edebiyat литература
‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌÌ˚ı ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛð ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı Ù‡ÍÚÓ‚, ÏÓÊÌÓ Û·Â‰ËÚ¸Òfl ̇ ÔðËÏÂð ëÚ‡ÎË̇. ùÚÓÚ ÚËð‡Ì ‚Òfl˜ÂÒÍË ÔÓÓ˘ðflÎ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ Ë ðÂÊËÒÒÂðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡ÎË ËÒÚÓð˘ÂÒÍË ÚÂÏ˚, ‚ˉËÏÓ, ̇‰ÂflÒ¸ ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËË Î˛ÚÓÒÚË à‚‡Ì‡ ÉðÓÁÌÓ„Ó, èÂÚð‡ I ËÎË Ú‡Ú‡ðÒÍËı ı‡ÌÓ‚ ̇ÈÚË ÓÔð‡‚‰‡ÌË ҂ÓËı Ì‚ÂðÓflÚÌ˚ı Á‚ÂðÒÚ‚.
Моя «Роксолана» Ç‡¯‡ «êÓÍÒÓ·̇» ÒÓ‚ÒÂÏ Ì ÔÓıÓʇ ̇ «êÓÍÒÓ·ÌÛ» î‡Î¸ÍÓÌÂð‡. î‡Î¸ÍÓÌÂðÓ‚Ò͇fl ‚Â̈ˇÌ͇ ÑÊÛÎËfl ÒÓ‚Ï¢‡ÂÚ ‚ Ò· ‚Ò ͇˜ÂÒÚ‚‡ ˉ‡θÌÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚, Ó̇ ÒÂÌÚËÏÂÌڇθ̇,  ÊËÁ̸ ÔðÓıÓ‰ËÚ ‚ Ô˜‡ÎË. Ä Ç‡¯‡ êÓÍÒÓ·̇ Ôð‰ÒÚ‡ÂÚ ÔÂð‰ ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÏ Í‡Í «ÓÒχÌÒ͇fl ÊÂÌ˘Ë̇», ÊÂÌ˘Ë̇ ËÁ ËÌÓ„Ó, «ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓ„Ó» ÏËð‡, ‚ÓÔÎÓ˘‡fl ‚ ÒÂ·Â Ë ÌËÁÍË ͇˜ÂÒÚ‚‡. èÓ˝ÚÓÏÛ Ç‡¯‡ êÓÍÒÓ·̇ ‚ÓÒÔðËÌËχÂÚÒfl ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ. ê‡ÒÒ͇ÊËÚÂ Ó ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËË ‰‚Ûı ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ı ÏËðÓ‚ ‚ ‚‡¯ÂÏ ðÓχÌÂ. ëÚðÂÏËÎÒfl ÎË fl ‚ Ò‚ÓÂÈ «êÓÍÒÓ·Ì» ÔðÂʉ ‚ÒÂ„Ó Í ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓÈ ‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚË? à ‰‡, Ë ÌÂÚ. åÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ÔËÒ‡Ú¸ ðÓχÌ, ÔÓθÁÛflÒ¸, Ò͇ÊÂÏ, ‰ÓÌÂÒÂÌËflÏË ËÁ ëڇϷÛ· ‚Â̈ˇÌÒÍËı ÔÓÒÎÓ‚. çÓ ‚‰¸ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ Ì ‚ðÂÚ Ú‡Í, Í‡Í Ó˜Â‚Ë‰ˆ˚. èÓ˝ÚÓÏÛ «êÓÍÒÓ·̇» ‰ÓÒÚÓ‚Âð̇ Î˯¸ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ‚̯ÌËı ÒÓ·˚ÚËÈ Â ÊËÁÌË – ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð „ÂðÓËÌË ðÓχ̇ ˆÂÎËÍÓÏ Ë ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ «‚˚‰ÛχÌ˚» ‡‚ÚÓðÓÏ, ÍÓÚÓð˚È ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ò‚ÓËÏ ÊËÁÌÂÌÌ˚Ï Ë ÎËÚÂð‡ÚÛðÌ˚Ï ÓÔ˚ÚÓÏ. äÓ„‰‡-ÚÓ óÂıÓ‚, ÔðÓ˜ËÚ‡‚ «äðÂȈÂðÓ‚Û ÒÓ̇ÚÛ» 㸂‡ íÓÎÒÚÓ„Ó, Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ ÏÓÊÌÓ ‚˚‰Ûχڸ ‚ÒÂ, ÍðÓÏ ÔÒËıÓÎÓ„ËË. é‰Ì‡ÍÓ ÏËðÓ‚‡fl ÎËÚÂð‡ÚÛð̇fl Ôð‡ÍÚË͇ ÔÓÒΉÌÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÓÔðÓ‚Âð„‡ÂÚ ˝ÚÓ ÛÚ‚ÂðʉÂÌËÂ. èÓfl‚ËÎÒfl ‰‡Ê ÚÂðÏËÌ «ËÒÚÓð˘ÂÒ͇fl ÔÒËıÓÎÓ„Ëfl», Ó·ÓÁ̇˜‡˛˘ËÈ Ôð‡‚Ó ÔËÒ‡ÚÂÎfl ̇ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚˚Ï˚ÒÂÎ Ì ÚÓθÍÓ ‚ ÓÔËÒ‡ÌËË ‚̯ÌËı ÒÓ·˚ÚËÈ, ÌÓ Ë ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËË ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ„Ó ÏËð‡ „ÂðÓfl ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl. üðÍËÏ ÔðËÏÂðÓÏ Ú‚Óð˜ÂÒÍÓ„Ó ÔðËÏÂÌÂÌËfl ˝ÚÓÈ ÚÂÓðËË Ì‡ Ôð‡ÍÚËÍ fl‚ÎflÂÚÒfl ðÓÏ‡Ì Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ÔËÒ‡ÚÂθÌˈ˚ å‡ð„ÂðËÚ ûðÒÂ̇ð «ÇÓÒÔÓÏË̇ÌËfl ĉðˇ̇». çË͇ÍËı ‚ÓÒÔÓÏË̇ÌËÈ ðËÏÒÍËÈ ËÏÔÂð‡ÚÓð ĉðË‡Ì Ì ÓÒÚ‡‚ËÎ, ûðÒÂ̇ð Ëı ÔðÓÒÚÓ
KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27
«‚˚‰Ûχ·». èÓ‰Ó·Ì˚Ï ÔðËÂÏÓÏ fl ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ÔðË Ì‡ÔËÒ‡ÌËË «êÓÍÒÓ·Ì˚» Ë Â˘Â ÌÂÒÍÓθÍËı Ò‚ÓËı ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ðÓχÌÓ‚, ‡ ‰Ó‚ÓθÌÓ Ó·¯ËðÌ˚È ðÓÏ‡Ì «ü, ÅÓ„‰‡Ì» ‰‡Ê ðËÒÍÌÛΠ̇ÔËÒ‡Ú¸ ÓÚ ÔÂð‚Ó„Ó Îˈ‡. äÒÚ‡ÚË, ðÓÏ‡Ì ûðÒÂ̇ð ÚÓÊ ̇ÔËÒ‡Ì ÓÚ ÔÂð‚Ó„Ó Îˈ‡. Ç˚ÒÚÛÔ‡fl ̇ ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËË ÚÛðˆÍÓ„Ó ËÁ‰‡ÌËfl LJ¯Â„Ó ðÓχ̇, Ç˚ Ò͇Á‡ÎË, ˜ÚÓ «ÂÒÎË ·˚ fl ÔË҇ΠðÓÏ‡Ì Ò„ӉÌfl, ÏÌÓ„Ó ̇ÔË҇Π·˚ ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ, fl ÔË҇ΠڇÍ, Í‡Í Úð·ӂ‡ÎË Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË». óÚÓ Ç˚ ËÏÂÎË ‚ ‚ˉÛ? ä‡ÍË ӷÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÔÓ‚ÎËflÎË Ì‡ Ç‡Ò Ë ˜ÚÓ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸ Ò„ӉÌfl? äÓ„‰‡ fl „Ó‚ÓðËÎ, ˜ÚÓ Ò„ӉÌfl ÔÓ-ËÌÓÏÛ Ì‡ÔË҇Π·˚ «êÓÍÒÓ·ÌÛ», ÚÓ ËÏÂÎ ‚ ‚Ë‰Û ÒÓÍð‡˘ÂÌË ðÓχ̇ ÔÓ˜ÚË ‚‰‚ÓÂ, ÌÓ Ì ÏÂı‡Ì˘ÂÒÍÓ ÒÓÍð‡˘ÂÌËÂ, ‡ ·ÓΠð‡ÁÛÏÌÓ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌË ‚ÒÂ„Ó ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓ„Ó Ï‡ÚÂðˇ·, ÔÂð‰ ÍÓÚÓð˚Ï fl ÔðÓÒÚÓ ð‡ÒÚÂðflÎÒfl, ‚ıÓ‰fl ‚ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÓ‚˚È ‰Îfl Ò·fl ÏËð ËÒ·χ. ÖÒÎË ÍÚÓ-ÚÓ ‚ ÏÓËı ÒÎÓ‚‡ı Ó Ê·ÌËË ÔÂðÂÔËÒ‡Ú¸ ðÓÏ‡Ì ÔðÓ˜ËڇΠڇÍË ÏÓ‰Ì˚ Ì˚̘ ÒðÂ‰Ë ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ·˚‚¯Â„Ó ëëëê ÒÂÚÓ‚‡ÌËfl ̇ ‚ϯ‡ÚÂθÒÚ‚Ó ‚·ÒÚÂÈ Ôð‰Âðʇ˘Ëı ‚ Ú‚Óð˜ÂÒÍËÈ ÔðÓˆÂÒÒ, ÚÓ ‰ÓÎÊÂÌ Á‡fl‚ËÚ¸, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ Ï̠̠ϯ‡Î, Ë ‚Ò ˝ÚË Ó·Ë‰˚ Ì˚̯ÌËı Ú‚ÓðˆÓ‚ ̇ ÍÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍÛ˛ ‚·ÒÚ¸, ÍÓÚÓð‡fl, ‰ÂÒ͇ڸ, Ì ‰‡Î‡ ËÏ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÒÓÁ‰‡Ú¸ ̘ÚÓ „ÂÌˇθÌÓÂ, ÔÓ ·Óθ¯ÂÈ ˜‡ÒÚË Ì‡‰ÛχÌÌ˚. èðÓÒÚÓ ð˜¸ ˉÂÚ Ó Ï‡ÎÓÈ Ó‰‡ðÂÌÌÓÒÚË Ò‡ÏËı Ú‚ÓðˆÓ‚. äÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍËÈ ðÂÊËÏ ˜‡ÒÚÓ ÏÓ„ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ‡ÚÏÓÒÙÂðÛ, ‚ð‡Ê‰Â·ÌÛ˛ ‰Îfl Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ Î˘ÌÓÒÚË, ˝ÚÓ Ù‡ÍÚ. çÓ ‚ÓÚ Ò„ӉÌfl ̇ ìÍð‡ËÌ ÛÊ 16 ÎÂÚ Í‡Í ÒÓÁ‰‡Ì‡ ҇χfl ·Î‡„ÓÔðËflÚ̇fl Ó·ÒÚ‡Ìӂ͇ ‰Îfl ‚ÒÂı ‚ˉӂ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË, ‡ ˜ÚÓ-ÚÓ Ì ‚ˉÌÓ ˝ÔÓı‡Î¸Ì˚ı Ú‚ÓðÂÌËÈ, Ë Ì‡¯Ë ËÁ‰‡ÚÂÎË Ê‡ÎÛ˛ÚÒfl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ, Ò͇ÊÂÏ, Ì Ô˯ÂÚ ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ðÓχÌÓ‚. Ç Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ, ÔðӢ ÒÓ˜ËÌflÚ¸ ÌÛ‰Ì˚ ÚÂÍÒÚ˚ Ó ÚÓÏ Ó ÒÂÏ, ÌÂÊÂÎË Úð‡ÚËÚ¸ ˆÂÎ˚ „Ó‰˚ ̇ ËÁÛ˜ÂÌË „Óð χÚÂðˇÎÓ‚, ÒÚ‡ÌÓ‚flÒ¸ ̇ ͇ÍÓÂ-ÚÓ ‚ðÂÏfl ÛÊ Ì ÔðÓÒÚÓ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÏ, ‡ ÔÓ˜ÚË Û˜ÂÌ˚Ï. çÓ ˝ÚÓ ÛÊ ÚÂχ ‰Îfl ‰ðÛ„Ó„Ó ð‡Á„Ó‚Óð‡. n
nin kendi kanunlar› var, mesela kronoloji. Haçl› Seferleri XI. – XIII. yüzy›llarda gerçekleflti. Walter Scott’un bununla ilgili romanlar› XIX. yüzy›l›n bafl›nda yay›mland›. Bat›, Kiev’i 1240 y›l›nda harap etti. Rus yazar Yan, Alt›nordu’nun bu istilayla ilgili roman serisini ancak 700 y›l sonra yazabildi. Edebiyatta tasvir edilen tarihi olaylar›n inand›r›c›l›¤›na gelince Stalin örne¤inde fikir edinilebilir. Bu despot, tarihi konular› iflleyen yazar ve yönetmenlerin eserlerini her halükarda teflvik etti. Korkunç ‹van’›n gaddarl›klar›n›n, I. Petro ve Tatar hanlar›n›n betimlenmesinde kendisinin ak›l almaz vahfliliklerine gerekçe bulaca¤›n› umuyordu galiba.
Benim Roksolanam Sizin roman›n›z›n Hürrem’i ile Falconer’›n Hürrem’i aras›nda çok büyük farklar var. Mesela Falconer’de Venedikli Julia, hüzün ve duygu yüklü bir yaflam süren ideal kad›n›n bütün özelliklerine sahipken, Hürrem öteki kad›n / Osmanl› kad›n› olarak, bütün çirkin olan› da temsil ediyor. Sizin roman›n›zda Hürrem, Roksolana Hürrem olarak daha farkl› bir yerde. Bu ba¤lamda roman›n “öteki” ile iliflkisini de¤erlendirir misiniz? Kendi Roksolana’mda (Hürrem) her fleyden önce edebi gerçekli¤e uygun davrand›m m›? Hem evet hem hay›r. Mesela ‹stanbul’daki Venedik elçilerinin raporlar›n› kullanarak bir roman yaz›labilir. Ama kimsenin görgü flahitleri kadar at›p tutamad›¤› bilinen fleydir. O yüzden Roksolana roman›, sadece onun d›fl dünyada bafl›ndan geçenler aç›s›ndan gerçektir. Roman kahraman›n›n iç dünyas› kendi hayat ve yaz› tecrübesini bunun için kullanan tamamen yazar taraf›ndan bafltanbafla “uyduruldu”. Çehov, Lev Tolstoy’un Kreutzer Sonat’›n› okuyunca psikolojiden baflka her fleyin uydurulabilece¤ini söylemiflti vaktiyle. Fakat son zaman›n dünya edebiyat tecrübesi Çehov’un bu iddias›n› yalanl›yor. Yazara, kahraman›n›n sadece d›fl dünyada bafl›ndan geçenleri de¤il, onun iç dünyas›n› betimlemede edebi kurmaca hakk›n› veren “tarihsel psikoloji” terimi bile ortaya ç›kt›. Bu teorinin pratikteki sanatsal uy-
D‹YALOG
EVET’LE
B A fi L A R
101