Jesús González González

Jesús González González, Jesús da Eira, é natural de Ferreiros e vive na Terrachá. Emigrado en Francia e en Madrid, aos seus 82 anos a súa paixón é a escultura, oficio ao que non se puido dedicar profesionalmente.

O campo

Na miña casa dedicáronse ao campo e ao arrastre de madeira, porque tiñamos bois na casa. I cando era pequeno escapáballe co carro i cos bois. A madeira era para as casas e tamén iba para fóra. Metían a serrar a madeira e todo eso.

O contrabando

Sabe o que é máis contrabandeaban eiquí: era o cambio de diñeiro e o café. E dicían eles: A fronteira o dá i a fronteira o leva! Cuando meus padres e os meus irmaos un fora pra mili, e o outro estaba en San Sebastián, eu era o que iba co carro pra o monte. E alí a cousa xa cambiaba. E voulle contar unha mui bonita! Resulta que viña cos bois de meus padres de Ferreiros, que eu iba arrastrar madeira p’o monte, e vin ás mulleres. I os guardias estaban sempre á espera delas pra lle quitar o café. I unha delas leváballe o café a meus padres. I un día díxenlle eu: - Cuando veñan á próxima vez, veñan a tal hora, que eu lévolle o café pra alá. Ustedes non se preocupen se pasa algo digo, dígolle que é meu é xa está. Bueno, collín, ibamos pr’o monte e había a herba seca, o feno. Entonces, metín unha capa de feno por

baixo do carro, os sacos por riba, feno, e despois máis sacos e feno por encima. I eu deitado no carro. Píllame por aí diante, e o sargento, que era amigo meu, dime: - Tu non verías a ninguén por aí nin nada. - Eu? Nada, nada, nada. Mire, ás veces vexo, pero hoxe non vin a ninguién. Sigo, e onde está a iglesia, encontro a outro: - Jesús, mire. - Non lle vin a ninguién. E dice: - Pois estean con cuidao. Eu mandara aos outros vir pola parte de arriba do pueblo e que se meteran no serradero. E así mismo. Cheguei alá e estaban á espera, e díxenlle: - Quítenme esto deiquí e métano por onde poidan, porque a Guardia Civil está alí arriba. Alá foi o home tan tranquilo, e ao carajo. Bueno, tirou aquelo, i a muller que lle levaba o café ao meu pai, levoulle o café, pero non llo cobrou. Cando cheguei á casa, díxenlle ao meu padre: - Non veu por aquí a do café? - Veue. Pero foi ela e regaloulle o café. E dígolle eu: - Como que lle regalou o café? - Si, que cho regalaba a ti. E dixen: - No, usté nunca lle debeu de coller o café sin pagarllo. Pero non se preocupe que llo pago eu. Bueno, pra outra vez, veu a muller e díxenlle: - Tome, o diñeiro que lle debe meu padre. Eu non lle figen eso para que me dea diñeiro. Eu vinas pra salvar a ustedes, pero non pra que me fagan esto.

A emigración

Eu cuando me casei, marchei para Francia cun amigo que tiña da escuela. Estuven en Ancy. E despois de Francia, Madrí. Alí estaba nunha desas torres grandes, levaba aquelo todo, i alí estuven moito tempo. Os fillos maiores xa naceron en Francia, pero despois saeume o traballo ise i alí me jubilei, en Madrí.

Fusilados

Un sobriño de meu padre, José*, matárono da guerra, pero eiquí. Estaba en Portugal, escapara. I o home viña por eiquí e roubaba, porque claro, había fame. Viña polas noites e levaba algo. Pero despois xa roubaban vacas i de todo! Entonces, un día, eu tería cuatro aniños ou unha cousa así, miña madre viu un home baixar polo pueblo abaixo. O camiño aquele subía a Pereira e despois ao Ribeiro, que estaba do outro lado. E dixo miña madre así, acórdome como é hoxe: - Pasou alí un home que vai buscar ao Rizo a Olelas ou ao Ribeiro, porque lle chamaban o Rizo porque tiña o pelo rizo. Pois, tanto foi, que o colleron. E xa o levaron, e matárono. Meu padre inda foi a Orense, porque era fillo dunha prima del, pero non puido facer nada. Xa estaba a guerra casi no último. Eso foi algo terrible.

* José Fernández González, Rizo, naceu en Ferreiros o 15 de novembro de 1915 e foi asasinado en Ourense o 22 de decembro de 1942. Guerrilleiro antifranquista galego, en 1937 fuxiu para o Ribeiro. Procesado en 1941, foi detido ao ano seguinte e xulgado en consello de guerra, acusado de rebelión militar e condenado a pena de morte. Foi fusilado no Campo de Aragón (Ourense).

San Xoán

Se sacaban os carros das cortes. Nós sacamos un ás costas para que non nos sentiran. Eu entrei polo muro da parte de fóra, un muro alto, abrín a porta e sacamos o carro ás costa pra que non o ouviran! Buah! Non quero... Gustábanos quitar os carros i así esas cousas. Pero as cancelas, non. Non nos fagía así moita ilusión. E o día de San Juan pola mañá, caldeiros, cubos, e veña a regar á xente! Eso aínda se fai ahora. Pero non como antes.

Campanadas

Resulta de que o pueblo de Bouzadrago ten unha capilla i eu tiña p’alí unha novia. Entonces, un día eu deixeila e viñemos p’abaixo, nós p’a Ferreiros i elas xa quedaban alí. E que fagho? Na capilla, prepareime pra poder subir arriba e tocar a campana. Eu fun antes, e cuando os outros viñan pra baixo empecei a tocar a campana! Ah, meu amigo! Empezou a xente a berrar! Mira, uns polo camiño abaixo, non se vía nada, o camiño cheo de auga... uns trompicóns que aquelo nin Cristo! Madre mía!

Coplas

En Guxinde cantabamos cousas así porque tuven unha moza alí. I hai as herbas no monte, que despois encontrámolas!

As mociñas de Guxinde con que peinan o cabelo, cunhas herbas que hai no monte que lle chaman tormentelo!

Os enterros

Antes as cousas non eran o mismo que ahora. Que ninguién mo tome a mal, pero a xente antes era mui burra! Viñamos desde Ferreiros ca xente ás costas, nos ombros, hasta aquí á iglesia e despois po cementerio. Habendo bois nun pueblo, limpias o carro ben limpiño, puñas o cadaleito no carro, e viñan eiquí fenomenal. Verdá ou non? Pois non! Había que vir con eles ás costas! E trujemos unha que pesaba cento e pico desde Ferreiros eiquí. Esto non é cuento nin invento ningún! Pero había outros pueblos que inda eran peor. Os de Buscalque viñan enterralos á Illa, ás costas! E non habería un carro para traelos?

A escultura

Empecei desde neniño pequeno! Serán bos ou serán mellores, pero é a miña vida. E xa empezou cando ibamos enredar cas ovellas, que ao mellor hasta perdiamos

as ovellas! Empezamos o meu primo i eu. E se non nos huberamos separao, tiñamos feito aquí unhas obras de cuidado. Cada unha tiña a súa historia. Con sete anos, xa luchaba alí para por ás mulleres espidas e todo. É verdá. Si! Despois, cuando me jubilei, vin direito pra eiquí para eso! Aí hai de todo!