ΕΠΑΘΛΟ τεύχος 136

www.epathlo.gr

Πέφτοντας από τα σύννεφα

Δολίνες Διδύμων

Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη

Στα γεφύρια του χιονιά Μονοπάτι Σιδηροδρομικών Στα στέκια των καλλιτεχνών

2023 - I ≈ 5,00 € #136

Η εταιρεία μεταφορών BRATSOS transports, με έδρα τη Δαλαμανάρα Αργολίδας, έχει παρουσία

σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και την Αθήνα.

Καθημερινή ανταπόκριση Αθήνα - Αργολίδα, ασφάλεια, ταχύτητα και υπευθυνότητα στις πιο λογικές τιμές με γνώμονα πάντα το συμφέρον σας.

τηλ : 27510 69197 | κιν : 6948370294

email : bratsostransports@gmail.com

www.bratsostransports.gr

9 Αντί Επάθλου

●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

10 Agenda. Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

12 Πέφτοντας από τα σύννεφα. Βουτιά από τον ουρανό των Μεγάρων ●●●●

20 Οι δίδυμες Δολίνες των... Διδύμων ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

28 Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη

●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

38 Ζαγόρι. Στα γεφύρια του χιονιά

Στο μονοπάτι των Σιδηροδρομικών

58 Απ' την Ομόνοια ως το Κολωνάκι. Στα στέκια των καλλιτεχνών ●●●●●●●●

68 Ξανθιά ή Μελαχρινή; ...Μάλλον και τις δύο!

●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 74 ΣΥΝΤΑΓΕΣ: Τσάτνεϊ κορινθιακής σταφίδας με μήλο/ Σεφαραδίτικη Καρυδόπιτα ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 78 ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ: Το βιβλίο

Μια στάση εδώ

Εξώφυλλο: Η Μονή Μουνδών στα Διευχά της Χίου, φωτογραφία: Θάλεια Νουάρου

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη. Τα άρθρα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συντακτών και δεν αποτελούν θέση του περιοδικού.

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου

Αρχισυνταξία: Θάλεια Νουάρου

Δημιουργικό-Layout: Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr

Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου Δημήτρης Κοντούλης

Συντακτική ομάδα: Νίκος Γαλάνης, Έλενα Κολλάτου, Νίνα Κουλετάκη, Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Έλλη Μάγκου, Θάλεια Νουάρου, Άννα Σαρρή, Σταυρούλα Σταμουλακάτου, Δημοσθένης Τσαπάρας.

Επιμέλεια - διορθώσεις: Θάλεια Νουάρου, Αλέκος Ξυλοπόδης.

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Νίκος Γαλάνης, Χρήστος Κανατάς, Έλενα Κολλάτου, Θάλεια Νουάρου, Άννα Σαρρή, Σταυρούλα Σταμουλακάτου, Λεωνίδας Τούμπανος.

Επεξεργασία εικόνας: Γιάννης Πουλημένος

Εκτύπωση: Polygraphos press

ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, ΤΚ. 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ.27520 45095, 99700

Fax. 27520 45096

e-mail: info@epathlo.gr

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων, Νομικών προσώπων & Εξωτερικού: 50,00 € Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 427 / 00523295

Πειραιώς: 5500018321433

Συνδρομές: Φρόσω Αγγελοπούλου, Γιώτα Μπούνου

Η PROVIO δραστηριοποιείται στην παραγωγή, επεξεργασία, τυποποίηση και εμπορία φρέσκου παγωτού και γλυκών.Τα προϊόντα μας φτάνουν καθημερινά στον καταναλωτή μέσα από ένα ευρύ δίκτυο διανομής και πώλησης που περιλαμβάνει επιλεγμένα καταστήματα λιανικής, ιδιαίτερους χώρους εστίασης καθώς και αντιπροσώπους πώλησης.

Τα γαλακτοκομικά παγωτά Provio είναι φτιαγμένα με αγνά άριστα υλικά και πολύ μεράκι.

Η παρασκευή τους γίνεται με αυθεντικό Φρέσκο Πρόβειο

Γάλα και Φρέσκια Κρέμα Γάλακτος, χαρακτηριστικό που εγγυάται ποιοτικότερο και νοστιμότερο αποτέλεσμα.

Κατά την ετοιμασία τους δεν γίνεται χρήση φυτικών είτε

trans λιπαρών και όλα τα προϊόντα είναι GMO free.

Η διαφορά στην σύσταση των προϊόντων Provio είναι ότι μπορούν να ενσωματώνονται στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης σύγχρονης διατροφής και να αποτελούν επιλογή για ιδιαίτερες κατηγορίες όπως : η παιδική, η αθλητική, η Vegan, η χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, κ.α.

Η εταιρία επιπλέον παράγει σειρές πρωτότυπων χειροποίητων γλυκών που εξυπηρετούν όλα τα κανάλια HO.RE.CA. και προσφέρουν διαρκώς νέες λύσεις στον επαγγελματία μαζί με τον εξοπλισμό.

Οι νέες βιοτεχνικές εγκαταστάσεις μας θα είναι στα πρότυπα επισκέψιμων μονάδων παραγωγής για να υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια-ημερίδες του κλάδου μας.

Θάλεια Νουάρου

Μια φορά κι έναν καιρό ήτανε μία χώρα. Ήταν μια όμορφη χώρα, κυρίως επειδή είχε άπλετη ηλιοφάνεια και ψηλά βουνά, γύρω γύρω βρεχόταν από θάλασσα κι

είχε αμέτρητα νησιά, σαν κάποιο θεϊκό χέρι να ήθελε να τη σπάσει σε χίλια κομμάτια. Το ίδιο χέρι φαίνεται πως την είχε τοποθετήσει σε απόλυτα νευραλγικό σημείοπέρασμα ανάμεσα σ’ Ανατολή και Δύση, μα παρά όλα αυτά, που τόσο απλόχερα της δόθηκαν, παρά την ομορφιά και την πλούσια ιστορία της, που η ίδια είχε κατακτήσει, παρέμενε μια χωρά φτωχή στο διηνεκές. Ακούγονται κομμάτι παράδοξα ολ’ αυτά, μα στη χώρα αυτή, το παράδοξο φαίνεται πως βασίλευε για καιρό. Για παράδειγμα, ενώ αισθανόταν πολύ περήφανη για το ένδοξο – πολύ μακρινό – παρελθόν της, ελάχιστα το γνώριζε και καθόλου δεν είχε σχέση με αυτό. Στη χώρα αυτή βασίλευε η διαφθορά, το βόλεμα, η μετριότητα κι η αδιαφορία. Δεν υπήρχε ίχνος (αυτό)σεβασμού, αξιοκρατίας και βέβαια ευθύνης – μπέσα καμιά. Μια χώρα που νοιαζόταν τόσο πολύ για το φαίνεσθαι, που όλα τα αυτονόητα είχαν καταργηθεί και η ουσία φάνταζε κάτι το μακρινό και το ασύλληπτο. Μια χούφτα άνθρωποι έξυπνοι, φιλότιμοι και καλλιεργημένοι είχαν κουραστεί κάθε τρεις και λίγο να βλέπουν τους συμπολίτες τους να πέφτουν από τα σύννεφα – όχι δεν γίνεται να συμβαίνει σε ‘μας… Η χώρα, που λέτε, είχε πάρει από καιρό τον μεγάλο κατήφορο, για τον οποίο ευθύνονταν ο προηγηθείσας μεγάλος περίδρομος όσων οι ίδιοι οι πολίτες επέλεγαν – και μάλιστα κατά συρροή – δήθεν να την υπηρετούν. Χώρα νοοτροπίας κάκιστης που δεν ενδιαφέρεται, δεν ελέγχει, δεν φροντίζει και δεν συντηρεί. Τα πάντα σ’ αυτήν τη χώρα έμοιαζαν αφημένα στα εφτά κακά της μοίρας τους. Μια χώρα υποβαθμισμένη, στο έλεος επίδοξων καιροσκόπων που πουλούσαν φούμαρα για μεταξωτές κορδέλες, πάντα κατά το συμφέρον τους που ήταν να γεμίσουν τις τσέπες τους αμέτρητα λεφτά. Τόσο που ‘χε συνηθίσει πια το ψέμα και την υποκρισία, που τα φορούσε δεύτερο ρούχο της, η χώρα αυτή του βασιλιά καρνάβαλου που παρέλαυνε, χρόνια τώρα, γυμνός μα κανείς δεν το έβλεπε· ή έκανε πως δεν το έβλεπε. Χώρα για πούλημα κι ήδη ξεπουλημένη, χώρα αρίστων αχρήστων, χωρίς φωνή να πει: ο βασιλιάς είναι γυμνός. Ναι, η χώρα φαίνεται πως εθελοτυφλούσε μπροστά στη φτήνια και τη γύμνια της εξουσίας, ώστε ελάχιστα να υψώνει τη φωνή της απέναντι στην αδικία, την κατάχρηση και την αλαζονεία της, χώρα βολεμένη που διψούσε για αίμα στις ειδήσεις των οχτώ. Χώρα σε βαθιά ηθική σήψη, χώρα-ο μεγάλος κλαυσίγελος και χώρα τρύπια με πηγάδι άπατο. Χώρα-σακί, ανδρείκελο στα χέρια του κάθε τυχάρπαστου, άσχετου, ρουσφετοποιημένου και χώρα-μαφία για εκείνους που μπορούν. Χώρα-μπάχαλο και χώρα μεγαλοαπατεώνων που της φταίνε οι γύφτοι, οι μπαχαλάκηδες και οι πτωχοί απ’ όπου κι αν προέρχονται. Χώρα με απύθμενο λεκτικό πλούτο που ακόμη και οι λέξεις ωχριούν να περιγράψουν την κατάσταση στην οποία είχε αφεθεί να περιέλθει· η χώρα κάποτε των ποιητών, των Αγωνιστών και των μεγάλων οραματιστών που η ίδια αυτή η χώρα τους κατάπιε. Χώρα τελευταία σε όλα. Τελευταία στη Δικαιοσύνη – η υπομονή είναι αρετή (και τα λεφτά, βεβαίως βεβαίως) – και τρέχα να βρεις το δίκιο σου άμοιρε συμπολίτη. Τελευταία στην ελευθερία του Τύπου, χαμηλότερη ακόμα κι από χώρες, όπως η Μποτσουάνα και η Μογγολία που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ, αφού τα επιδόματα δεν φτάνουν ούτε για στραγάλια. Χώρα αστυνομευόμενης δημοκρατίας, ασυνόδευτων προσφυγόπουλων και κομματικών συμφερόντων: «οι θεσμοί βρίσκονται υπό πίεση» σημείωσε χαρακτηριστικά η επικεφαλής της Επιτροπής στην πρωτεύουσα της χώρας.

Της χώρας της ψηφιακής διακυβέρνησης με τα εγκαταλειμμένα νοσοκομεία και τον σιδηρόδρομο που λειτουργεί άνευ σημάνσεως και τηλεδιοίκησης, της χώρας των εποχικών πυροσβεστών που παλεύουν μ’ απαρχαιωμένα μέσα – εδώ το μεγάλο φαγοπότι και «ωχ αδερφέ, πιάσε έναν φραπέ». Χώρα-αξιοθέατο σε τουριστικό λεωφορείο – ναι, ήθελε και τον τουρισμό η χώρα αυτή η ανάλγητη, των πλημμυρών, των καμένων δασών και των ανθρώπων, χώρα-νάρκισσος μα και χώρα θρησκευόμενη – δίχως ιερό και δίχως όσιο – χώρα, βεβαίως, και με πρωτιές. Πρώτη στην ανεργία των νέων, πρώτη στα σιδηροδρομικά ατυχήματα, πρώτη και στους θανάτους από κόβιντ: «θα σας εξαφανίσομεν» – κούφια η (χ)ώρα – και ζωή σε μας. Τι να φταίει άραγε και οδηγούμαστε σε τέτοιες τραγωδίες; Φταίει ο κακός μας ο καιρός ή που εδώ έχει πάντα ήλιο; Πάνε τα παιδάκια κατά τα λοιπά. Να δεις που τελικά είχε δίκιο εκείνος ο παπάς πως φταίει το καρναβάλι. Και το καρναβάλι είμαστε εμείς.

Γιώργος Ανωγειάτης Γλυκόπικρο

«Και φτάσαμε στην εμφάνισή σας, νοήμονα όντα, ανάθεμα τη μετάλλαξη, που από πιθηκιδείς γίνατε άνθρωποι, κι από τότε οι αναφορές μου πάνε κι έρχονται. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα φέρατε τα πάνω κάτω. Τώρα πια τούτος ο πλανήτης κατάντησε να σέρνεται πίσω από τις ανώμαλες ορέξεις σας. Τον κάνατε μπάλα και τον κλωτσάτε. Ω άνθρωποι, ανόητα πλάσματα με νοήμονα εγκέφαλο! Νόηση δεν υπάρχει σε σας. Το μυαλό που η φύση σας χάρισε, το στρέψατε εναντίον της και την λιθοβολείτε…»

Απόσπασμα από «Το παράπονο ενός Θεού» που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του Γιώργου Ανωγειάτη «Γλυκόπικρο», μια συλλογή από 30 διηγημάτα. Ο

Γιώργος Ανωγειάτης (Γιώργος Νικολόπουλος) γεννήθηκε στα Ανώγεια Σπάρτης το 1957. Σπούδασε δημοσιογραφία στη σχολή Πετρά. Από το 1997 ζει μόνιμα στη Σπάρτη, όπου και αρθρογραφεί στον τοπικό τύπο. Έχει κάνει τρεις εκθέσεις φωτογραφίας κι έχει εκδώσει έντεκα βιβλία από τις εκδόσεις «Αδούλωτη Μάνη». Η συλλογή διηγημάτων «Γλικόπικρο» είναι το τελευταίο του βιβλίο.

Αναρρίχησης Βράχου Καταφύκι Ερμιονίδας

Το 2ο πανελλήνιο πρωτάθλημα αναρρίχησης βράχου Ερμιονίδας είναι πια γεγονός και θα διεξαχθεί στις 18 Μαρτίου 2023 στο αναρριχητικό πεδίο Καταφύκι Το περασμένο έτος η μικρή αναρριχητική κοινότητα της Ερμιόνης, με τη βοήθεια πολλών παλιών και νέων φίλων, τη συνδρομή του ΕΟΣ Τρίπολης και τη στήριξη του Δήμου Ερμιονίδας, όχι μονάχα κατάφερε να δώσει πνοή ζωής στα παραμελημένα πεδία της περιοχής αλλά δούλεψε πολύ σκληρά για τη διοργάνωση αυτού του φεστιβάλ, που τιμήθηκε με πολύ μεγάλη συμμετοχή και θετικό πνεύμα! Διοργανωτές και φέτος είναι ο Ορειβατικός Σύλλογος Τρίπολης με την ΕΟΟΑ (Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας και Αναρρίχησης), την Περιφέρεια Πελοποννήσου και, φυσικά, τον Δήμο Ερμιονίδας μέσω της Επιχείρησης Αθλητισμού και Περιβάλλοντος. Υπάρχουν διάφορες ηλικιακές κατηγορίες από 18 μέχρι 79 ετών, ενώ δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι αθλητές των σωματείων της ΕΟΟΑ που έχουν λάβει αθλητική αναγνώριση στο άθλημα της Αναρρίχησης Βράχου και έχουν θεωρημένη κάρτα υγείας για το τρέχον έτος. Στην κατηγορία OPEN μπορούν να συμμετέχουν σωματεία και αθλητές χωρίς αθλητική αναγνώριση, προσκομίζοντας υπεύθυνη δήλωση που θα αναγράφει, ότι έχουν την ικανότητα και γνωρίζουν να ασφαλίζουν το σχοινοσύντροφό τους κατά τη διάρκεια του αγώνα. Κάθε αθλητής θα πρέπει να φέρει μαζί τον ατομικό του εξοπλισμό (σχοινί, ζώνη ασφαλείας, κράνος και γρι-γρι) και θα πρέπει να είναι πιστοποιημένος από την UIAA.

Βαθμολογούνται όλοι οι αθλητές και βραβεύονται οι τρεις πρώτοι άνδρες και οι τρεις πρώτες γυναίκες όλων των κατηγοριών, καθώς επίσης και οι τρεις πρώτοι αθλητές-αθλήτριες στην κατηγορία OPEN. Οι αγώνες θα ξεκινήσουν στις 9 το πρωί και θα ολοκληρωθούν στις 5 το απόγευμα. Θα υπάρχει έκπτωση στη διαμονή των συμμετεχόντων του αγώνα και των συνοδών τους σε επιλεγμένα καταλύματα, που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΕΟΣ Τρίπολης, ενώ θα υπάρχει και περιορισμένος χώρος για κατασκήνωση στο φαράγγι Καταφύκι.

Τον αγώνα θα συνοδεύσουν εκδηλώσεις που θα ανακοινωθούν σύντομα στην ιστοσελίδα του ΕΟΣ Τρίπολης: www.eostripolis.gr, γι’ αυτό μείνετε συντονισμένοι! Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε στο τηλ.: 6944775236 (Αγγελική Κανελλοπούλου, Γεν. Γραμματέας ΕΟΣ Τρίπολης).

2ο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα

Με την ευκαιρία των 100 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου ζωγράφου, θα παρουσιαστεί στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, η έκθεση «Γιάννης Γαΐτης – Η ουσία του απρόσωπου». H έκθεση περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά και πολύτιμα έργα του κορυφαίου δημιουργού καλύπτοντας την πορεία της καλλιτεχνικής του διαδρομής από το 1944 έως το τέλος της δημιουργικής του δράσης.

Ο επιμελητής της έκθεσης, Τάκης Μαυρωτάς, επισημαίνει, μεταξύ άλλων, στον κατάλογο της έκθεσης: «Ο Γαΐτης ήταν ένα νέο και ζωντανό πνεύμα στην εποχή του. Η ανθρωπογεωγραφία της καθημερινότητας του Γαΐτη, με εκατοντάδες «Ανθρωπάκια», που άλλοτε τα συναντάμε στην επιφάνεια μιας κονσέρβας και άλλοτε βγαίνουν μέσα από αυτή, αποτυπώνουν το προσωπικό του ύφος. Ο ίδιος έχεις την αίσθηση ότι επιθυμεί να έχει το δικό του διάλογο με την pop art. Ο Andy Warhol είναι Αμερικανός και αυτό γίνεται άμεσα αντιληπτό από τις κονσέρβες Campbell και τα πορτρέτα της Marilyn Monroe, τα μπουκάλια της Coca Cola έως το γνωστό δολάριο. Ο Γιάννης Γαΐτης είναι Έλληνας, βαφτισμένος στο Αιγαίο και, με τη δική του αμεσότητα, δίνει τις απαντήσεις του στα μεγάλα ερωτήματα της εποχής μας. Τα ανθρωπάκια του ταξιδεύουν στο μακρινό χθες, στο αρχαίο μας παρελθόν, σαν να ζητούν να ταυτίσουν την οντολογική τους παρουσία με την ιστορία ή να αισθανθούν την αναγκαιότητά της, φτιάχνοντας, με τα σώματά τους, τη δική του Ακρόπολη. Βαθιά ουμανιστής, άλλοτε με σαρκασμό και άλλοτε με χιούμορ, προσέγγιζε το

Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός

πρότυπο του ανθρώπου, εκείνου που επιζητεί τον εφησυχασμό, για μια ζωή χωρίς μεγάλες ευθύνες και θυσίες, χωρίς εξάρσεις και δυνατά πάθη. Έτσι, το ανθρωπάκι του δεν χάνεται μέσα στο δάσος της ζωής και είναι σαν το δέντρο που στέκεται ακλόνητα στη θέση του, ομοιόμορφο, ατάραχο, υπάκουο».

Τα έργα της έκθεσης προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη, τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank, το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ρόδου, το Μουσείο Βορρέ, το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός, την Τράπεζα Πειραιώς, την Εθνική Τράπεζα και από διάφορους συλλέκτες.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 28 Μαΐου 2023 Περισσότερες πληροφορίες: www.thf.gr

Ίδρυμα Θεοχαράκη Γιάννης ΓαΐτηςΗ ουσία του απρόσωπου

Πέφτοντας από τα σύννεφα

Βουτιά από τον ουρανό των Μεγάρων

«Τείνει να γίνει συνήθεια σχεδόν καθημερινή. Οι ανατρεπτικές εξελίξεις, οι καταιγιστικοί ρυθμοί των γεγονότων, η ποιότητα της ενημέρωσης, όλοι αυτοί οι παράγοντες που συντελούν, ώστε συχνά πυκνά να πέφτουμε από τα σύννεφα. Αναδύονται, έτσι, πιεστικά και αμείλικτα τα ερωτήματα: Γιατί να πέσει κανείς από τα σύννεφα; Πότε να πέσει κανείς από τα σύννεφα; Και το κυριότερο: Πώς να πέσει κανείς από τα σύννεφα και να μην τραυματιστεί;»

ε αυτή την ανάρτησή του στο Facebook, ο καλός φίλος Κώστα Μάγκος περιγράφει την πρώτη του ελεύθερη πτώση με αλεξίπτωτο, που μετά από μικρή έρευνα, επέλεξε να γίνει σε συνεργασία με την ομάδα της SkyDiveGreece στον καταγάλανο ουρανό και τη θάλασσα των Μεγάρων… Μια ηλιόλουστη Κυριακή, λοιπόν, ξεκινάμε πρωί από την Αθήνα και σε μισή μόλις ώρα βρισκόμαστε στο αεροδρόμιο της Πάχης, όπου έχει δοθεί το ραντεβού για το άλμα tandem. Φορώντας ειδική εξάρτυση για δύο, ένας εκπαιδευτής σε παίρνει στην… αγκαλιά του και μαζί πετάτε στα σύννεφα! Θεωρείται ο πιο ασφαλής και δημοφιλής τρόπος, για να βιώσει κανείς την εμπειρία της ελεύθερης πτώσης ως αρχάριος.

● Μαζί μου έλα πάνω απ' τα σύννεφα!

●● Βουτιά από ψηλά

στη θάλασσα του Σαρωνικού.

Ο Δημήτρης Κώνστας μάς καλωσορίζει στα γραφεία της SkyDiveGreece εντός του αεροδρομίου. «Εσύ είσαι για την πτώση;» μου απευθύνεται, και στο άκουσμα

και μόνο της ερώτησης κοντεύω να χάσω

τη γη κάτω απ’ τα πόδια μου... Προς μεγάλη μου έκπληξη, όμως, ένα τσούρμο αλεξιπτωτίστριες βγαίνουν από το κοντέινερ, όπου φυλάσσεται ο εξοπλισμός της σχολής. «Είναι πιο εύκολο για σας τις γυναίκες, χρειάζεται ευλυγισία και εσείς σχεδόν δεν έχετε σπονδυλική στήλη», θα μου πει ο Νίκος Καρπούζας, εκπαιδευτής από το 2009. «Και βέβαια, είστε πιο δυνατές από εμάς», συνεχίζει. «Αρκεί να απαντήσετε τις χίλιες ερωτήσεις και έπειτα τίποτα δεν σας σταματά. Σε αντίθεση με μας, είστε πραγματικά ατρόμητες…» Σήμερα η σχολή κόβει την πρωτοχρονιά-

τικη βασιλόπιτα και είναι γεμάτη από κόσμο. Ακόμη μια έκπληξη για μας που θα γευτούμε μια πρωτότυπη πίτα με αλεξιπτωτιστές που πιάνονται χέρι-χέρι κυκλικά σε φόντο – τι άλλο – από το μπλε τ’ ουρανού αλλά και της θάλασσας, αφού ένα από τα πιο ιδιαίτερα που προσφέρει η πτώση από τη συγκεκριμένη ζώνη των Μεγάρων είναι πως πέφτεις επάνω από τον Σαρωνικό, χαζεύοντας ολόκληρη την ακτογραμμή και τα διάσπαρτα νησιά του. Μαγεία!

Καθώς ο Κώστας ετοιμάζει τα απαιτούμενα έγγραφα, εγώ εισβάλω στο εσωτερικό του κοντέινερ και χαζεύω τις μύριες περιγραφές, που έχουν αναρτήσει στους τοίχους όλοι όσοι πέρασαν από δω, από όλες τις χώρες του κόσμου και με την αδρεναλίνη τους να έχει χτυπήσει κόκκινο… Φόβος και τρόμος για πολλούς από εμάς, η ελεύθερη πτώση αποτελεί οπωσδήποτε πρόκληση και προσωπικό στοίχημα για όσους θέλουν πραγματικά να αναμετρηθούν με τον εαυτό και τις δυνάμεις τους. Όμως, ο τολμών νικά και τα λόγια όσων πέταξαν τελικά το επιβεβαιώνουν: «Απίστευτη, μοναδική, συγκλονιστική εμπειρία», «Τρέλα», «Απελευθέρωση», «Έκρηξη αδρεναλίνης και συναισθημάτων», «Ο απόλυτος έρωτας», «Είμαι ευτυχισμένη», «Ένα βήμα πιο κοντά στον θεό…»

«Ήταν μια ιδέα που ξεκίνησε το 2019 όταν ανέλαβα τη σχολή», θα μου πει αργότερα

| Πέφτοντας από τα σύννεφα

ο Δημήτρης. «Για να ξέρουν όλοι πως με το άλμα τους άφησαν εδώ ένα κομμάτι τους, ένα κομμάτι της ζωής και της ψυχής τους». Ο ίδιος επιδιώκει να αναπτύσσει προσωπική σχέση με όσους έρχονται για άλμα: «η σχολή μου αυτό είναι. Οι άνθρωποι. Οι στιγμές. Τα συναισθήματα… Όχι ‘ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε’ αλλά το αίσθημα της παρέας, ότι καθόμαστε όλοι μαζί» κι αυτό, πράγματι, βγαίνει προς τα έξω! Κι ενώ αδυνατώ, να φανταστώ κάτι περισσότερο εξτρίμ απ’ το να πέφτεις από ένα αεροπλάνο με ταχύτητα 220 χμ. την ώρα, ο Δημήτρης έχει διαφορετική άποψη και η εμπειρία του είναι μεγάλη, ώστε κανείς να τον αμφισβητήσει. «Ο φόβος εντείνεται, όταν έχεις οπτική επαφή με το έδαφος, για παράδειγμα στο Παράπέντε», θα μου πει, όταν του αναφέρω τη σχετική υψοφοβία μου. Να κάτι που δεν είχα σκεφτεί ποτέ! Και πώς παίρνεις την απόφαση να πέσεις; «Το σκεφτόμουν χρόνια», θα μου πει ο Ανδρέας πριν από την πρώτη του πτώση. «Το συζητούσα με μια φίλη, το επεξεργαζόμουν, το άφηνα για αργότερα. Τελικά, μια μέρα ξύπνησα κι έκλεισα ραντεβού. Ούτε το σκέφτηκα, ούτε πήρα τηλέφωνο κανέναν, είπα απλά θα το κάνω και να ‘μαι!» Λόγια σίγουρα οικεία σε πολλούς από μας, αφού με τον ίδιο τρόπο έχουν παρθεί πολλές μεγάλες αποφάσεις στη ζωή όλων μας, κι είναι ώρες ώρες αξιοθαύμαστο, πώς λειτουργεί ο νους του ανθρώπου…

Η πρώτη ομάδα αλεξιπτωτιστών έχει φορέσει τον εξοπλισμό της, έχει περάσει το πρώτο σύντομο briefing με τις απαραίτητες οδηγίες κι είναι έτοιμη να… απογειωθεί. Ένα ιδιόκτητο 6θέσιο Cessna 206-Turbo, πιστοποιημένο για Skydiving θα τους ανεβάσει στα 12.000 πόδια και δυο-δυο, οι έξι πρώτοι αλεξιπτωτιστές θα… ριχθούν επάνω από τις καταγάλανες γραμμές των οριζόντων.

Οι οδηγίες είναι απλές κι αφορούν στις απαραίτητες κινήσεις που πρέπει να κάνει ο εκπαιδευόμενος για να βγει από την πόρτα του αεροπλάνου, στη θέση του σώματός του (που αμέσως μετά τη ρίψη θα πρέπει να λυγίσει προς τα πάνω, σε σχήμα μπανάνας), κι έπειτα κατά την προσγείωση, να σηκώσει τα πόδια του ψηλά, όταν ακούσει από τον εκπαιδευτή τη

σχετική οδηγία: «Legs up!» Όλη την υπόλοιπη ευθύνη αναλαμβάνει ο

εκπαιδευτής που ανοίγει στην ενδεδειγμένη στιγμή το αλεξίπτωτο και

αργότερα προσγειώνονται μαζί, σε ύπτια θέση, με τον εκπαιδευόμενο να ακουμπά επάνω του. Κι αν το μετανιώσεις; Αν αλλάξεις γνώμη; Τι γίνεται; ρωτώ τον Δημήτρη. «Φυσικά κι έχεις το δικαίωμα να αρνηθείς μέχρι την τελευταία στιγμή», με καθησυχάζει. «Ο εκπαιδευτής θα σε ρωτήσει μια δεύτερη φορά για επιβεβαίωση κι αν πεις όχι, είναι όχι…» Σε λίγο θα απολαύσουμε το θέαμά τους, με τα αλεξίπτωτα να πέφτουν στο φόντο των χιονισμένων Γερανείων, πριν προσγειωθούν στη ζώνη εντός του αεροδρομίου, που αποτελεί και ζώνη ρίψεων του ελληνικού στρατού. «Είμαστε η πρώτη σχολή στην Ελλάδα», θα μου πει ο Δημήτρης, καθώς περιμένουμε. «Η ομάδα-πυρήνας πρωτοξεκίνησε τις ρίψεις το 1988». Την ίδια χρονιά πρωτοπέταξε και ο Θοδωρής Βελίδης υπηρετώντας τη θητεία του στο Ειδικό Τμήμα Αλεξιπτωτιστών. «Ήταν κάτι εντελώς άγνωστο τότε για την Ελλάδα», θα μου πει. «Πήρε πολλά χρόνια μέχρι να ενημερωθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, να δημιουργηθεί το πλαίσιο λειτουργίας, οι κανόνες, η νομοθεσία. Σαν εξωγήινους μας κοιτούσαν τότε…» Μετά από τις προσπάθειες των μελών της η σχολή αδειοδοτήθηκε τελικά το 1995 από την Ελληνική Αεραθλητική Ομοσπονδία και την Αμερικανική Ομοσπονδία Αλεξιπτωτισμού.

Πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα, ο Δημήτρης πετά από το 2015 και είναι σήμερα ο πρόεδρος του Αθλητικού Σωματείου Ελεύθερης Πτώσης. Εκπαιδεύτηκε σε αυτήν εδώ τη Σχολή, ενώ το δίπλωμά του ως instructor το απέκτησε στην Αμερική. Μου μιλά με ιδιαίτερη αγάπη για τον δάσκαλό του, το ίδιο το άθλημα αλλά και για την ανάγκη που προέκυψε μετά από χρόνια να μεταδώσει με τη σειρά του στους επόμενους εκπαιδευτές όλα όσα διδάχτηκε: «δημιουργείται ένας κύκλος σύνδεσης, μια πορεία μοναδική, ένα συναρπαστικό ταξίδι δοσίματος και αλληλοϋποστήριξης».

Η πρώτη αποστολή επέστρεψε κι έχει έρθει η σειρά μας. Ο Κώστας θα πετάξει αγκαλιά με τον χαμογελαστό Andre από τη Λευκορωσία μαζί με τον νεαρότερο Τζόννυ, εκπαιδευόμενο πιλότο και αλεξιπτωτιστή, κι ακόμη δυο ελεύθερους αλεξιπτωτιστές. Περίπου μισή ώρα διαρκεί η όλη διαδικασία κι εγώ θα περιμένω μαζί με την υπόλοιπη ομάδα μέχρι να πάμε να δούμε από κοντά την προσγείωση.

«Δεν το πιστεύω! Πέταξα! Πέταξα!» μονολογεί γελώντας ο Ανδρέας. Είναι ενθουσιασμένος, το πρόσωπό του λάμπει, δείχνει πραγματικά ευτυχισμένος! Μπορεί να ήρθε μόνος μα έχει ανάγκη να μοιραστεί την τόσο δυνατή αυτή εμπειρία. Τον ρωτάω επίμονα και με λεπτομέρειες να μου περιγράψει πώς ήταν – χωρίς να είμαι σίγουρη ότι μπορεί πράγματι κανείς να το περιγράψει με λόγια όλο αυτό. «Η πρώτη δυνατή στιγμή είναι όταν ανοίγει η πόρτα», αφηγείται. «Και μόλις φύγουν οι δύο πρώτοι. Εκεί που τους βλέπεις, άξαφνα φεύγουν από το οπτικό σου πεδίο. Είναι συγκλονιστικό…» Θυμάται τον δυνατό αέρα που τον χτυπά μόλις επιχείρησε να βγει από το αεροπλάνο. «Είναι απίστευτη η έντασή του, σε τραβά προς

● Ο Κώστας Μάγκος στο πρώτο του άλμα tandem.

●●

Δημήτρης Κώνστας, διευθυντής της σχολής και o πάντα χαμογελαστός Andre, εκπαιδευτής από τη Λευκορωσία.

Ο

η ελεύθερη πτώση, φαίνεται πως δεν το έχει συνειδητοποιήσει ακόμα. «Είναι κάτι το απίστευτο, δεν μπορώ να το περιγράψω, δεν σκέφτεσαι τίποτα, τώρα το συνειδητοποιώ που με ρωτάς». Κι όταν ανοίγει το αλεξίπτωτο; «Εκεί πετάς! Απολαμβάνεις την πτήση…»

«Οποιοσδήποτε μπορεί να πετάξει, δεν υπάρχει όριο ηλικίας, έχω δει ανθρώπους

να ξεκινούν στα 60 τους», μου λέει ο Νίκος καθώς συζητάμε στο μικρό πηγαδάκι που έχει στηθεί. Δεν απαιτούνται επίσης ιδιαίτερες σωματικές δυνατότητες, ενώ το όριο του βάρους για τον εξοπλισμό της σχολής είναι τα 95 κιλά. «Ερχόμαστε εδώ για να βγάλουμε την εβδομάδα μας… Για να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε όλα όσα μας συμβαίνουν. Στη δουλειά, στο σπίτι, στον αγώνα που δίνει καθημερινά ο καθένας μας εκεί έξω» συνεχίζει. «Τα αφήνεις όλα να φύγουν, να πέσουν κάτω. Ξαλαφρώνεις!». Κουβεντιάζοντας μαζί τους διαπιστώνω, πως είναι απίστευτα επιδραστικός ο τρόπος που όλο αυτό λειτουργεί για τον καθένα: «Δουλεύει μέσα σου. Σε αλλάζει, σε διαμορφώνει, βλέπεις τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία. Είναι μια ασυνείδητη διαδικασία που διαρκεί και σε συντροφεύει σε όλη σου τη ζωή…» ή «Μετά απ’ αυτό είναι πολύ δύσκολο να τα χάσεις, να χάσεις την ψυχραιμία σου, να πάθεις πανικό σε μια έντονη κατάσταση. Έχεις τον έλεγχο των καταστάσεων, τα πάντα είναι πλέον διαχειρίσιμα. Έχεις πέσει από τον ουρανό, έχεις πετάξει, τι άλλο;» μου λένε. Αναζητώντας αργότερα σχετικές πληροφορίες στο διαδίκτυο, είδα πως πολλοί που ασχολούνται με το άθλημα, όχι μόνο νιώθουν ζωντανοί πέφτοντας από τους ουρανούς αλλά βιώνουν την εμπειρία της ελεύθερης

πτώσης ως προσομοίωση ζωής…

Σε ό,τι αφορά το κόστος, μια πτώση κο-

«Η σχολή μου αυτό είναι. Οι άνθρωποι.

Οι στιγμές. Τα συναισθήματα… Όχι ‘ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε’ αλλά το αίσθημα της παρέας, ότι καθόμαστε όλοι μαζί…»

στίζει περί τα 200 ευρώ, ενώ με 40 ευρώ επιπλέον προσφέρεται η δυνατότητα βιντεοσκόπησης της όλης διαδικασίας. Αν θέλεις όμως να μάθεις

να πέφτεις μόνος σου, που είναι και το ωραιότερο, όπως μου ομολογούν τα παιδιά, το κόστος της κάθε πτώσης πέφτει στα 70 ευρώ, ενώ απαιτούνται 25 μαθήματα μέχρι κανείς να ολοκληρώσει την εκπαίδευση. Τα μαθήματα είναι βέβαια κατανεμημένα μέσα στον χρόνο, αφού πρέπει κανείς να έρθει αντιμέτωπος με όλες τις εποχές και τις καιρικές συνθήκες. «Ακούγεται ακριβό σπορ αλλά αξίζει», μου λέει ο Νίκος. «Έτσι κι αλλιώς κάπου θα τα έδινες. Άλλος θα τα έδινε σε τσιγάρα, άλλος σε ντελίβερι, άλλος σε ψυχολόγο…»

Έχω αρχίσει ήδη και το βλέπω διαφορετικά. Μια απόφαση είναι, μια ακόμη στιγμή υπέρβασης που τόσο αγαπώ. Τι είναι στ’ αλήθεια αυτό που τόσο με τρομάζει; Ένα από τα πολυαγαπημένα μου όνειρα ήταν αυτό που πετούσα με το σώμα μου πάνω από τα ψηλά κτίρια των πόλεων και αισθανόμουν ευτυχισμένη. Τι είναι αυτό που με μπλοκάρει, τι με εμποδίζει ν’ ανοίξω τα φτερά μου; Να νιώσω την ελευθερία του ουρανού που τόσο με μαγεύει; Εργασία για το σπίτι! Ήρθε η ώρα να μπω μαζί με τους υπόλοιπους στο 5θέσιο αμάξι που μ’ ανοιχτό το πορτ-μπαγκάζ μπορεί να χωρέσει μέχρι και εννέα άτομα! Ένας-ένας οι αλεξιπτωτιστές προσγειώνονται κι εγώ τους αποθανατίζω. Ο Κώστας γελά, όπως κι οι υπόλοιποι, κι όλοι τους έχουν αποκτήσει αυτήν την όψη της καθαρότητας που

μοιάζει με κάποιου είδους εξαγνισμό. Δεν ξέρω κατά πόσο οι ίδιοι μπορούν να το αντιληφθούν, μα εγώ ξέρω καλά πως το έξω σου αντανακλά το μέσα σου κι εδώ έμαθα κάτι ακόμη: πως πέφτοντας από τα σύννεφα, αποφεύγεις τουλάχιστον να σου ‘ρχεται ο ουρανός στο κεφάλι!

info's

Κάθε Σαββατοκύριακο, καιρού επιτρέποντος. Απαραίτητο προηγούμενο τηλεφωνικό ραντεβού. Περισσότερες πληροφορίες: www.skydivegreece. gr, infoskydivegreece@gmail.com

● Από αριστερά:

Η Άλκηστις, 4ετής ανθυπολοχαγός στη Σχολή Ευελπίδων, η Ελευθερία, επιλοχίας στις Ειδικές Δυνάμεις όπου είναι επίσης αλεξιπτωτίστρια και η Μαντώ, τραπεζική υπάλληλος.

«Ερχόμαστε εδώ για να βγάλουμε την εβδομάδα μας.

Για να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε όλα όσα μας συμβαίνουν.

Στη δουλειά, στο σπίτι, στον αγώνα που δίνει καθημερινά

ο καθένας μας εκεί έξω…»

| Πέφτοντας από τα σύννεφα

Χρήστος Κανατάς

κρατήρων, σε κοντινή απόσταση, δεσπόζουν στην περιοχή των Διδύμων Αργολίδας, μόνο που εδώ στη γη, σε αντίθεση με τον φυσικό μας δορυφόρο, η ζωή τούς έχει ντύσει με ένα καταπράσινο χαλί! Τα πουλιά βρίσκουν

καταφύγιο στις πελώριες φυσικές φωλιές και εξυμνούν

το θαύμα αυτό με υπέροχες μελωδίες, που αναδεικνύονται ακόμα περισσότερο χάρη στη μοναδική ακουστική.

πό την Επίδαυρο, συνεχίζοντας τον δρόμο για Κρανίδι και Πόρτο Χέλι, αντικρύζεις από ψηλά την πεδιάδα των Διδύμων. Το χωριό βρίσκεται στο κέντρο της και περιστοιχίζεται από καλά στοιχισμένες καλλιέργειες. Το μάτι σου αχόρταγα αναζητά αυτό που ήρθες να δεις: Το σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο των δολίνων που εδώ είναι εντονότερο από οπουδήποτε αλλού στη χώρα μας.

Οι παράξενοι και εντυπωσιακοί στρογγυλοί σχηματισμοί μοιάζουν με ηφαίστεια ή με ανοίγματα στην επιφάνεια της γης, που προκλήθηκαν από πτώση μετεωρίτη, έχουν ηλικία χιλιάδων ετών και απαντώνται σε πολλά σημεία του πλανήτη μας. Η πιθανότερη αιτία για τη δημιουργία τους είναι η δράση του νερού σε ασβεστολιθικά πετρώματα, που προκαλεί την κατακρήμνισή τους. Στην Ελλάδα θα τις βρεις στην Ιτέα, στον Παρνασσό αλλά και στο Λαύριο, όπου υπάρχει μία με το χαρακτηριστικό όνομα Χάος! Οι δολίνες των Διδύμων, όμως, είναι οι πιο ξακουστές. Σύντομα τις εντοπίζεις. Η πιο μεγάλη και πιο ευδιάκριτη βρίσκεται στους πρόποδες του κοντινού βουνού που έχει το ίδιο όνομα με το χωριό: Δίδυμοι. Η ονομασία και των δύο κρατά από τα αρχαία χρόνια. Οι κορφές του ήταν αφιερωμένες στους Διόσκουρους, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Οι αρχαίοι λάτρευαν τους Διόσκουρους σαν θεούς του φωτός και τους είχαν συνδέσει με την αρετή και τη γενναιότητα. Μάλιστα λέγεται ότι ήταν πολύ αγαπημένοι και όταν ο Κάστορας πέθανε, ο Δίας, ο πατέρας τους, χάρισε στον Πολυδεύκη την αθανασία. Όμως ο Πολυδεύκης από αγάπη για τον αδελφό του ήθελε να τη μοιραστεί μαζί του. Ο Δίας δέχθηκε.

● Το χωριό Δίδύμα από ψηλά.

●●

Βγαίνοντας από το τούνελ, ένας νεός κόσμος!

●●●

Η Μικρή Σπηλιά, όπως φαίνεται από τον ουρανό.

Μικρή Σπηλιά

Η μικρότερη δολίνη μόλις που ξεχωρίζει από ψηλά ανάμεσα στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Γνωρίζεις ότι είναι η πιο όμορφη και αδημονείς να την επισκεφτείς. Κατευθυνόμαστε αμέσως προς τα εκεί. Η μικρή σπηλιά, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, περιστοιχίζεται από ψηλά πεύκα, ενώ προφανώς για λόγους ασφαλείας, είναι περιφραγμένη με συρματόπλεγμα. Λογικό, αν σκεφτείς ότι έχει περίπου 80 μέτρα βάθος!

Δυο στενά ανοίγματα στο έδαφος οδηγούν στο εσωτερικό της. Το πρώτο και πιο απότομο πρέπει να ήταν η αρχική είσοδος. Για να μπεις στο δεύτερο περνάς στην αρχή από μια μεταλλική πόρτα με σταυρό. Φαίνεται, ότι φτιάχτηκε μεταγενέστερα για πιο εύκολη πρόσβαση στα ξωκλήσια, που φιλοξενεί η σπηλιά. Προχωράς μες στο λαγούμι σαν τυφλοπόντικας για να ξανοιχτεί στο τέλος μπροστά σου ένας νέος κόσμος, ο κάτω κόσμος.

Ένας όμως κάτω κόσμος που καθόλου δεν μοιάζει με κόλαση. Περισσότερο μοιάζει με μια κρυφή Εδέμ. Σαν τους μυστικούς παραδεισένιους τόπους κάτω από τη γη με μονόκερους και άλλα πλάσματα του παραμυθιού που βλέπουμε μονάχα στις ταινίες! Εδώ βέβαια δύσκολα θα συναντήσεις εκπροσώπους του ζωικού βασιλείου, το φυτικό βασίλειο όμως φορά το πιο όμορφό του φόρεμα! Στην αρχή της άνοιξης ειδικά, το φόρεμα αυτό είναι κατάλευκο σα νυφικό! Τα άφυλλα δέντρα ολάνθιστα με τα λευκά ανθάκια τους διακοσμούν όλη την επιφάνεια της βάσης του κρατήρα και τον κάνουν να μοιάζει με πανέμορφη υπερμεγέθη γλαστρούλα! Περιμετρικά ακολουθείς το εσωτερικό μονοπάτι για να επισκεφθείς τους δύο ναΐσκους, που βρίσκονται αντιδιαμετρικά χτισμένοι μέσα στον βράχο: πρώτα συναντάς τον Άη Γιώργη και απέναντι, στα 150 μέτρα, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Τα εκκλησάκια, πανέμορφα, δίνουν κι αυτά τη δική τους – ανθρώπινη – πινελιά στον περίτεχνο πίνακα του Δημιουργού. Η ακριβής τους ηλικία αγνοείται, ίσως να είναι και 1000 χρόνων. Αυτό

που είναι πάντως προφανές, είναι ότι ο τόπος προσφέρεται για ασκητισμό σε αναζήτηση της εσωτερικής γαλήνης που όλοι μας τόσο έχουμε ανάγκη.

Το νερό εδώ δεν μαζεύε-

ται, ώστε να δημιουργηθεί λίμνη. Η σπηλιά λειτουργεί

σαν καταβόθρα, το διοχετεύει δηλαδή κάπου υπόγεια. Σίγουρα όμως η οργιώδης βλάστηση μαρτυρά ότι στο επίπεδο της βάσης

της υπάρχει άφθονο.

Μεγάλη Σπηλιά

Η

Μεγάλη Σπηλιά απέχει

μόλις 500 μέτρα δρόμο.

Είναι πολύ επιβλητική αλλά σίγουρα όχι τόσο ενδιαφέρουσα όσο η μικρή γι’ αυτό έχει και μικρότερη επισκεψιμότητα.

Μοιάζει περισσότερο με λατομείο και λόγω της αμφιθεατρικής μορφής της έχει εξαιρετική ακουστική. Κάποιος που βρίσκεται έξω από τη δολίνη μπορεί να ακούσει ομιλίες που γίνονται στο εσωτερικό της και το αντίστροφο, ακόμα και μιλώντας χαμηλόφωνα παρά την αρκετά μεγάλη απόσταση. Θα ήταν ιδανικό μέρος για να γυριστεί βιντεοκλίπ και να ηχογραφηθεί μια μουσική παράσταση.

Δίδυμα

Επόμενη στάση μας είναι το χωριό των Διδύμων για μια σύντομη περιήγηση. Το στοιχείο της δυαδικότητας είναι και εδώ παντοδύναμο, τιμώντας την ονομασία του. Τα σπίτια όλα δίπατα.

Μέχρι και το αρχαίο πηγάδι του χωριού, το οποίο είναι χτισμένο με πελώριους πλίνθους, είναι χωρισμένο σε δυο δίδυμα τμήματα! Στο καφέ Άγγελος, κοντά στην πλατεία, όπου περνάμε για να τσιμπήσουμε κάτι στα γρήγορα, γνωρίζουμε

τον ιδιοκτήτη του, κ. Άγγελο Πέτρου, που θα μας

πει ότι κάτω από το χωριό

Οι

στρογγυλοί σχηματισμοί μοιάζουν

με ηφαίστεια ή με ανοίγματα στην

επιφάνεια της γης, που προκλήθηκαν

από πτώση μετεωρίτη και απαντώνται

σε πολλά σημεία του πλανήτη μας.

/ Οι δίδυμες Δολίνες των… Διδύμων!

παράξενοι και εντυπωσιακοί

● Το εσωτερικό του Αϊ Γιώργη.

●●

Το σπηλαιώδες εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη σφηνωμένο στα τοιχώματα του κρατήρα.

●●●

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, μια σπηλιά μεταμορφωμένη σε εκκλησία!

●●●●

Σα να μπαίνεις στη Χώρα των Θαυμάτων!

●●●●●

Οι ξυλόγλυπτες δημιουργίες

του κ. Άγγελου Πέτρου στα Δίδυμα.

υπάρχει ένας άλλος κόσμος. Κάτω κόσμος κι εδώ, με δίκτυο σηράγγων και στοών πιθανότατα από τα αρχαία χρόνια. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι υπογείως το χωριό επικοινωνεί με τη Μικρή Σπηλιά αλλά και με την ακτή! Δευτέρα του Πάσχα γιορτάζεται κάθε χρόνο στα Δίδυμα η γιορτή της τουλίπας με χορευτικές εκδηλώσεις. Είναι από τα σπάνια μέρη στην Ελλάδα που θα συναντήσεις εκτάσεις κόκκινης τουλίπας, τους περίφημους λαλάδες, ακόμη ένας λόγος για να επισκεφτείς τον μοναδικό αυτό προορισμό την άνοιξη. Επίσης, ας μην ξεχάσουμε το αναρριχητικό πεδίο των Διδύμων, ένα από τα πολλά της περιοχής της Ερμιονίδος. Το συγκεκριμένο φημίζεται για την απαράμιλλή θέα που προσφέρει.

Το καφέ Άγγελος είναι ένα αξιοθέατο από μόνο του. Ο μερακλής ιδιοκτήτης του ασχολείται με την κατασκευή και κυρίως με την ξυλογλυπτική, φτιάχνοντας μικρά αριστουργήματα με τα οποία το διακοσμεί. Το πρώτο που σου τραβά την προσοχή είναι το υπέροχο μεγάλο ξύλινο ιστιοφόρο στον προαύλιο χώρο. Ο Άγγελος μας οδηγεί ξανά στο κάτω επίπεδο, στο υπόγειο του καφέ. Μένουμε με το στόμα ανοιχτό! Ένας πανέμορφος χώρος, γεμάτος με ξυλόγλυπτα έργα τέχνης, όπου εκθέτει ένα μεγάλο μέρος του έργου του. Θα μας εξηγήσει ότι δεν θέλει να καταστρέψει ούτε δεντράκι και για τον λόγο αυτό δεν βρίσκει εύκολα υλικό για την τέχνη του. Ενθουσιαζόμαστε με την προοπτική του ότι ένας άνθρωπος, αν το θέλει η καρδούλα του, μπορεί να φτιάξει θαύματα τελικά.

Δολίνες Πελέης και Μονή Αυγού

Δεν μπορούμε να αντισταθούμε στον πειρασμό και παρόλο που το φως

πέφτει, κινούμαστε για τις δυο ακόμα δίδυμες δολίνες, αυτές της Πελέης. Κατευθυνόμαστε προς το βουνό βόρεια και μετά από 5 χιλιόμετρα

τις ατενίζουμε από

● Οι άγνωστες Δολίνες Πελέης.

●● Η απεραντοσύνη

του πελάγους στο Σαλάντι.

Η πρόσβαση εδώ είναι ακόμα πιο δύσκολή, η πλαγιά δύσβατη και περιοριζόμαστε στο να τις δούμε και να τις φωτογραφίσουμε από ψηλά.

Από εδώ μπορείς να συνεχίσεις και να φτάσεις στο Μοναστήρι του Αυγού, υπερνικώντας το εμπόδιο των 10 χιλιομέτρων βουνίσιου αλλά βατού χωματόδρομου. Είναι ένα σπάνιας ομορφιάς καστρομονάστηρο χτισμένο επάνω στον βράχο, θυμίζοντας την Παναγιά Χοζοβιώτισσα της Αμοργού.

Σαλάντι

Οι Διδυμιώτες το καλοκαίρι παίρνουν τα αυτοκίνητά τους και μετά από διαδρομή 5 χιλιομέτρων προς το νότο φτάνουν

σε μια υπέροχη βοτσαλωτή παραλία για να κάνουν τα μπάνια τους. Ήσυχη, ερημική και αρκετά μεγάλη, χωρίς κτίσματα, ομπρέλες, ξαπλώστρες και αναψυκτήρια, πολλοί θεωρούν το Σαλάντι ίσως την πιο όμορφη παραλία της Αργολίδας. Το μόνο κτίριο που ξεχωρίζει έντονα, κυρίως λόγω του μεγάλου μεγέθους του, είναι το εγκαταλειμμένο ξενοδοχείο. Λειτουργούσε τη δεκαετία του 70 προσπαθώντας να προσελκύσει γυμνιστές λουόμενους, δεν ευδοκίμησε όμως συναντώντας την αντίδραση των τοπικών κοινωνιών. Η κυβισμένη όψη του ακόμα ξενίζει αλλά η εγκατάλειψη του έχει δώσει μια νέα αίγλη μυστηρίου. Στο τέλος θα αφεθεί στις διαθέσεις της μητέρας φύσης, που θα το αναλώσει, μετασχηματίζοντάς το συνεχώς στο διάβα του χρόνου. Συμβολίζει τον πολιτισμό μας που μέσα στα θαυμαστά του επιτεύγματα και τις δοξασμένες στιγμές του, κρύβει άλλες τόσες αποτυχημένες που μας γεμίζουν πικρία και απογοήτευση, όπως η πρόσφατη σιδηροδρομική τραγωδία που τόσο μας βύθισε ως λαό στο τέλμα και την απελπισία. Τα λάθη μας, όμως, παρά το δυσβάσταχτο κόστος που έχουν, θα πρέπει να μας βοηθούν να εξελιχθούμε. Όσο πιο ολέθρια, τόσο πιο ριζικές οι αλλαγές που επιβάλλεται να κάνουμε. Μέσα από αυτά μπορούμε να μάθουμε κι όταν καταφέρουμε κάποτε να ξανασηκωθούμε, να σταθούμε πιο γερά στα πόδια μας. Μπορεί να είναι «η κακιά η (χ)ώρα», όπως γράφτηκε σε σύνθημα, ας μην ξεχνάμε όμως ότι είναι και όμορφη και στο χέρι μας είναι ασφαλώς να την κάνουμε ακόμα ομορφότερη, φιλική επιτέλους προς τον πολίτη.

Αν θες να μάθεις περισσότερα για τα Δίδυμα μπορείς να παρακολουθήσεις εδώ το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ της Γεωργίας Κουμπούνη, Δίδυμα Αργολίδας – Τα μυστικά του τόπου: https://www.youtube.com/watch?v=5EwDC-KKMfM&t=2s.

Νίκος Γαλάνης

Και ποιος δεν έχει ακούσει για τη μαγευτική συμπρωτεύουσα, τον Λευκό Πύργο και την αχανή πλατεία Αριστοτέλους; Ποιος δεν έχει περπατήσει πλάι στον Θερμαϊκό ή δεν έχει δώσει ραντεβού στην Καμάρα; Η πρωτεύουσα της Μακεδονίας, όμως, κρύβει μέχρι σήμερα (ακόμα και στους ίδιους τους κατοίκους της) άγνωστες ιστορίες. Μύθοι και θρύλοι που μας ταξιδεύουν αιώνες πίσω, βιώματα και αναμνήσεις που έμειναν χαραγμένα πάνω σε επιβλητικά κτίρια που στέκουν ακόμα όρθια, ξεφεύγοντας από τη λήθη του χρόνου.

ταγόνες βροχής χτυπούν ρυθμικά την ξεχαρβαλωμένη ομπρέλα μου, ενόσω κατηφορίζω την οδό Βενιζέλου. Περιμένοντας στη διασταύρωση με την Εγνατίας, ακούω έντονα κελαηδίσματα πουλιού. Παραξενεμένος, κοιτάζω δίπλα μου έναν ηλικιωμένο υπαίθριο πωλητή, που έχει στο στόμα του μια «λαλίτσα», το πνευστό μουσικό όργανο που μιμείται το κελάηδισμα των πουλιών. Είναι ο Ιωσήφ και όταν τον ρωτώ για το, όχι και τόσο συνηθισμένο, όνομά του μου αναφέρει, πως κατάγεται από τις εβραϊκές αρχοντικές οικογένειες της πόλης. Ξαφνικά, μου γεννιούνται μια ντουζίνα απορίες. «Πιο κάτω είναι το Εβραϊκό Μουσείο, πήγαινε και θα καταλάβεις», μου λέει. Πράγματι, δυο γωνίες παρακάτω με υποδέχεται η ευγενική υπάλληλος του Μουσείου.

Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη

Μου εξηγεί, πως η εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη μετρά πάνω από 20 αιώνες. Οι

πρώτοι Εβραίοι έφτασαν στην πόλη πριν τη γέννηση του Χριστού από την Αλεξάνδρεια

της Αιγύπτου. Τους αποκάλεσαν «Ρωμανιώτες», επειδή μιλούσαν ελληνικά και είχαν ελ-

ληνιστική κουλτούρα. Το γεγονός, όμως, που στιγμάτισε τη φυσιογνωμία της πόλης εί-

ναι η άφιξη 20.000 περίπου Εβραίων, που διώχθηκαν από την Ισπανία το 1492. Όπως με

πληροφορεί, τους αποκάλεσαν «Σεφαραδίτες» από τη λέξη Σεφεράδ, που αποτελεί την

παλιά βιβλική ονομασία της εβραϊκής γλώσσας για την Ισπανία.

Με αργό βήμα χάνομαι στις προσεγμένες αίθουσες του Μουσείου. Παρατηρώ μέσα

από τα εκθέματα το αποτύπωμα των Σεφαραδιτών στην εμπορική και θρησκευτική ζωή

της πόλης. Με τις γνώσεις και τις ικανότητές τους, οι Σεφαραδίτες αναζωογόνησαν τη

λαβωμένη, μετά την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς, Θεσσαλονίκη και συνετέ-

λεσαν στη μεγάλη εμπορική και οικονομική της ανάπτυξη τους αιώνες που ακολούθη-

σαν. Υφαντές και ψαράδες, βαφειάδες και έμποροι, γιατροί και τραπεζίτες, ο εβραϊκός

πληθυσμός κυριάρχησε στην καθημερινή ζωή της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, μέχρι τη

Μικρασιατική Καταστροφή και τον ερχομό των Ελλήνων προσφύγων της Μ. Ασίας, οι

Σεφαραδίτες αποτελούσαν (για πάνω από 400 χρόνια) τον μισό πληθυσμό της πόλης!

Ταξιδιώτες, που περνούσαν από το λιμάνι της πόλης εκείνη την εποχή, έλεγαν χιουμοριστικά, ότι η Θεσσαλονίκη ήταν η πόλη στην οποία οι εργάσιμες ημέρες ήταν στην ουσία

τέσσερις και ακολουθούσαν τρεις ημέρες αργίας, Παρασκευή για τους Μουσουλμάνους,

Σάββατο για τους Εβραίους και Κυριακή για τους Χριστιανούς. Σημαντικά ονόματα και

διασημότητες, όπως ο Νικολά Σαρκοζί, ο Βιντάλ Σασούν, η οικογένεια των αεροναυπηγών Ντασώ, η οικογένεια Καράσο (γαλακτοκομικά προϊόντα Danone) κατάγονται από την ελληνική συμπρωτεύουσα, τη «μικρή Ιερουσαλήμ», όπως την αποκαλούσαν.

Τα αίμα παγώνει καθώς μπαίνω σε μια σκοτεινή αίθουσα με κατάμαυρους τοίχους.

Πάνω εκεί γραμμένα τα χιλιάδες ονόματα εκτοπισμένων και εκτελεσθέντων στα ναζι-

στικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Περίπου 50.000 Σεφαραδίτες Θεσσαλονικείς, ένα

απίστευτα μεγάλο νούμερο κατοίκων της πόλης, έπεσαν θύματα μιας ανείπωτης θηρι-

● Μνημείο Ολοκαυτώματος στην Πλατεία Ελευθερίας.

●● Ο τοίχος των ονομάτων στο Εβραϊκό Μουσείο.

●●● Εβραιόπουλα πριν τον πόλεμο.

ωδίας στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Μια χούφτα οικογένειες κατάφεραν μονάχα να επαναπατριστούν με το τέλος

του πολέμου, όχι πάνω από 2.000 ψυχές. Αυτό που βρήκαν ήταν σπίτια κατειλημμένα, συνοικίες ισοπεδωμένες, περιουσίες λεηλατημένες, σχεδόν όλες τις συναγωγές τους (από τις 30 που υπήρχαν προπολεμικά) κατεδαφισμένες.

Το αχανές νεκροταφείο με τους 300.000 τάφους είχε συληθεί, με τις επιτύμβιες στήλες να χρησιμεύουν στην κατασκευή πεζοδρομίων, κτιρίων και στη θέση του νεκροταφείου να χτίζεται η σημερινή πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ. Η τελευταία αυτή αίθουσα

του Μουσείου με συγκλονίζει αλλά και με οδηγεί στην επόμενη στάση μου, ώστε να γνωρίσω τη Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη. Κατηφορίζω τη Βενιζέλου μέχρι την αγριεμένη θάλασσα. Η υγρασία του Θερμαϊκού «σπάει κόκαλα» αλλά περισσότερο νοιάζομαι για τη σπασμένη μου καρδιά, καθώς στέκομαι μπροστά στο συγκλονιστικό μνημείο του Ολοκαυτώματος στην πλατεία Ελευθερίας. Μοιάζει με δέντρο, ακόμα και οι ντόπιοι το νομίζουν για τέτοιο αλλά παριστάνει την επτάφωτο λυχνία (σύμβολο

των Εβραίων) και φλόγες

με ένα πλέγμα ανθρώπι-

νων σωμάτων. Η τοποθε-

σία δεν είναι τυχαία. Εκεί

εκτυλίχθηκε μια από τις

πιο δραματικές στιγμές

της κοινότητας, το «Μαύρο Σάββατο» (Black Sabbath)

τον Ιούλη του 1942.

Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή

και τον ερχομό των Ελλήνων προσφύγων

της Μ. Ασίας, οι Σεφαραδίτες

αποτελούσαν (για πάνω από 400 χρόνια)

τον μισό πληθυσμό της πόλης!

●●

●●●

Κάθε μια από αυτές

γράφουν το όνομα

ενός εβραίου

μαθητή του σχολείου που στάλθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης», μου αφηγείται.

Οι Γερμανοί κατακτητές συγκέντρωσαν 9.000 άντρες τους οποίους κακοποιούν και εξευτελίζουν, την ιερή τους μέρα, υπό την απειλή των όπλων. Πολλοί στάλθηκαν αμέσως σε περιοχές που τις μάστιζε η ελονοσία, όπου δούλευαν δέκα ώρες την ημέρα με πολύ λίγο φαγητό. Ήταν η αρχή του τέλους για την πολυπληθή και προαιώνια παρουσία τους στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας.

Η μνήμη τους, όμως, αν και έγινε προσπάθεια να σβηστεί, δεν ξεγράφτηκε ακόμα και σήμερα. Είναι αποτυπωμένη, χαρακτηριστικά, στα εμβληματικά κτίρια της Σαλονίκης. Περπατώ στις κεντρικές λεωφόρους και θαυμάζω την επιβλητική αρχιτεκτονική τους. Η Συναγωγή των Μοναστηριωτών, η μοναδική που σώθηκε από το Ολοκαύτωμα. Η Στοά Μαλακοπή, με το ρολόι που κοσμεί την όψη του να έχει σταματήσει στις 11:05, την ώρα που ο μεγάλος σεισμός του 1978 χτύπησε την πόλη. Η ρομαντική βίλα Κάζα Μπιάνκα που σήμερα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη. Η μεγαλύτερη και πολυτελέστερη της πόλης, η βίλα Αλλατίνη, στις μέρες μας κεντρικό κτίριο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Η βίλα Μοδιάνο που εδώ και χρόνια δέχεται επισκέπτες ως Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο. Αναρίθμητα τα ιστορικά τοπόσημα που θυμίζουν τη Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη.

Θαυμάζοντας τη βίλα Μοδιάνο, σκέφτομαι τη διάσημη και πλούσια Σεφαραδίτικη οικογένεια που έδωσε το δικό της χρώμα στη Θεσσαλονίκη της μπελ επόκ. Ήταν γνωστή κυρίως για την Αγορά Μοδιάνο, τη μεγαλύτερη σκεπαστή αγορά τροφίμων της περιοχής. Λέγεται ότι στα εγκαίνια της πριν 100 περίπου χρόνια, η ορχήστρα έπαιζε ως αργά τη νύχτα, οι πλούσιοι απολάμβαναν άφθονη σαμπάνια και χαβιάρι, ενώ οι φτωχοί μόνο ψωμί και τυρί! Μπαίνω μέσα από την κεντρική πύλη με μεγάλη ανυπομονησία. Κι αυτό, γιατί μετά από μια πολυετή ανακαίνιση άνοιξε μόλις πριν λίγες εβδομάδες για το κοινό. Αν και ριζική η ανανέωση, δεν άλλαξαν και πολλά στην ταξική πολυμορφία της αγοράς. Ο επισκέπτης, όπως και πριν έναν αιώνα, ανάλογα το βαλάντιό του μπορεί να απολαύσει σούσι και ντελικατέσεν κρασιά και τυριά αλλά και να ψωνίσει τα απαραίτητα σε παραδοσιακά μανάβικα, ψαράδικα και κρεοπωλεία. Αρχίζω να νιώθω τα πόδια μου βαριά, το ψιλόβροχο

«Είναι οι Πέτρες της Αλήθειας.

● Αγορά Μοδιάνο.

●● Στην αίθουσα Ολοκαυτώματος στο Εβραϊκό Μουσείο.

●●● Οι αριθμοί των κρατουμένων στο Άουσβιτς.

νακίδα στη γωνία με ενημερώνει: οδός Βασιλίσσης Όλγας. Στο πλάι μου περνούν ασταμάτητα διαφόρων ειδών τροχοφόρα, θορυβώδη και βιαστικά. Βαδίζω σκυφτός. Ξαφνικά, στο υγρό πεζοδρόμιο κάποιες κιτρινωπές πέτρες ξεχωρίζουν στο γκρίζο κατά τα άλλα σκηνικό. Γονατίζω και διαβάζω: «Σιαλώμ Κοέν, τάξη Γ2, δολοφονήθηκε 1943 Άουσβιτς». Και η διπλανή πέτρα και η πιο πίσω το ίδιο μοτίβο. Σηκώνω το βλέμμα μου και μέσα από τα σκουριασμένα κάγκελα διακρίνω το 1ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης.

Ρωτώ τους διαβάτες αλλά κανείς δεν ξέρει να μου εξηγήσει το περίεργο θέαμα. «Είναι οι Πέτρες της Αλήθειας» μου φωνάζει

μια συμπαθητική γριούλα

που τόση ώρα με παρατηρούσε από το απέναντι πεζοδρόμιο.

Τη λένε Τασούλα και εδώ

και χρόνια, στη συγκεκριμένη γωνία, πουλάει ζαρζαβατικά από το περι-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ | Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη

●●●

●●●●

● Παίζοντας παραδοσιακό Σεφαραδίτικο παιχνίδι.

●● Ο Ιωσήφ κελαηδάει μια από τις «λαλίτσες» του.

βόλι της. «Κάθε μια από αυτές τις μικρές μπρούντζινες πλάκες γράφουν το όνομα ενός εβραίου μαθητή του σχολείου, που στάλθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης», μου αφηγείται. Παιδιά που δεν έκατσαν ποτέ ξανά στο θρανίο τους. 149 πλάκες, η μία πλάι στην άλλη, αναγράφουν ονόματα που μαρτυρούν χαμένη αθωότητα, το τέρας του ναζισμού αλλά και τη ματαιότητα της εξόντωσης ενός ανήλικου παιδιού. Από τα παιδιά αυτά, έξι κατάφεραν να επιζήσουν και μόνο δύο γύρισαν ξανά στην πόλη τους, τη Θεσσαλονίκη…

Η βροχή δυναμώνει και πρέπει να αποχαιρετήσω

τη γηραιά αρχόντισσα. Διανύουμε ήδη την πρώτη εβδομάδα της Σαρακοστής. Καθώς περνάω έξω από τον ναό του Αγίου Δημητρίου, προστάτη της πόλης, από τα μεγάφωνα ακούγεται ένα απόσπασμα από τις Πράξεις των Αποστόλων. «…ήλθον είς Θεσσαλονίκην, όπου έν συναγωγή τών Ίουδαίων…». Η Θεσσαλονίκη, μια μητρόπολη, μια πολυπολιτισμική κοινότητα που πάνω της φέρει τα αποτυπώματα της ιστορίας της. Η ρωμαϊκή, βυζαντινή, οθωμανική, εβραϊκή Θεσσαλονίκη. Για την παρουσία της τελευταίας, αν και η μνήμη έχει ξεθωριάσει, το μαρτυρούν οι αρχοντικές επαύλεις, η Σεφαραδίτικη κουζίνα, το άστρο του Δαυίδ στις εναπομείνασες συναγωγές. Κι όπως έγραψε κάποιος σε έναν τοίχο: «Στη μίζερη μνήμη μας πρέπει να χωρέσουμε κάποτε την αληθινή μας ιστορία».

LEVEL UP YOUR SHADING EXPERIENCE

Η εταιρεία S K I A - Βασίλης Αποστολόπουλος, µε βαθιά και ουσιαστική γνώση στον χώρο της σκίασης και µε ενεργή δράση πάνω από 3 δεκαετίες, παράγει και παρέχει στην αγορά µια σειρά από συστήµατα, κορυφαίας ποιότητας, υψηλής αισθητικής και εργονοµικού σχεδιασµού, µε κύριο γνώµονα την κάλυψη οποιασδήποτε απαίτησης για σκίαση.

Δώστε στον εξωτερικό σας χώρο την ιδανική σκιά, συνδυασµένη µε µοναδική αίσθηση άνεσης και ασφάλειας και απολαύστε στιγµές χαλάρωσης και ευεξίας όλες τις εποχές του χρόνου. Η καλύτερη θέα είναι... κάτω από τη σκιά µας!!!

3ο χλµ. Ε.Ο. Άργους - Ν. Κίου, Άργος Αργολίδας, Τ.Κ. 21200

2751 102500 - 27510 61919

6934110755

info@skia.com.gr

www.skia.com.gr

Ζαγόρι

Στα γεφύρια του χιονιά

Σταυρούλα Σταμουλακάτου

Εκεί που σμίγουν δυο ποτάμια και αδερφώνουν τα νερά /

ένα γεφύρι πέτρινο απλώνει τ’

άσπρα του φτερά /

Ξέρω τα χέρια που το χτίσανε /

τα πόδια που το περπατήσανε.

Μ. Γκανάς.

ίσω από τα αγέρωχα ηπειρώτικα βουνά βρίσκεται

το σύμπλεγμα των 46 χωριών του Ζαγορίου με τα

περίφημα πέτρινα γεφύρια τους, που στεριώσανε

με περισσή δεξιοτεχνία οι Ηπειρώτες μάστορες της πέτρας. Διαχρονικά στολίδια της Hπείρου υπενθυμίζουν το πείσμα του ανθρώπου και τον λαμπρό Ζαγορίσιο πολιτισμό, που άκμασε μέσα σε τόσο αντίξοες συνθήκες…

Φορτωμένα με χιόνι, τον χειμώνα συνθέτουν το απόλυτο παραμυθένιο τοπίο. Ένα τοπίο που ήθελα πολύ να το αποθανατίσω…

«Να γένω γης να με πατάς, γιοφύρι να διαβαίνεις…»

Η ανάγκη επικοινωνίας ήταν αυτή που ανάγκασε από πολύ παλιά τους Ηπειρώτες να γεφυρώσουν τις χαράδρες, τα φαράγγια και τα νερά των ποταμών που τους έκλειναν τη δίοδο. Θεμελιωμένα σε προεκτάσεις βράχων και βουνών, άλλοτε σε απότομες πλαγιές και δύσβατα μονοπάτια κι άλλοτε στις όχθες των ποταμών, δεν είναι παρά θεαματικά ανθρώπινα δημιουργήματα που διακινούσαν όχι μόνο εμπορεύματα μα και ιδέες, στέριωναν

● Γεφύρι Καπετάν Αρκούδα.

●● Γεφύρι Αγίου Μηνά.

επάνω τους θρύλους, ιδιότυπα δρώμενα αλλά και ιστορικά γεγονότα… Τα γεφύρια δεν περπατήθηκαν μονάχα, τραγουδήθηκαν πολύ από τη δημοτική μας παράδοση, παίρνοντας μάλιστα, συμβολικά και μια αξία αφοσίωσης: «να γένω γης να με πατάς, γιοφύρι να διαβαίνεις…»

Την απόφαση για το χτίσιμο ενός μεγάλου γεφυριού έπρεπε να πάρει ολόκληρο το χωριό και αν δεν υπήρχε βοήθεια από ευεργέτη η δωρητή – Έλληνα ή Τούρκο αξιωματούχο ή ακόμη και κάποιον ηγούμενο μοναστηριού –τότε υποχρεούνταν όλοι να συνεισφέρουν. Αν ήταν δωρεά, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, το γεφύρι έπαιρνε το όνομα του ευεργέτη-δωρητή του. Δεν είναι όμως λίγες οι φορές που την ονομασία του έπαιρνε και από τους ίδιους τους τεχνίτες της πέτρας, τους αρχιμάστορες, που με μοναδική δεξιοτεχνία φτιάξανε κατασκευές, τόσο γερές, που άντεξαν στο διάβα του χρόνου και στη μανία των στοιχείων της φύσης.

Πέτρα την πέτρα Ήταν δύσκολο έργο το χτίσιμο των γεφυριών πόσο μάλλον με τα μέσα

Ήταν δύσκολο έργο το χτίσιμο των γεφυριών

πολλά από αυτά

καταστρέφονταν,

της εποχής και συχνά πολλά από αυτά καταστρέφονταν είτε από τη δύναμη του νερού, είτε από κατασκευαστικά

λάθη, οπότε αναγκάζονταν να τα φτιάξουν από την αρχή. Βασικό υλικό για το χτίσιμο ήταν η πέτρα που διαλέγο-

νταν μία-μία, διαμορφώνονταν όσο και όπως χρειάζονταν κι έμπαινε στην άκρη, ωσότου γίνει το ξυλότυπο για να αρχίσει το χτίσιμο ταυτόχρονα κι από τις δύο πλευρές και ύστερα το «αντάμωμα» για να «κλειδώσει» ο τρούλος. Το πλάτος του γεφυριού δεν ήταν μεγάλο κι έφτανε συνήθως ώστε να περνά πάνω του ένα ζώο φορτωμένο. Στρώνονταν με καλντερίμι, όπως οι δρόμοι των χωριών, μόνο που οι «ούβιες», οι κάθετες πέτρες που εξείχαν, ώστε να μη γλιστράνε τα ζώα, ήταν πιο πυκνές. Στα πλαϊνά του γεφυριού είχανε πεζούλια ή τοποθετούσαν λεπτές όρθιες πέτρες, 60 –70 εκ. ύψος, σαν προστατευτικό κάγκελο, ενώ στις δύο όχθες του γεφυριού συνήθως κάνανε πεζούλια που βοηθούσαν στο φόρτωμα-ξεφόρτωμα

ή στο καβαλίκεμα, καθώς πολλοί φοβόταν να περάσουν καβάλα το γεφύρι.

Οι χτίστες αποκλειστικά των πέτρινων γεφυριών ονομάζονταν «κιουπρουλήδες» (από το τούρκικο: Kopru που σημαίνει γεφύρι). Η εργασία τους αποτελούσε το μοναδικό μέσο συντήρησης των οικογενειών τους, συνεπώς αυτή έπρεπε να προστατευθεί, να παραμείνει δηλαδή γνωστή η τέχνη αποκλειστικά ανάμεσα στην ομάδα, τη συντεχνία, ώστε να μη μαθευτούν τα μυστικά σε πολλούς και διεκδικήσουν περισσότεροι τη δουλειά. Έτσι έφτιαχναν μια συνθηματική επαγγελματική γλώσσα που χρησιμοποιούσαν μεταξύ τους και κρατούσαν μυστική μεταδίδοντας την από γενιά σε γενιά.

Τα γεφύρια του Αγίου Μηνά και του Καπετάν Αρκούδα Ξεκίνησα πολύ πρωί για αυτό το δύσκολο οδοιπορικό στα Ζαγόρια. Έπρεπε να προλάβω τα χιόνια επάνω στα δέντρα, αφού οι πρώτες ακτίνες του ήλιου θα τα έλιωναν. Ήξερα πως ο δρόμος θα ήταν ανοιχτός, τα αποχιονιστικά θα δούλευαν όλη νύχτα εντατικά, ωστόσο χρειαζόταν προσοχή. Πορεία προς την Ελάτη, όπου πλάι σ’ έναν νερόμυλο βρίσκεται το μονότοξο γεφύρι του Αγίου Μηνά. Γεφυρώνει τα νερά ενός παραποτάμου του Βοϊδομάτη, εξυπηρετώντας κυρίως την επικοινωνία της Ελάτης με τα

| Ζαγόρι, Στα γεφύρια του χιονιά

πόσο μάλλον με τα μέσα

της εποχής και συχνά

είτε από τη δύναμη του νερού, είτε

από κατασκευαστικά λάθη οπότε αναγκάζονταν να τα

φτιάξουν από την αρχή.

χωριά των Ασπράγγελων και των Κήπων. Για μένα, ωστόσο ένα όνειρο είχε γίνει πραγματικότητα. Νερόμυλος και γεφύρι, σκεπασμένα απ’ τον χιονιά, δημιουργούσαν αντίθεση με τα κρυστάλλινα γαλάζια νερά του ποταμού...

Ανηφορίζοντας προς το Δίλοφο, τον περίφημο παραδοσιακό οικισμό του Ζαγορίου στις πλαγιές της Τύμφης, αναζητώ το μικρό μονότοξο γεφύρι του Καπετάν Αρκούδα. Φορτωμένο με χιόνι, χάνεται σχεδόν μέσα στο κατάλευκο τοπίο που χρωματίζεται με πράσινο από τα νερά του Ξηροποτάμου. Κατασκευάστηκε το 1806 με χρηματοδότηση του Εβραίου Σολομώντα Ματσίλη κι οι αρχικές του ονομασίες ήταν «γεφύρι του Εβραίου»

ή «γεφύρι του Ξηροποτάμου». Συχνά, όμως, διάφορα ιστορικά γεγονότα

είναι αυτά που τελικά επικρατούν στις ονομασίες των γεφυριών και στο σημείο αυτό, στις 6 Αυγούστου του 1906, ο τουρκικός στρατός σκότωσε

τον Σαμαρινιώτη μακεδονομάχο Καπετάν Αρκούδα από τον οποίο το γεφύρι πήρε έκτοτε το όνομά του.

Γεφύρι του Κόκκορου ή Νούτσου Νότια απ’ το Κουκούλι, λίγο πριν τη διασταύρωση για τους Κήπους βρίσκεται το Γεφύρι του Κόκκορου, ένα από τα πιο γνωστά και πιο πολυφοτωγραφημενα γεφύρια στο Ζαγόρι. Καθόλου άδικα, αφού βρίσκεται χτισμένο σε ένα εμβληματικό τοπίο μες στο Βικάκι, το μικρό κρυμμένο φαράγγι, στην έξοδό του προς το φαράγγι του Βίκου. Χτισμένο σε νευραλγική θέση, το γεφύρι θεμελιώθηκε στο στένεμα της χαράδρας ανάμεσα στις κάθετες και εντυπωσιακές ορθοπλαγιές της, τις οποίες ενώνει με τρόπο αριστοτεχνικό. Όπως αναφέρει ο Κώστας Λαζαρίδης σε βιβλίο του, που εντοπίσαμε στο Λαογραφικό Μουσείο Κουκουλίου, το γεφύρι έχτισε ο προεστός του Βραδέτου Νούτσος Κοντοδήμος, το 1750, γεγονός που σύμφωνα με τον ίδιο επιβεβαιώνει από εντοιχισμένη πλάκα που υπήρχε επάνω του. Το 1768, όμως, ανακατασκευάστηκε από τον Καπεσοβίτη Νούτσο Καραμεσίνη κι αργότερα επισκευάστηκε από τον γιο του Αλέξη Νούτσο, γι’ αυτό και από αρκετούς ονομάζεται «γεφύρι του Νούτσου» ή «γεφύρι του Κυρ Αλέξη». Το 1910 έπαθε σοβαρές ζημιές, οπότε

Γεφύρι Κόκκορου ή Νούτσου.

έπρεπε να γίνει συντήρηση, της οποίας τα έξοδα ανέλαβαν τα γειτονικά χωριά αλλά και ο Γρηγόρης Κόκκορος από το Κουκούλι, που ήταν και ο ιδιοκτήτης του γειτονικού μύλου και έκτοτε επικράτησε η ονομασία «του Κόκκορου».

Ένα ιδιότυπο λαϊκό δικαστήριο, θυμάται εδώ ο ηλικιωμένος κυρ’ Θανάσης που συνάντησα στο καφενείο του χωριού: «Εδώ, στου Κόκκορου το γιοφύρι, όχι το σημερινό, το παλαιότερο, ήταν έτσι φτιαγμένο που το χρησιμοποιούσαν για να τιμωρούν τους ζωοκλέφτες. Να πως γινότανε: όταν έναν τον υποψιάζονταν ή τον έπιαναν να κλέβει κι αυτός διαμαρτυρόταν ότι είναι ψέματα, είναι αθώος και τέτοια, τότε του έλεγαν: “Πάρε αυτή τη γίδα, βάλ’ τη στον ώμο και πέρνα από ’δω να πας πέρα. Αλλά να είναι το γιοφύρι πλημμυρισμένο!’’ Αν κατάφερνε και περνούσε με τη γίδα, ήταν αθώος, ήταν απόδειξη. Όσοι όμως πνίγονταν ήταν ένοχοι. Γι’ αυτό και τιμωριούνταν…».

Η μεγάλη του καμάρα έχει άνοιγμα 25 μέτρα και ύψος 11,5 μέτρα, ενώ στο τοιχίο της νότιας πλευράς του υπάρχει διακοσμητικό άνοιγμα (παραθόλι). Στη βόρεια πλευρά του γεφυριού σώζεται μέχρι σήμερα το λίθινο τοιχίο που στήριζε τον υδραύλακα για τη μεταφορά του νερού στον μύλο του Κόκκορου.

Γεφύρι Καλογερικό ή Πλακίδα Είναι ένα ακόμη από τα γνωστότερα γεφύρια του Ζαγορίου και το συναντάμε έξω από τους Κήπους, χαμηλά στο ρέμα κατευθυνόμενοι προς Γιάννενα. Με τα τρία του τόξα γεφυρώνει κι αυτό το Βικάκι, αμέσως μετά τη σμίξη του με το Μπαγιώτικο ρέμα. Ένα τοπίο μαγικό, κρυστάλλινο μες στην ασάλευτη σιωπή του χειμώνα. Στο ίδιο σημείο υπήρχε ξύλινο γεφύρι, που το κατασκεύασε ο Νεγαδιώτης Ζώτος Ρούσσης, ξοδεύοντας 14 χιλιάδες γρόσια. Το 1814, ο ηγούμενος του μοναστηριού του Προφήτη Ηλία της Βίτσας, Σεραφείμ, καταβάλλοντας 20 χιλιάδες γρόσια έχτισε το νέο πέτρινο γεφύρι προκειμένου να εξυπηρετεί τον «καλογερικό» νερόμυλο, που

διατηρούσε η μονή στο μέρος εκείνο. Το 1865, οι Κουκουλιώτες Αλέξιος και Ανδρέας Πλακίδας το επισκεύασαν ριζικά ξοδεύοντας 21.000 γρόσια. Το 1912 ο Ευγένιος Πλακίδας, γιός του Ανδρέα, συνέχισε το έργο του πατέρα του, συντηρώντας

το για ακόμα μια φορά και τοποθετώντας εντοιχισμένες πλάκες προς ανάμνηση της προσφοράς της οικογένειάς του. Το εντυπωσιακό αυτό γεφύρι εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις των κατοίκων του Κουκουλίου αλλά και τη μετάβαση από τα γύρω

χωριά προς στον καλογερικό μύλο. Το 1977, ήταν να περάσει αμαξωτός δρόμος

από το γεφύρι που τελικά σώθηκε εξ’ αιτίας της κινητοποίησης των κατοίκων.

Γεφύρι Κοντοδήμου ή Λαζαρίδη

Τοπίο άγριο, ανάμεσα στις στέρεες, βραχώδεις ορθοπλαγιές του στενού περάσματος και τα ορμητικά νερά του ποταμού που διατρέχει το Βικάκι, λίγο πριν συναντηθεί με το Μπαγιώτικο ρέμα. Το μονότοξο αυτό γεφύρι βρίσκεται κάτω από τους Κήπους και χτίστηκε το 1753 με δωρεά του διερμηνέα Τόλη Κοντοδήμου από το Βραδέτο. Το δεύτερο όνομα, «Λαζαρίδη», οφείλει στον ιδιοκτήτη του γειτονικού νερόμυλου τα ερείπια του οποίου υπάρχουν ακόμα, μαζί με την μικρή υδατογέφυρα που εφοδίαζε τον μύλο με νερό. Πολύ δύσβατο και κακοτράχαλο σημείο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση, δημιουργήθηκαν διάδρομοι παράλληλα με το ρέμα, που στηρίχθηκαν πάνω σε πέτρινα τοιχία. Ο πελώριος βράχος, που ορθώνεται επιβλητικά από πάνω, ονομάζεται Κάντηλα εξαιτίας ενός θρύλου που ήθελε κάθε χρόνο, παραμονή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης να εμφανίζεται ένα τεράστιο καντήλι που κρεμόταν από τον βράχο πάνω από το γεφύρι. Εδώ, καταλήγει και η σκάλα του Κουκουλίου που έχει λαξευτεί πάνω στην απότομη πλαγιά, διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και εξασφαλίζει την πρόσβαση στο γεφύρι

| Ζαγόρι, Στα γεφύρια του χιονιά

που το χρησιμοποιούσαν για

«Εδώ, στου Κόκκορου το γιοφύρι, όχι το σημερινό, το παλαιότερο, ήταν έτσι φτιαγμένο

να τιμωρούν του ζωοκλέφτες...»

●●

με αφετηρία το Κουκούλι, ενώ συνδέεται επίσης με το Καπέσοβο και το Βραδέτο. Σκάλα και γεφύρι οδηγούν στους πανέμορφους Κήπους με τον ίδιο τρόπο που εξασφάλιζαν κάποτε την επικοινωνία μεταξύ όλων αυτών των χωριών.

Γεφύρι Πετσιώνη Το γεφύρι του Πετσιώνη χτίστηκε επάνω στο Μπαγιώτικο ρέμα ανατολικά των Κήπων (Μπάγια). Μας οδηγεί σ’ αυτό ένας μικρός χωματόδρομος έξω από το χωριό καθώς κατευθυνόμαστε προς Νεγάδες. Τα πυκνά, πανύψηλα δέντρα σκύβουν επάνω στο γεφύρι με τα λευκά, γυμνά κλαδιά τους σαν κάτι να του ψιθυρίζουν. Είναι τόσο οργιώδης η γύρω βλάστηση που καταφέρνει να κρύψει το τεράστιο μέγεθός του, που φτάνει τα 45 μέτρα ύψος! Το γεφύρι κατασκεύασε, το 1830, ο Θεόδωρος Πετσιώνης από το Δίλοφο, ο οποίος διέθεσε στην κοινότητα των Κήπων και 1200 γρόσια για την ετήσια επισκευή του. Ο θρύλος, μάλιστα, λέει πως ο Πετσιώνης το έχτισε, επειδή κάποιο βράδυ που γυρνούσε στο χωριό του από τη Βλαχιά πήγε να πνιγεί στο ποτάμι που είχε φουσκώσει από τις πολλές βροχές. Το μεγάλο αυτό μονότοξο γεφύρι εξυπηρετούσε όσους ήθελαν να μετακινηθούν από τους Νεγάδες και τους Φραγγάδες προς το Δίλοφο και τα Γιάννενα.

Γεφύρι του Μύλου Νοτιότερα, επάνω στο Μπαγιώτικο ρέμα, περίπου ένα χιλιόμετρο πριν συναντήσει τον Βίκο, το χαμηλό δίτοξο γεφύρι του Μύλου «σκύβει», θαρρείς, επάνω του σαν σώμα γυμνό. Το τοπίο εδώ ανοίγει, μοιάζει να ημερεύει… Ένας θρύλος, όμως, συνοδεύει ολόκληρο το Ζαγόρι πως όποια γυναίκα, ατυχώντας, γεννούσε το παιδί της πεθαμένο, αφού κατέβαινε στο πιο κοντινό ποτάμι, έσπρωχνε μέσα στα νερά από την κορυφή της καμάρας κάποιου γεφυριού μία ή περισσότερες «αρκάδες» του, τις όρθιες πέτρες που ασφάλιζαν τον διάδρομο διάβασης. Το γεγονός αυτό δεν ήταν τυχαίο, αφού στο ασυνείδητό των ανθρώπων της εποχής ο ποταμός είχε καταγραφεί από την αρχαιότητα ως ο προστάτης της ευγονίας. Πετροβολούσε λοιπόν το ποτάμι, αναζητώντας εκδίκηση επειδή την είχε αδικήσει… Ήταν τέτοιες οι συνέπειες τούτης της πράξης που πολλά γεφύρια της περιοχής κυριολεκτικά …ξεδοντιάστηκαν. Ένα τέτοιο γεφύρι λέγεται πως είναι και το

| Ζαγόρι, Στα γεφύρια του χιονιά

● Γέφυρα Λαζαρίδη ή Κοντοδήμου.

●● Το γεφύρι του Πετσιώνη.

Το γεφύρι των Μύλων.

γεφύρι των Μύλων – εντελώς γυμνό από τις προστατευτικές του «αρκάδες». Το γεφύρι, χτίστηκε το 1748 και η ονομασία του οφείλεται στον εκκλησιαστικό μύλο που υπάρχει δίπλα. Αποτελείται από δύο μεγάλες καμάρες και μια ψευτοκαμάρα και διευκόλυνε τους κατοίκους των Κήπων αλλά και τους παλιούς διαβάτες προς τα Γιάννενα που «έκοβαν» από τον δρόμο της Γκασούρας,

Εκεί που σμίγουν δυο ποτάμια… Δύο ακόμη μονότοξα γεφύρια γεφυρώνουν το Μπαγιώτικο ρέμα, το γεφύρι της Ντόβρης έξω απ’ τους Φραγκάδες και το γεφύρι του Μύρισι κρυμμένο στους Νεγάδες εξυπηρετούσαν τη διάβαση από τους Κήπους προς το Δίκορφο ή την Ελάτη και τα Γιάννενα. Για να φτάσεις βέβαια ως εδώ έπρεπε να διασχίσεις μια διαδρομή 45 λεπτών μέσα στο δάσος με 20 πόντους χιόνι! Όσο προχωρούσα το χιόνι πύκνωνε ακόμη πιο πολύ, είχε τυλίξει τα πάντα, τα δέντρα τσακισμένα από το βάρος του... Το γεφύρι της Ντόβρης, ντυμένο στο λευκό του πέπλο φάνταζε με πίνακα ζωγραφικής. Στα σύνορα με το Ανατολικό Ζαγόρι, το πολύτοξο γεφύρι του Καμπέρ Αγά πήρε το όνομα του ευεργέτη του που ήταν γνωστός για τις πολλές αγαθοεργίες του. Ήταν τόσο κομβικό το σημείο για τις μετακινήσεις όλου του Κεντρικού και Ανατολικού Ζαγορίου προς τα Γιάννενα που μέχρι και χάνι υπήρχε εκεί κοντά για να εξυπηρετεί τους διαβάτες της περιοχής… Εξήντα είναι σήμερα τα γεφύρια στο Ζαγόρι κι είναι αδύνατον να χωρέσουν σε ένα οδοιπορικό πόσο μάλλον μες στην παγωνιά του χειμώνα. Παρά τις όποιες δυσκολίες, το διάφανα, σιωπηρά τοπία των φαραγγιών, ντυμένα στα λευκά είναι κάτι το απίστευτο. Το ίδιο και τα ζαγορίσια γεφύρια που στέκουν ακόμη αγέρωχα, εμποτισμένα με το πείσμα και τη λάσπη των αιώνων. Γερά στεριωμένα, σε γη και εποχές δύσκολες, συνδέσαν ρέματα και ποταμούς, στεριώσανε πολιτισμούς, γεφύρωσαν άνθρωπο και φύση…

• ΚΟΙΛΟ∆ΟΚΟΙ

• ΣΤΡΑΤΖΑΡΙΣΤΑ

• ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ

• ∆ΙΑΤΡΗΤΕΣ ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ

• ΤΣΙΓΚΟΦΥΛΛΑ

• ΣΥΡΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΩΝ

• ΠΟΝΤΑΡΙΣΤΑ ΣΥΡΜΑΤΑ

• ΠΑΝΕΛ

• ΛΟΓΧΕΣ

• ΚΑΡΑΒΟΛΑ

• ΑΝΟΞΕΙ∆ΩΤΕΣ ∆ΕΞΑΜΕΝΕΣ

• ΚΥΚΛΟΘΕΡΜΙΚΟΙ ΦΟΥΡΝΟΙ

• ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ

• ΠΡΟΦΙΛ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ

• ΡΟΛΛΑ

• ΣΙΤΕΣ

• ΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ

• ΚΑΓΚΕΛΑ ΙΝΟΧ

• ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ

• ΚΑΓΚΕΛΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ