ΕΠΑΘΛΟ 132

www.epathlo.gr

Έρκυνα Τελέθριο Η Αθήνα πριν το μεγάλο ξεσηκωμό Πάσχα στο Λεωνίδιο Βυζαντινή... Βενετία 50 χρόνια Συνεταιρισμός Καλαβρύτων 2022 - I ≈ 4,00 €

#

132

Ο καλύτερος προορισμός για να απολαύσετε καφέ, φαγητό ή κάποιο cocktail στην καρδιά του Ναυπλίου.

Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας 20, Ναύπλιο τηλ. 2752021910

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου Αρχισυνταξία: Θάλεια Νουάρου Δημιουργικό-Layout: Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου Δημήτριος Σελλής www.airon.gr

14 24

46

Συντακτική ομάδα: Νίκος Γαλάνης, Έλενα Κολλάτου, Νίνα Κουλετάκη, Χρήστος Κανατάς, Έλλη Μάγκου, Θάλεια Νουάρου, Δημοσθένης Τσαπάρας. Επιμέλεια - διορθώσεις: Θάλεια Νουάρου, Αλέκος Ξυλοπόδης. Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Νίκος Γαλάνης, Χρήστος Κανατάς, Έλενα Κολλάτου, Θάλεια Νουάρου, Γιάννης Πουλημένος, Σταυρούλα Σταμουλακάτου, Λεωνίδας Τούμπανος.

9 Αντί Επάθλου ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 10 Agenda. Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 14 Έρκυνα. Πηγή ζωής ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 24 Τελέθριο όρος. Στα ορεινά της Αιδηψού ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 34 Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 46 Πάσχα στο Λεωνίδιο. Η νύχτα των αερόστατων επιστρέφει! ●●●●●●●●●●●● 56 Βυζαντινή... Βενετία. Βόλτα στην γειτονιά των Ελλήνων ●●●●●●●●●●●●●●●●● 62 TRAVELOGUES: Κεντρικό Ζαγόρι. Ταξίδι στην... άκρη ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 68 50 Χρόνια Συνεταιρισμός Καλαβρύτων ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 74 ΣΥΝΤΑΓΕΣ:

Αφίρι με ψητές πιπεριές και κάπαρη ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

Γιαουρτίνη Πελοποννήσου ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 78 ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ: Παπαδιαμάντης. Ο κυρ-Αλέξανδρος της Πλατείας Δεξαμενής ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 82 Μια στάση εδώ ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● Εξώφυλλο: Λεωνίδιο, Χρήστος Κανατάς ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη. Τα άρθρα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συντακτών και δεν αποτελούν θέση του περιοδικού.

6

Επεξεργασία εικόνας: Γιάννης Πουλημένος Εκτύπωση: Polygraphos press ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, ΤΚ. 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ.27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων, Νομικών προσώπων & Εξωτερικού: 50,00 € Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 427 / 00523295 Πειραιώς: 5500018321433 Συνδρομές: Φρόσω Αγγελοπούλου, Γιώτα Μπούνου

Θάλεια Νουάρου

Α

ς είμαστε ειλικρινείς. Δεν είναι καθόλου εύκολο να εκδίδεις ταξιδιωτικό περιοδικό εν μέσω πολέμου, ακρίβειας, πανδημίας. Κι όσο περισσότερο, τούτες τις μέρες, φαίνεται πως έχουμε ανάγκη μια εκδρομή, τόσο περισσότερο το τοπίο της μοιάζει ν’ απομακρύνεται. Γιατί εκδρομή χωρίς ανεμελιά δεν υφίσταται. Τους τόπους που ταξιδέψαμε, αυτήν την εποχή, τους βρήκαμε ερήμους σαν το γυμνό τοπίο του χειμώνα. Δεν είναι καινούριο αυτό. Ανέκαθεν οι άνθρωποι περίμεναν την άνοιξη να πιαστούν, μήπως κάτι και αλλάξει. Ανυπόμονα, με την πρώτη υποψία της, αφήνονται να παρασυρθούν απ’ την ελπίδα, τη χαρά της ζωής, λες και χτυπούν μια κλειστή πόρτα και να της φωνάζουν: Άνοιξε! Ανυπόμονα, σαν τα μικρά παιδιά, αναμένουμε κι εμείς την πρώτη λιακάδα, την πρώτη συναυλία, το πρώτο καλό νέο, μια ξέγνοιαστη εκδρομή, ένα ουζάκι σε μια θάλασσα – κι ας κάνει ψύχρα κι ας είναι και κοντά… «Μας αξίζει ξεκούραση, φαγητό και παιχνίδι», διάβασα κάπου πρόσφατα και μου άρεσε πολύ, κι αμέσως μετά αναρωτήθηκα τί από όλα αυτά έχουμε σήμερα εξασφαλίσει. Αναπόφευκτα, η σκέψη μου πήγε στους ανθρώπους που στα καλά καθούμενα αναγκάζονται να τρέχουν μ’ ένα σακίδιο στην πλάτη προκειμένου να σωθούν απ’ την παράνοια του πολέμου. Όλων των πολέμων· μας αξίζουν βόλτες, υπερβάσεις κι ανθισμένες αμυγδαλιές. Μας αξίζει φως και χαρά – να αγαπάμε κάτι έξω από μας. Τον τόπο μας, τα παιδιά ή τα βουνά, μια ιδέα, μια τέχνη ή έναν άνθρωπο· χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Δεν ξέρω αν φτάνουμε στην κορυφή του βουνού που τόσα χρόνια ανηφορίζουμε κι από πού παίρνουμε κουράγιο να συνεχίζουμε ακόμη. Ωστόσο, πήραμε και πάλι τα βουνά – καθόλου ελαφρά την καρδία. Στο ξεχασμένο Τελέθριο της πολύπαθης Εύβοιας, εισπνεύσαμε βαθιές ανάσες και ύστερα κατεβήκαμε ως την ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ

Να μην αφήσουμε τον κόσμο να βουλιάξει.

Αιδηψό αναζητώντας θεραπεία στη ζεστασιά του νερού, στην απόλαυση και στη θαλπωρή του. Ανάσες λευτεριάς πήραμε κι εκεί ψηλά στα Αναφιώτικα βιώνοντας μια ξεχασμένη όψη της πόλης. Μια βόλτα που, σαν παραμύθι, μας ταξίδεψε δυόμιση αιώνες πίσω, στην εποχή των χαμάμ, των Δερβίσηδων και των «Ξωτάρηδων» της Αθήνας. Στην Κρύα της Λειβαδιάς ψάξαμε για το Τροφώνιο Άντρο κι έντρομοι ταξιδέψαμε ως τα έγκατα της γης ζητώντας χρησμό για τα μελλούμενα. Στη Βενετία, συναντηθήκαμε αναπάντεχα με μια ελληνική γειτονιά που παραμένει εκεί από τα χρόνια του Βυζαντίου. Στα Καλάβρυτα, αντλήσαμε δύναμη από το παγωμένο αεράκι του Χελμού κι απ’ την αγάπη των ανθρώπων για τον τόπο τους· που είναι ικανή για θαύματα. Στην Πλατεία Δεξαμενής, βρήκαμε τον Παπαδιαμάντη να πίνει τον καφέ του απολαμβάνοντας το τσιγάρο του στην λιακάδα. Εκεί, μονήρης και σκυφτός, τον είδαμε να παλεύει με τους δαίμονές του και να ηττάται κατά κράτος· στο Λεωνίδιο, επιστρέψαμε να κάνουμε Πάσχα. Μαζί με μας, φέτος, γυρνούν και τ' αερόστατα. Καθένα τους και μια ευχή: Αυτάρκεια, Αγάπη, Αλληλεγγύη, Αφθονία, Άνοιξη! Όπως είχε πει και ο μεγάλος Κάρολος Κουν: να μην αφήσουμε τον κόσμο να βουλιάξει. Καλή Ανάσταση!

9

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 4.0

54 ΗΜΕΡΕΣ

Μάθηση & δεξιότητες του 21ου αι.

Η πολιορκία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης

Μ

όρφωση, παιδεία, εκπαίδευση, εκπαιδευτικό σύστημα, σχολείο: έννοιες, διαδικασίες, θεσμοί και δομές, που αλληλεξαρτώνται και διαμορφώνουν το πιο κρίσιμο στοιχείο προόδου σε κάθε κοινωνία και οικονομία. Η επέλαση της ψηφιακής τεχνολογίας, της 4ης δηλαδή Βιομηχανικής Επανάστασης, ανέδειξε δυο κυρίαρχα ζητήματα: τις δεξιότητες που θα πρέπει να διαθέτουν οι νέοι, καθώς και τη σημασία της διασύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Η τεχνολογική εξειδίκευση δεν αρκεί από μόνη της για να αποτελέσει πηγή καινοτομίας. Πρέπει να συνδυάζεται με επιχειρηματικές ικανότητες, οργανωτική τεχνογνωσία και σχεδιασμό. Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε η εκπαίδευση να συμβαδίζει με τις εξελίξεις; Συνδυάζοντας στοιχεία από τα οικονομικά, την ψυχολογία και την κοινωνιολογία, και επαναφέροντας τη συζήτηση στην ουσία των πραγμάτων, η εκπαιδευτικός Αθηνά Πριμικίρη αναδεικνύει την ανάγκη συμπόρευσης των δυνάμεων της γνώσης, της υγιούς επιχειρηματικότητας και της κοινωνίας των πολιτών. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και χρήσιμη ανάλυση της σημασίας της επένδυσης στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας, ανεξαρτήτως της μορφής της αγοράς εργασίας ή του οικονομικού κλίματος. Με σπουδές στη Δημόσια Διοίκηση και μεταπτυχιακό δίπλωμα στις «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Πολιτικές στην Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Έρευνα» του Πανεπιστημίου Πειραιώς, η Αθηνά Πριμικίρη είναι δασκάλα με 36 χρόνια υπηρεσίας. Διετέλεσε επί σειρά ετών σύμβουλος ελληνικής γλώσσας στο Υπουργείο Παιδείας της Νέας Νότιας Ουαλίας και του Σύδνεϋ και Διευθύντρια Σχολικών Μονάδων. Συμμετέχει ως Ambassador στην ευρωπαϊκή εκπαιδευτική δράση Teachers4Europe και επιλέχτηκε από τη NASA ως Country Lead of Greece στην παγκόσμια εκπαιδευτική πρόκληση MissionX: Train like an Astronaut, ιδιότητα που διατηρεί έως σήμερα. Το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, παρουσιάζει ο Γιάννης Στουρνάρας, Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

10

Κ

ωνσταντινούπολη, 1452-1453. Από την ημέρα που ο βασιλιάς απαντά αρνητικά στην πρόταση συνθηκολόγησης του σουλτάνου, ξεκινούν οι 54 ημέρες της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης. Παράλληλα, στο Τρύπιο Βαρέλι, το πιο γνωστό καπηλειό στην Κωνσταντινούπολη, ξεδιπλώνεται ένα ψηφιδωτό με σκοτεινούς χαρακτήρες – ραδιούργους, φοβισμένους, ατρόμητους και άπληστους – που τα όνειρά τους συνθλίβονται και η ζωή τους σβήνει στα τείχη της Πόλης, διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. «Ένα μαγευτικό ιστορικό ταξίδι από το 1452 έως το 1453, όπου ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία όχι μόνο αυτοκρατόρων, πασάδων, βεζίρηδων, χαλίφηδων και σουλτάνων, αλλά των φτωχών ανθρώπων, όσων δεν έχουν φωνή, γυναικών και αντρών των οποίων οι προσδοκίες και τα όνειρα επανεφηύραν την Κωνσταντινούπολη», γράφει μεταξύ άλλων ο βιβλιοκριτικός Κώστας Τραχανάς. Ένα μυθιστόρημα-κατάθεση ψυχής, που αξίζει όχι μόνο να διαβαστεί αλλά να γίνει εργαλείο διδασκαλίας, ερέθισμα περαιτέρω έρευνας και αφορμή δημοσιογραφικής και ιστορικής αναζήτησης για την αλήθεια. Ο Βασίλης Τσιάμης γεννήθηκε το 1971 και σπούδασε στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ. Ζει στην Αθήνα και εργάζεται ως διορθωτής κειμένων. Οι 54 ημέρες είναι το πρώτο βιβλίο του.

«Συνομιλώντας με τον 20ό αιώνα» 40 συνεντεύξεις του Γιώργου Λιάνη

Μ

ια σπάνια έκδοση γραμμένη από έναν δημοσιογράφο της «πρώτης γραμμής», που δούλεψε μισό αιώνα στα μεγαλύτερα ελληνικά περιοδικά και εφημερίδες. Μέσα από τις διεισδυτικές ερωτήσεις του συγγραφέα ζωντανεύουν συναρπαστικές προσωπικότητες που αποτέλεσαν πνευματικοί φάροι για τη χώρας μας: Ρίτσος, Ελύτης, Βάρναλης, Εγγονόπουλος, Σκαρίμπας, Αναγνωστάκης, Καρούζος, Χριστιανόπουλος, Τσιτσάνης, Κουν, Τσαρούχης, Θεοδωράκης, Χατζηδάκης, Παναγούλης και Φαλάτσι, Καμπανέλλης, Κατράκης, Χορν, Λαμπέτη, Βέγγος, Κούρκουλος, Μερκούρη, Παππά, Νταντωνάκη, Αλεξανδράκης, Βουγιουκλάκη, Λάσκαρη, Καζαντζίδης, Μπιθικώτσης, Μούσχουρη, Γκάλης, Σαββόπουλος, Μαρκόπουλος, Μικρούτσικος κ.ά. Άνθρωποι που λατρεύτηκαν από το κοινό και που τράβηξαν τα σύνορα της χώρας πολύ πιο μακριά αφήνοντας τα χνάρια τους στον 20ό αιώνα συγκροτούν τη σπάνια αυτή «κιβωτό» του Γιώργου Λιάνη. Συνεντεύξεις γεμάτες τόλμη, ικανές να δημιουργήσουν τομή στον ψυχισμό των 40 «πρωταγωνιστών» καθιστούν το βιβλίο αυτό δραματικά επίκαιρο αλλά και ταυτόχρονα ένα ιδιότυπο χρονικό – από το 1970 έως σήμερα – όπου θαρρείς πως αποκαλύπτονται όλα τα οράματα και τα δράματα του Ελληνισμού, η μοίρα της χώρας όπου γεννήθηκαν και δημιούργησαν οι πρωταγωνιστές του. Ο Γιώργος Λιάνης δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Η συλλογή του αυτή αποτελεί ένα σπάνιο ντοκουμέντο-ταξίδι στις κορυφαίες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών της χώρα μας, τα τελευταία 50 χρόνια και εμείς ανυπομονούμε να διαβάσουμε μια προς μια όλες τις συνεντεύξεις. Το βιβλίο είναι 647 σελίδων μέσα σε κουτί – ένα πραγματικό δώρο – για όσους αγαπούν την καλή δημοσιογραφία, τον νέο ελληνικό πολιτισμό και τους δημιουργούς του, ενώ περιλαμβάνει επιπλέον σπάνιες φωτογραφίες και ντοκουμέντα. Τον συγγραφέα χαιρετίζουν ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και ο Κώστας Λαλιώτης, ενώ προλογίζει ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ.

Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός

Open Farm Days 28 & 29 Mαίου Ανακαλύψτε τα ανοιχτά αγροκτήματα

T

o Open Farm Days είναι ένας ετήσιος θεσμός που αφορά ανοιχτά επισκέψιμα αγροκτήματα & μονάδες παραγωγής τροφίμων του δικτύου οpen farm, σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας. Είναι ένα πέρασμα στα «παρασκήνια» για να γνωρίσουμε τον αγρότη, τον πραγματικό αγροτουρισμό στην Ελλάδα και να δοκιμάσουμε τοπικά προϊόντα απευθείας από τον παραγωγό κατανοώντας από που έρχεται η τροφή μας. Στις 28 & 29 Μαΐου τα αγροκτήματα τoυ δικτύου θα ανοίξουν και πάλι τις πύλες τους για το κοινό, προσκαλώντας μας σε ξεναγήσεις σε επιλεγμένα αγροκτήματα, όπου θα μάθουμε τοπικές ιστορίες, θα λάβουμε μέρος σε εργαστήρια και θα δοκιμάσουμε προϊόντα που καλλιεργούνται και παράγονται τοπικά. Περισσότερες πληροφορίες: www.openfarmdays.gr.

11

Πόρτες πάνελ, παράθυρα αλουµινίου-σιδήρου, θωρακισµένες, εσωτερικές Πέργκολες αλουµινίου - σιδήρου, Στέγαστρα, Αντιηλιακά σκιάδια

Κάγκελα αλουµινίου σιδήρου - ΙΝΟΧ

• Κατασκευάζουµε ηλιακούς Θερµοσίφωνες από το 1979 • Τα προϊόντα µας εξάγονται σε 62 χώρες • Πιστοποίηση κατά ISO 9001:2015 & Solar Keymark • Ροµποτική τεχνολογία Laser υψηλής απόδοσης

∆ΗΜΑΣ ΑΕΒΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΗΛΙΑΚΩΝ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΩΝ 2o χλµ Άργους - Ναυπλίου, Άργος 21200, Τηλ. 27510 29110 - 27510 20920, Fax 27510 62671

www.dimas-solar.gr • info@dimas-solar.gr

Έρκυνα Πηγή ζωής

Χρήστος Κανατάς

14

15

●

Η υδάτινη αδελφή της Νέδας, του ετέρου θηλυκού ποταμού της χώρας, αναβλύζει μέσα από τον απόκρημνο Ελικώνα, χαρίζοντας ζωή και αίγλη σε μια άλλη κόρη, την πανέμορφη Λιβαδειά. Η μαγική τοποθεσία της, με τη βαθιά ιστορία και τις μυθικές καταβολές, φυλά για μας μια αποκαλυπτική διαδρομή μέσα στον χώρο και τον χρόνο, στα βάθη της γης και της ψυχής κι ένα καλά κρυμμένο μυστικό…

Α

ντικρύζοντας τις αχανείς καλλιεργήσιμες εκτάσεις του κάμπου της Κωπαΐδας δεν μπορώ παρά να κάνω τον συνειρμό: Μήπως απ’ αυτά τα απέραντα λιβάδια που απλώνονται σαν καταπράσινο χαλί μπροστά της πήρε το όνομά της τελικά η πόλη; Η μονοτονία του χρώματος της βλάστησης σπάει από τα ολάνθιστα δέντρα, που ξεπετάγονται σποραδικά: Είναι τέλος του χειμώνα και ντύνονται με το λευκό νυφικό τους φόρεμα. Η βροχή που ηχεί μουσικά, πέφτοντας απαλά στη μεταλλική επιφάνεια του οχήματος, δεν μπορεί να μειώσει το μεγαλείο της ομορφιάς του φυσικού τοπίου. Το μάτι χάνεται, γαληνεύοντας μέχρι τις μακρινές βουνοκορφές που ορίζουν την πεδιάδα. Στα αριστερά σου η οροσειρά του Ελικώνα. Με πορεία παράλληλη προς τα βουνά, στο τέλος του κάμπου καταλήγεις στην πρωτεύουσα της Βοιωτίας, την περίφημη Λιβαδειά. Χτισμένη αμφιθεατρικά σε λοφοπλαγιές, θυμίζει μεγάλο ορεινό χωριό, παρότι είναι πόλη 30.000 και πλέον κατοίκων.

16

●●

Κρύα Διασχίζοντας τον αστικό ιστό φτάνεις γρήγορα στην καρδιά της πόλης, την περιοχή της Κρύας. Είναι το πιο τουριστικό κομμάτι της πόλης αλλά και το πιο όμορφο. Τα γραφικά μαγαζάκια γύρω από το διαμορφωμένο πάρκο με τα γεφυράκια και τις κατασκευές του παρελθόντος, τον παλιό νερόμυλο και τη νεροτριβή, ενώνονται αρμονικά για να συνθέσουν έναν υπέροχο χώρο αναψυχής. Τόπος μοναδικού αισθητικού κάλλους προσφέρει αγαλλίαση σ’ όποιον τον επισκεφθεί. Εδώ θα ξαποστάσεις, απολαμβάνοντας τη γλύκα του τοπίου. Με τα πλούσια τρεχούμενα νερά και τα καταρρακτάκια δίπλα από τα αιωνόβια πλατάνια, το ποτάμι, η Έρκυνα, διασχίζει την Κρύα γεμίζοντάς σε δροσιά και γαλήνη. Ακολουθώντας τον ρου του ποταμού προς την πόλη, το σκηνικό θυμίζει κάτι από Βενετία με τα κτίρια να ορθώνονται κυριολεκτικά δίπλα στο ποτάμι και να το αγκαλιάζουν! Ένας μαγευτικός περίπατος με συντροφιά το νερό. Άλλοτε περνάς κάτω από γέφυρες, άλλοτε συναντάς ανοίγματα με ευρύχωρες πλατείες. Αφού χορτάσεις εικόνες, επιστρέφεις στην Κρύα για να ακολουθήσεις το ποτάμι προς το βουνό και προχωρώντας προς το… άδυτο, καταδύεσαι στον μύθο. Η λευκή προτομή, που βρίσκεται μέσα στο ποτάμι μπροστά από το καφέ Ξενία, είναι μια εικόνα τόσο όμορφη που σίγουρα θα σου τραβήξει την προσοχή. Είναι το σημείο απ’ όπου αναβλύζουν οι πηγές μαζί και τα εύλογα ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ | Έρκυνα

●●● ● Το άγαλμα της Δανάης στην Κρύα. ●● Ο Πύργος της ‘Ωρας φωτισμένος. ●●● Η προτομή της νύμφης Έρκυνας μέσα στα νερά.

17

●

●●●

●●

●●●●

ερωτήματα. Το πέτρινo πρόσωπο ανήκει στη νύμφη Έρκυνα, που σύμφωνα με τον μύθο, έπαιζε εδώ, στο ιερό άλσος του πατέρα της Τροφώνιου, παρέα με την Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας και βασίλισσας του κάτω κόσμου. Η χήνα της Έρκυνας κρύφτηκε σε μια σπηλιά και τα δυο κορίτσια που την αναζητούσαν, την είδαν κοντά σε μια πέτρα που ακτινοβολούσε. Σηκώνοντάς την, απελευθερώθηκε το νερό του ποταμού που πήρε το όνομα της νύμφης και ζωοδοτεί την πόλη μέχρι και σήμερα. Από τα έγκατα του κόσμου έρχεται η ζωή και φεύγοντας από αυτήν επιστρέφουμε στη γη που γεννά νέα ζωή, όλα σε έναν αέναο κύκλο. Τροφώνιο Άντρο Απέναντι ακριβώς από την πέτρινη Έρκυνα και δίπλα στον περίτεχνο Καταλανικό Πύργο, που βρίσκεται στη βάση του Κάστρου της πόλης, θα διακρίνεις την επονομαζόμενη σπηλιά του Τροφωνίου. Εσοχές στον κάθετο βράχο για τα αναθήματα της αρχαιότητας μαζί με ένα σφραγισμένο σήμερα άνοιγμα που υποδεικνύει την ύπαρξη σπηλιάς, μας παραπέμπουν στο θρυλικό Μαντείο του Τροφωνίου. Προσωπικότητα-σύμβολο ως σήμερα για τους κατοίκους της Λειβαδιάς, ο Τροφώνιος υπήρξε ξακουστός αρχιτέκτονας της αρχαιότητας, ήρωας και χθόνιος θεός της μαντικής, της γονιμότητας και της θεραπευτικής τέχνης. Γιος του Απόλλωνα, κατά μια εκδοχή, ανέλαβε με τον αδερφό του Αγαμήδη να φτιάξει τον ναό του πατέρα του στους Δελφούς. Η αμοιβή που τους πρόσφερε ήταν ένας ωραίος… θάνατος (!) και ακολούθως η θεοποίηση. Ως θεός της μαντικής, ο Τροφώνιος έδινε χρησμούς στο Μαντείο του, που βρίσκονταν μέσα στη γη, κάπου στο ιερό του άλσος, που σύμφωνα με τον Παυσανία κι άλλους περιηγητές της αρχαιότητας, εκτεινόταν από την Κρύα ως τον γειτονικό λόφο του προφήτη Ηλία. Στον λόφο αυτό βρίσκονται ως σήμερα και τα εναπομείναντα τμήματα του ημιτελούς ναού του Διός. Παρά τις πάμπολλες έρευνες, η ακριβής θέση της εισόδου του Μαντείου δεν έχει ανακαλυφθεί. Ήταν ένα από τα πέντε πιο σημαντικά Μαντεία της αρχαιότητας ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ | Έρκυνα

και λειτούργησε χωρίς διακοπή για πολλούς αιώνες, μέχρι που σταμάτησε υποχρεωτικά στα χρόνια του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α’, όταν όλες οι τελετουργικές λατρείες απαγορεύτηκαν. Οι χρηστηριαζόμενοι προετοιμάζονταν για αρκετές ημέρες προσφέροντας θυσίες στους θεούς. Στην προετοιμασία περιλαμβανόταν, μεταξύ άλλων, καθαρισμός στα κρύα νερά της Έρκυνας, συγκεκριμένη δίαιτα και παραμονή στην ιερή οικία του Αγαθού Δαίμονα και της Αγαθής Τύχης – το αντρόγυνο που χάριζε στους θνητούς ευδαιμονία. Ύστερα, έπιναν νερό από τις πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης. Από της Λήθης για να ξεχάσουν τα έως τότε εγκόσμια, τις έγνοιες και τις σκοτούρες τους, προκειμένου να εισέλθουν στη δοκιμασία με τον νου καθαρό, κι από της Μνημοσύνης για να θυμούνται τα πάντα από τη δοκιμασία και μετά. Όταν ήταν έτοιμοι κατέβαιναν σε ένα κυλινδρικό βάραθρο, τον Λάκκο του

● Το ανοικτό πέτρινο θέατρο,

η Έρκυνα και στο βάθος η Λιβαδειά. ●● Ο μύλος της Νεροτριβής.

Στο κτίριο σήμερα στεγάζεται το Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο. ●●● Αναθηματικά κοιλώματα που σχετίζονται με το Μαντείο του Τροφωνίου. ●●●● Το ποτάμι μέσα στην πόλη.

19

●

●●

Η δοκιμασία του Τροφωνίου ισοδυναμούσε με τον απόλυτο τρόμο, διάβαινες την πύλη και βρισκόσουν στον Άδη. Ήθελε κότσια για να την περάσεις αλλά αυτό προφανώς σου άλλαζε όλη σου τη θεώρηση για τη ζωή…

● Απολαμβάνοντας το ποτάμι. ●● Το παρεκκλήσι της Αγίας Ιερουσαλήμ

φωλιάζει μέσα στον βράχο. ●●● Η Λιβαδειά με το κάστρο της. ●●●● Η άκρη της πόλης όπως φαίνεται από το φαράγγι της Έρκυνας.

20

Αγαμήδη. Στη βάση του υπήρχαν φίδια κι έτσι όποιος κατέβαινε, προκειμένου να τα εξευμενίσει, κρατούσε μελόπιτες στα δυο του χέρια. Έπειτα ξάπλωνε κι έβαζε τα πόδια του ως τα γόνατα μέσα σε ένα άνοιγμα. Από αυτό το άνοιγμα κάποια στιγμή η γη τον ρουφούσε, οπότε ξεκίναγε η υπερβατική εμπειρία, που μπορούσε να κρατήσει για ώρες, κάποιες φορές και για ημέρες, μέχρι η γη να τον ξεβράσει από το ίδιο ακριβώς άνοιγμα. Όποιος τη βίωνε έβγαινε σε κατάσταση σοκ, έχοντας χάσει το γέλιο του. Τότε οι ιερείς τον έβαζαν να καθίσει στον Θρόνο της Μνημοσύνης, εκείνος τους διηγούταν την εμπειρία του και αυτοί ερμήνευαν τον χρησμό. Τον παραλάμβαναν έπειτα οι συγγενείς του, βοηθώντας τον να συνέλθει στο ιερό του Αγαθού Δαίμονα και της Αγαθής Τύχης. Την εμπειρία του έπρεπε να την κρατήσει επτασφράγιστο μυστικό, δεν επιτρεπόταν να την μοιραστεί με κανέναν. Παραβίαση του όρκου σήμαινε ότι θα γνώριζε σύντομα θάνατο. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Τίμαρχος δεν κράτησε τον λόγο του και είπε τα τεκταινόμενα στους μαθητές του Σωκράτη. Ο ίδιος ο Σωκράτης έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα λεγόμενά του, παρότι συνήθως αδιαφορούσε για τέτοιου είδους θρησκευτικές λατρείες. Μετά την αποκάλυψη αυτή, μέσα σε ένα τρίμηνο, ο Τίμαρχος πράγματι πέθανε. Ο ίδιος περιγράφει πως στην αρχή ένιωσε σα να πετάει σε απόλυτο σκοτάδι, για να βρεθεί έπειτα σε ένα έναστρο σύμπαν, όπου έθεσε τα φλέγοντα ερωτήματα περί της ύπαρξης και διδάχθηκε για την ουσία της ψυχής. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι απ’ τις ψυχές που έχουν απωλεσθεί στον κάτω κόσμο μπορείς να μάθεις τα μελλούμενα, γι’ αυτό και υπήρχαν αρκετά νεκρομαντεία στην αρχαιότητα, με σημαντικότερο αυτό του Τροφωνίου. Η δοκιμασία του Τροφωνίου ισοδυναμούσε με τον απόλυτο τρόμο, διάβαινες την πύλη και βρισκόσουν στον Άδη. Ήθελε κότσια για να την περάσεις αλλά αυτό προφανώς σου άλλαζε όλη σου τη θεώρηση για τη ζωή… Ήταν ταυτόχρονα θεραπεία (σωματική και ψυχική), μύηση, εξαγνισμός, χρησμός, γνώση, συνειδητοποίηση. Σαν να σπας τα δεσμά της πραγματικότητας και να έρχεσαι σε επαφή με το αιώνιο. Πεθαίνεις με ένα τρόπο, για να αναγεννηθείς… Ζωοδόχος πηγή Έχοντας αφήσει πίσω τη σπηλιά, τις σκέψεις και την έρευνα, σαν να έχεις περάσει κι ο ίδιος με τη φαντασία σου τη διαδικασία της μύησης,

●●●

συνεχίζεις τον δρόμο προς το βουνό. Η ομορφιά της φύσης μες στο φαράγγι της Έρκυνας είναι κι αυτή μεθυστική. Αριστερά σου, κάθετα προς τον ουρανό, ορθώνεται ο Ελικώνας, ψηλά, αντικρύζεις το εκκλησάκι της Αγίας Ιερουσαλήμ και στα δεξιά σου τον λόφο του κάστρου με την Αγία Σοφία στην κορφή. Στη διαδρομή σου στο φαράγγι, συναντάς το σύγχρονο ανοιχτό πέτρινο θέατρο με την υπέροχη ακουστική. Ελάχιστος κόσμος κυκλοφορεί εδώ, ένα πραγματικό ησυχαστήριο. Σκέφτεσαι τους ανθρώπους που έχουν δίπλα τους ένα τέτοιο παράδεισο κι όμως μοιάζει να αδιαφορούν να τον επισκεφτούν, ίσως ακριβώς επειδή τον έχουν στα πόδια τους! Λίγα μέτρα πιο κάτω αρχίζουν τα σκαλιά. Διαβαίνεις το κατώφλι με την επιγραφή «Ζωοδόχος Πηγή». Τι άλλο θα μπορούσαν να ήταν τα κρύα νερά της Έρκυνας, εκτός από υγεία και ζωή; Είναι η άλλη, πολύ εύστοχη, ονομασία της Αγίας Ιερουσαλήμ, που θωρεί το Κάστρο κι όλη τη ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ | Έρκυνα

●●●●

Λειβαδιά από ψηλά σε μια εσοχή του μονολιθικού όγκου – αετοφωλιά πραγματική! Για να τη φτάσεις όμως έχεις να ανέβεις 700 σκαλιά… Μαζεύεις τα κουράγια σου και παίρνεις σιγά σιγά τον δρόμο. Όσο ανεβαίνεις, ολοένα αποκαλύπτεται η πόλη κι ο κάμπος στο βάθος. Η βλάστηση είναι υπέροχη και η διαδρομή απολαυστική. Το βουνό κούφιο, γεμάτο ανοίγματα και στο μέσο της διαδρομής συναντάς γούρνες με νερό που υποδηλώνουν πηγές. Το ίδιο και μέσα στο εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, νερό που θεωρείται αγίασμα. Κάνοντας αναπόφευκτες συνδέσεις μέσα στο μυαλό σου, φαντάζεσαι υπόγεια περάσματα φτάνοντας με τον νου ως τις πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης… Τα σύννεφα ανοίγουν κι εκεί ψηλά, σαν αετόπουλο, θωρείς τη Λιβαδειά να 21

● Ο παλιός ξυλόφουρνος

στον παραδοσιακό φούρνο Γουργιώτη.

●

στραφταλίζει στο φως του ήλιου. Σύμφωνα με μια φήμη, το όνομά της προήλθε από το Λέβις (λέβητας) και τον Άδη, τα καζάνια της κόλασης δηλαδή! Δεισιδαιμονία την εποχή της μετάβασης, τότε που ακόμα λειτουργούσε το Μαντείο και σχηματιζόταν η νέα χριστιανική θρησκεία που εξόρκιζε ό,τι παγανιστικό. Στις μέρες μας, που παλιοί και νέοι θεοί μοιάζει να πεθαίνουν στον βωμό της επιστήμης, καλό είναι να θυμόμαστε ότι είμαστε ένα με τη φύση και κοντά της πάντα νιώθουμε πιο κοντά στην αλήθεια. Που και που οφείλουμε να στεκόμαστε για να αφουγκραστούμε τι έχει να μας πει. Όσο κι αν διψάμε να τα ανακαλύψουμε, τα μυστικά της είναι άπειρα σαν της νυχτιάς τα άστρα!

info's Την Έρκυνα, αλλά και τα υπόλοιπα αγάλματα που κοσμούν το ποτάμι, τα έχει δωρίσει ο Λειβαδίτης καλλιτέχνης Σπύρος Γουργιώτης. Μια επίσκεψη στον μοναδικό παραδοσιακό φούρνο του, με τα υπέροχα αρτοπαρασκευάσματα, κοντά στην περιοχή της Κρύας και μια επιπλέον γνωριμία με το έργο του, είναι εκ των ων ουκ άνευ! Ο πύργος της Ώρας δεσπόζει πάνω από τη Λιβαδειά. Τον δώρισε ο Λόρδος Έλγιν και γι’ αυτόν τον λόγο πολλοί υποψιάζονται πως εκτός από τα γλυπτά του Παρθενώνα, μπορεί να «εξαφάνισε» και ευρήματα σχετικά με το μαντείο. Για την κατασκευή του κάστρου από τους Καταλανούς, χρησιμοποιήθηκαν υλικά από την αρχαία πόλη. Ίσως και για τον λόγο αυτό να μην έχουν βρεθεί στοιχεία για το μαντείο. Αν και πιο σύγχρονο, το ίδιο το κάστρο είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο μνημείο και μια επίσκεψη ως εκεί σίγουρα σε αποζημιώνει! Η Λειβαδιά φημίζεται για το πεντανόστιμο σουβλάκι της και τα ψητοπωλεία της με αποκορύφωση τους εορτασμούς του Πάσχα, όπου όλη η πόλη μετατρέπεται σε μια τεράστια ψησταριά!

22

Κέντρο Βιολογικής Γεωργίας Γεωργικά Εφόδια - Εξοπλισµός - Συµβουλευτική στον Αγρό

Καλλιεργείτε βιολογικά και χρειάζεστε επαγγελµατικές συµβουλές; Σκέφτεστε να ξεκινήσετε βιολογική καλλιέργεια;

Ψάχνετε προϊόντα κατάλληλα για βιολογική καλλιέργεια;

Παρέχουµε συµβουλές και καθοδήγηση σε υπάρχοντες και νέους Προφέρουµε µεγάλη ποικιλία προϊόντων θρέψης, φυτοπροστατευτικών βιοκαλλιεργητές, καλύπτοντας όλα τα θέµατα, από τη βιολογική και βιοδραστικών σκευασµάτων, ενεργών µικροοργανισµών, ορυκτών πιστοποίηση, έως την παραγωγή και την πρόσβαση σε επιδοτήσεις. για γεωργική χρήση, παγίδες εντόµων και γεωργικό εξοπλισµό.

ANYFION GREECE AE 6ο χλµ ΕΟ Ναυπλίου - Άργους 211 00, Ναύπλιο Τ: 2752 18 10 60 | Ε: oac@anyfion.gr

www.anyfion.gr

Το Κέντρο Βιολογικής Γεωργίας ΑΝΥΦΙΟΝ είναι το πρώτο γεωπονικό κατάστηµα αποκλειστικά µε σκευάσµατα για βιολογικές καλλιέργειες! Επικοινωνήστε µαζί µας ή ελάτε να µας επισκεφθείτε.

Τελέθριο όρος Στα ορεινά της Αιδηψού Έλενα Κολλάτου Λεωνίδας Τούμπανος, Έλενα Κολλάτου, ILIA MARE

24

25

●

Θέλω να νιώσω ελεύθερη! Θέλω να αναπνεύσω! Θέλω να περπατήσω στη φύση! Θέλω να ακούσω τον ήχο του νερού! Θέλω να μυρίσω το δάσος αλλά και την αύρα της θάλασσας! Θέλω καταρράκτες και φαράγγια, γλαρόπουλα και ιαματικά νερά πλάι στο κύμα! Θέλω βουνό και θάλασσα μαζί! Ευτυχώς η βόρεια Εύβοια τα έχει όλα αυτά και πολλά περισσότερα!

● Φάρμα Καματριάδες. ●● Ανάβαση με άλογα στο Τελέθριο όρος. ●●● Καταρράκτης Δαφνοκούκι.

26

Τ

ο Τελέθριο όρος στη βόρεια Εύβοια δεν είναι γνωστός προορισμός. Σκεπασμένο από άκρη σ’ άκρη με πυκνό δάσος από πεύκα και δρυς ευτυχώς σώθηκε από τις πυρκαγιές του 2021. Η διαδρομή για να το προσεγγίσεις, όμως, περνάει από τοποθεσίες που δεν στάθηκαν εξίσου τυχερές. Οδηγώ και μουρμουρίζω κάτι σαν προσευχή, κάτω από τις στάχτες να κυοφορείται νέα ζωή… Ήλια, Πεζοπορία στο Τελέθριο Ορμητήριο μας για την εξερεύνηση της περιοχής είναι τα Ήλια, ένα ήσυχο και πανέμορφο ψαροχώρι χτισμένο σε μια λουρίδα γης, εκεί που συναντιέται ο ορεινός όγκος με τη θάλασσα. Απέχει περίπου δυόμιση ώρες από την Αθήνα και είναι ιδανικό μέρος για διήμερη απόδραση ή εναλλακτικές διακοπές. Εδώ, συναντώ τον Γιάννη Πασχαλίδη, κάτοικο του χωριού, ορειβάτη και δεινό περιπατητή! Ο Γιάννης ήταν ο πρώτος στη περιοχή που ξεκίνησε να περπατάει στο βουνό. Ενθουσιάστηκε τόσο από την ομορφιά που αντίκρισε, που άρχισε να το διαλαλεί. Παρέσυρε και άλλους λάτρεις της φύσης και της περιπέτειας και τώρα έχει μια ομάδα που με κάθε ευκαιρία παίρνουν τα βουνά! Την εποχή που ο Γιάννης άρχισε να εξερευνά το Τελέθριο, μονοπάτια δεν υπήρχαν ή είχαν κλείσει από τις κατολισθήσεις. Με το πάθος, την επιμονή του και βέβαια το πριόνι του, σήμερα μπορούμε να μιλάμε για μια μεγάλη ποικιλία χαρτογραφημένων μονοπατιών που διαθέτουν σήμανση και απευθύνονται σε όλα τα γούστα και τα επίπεδα!

●●

Δεν μπορούμε φυσικά να τις περπατήσουμε όλες, προκειμένου όμως να πάρουμε μια καλή γεύση της ομορφιάς και της ιδιαιτερότητας του τόπου, ο Γιάννης μας προτείνει να ακολουθήσουμε την κυκλική διαδρομή που ξεκινάει από τα Ήλια, ακολουθεί το ανηφορικό μονοπάτι προς το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, ανεβαίνει προς Κάναλα και Αστεριά και φτάνει μέχρι την κορυφή Γυμνό. Από εκεί μπορούμε να συνεχίσουμε για Ξηρακόρεμα και τους δύο καταρράκτες στο Δαφνοκούκι, επιστρέφοντας έπειτα πίσω στα Ήλια. Ο ενθουσιασμός του Γιάννη για τη διαδρομή αυτή δεν άφησε πολλά περιθώρια σκέψης κι έτσι την επομένη ξεκινήσαμε πρωί-πρωί να την περπατήσουμε. Σε αντίθεση με μας, ο καιρός ήταν αναποφάσιστος για τον αν θα μας κάνει το χατίρι να παραμείνει ηλιόλουστος, ωστόσο ξεκινήσαμε παίρνοντας το ανηφορικό δασωμένο μονοπάτι. Λίγο περισσότερο από μια ώρα μας πήρε μέχρι να φτάσουμε στο ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ | Τελέθριο όρος

●●●

μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, γυναικεία μονή που χτίστηκε τον 15ο αιώνα. Οι μοναχές μας υποδέχτηκαν φιλόξενα και μας ξενάγησαν στο μοναστήρι φιλεύοντάς με ζεστό καφέ, κουλουράκια και φυσικά λουκουμάκι. Ξανά στον δρόμο για το Γυμνό, την κορυφή στα 750μ υψόμετρο που προσφέρει μαγευτική, πανοραμική θέα στη γύρω περιοχή, σαν πτήση με μονοκινητήριο αεροπλάνο! Από εκεί βλέπεις τα Λιχαδονήσια, τις ακτές της Στερεάς και το Αιγαίο στα ανατολικά. Τα μάτια σου χορταίνουν ομορφιά και απεραντοσύνη! Μη νομίζετε όμως πως εδώ τελειώνουν όλα….Το μονοπάτι συνεχίζει κι άλλο, κατηφορίζοντας τώρα προς το φαράγγι Δαφνοκούκι τον μεγάλο και τον μικρό καταρράκτη. Τα μονοπάτια διανοίχθηκαν από εθελοντές μόλις τα τελευταία 5-6 χρόνια, θα μας πει ο Γιάννης, ενώ για κάποια από αυτά βάλανε μέχρι και Βέλγοι πρόσκοποι το χεράκι τους. Ο μεγάλος καταρράκτης, κρυμμένος μέσα σε καταπράσινα δέντρα, έχει ύψος περίπου 35 μέτρα και τα κρυστάλλινα νερά του κατακρημνίζονται με δύναμη σχηματίζοντας βάθρα. Απολαμβάνουμε την ένταση του νερού και τον λυτρωτικό τους ήχο παρέα με το κελάηδισμα των πουλιών, που φτερουγίζουν πάνω από τα κεφάλια μας. Για κατευόδιο μένει ο μικρός καταρράκτης, να μας χαρίσει και αυτός για λίγο την ομορφιά του, πριν την έξοδο στον χωματόδρομο και την επιστροφή στα Ήλια. Η όλη διαδρομή διαρκεί συνολικά γύρω στις 6-7 ώρες μαζί με τις στάσεις και έχει πραγματικά εξαιρετικό ενδιαφέρον. Είχε απόλυτο δίκιο ο Γιάννης, κάθε στάση θα μπορούσε να είναι και αυτοτελής προορισμός.

27

●

Με τιτάνιες προσπάθειες και τύχη, η φωτιά δεν έφτασε ως εδώ και η περιοχή έχει παραμείνει καταπράσινη.

28

●●

Και υπάρχουν ακόμη πολλοί για όσους θέλουν να διαθέσουν λιγότερο χρόνο για πεζοπορία. Το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής είναι πάντως κατάφυτο με πυκνά δέντρα κι η πυκνή σκιά τους την καθιστά ιδανική και τους καλοκαιρινούς μήνες. «Το βουνό αυτό έχει κρυφές χάρες! Μικρές γωνιές και μυστικά που θα κρατήσουν αμείωτο τον ενθουσιασμό σου και θα ξαναγυρίζεις εδώ», μας είχε προειδοποιήσει ο Γιάννης, πρώτος παθών άλλωστε! Αιδηψός Σε απόσταση 10 χιλιόμετρα από τα Ήλια είναι τα λουτρά της Αιδηψού, η μεγαλύτερη λουτρόπολη της Ελλάδας. Στην εποχή που το ένα μετά το άλλο τα στερεότυπα καταρρίπτονται, τα ιαματικά λουτρά έρχονται από τα βάθη των αιώνων και απευθύνονται πλέον σε ανθρώπους κάθε ηλικίας. Προσφέρονται τόσο για χαλάρωση και ευεξία όσο και για θεραπεία. Στις τόσο στρεσογόνες εποχές που ζούμε υπάρχει καλύτερη θεραπεία από την ίδια τη χαλάρωση, τη ζεστασιά και την απόλαυση; Πόσο μάλλον αν το συνδυάσει κανείς έπειτα από μια πεζοπορία στο βουνό. Μια δοκιμή θα σας πείσει. Εμείς το δοκιμάσαμε μαζί με άλλους επισκέπτες της περιοχής και σας το προτείνουμε ανεπιφύλακτα. Τα λουτρά τις Αιδηψού είναι από τα λίγα στη χώρα που λειτουργούν και τον χειμώνα – μη σας τρομάζουν οι χαμηλές θερμοκρασίες – στη βραχώδη ακτή υπάρχουν μικρές κολυμπήθρες με θερμό νερό, στις οποίες βουτάς ελεύθερα και με θέα το πέλαγος αφήνεις το σώμα σου να βυθιστεί, να ηρεμήσει και να βρει τον ρυθμό του μες στην υδάτινη ζεστασιά και το αγνάντεμα. Το βραδάκι επιβάλλεται μια βόλτα στην πόλη που είναι γεμάτη γραφικά νεοκλασικά σπίτια των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Περπατώντας παράλληλα με την ακτή χαζεύουμε τον ατμό που

●●●

●●●●

● Πανοραμική θέα από το Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου. ●● Μονοπάτι προς την κορυφή του Τελέθριου όρους. ●●● Λίμνη Σβάλα. ●●●● Υπαίθρια λουτρά Αιδηψού.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ | Τελέθριο όρος

29

●

βγαίνει από τις σχάρες της αποχέτευσης! Αστειευόμαστε πως η γη κυριολεκτικά βράζει κάτω από τα πόδια μας και κατευθυνόμαστε σε ένα ταβερνάκι για φρέσκο ψάρι! Τι άλλο; σε νησί είμαστε! Λιμονθάλασσα Λιβάρι Το επόμενο πρωί ξεκινήσαμε λίγο πριν το ξημέρωμα για το Λιβάρι ή Διβάρι, τη λιμνοθάλασσα της Βόρειας Εύβοιας. Βρίσκεται 5 χλμ. από την Ιστιαία και θα την επισκεφθούμε να δούμε τα πουλιά που διαχειμάζουν εκεί! Το μικρό και το μεγάλο Λιβάρι είναι δύο παράκτιες λιμνοθάλασσες που δημιουργούν έναν ξεχωριστό οικότυπο του δικτύου NATURA, όπου φιλοξενούνται αποδημητικά και ενδημικά πουλιά. Από σεβασμό για τα πουλιά αφήσαμε το αμάξι στην αρχή του υδροβιότοπου και περπατήσαμε στις λωρίδες της γης, καθώς η μέρα χάραζε και σπάνια πουλιά πετούσαν εδώ και εκεί διστακτικά κι αμήχανα από την παρουσία μας. Πως να περιγράψουν οι λέξεις την ομορφιά και την αγαλλίαση αυτού του πρωινού; Καματριάδες Ο κύριος Τάσος αποφάσισε να επιστρέψει στα πατρογονικά του μέρη για να φτιάξει ένα εξοχικό αλλά η περιοχή τον κέρδισε! Αποφάσισε τελικά να μείνει όλο τον χρόνο δημιουργώντας στις Καματριάδες ένα κέντρο ιππασίας. Ο χώρος μένει ανοιχτός ολόκληρο τον χρόνο, φιλοξενεί έντεκα άλογα και λειτουργεί καθημερινά. Εκτός από ιππασία μπορείς να πιείς τον καφέ σου, να τσιμπήσεις κάτι κι αν σε 30

πιάσει η νύχτα, ο χώρος διαθέτει και καταλύματα για να ξεκουραστείς. Με τιτάνιες προσπάθειες και τύχη η φωτιά δεν έφτασε ως εδώ και η περιοχή έχει παραμείνει καταπράσινη. Μια βόλτα με τα άλογα στο δάσος, στον παλιό μύλο και στο ποτάμι, μας χαλαρώνει και μας γεμίζει ενέργεια! Παρέα στην ιππασία μας και ελεύθερα άλογα που μας ακολουθούν! Έχουν βλέπετε αναπτύξει στενούς δεσμούς με τα υπόλοιπα και δεν αποχωρίζονται το κοπάδι! Τρέχουν μπροστά μας και μας δείχνουν τον δρόμο, κοντοστέκονται στην άκρη του μονοπατιού και βόσκουν χορτάρι, πίνουν νερό από το ποτάμι! Ναι, κάπως έτσι θα έπρεπε να είναι η ζωή! Σύκα Ταξιάρχη Η ιππασία μας άνοιξε την όρεξη… Βγάζω από την τσάντα μερικά σύκα και ξηρούς καρπούς να πάρουμε ενέργεια μετά την άσκηση - τι καλύτερο! Βρισκόμαστε άλλωστε σε περιοχή φημισμένη για τα σύκα της. Στο χωριό Ταξιάρχης, λίγα χιλιόμετρα από εδώ παράγονται τα μοναδικά Σύκα Ταξιάρχη! Τα σύκα καλλιεργούνται σε συγκεκριμένη οριοθετημένη περιοχή, όπου στις τρεις πλευρές της αγκαλιάζεται από χαμηλά βουνά, ενώ η τέταρτη συμπληρώνεται από τη θάλασσα. Αυτό το ιδιαίτερο μικροκλίμα, σε συνδυασμό με τις παραδοσιακές διαδικασίες καλλιέργειας ευθύνονται για την ποιοτική υπεροχή τους. Η Βόρεια Εύβοια είναι ένας τόπος μαγικός, με εκπληκτικές παραλίες, καταγάλανα νερά, αγνά προϊόντα αλλά και ορεινά τοπία, φαράγγια και καταρράκτες. Πρόσφατα στη λίστα προστέθηκε ακόμη ένα επίθετο: πολύπαθος. Σε μια εποχή που όλες οι πράξεις μας έχουν αντίκτυπο αξίζει τον κόπο να τον στηρίξουμε, προσθέτοντάς τον ως προορισμό στη λίστα των διακοπών μας. Με σεβασμό και αγάπη να αναγεννηθεί και να ανυψωθεί στην πρότερη δόξα του.

● Στην κορυφή του Τελέθριου. ●● Πανοραμική άποψη της Αιδηψού. ●●● Aναψυκτήριο στην παραλία της Αιδηψού!

●●

info's Στο χωρίο Άγιος, περίπου μια δεκαετία τώρα, ζει και η πρώτη ελληνική κοινότητα αυτάρκειας και βιωσιμότητας, γνωστή ως «Τελέθριο project». Η κοινότητα έχει στόχο να καλύπτει με δικούς της πόρους όλες τις ανάγκες της, από τη στέγη και την τροφή μέχρι τη διαχείριση των αποβλήτων. Εγχείρημα φιλόδοξο, με πολλές δυσκολίες και εντελώς ξένο προς τη φιλοσοφία της σύγχρονης ζωής. Η κοινότητα όμως ήδη μετράει αρκετά χρόνια πορείας και έχει καταφέρει παρά τις αντιξοότητες να επιβιώσει. Αξίζει μια επίσκεψη στη μεγάλη μα γραφική πλατεία της Ιστιαίας, που περιτριγυρίζεται από νεοκλασικά κτίρια, έχει απίστευτη άπλα και πολλά τραπεζοκαθίσματα για όλα τα γούστα! Καφές, φαγητό και ποτό μπορούν να εναλλάσσονται εδώ – δεν χρειάζεται καν να σηκωθείς και να αλλάξεις τραπέζι! Στην είσοδο της πόλης υπάρχει και Μουσείο Φυσικής Ιστορίας με πλήθος από πολύ ενδιαφέροντα εκθέματα που δυστυχώς βρήκαμε κλειστό. Φιλόξενη και άνετη διαμονή απολαύσαμε στο ξενοδοχείο Ilia Mare, στα Ήλια. Ένας χώρος ζεστός με εξαιρετικό προσωπικό και δωμάτια με απρόσκοπτη θέα στη θάλασσα προσφέρει φιλοξενία υψηλού επιπέδου και δεν σταματάει εδώ. Το ξενοδοχείο προτείνει και οργανώνει φυσιολατρικές δραστηριότητες στη γύρω περιοχή όπως πεζοπορίες, καταδύσεις, κυνήγι, ψάρεμα, ποδηλασία και μάζεμα ελιάς! Τηλ.: 22260 60551, www.iliamare.gr.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ | Τελέθριο όρος

●●●

31

ΚΕΝΤΡΙΚΟ: ΚΙΒΕΡΙ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ Τ. 27510 42180 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: Τσώκρη 3 & πλ. Δημοκρατίας, ΑΡΓΟΣ Τ. 27510 24437

Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό Θάλεια Νουάρου

34

Ντόντγουελ, 1801. Το «τσαρσί», η αγορά των Ελλήνων «Παζαριτών», όπου διακρίνονται όλες οι πληθυσμιακές ομάδες της προεπαναστατικής Αθήνας.

35

●

Τα μικρά ταξίδια του Topos Travel κάνουν ακριβώς αυτό που υποδηλώνει το όνομα τους. Μέσα από όμορφες βόλτες στον ανοιξιάτικο αττικό ουρανό μας συστήνουν εκ νέου την πόλη μας. Κάτω από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης, η Αθήνα έχει να διηγηθεί χιλιάδες χρόνια ιστορίας. «Και ιστορία δεν είναι μόνο οι αρχαιότητες», θα πει εύστοχα η Σίσσυ Χασιώτου, ξεναγός μας σ' αυτό το αλλιώτικο ταξίδι στο πρόσφατο παρελθόν μας. «Κι ο Παρθενώνας υπήρξε 800 χρόνια ναός της Αθηνάς, 1000 χρόνια χριστιανική εκκλησιά και 200 χρόνια οθωμανικό τζαμί…»

Μ

εταφερόμαστε νοητά στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, λίγο πριν ξεσπάσει η επανάσταση στην Αθήνα. Αφετηρία μας η Πύλη του Αδριανού, στα τείχη της πόλης που 200 χρόνια πριν λεγόταν «Σετίνες» – παραφθορά του «εις τας Αθήνας». Την εποχή εκείνη έχει 12.000 κατοίκους κι οι Οθωμανοί αποτελούν μόνο το ¼ του πληθυσμού της. «Έξω από τα τείχη η πόλη ήταν ένας απέραντος βοσκότοπος», μας λέει η Σίσσυ… Κι από εκείνο το «δάσος των κιόνων» του μεγαλύτερου αρχαίου ναού σε ελληνικό έδαφος είχαν ήδη απομείνει δεκαεφτά. Οι υπόλοιποι έγιναν οικοδομικό υλικό για να χτιστεί η πόλη! Εξήντα χρόνια πριν την Επανάσταση, ο διοικητής της Αθήνας Βοεβόδας Τζισδαράκης ρίχνει ακόμη έναν από τους κίονες και μ’ αυτόν θα φτιάξει το ομώνυμο τζαμί στην πλατεία Μοναστηρακίου. «Έναν ακόμη αιώνα να κρατούσε η υποτέλεια ίσως και να μην είχε απομείνει τίποτα από τον ναό», σχολιάζει η Σίσσυ. Σημασία πάντως έχει η συνέχεια. Κι ο τόπος, όπου λατρεύτηκε ο Δίας, συνεχίζει να 36

●●

κρατά την ιερότητά του και κατά την οθωμανική εποχή. Στη βάση ενός από τους εναπομείναντες στύλους του ναού ακουμπούσε ένα εκκλησάκι, «ο Άϊ Γιάννης στις κολώνες» και στην κορυφή του ένας ασκητής είχε στήσει το ασκηταριό του χωρίς μάλιστα να κατέβει ποτέ μέχρι και τον θάνατό του! Εδώ ήταν και το λεγόμενο «προσκύνημα των Αραπάδων», το υπαίθριο δηλαδή τέμενος για τους Αιθίοπες, που ζούσαν εκείνα τα χρόνια στην πόλη… Βρισκόμαστε στην Πύλη του Αδριανού, αλλοτινή «Καμαρόπορτα» της Οθωμανικής εποχής, την πιο φροντισμένη πύλη των τειχών που κύκλωναν την πόλη. Αυτό εδώ ήταν το τείχος του Χασεκή, ενός από τους πιο αιμοσταγείς βοεβόδες των Αθηνών… Εραστής της Εσμέ, της αδερφής του Σουλτάνου παρέμεινε διοικητής για 20 χρόνια μέχρι τον θάνατό της. Ήταν τόσο αυστηρός που στα χρόνια του δεν σημειώθηκε καμιά πειρατική επιδρομή, ενώ εξαιτίας του τα 3/5 των κατοίκων, Ελλήνων και Οθωμανών, εγκατέλειψαν την πόλη. Έξω από τα τείχη ζούσαν οι «Ξωτάρηδες», αγρότες «που ζούσαν έξω», όπως ακριβώς δηλώνει κι η ονομασία τους. Κι ήταν αυτοί ήταν που ξεκίνησαν την Επανάσταση στην Αττική. Ο Μελέτης ΞΕΝΑΓΗΣΗ / Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό

●●●

Βασιλείου από τη Χασιά οργάνωσε έναν στρατό 1200 ατόμων. Έμοιαζε με στρατό «τρελών», σχολιάζει η Σίσσυ, καθώς ξεκίνησαν νύχτα απ’ τη Χασιά, με τ’ αγροτικά εργαλεία τους, όπλα κι ότι άλλο μέσο διέθεταν τραγουδώντας τον Θούριο... Χαράματα πια, εισέβαλαν στην πύλη της «Μπουμπουνίστρας» στο σημερινό Σύνταγμα, σκότωσαν τον φρουρό και εισέβαλαν στην πόλη. Οι Τούρκοι κατέφυγαν στον βράχο της Ακρόπολης και ακολούθησε η πρώτη πολιορκία της από τους Έλληνες που κράτησε 13 μήνες… Πόσο πιο όμορφα θα ήταν όλα αν είχαμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε την ιστορία μας μ’ αυτόν τον τρόπο… Τι κάνει εδώ ο Στρατηγός Μακρυγιάννης; Αναρωτιόμαστε φωτογραφίζοντας την προτομή του στην οδό Βύρωνος. «Εδώ ήταν το χωράφι του», θα πει η Σίσσυ, «γεμάτο ελιές και λεμονιές έφτανε μέχρι τη Συγγρού κι εκεί παρακάτω το σπίτι του, όπου ζούσε με την Κατίγκω, την Αικατερίνη Σκουζέ και τα 12 παιδιά τους…» Τρυπώνουμε σιγά-σιγά στα γραφικά στενά της Πλάκας. Θα εισέλθουμε νοητά απ’ την «Αρβανιτόπορτα», την πύλη στη γειτονιά των Αρβανιτών που ‘χαν έρθει εκείνα τα χρόνια από την Ακροναυπλία. Πιο κάτω, τουρίστες χαζεύουν το μνημείο του Λυσικράτη. Κοντά 2500 χιλιάδες χρόνια στην ίδια θέση, γλύτωσε σχεδόν από θαύμα απ’ τις ορέξεις του Έλγιν που είχε σχέδια για το πως θα το μεταφέρει αυτούσιο! Για καλή μας τύχη, ήταν προσαρτημένο στο

● Η πύλη της Μπουμπουνίστρας, στο σημερινό Σύνταγμα,

απ’ όπου εισέβαλαν οι επαναστάτες στην πόλη. ●● Το άγαλμα του Μακρυγιάννη στον πεζόδρομο

επί των οδών Βύρωνος και Δ. Αεροπαγίτου. ●●● Το μοναστήρι των καπουτσίνων

με ενσωματωμένο το μνημείο του Λυσικράτη.

37

●

● Ο Άγιος Δημήτριος,

το παρεκκλήσι στην Πλάκα, όπου διακόνησε ο Αθανάσιος Διάκος. ●● Μπροστά από την

«Παζαρόπορτα» της άλλοτε Ρωμαϊκής Αγοράς. ●●● Ο πύργος με το ρολόι, ανταποδοτικό έργο του Έλγιν στους κατοίκους της Αθήνας. ●●●● Ζακ Καρέ, 1684. Ο Παρθενώνας με μιναρέ, λίγα χρόνια πριν τον κανονιοβολισμό του.

38

●●

Μοναστήρι που ‘χαν ιδρύσει το 1658 οι Καπουτσίνοι μοναχοί και σ’ αυτούς οφείλουμε τη διάσωσή του. Οι «Φραγκοπατέρες» ήταν και οι πρώτοι που καλλιέργησαν την ντομάτα στον ελλαδικό χώρο. Μοίρασαν τα σπόρια στις νοικοκυρές κι εκείνες εμπνεύστηκαν το πρώτο γλυκό ντοματάκι κι αργότερα τον καγιανά – το πρώτο Αθηναϊκό φαγητό που μαγειρεύτηκε ποτέ με την ντομάτα! Στον ξενώνα του μοναστηριού διέμεινε αργότερα και ο Λόρδος Βύρωνας δηλώνοντας μαγεμένος από την ομορφιά του γύρω τοπίου… Πίσω μας, στην οδό Τριπόδων, βρισκόταν και η οικία του Οθωμανού Καδή, του αξιωματούχου δικαστή που μεταξύ άλλων υπέγραφε και τα διατάγματα. «Οφείλουμε πολλά σ’ αυτόν τον άνθρωπο», θα πει η Σίσσυ, αφού αρνήθηκε να υπογράψει διάταγμα με το οποίο – υπό την απειλή ενδεχόμενης επανάστασης – έπρεπε να θανατωθούν 3000 Έλληνες, όλοι δηλαδή οι άντρες από 14 έως 60 ετών. Σεβάσμιος και πολύ μορφωμένος ήταν ο πρώτος που εκτελέστηκε από τους Τούρκους, όταν τελικά ξέσπασε η Επανάσταση... Πολύ αργότερα το σπίτι έγινε η κινηματογραφική κατοικία του Αντωνάκη και της Ελενίτσας και σήμερα είναι ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα κτίσματα της προεπαναστατικής Αθήνας. «Λόγω του Μωάμεθ του πορθητή και της Ελληνοσέρβας μητριάς του που ‘μαθε την ελληνική γλώσσα και καλλιέργησε την αγάπη του για τις αρχαιότητες, η Αθήνα απολάμβανε ιδιαίτερα προνόμια επί Τουρκοκρατίας» μας θυμίζει η Σίσσυ. Έτσι, επιτρέπονταν να χτίζονται και να λειτουργούν εκκλησιές – μόνο οι καμπάνες τους δεν ηχούσαν… Μετά την απελευθέρωση ολόκληρη η περιοχή ήταν ένα σωρός από ερείπια. «Μόνο 40 σπίτια είχαν στέγη κι από τα 129 εκκλησάκια της Πλάκας απέμειναν τελικά 25…» Πολλά θυσιάστηκαν λόγω των ανασκαφών, ενώ η ίδια η Μητρόπολη χτίστηκε με υλικό από 72 βυζαντινές εκκλησιές της Αθήνας! Ένα από τα εναπομείναντα εκκλησάκια της εποχής είναι αυτό του Αγίου Δημητρίου που συναντάμε στ' αριστερά μας, ανηφορίζοντας τα σκαλιά προς τα Αναφιώτικα. Παιδί στα 17, ο Αθανάσιος Διάκος ήρθε στην Αθήνα κι έγινε διάκονος εδώ πριν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία… Από ψηλά, στα Αναφιώτικα, αγναντεύουμε ολόκληρο το λεκανοπέδιο, ρουφάμε την ανοιχτωσιά του τοπίου. Όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, η γραφική συνοικία δημιουργήθηκε παράνομα «εν μια νυχτί» από τους Κυκλαδίτες χτιστάδες, που ήρθαν εδώ στα τέλη

της βασιλείας του Όθωνα. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας η περιοχή ονομαζόταν «Μαύρες πέτρες» ή «Αράπικος μαχαλάς» κι εδώ, μες στις σπηλιές και τις εσοχές των βράχων, διέμεναν οι Αιθίοπες της Αθήνας. Ήταν απελεύθεροι δούλοι και ιδιαίτερα αγαπητοί στους Αθηναίους. «Με το Σύνταγμα της Επιδαύρου, το 1823, η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που κατήργησε τη δουλεία», λέει περήφανα η Σίσσυ. Παγκοσμίως είχε προηγηθεί η Αϊτή – η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση… Έστειλε μέχρι και στρατό για την ενίσχυσή της, όμως το πλοίο βυθίστηκε από τους Γάλλους κι άπαντες πνίγηκαν στη Μεσόγειο… Στον Άγιο Νικόλαο Ραγκαβά, όπου χτύπησε για πρώτη φορά η καμπάνα της απελευθέρωσης. Μετά από εξίμιση αιώνες σκλαβιάς σε Φράγκους και Οθωμανούς η χαρά ήταν απερίγραπτη. Από τους κανονιοβολισμούς της νίκης, ένα κανόνι δυστυχώς εξερράγη κι ο Παναγής Κτενάς, Αθηναίος ήρωας βρήκε τραγικό θάνατο αμαυρώνοντας τη γιορτή. Η «καμπάνα της λευτεριάς» χτύπησε ξανά πρώτη, όταν έφυγαν οι Γερμανοί, φυλάσσεται πια εντός της εκκλησιάς και μέχρι σήμερα απ’ το καμπαναριό του Ραγκαβά ξεκινούν οι εορτασμοί των εθνικών μας επετείων… Για όσους κουράστηκαν από δω κι έπειτα ξεκινά η κατηφόρα. Πόσες ακόμα όμορφες ιστορίες να ‘χει άραγε η Σίσσυ για μας. «Σωτηράκης» είναι το βυζαντινό εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στα ριζά του Ιερού Βράχου κι εδώ μεταφέρθηκε η σωρός του Οδυσσέα Ανδρούτσου όταν οι συναγωνιστές του τον γκρέμισαν από την Ακρόπολη, λέγοντας έπειτα ότι

●●●

●●●●

προσπάθησε να αποδράσει… «Πέρασαν 40 χρόνια μέχρι ένας αυτόπτης μάρτυρας, λίγο πριν το τέλος της ζωής του, ομολόγησε τι είχε συμβεί αποκαθιστώντας την τιμή του…», θα μας πει. Βρισκόμαστε στην οδό Θεωρίας κι απέναντί μας ένα ακόμα από τα ελάχιστα εναπομείναντα σπίτια της Οθωμανικής περιόδου, όπου στεγάστηκε το πρώτο αρχιτεκτονικό γραφείο της Αθήνας. «Εδώ τέθηκαν τα σχέδια της πόλης από τον Κλεάνθη κι αργότερα λειτούργησε το πρώτο πανεπιστήμιο της ελεύθερης Ελλάδας». Σήμερα είναι Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών κι έχει την πιο ωραία θέα στην Αθήνα! Για να μας βάλει πιο εύκολα στο κλίμα η Σίσσυ κρατά μαζί της και ντοκουμέντα από την εποχή. Σε ένα αντίγραφο από τον τεράστιο ζωγραφικό πίνακα του 1684 που φυλάσσεται στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών διακρίνουμε τον Παρθενώνα με μιναρέ. Είναι ένα από τους οχτώ που απέκτησε τελικά η πόλη πριν την Επανάσταση αλλά και η μοναδική απεικόνισή ολόκληρου του μνημείου που 13 χρόνια αργότερα θα βομβαρδιστεί από τον Μοροζίνι. Ήταν ένα κάστρο με τετραπλή οχύρωση, όπου

ΞΕΝΑΓΗΣΗ / Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό

39

● Ντόντγουελ, 1801.

Δερβίσηδες χορεύουν στο εσωτερικό των «Αέρηδων». ●● Οικία Μπενιζέλων,

το παλιότερο σωζόμενο σπίτι της Αθήνας. ●●● Το Ερέχθειο μετά την αρπαγή της Καρυάτιδας από τον Έλγιν.

●

απαγορευόταν η είσοδος στους Χριστιανούς. «Στα Προπύλαια κατοικούσε ο φρούραρχος, στο Ερέχθειο το χαρέμι του και γύρω από τον Παρθενώνα υπήρχαν 200 σπίτια, όπου ζούσαν οι οικογένειες των Οθωμανών φρουρών». Μια από τις οβίδες έπεσε από τον φεγγίτη του ναού που χρησιμοποιούταν ως μπαρουταποθήκη κι εντός δευτερολέπτων τα πάντα σχεδόν θα καταστραφούν… Κατηφορίζουμε από την οδό Πανός με τις κληματαριές και τ’ αλλοτινά κονάκια του Τούρκικου μαχαλά. Λίγο πιο κάτω τα θεμέλια του Κιουτσούκ τζαμί. Πρωτοπόρος ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, όταν το 1824 ανέλαβε τη διοίκηση της Αθήνας ζήτησε να συμπεριληφθούν σ’ αυτήν και οι Ξωτάρηδες αλλά και να τυπωθεί εφημερίδα. Η «Εφημερίς των Αθηνών», ήταν η πρώτη εφημερίδα της πόλης και τυπωνόταν στο κτίριο του τζαμιού. Φτάνουμε πια στη Ρωμαϊκή Αγορά, όπου στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λάμβανε χώρα το Σταροπάζαρο. Να την πάλι η συνέχεια! Η επίχωση ήταν μεγάλη και κάποιοι κίονες που αναδυόταν από το χώμα τους έκοβαν για να μην τους ενοχλούν! Εδώ και το πλήρως ανακαινισμένο Τζαμί της Φετιχιέ – το παλιότερο της πόλης – που σήμερα φιλοξενεί εκθέσεις. Στον χώρο της βιβλιοθήκης του Αδριανού έχτισε το τεράστιο Βοεβοδιλίκι του ο Τούρκος διοικητής και η γύρω περιοχή ήταν διοικητικό αλλά και εμπορικό κέντρο της εποχής. «Είχε μέγεθος όσο η μισή Βουλή», μας λέει η Σίσσυ και μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε από το ελληνικό κράτος ως φυλακή. Δεν ήταν παρά η φυλακή του διοικητή Καπετανάκη, όπως τον γνωρίσαμε μέσα από το γνωστό ρεμπέτικο άσμα… Στην οδό Άρεως ήταν το λαχανοπάζαρο και στο λεγόμενο «τσαρσί» η αγορά με τα 100 ξύλινα μαγαζάκια των Ελλήνων εμπόρων, τις καμήλες και παρακάτω τους καφενέδες, όπου αγάδες καθισμένοι σταυροπόδι κάπνιζαν τον ναργιλέ τους. «Εξαιτίας των Οθωμανών, οι Έλληνες είναι και οι πρώτοι Ευρωπαίοι που δοκίμασαν καφέ…» θα πει 40

χαμογελώντας η Σίσσυ. Μας δείχνει σε απεικόνιση τον πανύψηλο πύργο με ένα ρολόι σε κάθε του πλευρά. Ο πύργος κάηκε ολοσχερώς κατά την Επανάσταση και ήταν ανταποδοτικό δώρο του Έλγιν στον λαό της Αθήνας – εύκολα μαντεύει κανείς το γιατί. Ο Άγγλος λόρδος κατάφερε κι εξασφάλισε ειδική άδεια από τον Σουλτάνο αρπάζοντας τελικά από την Ακρόπολη πάνω από 250 γλυπτά. «Δεν υπήρξε ορατή αρχαιότητα που να μην ήθελε να την πάρει», θα πει η Σίσσυ. Πώς γλύτωσε από τα χέρια του το κομψοτέχνημα των «Αέρηδων» που τόσο πολύ ορεγόταν; Οι Σούφι

●●

●●●

ΞΕΝΑΓΗΣΗ / Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό

41

●

● Μεντρεσές, το ιερό

διδασκαλείο των Οθωμανών. ●● Το εκκλησάκι

της Αγίας Δύναμης είναι συνδεδεμένο με την Επανάσταση στην Αθήνα. ●●● Οδός Τρίτωνος, ο αρχαιότερος δρόμος της Ευρώπης. ●●●● Μπακλαβαδάκια από του Χατζή στη Μητροπόλεως.

42

●●

Δερβίσηδες το χρησιμοποιούσαν ως τεκέ, χώρο δηλαδή λατρείας και προσευχής. Εντός του στροβιλίζονταν μες στ’ άσπρα τους φορέματα και σαν λευκές πεταλούδες έβγαιναν έξω στην αγορά μέχρι να καταρρεύσουν και να γίνουν ένα με το Θείο. Ήταν η ατραξιόν της πόλης εκείνα τα χρόνια και σ’ αυτούς οφείλουμε τελικά τη διάσωση του μνημείου. Απέναντι μας ο Μεντρεσές, το ιερό διδασκαλείο των Μουσουλμάνων. Μετά την Επανάσταση χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή, όπου φυλακίστηκε και ο Μακρυγιάννης. «Χαιρέτα μου τον πλάτανο» έλεγαν οι κατάδικοι που κατάφερναν να ελευθερωθούν, αφού οι θανατοποινίτες απαγχονίζονταν στην αυλή, όπου βρίσκονταν το μεγαλύτερο πλατάνι της πόλης… Πιο κάτω, το Λουτρό των Αέρηδων, αλλοτινό Χαμάμ του Αμπίντ Εφέντη, που λειτούργησε μέχρι το 1965 και πλέον είναι επισκέψιμο ως μουσείο. Η Σίσσυ που μας ξεναγεί στη μυσταγωγία του τούρκικου χαμάμ με τα ναλίν (τα δίπατα ξύλινα τσόκαρα), τις μαρμάρινες γούρνες, τους κετσέδες και τις ευωδιές. «Η Δύση υποκλίνεται στην Ανατολή στον τομέα των Χαμάμ και για τους Οθωμανούς ήταν πάντα το πρώτο κτίριο που έχτιζαν, όταν κατακτούσαν μια πόλη…» Πέντε χαμάμ είχε τότε η Αθήνα και πέρα από την καθαριότητα, αυτά είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην κοινωνική ζωή των γυναικών της εποχής. Ήταν το «καφενείο της Ανατολής», όπου έπιναν το τσάι τους, έφερναν τα εργόχειρά τους, τους μεζέδες, στα σερμπέτια και τα ντέφια τους, ανέβαιναν στην ταράτσα, χόρευαν και γλεντούσαν… Ένα αρχοντικό 500 ετών επί της οδού Αδριανού, στην έξοδο της τότε πόλης, είναι σήμερα το παλιότερο σπίτι της Αθήνας και είναι επισκέψιμο για το κοινό. Εδώ, έζησε η

●●●

●●●●

Ρήγουλα ή Ρεγούλα Μπενιζέλου, κόρη την ομώνυμης αριστοκρατικής οικογένειας. Τί κι αν τη ανάθρεψαν σαν βασίλισσα; Την παντρεύουν στα δεκατέσσερα με έναν ηλικιωμένο άνδρα που την κακοποιεί. Όταν μετά τρία χρόνια αυτός απεβίωσε, εκείνη ξεκινά τις φιλανθρωπίες. Ιδρύει το μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα στην περιοχή του Ροδακιού κι εντός του λειτουργεί ξενώνα για κακοποιημένες γυναίκες, τόσο χριστιανές και όσο και μουσουλμάνες. Αυτό δεν ήταν καθόλου αρεστό στους Τούρκους άρχοντες που τη συλλαμβάνουν και την κακοποιούν. Η υγεία της επιβαρύνεται κι έξι χρόνια αργότερα πεθαίνει για να αγιοποιηθεί έπειτα από την Εκκλησία. Είναι η Αγία Φιλοθέη, πολιούχος της πόλης και μια αληθινή επαναστάτρια της εποχής. Στη συμβολή των οδών Μητροπόλεως και Πεντέλης κάτω από το γιγάντιο κτίριο που στέγαζε το πρώην Υπουργείο Παιδείας βρίσκεται ένα μικροσκοπικό εκκλησάκι. Είναι απορίας άξιο πώς γλύτωσε από το μπετό που μοιάζει κυριολεκτικά να θέλει να το καταπιεί! Είναι η Αγία Δύναμη και χτίστηκε γύρω στα 1600 επάνω στη θέση ενός μικρού ιερού του Ηρακλή που κάποτε προστάτευε τις πύλες της Αρχαίας Αθήνας. Αφιερώθηκε στην Παναγιά και τη δύναμη που δίνει στις επίτοκες γυναίκες να γεννήσουν. ΞΕΝΑΓΗΣΗ / Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό

43

●

Στα χρόνια της Επανάστασης δίνει και πάλι δύναμη, αυτή τη φορά στους αγωνιστές. Σε ένα σπιτάκι εκεί κοντά ζει ο Μαστροπαυλής ο Μπαρουξής, που δουλεύει τον Μπαρουτόμυλο της Αθήνας. Τη μέρα, στην αυλή της εκκλησιάς, φτιάχνει μ’ αργούς ρυθμούς φισέκια για τους Τούρκους και τη νύχτα, σε μια κρύπτη της, δουλεύει γρήγορα τυλίγοντας φισέκια για τους Έλληνες. Μια πλύστρα, η κυρά Μανώλαινα τα μεταφέρει στη λίμνη του Βύθουλα στον Ιλισό, όπου έπλεναν τα ρούχα τους οι γυναίκες της εποχής… Στις 31 Μαρτίου του 1833 η Αθήνα απελευθερώνεται. Με την απελευθέρωση γκρεμίζεται το τείχος του Χασεκή μαζί κι ο μπαρουτόμυλος και στη θέση του ο Σπυρίδωνας Μπαρουξής ιδρύει το «Γλυκισματοποιείον» φτιάχνοντας και σοκολάτα. «Είναι η οικογένεια Παυλίδη» θα πει χαμογελαστά η Σίσσυ, προσκαλώντας μας για – τί άλλο; – έναν σιροπιαστό μπακλαβά στου «Χατζή» της Μητροπόλεως. Για να πάνε κάτω όλα τα φαρμάκια και να κλείσει κυριολεκτικά γλυκά αυτή εδώ η βόλτα!

●●

info's ● Μίχαελ Βίτμερ, 1833. Η στήλη του Ολυμπίου

Διός με το ασκηταριό στην κορυφή της. Πίσω διακρίνουμε την «Καμαρόπορτα».

Οι επόμενες προγραμματισμένες ξεναγήσεις του Topos travel στην προεπαναστατική Αθήνα θα πραγματοποιηθούν την Κυριακή 20/3 στις 11.00 & το Σάββατο 9/4 στις 17.00. Πληροφορίες: info@topostravel.gr, τηλ.: 6932735533.

●● Οδυσσέας Ανδρούτσος.

44

ΞΕΝΑΓΗΣΗ / Η Αθήνα πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό

ΚΥΠΡΟΥ 2 - ΝΑΥΠΛΙΟ | τηλ. 27520

99272

Πάσχα στο Λεωνίδιο

Η νύχτα των αερόστατων επιστρέφει! Έλλη Μάγκου, Θάλεια Νουάρου Θάλεια Νουάρου, Χρήστος Κανατάς

46

47

Το Λεωνίδιο είναι ευλογημένος τόπος. Από τη μια το κυκλώνουν οι θεόρατοι βράχοι του Κοκκινόβραχου σαν μια μεγάλη κόκκινη αγκαλιά σε θάλασσα από κεραμίδια. Από την άλλη, τα παλιά αρχοντικά και τα πυργόσπιτα στ’ ασβεστωμένα σοκάκια του δίνουν έναν αέρα από νησί. Πώς αλλιώς, αφού στα πόδια του βρίσκεται η θάλασσα! Με τις απάνεμες αμμουδιές, τα γραφικά λιμανάκια και τους φιλόξενους ψαράδες. Η άνοιξη στα καλύτερά της! Ποσό μάλλον φέτος, όταν τη νύχτα της Ανάστασης, τα εκατοντάδες αερόστατα θα επιστρέψουν ξανά για να στείλουν μήνυμα ελπίδας στον έναστρο ουρανό…

48

«

Κ

αούρ εκάματε» διαβάζουμε στην πινακίδα που μας καλωσορίζει στην Τσακωνιά. Στην πλατεία 25ης Μαρτίου όλα είναι έτοιμα να υποδεχτούν τη μεγάλη γιορτή. Στολισμένα πολύχρωμα αερόστατα μας υποδέχονται μαζί με το παραδοσιακό καφενείο, το μπακάλικο και το πανέμορφο καφέ με τα τραπεζάκια έξω στην αυλή. Με πρωτοβουλία του εμπορικού Συλλόγου τριακόσια περίπου φαναράκια-αερόστατα κρεμιούνται κάθε χρόνο στα κτίρια και τους δρόμους της πόλης, προμηνύοντας τη μεγάλη γιορτή. Εδώ, κι ο πέτρινος αμυντικός Πύργος Τσικαλιώτη, διατηρητέο μνημείο που έχτισε το 1808 ο Κωνσταντίνος Τσικαλιώτης, μέλος της Φιλικής Εταιρείας και ευεργέτης του Αγώνα της απελευθέρωσης. Είναι το σπουδαιότερο από τα τρία αρχοντικά πυργόσπιτα του Λεωνιδίου με χαρακτηριστικά τους τις βοτσαλωτές αυλές και τους περίτεχνους κήπους με τις στέρνες, που «κρύβουν» οι ψηλοί ασβεστωμένοι μαντρότοιχοι. Παλιά σπίτια, άλλοτε φροντισμένα κι άλλοτε εγκαταλειμμένα δημιουργούν μια πολύ γοητευτική αντίθεση. Το δωμάτιό μας βρίσκεται επάνω στην όμορφη αμμουδιά της Σαμπατικής, ένα γραφικό ψαροχώρι με θέα το

Μυρτώο. Ανήκει στην Πραματευτή, τόπο ναυτικών και πραματευτάδων και ετούτη την εποχή είναι αληθινό ησυχαστήριο. Μόνη συντροφιά μας τα γαλήνια πρασινογάλανα νερά, ο χαμογελαστός ψαράς που πάει κι έρχεται... Μεγάλη Πέμπτη και στο σπίτι της κυρίας Μαρίας στο Λεωνίδιο μας περιμένουν εκλεκτά πασχαλινά κεράσματα – κουραμπιέδες με αμύγδαλο και ροδόνερο, μελομακάρονα γεμιστά με καρύδι, δίπλες και ξεροτήγανα με μέλι, αμυγδαλωτά με ανθόνερο, καρυδόπαστα, πορτοκαλόπιτα και γλυκό μελιτζανάκι με αμύγδαλο από την περίφημη τσακώνικη μελιτζάνα Λεωνιδίου. Μια βόλτα στην παραποτάμια βλάστηση που δημιουργεί το ρέμα των Δαφνών ήταν αληθινή αποκάλυψη. Άξαφνα βρίσκεσαι να περπατάς ανάμεσα σε γεφυράκια, αιγοπρόβατα και μια βλάστηση που οργιάζει... Μια έκπληξη μας φυλούσε για μας το Λεωνίδιο τη Μεγάλη Παρασκευή, αφού συναντήσαμε εδώ μια από τις πιο ιδιαίτερες ατμόσφαιρες ανά την Ελλάδα. Όλοι οι δρόμοι στολίζονται με φαναράκια φτιαγμένα από νεράντζια! Χιλιάδες αυτοσχέδια λυχναράκια με ρεσό μοσχοβολούν το αιθέριο έλαιό τους σε κάθε γωνιά της πόλης, δημιουργώντας μια αισθητηριακή μνήμη που κρατάς για πάντα μαζί σου. Η ιδέα ήρθε πριν πολλά χρόνια από την κυρία Αγγελική Χιώτη, που στόλιζε με τα φαναράκια από νεράντζι την περιοχή γύρω από την εκκλησιά της Αγίας Παρασκευής. Υιοθετήθηκε έπειτα από τον εμπορικό σύλλογο της πόλης και με τη βοήθεια του Μορφωτικού Συλλόγου, εθελοντών και παιδιών έμελλε να καθιερωθεί. Αμέτρητα τέτοια φαναράκια σηματοδοτούν εδώ και χρόνια τις διαδρομές που ακολουθούν οι επιτάφιοι από τις πέντε ενορίες της πόλης μέχρι το Ηρώο. Αμέσως μετά, το ραντεβού κλείνεται στα ταβερνάκια της Πλάκας, το γραφικό λιμανάκι που ενδείκνυται για ουζάκι και θαλασσινά μεζεδάκια πλάι στο κύμα. Πρωτοπόροι, καινοτόμοι, με πολλή αγάπη και όμορφες πρωτοβουλίες για τον τόπο τους, οι κάτοικοι της Κυνουρίας αξίζουν ΑΦΙΕΡΩΜΑ / Πάσχα στο Λεωνίδιο

πραγματικά τα σέβη μας. Με πάνω από χίλιες εξοπλισμένες διαδρομές για όλων των ειδών και τα στυλ αναρρίχησης, το Αναρριχητικό πάρκο συγκεντρώνει πια αμέτρητους αναρριχητές από όλον τον κόσμο, μετατρέποντας το Λεωνίδιο στον απόλυτο αναρριχητικό προορισμό. Το Φεστιβάλ αναρρίχησης διοργανώνεται κάθε Νοέμβρη από τον Δήμο, η γιορτή Τσακώνικης μελιτζάνας κάθε τελευταίο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου στο λιμάνι της Πλάκας, ενώ το φεστιβάλ Μέλιτζαzz συγκεντρώνει καλλιτέχνες και σεφ από όλον τον κόσμο σε μια πολύχρωμη γιορτή με μουσική χορό, γεύσεις και πολιτισμό. Συναυλίες jazz, ροκ, βαλκανικοί και παραδοσιακοί ήχοι μπλέκονται με κινηματογράφο, εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και κεράσματα στα σπίτια, τις πλατείες και τα όμορφα σοκάκια. Γιορτή κρασιού, γιορτή της

49

Το έθιμο των αερόστατων εικάζεται ότι έχει έρθει από την Ασία και το έφεραν μαζί τους οι ναυτικοί των ποντοπόρων πλοίων.

θάλασσας των ναυτικών και του ψαρά, η Τσακωνιά δεν σταματά να γιορτάζει – πόσο στ’ αλήθεια μας έχουν λείψει όλα αυτά τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας και πόσο πολύ ανυπομονούμε να επιστρέψουν… Πίσω στο Μεγάλο Σάββατο, οι σούβλες έχουν στηθεί στα μαγαζάκια γύρω από την πλατεία κι όλα φαίνεται πως είναι έτοιμα για τη μεγάλη βραδιά. Έξω στην αυλή του τσακώνικου σπιτιού θα μυηθούμε στην τέχνη των αερόστατων. Μαθαίνουμε λοιπόν, πως τα κατασκευάζουν τα παιδιά με τη βοήθεια των μεγάλων από χρωματιστά φύλλα χαρτιού που κόβονται και κολλιούνται ανά τετράδες κι έπειτα μεταξύ τους, σχηματίζοντας κύλινδρο. Στη συνέχεια φτιάχνεται η κορυφή, ο θόλος του αερόστατου που λέγεται «κουμπές». Από καλάμι φτιάχνουν ύστερα το στεφάνι απ’ όπου θα στερεωθεί το αερόστατο. Το χαρτί ράβεται επάνω στο στεφάνι, ενώ από σύρμα που δένεται σταυρωτά θα φτιαχτεί η βάση για την «κολλημάρα» (ή «καλλυμάρα»), το στουπί δηλαδή που έχει βουτηχτεί σε πετρέλαιο και λάδι. Έτοιμα τα αερόστατα! Πάνω από 600 τέτοια φαναράκια-αερόστατα υπολογίζεται πως φτιάχνονται κάθε χρόνο πριν και κατά τη διάρκεια της Μεγάλης εβδομάδας από τις πέντε ενορίες του Λεωνιδίου. Οι ντόπιοι τα αποκαλούν μάλιστα και «κολλημάρες» κι εμείς θα ανάψουμε τη δική μας για να δούμε πως πετά, κάνοντας «πρόβα» για το βράδυ… Το έθιμο εικάζεται ότι έχει έρθει από την Ασία και το έφεραν μαζί τους οι ναυτικοί των ποντοπόρων πλοίων. Είναι στενή η σχέση της Τσακωνιάς με τη 50

θάλασσα… Σκεφτείτε πως ο γειτονικός Τυρός έχει 2500 χιλιάδες χρόνια ναυτικής ιστορίας και παράδοσης, που κρατά έως σήμερα. Στη μακρινή Κίνα τα φαναράκια αυτά λέγονται «Κόνγκμινγκ» και κατασκευαζόταν παραδοσιακά για αιώνες προκειμένου να γιορτάσουν την κινέζικη πρωτοχρονιά, μεταφέροντας το μήνυμα της ευημερίας, του πλούτου και της καλής τύχης – όσων μας λείπουν δηλαδή! Από μαρτυρίες ντόπιων γνωρίζουμε ότι το πρώτο φωτεινό αερόστατο στο Λεωνίδιο πέταξε κάπου στο 1910-1915 κι εδώ κι έναν αιώνα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Ανάστασης. Κι αν δεν έχετε δικό σας αερόστατο καθόλου μην στεναχωριέστε. Γύρω από την πλατεία θα βρείτε πλανόδιους μικροπωλητές απ’ όπου θα αγοράσετε. Είναι συνήθως κόκκινα, πολύ μικρότερα σε μέγεθος και σίγουρα δεν κουβαλούν την απαιτητική τέχνη του χειροποίητου. Πετάνε όμως εύκολα και δεν θα πάτε με άδεια χέρια στη γιορτή… Το βράδυ η μεγάλη πλατεία γεμίζει από παιδιά που μαζεύονται σε ομάδες, παρέα με τα αερόστατά τους. Θα δείτε πολλές παραλλαγές τους σε σχήματα και χρώματα. Πανύψηλα αερόστατα – κάποια είναι τόσο μεγάλα που μοιάζουνε με αληθινά – κι άλλα μικρότερα που κολλημένα μεταξύ τους σχηματίζουν ΑΦΙΕΡΩΜΑ / Πάσχα στο Λεωνίδιο

51

Το βράδυ της Μ. Παρασκευής οι δρόμοι στολίζονται με αυτοσχέδια φαναράκια από νεράντζια κι ο αέρας μοσχοβολά αιθέριο έλαιο εσπεριδοειδών! «μπουκέτο» πετώντας παρέα! Κάποια από αυτά ξεπερνάνε κατά πολύ σε μπόι τα παιδιά, που δεν φαίνεται να πτοούνται και τολμηρά πάνε και ανάβουν τις «κολλημάρες» για να τα στείλουν ψηλά στον ουρανό. Πάντα υπάρχει αγωνία να πετάξει το αερόστατό σου – ειδικά τα μεγαλύτερα, αυτά είναι όμως που θα κερδίσουν τις εντυπώσεις. Και πάντα φυσικά υπάρχει η σχετική ανησυχία για τα κλαδιά των δέντρων, τα καλώδια τις ΔΕΗ και τη φωτιά – τα βαρελότα κι οι δυναμίτες καλά κρατούν, οπότε όπως παντού σχεδόν στην Ελλάδα άπαντες, ετούτη την ημέρα, βρίσκονται σε επιφυλακή. Είναι όμως τόσο όμορφο να τα κοιτάς να πετούν νωχελικά στολίζοντας τον νυχτερινό ουρανό στέλνοντας μήνυμα ελπίδας... Η παράδοση θέλει, μάλιστα, το βράδυ της Ανάστασης στο Λεωνίδιο να επικρατούν ιδανικές καιρικές συνθήκες κι αυτό το ελαφρύ αεράκι που θα τα κάνει να πετάξουν τόσο ψηλά και μακριά μέχρι να ταξιδέψουν ως στο Ναύπλιο και στα νησιά του Αργοσαρωνικού! Σε κάποιες από τις ενορίες καίνε συμβολικά και τον Ιούδα στον περίβολο, ενώ την ίδια ώρα, στο γειτονικό λιμάνι του Τυρού, η καύση του πραγματοποιείται καταμεσής της θάλασσας επάνω σε ειδική σχεδία, ενώ οι Τσάκωνες μπουρλοτιέρηδες φωτίζουν τον ουρανό με αμέτρητα βεγγαλικά! Δεν έγραφε τυχαία ο μεγάλος Δημήτρης Ψαθάς «καρναβάλι στην Πάτρα και Πάσχα στο Λεωνίδιο…» Την Κυριακή του Πάσχα παραδοσιακά ο Δήμος στήνει στον κήπο του Δημαρχείου σούβλες με αρνιά και κοκορέτσια φιλεύοντας τους επισκέπτες με καλόπιοτο ντόπιο κρασί και κόκκινα αυγά. Από το πλούσιο γιορτινό μας τραπέζι με το αρνί και το πατροπαράδοτο τζατζίκι δεν λείπει το «χλωρό», το ντόπιο κατσικίσιο τυρί που φτιάχνεται με λεμόνι ή ξύδι. Θα συνοδεύσουμε επίσης το πασχαλινό γεύμα μας με βολβούς τουρσί, ένα ταπεινό έδεσμα από ένα είδος βρώσιμου κρεμμυδιού, που φυτρώνει την άνοιξη στους αγρούς, ζυμωτό ψωμί από ντόπιο αλεύρι αλλά και «πιταρούδες», πίτες από χωριάτικο φύλλο γεμιστές με αρωματικά χόρτα εποχής. Το απόγευμα μαζευόμαστε ξανά στην πλατεία της 25ης Μαρτίου να ακούσουμε την Ακολουθία της Αγάπης με το Ευαγγέλιο να διαβάζεται σε πέντε γλώσσες και στην τσακώνικη διάλεκτο! Δρόμοι και πλατεία έχουν γεμίσει από κοπέλες (τζουμπελούδες στα τσακώνικα) ντυμένες στις παραδοσιακές τους φορεσιές και νεαρά αγόρια με φουστανέλα. Μας κερνούν δίπλες και κόκκινα αυγά, κι έπειτα τους απολαμβάνουμε να χορεύουν, συνοδεία ζωντανής ορχήστρας στο μεγάλο γλέντι που ακολουθεί... Κι άλλα αερόστατα! Χορτασμένοι από γεύσεις, μυρωδιές, ήχους και εικόνες, τη Δευτέρα του Πάσχα ανηφορίζουμε ως το Μοναστήρι της Παναγίας της Έλωνας, που απέχει 14 χλμ. από το Λεωνίδιο. Είναι χτισμένο από το 1500, στα 650 μ. υψόμετρο, μέσα στη σχισμή ενός βράχου στα ριζά του Πάρνωνα. Αποτέλεσε παλιό ασκηταριό κι άπαντες μας υποδέχονται με χαμόγελο. Τοπίο και θέα είναι άκρως εντυπωσιακά, ενώ στο εκκλησάκι της μονής φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας που εικάζεται πως φιλοτέχνησε, γύρω στο 1350, ο Ευαγγελιστής Λουκάς με κερί και μαστίχα επάνω σε ξύλο. Δύο από τις πιο συγκινητικές λειτουργίες της Μεγάλης εβδομάδας, η Σταύρωση τη Μεγάλη Πέμπτη το απόγευμα και η Αποκαθήλωση, γύρω στις 12 το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, πραγματοποιούνται εδώ στο εκκλησάκι της Έλωνας και σκέφτομαι πως δεν υπάρχει καλύτερο μέρος να τις παρακολουθήσει κανείς λιτά και κατανυκτικά, όπως ακριβώς τους πρέπει. «Καπόρα να ‘χετε και να ξαναμόλετε», που λένε και στο Λεωνίδιο*. Καλή Ανάσταση!

52

* Καλή πορεία να έχετε και να μας ξαναρθείτε.

info's Η τσακώνικη διάλεκτος, που ακόμη χρησιμοποιείται από τους παλιότερους, προέρχεται από τη Δωρική διάλεκτο της αρχαίας ελληνικής. Έχει τις ρίζες της στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και στις δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές αντιστάθηκε στην επικρατούσα Κοινή Ελληνιστική απ’ όπου προήρθε η νέα ελληνική γλώσσα. Ο τσακώνικος χορός θεωρείται αρχαίος λατρευτικός χορός, λέγεται πως συμβολίζει την έξοδο του Θησέα από τον λαβύρινθο κι είναι μεγαλοπρεπής τόσο στις κινήσεις όσο και στη μουσική που τον συνοδεύει. Ο Πύργος Τσικαλιώτη με τις πέτρινες σκάλες, τα ζωγραφιστά σκαλιστά ταβάνια, τους φούρνους, τα κεραμοσκέπαστα χαγιάτια και τις τουφεκίστρες αποτελεί μια αρχιτεκτονική αποκάλυψη. Είναι ανοιχτός για το κοινό κι είναι στ’ αλήθεια τυχερός όποιος επισκεφθεί το εσωτερικό του.

Τίτλος θέματος

53

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Άμεσα θα δημοσιευτεί η 2η Πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων για «Ιδιωτικές Επενδύσεις για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Αλιευτικών Περιοχών», (Μέτρο 8.3.3: Άρ. 63.του Καν.

508/2014),Προτεραιότητα 4 του ΕΠΑΛΘ 2014-2020. Τ.Π.CLLD/ LEADER ΑΛΙΕΙΑΣ «Ανατολική Πελοπόννησος. Απόθεμα Βιόσφαιρας και Επιχειρηματικές Ζώνες Καινοτομίας» Παρουσίαση 2ης Πρόσκλησης Δικαιούχοι: Φυσικά και Νομικά Πρόσωπα (μη αλιείς) που δραστηριοποιούνται ή θα δραστηριοποιηθούν στην περιοχή παρέμβασης για εκσυγχρονισμό μικρών και μικρών πολύ μικρών επιχειρήσεων. Αλιείς ή ιδιοκτήτες αλιευτικών σκαφών που ασκούν επαγγελματικά την αλιεία επί ενεργού αλιευτικού σκάφους Ενισχυόμενες επενδύσεις: Για τα φυσικά και νομικά Πρόσωπα (μη αλιείς): • Επενδύσεις που αφορούν στον εκσυγχρονισμό μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων στο τομέα των τουριστικών εγκα ταστάσεων και των τουριστικών καταλυμάτων.

• Επενδύσεις που αφορούν στην ίδρυση ή και τον εκσυγχρονισμό μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων στο τομέα της εστίασης.

• Επενδύσεις που αφορούν την ίδρυση και τον εκσυγχρονισμό μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων στον τομέα του χονδρικού και/ή λιανικού εμπορίου.

• Μικρές βιοτεχνικές μονάδες.

• Παραγωγή ειδών μετά την 1η μεταποίηση πλην των ειδών του τομέα αλιείας.

• Αθλητικός τουρισμός. Για τους αλιείς: • Επενδύσεις που συμβάλλουν στη διαφοροποίηση του εισοδήματος των αλιέων μέσω της ανάπτυξης συμπληρωματικών δραστηριοτήτων, όπως ο αλιευτικός τουρισμός.

• Επενδύσεις για τη βελτίωση της υγείας, της υγιεινής, της ασφάλειας και των εργασιακών συνθηκών των αλιέων.

• Επενδύσεις σε εξοπλισμό ή επί του σκάφους που στοχεύουν στη μείωση της εκπομπής ρύπων ή αερίων του θερμοκηπίου και στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των αλιευτικών σκαφών.

• Επενδύσεις που ενισχύουν την αξία και την ποιότητα των αλιευτικών προϊόντων και τη χρήση των ανεπιθύμητων αλιευμάτων.

• Επενδύσεις στη μεταποίηση προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

Προϋπολογισμός επενδύσεων – Ποσοστό ενίσχυσης: Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενισχυόμενων επενδύσεων για όλες τις δράσεις δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 300.000€, ενώ για πράξεις οι οποίες αφορούν σε άυλες ενέργειες ο συνολικός προϋπολογισμός δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 100.000€. Ως άυλες πράξεις χαρακτηρίζονται οι πράξεις οι οποίες δεν αφορούν στη δημιουργία υποδομών ή σε επενδύσεις. Η ενίσχυση χορηγείται στο δικαιούχο με τη μορφή επιχορήγησης και ο δικαιούχος μπορεί να λάβει ποσοστό ενίσχυσης ύψους 50% έως 80%. Η ιδιωτική συμμετοχή μπορεί να αποτελείται από ίδια κεφάλαια ή τραπεζικό δανεισμό ή συνδυασμό τους. Περιοχή Παρέμβασης: Περιφερειακή Ενότητα Αργολίδας: Δήμος Άργους – Μυκηνών (Τ.Κ. Κεφαλαρίου, Τ.Κ. Κιβερίου, Τ.Κ. Μύλων, Δ.Κ. Νέας Κίου) Δήμος Επιδαύρου (Τ.Κ. Αγίου Δημητρίου, Τ.Κ. Αρχαίας Επιδαύρου, Τ.Κ. Νέας Επιδαύρου) Δήμος Ερμιονίδας (Δ.Κ. Ερμιόνης, Τ.Κ. Ηλιοκάστρου, Τ.Κ. Θερμησίας, Δ.Κ. Κρανιδίου, Δ.Κ. Πορτοχελίου, Τ.Κ. Διδύμων, Τ.Κ. Κοιλάδας) Δήμος Ναυπλιέων (Τ.Κ. Δρεπάνου, Τ.Κ. Ιρίων, Δ.Κ. Τολού, Τ.Κ. Αργολικού, Τ.Κ. Άριας) Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας: Δήμος Βόρειας Κυνουρίας (Δ.Κ. Άστρους, Τ.Κ. Αγίου Ανδρέα, Τ.Κ. Κορακοβουνίου, Τ.Κ. Παραλίου Άστρους, Τ.Κ. Πραστού) Δήμος Νότιας Κυνουρίας (Δ.Κ. Λεωνιδίου, Τ.Κ. Πηγαδίου, Τ.Κ. Πουλίθρων, Τ.Κ. Πραγματευτή, Τ.Κ. Τσιταλίων, Τ.Κ. Σαπουνακαίϊκων, Τ.Κ. Τυρού) Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας: Δήμος Ανατολικής Μάνης (Τ.Κ. Δρυμού, Τ.Κ. Κοκκάλας, Τ.Κ. Κότρωνα, Δ.Ε. Ανατολικής Μάνης, Δ.Κ. Γυθείου, Τ.Κ. Καρυουπόλεως, Τ.Κ. Σκουταρίου, Τ.Κ. Μίνας, Τ.Κ. Οιτύλου) Δήμος Ελαφονήσου Δήμος Ευρώτα (Δ.Κ. Σκάλας) Δήμος Μονεμβασιάς (Τ.Κ. Ασωπού, Τ.Κ. Δαιμονιάς, Τ.Κ. Παπαδιανίκων, Δ.Κ. Νεαπόλεως, Τ.Κ. Αγίου Νικολάου Βοιών, Τ.Κ. Βελανιδίων, Τ.Κ. Ελίκας, Τ.Κ. Κάμπου, Τ.Κ. Λαχίου, Τ.Κ. Μεσοχωρίου, Τ.Κ. Παντάνασσας, Τ.Κ. Κυπαρισσίου, Τ.Κ. Ελαίας, Τ.Κ. Αγίου Ιωάννου Επιδαύρου Λιμηράς, Τ.Κ. Μονεμβασίας, Τ.Κ. Νομίων) Δήμος Σπάρτης (Τ.Κ. Πλατάνας)

ΜΑΛΑΜΟΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. ΕΜΠΟΡΙΟ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ Ε Μ Π Ο Ρ Ι Ο Α Λ Ο Υ Μ Ι Ν Ι Ο Υ

• ΚΟΙΛΟ∆ΟΚΟΙ • ΣΤΡΑΤΖΑΡΙΣΤΑ • ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ • ∆ΙΑΤΡΗΤΕΣ ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ • ΤΣΙΓΚΟΦΥΛΛΑ • ΣΥΡΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΩΝ • ΠΟΝΤΑΡΙΣΤΑ ΣΥΡΜΑΤΑ • ΠΑΝΕΛ • ΛΟΓΧΕΣ • ΚΑΡΑΒΟΛΑ • ΑΝΟΞΕΙ∆ΩΤΕΣ ∆ΕΞΑΜΕΝΕΣ • ΚΥΚΛΟΘΕΡΜΙΚΟΙ ΦΟΥΡΝΟΙ • ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ

ΜΑΛΑΜΑΣ Ανταγωνιστικότητα Λεπτότητα Αναγνωρισιµότητα Μέταλλο Οργάνωση Ταχύτητα Εµπιστοσύνη Χαρακτηριστικότητα Νοοτροπία Ικανότητα Καινοτοµία Ηθική • ΠΡΟΦΙΛ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ • ΡΟΛΛΑ • ΣΙΤΕΣ • ΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ • ΚΑΓΚΕΛΑ ΙΝΟΧ • ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ • ΚΑΓΚΕΛΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΑΥΤΟΝΟΜΩ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: ΑΝΤΙΚΑΛΑΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΑΘΗΝΩΝ 140 τηλ. 27210 21135-6 • fax. 27210 62006 email: malamotechniki@yahoo.gr • www.malamotechniki.gr

Βυζαντινή... Βενετία Βόλτα στη γειτονιά των Ελλήνων

Πώς θα σας φαινόταν, αν σε ένα από τα πιο τουριστικά σημεία του πλανήτη ξαφνικά ξεπετάγονταν ελληνικά γράμματα, η γαλανόλευκη σημαία και βυζαντινές αγιογραφίες; Έκπληξη, θαυμασμός, η χαρά του αναπάντεχου ή μήπως συγκίνηση; Όλα αυτά και ακόμα περισσότερα με χτύπησαν αιφνιδιαστικά, καθώς περπατούσα στα ανοιξιάτικα στενά της Βενετίας…

Νίκος Γαλάνης

Ε

παγγελματικοί λόγοι με οδηγούν στην επαρχία του Βένετο στην Ιταλία. Κλέβω λίγο από τον πολύτιμο χρόνο μου, ώστε να επισκεφτώ ένα από τα πιο εμβληματικά σημεία όχι μόνο της χώρας αλλά και όλου του κόσμου, έναν τόπο που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, τη Βενετία. Ποιος δεν έχει δει τις γόνδολες να πλέουν στα ήσυχα κανάλια της πλωτής πολιτείας και τους γοητευτικούς γονδολιέρηδες, να συντροφεύουν με μελωδίες του Βιβάλντι τη ρομαντική βόλτα των ζευγαριών; Μαζί με δεκάδες άλλους εκστασιασμένους τουρίστες δίπλα μου, περπατάω και χάνομαι στα γραφικά σοκάκια της, που μοιάζουν με έναν ατελείωτο λαβύρινθο. Κάποια από αυτά σε βγάζουν σε πολύχρωμα βενετσιάνικα αρχοντικά. Άλλα σε οδηγούν σε μικρές γέφυρες, ιδανικό μέρος για να σφραγίσουν οι ερωτευμένοι τα συναισθήματά τους με μια κλειδαριά, γράφοντας πάνω τα ονόματά τους και δίνοντας υπόσχεση για παντοτινή αγάπη. Είναι η πόλη που σε καλεί να χαθείς, περπατώντας της. Εντυπωσιάζομαι με τη Γέφυρα των Στεναγμών, μαγεύομαι στην πολύβουη αγορά του Ριάλτο και φτάνω επιτέλους στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Εκεί φυσικά την παράσταση κλέβει η Βασιλική του Αγίου Μάρκου και το τεράστιο κωδωνοστάσιό της. Πίνω γρήγορα έναν καφέ latte στο ιστορικό καφέ Florian, ανάμεσα σε τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου και συνεχίζω οδεύοντας προς την ανοιχτή θάλασσα. Μπροστά μου ξεχωρίζει το παλάτι των Δόγηδων. Φαντάζομαι τα κωπήλατα πλοία να φτάνουν εδώ και

56

Η Ελληνική σημαία κυματίζει στο Μουσείο.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ | Βυζαντινή... Βενετία

57

●

να αποβιβάζουν τον πλούτο όλου του κόσμου, την εποχή που η Βενετία ήταν θαλασσοκράτειρα. Μία πολυπολιτισμική κοινότητα, πλημμυρισμένη από τη φλόγα των εμπόρων και των πραματευτάδων. Αναλογίζομαι πως εδώ είναι το τέρμα της εξερεύνησής μου και ετοιμάζομαι να πάρω τον στενάχωρο δρόμο του γυρισμού. Μα κάτι σαν να με τραβάει να συνεχίσω. Λίγα μέτρα πιο πέρα, σε ένα από τα δεκάδες κανάλια γράφει: «Ponte dei Greci». Με τα μέτρια ιταλικά μου καταλαβαίνω πως μιλάει για τη χώρα μου, «η γέφυρα των Ελλήνων» σκέφτομαι! Λίγο πιο κάτω, βλέπω σε μία πινακίδα στον τοίχο, χαραγμένο ένα ακόμα στοιχείο: «Rio dei Greci», δηλαδή «το κανάλι των Ελλήνων». Αναρωτιέμαι τον λόγο που έχουν αφιερώσει μία γέφυρα και ένα κανάλι σε εμάς, τους «Γραικούς». Η απορία μου λύνεται, καθώς από το επόμενο στενό ξεπροβάλλει η γαλανόλευκη! Πλησιάζω και διαβάζω πάνω στην πόρτα του κτιρίου: «Μουσείο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών εικόνων». Έκπληκτος και ανίδεος, ομολογώ, πώς σε μία γωνιά της «Γαληνοτάτης» υπήρχε και υπάρχει το ελληνικό στοιχείο, μπαίνω χωρίς δεύτερη σκέψη στο μουσείο. Μια γηραιά χαμογελαστή κυρία βρίσκεται στην υποδοχή. Διακινδυνεύω και χαιρετώ στα ελληνικά, παίζοντας με τις πιθανότητες να μου αποκριθεί στην ίδια γλώσσα. Ο τολμών 58

●● ● Ο μεγαλοπρεπής ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου. ●● «Οδός των Ελλήνων...» ●●● Στο βάθος το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου που γέρνει.

●●●

νικά. Μου αποκρίνεται στη γλώσσα μας, χαρούμενη και αυτή που ένας ακόμα Έλληνας περνά τις πόρτες του Μουσείου. Ανεκτίμητης αξίας εικόνες, κειμήλια και πολύτιμα χειρόγραφα, που κληροδότησε η ελληνική κοινότητα, έχουν συγκεντρωθεί και εκτίθενται από τους ανθρώπους του Ελληνικού Ινστιτούτου, προβάλλοντας την ιστορία και τον πολιτισμό μας σ’ ένα από τα πιο τουριστικά μέρη στον πλανήτη! Το Μουσείο στεγάζεται στον πρώτο όροφο της Scoletta, στον χώρο όπου ως τις αρχές του 20ού αιώνα λειτουργούσε το Νοσοκομείο της Αδελφότητας – μοναδικό στο είδος του καθώς περιλαμβάνει μερικά από τα αριστουργήματα των βυζαντινών και μεταβυζαντινών φορητών εικόνων. Στο Μουσείο εκτίθενται, επίσης, πολύτιμα χειρόγραφα και ένας πάπυρος του 6ου μ.Χ. αιώνα. Τη μουσειακή συλλογή συμπληρώνουν διάφορα κειμήλια, όπως άμφια, ζώνες και εγκόλπια μητροπολιτών Φιλαδελφείας και άλλων κληρικών, χρυσά και αργυρά ΑΠΟΣΤΟΛΗ | Βυζαντινή... Βενετία

αντικείμενα μικροτεχνίας καθώς και πατριαρχικά και δουκικά έγγραφα με τα οποία είχαν επικυρωθεί τα προνόμια που κατά καιρούς είχαν παραχωρηθεί στην Αδελφότητα και την εκκλησία των Ελλήνων. Το Ελληνικό Ινστιτούτο στη Βενετία, όπου και ανήκει το μουσείο, είναι το μόνο ερευνητικό επιστημονικό ίδρυμα που διαθέτει η χώρα μας στο εξωτερικό! Βγαίνοντας εντυπωσιασμένος από το μουσείο, την προσοχή μου τραβά ένα τεράστιο καμπαναριό που γέρνει. Τελικά δεν έχει στατικό πρόβλημα μόνο ο Πύργος της Πίζας στη γειτονική Φλωρεντία! Δίπλα από το μουσείο, βρίσκεται ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου ή αλλιώς San Giorgio dei Greci. Ο ναός αποτέλεσε το κέντρο της Ελληνικής κοινότητας στην πόλη και σήμερα αποτελεί την έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Ιταλίας και Εξαρχίας Νοτίου Ευρώπης. Για να χτιστεί, 59

● Χάνεσαι στα γραφικά σοκάκια της Βενετίας... ●● Ο Παντοκράτορας στον τρούλο του Αγ. Γεωργίου. ●●● Γόνδολες με ερωτευμένα ζευγαράκια γλιστρούν πάνω στα νερά.

όμως, αυτός ο περίλαμπρος ναός, πέρασε σχεδόν ένας αιώνας αδιάκοπων προσπαθειών. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, στα τέλη του 15ου αιώνα, η ελληνική παροικία αριθμούσε πληθυσμό περίπου 5.000 ατόμων! Ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετώπισαν ήταν η ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Ο Δόγης είχε επιτρέψει να λειτουργούν σε έναν καθολικό ναό, τον Άγιο Βλάσιο. Οι Έλληνες ήθελαν τον δικό τους ορθόδοξο ναό. Στις αρχές του 16ου αιώνα, οι Έλληνες στρατιώτες της Βενετίας «Stradioti» (!) παρουσίασαν το αίτημα στον Δόγη. Την οριστική άδεια την εξασφάλισαν το 1521. Η ανέγερση του ναού του Αγίου Γεωργίου ξεκίνησε το 1539 και περατώθηκε 34 χρόνια αργότερα. Κοντοστέκομαι στην είσοδο του ναού με δέος. Ψηλά λαξευμένη επιγραφή αναφέρει: Χριστώ Σωτήρι/ και τω άγίω μάρτυρι Γεωργίω οι μέτοικοι / και οι άεί καταίροντες Ένετίαζε των ‘Ελλήνων / όπως έχοιεν κατά τα πάτρια τω θεώ θρησκενειν /εκ τών ενόντων φιλοτιμησάμενοι το ιερόν/ ανέβηκαν. Προχωρώ με αργά βήματα προς τα μέσα και παρατηρώ έντονη κινητικότητα. Μπροστά στην Ωραία Πύλη, ένας ιερέας και ένα ζευγάρι τελούν το μυστήριο του γάμου, ενός ορθόδοξου γάμου! Ήσυχα προσπαθώντας να μην τους ενοχλήσω, πηγαίνω προς τις αγιογραφίες που κοσμούν δεξιά και αριστερά τον ναό. «Είναι δημιουργίες του Μιχαήλ Δαμασκηνού, του πιο διάσημου ζωγράφου της Κρητικής σχολής» με ενημερώνει μία μυστήρια φωνή που έρχεται από το πουθενά. Γυρίζω προς τα πίσω και βλέπω κοντά στα κεριά που σιγοκαίνε, μια γλυκιά κυρία, που αμέσως αφουγκράστηκε από πού είμαι και τι κοιτάζω. Είναι η Όλγα, μία γυναίκα που γεννήθηκε στα Γιάννενα και τα επόμενα λεπτά θα αποτελέσει την οικοδέσποινά μου μέσα στην εκκλησία. «Στα 18 μου έφυγα για σπουδές στην Αγγλία, ύστερα ρίζωσα εδώ, κάνοντας οικογένεια». Πράγματι, παρατηρώ λίγο παραπέρα, πάνω σε μία ξυλόγλυπτη καρέκλα, ένα παιδί να ζωγραφίζει σε σκορπισμένα λευκά χαρτιά. Ίσως εμπνέεται από το περιβάλλον γύρω του, όπως από την απίστευτης ομορφιάς Βυζαντινή εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα, δώρο της Μεγάλης Δούκισσας Άννας Νοταρά, μία από τις πιο θαυμάσιες βυζαντινές δημιουργίες. Η Όλγα μένει στο Τρεβίζο όπως και τα περισσότερα μέλη της Ελληνικής κοινότητας, που βρίσκονται εκτός του συμπλέγματος των νησιών της Βενετίας. «Αυτή τη στιγμή, η ελληνική κοινότητα ίσα που φτάνει τριψήφιο αριθμό», μου λέει με κάποια πικρία. Όπως μου διηγείται στη συνέχεια, οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στη Βενετία στα χρόνια της εικονομαχίας και κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204. Έμποροι οι περισσότεροι, ήρθαν από βενετοκρατούμενες περιοχές, όπως την Κρήτη, την Κύπρο και τα Ιόνια νησιά. Η παροικία ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό στα τέλη του 15ου αιώνα μετά την διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και έφτασε να αποτελεί το σημαντικότερο πληθυσμιακά ξένο στοιχείο της πόλης. Το 1498, μάλιστα, δημιουργήθηκε η αυτοδιοικούμενη Αδελφότητα των Ελλήνων, που φρόντιζε για την εκπαίδευση των ελληνόπουλων, τη σίτιση των απόρων και την ιατρική περίθαλψη των μελών που είχαν ανάγκη. Η ελληνική κοινότητα άνθησε οικονομικά και εντάχθηκε στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή της πόλης. Αποχαιρετώ την φιλόξενη Όλγα, ευγνώμων για το ταξίδι στον χρόνο που η ίδια απλόχερα μου προσέφερε. Ένα ταξίδι στον Βυζαντινό κόσμο των Ελλήνων, μετά την ηχηρή πτώση της χιλιετούς Βυζαντινής αυτοκρατορίας – σχεδόν δεύτερο Βυζάντιο το έλεγαν! Μια νοσταλγική επίγευση μου αφήνει αυτή η βόλτα στο παρελθόν, για μια Ελλάδα που δημιουργήθηκε εδώ, άκμασε, έζησε και επέζησε μετά κόπων και βασάνων. Τώρα πια, λίγα έμειναν να θυμίζουν αυτή την ελληνική γειτονιά στη γειτονική χώρα. Πάντα, όμως, τα απομεινάρια της θα συγκινούν τον διαβάτη που περνά και, τυχαία ή όχι, αντικρίζει ελληνικά γράμματα, ακούει την ελληνική γλώσσα, μαγεύεται από τις βυζαντινές αγιογραφίες και βλέπει να ανεμίζει η γαλανόλευκη…

60

●

●●

●●●

Οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στη Βενετία στα χρόνια της εικονομαχίας και κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1204. Στα τέλη του 15ου αιώνα, η ελληνική παροικία αριθμούσε πληθυσμό περίπου 5.000 ατόμων! ΑΠΟΣΤΟΛΗ | Βυζαντινή... Βενετία

61

Κεντρικό Ζαγόρι

Ταξίδι στην… άκρη

Κεντρικό Ζαγόρι. Ώρα Ανατολής. Οι στέγες καπνίζουν την πρωινή δροσιά. Το καλντερίμι σε καλεί να το ακολουθήσεις. Περιμένει, όπως η ομίχλη διαλύεται, μετά από έναν μακρύ χειμώνα και αφήνει να φανεί η ζωή ακίνητη. Αναμένει το ρυθμικό περπάτημα του οδοιπόρου ο οποίος βιώνει εικόνες, ήχους, μυρωδιές, γεύσεις και αφή.

Ιωάννα Γάλλου Σταυρούλα Σταμουλακάτου

62

Σ

ε προσκαλεί να το ακολουθήσεις σε άλλα μονοπάτια με δάση, με γεφύρια, με χαράδρες. Να περπατήσεις, ώστε να ανακαλύψεις την προοπτική του Ηπειρώτικου τοπίου. Πέτρα, ποτάμι, δάσος, βουνά ολόγυρα, αλληλοσυμπληρωμένα με κοιλάδες και τον γκριζομπλέ ουρανό, δωρίζουν ένα αδράχτι γνήσιας χαράς και αγαλλίασης. Εκείνο που ήταν κάποτε, αποκαλύπτεται με την προσεκτική ματιά. Ο τόπος, σα να θέτει από μόνος του τους κανόνες, σε προκαλεί να προχωρήσεις βαθύτερα και να περιπλανηθείς ώσπου να συνθέσεις μόνος σου την εικόνα. Να περάσεις από γεφύρια και σκάλες στο Βραδέτο, να φτάσεις στη χαράδρα του Βίκου, να σκαρφαλώσεις σε ομαλές πλαγιές και πυκνά δάση στην Βίτσα. Να σταθείς σε εγκαταλειμμένα μοναστήρια σαν την Αγία Παρασκευή και σε στέρνες. Να περπατήσεις ανάμεσα σε αρχοντικά και σπίτια καθημερινά, να ξεκουραστείς σε μεσοχώρια και σε βρύσες, να αφουγκραστείς τη μαγική σιωπή του τοπίου. Αυτό είναι το Ζαγόρι.

TRAVELOGUE | Ημερολόγια ταξιδιού

Πάπιγκο.

● Το τρίτοξο γεφύρι του Πλακίδα

(ή Καλογερικό) έξω από τους Κήπους. ●● Η γέφυρα της Αρίστης.

Πεζός βιώνεις όλο το μεγαλείο του Η πεζοπορία δίδει βάθος στο ταξίδι. Ο ενεργός στοχασμός και η παρατήρηση στο «τώρα» δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες για μια βιωματική μάθηση των αρχών του σεβασμού και της συνύπαρξης με τη φύση γύρω από εμάς και πέρα από εμάς. Ο ενεργός στοχασμός και ο αναστοχασμός των ιστορικών φάσεων του τόπου, σκοτεινών και φωτεινών, βοηθά στην υπέρβαση των ατομικιστικών και εσωστρεφών συμπεριφορών και εν συνεχεία στη μετάβαση σε ένα δίκτυο των ιδεών, της ανοχής και της διαφορετικότητας. Για να ψάξεις μυστικά στις στροφές των πετάλων, για να αλλάξεις επίπεδο στην απουσία των ήχων. Και έτσι, μετά από κάποιες ώρες, να φθάσεις στον προορισμό σου, νιώθοντας τύχη που βίωσες το σήμερα σε πέτρινη τροχιά. Προνόμιο του τόπου τούτου, του Ζαγοριού, του τόπου «πέρα από δω», τέτοια ταξίδια στο μεταίχμιο.

●

info's

●●

64

H Σταυρούλα Σταμουλακάτου είναι νοσηλεύτρια και κατοικεί στα Ιωάννινα. Τα τελευταία τρία χρόνια δεν αποχωρίζεται τη φωτογραφική της μηχανή. Δηλώνει ερωτευμένη με το φως και τα χρώματα και κυνηγά να τ' αποτυπώσει παντού στη μαγευτική φύση της Ηπείρου: www.Instagram.com/stavr_stam. Η Ιωάννα Γάλλου είναι σπηλαιολόγος και διευθύντρια της Kedros Travel απ’ όπου προτείνει για όλους εμάς μικρά και μεγάλα θεματικά ταξίδια στην Ελλάδα και τον κόσμο: www.kedrostravel.com.

Πρόγραμμα Φωτοβολταϊκών NET METERING για μηδενικό λογαριασμό ρεύματος,

για πάντα

Φείδωνος & Χατζή • Άργος 212 32 / Τ: 27510 63647 Κ: 6945 414139 / F: 27510 63647 / e: roussisdim73@gmail.com

50 Χρόνια Συνεταιρισμός Καλαβρύτων Μαγευτικός και αγαπημένος προορισμός, τα Καλάβρυτα πρωταγωνιστούν τα τελευταία χρόνια στις επιλογές για ολιγοήμερες αποδράσεις. Όμως εμείς βρισκόμαστε εδώ για διαφορετικό λόγο. Να γνωρίσουμε από κοντά έναν Συνεταιρισμό που εδώ και 50 χρόνια προσφέρει πολλά στον τόπο, δημιουργώντας τόσο με τους ανθρώπους της περιοχής, όσο και με τους καταναλωτές σχέσεις εμπιστοσύνης.

Δημοσθένης Τσαπάρας, Γεωπόνος

Χ

τισμένα στις πλαγιές του Χελμού, τα Καλάβρυτα συνδυάζουν το πανέμορφο φυσικό τοπίο με τη διαμονή σε σύγχρονα καταλύματα που σέβονται την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το πιο δημοφιλές χιονοδρομικό κέντρο της Πελοποννήσου αλλά και το εντυπωσιακό σπήλαιο των Λιμνών. Υπάρχει πάντα η επιλογή να φτάσεις ως εδώ με τον ιστορικό οδοντωτό διασχίζοντας το φαράγγι του Βουραϊκού. Τα Καλάβρυτα έχουν επίσης μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον, καθώς εδώ διαδραματίστηκαν γεγονότα που συνδέονται με την έναρξη της Επανάστασης αλλά γράφτηκε και μία από τις πιο θλιβερές σελίδες της γερμανικής Κατοχής. Μια απερίγραπτη φόρτιση σε κατακλύζει, όταν επισκέπτεσαι το μνημείο των εκτελεσθέντων στον λόφο Καπή και το Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος στο παλιό Δημοτικό Σχολείο. Το όνομα τους (Καλάβρυτα = καλές βρύσες) φανερώνει τόπο εύπορο και γόνιμο. Ο ορεινός χαρακτήρας της περιοχής συνέβαλε στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, δημιουργώντας έναν γαστρονομικό πλούτο στον οποίο κυριαρχούν παραδοσιακά γαλακτοκομικά προϊόντα φτιαγμένα κυρίως από αιγοπρόβειο γάλα. Το πιο ονομαστό από αυτά είναι η βαρελίσια φέτα που ωριμάζει σε ξύλινα βαρέλια οξιάς για περίπου τρεις μήνες, με αποτέλεσμα ένα τυρί πικάντικο, πλούσιο σε γεύση και αρώματα. Το προϊόν φτάνει στα πιάτα μας χάρη στον Αγροτικό Γαλακτοκομικό Συνεταιρισμό Καλαβρύτων, ο οποίος συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής αιγοπρόβειου

68

Όταν το όραμα συνδυάζεται με σκληρή δουλειά, οι συνεταιρισμοί μπορούν να αποτελέσουν μια σύγχρονη και βιώσιμη επιχειρηματική πρόταση προς όφελος των πολλών.

69

Ο Συνεταιρισμός Καλαβρύτων απασχολεί σήμερα περισσότερους από 120 εργαζόμενους, προσφέροντας τους δύσκολους αυτούς καιρούς ακόμη περισσότερα στον τόπο.

70

γάλακτος της ευρύτερης περιοχής και παράγει ετησίως περισσότερους από 4.000 τόνους φέτας Π.Ο.Π.! Ο Συνεταιρισμός, που φέτος γιορτάζει τα 50 χρόνια λειτουργίας του, συμβάλει σημαντικά στη στήριξη της κτηνοτροφικής παραγωγής και αποδεικνύει, ότι όταν το όραμα συνδυάζεται με σκληρή δουλειά, οι συνεταιρισμοί μπορούν να αποτελέσουν μια σύγχρονη και βιώσιμη επιχειρηματική πρόταση προς όφελος των πολλών. Ο πραγματικά μεγάλος αριθμός των 1.100 κτηνοτρόφων-μελών του εξασφαλίζει, υπό τη σωστή καθοδήγηση, την εξαιρετικής ποιότητας πρώτη ύλη από την οποία παρασκευάζονται στο συνεταιριστικό τυροκομείο, εκτός από φέτα, γίδινο τυρί, αιγοπρόβεια μυζήθρα, πρόβειο «αφίρι» αλλά και το «αλειφοτύρι». Τα τελευταία χρόνια στις τάξεις του εντάχθηκε και μια μικρή ομάδα αγελαδοτρόφων των Καλαβρύτων, επιτρέποντάς του να δημιουργήσει μια νέα σειρά προϊόντων. Έτσι, πρόσφατα, προστέθηκαν σ’ αυτά το φρέσκο αγελαδινό γάλα, παραδοσιακά γιαούρτια και επιδόρπια, αλλά και αγελαδινή γραβιέρα, ενώ στα άμεσα σχέδια του Συνεταιρισμού είναι και η παραγωγή φρέσκου γίδινου γάλακτος. «Η σημαντική αυτή ανάπτυξη της ζώνης γάλακτος που καλύπτει τις ορεινές περιοχές των τεσσάρων νομών της Βόρειας Πελοποννήσου αλλά και τις πεδινές περιοχές της Αχαΐας, μας δίνει τη δυνατότητα να επιτύχουμε το μέγεθος της παραγωγής, ώστε να καλύψουμε τις απαιτήσεις της αγοράς» μας εξηγεί ο κ. Ζήσης Ζησιμόπουλος, υπεύθυνος Ζώνης Γάλακτος, που συμπληρώνει 35 χρόνια εργασίας στον Συνεταιρισμό. «Την άνοιξη όταν έχουμε το μέγιστο της παραγωγής, συγκεντρώνουμε καθημερινά μέχρι και 110 τόνους γάλα, ποσότητα που μας έχει επιτρέψει να ξεκινήσουμε τις πρώτες μας συνεργασίες για εξαγωγή φέτας στην Αμερική…» Το γάλα είναι ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο προϊόν και για να επιτύχει την επιθυμητή ποιότητα, ο Συνεταιρισμός χορηγεί στους παραγωγούς «παγολεκάνες», προκειμένου να εξασφαλίσει άριστες συνθήκες διατήρησης μέχρι αυτό να παραληφθεί από τα ψυχόμενα βυτία για να φτάσει στο τυροκομείο των Καλαβρύτων. Όμως η στήριξη των παραγωγών δεν σταματάει εδώ. Ο Γιώργος Παυλόπουλος-Σπέρχος είναι νέος και δυναμικός παραγωγός, μέλος του Συνεταιρισμού εδώ και 12 χρόνια.

«Ο παππούς μου ήταν μέλος του Συνεταιρισμού από τα πρώτα χρόνια, στη συνέχεια ο πατέρας και τώρα εγώ. Ο Συνεταιρισμός εξασφαλίζει την απορρόφηση του προϊόντος μας σε πολύ καλές τιμές και αγοράζουμε από αυτόν ζωοτροφές σε χαμηλότερο κόστος. Διαθέτει επίσης, ως μόνιμο προσωπικό, δύο κτηνίατρους για τις ανάγκες των ζώων μας». Το χωριό του, οι Άνω Λουσοί Καλαβρύτων, βρίσκεται σε υψόμετρο 1200 μέτρων και οι κάτοικοι του δεν ξεπερνούν τους 150… Στα γραφεία του Συνεταιρισμού, φωτογραφίες και δημοσιεύματα υπογραμμίζουν την κοινωνική του δράση, που έτσι κι αλλιώς επιβάλλεται από τις Συνεταιριστικές Αρχές: ενίσχυση κοινωνικών δομών, γηροκομείων πυρόπληκτων περιοχών, στήριξη των νέων φοιτητών από τις οικογένειες των μελών του και πολλά άλλα. «Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα μιας σταθερής πολιτικής

επανεπένδυσης των κεφαλαίων και αξιοποίησης των διαθέσιμων αναπτυξιακών προγραμμάτων από την δεκαετία του 80 μέχρι σήμερα», θα μας πει ο πρόεδρος κ. Παύλος Σατολιάς. «Έτσι καταφέραμε τον σταδιακό εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων μας και τη δημιουργία σημαντικών υποδομών, όπως το σύγχρονο χημικό και μικροβιολογικό εργαστήριο, στο οποίο ελέγχεται καθημερινά το γάλα που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη, τα τελικά προϊόντα αλλά και οι χρησιμοποιούμενες ζωοτροφές. Όμως δεν σταματάμε εκεί», συνεχίζει. «Στην στέγη του τυροκομείου έχουν εγκατασταθεί φωτοβολταϊκά, που παράγουν ενέργεια εκμεταλλευόμενα την ηλιοφάνεια του Χελμού για τις ανάγκες της μονάδας και σχεδιάζεται η επέκταση τους. Επίσης έχουμε δημιουργήσει μονάδα παραγωγής βιοαερίου, η οποία θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή καυσίμου μόλις ολοκληρωθεί η επένδυση που έχουμε προγραμματίσει». Εντυπωσιασμένος από την ατέλειωτη πληροφόρηση για τις καινοτόμες δράσεις του Συνεταιρισμού επέστρεψα στο τραπέζι μου, όπου είχα προετοιμαστεί για μια μικρή γευσιγνωσία. Η φέτα, μ’ αυτήν την τόσο πλούσια και γεμάτη γεύση, νομίζω ότι κερδίζει και τους πιο απαιτητικούς λάτρεις του παραδοσιακού μας τυριού. Ιδιαίτερη έκπληξη όμως μου προκάλεσε το «αλειφοτύρι», το οποίο συνδυάζει την ιδιαίτερη γεύση

ΑΦΙΕΡΩΜΑ / 50χρόνια Συνεταιρισμός Καλαβρύτων

71

της φέτας με τη μορφή της αλοιφής και μπορεί να δώσει πολλές ιδέες για μεζέδες ή ένα νόστιμο δεκατιανό πάνω σε μια φέτα καλού χωριάτικου ψωμιού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πρόβειο παραδοσιακό «αφίρι». Θα το απολαύσετε ιδανικότερα ψητό ή σαγανάκι προκειμένου να βγάλει όλα τα πλούσια αρώματά του. Τα γλυκά επιδόρπια του Συνεταιρισμού, παραδοσιακό ρυζόγαλο και κρέμα βανίλια, έρχονται να ισορροπήσουν τις έντονες γεύσεις των τυριών με τα φινετσάτα αρώματα βανίλιας και φρέσκου γάλακτος. Η επίσκεψη στον Συνεταιρισμό ανακάλεσε μνήμες από φοιτητικά αμφιθέατρα, αγαπημένους καθηγητές και εκπαιδευτικές εκδρομές σε συνεταιριστικές μονάδες. Μαθήματα για ένα θεσμό που στη χώρα μας αδικήθηκε και απαξιώθηκε. Τα 50 χρόνια του Συνεταιρισμού Καλαβρύτων, που σήμερα απασχολεί περισσότερους από 120 εργαζόμενους, στηρίζοντας περισσότερες από 1.200 οικογένειες της ορεινής κυρίως Πελοποννήσου, αποδεικνύουν πολλά αλλά κυρίως την αγάπη όλων αυτών που μοιράζονται την προσπάθεια αυτή προς όφελος όχι μόνο δικό τους αλλά και του τόπου τους. Όσο για μας είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε, έστω για λίγο, στιγμές χαλάρωσης υπό το βλέμμα του χιονισμένου Χελμού…

Η παραδοσιακή οµορφιά των Κυθήρων έκανε τουσ αρχαίουσ Έλληνεσ να πιστεύουν πωσ εδώ πρωτοπερπάτησε η ωραιότερη θεών και ανθρώπων, η θεά του έρωτα. Η µελιτέα, όπωσ ονόµαζαν τη θεά Αφροδίτη. Δεν είναι τυχαίο το επίθετο µελιτέα (µελένια) αφού µόνο το τελειότερο πλάσµα τησ γησ θα µπορούσε να έχει την γλυκύτητα, την εµφάνιση και το άρωµα του ΘΥΜΑΡΙΣΙΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ. Το νησί ήταν γνωστό από την αρχαιότητα για το εξαιρετικήσ ποιότητασ µέλι του. Υπάρχουν ενδείξεισ ότι από εδώ ξεκίνησε η εφαρµογή τησ κινητήσ κηρήθρασ στην αρχαιότητα, για να εξαπλωθεί σε όλον τον κόσµο µόλισ στο τέλοσ του περασµένου αιώνα. Πολλέσ διακρίσεισ και βραβεία έχουν κάνει το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ γνωστό και περιζήτητο. Εσείσ που θέλετε ν' απολαύσετε το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ... ΜΟΝΟ από το πρατήριο του Μελισσοκοµικού Συνεταιρισµού και στα καταστήµατα µε το σήµα µασ.

ΕΚΘΕΣΗ & ΠΡΑΤΗΡΙΟ ΧΟΝ∆ΡΙΚΗΣ-ΛΙΑΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΑ ΑΡΩΝΙΑ∆ΙΚΑ Πληροφορίεσ: ρίεσ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΚΥ ΚΥΘΗΡΩΝ τηλ. 27360 34370 - email: melikyth@otenet.gr 72

Αφίρι με ψητές πιπεριές και κάπαρη

Για τη ζύμη • 4 μεγάλες πιπεριές Φλωρίνης • 2 σκ. σκόρδο κομμένες στη μέση • 2 κ.σ. μαϊντανό ψιλοκομμένο • 2 κ.σ. κάπαρη πλυμένη και στραγγισμένη • 8 φέτες τυρί αφίρι Για τη βινεγκρέτ • 150 γρ. ελαιόλαδο • 50 γρ. ξύδι λευκό • 20 γρ. μουστάρδα • 20 γρ. μέλι • αλάτι και φρεσκοτριμμένο πιπέρι

Τ

ο αφίρι είναι ένα παραδοσιακό τυρί από παστεριωμένο πρόβειο γάλα. Έχει ευχάριστα πικάντικη γεύση, όταν καταναλώνεται ωμό και είναι ιδανικό για σαγανάκι στον φούρνο ή στο τηγάνι σβησμένο με λεμόνι. Συνοδεύεται από λευκά και ήπια κόκκινα κρασιά και τσίπουρο. Σε δυνατό φούρνο, προθερμασμένο στους 200°C, ψήνουμε τις πιπεριές για 10 λεπτά από κάθε πλευρά. Αφού ψηθούν και μαλακώσουν τις τοποθετούμε σε μπολ, τις σκεπάζουμε με διάφανη μεμβράνη και τις αφήνουμε για 10 λεπτά. Φτιάχνουμε τη βινεγκρέτ, ανακατεύοντας καλά όλα τα υλικά. Αφαιρούμε τη φλούδα και όλους τους σπόρους από τις πιπεριές και τις κόβουμε σε λωρίδες. Κόβουμε το αφίρι στη μέση και μετά σε τρεις φέτες το κάθε ημικύκλιο. Τις ψήνουμε σε πολύ ζεστό, αλάδωτο τηγάνι για 5 λεπτά από κάθε πλευρά ή μέχρι να πάρουν χρώμα. Τρίβουμε κάθε πιάτο με το σκόρδο και τοποθετούμε σε κάθε ένα 2 φέτες τυρί, τις λωρίδες της πιπεριάς και την κάπαρη, περιχύνουμε με την βινεγκρέτ και γαρνίρουμε με μαϊντανό. Σερβίρουμε αμέσως συνοδεύοντας με φρυγανισμένο ψωμί και λευκό αρωματικό κρασί από τις ποικιλίες Μοσχοφίλερο ή Μαλαγουζιά.

Αναζητήστε και άλλες συνταγές με φέτα, παραδοσιακό γιαούρτι και φρέσκο βούτυρο Καλαβρύτων στην ιστοσελίδα του Συνεταιρισμού Καλαβρύτων: www.kalavritacoop.gr.

74

Γιαουρτίνη Πελοποννήσου

Υλικά • 400 γρ. γιαούρτι πρόβειο • 3 αυγά • 250 γρ. ζάχαρη • 1 ½ κ.γ μπέικιν πάουντερ • ½ κ.γ. μαγειρική σόδα • 2 βανίλιες • 300 γρ. σιμιγδάλι ψιλό • ½ φλ. χυμό πορτοκάλι • ¼ φλ. ούζο (προαιρετικά) ή έξτρα χυμό πορτοκαλιού Για το σιρόπι • 2 φλ. ζάχαρη • 1 ¾ φλ. νερό • Φλούδα λεμονιού • Χυμό από μισό λεμόνι

Π

αραδοσιακό γλυκό Πελοποννήσου, που προσφέρεται την αποκριά, ενώ τη συναντάμε και στο πασχαλινό τραπέζι. Είναι μια εύκολη, αφράτη και ζουμερή σιροπιαστή γιαουρτόπιτα με σιμιγδάλι και αρώματα εσπεριδοειδών, χωρίς καθόλου βούτυρο! Σε ένα μπολ, χτυπάμε τα ασπράδια με μια πρέζα αλάτι να γίνει σφιχτή μαρέγκα. Σε άλλο μπολ, βάζουμε τους κρόκους, τις βανίλιες, τη ζάχαρη και τα χτυπάμε με μίξερ να αφρατέψουν. Προσθέτουμε το γιαούρτι, το μπέικιν, το σιμιγδάλι και συνεχίζουμε το χτύπημα. Διαλύουμε τη σόδα στον χυμό πορτοκαλιού και περιχύνουμε τα υλικά, προσθέτουμε το ούζο και ομογενοποιούμε. Τέλος, προσθέτουμε τη μαρέγκα και αναδιπλώνουμε απαλά το μίγμα με μια μαρίζ, μέχρι να ενσωματωθεί καλά η μαρέγκα. Αδειάζουμε σε καλά βουτυρωμένο ταψί 30 εκ. και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170 °C στον αέρα, για 40 λεπτά μέχρι να φουσκώσει και να ροδίσει το γλυκό μας. Για το σιρόπι, βράζουμε σε κατσαρολάκι όλα τα υλικά μας κι αφού ψηθεί η γιαουρτίνη, περιμένουμε να κρυώσει, τη χαράζουμε σε κομμάτια και περιχύνουμε σιγά-σιγά το ζεστό σιρόπι. Με ένα πιρούνι χτυπάμε την άχνη ζάχαρη και το λεμόνι έως ότου δημιουργηθεί μια ελαφριά κρέμα λεμονιού (αν χρειαστεί αραιώνουμε με λίγο ακόμη λεμόνι ή νερό) και αλείφουμε το γλυκό μας με το γλάσο.

Για το γλάσο λεμονιού • 125 γρ. ζάχαρη άχνη • σταγόνες λεμόνι ΣΥΝΤΑΓΕΣ

75

I

E. info@typofot.gr

expanding our BUSINESS

1I

1I KM ARGOS NAFPLIO ST

opening sOON

Το 1890 το πρώτο κρεοπωλείο Χαύτας στο Ναύπλιο πάιρνει ...σάρκα και όστα. Σήµερα... τρεις γενιές εµπειρίας πάνω στο κρέας µας επιτρέπουν να συνδυάζουµε ιδανικά την άριστη ποιοτικά κάλυψη του οικογενειακού τραπεζιού µε τις πιο απαιτητικές γευστικές αναζητήσεις. Στο κρεοπωλείο µας η σύγχρονη τεχνολογία βαδίζει χέρι-χέρι µε την παράδοση και το ασίγαστο µεράκι, µε στόχο την άψογη εξυπηρέτησή σας. Ντόπια κρέατα, διαλεγµένα ένα-ένα, κρεατοπαρασκευάσµατα και ιδιαίτερες νοστιµιές, που ετοιµάζουµε καθηµερινά για σας, έρχονται στο πιάτο σας σε ασυναγωνιστές τιµές.

“παραδοσιακά... στο µέλλον”

Κρεοπωλεία Π. Χαύτας: Το ...συν της ποιότητας στη διατροφή σας

Μπουµπουλίνας & Βασ. Γεωργίου Β’ - τηλ. 27520 21104, κιν.: 6944427685

Παπαδιαμάντης O κυρ-Αλέξανδρος της Πλατείας Δεξαμενής Ο Καβάφης τον αποκάλεσε «κορυφή των κορυφών», άλλοι τον είπαν «άγιο των ελληνικών γραμμάτων» και «κοσμοκαλόγερο». Άνθρωπος μοναχικός και εσωστρεφής, λιτοδίαιτος και ταπεινός, ατημέλητος και πότης, έζησε σχεδόν όλη την ενήλικη ζωή του στην Αθήνα, χωρίς να αποσπαστεί από το κέντρο της. Έμεινε σε σπίτια φτωχικά στου Ψυρρή και στο Μοναστηράκι, με εσωτερικές αυλές και μικρά, σαν κελιά μοναχών, δωμάτια, αλλά και σε πραγματικά μοναστηριακά κελιά, ως φιλοξενούμενος, τις εποχές των ισχνών του αγελάδων. Νίνα Κουλετάκη

78

Η

γειτονιά του Ψυρρή αποτέλεσε την πρώτη στάση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην Αθήνα. Έμενε σ’ ένα μικρό δωμάτιο, χωρίς παράθυρα, που έβλεπε σε μια κοινόχρηστη αυλή. Σ’ αυτό το σχεδόν ρημαγμένο σπίτι έζησε δώδεκα ολόκληρα χρόνια. Όταν η στέγη του κατέρρευσε μετά από μια δυνατή κι επίμονη βροχή, πρόστρεξε για βοήθεια στον μοναχό Νήφωνα, συντοπίτη και παιδικό του φίλο. Ο Νήφων τον φιλοξένησε σ’ ένα κελί στο πίσω μέρος της αυλής της εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων, όπου έμενε και ο ίδιος, καθώς τα πενιχρά οικονομικά μέσα του Παπαδιαμάντη δεν του επέτρεπαν να νοικιάσει νέο σπίτι. Στο δωματιάκι της εκκλησίας ο κυρ-Αλέξανδρος έγραψε πολλά από τα έργα του, μεταξύ των οποίων και τη «Φόνισσα». Ως αντίδωρο για τη φιλοξενία του Νήφωνος έψελνε στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Το κελί αυτό σώζεται μέχρι σήμερα, ανακαινίστηκε πέρυσι και είναι επισκέψιμο για το κοινό. Αργότερα, θα μετακομίσει στην οδό Τάκη, σ’ ένα χαμηλό σπίτι όπου θα ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Παπαδιαμάντης ήταν άνθρωπος της συνήθειας. Έμεινε πιστός στους χώρους που είχε επιλέξει να ζει, στα καφενεία και τις ταβέρνες που είχε διαλέξει να συχνάζει, καθώς και σε δυο-τρεις ανθρώπους (Παύλο Νιρβάνα, Γιάννη Βλαχογιάννη, Μιλτιάδη Μαλακάση), που τίμησε με τη φιλία του. Για 25 ολόκληρα χρόνια, σύχναζε στο μπακάλικο του Καχριμάνη, που εκτελούσε και χρέη ταβέρνας για τους πελάτες, σχεδόν καθημερινά. Έπιανε ένα από τα πίσω τραπεζάκια – ντρεπόταν να τον βλέπουν να πίνει κι έπινε πολύ – τσιμπολογούσε το πάντα καλό γεύμα που του πρόσφερε ο μπακάλης και γέμιζε τα χαρτιά περιτυλίγματος του μπακάλικου με τα γραπτά του, καθώς δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει το έξοδο του κατάλληλου χαρτιού για να γράφει. Ο Καχριμάνης τον εκτιμούσε πολύ και τις περισσότερες φορές, του κερνούσε το φαγητό και το κρασί του,

ενώ ο Παπαδιαμάντης πλήρωνε τα βερεσέδια κάθε φορά που κατάφερνε να μαζέψει λίγα χρήματα. Άλλο αγαπημένο στέκι του συγγραφέα ήταν τα καφενεία της Πλατείας Μοναστηρακίου. Του άρεσε να κάθεται και να παρατηρεί τους περαστικούς, άλλοτε να βολτάρουν αμέριμνα κι άλλοτε να τρέχουν να προλάβουν τις δουλειές τους. Όπως όλοι οι συγγραφείς, αρέσκονταν να παρακολουθεί πρόσωπα, κινήσεις κι ομιλίες, τα οποία ενσωμάτωνε, αργότερα, στους ήρωες των διηγημάτων του. Εκεί κοντά ήταν και το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, όπου ο Παπαδιαμάντης συμμετείχε ως δεξιός ιεροψάλτης στις αγρυπνίες που οργάνωνε ο παπα-Νικόλαος Πλανάς. Το τελευταίο μαγαζί που σύχναζε ο κυρ-Αλέξανδρος στην Αθήνα ήταν το καφενείο του ΜπαρμπαΓιάννη, στην Πλατεία Δεξαμενής. Με ήδη κατεστραμμένη υγεία από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και το αδιάκοπο κάπνισμα, ο Παπαδιαμάντης αποδέχεται την πρόσκληση του Γιάννη Βλαχογιάννη να φιλοξενηθεί στο σπίτι του στον Λυκαβηττό, ώστε να αναρρώσει σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Με τον Βλαχογιάννη και τον Νιρβάνα συνήθιζαν να πίνουν τον καφέ τους στην Πλατεία Δεξαμενής. Την εποχή εκείνη στη Δεξαμενή υπήρχαν δυο καφενεία, το φτηνό και ταπεινό «Καφενείο του Μπαρμπαγιάννη» και η «Τέρψη», πιο καλοβαλμένο, όπου σύχναζαν οι λογοτέχνες της εποχής. Όπως εξάλλου ήταν σύμφωνο με τον χαΑναδρομές / Παπαδιαμάντης

Ο Παπαδιαμάντης, σκεφτικός, με γερμένο κεφάλι και σταυρωμένα χέρια, στραμμένος στον μέσα του κόσμο, μονήρης κι αποσυνάγωγος, να παλεύει με τους δαίμονές του και να ηττάται κατά κράτος, στην πιο διάσημη από τις – μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού – φωτογραφίες του. ρακτήρα του, ο Παπαδιαμάντης προτιμούσε το καφενείο του Μπαρμπαγιάννη. Καθόταν σ’ ένα τραπεζάκι στο πίσω μέρος του μαγαζιού κι έπινε τον καφέ του απολαμβάνοντας το τσιγάρο του και τη λιακάδα στην Πλατεία Δεξαμενής. Σ’ αυτό το σημείο τον απαθανάτισε ο φίλος του Παύλος Νιρβάνας. Ο Παπαδιαμάντης, σκεφτικός, με γερμένο κεφάλι και σταυρωμένα χέρια, στραμμένος στον μέσα του κόσμο, μονήρης κι αποσυνάγωγος, να παλεύει με τους δαίμονές του και να ηττάται κατά κράτος, στην πιο διάσημη από τις – μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού – φωτογραφίες του. Κάμποσους μήνες μετά από αυτή τη φωτογραφία, ο συγγραφέας θα εκδηλώσει την επιθυμία του να επιστρέψει στη Σκιάθο. Από τη μια δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στα αυξημένα έξοδα της Αθήνας και από την άλλη η διαρκώς επιδεινούμενη υγεία του κάνουν τους φίλους του να διοργανώσουν προς τιμή του, για την συμπλήρωση 25 χρόνων από την εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα, μιαν εκδήλωση. Με τα έσοδά της χρηματοδοτήθηκε η πληρωμή των χρεών του και η επιστροφή του στη γενέθλια γη, όπου και θα περάσει τα δυο τελευταία χρόνια της ζωής του. Αν και είχε φύγει μικρός από τη Σκιάθο, το νησί και η φύση του πρωταγωνιστεί στο έργο του Παπαδιαμάντη. Μαζί του, όμως, πρωταγωνιστεί και η φτωχολογιά του Ψυρρή, οι ταλαίπωρες ψυχές των υποβαθμισμένων αθηναϊκών γειτονιών του κέντρου με τα λάθη και τα πάθη τους, άνθρωποι πάμπτωχοι και περιθωριοποιημένοι. Τους σεβόταν, τους κατανοούσε, ήταν ένας από αυτούς.

79

• Μετακινήσεις & transfers (6-9 ατόµων & Α.Μ.Ε.Α) ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟΥ ΑΜΑΞΙ∆ΙΟΥ

• Εκδροµές • Ιατρικές επισκέψεις • Πολιτιστικές δραστηριότητες • Αθλητικές δραστηριότητες • Θρησκευτικός τουρισµός • Επαγγελµατικά ταξίδια

Ελ. Βενιζέλου 19, Τρίπολη τηλ. 6980 499666 email: tranfer4allgr@gmail.com

Υπάρχει πάντοτε ένα πλοίο στο βάθος των συλλογισμών μας. Ένα που θα μας έπαιρνε μακριά ένα που θα έφερνε γαλήνη. Η εικόνα του ολόκληρη λείπει. Η πορεία του άγνωστη. Μέχρι να το διακρίνουμε όλο και απομακρύνονται τα καράβια των θρύλων: Η Αργώ, η Μέδουσα η Νίνια, η Πίντα, η Σάντα Μαρία η Πάραλος, ο Ιπτάμενος Ολλανδός το Καράβι του Δάσους η σχεδία του Ροβινσώνα, ο Ναυτίλος, η Συρακουσία, ο Τιτανικός του Κουστό η Καλυψώ και η Κιβωτός, αργή και αγέρωχη, σε πέρας φέρνοντας ξανά τον διπλό προορισμό της. Να μην πνιγεί. Να πηγαίνει.

Χρήστος Κανατάς

Λένα Καλλέργη, «Νηοπομπή». Από τη συλλογή «Περισσεύει ένα πλοίο», εκδ. Γαβριηλίδης, 2016.

82

Μια στάση εδώ