sýslumaðurinn bjuggu í sömu götu og keyptu sláttuvél saman og skiptust á að nota. Pabbi, vélstjórinn, var félagsmaður og á sjónvarpslausu fimmtudagskvöldunum var hann á fundum hjá FÍB, sálarrannsóknarfélaginu eða mínu uppáhalds, sjómannadagsráði.

Sjómannadagurinn var næstum því jafnstór og jólin. Það var margt að undirbúa,

ná í bátana, kaðlana fyrir reipitogið, þvo fánana og stilla talstöðvarnar. Svo seldi ég sjómannadagsblaðið fyrir framan ríkið þar sem allir voru að ná sér í bokku fyrir sjómannadagsballið. Ég var einstaklega stolt af pabba á sjálfan daginn. Hann var með talstöð og í mínum augum rokkstjarna.

Mamma vann í apótekinu og lék í sjónvarpsauglýsingu frá apótekunum á Íslandi. Það var nýbúið að gera Keflavíkurapótek allt upp og það var rosalega flott. Það fannst mér þá en ég játa að ég hugsa oftar um gamla apótekið með viðarinnréttingunni og brúnu flöskunum og gömlu vogunum. Það var svo fallegt og ævintýralegt og hefði sómt sér vel í hvaða Harry Potter mynd sem er.

Mig dreymir líka oft gömlu sundlaugina, enda hef ég haldið í sundhefðina hvar sem ég hef verið. Börnin mín lærðu snemma að synda og ég útskýrði fyrir þeim að þau væru Íslendingar og Íslendingar synda. Svo held ég ræðu nakin í búningsklefanum yfir óttaslegnum amerískum stelpum sem fara inn á klósett til að klæða sig og segi þeim að þegar að ég var á þeirra aldri hafi kona í hvítum sloppi ýtt okkur undir bununa með priki ef við vorum eitthvað tregar við að þvo okkur, hvort sem var fyrir eða eftir sund eða leikfimi. Í hvert skipti sem ég kem heim hellist yfir mig nostalgían þegar að ég lít út um gluggann á flugvélinni og horfi yfir húsin frá æskuárunum þegar lífið var svo sannarlega einfaldara og furðulegt nokk, í minningunni er alltaf sól.

FAXI

3

Tveggja vikna ævintýraferð á þrjá fótboltaleiki Íslands á HM Friðrik Ársæll Magnússon, Jenný, Eyrún, Eyrún Una, Arnar og Sæþór Breki í Moskvu.

Mynd úr einkasafni

Æ

vintýrin hafa aldeilis bankað upp á hjá Njarðvíkingnum Jennýju Þórkötlu Magnúsdóttur og fjölskyldu hennar að undanförnu. Fjölskyldan var vart búin að koma sér fyrir á nýjum heimaslóðum á Hvammstanga þegar HM í knattspyrnu fór fram í Rússlandi. Eftir að hafa upplifað stemmninguna á EM í gegnum systkini sín og mömmu fannst Jennýju fjölskyldan ekki geta farið á mis við þessa upplifun svo stefnan var tekin á alla leiki íslenska landsliðsins í Rússlandi. Engar pakkaferðir voru teknar heldur skipulögðu þau allt sjálf. Það þýddi óvissu og svolítið ævintýri sem allt endaði þó vel. Jenný var fús að deila ævintýrum fjölskyldunnar með lesendum Faxa.

Hjónin Jenný Þórkatla Magnúsdóttir og Arnar Svansson og börn þeirra tvö Eyrún Una og Sæþór Breki höfðu komið sér vel fyrir í Njarðvík. Jenný starfaði sem ráðgjafi hjá Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum í

4

FAXI

Samvinnu og Arnar hjá Airport Associates.

Börnin voru í Njarðvíkurskóla og á Gimli og öllum leið vel. Einn daginn rak Jenný augun í atvinnuauglýsingu sem fangaði athygli hennar, óskað var eftir sviðsstjóra fjölskyldusviðs á Hvammstanga. Vissulega freisting fannst henni, þó ekki nógu mikil til þess hún stykki strax í gerð umsóknar.

Ræddi þó málin við eiginmanninn. Ekkert gerðist fyrr en Arnar fór að spyrja hvort hún hefði sótt um starfið sem hún hafði rætt við hann. Nei, en þegar hún sá að umsóknarfrestur var ekki liðinn dreif hún sig af stað. „Ég hringdi í Keflvíkinginn Guðnýju Hrund Karlsdóttur sveitastjóra í Húnaþingi vestra sem ég þekki frá fyrri tíð.

Hún hvatti mig til að sækja um, sem ég og gerði,“ segir Jenný í samtali við Svanhildi Eiríksdóttur.

Fjölskyldan fór í framhaldi í heimsókn til Hvammstanga, fannst þau þurfa að skoða

sig um og kanna aðstæður áður en lengra yrði haldið. Dóttirin Eyrún Una sem þá var 10 ára fékk að vita að flutningur væri enn á hugmyndastigi. Öllum leist vel á aðstæður. „Síðan er ég kölluð í viðtal nokkrum vikum eftir þetta og í framhaldi var ég látin vita að ég fengi vinnuna. Ég tek símann frá munninum og segi við Arnar og Eyrúnu, Sæþór var svo lítill; „Ég fékk vinnuna, hvað á ég að gera?“ Þau sögðu strax, „segðu bara já“ og þar með var það ákveðið. Það eina sem við hugsuðum var, að það versta sem gæti gerst var að við flyttum aftur heim.“

Samfélagið í Húnaþingi vestra tók fjölskyldunni opnum örmum Nú rúmum tveimur árum seinna er fjölskyldan alsæl á Hvammstanga og búin að kaupa sér hús. Samfélagið hefur tekið vel á móti þeim. „Þetta er gott samfélag og það tóku allir rosalega vel á móti okkur, krökk-

Eyrún Una, Sæþór Breki og Arnar með argentínskum stuðningmönnum. Mynd úr einkasafni

unum í skólanum og okkur í vinnu. Það var ekki síður skemmtileg lífsreynsla að fara í það mikla bændasamfélag sem Húnaþing vestra er. Þar eru flestar kindur á Íslandi, en við Arnar komum bæði frá sjávarplássum. Það búa um 1200 manns í sveitarfélaginu, um helmingur í þéttbýliskjarnanum Hvammstanga og um helmingur í sveitunum í kring. Okkur fannst mjög hollt fyrir börnin okkar að kynnast sveitasamfélaginu. Það eru t.d. 10 skólabílar sem aka börnunum í skólann á hverjum skóladegi. Þau sem koma lengst að búa í 60 km. fjarlægð frá skólanum.“ Jenný nefnir þó að mesta breytingin hafi sennilega verið hjá Arnari, því hún hafi langa reynslu af störfum við fjölskyldu- og félagsmál. Hann hafði hins vegar unnið lagervinnu í 30 ár en sé nú orðinn stuðningsfulltrúi í skólanum. „Það er alltaf gleði á fá karlmann í það starf, sem gjarnan er

mannað konum,“ segir Jenný. Starfið líkar Arnari vel. Börnin hafa líka aðlagast vel, eignast góða vini og Eyrún stundar fótbolta og aðrar íþróttir af kappi.

Fjölskyldan fór ekki á EM í knattspyrnu sem fór fram í Frakkalandi árið 2016.

Systkini Jennýjar, Harpa og Nonni og fjölskyldur og mamma þeirra systkina, Eyrún, fóru hins vegar og voru óspör á myndbirtingar frá upplifun sinni þegar þau fylgdust með leikjum íslenska liðsins. „Ég ákvað eftir að hafa fengið að heyra og sjá upplifun systkina minna og mömmu að ég ætlaði ekki að vera aftur heima á stórmóti, þ.e.a.s. ef mótið væri ekki haldið allt of langt frá okkur. Mamma sem átti 70 ára afmæli sl. sumar var búin að ýja að því hvort við stórfjölskyldan gætum ekki farið saman til Spánar í tilefni tímamótanna. Okkur fannst það nú lítið mál. Í millitíðinni kemur hins vegar í ljós að Ísland er komið áfram á HM.

Bláar landsliðstreyjur þöktu heilu áhorfendasvæðin á leikvöngunum í Rússlandi. Mynd úr einkasafni

Fjölskyldan á góðri stundu, Eyrún Una, Jenný, Sæþór Breki og Arnar. Mynd úr einkasafni

Við ákveðum að sækja strax um miða hjá Fífa fyrir fjölskylduna á leiki Íslands í Rússlandi. Harpa systir og hennar strákur vildu líka fara með svo við ákveðum að bjóða mömmu okkar einnig. Nonni bróðir og hans fjölskylda komust ekki í þessa ferð.“

Allar rússneskar rúblur búnar Jenný segir að þau hafi verið hóflega bjartsýn með að fá miða í fyrstu umsókn, en svo barst fjölskyldunni skilaboð um að þau hafi fengið miða á alla þrjá leikina í Rússalandi fyrir þau öll. Það var því ekki aftur snúið og mamman fékk miða á fótboltaleikina í jólagjöf. Það var von að Eyrúnu brygði, taldi sig vera að fara í afmælisferð til Spárnar. „Í framhaldi fóru af stað miklar vangaveltur um hvernig við ættum að skipuleggja þessa ferð. Rússland er nú ekki lítið land en við á litla Íslandi erum nú vön að mikla hlutina ekki fyrir okkur og það gerðum við ekki heldur. Við Harpa, hún í Njarðvík og ég á Hvammstanga, fórum að hugsa þetta saman og skipuleggja. Við gerðum þó ekkert fyrr en svona tveimur mánuðum fyrir fyrsta leik, pöntuðum flug og gistingu.“ Harpa, Friðrik sonur hennar og Eyrún fóru 9. júní til Moskvu og flugu þaðan til Pétursborgar, ákváðu að vera þar í nokkra daga áður en mótið hæfist. Jenný og Arnar pöntuðu hins vegar flug til Prag og voru þar eina nótt áður en haldið var til Moskvu þar sem fyrsti leikurinn á móti Argentínu fór fram. „Við ákváðum að gera þetta allt sjálf og hafa ferðina mun ódýrari en hún hefði orðið ef við hefðum tekið einhverjar pakka-

6

FAXI

Eyrún og Sæþór Breki láta fara vel um sig í einni lestinni á milli borga, en þannig ferðaðist fjölskyldan. Mynd úr einkasafni

ferðir. Þetta hefði auðveldlega geta orðið mjög dýrt ferðalag en það varð það ekki því við gerðum þetta allt sjálf og ferðuðumst á ódýran máta.“ Þegar komið var til Mosku þann 14. júní voru enn tveir dagar í fyrsta leik svo ferðalanganir höfðu góðan tíma til að skoða sig um og upplifa borgina. En á leiðinni þangað hófst ævintýrið. „Það var mikil röð á flugvellinum en við vorum alveg tilbúin

með skilríkin okkar og farangur. Konan sem tekur skilríkin okkar staldrar við skilríki Sæþórs Breka og skoðar þau og hann í krók og kring. Þá kemur í ljós að í einhverju pínulitlu letri er hann skráður sem stelpa.

Við þurftum að lyfta honum upp og hún fer að reyna tákna kvenkyn með brjóstum og öðru látbragði því hún talaði enga ensku.

Við reynum að koma henni í skilning um það að sonur okkar sé strákur. Hún hélt það

líka. Arnar fór því með Sæþór afsíðis því gera þurfti nýjan passa fyrir hann. Þó þetta hafi tekið tíma varð þetta ekkert mál og ég tek fram að það voru allir opnir og kurteisir þarna í Rússlandi. Ég hafði nefnilega fengið aðvaranir þess efnis að allt væri svo stíft þar í landi.“ Svo kom á daginn þegar fjölskyldan ætlaði að verða sér út um gjaldeyri með því að taka pening úr hraðbanka að allur peningur var búinn. Það sama var upp á teningnum þegar taka átti með sér gjaldeyri frá Íslandi, rússnesku rúblurnar voru búnar. „Ég hugsa bara Guð minn góður, við hérna frá Íslandi peningalaus að reyna að taka leigubíl. Á endanum rekum við augun í mann með spjald. Þar var hægt að borga leigubíl með korti fyrirfram svo við tókum einn. Bílarnir í Rússlandi eru ekki eins og á Íslandi, það eru ekki endilega öryggisbelti í þeim og krakkarnir jafnvel bara dinglandi á milli. Maður þurfti bara að halda sér fast. Þarna eru margar akreinar og allir á fleygiferð. Þetta er nú ekki alveg eins og maður á að venjast, þó maður sé ekki óvanur að keyra í útlöndum.“

Fjölskyldan lendir í árekstri í leit að fyrsta hótelinu Þegar farþegar héldu að ökuferðin væri um það bil að taka enda gekk erfiðlega að finna hótelið sem fjölskyldan hafði pantað. Á endanum fannst það en þá tók ekkert betra við. „Það kom vörubíll á fullri ferð og keyrir í hliðina á leigubílnum. Þetta var nú aldeilis lífsreynsla fyrir krakkana en sem betur fer slasaðist enginn alvarlega. Ég var sú eina sem var laus aftur í en sjokkið hjá Sæþóri var nokkuð. Ég vorkenndi hins vegar bílstjóranum mest því á þessum tíma var ferðamannatímabilið í algjörum blóma og hann situr uppi með ónothæfan leigubíl.

Vonandi bjargaðist þetta hjá honum.“ Fjölskyldan sameinaðist loks enda hótelið steinsnar frá slysstað. Harpa kemur á móti fjölskyldunni og þegar Jenný spyr hvernig hótelið sé, átti Harpa aðeins eitt orð yfir það, „ömurlegt.“ Jenný segir að hótelið hafi alls ekki litið út eins og á myndunum þegar þær systur voru að skipuleggja ferðina í sitthvorum landshlutanum. „Að auki áttum við að vera í tveimur litlum herbergjum sjö manns. En Harpa er ákveðin og gat knúið fram aukaherbergi, þannig að við erum fimm í tveimur samliggjandi og tvær í öðru.

Við gerðum bara gott úr þessu og fannst gott að komast heim á hótel eftir langa daga.

Sængurfötin og lökin voru hrein, það skipti öllu máli og það að komast í sturtu. Þetta reddaðist því. Svo var Moskva auðvitað æðislegt borg, stemmningin skemmtileg og leikurinn æðislegur. Ísland gerði jafntefli við Argentínu. Þetta var rosalega mikil upplifun fyrir alla, ekki síst krakkana. Þau eru enn að tala um þessa ferð.“ Það átti eftir að sannast að jákvæða hugarfarið sem fjölskyldan fór með út átti eftir að skipta öllu máli. Árin á milli yngsta ferðalangsins og þess elsta voru 65 og það

Sæþór Breki hinn ánægðasti með að fá að fara til Rússlands að horfa á íslenska landsliðið á HM. Mynd úr einkasafni Við vorum auðvitað öll klædd í íslenska búninginn. Arnar kom því heim í grænum mexíkóskum bol og við Njarðvíkingarnir voru auðvitað bara ánægð með græna litinn á bolnum. Arnar gat hins vegar ekki klæðst nýju íslensku treyjunni á hinum tveimur leikjunum, en Harpa var með EM bolinn sinn sem hann fékk lánaðan hjá henni.“

Átti að ræna fjölskyldunni?

Svona var stemmningin í lestinni!.

Mynd úr einkasafni þurfti mikið að ganga. Kílómetrafjöldinn fór upp í 14 á dag í miklum hita. Með jákvæðu hugarfari og yfirferð sem hentaði öllum þá tókst þetta vel. „Það var líka allsstaðar svo skemmtileg stemmning, gleði og jákvæðni sem gerði þetta auðvitað miklu auðveldara. Það var sama hvert við fórum og frá hvaða löndum samferðamennirnir voru, þarna voru allir í sama tilgangi, að hafa gaman og horfa á fótbolta. Þetta var alveg mögnuð upplifun.“ Sessunautar fjölskyldunnar á fyrsta leiknum voru mest íbúar frá Brasilíu og Mexíkó, sem héldu með Íslandi. Þeir voru mjög áhugasamir að fá að læra að fagna eins og Íslendingar. „Þeir snéru sér að okkur og spurðu, „hvernig geri þið þetta húh og hvernig syngið þið? Hvað eigum við að segja?“ Við kenndu þeim hvernig átti að segja Áfram Ísland og allt hitt. Einn áhorfandi frá Mexíkó snéri sér að Arnari og bað hann um að skipta um búning eftir leikinn.

Frá Moskvu lá leiðin til Saratov, sem er borg sunnan við Moskvu, á milli Moskvu og Volgograd. Það var algjörlega tilviljanakennt að hún hafi verið valin, að sögn Jennýar. Þau höfðu enga vitneskju um hana en hún kom mjög skemmtilega á óvart. „Þegar lestin ók í gegnum borgina og það sem við töldum miðbæinn blöstu við okkur mjög hrörleg hús. Þetta var eins og vera staddur í leikmynd í villta vestrinu sem væri farin að fúna. Þeirri hugsun laust niður í kollinum, hvert við værum eiginlega að fara? Við gátum bara vonað að myndirnar frá því hóteli væru sannar.“ Jenný segir að þær hafi sannarlega verið það og ekki væsti um stórfjölskylduna í tveimur risastórum herbergjum. Steinsnar frá hótelinu var svo áin Volga með skemmtilegum veitingastöðum og lítilli strönd, sem fjölskyldan nýtti óspart. „Við ræddum það oft hversu mikil tilviljun það hafi verið að velja hótel á svona frábærum stað. Við vissum nefnilega ekkert hvað við vorum að panta. Í Saratov vorum við bara að njóta í 4 daga og eins og í Moskvu var stemmningin mest í kringum HM.“ Frá Saratov var förinni heitið til Volgograd með lest þar sem leikur Íslands og Nígeríu fór fram. Jenný tekur fram að lestarnar voru engar lúxuslestar en HM lestarnar voru það hinsvegar sem Pétursborgarferðalangarnir höfðu kynnst á leiðinni þaðan til Moskvu. „En þetta var bara skemmtilegt og mikið ævintýri.“ Fjölskyldan gerði ekki síður það besta úr ferðalaginu þangað, skoðaði styttuna „Heroes of the Battle of Stalingrad“ sem er stærsta stytta Evrópu í miðri borginni og blasir hvarvetna

FAXI

7

við, heimsóttu stríðsminjasafn og fleira skemmtilegt. „Við vorum í fjóra daga í Volgograd, leigðum íbúð rétt utan við borgina af mjög indælu fólki. Þau keyrðu okkur t.d. á lestarstöðina þegar við vorum að yfirgefa borgina.“ Þó ferðalangarnir hafi verið greiðanum fegnir þá runnu á þá tvær grímur þegar ekið var um fáfarna sveitavegi áleiðis að lestarstöðinni sem var spölkorn frá. Engin enska var töluð bara nikkað og reynt að skilja hvert annað. Skyldu þau vera lent í höndum mannræningja? hugsuðu þau. En svo blasti styttan góða við þeim og þau náðu áttum. „Þarna var mjög fallegt og birtan þennan morgun var falleg. Okkur fannst líka gaman að upplifa hversdaginn með þessum hætti, sjá fólk halda af stað í vinnuna og standa í strætóskýlum. Við upplifðum líka skemmtilega sveitamenningu þegar við ókum þessa sveitavegi.“ Frá Volgotrad fór fjölskyldan yfir til Rostov þar sem horfa átti á síðasta leik íslenska landsliðsins á móti Króatíu og dvelja fjóra auka daga í borginni, sem einnig kom skemmtilega á óvart. „Það sem okkur fannst standa upp úr í þessari ferð, þar sem Rússland er sennilega ekki land sem við hefðum valið að fara til nema út af HM, og alls ekki í tvær vikur, er að það var allt svo fínt þarna. Það var góð þjónusta, allir að vilja gerðir þó þeir skildu mann ekki og enginn gafst upp á okkur. Það var bara gripið í Google Translate. Maturinn var góður og

Umhverfið í Saratov minnti á leikmynd úr villta vestrinu sem var farin að fúna.

Mynd úr einkasafni allt svo snyrtilegt, þrátt fyrir mikinn hita og þurrk. Við vorum aldrei hrædd um börnin þrátt fyrir mannmergð og að hafa verið þráspurð að því hvort við ætluðum virkilega að taka börnin með okkur til Rússlands. Ég hefði aldrei viljað hafa farið í þessa ferð

án þeirra né annarra fjölskyldumeðlima. Það besta við þessa ferð var að það bara reddaðist allt,“ segir Jenný að lokum.

Eftir tvær vikur í Rússlandi endaði fjölskyldan í afslöppun og afmælisferð á Spáni, þar sem Eyrún hélt uppá 70 ára afmæli sitt.

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsæls komandi árs, með þakklæti fyrir viðskiptin á undanförnum árum.

Bæjarstjórn Reykjanesbæjar óskar starfsmönnum sínum og öllum bæjarbúum

gleðilegra jóla

og farsældar á komandi ári. Þökkum liðið ár.

stapaprent Prentþjónusta í 33 ár

Grófin 13c • 230 Reykjanesbær Sími 421 4388

8

FAXI

Óskum íbúum í sameiginlegu sveitarfélagi

gleðilegra jóla og farsæls komandi árs,

með þökk fyrir samskiptin á liðnu ári.

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár! Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Óskum öllum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsæls komandi árs, með þökk fyrir það liðna.

Óskum Suðurnesjamönnum gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári. Þökkum viðskiptin undanfarna áratugi.

VERKALÝÐS- OG SJÓMANNAFÉLAG KEFLAVÍKUR OG NÁGRENNIS SI verslun og SI raflagnir ehf. Garði

FAXI

9

Jakob Indriðason – aldarminning:

Kaupmaðurinn í brekkunni Þ

egar ný manneskja kemur í heiminn markar það ávallt tímamót, upphafspunkt lífs sem snertir ekki aðeins við fjölskyldu, heldur samfélagi. Tímamótin verða einhvern veginn þeim mun meiri þegar nýja lífið hefst á sögulegum degi, degi sem upp frá því hefur verið minnst fyrir endalok mikils hildarleiks, hildarleiks sem átti að verða sá allra síðasti sinnar tegundar.

Slíkur dagur verður ávallt þrunginn djúpri merkingu, bæði táknrænni og bókstaflegri. Það er því auðvelt að velta fyrir sér hversu myndrænt það er að upphafspunktur lífs skuli einmitt verða á dánardægri manngerðrar öldu drápa og þjáninga.

Líklega voru slíkar heimspekilegar hugsanir víðsfjarri hjónunum Gróu Magnúsdóttur og Indriða Grímssyni, á bænum Snússu í Hrunamannahreppi, daginn sem fyrri heimsstyrjöldinni lauk, 11. nóvember 1918. Þennan magnþrungna dag fæddi Gróa þeirra tíunda barn en fyrsta barnið höfðu þau misst. Þetta friðardagsbarn var sonur og fékk hann nafnið Jakob. Á stóru en efnalitlu heimili var lítill tími til að leiða hugann að fjarlægum vígvöllum, enda munnarnir sem metta þurfti margir.

Lífið á bænum hefur eflaust einkennst af striti og öll fjölskyldan þurft að leggjast á árarnar við bústörfin. Kraftar Jakobs hafa væntanlega verið nýttir eins snemma og aldur hans leyfði. Byrðarnar sem fjölskyldan á Snússu þurfti að bera gátu orðið þungar og þegar Jakob var á tíunda aldursári lést fjölskyldufaðirinn, Indriði, en þá hafði eitt barn til viðbótar bæst í hópinn.

10

FAXI

Sigríður Gróa, Ingimundur í fangi föður síns, Jakob, Kristinn, Elín Jónína, Ingibjörg og Ingunn Kristín.

Ljósm. Jón Tómasson/Byggðasafn Reykjanesbæjar

.

Systkinin 10 héldu bústörfum áfram undir stjórn móður sinnar en 11 árum síðar fylgdi hún manni sínum til handanheima.

Eftir að móðir hans var fallin frá má segja að Jakob hafi endanlega farið að hleypa heimdraganum, t.d. var hann um tíma í kaupavinnu í Mývatnssveit. 1Hann hafði þó unnið áður fjarri heimahögunum við að gæta fjár í Kerlingafjöllum. Að eyða björtum sumarnóttum í mikilfenglegri náttúru Íslands hefur án efa styrkt rætur hans í moldu sveitarinnar og þar sló hjarta hans þó að hann kysi að eyða meirihluta ævinnar í þéttbýli. Skólaganga hans var, eins og svo oft hjá alþýðusveitadrengjum þess tíma, slitrótt en þó stundaði hann nám við Héraðsskólann á Laugarvatni frá 1939-41.

Tveimur árum eftir vistina á Laugarvatni var Jakob ráðinn til starfa hjá Ingimundi Jónssyni kaupmanni sem þá rak verslunina Ingimundarbúð við Hafnargötu 19 í Keflavík (í því húsi er veitingastaðurinn Ráin í dag). Ingimundarbúð var dæmigerð verslun þessa tíma. Allar vörur voru geymdar bak við búðarborðið og hverjum og einum viðskiptavini fært það sem óskað var. Rómaðasta varan í Ingimundarbúð var saltkjötið sem saltað var eftir uppskrift kaupmannsins sjálfs. 2Saltkjöt þótti herramannsmatur þá en hefur ekki staðist nútíma kröfur um heilsusamlegt mataræði. Í dag geta flestir leyft sér þann munað að velja og hafna þegar kemur að mat en á gullöld saltkjötsins var yfirleitt ekki um annað að ræða en að borða það sem í boði var. Þegar Jakob hélt til verslunarstarfa í Keflavík getur vel verið að hann hafi séð fyrir sér tímabundna dvöl og verið opinn fyrir öðrum tækifærum en eins og heimsfrægt söngvaskáld sagði einu sinni er lífið það sem gerist á meðan mannfólkið er upptekið við að gera áætlanir um annað. Á þessari stundu hefur honum líklega ekki flogið í hug, þá 24 ára gömlum, að í Keflavík myndi hann búa sér heimili til æviloka. Ástir tókust með yngstu dóttur kaupmannsins í Ingimundarbúð, Ingibjörgu, og Jakob. Gengu þau í hjónaband á sumardaginn fyrsta 1948. Hjónabandið var farsælt og bar ekki skugga á þar til því lauk 43 árum síðar við andlát Jakobs. Börnin urðu 7 (Sigríður Gróa, Ingunn Kristín, Guðný, Kristinn, Elín Jónína, Ingimundur og Helga) en Guðnýju var ekki ætlað að lifa nema í nokkra daga. Missirinn var hjónunum án efa þungbær en þau gerðu eins og Íslendingar höfðu gert frá upphafi, tóku áfallinu af æðruleysi og héldu lífinu áfram, án þess að verða tíðrætt um þær tilfinningar sem undir bærðust. Slík fyrirbæri voru einfaldlega ekki rædd í þá daga. Börnin 6 sem komust til manns færðu Jakob og Ingibjörgu alls 8 barnabörn en því miður voru hjónin bæði öll áður en 2 yngstu barnabörnin komu í heiminn.

Hjónabandið við kaupmannsdótturina átti eflaust stærstan þátt í að gera kaupmennsku að ævistarfi Jakobs Indriðasonar.

Hann starfaði hjá tengdaföður sínum í

Jakob og Ingibjörg. Mynd úr einkasafni rúm 20 ár en setti þá á stofn eigin verslun í húsi fyrir aftan heimili fjölskyldunnar að Tjarnargötu 31. Þegar kom að því að gefa versluninni nafn var ekkert verið að flækja hlutina, enda stíll sveitamannsins Jakobs að ganga hreint og beint til verks. Verslunarhúsið var í brekku og því lá beinast við að nefna verslunina Brekkubúð. Búðina í brekkunni rak Jakob með dyggri aðstoð eiginkonu og barna til ársins 1983 þegar hjónin ákváðu að láta gott heita og selja reksturinn. 3Brekkubúð var lítil hverfisverslun og því óhætt að telja Jakob meðal

hinna sívinsælu kaupmanna á horninu, eða réttara sagt í hans tilfelli kaupmaðurinn í brekkunni. Hverfisverslanir eins og Brekkubúð hafa löngum notið velvildar. Þannig verslanir hafa víða orðið að eins konar hornsteinum síns nærsamfélags.

Staðir þar sem fólk getur komið saman og verið hluti af lífi og anda síns samfélags en ekki bara andlitslaus neytendatannhjól í gangvirki neysluþjóðfélagsins. Að veita sínum meðborgurum slíkan stað má segja að hafi verið stærsta framlag Jakobs til síns samfélags í Keflavík.

FAXI

11

Óskum lesendum Faxa gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári

12

FAXI

Hann lét það framlag þó ekki nægja og var einn af stofnfélögum Hestamannafélagsins Mána árið 1965. Félags sem sameinað hefur Keflvíkinga og nærsveitarmenn við að njóta útiveru í félagsskap dýrsins sem var þarfasti þjónn Íslendinga fram á bílaöld.

Hestarnir hans Jakobs voru honum kærir og undi hann sér vel við að sinna þeim í hesthúsinu á Mánagrund. Með hestunum styrkti hann tengslin við rætur sínar í sveitinni.

Stundum fékk nafni hans og dóttursonur (sá sem þetta ritar) að fylgja með í hesthúsaferð og í þær ferðir var alltaf farið á krúnudjásni austur-þýskrar bílasmíði, Trabant. Þegar kom að því að efla tónlistarlífið í bænum lagði Jakob sitt af mörkum með því að taka þátt í stofnun Karlakórs Keflavíkur árið 1953. Í kórnum starfaði hann og söng í rúma 4 áratugi en varð að hætta söngnum þegar rödd hans átti orðið erfitt með þann kraft sem kórsöngur krefst. Þótt hann væri orðinn Keflvíkingur gleymdi Jakob ekki rótum sínum í Hrunamannahreppi og var einn af stofnendum Árnesingafélagsins. Gegndi hann þar formennsku í rúm 20 ár. Hann lagði sig mikið fram við að rækta tengslin við heimahagana og þá um leið systkini sín öll.

Meðfram kaupmannsstörfunum starfaði Jakob í þó nokkur ár í slökkviliði Keflavíkur. Hann var einnig lengi félagi í málfundafélaginu Faxa. Jakob var vinmargur og gerði það sem hann gat til að reynast samborgurum sínum vel. Eftir að kaupmennskunni í brekkunni lauk eyddi hann síðustu árum starfsævinnar hjá Keflavíkurbæ. Hann skildi óneitanlega eftir spor í sínu samfélagi í Keflavík. Stærstu sporin skildi hann eftir í lífi fjölskyldu sinnar. Helsta stoð hans og stytta var eiginkonan, móðir barnanna og amma barnabarnanna, Ingibjörg. Í 43 ár voru þau samrýnd hjón sem leið alla tíð vel saman. Mestur var því harmur hennar þegar Jakob kvaddi þennan heim nokkuð snögglega á föstudaginn langa 1991. Vorið 1994 fylgdi hún manni sínum, södd lífdaga. Þegar horft er til baka nú á þessu ári þegar Jakob hefði orðið 100 ára vakna margar minningar hjá þeim sem hann var kærastur. Það er því vel við hæfi að ljúka þessu stutta minningaryfirliti á lítilli vísu, eftir Guðmund Guðmundsson skólaskáld, sem 10 ára gamall nafni hans og fyrsta barnabarn (undirritaður) ákvað að senda Jakob til hughreystingar þegar hann lá á Borgarspítalanum árið áður en hann lést.

Jakob og Anna Jóna Arnbjörnsdóttir í Brekkubúð. Mynd úr einkasafni

Hrefna litla er hýr á brá, hoppar út um stræti.

Ljós og falleg lipurtá, létt og kvik á fæti.

Jakob Snævar Ólafsson Heimildir

1. Páll Þór Jónsson, „Jakob Indriðason, kaupmaður“, Víkurfréttir, 11. apríl 1991.0 2. Freyja Jónsdóttir, „Húsin í bænum. Keflavík, Hafnargata 19“, Dagur, 24. október 1998.

3. „Orðsending“, Víkurfréttir, 15. desember 1983.

FAXI

13

Saga húsanna

Húsið í dalnum H

ann lék í vinsælustu hljómsveit Íslands, var Íslandsmeistari í knattspyrnu og kærastan hans var ungfrú Ísland. Sumir vilja meina að hann hafi verið holdgervingur íslenska rokksins, kyntákn og boðberi nýrra tíma og frelsis.

Guðmundur Rúnar Júlíusson fæddist að Sólvallagötu 6 þann 13. apríl 1945, sonur hjónanna Júlíusar Eggertssonar múrara og Guðrúnar Bergmann Stefánsdóttur frá Fuglavík. Æskuheimilið stóð í Dalnum eins og svæðið við Myllubakkaskóla var kallað þótt margur eigi erfitt að sjá hvar þessi dalur eigi að liggja, en dalur var það samt.

Rúnar var miðjubarn og fékk því mikla athygli í uppvextinum að eigin sögn. Elst var systir hans Guðlaug Bergman 9 árum eldri og yngstur Ólafur Eggert sex árum yngri. Það var gott að vita af mömmu heima og þar var alltaf öruggt skjól ef

- Rúnar Júlíusson

á bjátaði. Oft þurfti pilturinn að leita heim þegar strákapör og ýmislegt annað gekk úr skorðum.

Keflavík var lítill bær og samfélagið þétt. Þar var uppgangur í atvinnnu og Ameríkanarnir voru örlátir við krakkana. Allt snerist um útgerð eða herinn, eða í tiliviki Rúnars - fótbolta.

En þegar leið á unglingsárin varð tónlistin þ.e. sífellt meira heilland og það var æskuvinur hans Gunnar Þórðarson sem bauð honum að ganga í nýstofnaða hljómsveit sem hafði fengið nafnið Hljómar. Þannig gerðist það að Rúnar var kominn í hljómsveit 18 ára en kunni andskotans ekkert að spila. En Rúnar fékk góða leiðsögn hjá Gunnari vini sínum og var fljótur að læra. Það fór mikill tími í æfingar og æft var í kjallaranum hjá Rúnari á Sólvallagötunni og var því mætt með ótrúlegum

Óskum Suðurnesjamönnum nær og fjær gleðilegra jóla og farsældar á nýja árinu. Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Eldvarnir ehf.

Iðavöllum 3 Sími 420 2020 - 892 7519 14

FAXI

skilningi heimilisfólks þótt ekki hafi það vakið lukku. Þeim var í það minnsta ekki hent út.

Upphaf íslenskrar dægurtónlistar má því rekja til hússins í dalnum en Hljómar urðu ein stærsta hljómsveit Íslands og

setti sitt mark á tónlistarsögu landsins.

Fljótlega hóf Rúnar að byggja sitt eigið hús við Skólaveg, aðeins fjær í dalnum, þar sem hann bjó til æviloka og rak upptökuheimili sitt Geimstein.

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár! Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Sveitarfélagið Vogar

Fjölbrautaskóli Suðurnesja óskar nemendum, kennurum og öðrum Suðurnesjabúum

gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári. Þökkum samstarfið á árinu SKÓLAMEISTARI

Sendum öllum Suðurnesjabúum góðar

jóla- og nýársóskir,

með þakklæti fyrir viðskiptin á liðnum árum.

Sundmiðstöðin

Málfundafélagið Faxi óskar öllum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla og farsæls komandi árs

óska Suðurnesjamönnum

gleðilegrar jólahátíðar og farsæls nýs árs.

Flugvellir 6, Keflavík · Sími 42 100 42 · Fax 42 100 43 · www.dyri.com

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár!

Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Útvegsmannafélag Suðurnesja

Bílrúðuþjónustan óskar viðskiptavinum

gleðilegra jóla

Gleðileg jól Gott og farsælt nýtt ár!

Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Allar bí

ÞJÓNUSTUVERKSTÆÐI

Bílaver ÁK óskar viðskiptavinum

gleðilegra jóla

FAXI

15

Hlýjar hátíðarkveðjur Kadeco – Þróunarfélag Keflavíkurflugvallar, sendir landsmönnum öllum hlýjar óskir um gleðilega hátíð með þakklæti fyrir árið sem er að líða. Það eru ótal tækifæri í kortunum fyrir Reykjanesið á nýju ári og við munum

PIPAR \ TBWA

PIPA

•

SÍA

halda áfram að efla samfélag og atvinnulíf við alþjóðaflugvöllinn.

Þróunarfélag Keflavíkurflugvallar Sími 425 2100 | www.kadeco.is

16

FAXI

Aðventan á að vera tíminn sem við gefum okkar tíma „frá öllu“ Brynja Vigdís Þorsteinsdóttir prestur í Njarðvíkurprestakalli

Hér og nú N

ú fara að nálgast jól, sá tími sem mörgum finnst sá skemmtilegsti á árinu. Tími þar sem við njótum þess að vera með fjölskyldu og vinum. Tíminn þar sem við skreytum, setjum upp ljós og gerum enn fallegra í kringum okkur en venjulega. Já jólin eru tíminn til að njóta. Ég er alin upp við það að bakaðar voru margir tugir smákökusorta og öll jólaföt saumuð á okkur systkinin fimm. Allt húsið þrifið hátt og lágt, tekið úr öllum skápum heimilisins og veggir, auk lofta þrifin.

Aldrei sá ég samt mömmu stressaða eða pirraða yfir öllum þessum jólaundirbúningi og ég get sagt án þess að blikna að um hann sá hún ein. Pabbi var fyrirvinna heimilisins og því ekki mikið heima og við systkinin komum alveg óþreytt undan jólum því í okkur var ekki mikla hjálp að fá. Þegar ég hóf búskap þá var þetta svolítið stemmningin – allt skyldi þrifið, jafnvel málað og jólaæðið rann á mig eins og aðra landsmenn. Ekki bakaði ég þó tugi smákökusorta eða saumaði jólaföt, en mikil ósköp fannst mér ég hafa hræðilega mikið að gera og skipuleggja. Aðventan flaug og allt í einu voru komin jól, já og maður minn ég gerði ekki helminginn af því sem ég ætlaði á þessum aðventuvikum. Þegar ég fluttist til Noregs árið 2010, til að starfa þar sem prestur, þá varð ég að skipuleggja mig á annan hátt en ég var vön. Í Oppdal þar sem ég bjó, er ekki hægt að skjótast í búð kl. 22 á kvöldin mörgum vikum fyrir jól, til að gera innkaupin. Þar eru búðir með venjulegan opnunartíma þar til nokkrum dögum fyrir jól, þá er opnunartími lengdur til kl. 20 í stað 18 og aðeins einn laugardag fyrir jól er opið lengur en til kl. 14. Við fyrstu tilhugsun fannst mér

hreinlega óhugsandi að ég næði bara að gera það sem þyrfti fyrir jólin, búðirnar ekkert opnar heinlega og ég að vinna þessi lifandis ósköp fyrir jól. Auk þess sem það þurfti að senda jólapakkana heim til Íslands löngu fyrir jól. En viti menn, þetta tókst bara allt saman án mikillar fyrirhafnar Aðventan er tími sem er hlaðinn merkinu. Orðið merkir „að koma” eða „það sem kemur”. Þetta eru dagar sem við undurbúum okkur hið ytra sem innra fyrir komu frelsarans. Og aðventan á í raun að vera tíminn sem við gefum okkur tíma „frá öllu” og leyfum þessu öllu sem við teljum okkur þurfa að gera eða klára, bara hreinlega að bíða og forgangsröðum á annan hátt.

Að fá að vera prestur er dásamlegt starf.

Maður hittir marga, kynnist samfélaginu og fjölbreyttri mannflórunni sem þar býr, fær að taka þátt í mestu gleðidögum fólks sem og sorgardögum. Að vera prestur á aðventu og jólum er stórkostlegt. Að hitta leikskólabörn, grunnskólabörn og fólk sem kemur til kirkju af ýmsum ástæðum er ótrúlega gefandi. En það er líka krefjandi að vera prestur á þessum tíma. Við hitttum mikið af fólki sem sér ekki fram á að geta haldið gleðiðleg jól vegna ýmissa ástæðna og það er átakanlegt. Ég hef tamið mér, eftir dvöl mína í Noregi, að hætta að hugsa um þetta „allt” sem ég þarf eða á að gera fyrir jólin. Ég vil nota þann tíma sem ég hef aflögu á aðventu til að njóta með fólkinu mínu og hugsa um inntak aðventunnar og jólanna. Ég reyni að kaupa gjafirnar tímanlega og það á eðlilegum opnunartíma verslana, pakka inn og hafa klárar. Ég baka smá – fæ restina senda frá mömmu (já hún bakar enn margar sortir), ég þríf hjá mér en fer ekki í gegnum alla skápa... dótið þar fer ekkert. Og þvílíkt frelsi sem þetta er, að hugsa til þess að aðventan og jólin snúast ekki einvörðungu um ytri aðbúnað heldur meira hið innra. Það er ekki svo að ég sé algjörlega stresslaus í jólaundirbúninginum, en hann er a.m.k. stress minni og ég veit að jólin koma, frelsarinn kemur alveg sama hversu mikið/lítið við erum búin að gera.

Eins hef ég tamið mér að spyrja aldrei „ertu búin/n að öllu” – því hvað er þetta allt? Ég vil hvetja ykkur öll til þess að taka tíma aðventunnar og njóta. Njóta með þeim sem standa ykkur næst, njóta samverustunda og gefa ykkur tíma frá hinum ytri undirbúningi og taka tímar fyrir þann innri.

FAXI

17

Verndun í byggð: Dagný Maggýjar

Keflavíkurþorpið U

nnið er að því um þessar mundir að Keflavíkurþorpið í Reykjanesbæ hljóti samþykki sem verndarsvæði í byggð samkvæmt lögum frá árinu 2015 en markmið þeirra er að stuðla að vernd og varðveislu byggðar sem hefur sögulegt gildi.

Keflavíkurþorpið samanstendur af Keflavíkurtúni og Duushúsum, kaupmannshúsum danskra verslunarmanna en saman mynda þau heild sem hefur að geyma sögu um upphaf byggðar í Keflavík.

Reykjanesbær hlaut styrk frá Minjastofnun Íslands til þess að vinna að undirbúningi verkefnisins og hófst það með samtali við íbúa og sýningunni Keflavíkurþorp - verndarsvæði í byggð sem opnaði í Gryfjunni í Duus Safnahúsum í nóvember 2017. Þar gafst íbúum kostur á að láta rödd sína heyrast og koma með tillögur að framtíðarásýnd svæðisins. Sýningin stóð til 15. apríl 2018 en í tengslum við hana var haldið opið málþing þann 12. nóvember þar sem fjallað var um verndun í byggð.

Keflavíkurþorpið er upphaflegt bæjarstæði Keflavíkur að talið er en þar stendur enn nokkuð af hinni gömlu byggð og lega gatnanna er að mestu upprunaleg. Talið er að þéttbýlismyndun hafi hafist þar á seinni hluta 18. aldar en segja má að kaupmannshús danskra verslunarmanna séu hornsteinn byggðar í Keflavík og mikilvægt kennileiti í bæjarmyndinni auk þess sem þáttur Keflavíkur í íslenskri verslunarsögu er mikill.

18

FAXI

Keflavíkurþorpið geymir mikilvægar upplýsingar um verslunarsögu Íslands sem og byggðasögu Keflavíkur á 18. og 19. öld þegar þéttbýli tók að myndast við ströndina. Það hefur því mikið menningarsögulegt gildi sem hefur sterkar vísanir í sögu þjóðarinnar og lifnaðarhætti fyrri tíma, auk þess að gefa innsýn í lífið í Keflavík fyrr á öldum.

Hér til hliðar má sjá leyfar af bryggjuspilinu þar sem nú stendur hringtorg og kaupmannshúsið fyrir miðju en það var rifið árið 1960.

Gamla búð er til vinstri og flestir kannast við Duushús.

Keflavík í upphafi byggðar.

Hugmyndir eru uppi um að endurvekja gamla stemmningu við túnið s.s. að breiða út saltfisk og fræða þannig yngri kynslóðina um fiskverkun og verslun fyrri tíma.

Túnakort, elsta heimild sem sýnir útlínur Keflavíkurtúnsins. Íbúar í Keflavík á 19. öld voru annarsvegar fátækir daglaunamenn og hinsvegar verslunarstjórar og kaupmenn. Framan af bjó alþýðan í torfhúsum eða tómthúsum sem voru einkum sunnan og vestan Duushúsa. Ekki eru til neinar minjar um þá byggð nú, en elsta byggð Keflavíkur stendur á því svæði. Verslunarmenn byggðu fyrstu timburhúsin sem seinna tóku við sem hýbíli Keflvíkinga og því má sjá á einum stað í Keflavíkurþorpinu þróun byggðar og húsakynna í gegnum tíðina.

Yfirlitsmynd af Keflavíkurtúni frá sjöunda áratug.

Keflavík - kauphöfn danskra verslunarmanna Frá upphafi 17. aldar var Keflavík ein af 20 tilgreindum kauphöfnum danskra verslunarmanna, einokunar- og síðar umdæmaverslunar, enda var fiskútflutningur meginuppistaða verslunarinnar og útgerðarjarðir eftirsóttar. Umsvif kaupmanna hér á landi voru þó ætíð í lágmarki enda amaðist íslensk yfirstétt við þéttþýli við sjó. Þó mun hafa verið algengt að einn til tveir menn hefðu vetursetu í hverri kauphöfn til að líta eftir eignum kaupmannsins. Í ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar er Keflavík nefnd meðal fimm góðra hafna sýslunnar sem erlendir kaupmenn sigla til. Keflavík hélt þeirri stöðu við afnám einokunarverslunarinnar en var þá orðin úthöfn Reykjavíkur sem var þá eini þéttbýlisstaður landsins.

HP Duus keypti Keflavík af konungi við þá breytingu og mun hafa haft þar fasta búsetu upp frá því. Fram að því höfðu danskir kaupmenn varla haft vetursetu sem neinu nemur, fyrir utan síðasta einokunarkaupmanninn, Holger Jacobæus, sem bjó í Keflavík frá 1766 til 1788. Jakobæus mun hafa staðið fyrir ýmsum umbótum og nýungum bæði við fiskverkun og garðrækt.

Með komu hans fór þéttbýli að verða til í kringum verslunina og tók sú þróun frekari kipp eftir aldamótin 1800. Staða Keflavíkur styrktist enn þegar Básendar lögðust af sem verslunarstaður eftir Básendaflóðið 1799, en eftir þær hamfarir fluttist Hinrik Hansen kaupmaður frá Básendum til Keflavíkur. Íbúðarhús Duus, Duushúsið, stóð úti á götu við endann á Duusgötu. Ekki er vitað um nákvæman aldur þess en það hús var rifið 1960 vegna þess að það var fyrir

Frá samráðsfundi með nemendum þar sem kynntar voru hugmyndir að mögulegri nýtingu Keflavíkurtúnsins til framtíðar.

20

FAXI

skipulagi og torveldaði aðkomu að Skipasmíðastöðinni, Slippnum, í Grófinni. Ekki er ólíklegt að húsið hafi, að minnsta kosti að stofni til, verið frá tímum Jakobæusar og þar með verið elsta hús bæjarins. Á móti bryggjuhúsinu stóð krambúð, langt hús með lágum veggjum og háu risi. Eftir að húsið var fjarlægt mun hafa verið þar stakkstæði. Brugghús var norðaustan við íbúðarhúsið. Í suðurenda þess, næst íbúðarhúsinu, var vatnsból sem fjölskyldan ein hafði aðgang að. Stór matjurtagarður var suðvestan við brugghúsið, sem hefur því væntanlega staðið á svipuðum stað og lifrarþró var seinna.

Keflavíkurtún Gamla bæjarstæði jarðarinnar Keflavíkur er um 5.200 m2 að stærð og var friðlýst árið 1984.

Keflavíkurjörðinni er lýst í Jarðabók Árna og Páls árið 1703 og svo virðist sem það hafi snemma orðið hlutskipti ábúanda hverju sinni að líta eftir mannvirkjum verslunarmanna á staðnum.

Keflavíkurjörðin sjálf þótti ekki kostamikil og var í raun kotjörð samkvæmt öllum fyrirliggjandi lýsingum. Landkostir jarðarinnar fólust í legu staðarins og nálægð við gott útræði. Líklega var hætt að nota bæjarhúsin um það leyti þegar fyrsti kaupmaðurinn settist að í Keflavík og keypti jörðina árið 1776. Á túnakorti á Þjóðskjalasafni Íslands frá 1919 er Keflavíkurtúnið kallað Duustún.

Túnið náði frá svokallaðri Rás að sunnanverðu til Grófarinnar að norðanverðu og húsunum á Duusgötu og inn í landið allt upp til móts við húsið að Vesturgötu 14a. Á kortinu eru engin ummerki um brugghús né krambúð en íbúðarhús Duus

Hér má vel sjá tóftir gamla Keflavíkurbæjarins þar sem fornleifauppgröftur fór fram sl. sumar en jarðmælingar benda til þess að á bæjarhólnum leynist að minnsta kosti þrjár kynslóðir húsa. og Gamla búð eru merkt þar inn á, auk gryfju eða tóftar upp á miðju Duustúninu fast upp við hólinn, sem líklega er gamli bæjarhóll Keflavíkurbæjarins.

Fornleifarannsókn gefur góðar vísbendingar Um þessar mundir stendur þar yfir rannsókn til að kanna ástand fornleifa undir grassverðinum með tilliti til frekari rannsókna og sýninga á rústunum. Jarðmælingar benda til þess að á bæjarhólnum leynist að minnsta kosti þrjár kynslóðir húsa og er leitt líkum að því að þar séu minjar frá 16. öld og jafnvel lengra aftur í tengslum við auknar fiskveiðar Íslendinga á 14. öld.

Samkvæmt kortinu var Duustúnið afmarkað með grjótgarði að vestan og norðanverðu. Þeir garðar gætu hafa verið gamlir, jafnvel upphaflega hlaðnir seint á 18. öld, því heimildir eru fyrir því að Jacobæus kaupmaður hafi beitt sér mjög fyrir garðhleðslu. Garðarnir voru notaðir til að þurrka fisk í hans tíð. Túnakortið sýnir einnig allstóran matjurtagarð syðst í túninu, við íbúðarhús Duus, og virðist hann hafa verið um 20*20 metrar að stærð.

Umsvif kaupmanna allt frá 18. og fram á 20. öld voru veruleg og ýmis mannvirki reist. Flest voru þau byggð í námunda við sjóinn, þar sem rask hefur orðið mest á síðustu áratugum. Mikill sjóvarnargarður var hlaðinn frá Gróf að Miðbryggju. Hann er enn sjáanlegur að hluta til neðan við Bryggjuhús og Bíósal Duushúsa. Duusgata liggur nú yfir gamla hússtæði heimilis Duus. Talsverð landfylling var gerð neðan við húsin þegar unnið var að gerð smábátahafnarinnar og líklegt má telja að þar með hafi flest ummerki um verslun fyrr á öldum verið grafin undir fjörukambinum og þeim húsum sem reist voru á 20. öld við Duusgötu.

Tillögur að notkun svæðisins Framtíðarsýn um verndun og uppbygginu Keflavíkurþorpsins miðar að því að vernda menningarsögulega byggð. Það er gert með því að vernda hús og mannvirki um leið og takmörkuð uppbygging í anda gömlu þorpsins er heimiluð.

Miðað er að því að styrkja svipmót Keflavíkurþorpsins og því verði viðhaldið samfara uppbyggingu á svæðinu.

Með þessari nálgun er stuðlað að því að byggðin haldist lifandi og þeir þættir sem auka varðveislugildi hennar styrktir. Áhersla er lögð á að styrkja fræðslu- og útivistiargildi svæðisins og verður sérstöðu Keflavíkurþorpsins haldið á lofti og saga þess gerð sýnileg almenningi. Áfangastaðir við minjarnar verða skilgreindir þar sem hægt verður að stalda við og kynnast sögunni. Þá verður minjum á túninu gert hátt undir höfði með palli eða skála sem vinnur með

sýnileika. Gerðar verða gönguleiðir um túnið með skiltum sem segja sögu húsa, atvinnulífs og verslunar í þorpinu. Aukið verður við lýsingu, bæði við göngustíga og söguleiðir og með lokun verður nýtt það svigrúm sem gefst til að framlengja túnið út á Duusgtu þar sem hægt verði að bjóða upp á veitingar og fleira á góðum dögum.

Gert er ráð fyrir að Keflavíkurþorpið verði lifandi svæði til framtíðar sem geti nýst íbúum og gestum til fræðslu og afþreyingar og auki menningarsögulega vitund.

Verkefnið er unnið af JEES arkitektum ehf.

Heimildir: Eiríkur Hermannsson, Jees arkitektar, Reykjanesbær.

Myndir Byggðasafn og Reykjanesbær.

FAXI

21

Málfundur Faxa í Stapa M

álfundafélagið Faxi stóð fyrir opnum málfundi í Stapa miðvikudaginn 23. maí með framboðum til bæjarstjórnar Reykjanesbæjar í sveitarstjórnarkosningunum 2018.

Markmið fundarins var að að efla lýðræðislega umræðu, gefa framboðum tækifæri á að koma sínum sjónarmiðum á framfæri og gefa bæjarbúum færi á að spyrja frambjóðendur.

Málfundurinn, sem var bæði fjölsóttur og líflegur, var haldinn í samstarfi við Reykjanesbæ og Víkurfréttir sem sendu hann í beinni útsendingu.

Fundarstjórar voru Kristinn Óskarsson og Gerður Pétursdóttir og nýttu þau tæknina til að safna spurningum úr sal í gegnum netið sem lagðar voru fyrir frambjóðendur sem sátu fyrir svörum í pallborði.

Fyrirkomulag fundarins var þannig að hvert framboð fékk 2 mínútur til þess að flytja framsögu, því næst fékk hver fulltrúi framboðs í pallborði spurningu frá fundarstjórum, þá voru spurningar frá áhorfendum opnaðar í gegnum vefgáttina og fundarstjórar beindu þeim til pallborðsins. Fulltrúar í pallborði fengu því næst tækifæri til þess að leggja spurningar hver fyrir annan og að lokum flutti hvert framboð einnar mínútu lokaávarp.

Fulltrúar framboðanna: Bein leið: Valgerður Pálsdóttir flutti framsögu og Guðbrandur Einarsson sat í pallborði.

Framsóknarflokkur: Jóhann Friðrik Friðriksson Frjálst afl: Gunnar Þórarinsson Miðflokkur: Margrét Þórarinsdóttir Píratar: Þórólfur Júlían Dagsson Samfylking og óháðir: Friðjón Einarsson Sjálfstæðisflokkur: Margrét Sanders Vinstri græn og óháðir: Dagný Alda Steinsdóttir

22

FAXI

Sveitarstjórnarkosningarnar á Suðurnesjum Í Reykjanesbæ gátu kjósendur valið á milli átta framboðslista í kosningunum 26. maí.

Miðflokkurinn bættist við framboðslistana sjö sem buðu fram í kosningunum 2014 og fékk einn bæjarfulltrúa kosinn sem og Bein leið og Frjálst afl. Framsóknarflokkurinn fékk tvo fulltrúa kjörna og Sjálfstæðisflokkurinn og Samfylkingin þrjá hvor. Píratar og Vinstri græn náðu ekki inn manni.

Mikil endurnýjun var í bæjarstjórn Reykjanesbæjar, meirihluti bæjarfulltrúa tók þar sæti í fyrsta sinn að loknum kosningunum nú. Stutt viðtöl við nýju bæjarfulltrúana eru á næstu síðu. Samfylkingin, Framsóknarflokkurinn og Bein leið mynda saman meirihluta í bæjarstjórn og Kjartan Már Kjartansson er bæjarstjóri Reykjanesbæjar. Í sameinuðu sveitarfélagi Garðs og Sandgerðis, sem hlotið hefur nafnið Suðurnesjabær, voru boðnir fram fjórir framboðslistar.

Fundarstjórarnir Gerður Pétursdóttir og Kristinn Óskarsson.

Framsókn og óháðir fengu einn bæjarfulltrúa kosinn hvor, H-listi Listi Fólksins tvo og Sjálfstæðisflokkurinn og óháðir og J-listi Jákvæðs samfélags þrjá hvor. J-listinn og Sjálfstæðisflokkurinn mynduðu meirihluta að loknum kosningum og Magnús Stefánsson er bæjarstjóri Suðurnesjabæjar. Í Grindavík bættist U-listi Radda unga fólksins og Miðflokkurinn við framboðin fjögur sem buðu fram og fengu mann kjörinn í kosningunum 2014. Bæði þessi framboð fengu einn bæjarfulltrúa. Auk þeirra fékk Framsóknarflokkurinn og Samfylkingin sinn mann hvor og Sjálfstæðisflokkurinn þrjá en G-listi Grindvíkinga missti sinn bæjarfulltrúa.

Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn mynda meirihluta og Fannar Jónsson er bæjarstjóri í Grindavík.

Sömu þrír framboðslistar voru boðnir fram í sveitarfélaginu Vogum og í kosningunum 2014. E-listi fékk fjóra bæjarfulltrúa og hélt hreinum meirihluta. Sjálfstæðismenn og óháðir fengu tvo bæjarfulltrúa kjörna og L Listi fólksins einn. Bæjarstjóri sveitarfélagsins Voga er Ásgeir Eiríksson.

Hvaða áskorunum standa nýir bæjarfulltrúar frammi fyrir?

Sex nýir bæjarfulltrúar komu í bæjarstjórn Reykjanesbæjar eftir kosningarnar sl. vor, tveir frá Framsóknarflokki, tveir frá Sjálfstæðisflokki, einn frá Samfylkingunni og einn frá Miðflokki.

Eftirfarandi spurningar voru lagðar fyrir hvert þeirra: • Hver er stærsta áskorun sem þú stendur frammi fyrir í starfi þínu sem bæjarfulltrúi?

• Hver er stærsta áskorunin í rekstri Reykjanesbæjar á þessu kjörtímabili?

Hér má lesa svör bæjarfulltrúanna sex, í stafrófsröð

Anna Sigríður Jóhannesdóttir bæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokks 1. Ég er nýr bæjarfulltrúi í Reykjanesbæ og mín stærsta áskorun er að kynna mér sem flest verkefni sem bærinn er að fara að takast á við í þessari hröðu uppbyggingu sem á sér stað í okkar sveitarfélagi. Mörg verkefni tengjast grunnþjónustu við íbúa vegna mikillar fjölgunar á síðustu árum.

Mikilvægt er að huga að verkefnum sem tengjast íbúum á öllum aldri og þar á ég við alla þá þjónustu sem við verðum að veita til að íbúar geti vaxið og dafnað í Reykjanesbæ til framtíðar.

2. Stærsta áskorun í rekstri sveitafélagsins á þessu kjörtímabili er að byggja nýjan leikog grunnskóla í Dalshverfi sem mun þjóna meiri tilgangi en bara venjulegur skóli, þarna verður bókasafn og fleira fyrir íbúanna svo þetta verður mjög stórt verkefni.

Einnig má nefna verkefni sem þarfnast að verði farið í sem fyrst vegna fjölgunar íbúa eins og að byggja upp betri íþróttaaðstöðu í bænum því hún er löngu sprungin, við erum jú íþróttabær.

Díana Hilmarsdóttir bæjarfulltrúi Framsóknarflokks 1. Þar sem ég er ný í bæjarstjórn og hafði ekki verið viðloðandi pólitík fyrr en ég ákvað að gefa kost á mér fyrir hönd Framsóknarflokksins í sveitarstjórnarkosningunum 2018 hefur stór þáttur verið að kynna mér starfið og læra inná stjórnsýsluna. Ég er sífellt að uppgötva hversu víðtækt starf bæjarfulltrúa er, það er fjöldinn allur af lögum og reglugerðum sem ég hef þurft að kynna mér og komast inní sem og málefni sem fyrri bæjarstjórn hefur unnið að. Sem fulltrúi íbúa Reykjanesbæjar finnst mér einna mikilvægast í starfi mínu að reyna eftir fremsta megni að endurspegla vilja íbúa og vera rödd þeirra.

2. Að mínu mati er stærsta áskorunin í rekstri Reykjanesbæjar á þessu kjörtímabili að veita sem mesta og besta þjónustu við íbúa sveitarfélagsins út frá þeim þrönga ramma sem við þurfum að starfa eftir vegna aðlögunaráætlunar eftirlitsnefndar sveitarfélaga. Það hefur gengið vel undanfarin fjögur ár að rétta úr kútnum og mjög mikilvægt að halda því áfram næstu árin svo að við getum náð skuldaviðmiðinu niður fyrir 150%. Þrátt fyrir þann þrönga ramma sem unnið er eftir hefur bæjarstjórn

unnið hörðum höndum undanfarnar vikur ásamt sviðsstjórum og forstöðumönnum hjá Reykjanesbæ við gerð fjárhagsáætlunar 2019-2022 og hafa verið teknar ákvarðanir um ýmislegt jákvætt og uppbyggilegt í sveitarfélaginu okkar.

Jóhann Friðrik Friðriksson bæjarfulltrúi Framsóknarflokks og forseti bæjarstjórnar 1. Stærsta áskorunin felst í því að vega og meta ýmis sjónarmið og upplýsingar. Það er mikilvægt að taka upplýstar ákvarðanir í erfiðum málum, leita sátta þar sem því verður við komið og standa vörð um hagsmuni og lífsgæði íbúa.

2. Stærsta áskorunin er að nýta fjármagn sem allra best. Um langt skeið hefur fjárhagsleg staða bæjarins verið erfið og því er uppsöfnuð fjárþörf veruleg. Við höfum einbeitt okkur að því að forgangsraða fjarmagni til mennta- og félagsmála auk þess sem fjármagn til nýframkvæmda er að aukast jafnt og þétt. Við sjáum fram á bjartari tíma sem er mikið gleðiefni.

Margrét Þórarinsdóttir bæjarfulltrúi Miðflokks 1. Starf bæjarfulltrúa er krefjandi en jafnframt áhugavert og gefandi. Ég er að sjálfsögðu mjög þakklát fyrir að mér hafi verið treyst fyrir þessu mikilvæga starfi. Áskoranir eru margar en það sem ávallt er efst í mínum huga í bæjarfulltrúastarfinu er hvernig maður getur bætt samfélagið sem við búum í. Miðflokkurinn lagði fram skýra stefnuskrá fyrir kosningarnar í vor og ég hefði að sjálfsögðu viljað vera í aðstöðu í bæjarstjórn til þess að koma þeim öllum í verk. Verandi í minnihluta gerir það allt erfiðara. Ég var þó ánægð með það að meirihlutinn tók tillögu mína um systkinaafslátt af skólamáltíðum til afgreiðslu við fjárhagsáætlun og vonandi verður hún samþykkt.

2. Stærsta áskorunin í rekstri bæjarins er sú fordæmalausa fólksfjölgun sem hér hefur átt sér stað og hvernig við byggjum upp inniviði bæjarins til þess að mæta henni.

Fjármagnið er takmarkað og fjárhagsstaðan erfið þó svo að við séum á réttri leið í þeim efnum. Við höfum auk þess staðið í baráttu við ríkisvaldið í fjárveitingum til lögboðinna stofnana ríkisins á svæðinu. Það er óásættanlegt að við skulum fá lægri

fjárveitingar á hvern íbúa til t.d. HSS heldur en sambærilegar stofnanir í öðrum landshlutum. Við sitjum ekki við sama borð og önnur sveitarfélög hvað þetta varðar. Það er eins og stjórnvöld haldi að allur rekstur sé miklu ódýrari á Suðurnesjum. Það er einnig áskorun að hér haldist atvinnustigið gott og engin áföll verði eins og mikill samdráttur í komu ferðamanna og starfseminni í Leifsstöð og nágrenni.

Margrét Sanders bæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokks 1 Ferðaþjónustan og tengd störf skipa stóran sess í Reykjanesbæ og svipar til þess þegar herinn var á Miðnesheiði.

Einsleitni í atvinnulífi er ógn. Okkar er að stuðla að fjölbreytni í atvinnulífi, hvetja til fjárfestinga og efla atvinnulífið en jafnframt standa í lappirnar varðandi kröfur og vanda til verka s.s. í umhverfismálum og bakgrunnsathugunum.

2. Eðlilega hefur áhersla verið á lögbundnum rekstri en á sama tíma hafa innviðir s.s. aðstaða til íþrótta- og tómstundastarfs algerlega setið eftir. Auk þess hefur börnum á leikskólaaldri fjölgað mikið og aukin þörf á úrræðum fyrir börn yngri en tveggja ára. Mikilvægt er að setja okkur skýra stefnu í málaflokkum, tímasetja uppbyggingu og kostnaðargreina - þó fyrr hefði verið. Að auki þurfum við að lækka skatta.

Styrmir Gauti Fjeldsted bæjarfulltrúi Samfylkingar og sá yngsti í sögu Reykjanesbæjar 1. Það var stórt stökk að fara úr því að hafa aldrei tekið þátt í neinu pólitísku starfi yfir í það að verða bæjarfulltrúi. Hver vika sem líður er mikill skóli fyrir mig en að sama skapi mjög góður skóli sem ég nýt mín í. Ætli mín stærsta áskorun sé ekki sú að reyna mastera þennan skóla og tek ég þeirri áskorun fagnandi.

2. Að ná skuldaviðmiðinu niður fyrir 150%. Eftirlitsnefndin krefst þess að skuldaviðmið Reykjanesbæjar verði komið niður fyrir 150% fyrir árslok 2022. Á sama tíma hefur hér verið gífurleg fólksfjölgun með tilheyrandi útgjöldum fyrir bæjarfélagið. Þannig að samspilið á milli þess að þjónusta bæjarbúa okkar eins og best er á kosið á meðan verið er að ná niður skuldum er okkar stærsta áskorun að mínu mati.

FAXI

23

Listakonan Elísabet Ásberg aðstoðar við uppsetningu Súlunnar fyrir ljósanæturhátíð 2018

Þrjár menningarstofnanir fagna stórafmæli Elísabet Ásberg aðstoðar við að koma stórri eftirmynd Súlunnar við suðurhlið Bryggjuhússins.

Þ

rjár menningarstofnanir Reykjanesbæjar áttu stórafmæli á

Síðustu ljósanótt var afsteypa af menningarverðlaunum Reykja-

þessu ári. Bókasafn Reykjanesbæjar varð 60 ára, Byggðasafn

nesbæjar, Súlunni, sett niður við suðurhlið Bryggjuhúss Duus

Reykjanesbæjar 40 ára og Listasafn Reykjanesbæjar 15 ára.

Safnahúsa. Listaverkið, sem er eftir listakonuna Elísabetu Ásberg,

Öll söfnin héldu afmælissýningar í tilefni af tímamótunum og fékk

er afhent árlega þegar menningarverðlaun Reykjanesbæjar eru

Faxi aðgang að afmælistextum forstöðumannanna þriggja til að

veitt í kringum dag íslenskrar tungu, 16. nóvember. Það var menn-

gera afmælunum skil. Stefanía Gunnarsdóttir er forstöðumaður

ingarráð sem lagði til á fundi sínum í apríl 2018 að eftirmynd af

bókasafns, Eiríkur P. Jörundsson forstöðumaður byggðasafns og

Súlunni yrði gerð í tilefni afmælanna þriggja og hún sett niður

Valgerður Guðmundsdóttir forstöðumaður listasafns. Afmælis-

á þessum stað. Faxi óskar söfnunum hamingju og velfarnaðar á

sýning byggðasafnsins stendur nú yfir í Gryfjunni í Duus Safna-

afmælisári.

húsum og verður til 23. apríl nk. Sýningar bókasafns og listasafns eru liðnar.

24

FAXI

Bókasafn Reykjanesbæjar Bæjar- og héraðsbókasafn Keflavíkur var formlega opnað þann 7. mars árið 1958 á efri hæð íþróttahúss barnaskólans í Keflavík, nú Myllubakkaskóli. Fyrsti bæjarbókavörður var Hilmar Jónsson og gegndi hann því starfi til ársins 1992. Árið 1974 fékk safnið nýtt húsnæði að Mánagötu 7, þar var safnið til ársins 1993 en var þá flutt í Kjarna að Hafnargötu 57. Hulda Björk Þorkelsdóttir tók við sem forstöðumaður árið 1992 og lét af störfum í lok árs 2013. Þá tók Stefanía Gunnarsdóttir við starfi forstöðumanns og hefur gegnt því síðan.

Um mitt ár 2013 flutti safnið í núverandi húsnæði í Ráðhús Reykjanesbæjar, húsnæði sem skiptist í tvær hæðir. Það var upphaflega byggt fyrir bankastarfsemi og því þurfti að aðlaga safnið að húsinu. Hugmyndafræðin á bak við flutninginn var að öll kjarnaþjónusta bæjarins væri undir einu þaki. Safnið er í opnu rými þar sem þjónustuver Reykjanesbæjar er á sama stað auk þess sem Ráðhúskaffi er skemmtileg viðbót í húsinu. Á neðri hæð safnsins er upplýsingaþjónusta, almenn fræðirit, unglingadeild, lessalur og hópavinnuborð. Á aðalhæð safnsins er afgreiðsla, barnadeild, tímarit, skáldrit og ævisögur. Gamla peningageymslan er orðin að Átthagastofu sem varðveitir sögulegan fjársjóð um Reykjanesbæ auk sýningarrýmis.

Bókasafnið er menningar-, upplýsinga- og þekkingarsetur bæjarbúa. Í safninu er lögð áhersla á að bjóða upp á fjölbreyttan safnkost og þjónustu og sinna fræðslu- og menningarviðburðum. Bókasöfn nútímans eru oft kallaðir þriðji staðurinn; griðastaður í amstri dagsins, þar sem hægt er að njóta, læra, taka þátt og styrkja andann. Staður til þess að hitta fólk, lesa, læra, sækja viðburði og fræðslu á eigin forsendum og frumkvæði. Árið 2017 komu tæplega 10.000 manns á skipulagða viðburði í Bókasafninu. Þá er ótalið fólk sem sækir sér bækur, kíkir í tímarit eða kemur til að læra.

Frá afmælissýningu bókasafnsins í Átthagastofu. Ljósmynd Bókasafn Reykjanesbæjar

Molar úr sögu Bókasafns Reykjanesbæjar • Lestrarfélög voru undanfarar bókasafna. Fyrsta lestrarfélagið í Keflavík var stofnað 9. febrúar 1890 af templarastúkunni Von, undir forystu Þórðar Thoroddssen. Síðar tók Lestrarfélag Keflavíkur við og starfaði fram undir 1930. Árið 1932 var félagsskapurinn svo endurvakinn af Ungmennafélagi Keflavíkur. Þar voru tveir ólaunaðir bókaverðir, þeir Ólafur Ingvarsson og Eyjólfur Guðjónsson.

• Árið 2008 var sjálfsafgreiðsluvél tekin í notkun í safninu. Notendur hafa því sjálfir geta séð um útlán og skil bóka í áratug.

• Árið 2016 var bókinni Ófríða stúlkan skilað í safnið. Það væri ekki í frásögu færandi nema hvað bókin hafði verið í útláni í 70 ár, frá tíma lestrarfélagsins.

Notalegu sögustundirnar með Höllu Karen á laugardagsmorgnum hafa vakið mikla lukku, en Halla Karen les, leikur eða syngur, allt eftir efni stundarinnar

FAXI

25

A. Finnbogason, Áki Granz og Friðrik Ársæll Magnússon og síðar kom Oddbergur Eiríksson.

Fyrsti safnvörðurinn var Skafti Friðfinnsson en síðar tók Guðleifur Sigurjónsson við sem forstöðumaður safnsins. Sigrún Ásta Jónsdóttir tók við af Guðleifi árið 2001 og gegndi starfinu fram á vordaga 2018. Núverandi safnstjóri er Eiríkur P. Jörundsson.

Molar úr sögu Byggðasafns Reykjanesbæjar Frá safnahúsinu á Vatnsnesi.

Ljósmynd Byggðasafn Reykjanesbæjar

Byggðasafn Reykjanesbæjar 40 ár eru liðin frá formlegri stofnun safnsins en saga þess nær talsvert lengra aftur. Þann 17. júní árið 1944 stofnaði Ungmennafélag Keflavíkur Byggðasafn Keflavíkur og þann 2. maí 1967 var skipuð nefnd um byggðasafn í Njarðvík. Fyrir áeggjan þjóðminjavarðar leituðu Njarðvíkingar eftir samstöðu sveitarfélaga á Suðurnesjum um rekstur byggðasafns. Áhugi var einhver en þó náðist aðeins samstaða með Keflvíkingum. Í október 1978 skrifuðu síðan báðar bæjarstjórnir undir samþykkt um rekstur safnsins, sem hlaut nafnið Byggðasafn Suðurnesja. Þann 17. nóvember 1979 var formlega opnaður „fyrsti vísir að byggðasafni á Suðurnesjum“, líkt og Ólafur A. Þorsteinsson, þáverandi formaður byggðasafnsnefndar, komst að orði í opnunarávarpi sínu þann

Frá afmælissýningu byggðasafnsins sem nú stendur yfir í Gryfjunni Duus Safnahúsum. Ljósmynd Reykjanesbær

26

FAXI

dag. Húsið Vatnsnes hafði Bjarnfríður Sigurðardóttir ánafnað Keflavík til eflingar byggðasafns. Auk þess gaf hún Keflavíkurbæ forkaupsrétt að 5.000 fermetra lóð umhverfis húsið til að byggja nýtt safnahús undir sýningar og geymslur. Árið 2002 var ákveðið að breyta nafni safnsins í Byggðasafn Reykjanesbæjar, enda skilgreinir það nafn betur starfssvæði safnsins eftir sameiningu Keflavíkur, Njarðvíkur og Hafna árið 1994.

Margir einstaklingar lögðu á sig ómælt erfiði í baráttunni fyrir þessum málstað, sem átti kannski ekki alltaf upp á pallborðið. Í Keflavík var það Helgi S. Jónsson sem leiddi starfið fyrir hönd UMFK og með honum voru Skafti Friðfinnsson og Kristinn Pétursson. Frá Keflavík komu einnig þeir Ólafur A. Þorsteinsson og Guðleifur Sigurjónsson.

Hilmar Jónsson bókavörður bættist fljótlega í hópinn. Í Njarðvík voru það Guðmundur

• Reykjanesbær býr að langri og ríkri sögu í sérstæðri náttúru. Það er ærið starf að halda utan um slíka sögu og miðla henni áfram til íbúa og gesta bæjarins. Stór hluti starfseminnar er ekki mjög sýnilegur dagsdaglega. Safna þarf munum og myndum, skrá , rannsaka og varðveita.

• Uppskera Byggðasafnsins eftir 40 ára starf er ríkulegur. Safnkosturinn í dag samanstendur af nærri 16.000 skráðum munum.

• Ljósmyndasafn Byggðasafnsins er ríkulegt og skiptist í þrjú meginsöfn; almennt safn ljósmynda, filmusafn Heimis Stígssonar og kvikmyndasafn Viðars Oddgeirssonar.

• Byggðasafnið heldur utan um Safnamiðstöð Reykjanesbæjar í Ramma í Innri-Njarðvík. Þar er safnkosturinn vistaður og varðveittur. Sýningarrými byggðasafnsins er í Gryfjunni í Duus Safnahúsum.

• Framundan er stórt verkefni við skráningu herminja á Pattersonflugvelli og Ásbrúarsvæðinu.

• Ofan á þessi fjölbreyttu störf bætist við risastórt verkefni; ríflega 70 ára saga herliðs á Miðnesheiði. Þá er samofin saga Keflavíkurflugvallar, sem er helsti alþjóðaflugvöllur landsins.

Listasafn Reykjanesbæjar Listasafn Reykjanesbæjar varð til við sameiningu sveitarfélaganna Keflavíkur, Njarðvíkur og Hafna 11. júní árið 1994.

Eiginlegt listasafn var ekki rekið í neinu þeirra þriggja sveitarfélaga sem um ræðir en byggðasöfn voru til bæði í Keflavík og Njarðvík. Listasafn Keflavíkur var þó til að nafninu til, hafði sjálfstæða nefnd og sú nefnd ásamt bæjarritara, sá um innkaup listaverka fyrir bæinn. Engin samþykkt söfnunarstefna var þar fyrir hendi frekar en aðrar formlegar samþykktir og aðallega voru keypt listaverk með það í huga að skreyta stofnanir bæjarins og þá oftar en ekki, verk eftir þjóðkunna listamenn annars vegar og svo heimamenn hins vegar. Engin formleg fjárveiting var á fjárhagsáætlun, ekkert húsnæði og enginn starfsmaður. Má gera ráð fyrir að svipað fyrirkomulag hafi verið á hinum stöðunum tveimur. Áhugi á myndlist var samt mikill á Suðurnesjum og að minnsta kosti tvö félög áhugafólks um myndlist voru virk í Keflavík á síðustu þremur áratugum síðustu aldar og annað félagið lifir enn, Félag myndlistarmanna í Reykjanesbæ.

Listafélagið Baðstofan var stofnuð af áhugasömum bæjarbúum síðla árs 1970 og var fyrst og fremst hugsað til að halda utan um alls kyns námskeið í list- og handverki.

Upphafshópur Baðstofunnar fékk menningarverðlaun Reykjanesbæjar árið 2002.

Félag myndlistarmanna í Reykjanesbæ var stofnað árið 1998 og voru þar saman komnir bæði áhugamenn og atvinnufólk í myndlist. Þeirra helsta markmið var að félagsmenn fengju gott húsnæði sem dygði fyrir námskeiða- og sýningahald. Árið 2000 var sérstakt menningarár á Íslandi og gafst sveitarfélögum þá kostur á að sækja um styrk til menntamálaráðuneytisins sem nota skyldi til að ráða menningarfulltrúa í bæina. Reykjanesbær ákvað að slá til og fyrsti menningarfulltrúi Reykjanesbæjar, Valgerður Guðmundsdóttir, var ráðinn 1. september árið 2000.

Hún varð um leið fyrsti starfsmaður menningarmála í Reykjanesbæ fyrir utan starfsmenn bókasafns og byggðasafns sem höfðu

Frá opnun sýningar Ilmar Stefánsdóttur, Fjölleikar á Ljósanótt 2008. Ljósmynd Listasafn Reykjanesbæjar sínum eigin hnöppum að hneppa tengdum söfnunum. Með sérstökum starfsmanni í menningarmálum höfðu opnast möguleikar fyrir fjölbreyttari áherslur í menningarstarfsemi bæjarins.

Bæjarstjórn tók fljótlega þá ákvörðun að gömlu fiskhúsin í Grófinni, sem kölluð voru Duushús, skyldu keypt, gerð upp og þeim breytt í menningarhús. Þangað skyldi fjármagni til endurgerðar menningarhúsa nú beint. Duus Safnahús samanstanda af sambyggðri húsaröð nokkurra gamalla húsa. Þeirra elst er Bryggjuhúsið á þremur hæðum, byggt árið 1877 af Hans Peter Duus, dönskum kaupmanni. Það yngsta var byggt í kringum 1970. Þarna höfðu fyrstu kaupmenn bæjarins haft aðsetur og þarna var verkaður fiskur í rúmlega hundrað ár.

Húsin voru í sjálfu sér merkilegar minjar og tæpir 2000 m2 að stærð þannig að nú voru spennandi tímar framundan. Lögð var fram verkáætlun sem gerði ráð fyrir að endurgerð hæfist árið 2000 og nýráðnum menningarfulltrúa bæjarins falin framkvæmdastjórnin ásamt Hirti Zakaríassyni bæjarritara, Guðleifi Sigurjónssyni þáverandi forstöðumanni Byggðasafns Reykjanesbæjar og Birni Samúelssyni umsjónarmanni fasteigna hjá Reykjanesbæ. Það var svo á lokadaginn 11. maí árið 2002 að fyrsti sýningarsalur í Duus Safnahúsum var opnaður með sýningu Byggðasafns Reykjanesbæjar á Bátalíkönum Gríms Karlssonar. Í byrjun september sama ár, á Ljósanótt, opnaði Listasafn Reykjanesbæjar sýninguna Reykjanes – Blað 18, verk Einars

Frá opnun 15 ára afmælissýningarinnar í listasalnum í júní sl. þar sem sýnt var brot af samtímaverkum í eigu safnsins. Lilja Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra sést hér á tali við Valgerði Guðmundsdóttur forstöðumann safnsins. Ljósmynd Listasafn Reykjanesbæjar

Garibalda, í ókláruðum 300 m2 hliðarsal inn af Bátasalnum svokallaða og þar með fór boltinn að rúlla; Listasafn Reykjanesbæjar hafði eignast sýningasal.

Tilkoma listasafnsins í Duus fjölgaði þeim stoðum sem tilvera Duus Safnahúsa byggði á og ýtti enn frekar undir þá uppbyggingu sem fram undan var. Nú eru sjö sýningarsalir í húsinu. Að auki er endurgerð Gömlu búðar langt komin og endurgerð Fischershúss komin á veg.

Molar úr sögu Listasafns Reykjanesbæjar • Þegar farið er yfir verkefnaskrá Listasafns Reykjanesbæjar fyrstu árin má sjá að mikil áhersla hefur verið lögð á sýningarhald og fleiri verkefni sem gerðu safnið sýnilegt í samfélaginu. Á hverju ári voru haldnar 5-6 stórar sýningar í listasalnum í Duus og safnið aðstoðaði einnig við fjölda minni sýninga í öðru sýningarrými í bænum og þá sérstaklega í kringum Ljósanótt, menningar- og fjölskylduhátíð Reykjanesbæjar. Á ljósanótt hefur skapast sú hefð að það er alltaf heimafólk sem sýnir í sölum Duus Safnahúsa • Listahátíð barna var og er haldin á hverju vori, fyrst með þátttöku eins leikskóla en sem þróaðist svo yfir í þátttöku allra leik- og grunnskóla og síðar tónlistarskólans, dansskólanna og fjölbrautaskólans og einnig var og er listaskóli fyrir börn rekinn á sumrin sem mótvægi við íþrótta- og leikjaskólann sem lengi hafði verið rekinn í bænum.

• Sýningarrýmið Suðsuðvestur leit dagsins ljós í desember árið 2004 og annar stofnenda, Inga Þórey Jóhannsdóttir, situr enn í listráði safnsins, hinn stofnandinn var Thelma Björk Jóhannesdóttir myndlistarkennari, þá verkefnaráðinn starfsmaður listasafnsins.

Suðsuðvestur var lokað í árslok 2013.

• Listsafnið er rekstraraðili Duus Safnahúsa þar sem nú eru átta sýningarsalir og þar af tveir alfarið fyrir sýningar listasafnsins.

Stundum bætast fleiri salir í húsinu við eins og t.d. á Ljósanótt þar sem venjulega eru fimm sýningar í gangi á hátíðinni á vegum safnsins.

FAXI

27

Höfundar af Suðurnesjum

U

m þessi jól koma út bækur eftir níu Suðurnesjamenn, sem annað hvort eru búsettir á svæðinu, brottfluttir - og í einu tilviki aðfluttir. Það er því greinilegt að andgiftin hefur verið rík að undanförnu í rokinu suður með sjó en bækurnar eru æði fjölbreyttar s.s. söguleg skáldsaga, kynfræðsluskáldsaga, ljósmyndabók, spæjarabók, barnabók og fl.

Guðmundur Magnússon

Guðmundur Brynjólfsson

Guðmundur Magnússon er Garðmaður og einn af forystumönnum Hollvinafélags Unu í Sjólyst og hefur skrifað bók um þessa merkilegu konu.

Una var gædd spádómsgáfum og hefur húsi hennar verið breytt í safn.

Guðmundur Brynjólfsson skáld og djákni gefur út glæpasöguna Eitraða barnið en sögusviðið er Eyrarbakki um aldamótin 1900. Guðmundur er frá Vatnsleysuströnd en starfar sem djákni í Þorlákshafnarprestakalli.

Gyrðir Elíasson

Ellert Grétarsson

Bjarni er fæddur og uppalinn í Garðinum og hefur gefið út barnabókina Steinninn í fjárhúsinu sem hann skrifaði fyrir tíu árum þegar hann var að jafna sig eftir hnéaðgerð og gat sig hvergi hreyft.

Ellert Grétarsson er þekktur umhverfisverndarsinni og ljósmyndari og því vel við hæfi að hann gefi út ljósmyndabók um Reykjanesskagann en myndirnar tók Ellert á árunum 2006-2018 í ótal gönguferðum um skagann. Bókin veitir nýja sýn á þá stórkostlegu náttúru sem Reykjanesskaginn býr yfir.

Dagný Maggýjar

Þóra Kristín Ásgeirsdóttir

Dagný Maggýjar er Keflvíkingur og gefur út sögulega skáldsögu sem fjallar um móður hennar sem lést í sjálfsvígi. Sögusviðið er Langanesið og nær sagan frá lokum 19. aldar og fram til dagsins í dag.

Þóra Kristín gefur út bókina um Hasim sem er sönn spennusaga og ævintýri úr hversdagslífinu. Hún fjallar um barn sem er borið út og þvælist um Kalkútta og endar loks á Íslandi, í litlu sjávarþorpi.

Bjarni Sigurðsson

Sigga Dögg Kynfræðingurinn og Keflvíkingurinn Sigga Dögg gefur út bókina Kynvera sem er skáldsaga fyrir unglinga um ástir, samþykki og kynlíf.

Bókin byggir á hennar reynslu á þessum erfiðu unglingsárum og kynfræðslufyrirlestrum sem hún hefur haldið í skólum víða.

Stórskáldið Gyrðir Elíasson býr nú í nýsameinuðu sveitarfélagi Sandgerðis og Garðs og teljum við hann því að sjálfsögðu til Suðurnesjamanna.

Sorgarmarsinn er lokabókin í sagnaþríleik hans sem hófst með Sandárbókinni og var síðan fram haldið í suðurglugganum. Hún segir af manni sem öðrum þræði fæst við textagerð en hallar sér þó aðallega að tónlistinni og hefur fundið sér athvarf í litlu þorpi á Austfjörðum.

Marta Eiríksdóttir Marta Eiríksdóttir hefur gefið út bókina Mojfríður einkaspæjari en hún er fyrsta skáldsaga Mörtu og fjallar um undarlega góða konu sem er óvenjusaklaus og góð. Þetta er einskonar njósnasaga þar sem aðalpersónan gerist einkaspæjari kvenna og njósnar um eiginmenn.

Er ekki málið að gefa

Suðurnesjaskáld í jólagjöf ?

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsældar á nýju ári. Þökkum samskiptin á árinu sem er að líða.

Suðurnesjamenn

Gleðileg jól

gott og farsælt komandi ár Brunavarnir Suðurnesja sími 421-4748

28

FAXI

JÓNSSON & LE’MACKS

•

jl.is

•

SÍA

Ekki gefa bara eitthvað, gefðu frekar hvað sem er.

Með gjafakorti Landsbankans er ekkert mál að velja réttu jólagjöfina. Þú ákveður upphæðina og sá sem þiggur velur gjöfina. Þú færð gjafakortið í næsta útibúi.

Landsbankinn

landsbankinn.is

410 4000

FAXI

29

„Líklega hefur enginn tónlistarmaður skilið eftir sig stærri spor í tónlistarsögu Suðurnesja en Guðmundur H. Norðdahl. Koma þessa unga manns var sannkallaður hvalreki fyrir tónlistarlíf á svæðinu. Hann var allt í öllu í tónlistarlífi Keflavíkurbæjar á áratug sem er upphaf mikillar grósku tónlistarlífs á Suðurnesjum. Áhrifa hans gætti á öllum sviðum tónlistarinnar og afrekaskráin ótrúlega fjölbreytt, ekki síst þegar haft er í huga að maðurinn var innan við þrítugt þegar flestu þessu var óorkað.“

Gula bandið. Ólafu r Guðmundsson, Bj arni Össurarson, Jóhann Guðmunds son. Ljósm. Anna Jón sdóttir.

Þeir sem ruddu brautina - Dagný Maggýjar

H

verjir voru það sem ruddu brautina og voru fyrirmyndir rokkaranna sem settu íslenska tónlist á kortið svo eftir var tekið? Þessari spurningu er velt upp í óútgefnu riti sem Sóknaráætlun Suðurnesja hefur haft veg og vanda af en þar ritar Eiríkur Hermannsson sagnfræðingur um tónlist og tónlistarhefð á Suðurnesjum fyrir 1960. Áhugavert er að skoða hvar sú gríðarlega gróska hófst sem gaf okkur hina íslensku bítla, fyrstu poppstjörnu Íslands og tónlistarmenn eins og Rúnar Júlíusson, Gunnar Þórðarson, Þorstein Eggertsson, Vilhjálm og Ellý Vilhjálmsbörn, Magnús og Jóhann, Magnús Kjartansson og áfram mætti lengi telja.

Tónlistarhefð á Suðurnesjum var lengi vel rislítil í samanburði við aðra landshluta.

En það breyttist allt með frumkvöðlum sem

30

FAXI

fluttust suður með sjó til að sækja atvinnu og höfðu mikinn áhuga á tónlist. Þá breyttist landslagið og tónlistarlíf á Suðurnesjum tók stórt stökk fram á við.

Einn þessara frumkvöðla var Guðmundur H. Norðdal sem var þegar orðinn þekktur hljóðfæraleikari þegar hann kom til Keflavíkur. Þá tók tónlistarlífið fyrst almennilega við sér og stofnaður var karlakór, lúðrasveit, tónlistarfélag og tónlistarskóli.

Fyrsta hljómsveitin varð til úr lúðrasveitinni og líklega hefur Gunnar Þórðarson séð fyrsta rafmagnsgítarinn í höndunum á Jóa Klöru.

Ekki er mikið til af rituðum heimildum um þetta tímabil og eru frásagnir byggðar á viðtölum við einstaklinga sem komu að tónlistarlífi á Suðurnesjum á þessum tíma.

Viðmælendur voru tónlistarmenn sem

komnir eru vel á fullorðinsár og voru þeir beðnir um að segja frá sínum áhrifavöldum og aðstæðum tónlistarmanna fyrr á tímum.

Gefa frásagnir þeirra góðar vísbendingar um þetta tímabil í tónlistarsögu Suðurnesja þar sem margir einstaklingar unnu grettistak og lögðu grunninn að ríkri tónlistarhefð Suðurnesja.

Gula bandið - Elsta danshljómsveitin Elsta danshljómsveitin sem vitað er til að hafi verið starfrækt á Suðurnesjum var hljómsveit UMFK, kölluð Gula bandið, en blómaskeið hennar var á árunum fyrir seinna stríð. Elstu heimildir um hana eru frá 1934 og var hún lengst af skipuð þeim (Össuri) Bjarna Össurarsyni (19141987) sem lék á fiðlu og píanó, Ólafi R. Guðmundssyni, (Óla Elís 1917-1975) harmóníkuleikara og Jóhanni Kristni

Karlakór Keflavíkur 1954-55. fremsta röð frá vinstri: Karl Björnsson, Sverrir Ólsen, Guðjón Hjörleifsson, Jón Tómasson, Guðmundur Norðdahl söngstjóri, Stefán Hallsson, Böðvar Pálsson, Stefán Jónsson .Önnur röð f.v: Hreinn Líndal, Bergsteinn Sigurðsson, Hermann Eiríksson, Guðmundur Ólafsson, Magnús Jónsson, Gunnar Jóhannesson, Jakob Indriðason, Haukur Þórðarson, Jón Ólsen. Þriðja röð f.v: Karl Ólsen, Friðjón Þorleifsson, Geir Þórarinsson, Halldór Ibsen, Jón M. Kristinsson, Bjarni J. Gíslason, Sigurður Brynjólfsson, Kristinn ?, Ólafur Guðmundsson. Ljósm. Jón Tómasson. en fátt heimamanna, fyrir utan Baldur Júlíusson. Tónlistarlífið í bænum þótti fremur fábreytilegt og rislítið á þessum tíma en með komu Guðmundar fór að draga til tíðinda.

Guðmundssyni (Jóa Steinku 1909-1995) trommuleikara.

Baldur Júlíusson Baldur Júlíusson, faðir hins þekkta tónlistarmanns Þóris, var einn þekktasti og virkasti tónlistarmaður Keflavíkur á tímabilinu 1943-1960 og skildi eftir sig óafmáanleg spor í tónlistarsögu svæðisins, sem fyrirmynd og áhrifavaldur Baldur var afburða harmóníkuleikari en lék einnig á píanó. Hann var sjálfmenntaður, en næmur og músíkalskur þó hann læsi ekki nótur og léki allt eftir eyranu. Hann spilaði fyrir dansi á nánast öllum böllum í Keflavík í um það bil áratug frá 1943 og síðan á ýmsum skemmtunum allt fram á efri ár. Oft sá Baldur einn um undirleik en iðulega setti hann saman hljómsveit þegar meira stóð til og sótti þá yfirleitt liðstyrk til þekktra hljóðfæraleikara eða söngvara frá Reykjavík. Þórir sonur hans var vart meira en 10 ára þegar hann fór að leysa píanóleikarann af endrum og eins og fljótlega var hann sjálfur farinn að leika á skólaskemmtunum í Barnaskólanum.

Guðmundur H. Norðdahl Guðmundur fluttist til Keflavíkur með fjöl-

Karlakór Keflavikur

Dísa og Guðmundur Norðdahl tónlistarkennari skyldu sinni árið 1953, þá rétt tuttugu og fimm ára gamall og gerðist verslunarmaður í Þorsteinsbúð. Hann fór einnig að spila fyrir dansi í Ungó og síðar í Bíókjallaranum, fyrst með ýmsum tríóum en síðan hljómsveitum sem voru kenndar við Guðmund sjálfan. Söngvarar og flestir hljóðfæraleikarana komu í fyrstu úr Reykjavík

Guðmundur vildi auka áhuga bæjarbúa á tónlist og stofnaði í því skyni karlakór og fékk góða menn sér til aðstoðar við að smala í kórinn. Á stofnfundinn 1. desember 1953 mætti mikið fjölmenni og hóf kórinn störf strax og starfaði af miklum krafti. Það dæmdist á Guðmund að verða kórstjóri, sem hafði raunar ekki verið ætlun hans en hann axlaði það verkefni af miklum áhuga. Auk þess útsetti hann ýmis lög fyrir kórinn og útvegaði nótur í gegnum sambönd sín í Reykjavík. Fín smókingföt voru pöntuð á karlana og þótti það eitt miklum tíðindum sæta. Sumir karlanna höfðu varla sést áður í jakkafötum fram að því, hvað þá í kjól og hvítu. Karlakórinn setti strax mikinn svip á bæjarlífið og stjórnaði Guðmundur kórnum til ársins 1958. Tók þá Herbert Hriberschek við stjórninni og hóf þar með störf sín á Suðurnesjum en Herbert átti einnig eftir að reynast happafengur fyrir tónlistarlífið.

FAXI

31

Stofnfélagar Lúðrasveitar Keflavíkur 1956, frá vinstri: Efsta röð: Birgir Guðnason, Agnar Breiðfjörð Sigurvinsson, Ólafur R. Guðmundsson, Ragnar Eðvaldsson, — Miðröð: Jóhann Guðmundsson, Rúnar Lúðvíksson, Erlingur Jónsson, Lúðvík Kjartansson, Guðmundur Guðjónsson formaður, Bjarni Gíslason, Sveinbjörn Guðmundsson. — Fremsta röð: Hreinn Óskarsson, Guðfinnur Sigurvinsson gjaldkeri, Hörður Jónasson, Guðmundur Norðdahl stjórnandi, Guðlaugur Kristófersson, Baldur Sigurbergsson ritari, Bjarni Einarsson. Sitjandi fyrir framan: Sigurbergur E. Guðmundsson og Páll Rúnar Ólafsson. — Á myndina vantar: Kristján Sigurðsson, Þóri Baldursson, Geirmund Kristinsson og Ársæl Jónsson. Ljósm. Jón Tómasson.

DYNAMO REYKJAVÍK

Óskum

Suðurnesjamönnum gleðilegra jóla og farsæls komandi árs. Þökkum árið sem er að líða.

Sími 420 2500

www.skolamatur.is

Skólamatur ehf. | Iðavellir 1 | 230 Reykjanesbær

32

FAXI

Við óskum öllum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsældará komandi ári.

SAMBAND SVEITARFÉLAGA Á SUÐURNESJUM

Danshljómsveit Keflavíkur 1961- Frá vinstri: Erlingur Jónsson kontrabassa, Þórir Baldursson píanó, Jóhann Guðmundsson gítarleikari, Garðar Sigurðsson trommur, Ingiþór Geirsson básúnu, Agnar Sigurvinsson básúnu, Hörður Jóhannsson baritónsaxafón, Guðfinnur Sigurvinsson tenórsaxafónn, Hreinn Óskarsson altsaxafónn. Fremst stendur Guðmundur Nordal klarinettleikari og aftan við hann situr líklega Ársæll Jónsson klarinettleikari (Alli djass). Í aftari röð eru trompetleikararnir Birgir Sveinsson, Guðlaugur Kristófersson og Baldur Sigurbergsson.

Ljósm. ókunnur.

Lúðrasveitir- danshljómsveit og dixielandband Tveimur árum eftir stofnun karlakórsins, eða 15. janúar 1956, var Lúðrasveit Keflavíkur stofnuð og voru tildrögin svipuð og hjá karlakórnum. Guðmundur einfaldlega beitti sér fyrir því að stofna lúðrasveit af því að hana vantaði í vaxandi bæjarfélag. Áhugasamir félagar stóðu fyrir söfnun meðal bæjarbúa til að fjármagna hljóðfærakaup. Áhugi fyrstu félaganna í Lúðrasveitinni var mikill en hins vegar var kunnátta á hljóðfæri ekki alveg í takt vjð áhugann.

Einungis örfáir menn höfðu lært á hljóðfæri eða voru eitthvað byrjaðir að læra.

Flestir hinna kunnu lítið sem ekkert og dæmi eru um að menn mættu á sína fyrstu æfingu án þess að hafa nokkru sinni snert á blásturshljóðfæri.

Danshljómsveit Keflavíkur Guðmundur stofnaði síðar Danshljómsveit Keflavíkur sem var fyrsta „big band“ svæðisins og upp úr henni varð til dixieland hljómsveit. Árin sem Guðmundur bjó í Keflavík var hann með eigin danshljómsveit, Hljómsveit GN lék fyrir dansi um hverja helgi og stundum í miðri viku, oftast í Ungó en einnig í Bíókjallaranum og víðar.

dóttir píanókennari, sem áður hafði lengi kennt á píanó á heimili sínu.. Á næstu áratugum voru stofnaðir tónlistarskólar í öllum byggðarlögum á Suðurnesjum.

Heimild: Frumkvöðlar og tónlistarrætur á Suðurnesjum (handrit).

- Eiríkur Hermannsson. Útgefandi: Sóknaráætlun Suðurnesja Myndir: Byggðasafn og einkasöfn.

Óskum Suðurnesjamönnum

gleðilegra jóla

og farsældar á nýja árinu. Þökkum samskiptin á liðnu ári.

Tónlistarfélag Keflavíkur og Tónlistarskóli Tónlistarskólinn í Keflavík var stofnaður 1957 af Tónlistarfélagi Keflavíkur, sem þá var nýstofnað. Aðalhvatamenn að stofnun Tónlistarfélagsins og skólans voru Guðmundur H. Norðdahl og Vigdís Jakobs-

FAXI

33

Eftirtaldir aðilar óska lesendum Faxa g Reykjavík Júlíus Rafnsson Brávallagötu 40 Sjómannadagsráð höfuðborgarsvæðisins Brúnavegi 13

Kópavogur Lyfja Hlíðarsmára 1

Keflavík Áfangar ehf Hafnargötu 90 Álnabær Tjarnargötu 17 B og B Guesthouse Hringbraut 92a Bílrúðuþjónustan Grófinni 15 c Bílaver ÁK ehf Iðavöllum 9c Bókasafn Reykjanesbæjar Tjarnargötu 12 Bókhaldsþjónusta Sævars Reynissonar Hafnargötu 91 BYKO Víkurbraut 4 Cargoflutningar Hátúni 16 Casablanca Íbúðir í skammtímaleigu Suðurgötu 29 Deloitte ehf Hafnargötu 91

34

FAXI

DMM lausnir ehf Hafnargötu 91

Kapalvæðing ehf Hafnargötu 21

Efnalaugin Vík ehf Iðavöllum 11b

Kosmos og Kaos ehf Hafnargötu 35

Ellert Skúlason Selvík 3

Lögfræðistofa Reykjaness Hafnargötu 35

Fasteignasalan Ásberg Hafnargötu 27

M2 Fasteignasala og leigumiðlun

Fasteignasalan Stuðlaberg Hafnargötu 20

Hólmgarði 2c

Flügger ehf Hafnargötu 90

Merkiprent ehf Iðavöllum 5

Framsóknarfélag Keflavíkur Hafnargötu 62

Nesraf ehf Grófinni 18a

Græni dropinn ehf Óðinsvöllum 10

Nýmynd ljósmyndastofa Iðavöllum 7a

HH skór Hafnargötu 29

Optical Studio Keflavik Hafnargötu 45

Hópferðir Sævars Baldurssonar

Plastgerð Suðurnesja Framnesvegi 21

Vesturbraut 12

Prodomo fasteignasala Hafnargötu 51-55

Hótel Keflavik Vatnsnsvegi 14

Rafiðn ehf Víkurbraut 1

Húsagerðin hf Hólmgarði 2c

Reiknistofa fiskmarkaða hf Iðavöllum 7

Húsanes sf Hafnargötu 90

Rekan ehf Iðavöllum 5b

Ice Group ldt Iðavöllum 7a

Samfylkingin Reykjanesbæ Víkurbraut 13

IceMar ehf Hafnargötu 62

Sigurjónsbakarí Hólmgarði 2

Íslandsbanki hf Hafnargötu 91

Sjóvá Hafnargötu 36

Kaffi Duus Duusgötu 10

xa gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári Skipting ehf sjálfskiptiþjónusta

Langbest Keilisbraut 771

Toyotaþjónustan Njarðarbraut 1

Grófinni 19

Samtök atvinnurekenda

Víkurfréttir Krossmóa 4

Tannlæknastofa Kristínar Geirmundsdóttur

á Reykjanesi Grænásbraut 506

Hafnargötu 45

Skólar ehf Klettatröð 3

Talþjálfun Suðurnesja Hafnargötu 27a

Faxafélagar Eysteinn Eyjólfsson

Tækniþjónusta SÁ ehf Hafnargötu 60

Grindavík

Guðbergur Reynisson

Útfararþjónusta Suðurnesja Vesturbraut 8

Bláa lónið Svartsengi

Guðmundur Ingvar Jónsson

Verkfræðistofa Suðurnesja Víkurbraut 13

Hannes Einarsson

Verslunin Koda Hafnargötu 15

Njarðvík

Haraldur Helgason

Víkurás ehf Iðavöllum 6

HE verk Seljudal 56

Jóhann Friðrik Friðriksson

Vísir - félag skipstjórnarmanna á

K. Steinarsson efh – söluumboð Öskju

Jóhann Geirdal

Suðurnesjum Hafnargötu 90

á Suðurnesjum Holtsgötu 52

Kristján Jóhannsson

Kaupfélag Suðurnesja Krossmóa 4

Kristinn Óskarsson

Keflavíkurflugvöllur

KÍM fjárfestingafélag Seljudal 56

Kristinn Þ. Jakobsson

Bílaleigan Geysir ehf Blikavöllum 5

KSK eignir Krossmóa 4

Ríkharður Ibsen

Suðurflug ehf Bygging 787

Lyfta hf Njarðarbraut 1k

Stefán B. Ólafsson

Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum

-----

Ásbrú

Krossmóa 4

Eðvarð T Jónsson

Keilir miðstöð vísinda - fræða

Saltver ehf Bakkastíg 20

Helgi Hólm

og atvinnulífs Grænásbraut 910

Sparri ehf Fitjabraut 30

Hilmar Pétursson Geirmundur Kristinsson Karl Steinar Guðnason Kristján A Jónsson Kristján Gunnarsson Magnús Haraldsson Skúli Skúlason

FAXI

35

GJAFAKORT NETTÓ – einföld og góð gjöf Gjafakort Til:

Með þessu gjafakorti getur þú verslað í öllum verslunum Samkaupa: Nettó, Samkaup Strax, Krambúðin, Kjörbúðin.

Frá:

Þú getur keypt gjafakort Nettó í öllum okkar verslunum – hvar sem er á landinu. Kortið er einfalt og þægilegt í notkun. Starfsfólk okkar aðstoðar þig með kaupin í næstu verslun.

WWW.NETTO.IS Mjódd • Salavegur • Búðakór • Grandi • Grindavík • Hafnarfjörður • Ísafjörður • Hrísalundur • Glerártorg • Húsavík • Höfn • Iðavellir • Krossmói • Borgarnes • Egilsstaðir • Selfoss