Diyalog Avrasya № 27

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал / 3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

27

ГЛАВНАЯ ГЛАВНАЯ ТЕМА ТЕМА // DOSYA DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’nın kalp dili

Патриарх Московский и Всея Руси Алексий II:

Зима-Весна / K›fl-Bahar 2008

Диалог религий вместо «столкновения цивилизаций»

27

Moskova ve Rusya Patri¤i II. Aleksey:

Ya dinleraras› diyalog ya medeniyetler çat›flmas›

редактор editör Нестареющая миссия диалога Eskimeyen misyon, diyalog

Представители разных стран, разных культур увидели, что на Среднем Востоке, на Балканах и в других уголках планеты продолжается вот уже 800 лет миссия Мевляны. Они убедились, что именно диалог является единственным лекарством, позволяющим излечить любые разногласия, потому что его язык – понятный всем народам язык сердца.

Dünyan›n farkl› kültürlerinden olsalar da, kalbini akl›na mahkum etmeyenler gördüler ki, Ortado¤u’da, Balkanlarda ve dünyan›n di¤er noktalar›nda bir türlü dinmeyen çat›flmalar›n tek ilac› Mevlana’n›n 800 y›ll›k eskimeyen misyonu “diyalog”da imifl. Zira onun dili, her milletin anlad›¤› “kalp dili”dir.

à

Ú‡Í, ‚ 2007 „Ó‰Û Ï˚ ¢ ð‡Á ۷‰ËÎËÒ¸, ˜ÚÓ ÏËÒÒËfl å‚ÎflÌ˚, ÌÂÒÏÓÚðfl ̇ Ôðӯ‰¯Ë ÒÚÓÎÂÚËfl, Ì ÛÒÚ‡ð· Ë ÒÓıð‡ÌflÂÚ Ò‚Ó˛ Á̇˜ËÏÓÒÚ¸ ‰Îfl ‚ÒÂı ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚ Ë ‰Îfl ‚ÒÂı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ ÔÓ ÒÂÈ ‰Â̸. Å·„Ó‰‡ðfl å‚ÎflÌ ‚ 2007 „Ó‰Û ÔÓ ÒÓ‚ÂÒÚË ð‡ÒÒχÚðË‚‡ÎËÒ¸ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û Ì‡ðÓ‰‡ÏË, ÓÚ˚ÒÍË‚‡ÎËÒ¸ ÔÛÚË ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌËfl ð‡ÁÌӄ·ÒËÈ ÏÂÊ‰Û ÌËÏË. çÓ‚˚È „Ó‰ ‚ÒÂÎflÂÚ ‚ Ì‡Ò Ì‡‰ÂʉÛ. çÂÒÏÓÚðfl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ËÌÓ„‰‡ ÒÊË„‡˛ÚÒfl ‚Ò ÏÓÒÚ˚ ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËfl, ÏËðÓ‚˚ ÎˉÂð˚ ÒÌÓ‚‡ Ë ÒÌÓ‚‡ ÔðÓ‚Ó‰flÚ ‚ÒÚð˜Ë, Ó·ÒÛʉ‡˛Ú, Í‡Í ÔðÂÍð‡ÚËÚ¸ ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌË ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, Í‡Í ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÛÒÚð‡ÌÂÌËfl ð‡ÁÌӄ·ÒËÈ Ë ÔÂðÂÒÚ‡Ú¸ ð¯‡Ú¸ ÒÔÓðÌ˚ ‚ÓÔðÓÒ˚ ÒËÎÓ‚˚ÏË ÏÂÚÓ‰‡ÏË. é‰ÌË, ÔðËÒÎۯ˂‡flÒ¸ Í Ì‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËflÏ ÓÚˆÓ‚, ÓÚÍð˚ÎË ‰‚ÂðË ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ‰Ó·ËÎËÒ¸ ÛÒÔÂıÓ‚ ̇ ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓÈ ‡ðÂÌÂ. ÑðÛ„Ë Ê ÔðÓ‰ÓÎʇÎË Ò‚ÓÈ ÔÛÚ¸ ‚ Ó‰ËÌÓ˜ÍÛ, ÔÓıÓÊË ̇ ͇ÔðËÁÌ˚ı ‰ÂÚÂÈ, Ì ‚ÌËχ˛˘Ëı ð‡ÁÛÏÌ˚Ï ‰Ó‚Ó‰‡Ï Ë ‰Â·˛˘Ëı ‚Òfi ÔÓ-Ò‚ÓÂÏÛ. èÓ ˝ÚÓÈ Ôð˘ËÌÂ Í Ëı ËÏÂÌ‡Ï ÔðË·‡‚ËÎËÒ¸ ˝ÔËÚÂÚ˚ «ÌÂÔðËÏËðËÏ˚È», «ÊÂÒÚÓÍËÈ» ËÎË «Ó·ÓÒÓ·ÎÂÌÌ˚È». Ç Ì‡¯ÂÏ ÊÛð̇ΠÏ˚ ÒÚðÂÏËÏÒfl ÛÚ‚Âðʉ‡Ú¸ ËÏÂÌÌÓ ÒÚð‡Ú„˲ ‰Ë‡ÎÓ„‡, Ôð‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘Û˛ ‰Îfl Ö‚ð‡ÁËË Ì ˜ÚÓ ËÌÓÂ, Í‡Í ÔÛÚ¸ Í ÛÒÔÂıÛ. èðӯ‰¯ËÈ 2007 „Ó‰ ·˚Î ÔðÓ‚ÓÁ„·¯ÂÌ ûçÖëäé ÉÓ‰ÓÏ å‚ÎflÌ˚, ˉÂË ÍÓÚÓðÓ„Ó, ÔðÓ‚ÓÁ„·¯‡˛˘Ë ÏËð, ‰Ë‡ÎÓ„ Ë ‰Ó·ðÓÒÓÒ‰ÒÚ‚Ó, Ì ÔÓ‰‚·ÒÚÌ˚ ‚Â͇Ï. ÇÓ ÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì‡ı ÔÓ‰ı‚‡ÚËÎË ˝ÚË Ë‰ÂË, Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ ÍÓÚÓð˚ı ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ð‡Áð¯‡Ú¸ ‚ÓÁÌË͇˛˘Ë ‚ðÂÏfl ÓÚ ‚ðÂÏÂÌË ð‡ÒÔðË Ë ÏÂʉÓÛÒӷˈ˚. ç‡ Ôðӂ‰ÂÌÌ˚ı ‚ Ôðӯ‰¯ÂÏ „Ó‰Û ÒËÏÔÓÁËÛχı, ÍÓÌÙÂðÂ̈Ëflı Ë ‰ðÛ„Ëı ÏÂðÓÔðËflÚËflı ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÎÓÒ¸ ÌÂÔðÂıÓ‰fl˘Â Á̇˜ÂÌË ÔðËÏÂð‡ å‚ÎflÌ˚ Ë ˆÂÌÌÓÒÚ¸ Â„Ó ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËÈ ‰Îfl ̇¯Â„Ó ‚ðÂÏÂÌË. ç‡ ÒÚð‡Ìˈ‡ı «ÑÄ» ÓÒ‚Â˘‡ÎËÒ¸ ÒÓ·˚ÚËfl ˛·ËÎÂÈÌÓ„Ó „Ó‰‡, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ˜ÂÏÛ Î˛‰Ë, ̇ıÓ‰fl˘ËÂÒfl ‚‰‡ÎË ÓÚ ÏÂÒÚ‡ Ôðӂ‰ÂÌËfl ÏÂðÓÔðËflÚËÈ, ÔÓÎÛ˜ËÎË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ·˚Ú¸ ‚ ÍÛðÒ ÚÂı ‚ÓÔðÓÒÓ‚, ÍÓÚÓð˚Â Ú‡Ï Ó·ÒÛʉ‡ÎËÒ¸. èð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì, ð‡ÁÌ˚ı ÍÛθÚÛð ۂˉÂÎË, ˜ÚÓ Ì‡ ëð‰ÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, ̇ ŇÎ͇̇ı Ë ‚ ‰ðÛ„Ëı Û„ÓÎ͇ı Ô·ÌÂÚ˚ ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚÒfl ‚ÓÚ ÛÊ 800 ÎÂÚ ÏËÒÒËfl å‚ÎflÌ˚. éÌË Û·Â‰ËÎËÒ¸, ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ ‰Ë‡ÎÓ„ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÎÂ͇ðÒÚ‚ÓÏ, ÔÓÁ‚ÓÎfl˛˘ËÏ ËÁΘËÚ¸ β·˚ ð‡ÁÌӄ·ÒËfl, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Â„Ó flÁ˚Í – ÔÓÌflÚÌ˚È ‚ÒÂÏ Ì‡ðÓ‰‡Ï flÁ˚Í ÒÂð‰ˆ‡. ç‡‰Ó ÚÓθÍÓ ÔÓÊ·ڸ, ˜ÚÓ·˚ ðÓÒÎÓ Ì‡¯Â ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËÂ, ÔÎÓ‰ÓÌÓÒËÎË ÁÂÏÎË Ë ˜ÚÓ·˚ Á‚Û˜‡Î „ÓÎÓÒ Ì‡¯Â„Ó ÒÂð‰ˆ‡... n

E

vet, 2007’de bir kez daha idrak ettik ki Mevlana misyonu “diyalog”, y›llar geçse de, insano¤lunun sosyal hareketlerinin hemen her kufla¤›nda ve hemen her düzeyinde eskimeden önemini korumufl.

Bu y›l, Mevlana sayesinde insanl›k ad›na muhasebe; di¤er milletlerle sosyal iliflkilerini gözden geçirme ve uzlaflmazl›klar› giderme yollar›n› arama y›l› oldu. 2008’in böyle bir y›ldan sonra gelmesi, bizi gelecek ad›na umutland›r›yor. Toplumlar aras›ndaki çat›flmalar›n, kurumlar aras›ndaki ihtilaflar›n ve kifliler aras› sürtüflmelerin sert at›flmalarla sona ermesine, bir daha bir araya gelmemek üzere köprüleri atmalar›na ra¤men, tarih taraflar› zaman zaman yeni bafltan görüflmeleri amac›yla bir kez daha bir araya getiriyor. Atalar›n›n sözünü dinleyip, bu tarihi f›rsatlara “diyalog” kap›s›ndan yaklaflanlar tarih sahnesinde karl› ç›karken, laf dinlemez fl›mar›k o¤lanlar gibi tekrar uzlaflmaz tav›rlar sergileyip eski pozisyonunu koruyanlar tek kalmaya devam ettiler. Bu nedenle adlar› tarihe “uzlaflmaz”, “barbar” ya da “ayr›l›kç›” diye geçti.

Dergimiz üzerinden ifllemeye çal›flt›¤›m›z iflte bu misyon, Avrasya için “kazan-kazan”dan baflka bir fley de¤il.

Geçti¤imiz 2007 y›l› UNESCO taraf›ndan as›rlar›n eskitemedi¤i Mevlana’n›n hoflgörü, sevgi ve diyalog misyonuna atfedilmiflti. Birçok ülke bunu vesile k›l›p bar›fl nefesledi, “zaman›n çat›flmalar›na reçete olabilir” düflüncesiyle Mevlana’y› ve eserlerini sempozyum, seminer ve di¤er etkinliklerle bir kez daha yorumlamaya çal›flt›. Bu etkinliklere ayna olmak, yak›ndan takip edemeyenlere oralarda neler konufluldu¤unu ve nelere vurgu yap›ld›¤›n› ortaya koymak da DA olarak bize düfltü.

Dünyan›n farkl› kültürlerinden olsalar da, kalbini akl›na mahkum etmeyenler gördüler ki, Ortado¤u’da, Balkanlarda ve dünyan›n di¤er noktalar›nda bir türlü dinmeyen çat›flmalara tek çare Mevlana’n›n 800 y›ll›k eskimeyen misyonu “diyalog”da imifl. Zira onun dili, her milletin anlad›¤› “kalp dili”dir.

Artan zenginli¤imiz, geliflen topraklar›m›z ve ayd›nlanan zihinlerimizin kalplerimizi gölgede b›rakmamalar› temennisiyle… n

Редколлегия Yay›n Kurulu Азербайджан Azerbaycan Бахтияр Вахабзаде Bahtiyar Vahapzade Низами Джафаров Nizami Caferov Ариф Эмрахоглу Arif Emraho¤lu Иса Хабиббейли ‹sa Habipbeyli Энес Джансевер Enes Cansever Сулейман Окумуш Süleyman Okumufl Исмаил Хаджиев ‹smail Hac›yev

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le bafllar. Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r. Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал Üç ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi Зима-Весна 2008, 27 номер K›fl-Bahar 2008, Say›: 27 Yayg›n Süreli Yay›n / T. C. Kültür Bakanl›¤› Sertifika No: 1106-34-002992

Учредители ‹mtiyaz Sahibi В Турции: от имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав. В РФ: НО «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›na

Erkam Tufan Aytav

Генеральный координатор и ответственный редактор Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü

Дженгиз Шимшек Cengiz fiimflek

Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu Koordinatörü

Али Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›m Зам. редактора Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s›

Главный консультант Yazar-Bafldan›flman

Мустафа Армаган Mustafa Arma¤an Редакторы русских текстов Rusça Redaktörleri

Александр Полещук, Марина Меланьина Aleksandr Polefluk, Marina Melanina

Лилия Якимова Liliya Yakimova

Редакторы отделов Alan Editörleri

Консультативный совет Dan›flma Kurulu АНАР ANAR (Азербайджан Azerbaycan), Абиш Кекильбаев Abifl Kekilbayev, Мухтар Шаханов Muhtar fiahanov (Казахстан Kazakistan), Чингиз Айтматов Cengiz Aytmatov (Кыргызстан K›rg›zistan), Ростислав Рыбаков Rostislav R›bakov (Российская Федерация Rusya Federasyonu), Халиль Иналджик Halil ‹nalc›k, Кемаль Карпат Kemal Karpat, Шериф Мардин fierif Mardin, Ильбер Ортайлы ‹lber Ortayl›, Халит Рефиг Halit Refi¤, Мете Тунчай Mete Tunçay (Турция Türkiye) Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz.

Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin

Управ. информационным отделом ‹stihbarat ve Haber Bölüm fiefi

Салих Яйладжы Salih Yaylac›

Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Da¤›t›m

Лейля Оздемир Leyla Özdemir (abone@daplatform.org) Дизайн Görsel Tasar›m

Мурат Аджар Murat Acar

Координатор журнала в Казахстане Kazakistan Koordinatörü

Али Челикбаш Ali Çelikbafl

Представительства Temsilcilikler: Турция Türkiye +90 (212) 232 17 51

Грузия Gürcistan (georgia@daplatform.org) +995 (32) 93 43 76

Казахстан Kazakistan (kazakhstan@daplatform.org) +7 (327) 291 31 60

Кыргызстан K›rg›zistan (kyrgyzstan@daplatform.org) +996 (312) 59 65 30 Молдова Moldova (moldova@daplatform.org) +373 (79) 76 70 83

Монголия Mo¤olistan (mongolia@daplatform.org) +34 29 66 32 54 63

Казахстан Kazakistan Шeрхан Муртаза fierhan Murtaza Нурлан Оразалин Nurlan Orazalin Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Кыргызстан K›rg›zistan К. Молдокасымов K. Moldokas›mov Мустафа Башкурт Mustafa Baflkurt Монголия Mo¤olistan Цедендорж Дашдондов Ts. Dafldandov Молдова Moldova

Российская Федерация Rusya Federasyonu Леонид Сюкияйнен Leonid Sükiyainen Михаил Мейер Mihail Meyer Татьяна Филиппова Tatyana Filippova Али Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›m Татарстан Tataristan Ильфак Ибрагимов ‹lfak ‹bragimov Разиль Валеев Razil Valeyev Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov Санкт-Петербург St. Petersburg Борис Клементьев Boris Klementyev Светлана Кулларова Svetlana Kullarova Сельман Гюлен Selman Gülen Таджикистан Tacikistan Муминшо Каноатов Muminflo Kanoatov Месут Ата Mesut Ata Турция Türkiye

Адрес Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/Türkiye Тел Tel: +90 (212) 232 17 51 Факс Faks: +90 (212) 231 82 34 Bask›: Zaman Gazetesi Bask› Tesisleri / Yenibosna - ‹stanbul Tel: +90 (212) 454 14 54

Азербайджан Azerbaycan (azarbaijan@daplatform.org) +994 (12) 498 17 24

Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Рамаз Б. Кхотивари Ramaz B. Khotivari Нона Гамбашидзе Nona Gambaflidze Тато Ласхишвили Tato Lashiflvili Экрем Шахан Ekrem fiahan

Мехмет Зор Кая Mehmet Zor Kaya Борис Мариaн Boris Marian

Политика Siyaset Bilimi: Бушра Эрсанлы Büflra Ersanl›, Cоциология Sosyoloji: Умит Мерич Ümit Meriç Kультура Kültür: Джемаль Ушак Cemal Uflak, Экономика Ekonomi: Кадир Дикбаш Kadir Dikbafl

Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü

Грузия Gürcistan

Нахчеван Nahç›van (nahcivan@daplatform.org) +994 502 12 02 17

Российская Федерация Rusya Federasyonu (russia@daplatform.org) +7 (495) 514 13 83 Татарстан Tataristan (tatarstan@daplatform.org) +7 (843) 238 18 47

Башкортостан Baflk›rdistan (baskurdistan@daplatform.org) +7 (3472) 66 58 38

Таджикистан Tacikistan (tajikistan@daplatform.org) +992 (372) 24 91 83

Туркменистан Türkmenistan (turkmenistan@daplatform.org) +99 (312) 41 14 05-06-07 Украина Ukrayna (ukraine@daplatform.org) +38 (044) 235 66 53

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USD Abone hesap numaralar›: Asya Kat›l›m Bankas› A.fi. fiiflli fiubesi, YTL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7.

TC. Ziraat Bankas› Afi. Osmanbey fiubesi (850) YTL: 45359102-5001 USD: 45359102-5002 EURO: 45359102-5003 Posta çeki no: 1612101 Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

www.daplatform.org • da@daplatform.org www.dapru.ru • da@dapru.ru

Мехмет Алтан Mehmet Altan Токтамыш Атеш Toktam›fl Atefl Бешир Айвазоглу Beflir Ayvazo¤lu Талат Саит Халман Talat Sait Halman М. Али Кылычбай M. Ali K›l›çbay Ниязи Октем Niyazi Öktem Авни Озгурель Avni Özgürel Мехмет Сарай Mehmet Saray Эдибе Созен Edibe Sözen Туркмениcтан Türkmenistan Джемиль Йылдыз Cemil Y›ld›z Украина Ukrayna Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk Исмаил Керимов ‹smail Kerimov Гокхан Демир Gökhan Demir Богдан Андрусышин Bogdan Andrus›flin Светлана Кирьянова Svetlana Kiryanova Игорь Коваль ‹gor Koval

содержание ГЛАВНАЯ ТЕМА/DOSYA

международные отношения uluslararas› iliflkiler

6

Язык сердца Мевляны / Mevlana’n›n kalp dili 12 Эмомали Рахмонов: Мевляна говорит на понятном всем «языке сердца» Беседовал: Дженгиз Шимшек

‹mamali Rahmanov: Mevlana herkesin anlayaca¤› “kalp dili”ni kullan›r Konuflan: Cengiz fiimflek

18 Святой Мевляна Тимучин Чевикоглу

Hz. Mevlana

Timuçin Çeviko¤lu

«Железнодорожному Шелковому пути» из Азии в Европу дан старт Энес Джансевер

‹pek Demiryolu Avrasya’dan Avrupa’ya start ald› Enes Cansever

23 Мы просто должны научиться любить М. Шамсер Али

Sevmeyi ö¤renebilmek M. Semflir Ali

29 Диалог культур в средневековой Грузии Кетино Томаридзе

Ortaça¤ Gürcistan’›nda Kültürler Diyalo¤u Ketino Tomaridze

33 Современный смысл идей мира и терпимости в творчестве Мевляны Уильямс Ян

Mevlânâ’n›n eserlerindeki hoflgörü ve bar›fl kavram›n›n bugünkü anlam› W›ll›ams Ian

39

Наш современник Мевляна Джалаледдин Руми Ростислав Рыбаков

Ça¤dafl›m›z Mevlana Celaleddin Rumi Rostislav R›bakov

43 Мевляна был одним из людей

66 Молодежь всего мира встретилась в Конье в Год Мевляны Музаффер Салджыоглу

Dünya gençleri Mevlana y›l›nda Konya’da bulufltu Muzaffer Salc›o¤lu

Фетхуллах Гулен

Mevlana insanlardan bir insand›

актуально güncel

72

Fethullah Gülen

51 Идея вселенского мира в философии Руми Али Фуат Билкан

Mevlana’da Evrensel Bar›fl Düflüncesi Ali Fuat Bilkan

58 Мамадшо Илолов: Произведения Руми – спасительная соломинка для человечества Беседовала: Ханде Экшиоглу

Mamatflo ‹lalov: Rumi’nin eserleri insanl›¤a medet kap›s›d›r Konuflan: Hande Ekflio¤lu

Человечество ищет решение ближневосточной проблемы Фарук Аккан - Яшар Ниязбаев

Dünya, Ortado¤u’da bar›fl› sa¤lamak için çözüm ar›yor Faruk Akkan - Yaflar Niyazbayev

içindekiler

литература edebiyat

99

Павло Загребельный: Как описать Роксолану? Беседовал: Гекхан Демир

Pavlo Zagrebelniy: Hürrem’i nas›l yazmal›?

Konuflan: Gökhan Demir лицом к лицу yüz yüze

77

путешествия gezi

94

112

кинематограф sinema

Алексий II: Диалог религий вместо «столкновения цивилизаций»

Трижды столица, или в гостях у Руми

Дарежан Омирбаев: Кино по-казахски: отражение объективной реальности

Беседовал: Али Сами Йылдырым

Татьяна Филиппова

Беседовала: Гульжан Кая

II. Aleksey: Dinler aras› diyalog ya da “medeniyetler çat›flmas›”

Üç kere baflkent Veya Rumi’yi ziyaretimizde...

Darejan Omirbayev: Kazak sinemas› objektif gerçekli¤in yans›mas›

Konuflan: Ali Sami Y›ld›r›m экология çevre

84

Tatyana Filippova литература edebiyat

Konuflan: Gülcan Kaya

104

115

искусство sanat

Жить в гармонии с природой

«Московский дневник» В. Бенжамина

Небывалый успех «Барсбека»

Любовь Милованова

Ильяс Устюнъер

К. Элкеева

Tabiat ile uyumlu yaflamak

W. Benjamin’in Moskova Günlü¤ü

Barsbek’in görülmemifl baflar›s›

Lyubov Milanova

лицом к лицу yüz yüze

‹lyas Üstünyer

88

путешествия gezi

108

K. Elkeyeva

общество toplum

120

Неправительственные организации Казахстана: новый гражданин, новая страна

Киотский протокол: международные аспекты и национальные особенности Семен Кубланов

Открой для себя Молдову

Жетписбай Бекболатулы

Kyoto Protokolü: Uluslararas› bak›fl aç›lar› ve milli vas›flar

Михаела Стрымбяну

Kazakistan’›n sivil toplum örgütleri: Yeni bir vatandafl, yeni bir ülke

Semen Kublanov

Aç Sineni Moldova’ya Mihaela Str›mbyanu

Jenitbay Bekbolatul›

м е ж д у н а р о д н о е о т н о ш е н и е u l u s l a r a r a s › i l i fl k i l e r

«Железнодорожному Шелковому пути» из Азии в Европу дан старт Энес Джансевер Представитель ДА в Азербайджане.

‹pek Demiryolu Avrasya’dan Avrupa’ya start ald› Enes Cansever Azerbaycan DA Temsilcisi.

6

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

u l u s l a r a r a s › i l i fl k i l e r м е ж д у н а р о д н о е о т н о ш е н и е

«Ö

‚ð‡ÁËfl – ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÈ, ÍÛθÚÛðÌ˚È Ë ÒÚð‡Ú„˘ÂÒÍËÈ ÒÓ˛Á. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂΠւð‡ÁËfl – Ó·¯ËðÌÓ „ÂÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍÓ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Ó, ‚Íβ˜‡˛˘Â ‚ Ò·fl Ë ëðÂ‰Ì˛˛ ÄÁ˲. ã˯¸ ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ö‚ð‡ÁËË Ú˛ðÍË Ë Ò·‚flÌ ÒÏÓ„ÎË ‰ÓÒÚ˘¸ ‚Á‡ËÏÌÓ„Ó ÒËÌÚÂÁ‡. Å·„Ó‰‡ðfl ‚ð‡ÁËÈÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË êÓÒÒËfl Òڇ· ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Í íÛðˆËË Ò ÒËÏÔ‡ÚËÂÈ. èÓ ˝ÚÓÈ Ôð˘ËÌ ‰Îfl êÓÒÒËË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò íÛðˆËÂÈ, Ò‡Ï˚Ï Ì‡‰ÂÊÌ˚Ï ÙÓðÔÓÒÚÓÏ Ú˛ðÍÒÍÓ„Ó ÏËð‡, Ó˜Â̸ ‚‡ÊÌ˚». ùÚË ÒÎÓ‚‡ ÔðË̇‰ÎÂÊ‡Ú ÄÎÂÍ҇̉ðÛ ÑÛ„ËÌÛ, ËÁ‚ÂÒÚÌÓÏÛ ðÓÒÒËÈÒÍÓÏÛ Û˜ÂÌÓÏÛ Ë „·‚ åÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ðÂÏfl ‚ÌËχÌË ÏËðÓ‚ÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ÔðËÍÓ‚‡ÌÓ Í ‚‡ÊÌÓÏÛ ˝ÌÂð„ÂÚ˘ÂÒÍÓÏÛ ËÒÚÓ˜ÌËÍÛ Ö‚ð‡ÁËË - ð„ËÓÌÛ ä‡ÒÔËÈÒÍÓ„Ó ÏÓðfl, ÓÚÍÛ‰‡ ÌÂÙÚ¸ Ë „‡Á ̇˜‡ÎË ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ ̇ Ö‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ÍÓÌÚËÌÂÌÚ. èÓÒÚ‡‚ÍË Ó·¯ËðÌ˚ı ÔÓ‰ÁÂÏÌ˚ı ðÂÒÛðÒÓ‚ Ö‚ð‡ÁËË Ì‡ ‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ð˚ÌÓÍ – ÛÊ Ì ˉÂfl, ‡ ð‡θÌÓÒÚ¸. é‰ËÌ ËÁ ̇˷ÓΠӘ‚ˉÌ˚ı Ë ÍÓÌÍðÂÚÌ˚ı ¯‡„Ó‚ ‚ ˝ÚÓÈ Ó·Î‡ÒÚË Ò„ӉÌfl – ˝ÚÓ ‰Ó„Ó‚Óð Ó ÔÓÒÚ‡‚͇ı ‡ÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„Ó „‡Á‡, ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÌ˚È íÛðˆËÂÈ Ë ÉðˆËÂÈ Ì‡ Ú‡ÏÓÊÂÌÌÓÏ ÚÂðÏË̇ΠàÔ҇·. Ç ˆÂðÂÏÓÌËË ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË ÔðÂϸÂð-ÏËÌËÒÚð íÛðˆËË ê‰ÊÂÔ í‡ÈËÔ ùð‰Ó„‡Ì, ÔðÂϸÂð-ÏËÌËÒÚð ÉðˆËË äÓÒÚ‡Ò ä‡ð‡Ï‡ÌÎËÒ Ë ÔðÂÁˉÂÌÚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ àθı‡Ï ÄÎË‚. è˚¯Ì‡fl ˆÂðÂÏÓÌËfl

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÓÚÍð˚ÚËfl ÌÂÙÚÂÔðÓ‚Ó‰‡ ŇÍÛ-í·ËÎËÒËÑÊÂÈı‡Ì ÒÓÒÚÓfl·Ҹ 13 ˲Îfl 2006 „., ‡ ‚ ÌÓfl·ð 2007 „. ÓÚ ÚÂðÏË̇· ÓÚÓ¯ÂÎ ÚðÂıÒÓÚ˚È Ú‡ÌÍÂð, ̇Ôð‡‚Ë‚¯ËÈÒfl ‚ à̉ÓÌÂÁ˲. åËÌËÒÚð ˝ÌÂð„ÂÚËÍË Ë ÔðËðÓ‰Ì˚ı ðÂÒÛðÒÓ‚ íÛðˆËË ïËθÏË É˛ÎÂð, ÓˆÂÌË‚‡fl ÔðÓȉÂÌÌ˚È ÔÛÚ¸, Ò͇Á‡Î: «é·˘ËÈ Ó·˙ÂÏ Ò˚ðÓÈ ÌÂÙÚË, ÓÚ„ðÛÊÂÌÌÓÈ Ò ÚÂðÏË̇·, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÍÓÚÓðÓÏÛ ÒÓıð‡ÌflÂÚÒfl Á‰ÓðÓ‚¸Â, ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ Ë Ó·ÂÒÔ˜˂‡ÂÚÒfl Á‡˘ËÚ‡ ÓÍðÛʇ˛˘ÂÈ Òð‰˚ ‚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚ı χүڇ·‡ı, Ôð‚˚ÒËÎ 241 ÏÎÌ ·‡ððÂÎÂÈ. éÚ„ðÛÁ͇ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚÒfl ‚ Ú‡ÌÍÂð˚ 21 ÒÚð‡Ì˚, χÍÒËχθÌÛ˛ ‰Óβ ËÏÂÂÚ ÉðˆËfl: ÌÂÙÚ¸ Á‡„ðÛʇÂÚÒfl ‚ 68 Ú‡ÌÍÂðÓ‚ ÔÓ‰  Ù·„ÓÏ. íÛðˆÍËı Ú‡ÌÍÂðÓ‚, Û˜‡ÒÚ‚Û˛˘Ëı ‚ ÓÚ„ðÛÁÍÂ, ̇ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ 6». åÓ˘ÌÓÒÚ¸ ÚðÛ·ÓÔðÓ‚Ó‰‡ ÅíÑ Ó·˘ÂÈ ‰ÎËÌÓÈ 1776 ÍÏ, ËÁ ÍÓÚÓð˚ı 1076 ÔðÓıÓ‰ËÚ ÔÓ ÚÂððËÚÓðËË íÛðˆËË, – 1 ÏÎÌ ·‡ððÂÎÂÈ ‚ ‰Â̸ Ë 50 ÏÎÌ Ú ‚ „Ó‰. ùÚÓÚ Ó·˙ÂÏ ÓÚÔð‡‚ÎflÂÚÒfl ̇ ÏËðÓ‚˚ ð˚ÌÍË. ç‡ ˆÂðÂÏÓÌËË ÓÚÍð˚ÚËfl „‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰‡ ÏÂÊ‰Û íÛðˆËÂÈ Ë ÉðˆËÂÈ ÔðÂÁˉÂÌÚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ àθı‡Ï ÄÎË‚ Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ ÓÒÌÓ‚˚ Ì˚̯ÌÂÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ·˚ÎË Á‡ÎÓÊÂÌ˚ ‚ 1994 „. «É‡Á ÏÂÒÚÓðÓʉÂÌËfl ò‡ı‰ÂÌËÁ ‰Ó΄Ë „Ó‰˚ ·Û‰ÂÚ ÒÎÛÊËÚ¸ Í‡Í Ì‡ðÓ‰Û ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, Ú‡Í Ë Ì‡ðÓ‰‡Ï ÒÓÒ‰ÌËı ÒÚð‡Ì. å˚ Ô·ÌËðÛÂÏ ‰Ó·˚Ú¸ 1 ÚðÎÌ 200 ÏÎð‰ ÍÛ·ÓÏÂÚðÓ‚ „‡Á‡ ÚÓθÍÓ Ì‡ ˝ÚÓÏ ÏÂÒÚÓðÓʉÂÌËË», – Ò͇Á‡Î ÄÎË‚.

“A

vrasyac›l›k, ekonomik, kültürel ve stratejik iflbirli¤idir. Asl›nda Avrasya, Ortado¤u’yu da içine alan genifl bir co¤rafyad›r. Türkler ve Slavlar ancak Avrasya ile ortak bir senteze varabilmifltir. Avrasya düflüncesiyle Rusya’da bir Türk sempatisi oluflabilmifltir. Bu nedenle, Türk dünyas›n›n en sa¤lam kalesi olan Türkiye ile iliflkiler Rusya için büyük önem tafl›maktad›r.” Bu sözler, ünlü Rus stratejist ve Uluslararas› Avrasya Hareketi’nin Baflkan› Aleksadr Dugin’e ait. Bugünlerde dünyan›n dikkati, Avrasya’n›n önemli enerji kayna¤›, Hazar denizinin gaz› ve petrolünün art›k Avrupa k›tas›na do¤ru yol almaya bafllamas› üzerinde yo¤unlaflt›.

Avrasya’daki zengin yeralt› kaynaklar›n›n Avrupa pazar›na transferi art›k fikirden eyleme geçifl sürecine girdi. Bunun en belirgin ve somut ad›mlar›ndan biri de, Türkiye-Yunanistan aras›nda ‹psala gümrük kap›s›nda imzalanan Azeri do¤algaz›n›n ulaflt›r›lmas› anlaflmas›d›r. Törene Türkiye Baflbakan› Recep Tayyip Edo¤an, Yunanistan Baflbakan› Kostas Karamanlis ve Azerbaycan Cumhurbaflkan› ‹lham Aliyev kat›ld›. 13 Temmuz 2006 tarihinde büyük bir törenle aç›l›fl› yap›lan Bakû-TiflisCeyhan petrol boru hatt› üzerinden Kas›m

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

7

м е ж д у н а р о д н о е о т н о ш е н и е u l u s l a r a r a s › i l i fl k i l e r

2007 tarihinde de 300’cü tanker Endonezya’ya do¤ru yola ç›kt›. Al›nan bu mesafeyi de¤erlendiren Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan› Hilmi Güler, flunlar› söyledi: “Uluslararas› sa¤l›k, güvenlik ve çevre duyarl›l›klar›yla çal›flmalar›n yürütüldü¤ü terminalden yüklenen toplam ham petrol miktar› 241 milyon varili aflt›. Toplamda 21 farkl› ülkenin tankerine yükleme yap›l›rken, 68 tankerle en fazla yükleme Yunanistan band›ral› tankerlere yap›ld›. Türk bayrakl› yüklenen tanker say›s› ise bugüne kadar 6 olarak gerçekleflti.” 1076 kilometresi Türkiye’de olmak üzere, toplam 1776 kilometre uzunlu¤undaki BTC hatt›n›n, günlük 1 milyon varil ve y›lda 50 milyon ton petrolü dünya pazarlar›na ulaflt›rma kapasitesi bulunuyor.

Поезд из Китая будет доставлять грузы в Лондон через Стамбул çÂÙÚÂÔðÓ‚Ó‰ ŇÍÛ-í·ËÎËÒË-ÑÊÂÈı‡Ì, „‡ÁÓÔðÓ‚Ó‰ ŇÍÛ-í·ËÎËÒË-ùðÁÛðÛÏ Ë ÊÂÎÂÁ̇fl ‰ÓðÓ„‡ ŇÍÛ-í·ËÎËÒË-ä‡ðÒ, ÒÓ‰ËÌfl˛˘Ë ÄÁ˲ Ò Ö‚ðÓÔÓÈ, – ÚðË ˜‡ÒÚË Ó‰ÌÓ„Ó „ðÓχ‰ÌÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡. Å·„Ó‰‡ðfl ˝ÚÓÏÛ ÔðÓÂÍÚÛ, ‚Íβ˜‡˛˘ÂÏÛ ˝ÌÂð„ÂÚËÍÛ Ë Úð‡ÌÒÔÓðÚ, Ó·¯ËðÌ˚ ðÂÒÛðÒ˚ ÄÁËË ÔÓÔ‡‰ÛÚ ‚ Ö‚ðÓÔÛ. èðÓÂÍÚ ÊÂÎÂÁÌÓÈ ‰ÓðÓ„Ë ä‡ðÒŇÍÛ-í·ËÎËÒË, ÍÓÚÓð˚È Ó·ÂÒÔ˜ËÚ ·ÂÒÔÂð·ÓÈÌÓ ÒÓÓ·˘ÂÌË ÏÂÊ‰Û Ö‚ðÓÔÓÈ Ë äËÚ‡ÂÏ, Ò ÔÂð‚Ó„Ó ‰Ìfl ÔÓÎÛ˜ËÎ ¯ËðÓÍÛ˛ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸. ÇÓÍðÛ„ ÔðÓÂÍÚ‡ ÔÂðËӉ˘ÂÒÍË ‚ÂÎËÒ¸ ÒÔÓð˚, ÓÌ ‰‡Ê ·˚Î ÔðËÓÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ ËÁ-Á‡ ‰Ó΄ÓÒðÓ˜ÌÓÈ ÌÂı‚‡ÚÍË ðÂÒÛðÒÓ‚. ç‡ ð‡ÎËÁ‡ˆË˛ ÔðÓÂÍÚ‡, ÍÓÚÓð‡fl Á‡ÈÏÂÚ 14 ÎÂÚ, ·˚ÎÓ ‚˚‰ÂÎÂÌÓ 600 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ÇÔÂð‚˚ ÔðÓÂÍÚ ·˚Î Ó·ÒÛʉÂÌ ‚ 1993 „., ÍÓ„‰‡ ‚ ÄÌ͇ð ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ Á‡Ò‰‡ÌË ÉðÛÁËÌÒÍÓ-íÛðˆÍÓÈ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÈ ÍÓÏËÒÒËË ÔÓ ÔÂð‚ÓÁ͇Ï, ‡ ‚ ˲Π2006 „. ‚ ÒÚÓÎˈ ä‡Á‡ıÒڇ̇ ÄÒڇ̠̇ ‚ÒÚð˜ ÏËÌËÒÚðÓ‚ Úð‡ÌÒÔÓðÚ‡ íÛðˆËË, ÉðÛÁËË, ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ä‡Á‡ıÒڇ̇ Ë äËÚ‡fl ð‡·ÓÚ‡Ï ·˚Î ‰‡Ì ÒÚ‡ðÚ. íÛðˆËfl Á‡‚Âð¯ËÚ ð‡·ÓÚ˚ ̇ Ò‚ÓÂÏ 76ÍËÎÓÏÂÚðÓ‚ÓÏ Û˜‡ÒÚÍ ‰ÓðÓ„Ë ä‡ðÒí·ËÎËÒË-ŇÍÛ Á‡ 2,5-3 „Ó‰‡.

Казахстан взял на себя обязательства по отгрузке 10 млн т грузов åËÌËÒÚð Úð‡ÌÒÔÓðÚ‡ íÛðˆËË ÅË̇ÎË â˚Ή˚ð˚Ï Á‡fl‚ËÎ, ˜ÚÓ ‚ ð‡Ï͇ı ÔðÓÂÍÚ‡ ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓðÓÊÌ˚ı ÔÂð‚ÓÁÓÍ ä‡ðÒ-í·ËÎËÒË-ŇÍÛ ‚ 2010 „. Ô·ÌËðÛÂÚÒfl ÔÂð‚ÂÁÚË 1 ÏÎÌ 500 Ú˚Ò. Ô‡ÒÒ‡ÊËðÓ‚ Ë 3 ÏÎÌ Ú „ðÛÁÓ‚, ‡ Ú‡ÍÊ ‰Ó·‡‚ËÎ: «å˚ ÔðÓ„ÌÓÁËðÛÂÏ, ˜ÚÓ ‚ 2034 „. ÔÓ «ÜÂÎÂÁÌÓ‰ÓðÓÊÌÓÏÛ òÂÎÍÓ‚ÓÏÛ

8

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÔÛÚË» ÔðÓÒÎÂ‰Û˛Ú 3 ÏÎÌ 500 Ú˚Ò. Ô‡ÒÒ‡ÊËðÓ‚ Ë 16 ÏÎÌ 500 Ú˚Ò. Ú „ðÛÁÓ‚. çÓ ÏÓÊÌÓ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ë Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ì‡¯Ë ÔðÓ„ÌÓÁ˚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚flÚÒfl ð‡Ì¸¯Â ̇ϘÂÌÌÓ„Ó ÒðÓ͇. lj¸ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ‚ÁflΠ̇ Ò·fl Ó·flÁ‡ÚÂθÒÚ‚‡ ÔÓ ÓÚ„ðÛÁÍ 10 ÏÎÌ Ú „ðÛÁÓ‚ ‚ „Ó‰ ËÁ ÔÓðÚ‡ ÄÍÚ‡Û ‚ ŇÍÛ ˜ÂðÂÁ ä‡ÒÔËÈ, Ë Ó· ˝ÚÓÏ ·˚Î ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì ÔðÓÚÓÍÓλ.

Гюль: Армения изолировала себя от природных богатств Евразии 21 ÌÓfl·ðfl ÔðÂÁˉÂÌÚ íÛðˆËË Ä·‰Ûηı ɲθ, ÔðÂÁˉÂÌÚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ àθı‡Ï ÄÎË‚ Ë ÔðÂÁˉÂÌÚ ÉðÛÁËË åËı‡ËΠ뇇͇¯‚ËÎË Á‡ÎÓÊËÎË ÔÂð‚˚È Í‡ÏÂ̸ ‚ ÔÓÎÓÚÌÓ ÊÂÎÂÁÌÓÈ ‰ÓðÓ„Ë ä‡ðÒí·ËÎËÒË-ŇÍÛ, Ó·ð‡ÁÌÓ Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓÈ «ÜÂÎÂÁÌÓ‰ÓðÓÊÌ˚Ï òÂÎÍÓ‚˚Ï ÔÛÚÂÏ». Ç Ò‚ÓÂÈ ðÂ˜Ë Ì‡ ˆÂðÂÏÓÌËË ÓÚÍð˚ÚËfl ÔðÂÁˉÂÌÚ ÉðÛÁËË ë‡‡Í‡¯‚ËÎË Ò͇Á‡Î: «å˚ ÔðÓðÛ·ËÎË ÓÍÌÓ ‚ Ö‚ðÓÔÛ», ‡ ÔðÂÁˉÂÌÚ Ä·‰Ûηı ɲθ ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ, ˜ÚÓ ÔðÓÂÍÚ Ì ̇ˆÂÎÂÌ Ì‡ ‚˚ÚÂÒÌÂÌË ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì ð„ËÓ̇, Ë Ó·ð‡ÚËÎÒfl Í ÄðÏÂÌËË, ÍÓÚÓð‡fl Ó͇Á‡Î‡Ò¸ Î˯ÂÌÌÓÈ ‰ÓÒÚÛÔ‡ Í ÔðËðÓ‰Ì˚Ï ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡Ï Ö‚ð‡ÁËË Ë ˝ÌÂð„ÓðÂÒÛðÒ‡Ï ä‡ÒÔËfl. Ç Ò‚ÓÂÏ Á‡fl‚ÎÂÌËË, ÍÓÚÓðÓ ÔðÓÁ‚Û˜‡ÎÓ ‚ í·ËÎËÒË, „ÂÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍË ·ÎËÁÍÓÏ Í Öð‚‡ÌÛ „ÓðÓ‰Â, ɲθ ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ, ˜ÚÓ Á‡ ÔÓÒΉÌË 15 ÎÂÚ ÄðÏÂÌËfl ÓÚ‰‡ÎË·Ҹ ÓÚ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì ð„ËÓ̇, ‚ ðÂÁÛθڇÚ ˜Â„Ó, ÌÂÒÏÓÚðfl ̇ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ¯‡„Ë, ÔðÂÍð‡ÒÌÛ˛ ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ, ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÂ Ë ÒÚð‡Ú„˘ÂÒÍÓ ð‡Á‚ËÚËÂ, Ó͇Á‡Î‡Ò¸ ‚ ËÁÓÎflˆËË, ÍÓÚÓðÛ˛ ҇χ Ê ÒÓÁ‰‡Î‡. èðÂÁˉÂÌÚ É˛Î¸ ÓÁ‚Û˜ËÎ Ò‚Ó˛ ÚÓ˜ÍÛ ÁðÂÌËfl ÔÓ ‰‡ÌÌÓÈ ÚÂÏÂ: «ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ‚·ÒÚflÏ ÄðÏÂÌËË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ ð„ËÓ̇θÌ˚ ÔðÓÂÍÚ˚ ÓÚÍð˚Ú˚ ‰Îfl

Türkiye-Yunanistan aras›ndaki do¤algaz boru hatt› aç›l›fl›nda konuflan Azerbaycan Cumhurbaflkan› ‹lham Aliyev, bugünkü çal›flman›n temelinin 1994’te at›ld›¤›n› belirtti. Aliyev, “fiahdeniz’den ç›kan gaz uzun y›llar hem Azerbaycan halk›na, hem de komflu ülke halklar›na hizmet edecek. Sadece fiahdeniz gaz yata¤›ndan 1 trilyon 200 milyar metreküp gaz sa¤lamay› hedefliyoruz.” diye konufltu.

Çin’den kalkan tren, ‹stanbul üzerinden Londra’ya yük tafl›yacak

Avrasya’y› Avrupa’ya ba¤layan Bakû-Tiflis-Ceyhan petrol, Bakû-Tiflis-Erzurum gaz ve Bakû-Tiflis-Kars demir yolu adeta üçüz dev projelerdir. Bu projelerle enerjide ve ulafl›mda Avrasya’n›n zengin kaynaklar› Avrupa’ya tafl›nacak. Avrupa’dan Çin’e kadar kesintisiz ulafl›m› sa¤layacak Kars-Bakû-Tiflis Projesi ilk günden bu yana zaman zaman konuflulan, zaman zaman tart›fl›lan ve uzun süre de kaynak s›k›nt›s›ndan dolay› kesintiye u¤ramak zorunda kalan zikzakl› bir serüven oldu. 14 y›ll›k proje için yaklafl›k 600 milyon dolarl›k kaynak ayr›ld›. ‹lk kez 1993 y›l›nda Ankara’da yap›lan Gürcistan-Türkiye Karma Ulaflt›rma Komisyonu Toplant›s›’nda gündeme gelen proje 2006’n›n Temmuz ay›nda Kazakistan’›n baflkenti Astana’da Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan ve Çin Ulaflt›rma Bakanlar›’n›n toplant›s›yla çal›flmaya büyük bir start verildi. Türkiye, Kars-Tiflis-Bakû projesinin 76 kilometrelik k›sm›n› 2,5 ya da 3 y›l içinde tamamlayacak.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

u l u s l a r a r a s › i l i fl k i l e r м е ж д у н а р о д н о е о т н о ш е н и е

ÒÚð‡Ì, Ûϲ˘Ëı ˆÂÌËÚ¸ ÏËð, ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó, ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚ¸ Ë ‰Ó·ðÓÒÓÒ‰ÒÍË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl. ùÚ‡ ÊÂÎÂÁ̇fl ‰ÓðÓ„‡ ÒÓ‰ËÌflÂÚ ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ Ì ÚÓθÍÓ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì, ÉðÛÁ˲ Ë íÛðˆË˛: ËÁ äËÚ‡fl Ë ä‡Á‡ıÒڇ̇ Ó̇ ‚‰ÂÚ ‚ ãÓ̉ÓÌ».

Саакашвили: «Надеюсь, реализация этого проекта завершится в кратчайшие сроки, и я стану первым пассажиром» èðÂÁˉÂÌÚ ÉðÛÁËË ë‡‡Í‡¯‚ËÎË Á‡fl‚ËÎ, ˜ÚÓ ÔðÓÂÍÚ Åíä ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÔÓ‰‰ÂðÊËÚ ð‡Á‚ËÚË „ðÛÁËÌÒÍÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË. 뇇͇¯‚ËÎË ð‡ÒÒ͇Á‡Î, ˜ÚÓ ‚ ÔðÓˆÂÒÒ ÔÂð„ӂÓðÓ‚ ÓÌ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÔðÓ‚Ó‰ËÎ ‚ÒÚðÂ˜Ë Ò ÔðÂÁˉÂÌÚÓÏ É˛ÎÂÏ Ë ÔðÂÁˉÂÌÚÓÏ ÄÎË‚˚Ï. Ä ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÔðÂÁˉÂÌÚÒÍËı ‚˚·ÓðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÓÒÚÓflÚ¸Òfl 5 flÌ‚‡ðfl, ÓÌ ‚˚Ò͇Á‡ÎÒfl Ú‡Í: «ç‡‰Â˛Ò¸, ÔÓÒΠ‚˚·ÓðÓ‚ ð‡ÎËÁ‡ˆËfl ˝ÚÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡ Á‡‚Âð¯ËÚÒfl, Ë fl ÒÚ‡ÌÛ ÔÂð‚˚Ï Ô‡ÒÒ‡ÊËðÓÏ». éÌ Ú‡ÍÊ ÒÓÓ·˘ËÎ, ˜ÚÓ ÔðËÚÓÍ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ËÌ‚ÂÒÚˈËÈ ‚ Â„Ó ÒÚð‡ÌÛ ·Û‰ÂÚ Û‚Â΢ÂÌ. «ë ÔÓÏÓ˘¸˛ ÊÂÎÂÁÌÓÈ ‰ÓðÓ„Ë Åíä Ï˚ ÔðÓðÛ·ËÎË ÓÍÌÓ ‚ Ö‚ðÓÔÛ», – Ò͇Á‡Î 뇇͇¯‚ËÎË. çÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, Ӊ̇ ËÁ ‚‡ÊÌ˚ı ÓÔÓð «Â‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ÏÓÒÚ‡» ‚ ëð‰ÌÂÈ ÄÁËË – ˝ÚÓ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì. ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒıÓ‰ÌÓÈ ÚÓ˜ÍÓÈ ‰Îfl Úð‡ÌÒÔÓðÚËðÓ‚ÍË Í‡ÒÔËÈÒÍËı ˝ÌÂð„ÓðÂÒÛðÒÓ‚, ‡ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ‚ð‡ÁËÈÒÍËÏ Ë‰ÂflÏ ç‡Á‡ð·‡Â‚‡ ÓÌ Ì‡˜Ë̇ÂÚ Ë„ð‡Ú¸ ‚‡ÊÌÛ˛ ðÓθ ‚ ÔÓÒÚ‡‚͇ı ͇Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍÓÈ ÌÂÙÚË Ë „‡Á‡ ‚ Ö‚ðÓÔÛ. Ç ÔÓÒΉÌË ‰‚‡ „Ó‰‡ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ ð‡Á‚ËÚË ˝ÚÓÈ ÒÚð‡Ì˚ ÔðË‚ÎÂ͇ÂÚ ‚ÌËχÌË ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡. àÁ-Á‡

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ëfl ‚˚ıÓ‰‡ Í ÏÓðÒÍËÏ ÔÛÚflÏ ÌÂÙÚ¸, „‡Á Ë „ðÛÁ˚ ä‡Á‡ıÒڇ̇ ÔÓȉÛÚ ‚ Ö‚ðÓÔÛ ˜ÂðÂÁ ÚÂððËÚÓð˲ íÛðˆËË, Ë ˝ÚÓ ‚‡ÊÌÓ ӷÒÚÓflÚÂθÒÚ‚Ó. íÛðˆË˛ Ë ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì Ò‚flÁ˚‚‡˛Ú Ì ÚÓθÍÓ ËÒÚÓð˘ÂÒÍË ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl, ÌÓ Ë ÒÚ‡ÚÛÒ ‰‚Ûı ‚‡ÊÌ˚ı ÓÔÓð Ö‚ð‡ÁËË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÂ, ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÂ Ë ÍÛθÚÛðÌ˚ ҂flÁË ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl ÒÚð‡Ì‡ÏË ÓÔËð‡˛ÚÒfl ̇ ÓÒÓ·Û˛ ÓÒÌÓ‚Û.

Динамичное и современное образование – опора для рабочей силы Евразии ëÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó ÏÂÊ‰Û Â‚ð‡ÁËÈÒÍËÏË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ÁËʉÂÚÒfl Ì ÚÓθÍÓ Ì‡ ÔðËðÓ‰Ì˚ı ðÂÒÛðÒ‡ı Ë ˝ÌÂð„ÂÚËÍÂ. í˚Òfl˜Ë Ú˛ðÍÒÍËı ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚, ·Û‰Û˘Â ð„ËÓ̇, Ó·Û˜‡˛ÚÒfl ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ı êÓÒÒËË, ˜ÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎËÚ ÒÙÓðÏËðÓ‚‡Ú¸ ð‡·Ó˜Ë ͇‰ð˚. é·Û˜ÂÌË ÏÓÎÓ‰ÂÊË ËÁ ð‡Á΢Ì˚ı ‚ð‡ÁËÈÒÍËı ÒÚð‡Ì ‚ íÛðˆËË, êÓÒÒËË Ë ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì‡ı Ö‚ð‡ÁËË ÒÓÁ‰‡ÂÚ ÒÂð¸ÂÁÌ˚È ÔÓÚÂ̈ˇΠÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡. éÚÍð˚ÚË ÚÛðˆÍËÏË ·ËÁÌÂÒÏÂ̇ÏË Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚‰ÂÌËÈ ‚Ó ‚ÒÂı ÒÚð‡Ì‡ı Ö‚ð‡ÁËË ÓÚ êÓÒÒËË ‰Ó åÓÌ„ÓÎËË, ÓÚ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ‰Ó ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ Ë ÓÚ ä‡Á‡ıÒڇ̇ ‰Ó ÉðÛÁËË, ÔÓ‰‰ÂðÊ͇ ˝ÚËı ¯ÍÓΠ̇ ÛðÓ‚Ì ÔðÂÁˉÂÌÚÓ‚ ÔðË‚ÎÂ͇ÂÚ ‚ÌËχÌË ւðÓÔ˚. èðÂÁˉÂÌÚ Ä·‰Ûηı ɲθ ‚ ̇˜‡Î ÌÓfl·ðfl ÔÓÒÂÚËÎ Ò ÓÙˈˇθÌ˚Ï ‚ËÁËÚÓÏ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì, ‡ ‚ ÍÓ̈ ÏÂÒflˆ‡ – ÉðÛÁ˲, „‰Â Á‡ÎÓÊËÎ ÔÂð‚˚È Í‡ÏÂ̸ ‚ ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ ÌÓ‚Ó„Ó ÍÓðÔÛÒ‡ 䇂͇ÁÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡, ÍÓÚÓð˚È ·˚Î ÓÚÍð˚Ú ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÒÚ‡ð‡ÌËflÏ ÚÛðˆÍËı Ôð‰ÔðËÌËχÚÂÎÂÈ ‚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÂ. Ç Ò‚ÓÂÈ ðÂ˜Ë É˛Î¸ ÓÚÏÂÚËÎ: «å‰‡ÎË,

Kazakistan 10 milyon ton yük taahhüt etti

Kars-Tiflis-Bakû demiryolu projesi çerçevesinde 2010 y›l›nda 1 milyon 500 bin yolcu ve y›ll›k 3 milyon ton yük tafl›nmas›n›n hedeflendi¤ini aç›klayan Türkiye Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m, “2034 y›l›nda Demir ‹pek Yolu hatt› üzerinde y›lda 3 milyon 500 bin yolcu ve y›lda 16 milyon 500 bin ton yük tafl›mas›n› öngörüyoruz. Ancak bu öngörümüzü daha önce gerçeklefltirme durumu söz konusu olabilir. Çünkü Kazakistan Hazar Denizi kenar›nda bulunan Aktau Liman› Bakû’ye Hazar geçiflli olarak y›ll›k 10 milyon ton yük taahhüdünde bulundu ve bunun da protokollünü ald›k.” dedi.

Gül: Ermenistan kendini Avrasya’n›n zengin kaynaklar›ndan tecrit etti

‹pek Demiryolu olarak adland›r›lan KarsTiflis-Bakû Demiryolu’nun Türkiye Cumhurbaflkan› Abdullah Gül, Azerbaycan Cumhurbaflkan› ‹lham Aliyev ve Gürcistan Cumhurbaflkan› Mihail Saakaflvili taraf›ndan temeli 21 Kas›m’da at›ld›. Aç›l›fl konuflmas›nda Gürcistan Cumhurbaflkan› Saakaflvili, “Avrupa’ya pencere açt›k.” derken, Cumhurbaflkan› Abdullah Gül ise; Bir bir gerçekleflen bu projelerin bölgedeki di¤er ülkeleri d›fllama amac›n› tafl›mad›¤›n›n alt›n› çizerek, Avrasya’n›n zengin kaynak-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

9

м е ж д у н а р о д н о е о т н о ш е н и е u l u s l a r a r a s › i l i fl k i l e r

lar›ndan ve Hazar’›n devasa enerjisinden mahrum kalan Ermenistan’a mesaj verdi.

Co¤rafi olarak Erivan’a yak›n bir flehir olan Tiflis’te aç›klama yapan Gül, Ermenistan’›n 15 y›ldan bu yana bölgede kendini yabanc›laflt›r›c› ve bunun sonucu olarak yürüttü¤ü politikalarla, bu kadar güzel ekonomik, siyasi ve stratejik geliflmelere karfl› kendi kendini tecrit etti¤ini vurgulad›. Konuya iliflkin görüfllerini “Bölgedeki projelerin bar›fl, iflbirli¤i, istikrar ve iyi komfluluk iliflkilerine sayg› duyan di¤er ülkelere de aç›k oldu¤unu Ermenistan yöneticilerinin de anlamalar› gerekti¤ini düflünüyorum.” diye aç›klayan Cumhurbaflkan› Gül, “Bu demiryolu sadece Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’yi birbirine ba¤lam›yor, Çin ve Kazakistan üzerinden Londra’ya kadar gidiyor.” dedi. ÍÓÚÓð˚ fl ‚ˉÂÎ ‚ ˝ÚÓÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÂ, ‰Ó͇Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ÓÌ ÒÚ‡ÌÂÚ É‡ð‚‡ð‰ÓÏ Ì ÚÓθÍÓ ‰Îfl ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ÌÓ Ë ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ä‡‚Í‡Á‡». ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÔðÂÁˉÂÌÚ ë‡‡Í‡¯‚ËÎË, Ôð˄·¯‡fl Ä·‰Ûηı‡ ɲÎfl ÔÓÒÂÚËÚ¸ åÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚È óÂðÌÓÏÓðÒÍËÈ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ ‚ í·ËÎËÒË, ÍÓÚÓð˚È ÚÓÊ ‚ÓÁÌËÍ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÚÛðˆÍËÏ ·ËÁÌÂÒÏÂ̇Ï, Ò͇Á‡Î: «ü „ÓðÊÛÒ¸ ˝ÚËÏ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÓÏ. éÌ ÒÚ‡ÌÂÚ Ó‰ÌËÏ ËÁ ‚‡ÊÌÂȯËı Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ı ˆÂÌÚðÓ‚ ÏËð‡. á‰ÂÒ¸ ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡˛ÚÒfl ͇‰ð˚, ÒÎÓ‚Ó ÍÓÚÓð˚ı ·Û‰ÂÚ ËÏÂÚ¸ ‚ÂÒ Ì‡ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ‡ðÂÌ». üÁ˚ÍÓÏ Ó·Û˜ÂÌËfl Á‰ÂÒ¸ fl‚ÎflÂÚÒfl ‡Ì„ÎËÈÒÍËÈ, ‡ ‰Îfl ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚ ÔÓ Ê·Ì˲ ÔðÂÔÓ‰‡˛ÚÒfl ÚÛðˆÍËÈ, „ðÛÁËÌÒÍËÈ, ðÛÒÒÍËÈ Ë ËÒÔ‡ÌÒÍËÈ flÁ˚ÍË.

Назарбаев: Турецкие школы представляют нас в лучшем свете на международной арене Ç ä‡Á‡ıÒڇ̠ÚÂÏ ‚ðÂÏÂÌÂÏ ÔðË ÔÓ‰‰ÂðÊÍ åÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌÓ-ÍÛθÚÛðÌÓ„Ó ÙÓ̉‡ (KATEV) ‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú Í‡Á‡ıÒÍÓ-ÚÛðˆÍË ÎˈÂË, ÍÓÚÓð˚ ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ‚˚ÒÓ˜‡È¯Â ӉӷðÂÌË ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ÒÚð‡Ì˚. èðÂÁˉÂÌÚ çÛðÒÛÎÚ‡Ì ç‡Á‡ð·‡Â‚, Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡‚¯ËÈ ‚ ÓÚÍð˚ÚËË Ú‡ÍÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌÓ„Ó Û˜ðÂʉÂÌËfl ‚ ÄÒÚ‡ÌÂ, Ò͇Á‡Î: «Ç ̇¯ÂÈ ÒÚÓÎˈ ÄÒڇ̠ÚÂÔÂð¸ ËÏÂÂÚÒfl Â˘Â Ó‰Ì‡ ÌÂÒð‡‚ÌÂÌ̇fl ¯ÍÓ·. 98 ‚˚ÔÛÒÍÌËÍÓ‚ ͇Á‡ıÒÍÓ-ÚÛðˆÍËı Îˈ‚ ÔÓÒÚÛÔ‡˛Ú ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ˚. ç‡ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ ÓÌË Á‡‚Ó‚‡ÎË ‰ÂÒflÚÍË Ï‰‡ÎÂÈ Ì‡ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚ı ̇ۘÌ˚ı ÓÎËÏÔˇ‰‡ı, ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï Ôð‰ÒÚ‡‚Ë‚ ̇¯Û ÒÚð‡ÌÛ ÎÛ˜¯ËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ». ç‡Á‡ð·‡Â‚ ̇ÔÓÏÌËÎ, ˜ÚÓ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚È ÔðÓˆÂÒÒ ÓÒÓ·ÓÂ

10

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

‚ÌËχÌË ۉÂÎflÂÚ ÚðÂÏ flÁ˚͇Ï: «ä‡Á‡ıÒÍËÈ – ̇¯ ðÓ‰ÌÓÈ flÁ˚Í. ÇÒ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜Âð‰¸ ıÓðÓ¯Ó ‚·‰ÂÚ¸ ËÏ. êÛÒÒÍËÈ ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ ÔÓÁ‚ÓÎËÎ Ì‡Ï ÔÓÁ̇ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò ÍÛθÚÛðÓÈ Ë ËÒÍÛÒÒÚ‚ÓÏ. èÓ˝ÚÓÏÛ Ë Â„Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚˚Û˜ËÚ¸. ÄÌ„ÎËÈÒÍËÈ flÁ˚Í ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Û˜ËÚ¸, ˜ÚÓ·˚ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÚ¸ ÚÓð„ӂβ ̇ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ‡ðÂÌÂ Ë ‚·‰ÂÚ¸ ÚÂıÌÓÎÓ„ËflÏË. òÍÓÎ˚ KATEV Ì ÚÓθÍÓ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îfl˛Ú ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌÛ˛ ÔÂð‰ ̇ÏË ˆÂθ, ÌÓ Ë Ó·Û˜‡˛Ú ˜ÂÚ‚ÂðÚÓÏÛ flÁ˚ÍÛ – ÚÛðˆÍÓÏÛ». èðÂÁˉÂÌÚ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ùÏÓχÎË ê‡ıÏÓÌÓ‚ „Ó‚ÓðËÚ, ˜ÚÓ ÔÓ˜ÚË 70% ̇ÒÂÎÂÌËfl ÒÚð‡Ì˚ – ˝ÚÓ ÏÓÎÓ‰˚ β‰Ë ‚ ‚ÓÁð‡ÒÚ 30 ÎÂÚ, ‡ Òð‰ÌËÈ ‚ÓÁð‡ÒÚ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ 23,4-24 „Ó‰‡. èÓ‰˜ÂðÍÌÛ‚, ˜ÚÓ Ó·ð‡ÁÓ‚‡Ì˲ Ë Ì‡ÛÍ ‚ ÒÚð‡Ì Ôðˉ‡ÂÚÒfl ÓÒÓ·Ó Á̇˜ÂÌËÂ, ‡ ̇ Ó·Û˜ÂÌËÂ Ë ÌÛʉ˚ ÏÓÎÓ‰ÂÊË ð‡ÒıÓ‰ÛÂÚÒfl ÔðËÏÂðÌÓ ÔÓÎÓ‚Ë̇ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ·˛‰ÊÂÚ‡, ê‡ıÏÓÌÓ‚ „Ó‚ÓðËÚ Ó Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ-ÚÛðˆÍËı ÎˈÂflı 퇉ÊËÍËÒڇ̇ Ú‡Í: «å˚ ‚Ò„‰‡ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÎË ˝ÚË Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ ۘðÂʉÂÌËfl Ë ÔðÓ‰ÓÎÊËÏ ÔÓ‰‰ÂðÊÍÛ». èðÂÁˉÂÌÚ ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ àθı‡Ï ÄÎË‚ Á‡fl‚ÎflÂÚ, ˜ÚÓ ÚÛðˆÍË ӷð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ ۘðÂʉÂÌËfl ‚ Â„Ó ÒÚð‡Ì ‚ÌÓÒflÚ ÌÓ‚ËÁÌÛ ‚ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌÛ˛ ÒËÒÚÂÏÛ: «ü Ú˘‡ÚÂθÌÓ ÒÎÂÊÛ Á‡ ð‡·ÓÚÓÈ ‚ÒÂı Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ı Û˜ðÂʉÂÌËÈ, ÔðÂʉ ‚ÒÂ„Ó ä‡‚Í‡ÁÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡. ùÚË ¯ÍÓÎ˚ ÔÓÁ‚ÓÎfl˛Ú ̇¯ÂÈ ÒÚð‡Ì ‚˚ð‡ÒÚËÚ¸ Ó·ÌÓ‚ÎÂÌÌ˚Â, ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ ͇‰ð˚. ü ÔðË‚ÂÚÒÚ‚Û˛ ‚ÒÂı, ÍÚÓ ÔðË·„‡ÂÚ Í ˝ÚÓÏÛ ÛÒËÎËfl. 燈ËÓ̇θÌ˚È ÎˉÂð ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡ ÉÂȉ‡ð ÄÎË‚ ÚÓÊ ËÏÂÎ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔðËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ̇ ÓÚÍð˚ÚËË ÔÂð‚˚ı Ú‡ÍËı ¯ÍÓÎ ‚ ç‡ı˘‚‡ÌË, ‡ Á‡ÚÂÏ Ó·ÂÒÔ˜ËÎ Û‚Â΢ÂÌË Ëı ˜ËÒ·». n

Saakaflvili: Umar›m bu projenin inflas› en k›sa zamanda tamamlan›r ve ilk yolcu ben olurum

Gürcistan Cumhurbaflkan› Saakaflvili ise BTK projesinin, Gürcistan ekonomisinin geliflmesine ciddi katk› sa¤layaca¤›n› söyledi. Bu süreçte, Gül ve Azerbaycan Cumhurbaflkan› Aliyev ile sürekli görüflmelerde bulundu¤unu anlatan Saakaflvili, “Umar›m seçimden sonra bu hatt›n inflas› tamamlanm›fl olur ve demir yolunun ilk yolcusu da ben olurum” diye konufltu. Ülkesine olan yabanc› yat›r›m› da art›raca¤›n› bildirdi. Saakaflvili, “BTK demir yolu hatt›yla Avrupa’ya pencere açt›k” ifadesini kulland›.

Avrasya köprüsünün Orta Asya’daki önemli ayaklar›ndan biri de hiç flüphesiz Kazakistan’d›r. Ayn› zamanda Hazar enerjisinin bafllang›ç noktas› olan Kazakistan, Nazarbayev’in “Avrasya” fikriyle birlikte Kazak petrol ve gaz›n›n Avrupa’ya do¤ru yol almas›nda etkin rol almaktad›r. Son iki y›ldan bu yana ülkedeki ekonomik süreç bütün dünyan›n dikkatini üstüne çekmektedir. Deniz ç›k›fl› olmamas› nedeniyle de ister istemez Kazak petrol, gaz ve ulafl›m›n Türkiye üzerinden Avrupa ç›k›fl› olan önemli bir yöndür. Bu nedenle Türkiye ile Kazakistan tarihi akrabal›k ba¤›n›n yan›nda, Avrasya’n›n iki önemli ayaklar› nedeniyle iki ülke aras›ndaki ekonomik, siyasi ve kültürel iliflkiler ayr› bir zemin üzerinde gelifliyor.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

u l u s l a r a r a s › i l i fl k i l e r м е ж д у н а р о д н о е о т н о ш е н и е

Avrasya’n›n dinamik ve modern e¤itimle yetiflen insan gücü

Avrasya ülkeleri aras›nda sadece petrol, do¤al gaz, yeralt› kaynaklar› ve enerji alan›nda iflbirli¤i yap›lm›yor. Ayn› zamanda ülkelerin gelece¤i olan kadrolar›n yetiflmesi amac›yla, binlerce Türk ö¤renci Rusya’n›n önemli üniversitelerinde okuyor.

Avrasya’n›n de¤iflik ülkelerinden de¤iflik branfllarda gençlerin Türkiye baflta olmak üzere Rusya ve di¤er baz› Avrasya üniversitelerinde okumas› ciddi bir iflbirli¤i potansiyelini beraberinde getiriyor. Ayn› zamanda Türkiyeli müteflebbislerin Rusya’dan Mo¤olistan’a, Tacikistan’dan Azerbaycan’a, Kazakistan’dan Gürcistan’a kadar Avrasya’n›n bütün ülkelerinde e¤itim kurumlar› açmalar›, okullar›n ülke Cumhurbaflkanlar› taraf›ndan desteklenmesi ve himaye edilmesi Avrupal›lar›n dikkatini çekiyor.

Kas›m ay›n›n bafl›nda Azerbaycan’a, son haftas›nda ise Gürcistan’a resmi ziyaret amac›yla gelen Cumhurbaflkan› Abdullah Gül, Azerbaycan’da Türk müteflebbisler taraf›ndan aç›lan Kafkas Üniversitesi’nin ek binas›n›n temelini att›. Gül, yapt›¤› konuflmada “Bu üniversitede gördü¤üm madalyalar bir kez daha gösteriyor ki, bu üniversite sadece Azerbaycan’›n de¤il, Kafkas’›n Harvard’› olacakt›r. Eme¤i geçen herkese bir kez daha teflekkür ediyorum.” dedi. Öte yandan yine Türk müte-

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

flebbislerce Tiflis’te aç›lan Uluslararas› Karadeniz Üniversitesi’ni ziyaret etmek üzere meslektafl› Cumhurbaflkan› Abdullah Gül’ü davet eden Gürcistan Cumhurbaflkan› Saakiflvili, “Bu üniversite bana gurur veriyor. Dünyan›n en önemli e¤itim merkezlerinden biri olacak. Uluslararas› arenada söz sahibi olacak kadrolar yetifltiriyor.” dedi. E¤itim dili ‹ngilizce olan üniversitede Türkçe, Gürcüce, Rusça, ‹spanyolca gibi diller yabanc› ö¤renciler için seçmeli ders olarak veriliyor.

Nazarbayev: Türkiye’nin açt›¤› okullar bizi uluslararas› arenada en iyi flekilde temsil ediyor

Bu arada Kazakistan’da faaliyetlerde bulunan uluslararas› e¤itim ve kültür vakf›na (KATEV) ba¤l› Kazak-Türk liseleri de yöneticiler taraf›ndan be¤eniliyor. Astana’da aç›l›fl›n› yapt›¤› e¤itim kurumunu gezen Cumhurbaflkan› Nursultan Nazarbayev “Baflkent Astana’m›zda efli ve benzeri olmayan bir okula daha kavufltuk. Kazak-Türk Lisesi mezunlar›n›n üniversitelere girifl oran› yüzde 98’lerde. Bugüne kadar uluslararas› bilim olimpiyatlar›nda ülkemizi en iyi flekilde temsil ederek onlarca madalya kazand›.” dedi. E¤itimde üç dile çok önem verdiklerini de hat›rlatan Nazarbayev, “Kazakça anadilimiz. Hepimiz önce kendi dilimizi en iyi flekilde ö¤renmeliyiz.

Rusça bizi geçmiflte kültür ve sanatla ta-

n›flt›ran dil. Bu nedenle onu da ö¤renmeliyiz. ‹ngilizce ise uluslararas› arenada serbest ticaret yapabilmek ve teknolojiye hâkim olabilmek için ö¤renilmesi gerekiyor.

KATEV okullar› bizim gösterdi¤imiz hedefi fazlas›yla yerine getirmekle kalmay›p, dördüncü dil Türkçeyi de ö¤retiyor.” dedi.

Tacikistan Devlet Baflkan› ‹mamali Rahmanov da ülkesinin nüfusunun yüzde 70’ine yak›n k›sm›n›n 30 yafl›n alt›nda oldu¤unu belirterek, Tacik halk›n›n yafl ortalamas›n›n yüzde 23,4-24 oldu¤unu ifade ediyor. E¤itim ve bilime ayr› bir önem verdiklerini vurgulayarak, ülke bütçesinin yüzde 50’ye yak›n›n› e¤itime ve gençlere ay›rd›klar›n› söyleyen Rahmanov, Tacikistan’da faaliyette bulunan Tacik-Türk okullar› hakk›nda “Bu e¤itim kurumlar›n› her zaman destekledik, desteklemeye devam edece¤iz.” dedi.

Azerbaycan Cumhurbaflkan› ‹ham Aliyev de ülkesindeki Türk e¤itim kurular›n›n Azerbaycan e¤itimine yenilik kazand›rd›¤›n› belirterek, bu okullara verdi¤i deste¤i flu cümlelerle aç›klad›: “Baflta Kafkas Üniversitesi olmak üzere, bütün e¤itim kurumlar›n›n çal›flmalar›n› yak›ndan takip ediyorum. Bu okullar ülkemize yenilikçi ve modern kadrolar yetifltiriyorlar. Eme¤i geçenleri tebrik ediyorum.

Azerbaycan’›n Milli Lideri Haydar Aliyev de bu okullar›n ilk aç›lmas›na Nahçivan’dayken imkan tan›m›fl, sonra da Azerbaycan’da bu e¤itim kurumlar›n›n aç›larak ço¤almas›n› sa¤lam›flt›.” n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

11

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Мевляна говорит на понятном всем «языке сердца» Беседовал: Дженгиз Шимшек

Mevlana herkesin anlayaca¤› “kalp dili”ni kullan›r Ответственный редактор «ДА» (Турция).

Konuflan: Cengiz fiimflek DA Dergisi Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü (Türkiye).

12

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

èÓÒΠӷ˙fl‚ÎÂÌËfl ûçÖëäé 2007 „Ó‰‡ ÉÓ‰ÓÏ êÛÏË Ôð‡‚ËÚÂθÒÚ‚Ó í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ÔðËÎÓÊËÎÓ ‚Ò ÛÒËÎËfl ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl, ÏËÒÒËfl, ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËfl Á̇ÏÂÌËÚÓ„Ó ÒÛÙËfl, ÍÓÚÓð˚È ÊËÎ ÔÓ ÔðË̈ËÔ‡Ï Î˛·‚Ë, ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ÚÂðÔËÏÓÒÚË, ÔðÓÁ‚Û˜‡ÎË Ì‡ ‚ÂÒ¸ ÏËð ËÁ ÏÂÒÚ, „‰Â å‚Îfl̇ ðÓ‰ËÎÒfl Ë ÔðÓ‚ÂÎ ÔÂð‚˚ „Ó‰˚ ÊËÁÌË. Ç Ú˜ÂÌË „Ó‰‡ ‚ ÒÚð‡Ì ·˚ÎÓ Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÓ Ë Ôðӂ‰ÂÌÓ ÏÌÓ„Ó ÏÂðÓÔðËflÚËÈ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı å‚ÎflÌÂ. äÛθÚÛð‡, ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó, ÒÔÓðÚ, ÍËÌÂχÚÓ„ð‡Ù, ̇Û͇ – ‚Ò ÒÙÂð˚ ÊËÁÌË ·˚ÎË Á‡‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ì˚ ‚ „ð‡Ì‰ËÓÁÌÓÏ Ô·ÌÂ, ˆÂθ˛ ÍÓÚÓðÓ„Ó ÒÚ‡ÎÓ ð‡ÒÒ͇Á‡Ú¸ Ó å‚ÎflÌ ‚ÒÂÏÛ ÏËðÛ. ÅÓΠÚÓ„Ó, ·˚ÎË Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ì˚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË Ë ÙÓðÛÏ˚, Ó͇Á‡Ì‡ ÔÓ‰‰ÂðÊ͇ ÔÓ‰Ó·Ì˚Ï ËÌˈˇÚË‚‡Ï Á‡ ðÛ·ÂÊÓÏ. ÇÓ ‚ÒÂÏ ˝ÚÓÏ, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, Ó‰ÌÛ ËÁ Íβ˜Â‚˚ı ðÓÎÂÈ Ò˚„ð‡Î ÔðÂÁˉÂÌÚ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ùÏÓχÎË ê‡ıÏÓÌÓ‚. èðÂÁˉÂÌÚ ÔðËÌflÎ Ì‡Ò ‚ Ò‚ÓÂÈ ðÂÁˉÂ̈ËË. å˚ „Ó‚ÓðËÎË Ó êÛÏË, åÂÒÌÂ‚Ë Ë í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ. ÑÊÂÌ„ËÁ òËϯÂÍ: Ç˚ ÒÚ‡ÎË ËÌˈˇÚÓðÓÏ Ôðӂ‰ÂÌËfl ‚ 퇉ÊËÍËÒڇ̠ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó ÙÓðÛχ «å‚Îfl̇ Ë ‰Ë‡ÎÓ„ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË ۘÂÌ˚Â Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚ ÎˉÂð˚ 27 ÒÚð‡Ì. Ç ˜ÂÏ Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl ˆÂθ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË Ú‡ÍÓ„Ó Ï‡Ò¯Ú‡·‡? ùÏÓχÎË ê‡ıÏÓÌÓ‚: å‚Îfl̇ –

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

‚ÂÎËÍËÈ Ï˚ÒÎËÚÂθ. åÂÒÚÓ, „‰Â ÓÌ ðÓ‰ËÎÒfl, ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÓ ÒÂȘ‡Ò ̇ ÚÂððËÚÓðËË êÂÒÔÛ·ÎËÍË í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì, ‡ ·Óθ¯Û˛ ˜‡ÒÚ¸ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË å‚Îfl̇ ÔðÓÊËÎ ‚ íÛðˆËË. ÇÓ ‚ðÂÏfl ÓÙˈˇθÌÓ„Ó ‚ËÁËÚ‡ ‚ íÛðˆË˛ fl ÔÓÒÂÚËÎ ÛÒ˚ԇθÌËˆÛ êÛÏË. ÜËÚÂÎË íÛðˆËË „Óð‰flÚÒfl å‚ÎflÌÓÈ, Ò˜ËÚ‡fl Â„Ó Ò‚ÓËÏ ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓÏ. ùÚÓ ÔðÓËÁ‚ÂÎÓ Ì‡ ÏÂÌfl ÌÂËÁ„·‰ËÏÓ ‚Ô˜‡ÚÎÂÌËÂ. ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ ̇ðÓ‰˚ 퇉ÊËÍËÒڇ̇, ÄÙ„‡ÌËÒڇ̇, àð‡Ì‡ Ë íÛðˆËË „Óð‰ËÎËÒ¸ ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ì‡ Ëı ÚÂððËÚÓðËË ÊËÎ Ë Ú‚ÓðËÎ êÛÏË, Ë Ò˜ËÚ‡ÎË Â„Ó Ò‚ÓËÏ ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓÏ. ä‡Ê‰˚È ËÁ ˝ÚËı ̇ðÓ‰Ó‚ ËÏÂÂÚ Ôð‡‚Ó Ì‡Á˚‚‡Ú¸ å‚ÎflÌÛ «Ò‚ÓËÏ». lj¸ Ï˚ÒÎËÚÂÎË Ú‡ÍÓ„Ó ÛðÓ‚Ìfl Ó‰Ë̇ÍÓ‚Ó ·ÎËÁÍË ‚ÒÂÏ Ì‡ðÓ‰‡Ï Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏ. å‚Îfl̇ ‰Îfl ‚ÒÂı Ì‡Ò fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ „Óð‰ÓÒÚË, ÔÓÒÍÓθÍÛ Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ ÊËÁÌË ÓÌ ÒÚðÂÏËÎÒfl

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Tacikistan Cumhurbaflkanl›¤›, UNESCO’nun 2007 y›l›n› Mevlana Y›l› ilan etmesi üzerine eserleri, görüflleri ve misyonu ile hep hoflgörü ve diyalo¤u kendine prensip edinmifl Mevlana’y› kendi evinde anmak amac›yla, üzerine düfleni yapt›. Ülke çap›nda sinemadan, edebiyata, turizme ve entelektüel alanlara kadar Mevlana hakk›nda birçok etkinlik düzenlendi, organize edilen yurt d›fl› etkinliklere kat›l›m sa¤land›, destek verildi. Bunda hiç flüphesiz Cumhurbaflkan› ‹mamali Rahmanov’un büyük rolü var. Kendisiyle Cumhurbaflkanl›¤› köflkünde Mevlana, mesnevi ve Tacikistan’› konufltuk.

Cengiz fiimflek: Sizin teflebbüs ve davetiniz üzerine 27 ayr› ülkeden ayd›nlar “Mevlana ve medeniyetler aras› diyalog” adl› uluslararas› konferansa davet edildiler. Böyle büyük bir konferans› düzenlemenizdeki amac›n›z neydi? ‹mamali Rahmanov: Mevlana flimdiki Tacikistan topraklar›nda dünyaya gelmifl ve hayat›n›n büyük bir bölümünü Türkiye’de geçirmifl bir düflünürdür.

Türkiye’ye yapt›¤›m bir resmi ziyarette onun türbesini de ziyaret etmifltim.

Orada Türk vatandafllar›n›n bu büyük insan hakk›nda kendi insanlar› gibi gururla bahsettiklerine flahit oldum. Be-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

13

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

ÒÓ‰ËÌflÚ¸ ̇ðÓ‰˚ Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. àÌÚÂðÂÒÌÓ, ˜ÚÓ, ÌÂÒÏÓÚðfl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ÔÓÒÎÂ Â„Ó ÒÏÂðÚË ÔðÓ¯ÎÓ ÛÊ 800 ÎÂÚ, ËÌÚÂðÂÒ Í Î˘ÌÓÒÚË å‚ÎflÌ˚ Ì ÓÒ··Â‚‡ÂÚ. ëÂȘ‡Ò, Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡, ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Ó ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÚ ÔÓÚð·ÌÓÒÚ¸ ˜ËÚ‡Ú¸, ËÁÛ˜‡Ú¸ Ë ÔðËÏÂÌflÚ¸ ‚ ÊËÁÌË ÚÓ, Ó ˜ÂÏ „Ó‚ÓðËÎ êÛÏË. èÓÍðÓ‚ËÚÂθÒÚ‚Ó êÛÏË ÔÓÁ‚ÓÎËÚ Ò‰Â·ڸ ·ÓΠÛÒÔ¯Ì˚Ï ÔðÓˆÂÒÒ ÛÍðÂÔÎÂÌËfl ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡, ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ‚Á‡ËÏÓÛ‚‡ÊÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚È Ï˚ ̇·Î˛‰‡ÂÏ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ. ü ıÓ˜Û ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ å‚Îfl̇ – Ó‰ËÌ ËÁ Ò‡Ï˚ı Á̇ÏÂÌËÚ˚ı ÔÓ·ÓðÌËÍÓ‚ ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÂÊ‰Û ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË. ч, å‚Îfl̇ ÔË҇Π̇ ð‡ÁÌ˚ı flÁ˚͇ı, ÌÓ ÔðË ˝ÚÓÏ flÁ˚Í Â„Ó ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËÈ Â‰ËÌ. éÌ ÔË҇Π̇ ÔÓÌflÚÌÓÏ ‚ÒÂÏ flÁ˚Í ÒÂð‰ˆ‡. äÓ„‰‡ ÔÓ ÁÂÏΠÌÂÒÒfl ÒÏÂð˜ óËÌ„ËÒı‡Ì‡, å‚Îfl̇ ÔËÒ‡Î Ó Î˛·‚Ë, ‰ðÛÊ·Â, ÏËÎÓÒÂð‰ËË, ÔðËÁ˚‚‡Î β‰ÂÈ Í ÏËðÛ. ä ÒÓʇÎÂÌ˲, ‚ ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ Â„Ó Á‡‚ÂÚ ˜‡ÒÚ˘ÌÓ ·˚Î Á‡·˚Ú ËÎË Ì‚ÂðÌÓ ËÒÚÓÎÍÓ‚‡Ì. ÑÎfl ÚÓ„Ó ˜ÚÓ·˚ ‚ÒÂÒÚÓðÓÌÌ ӷÒÛ‰ËÚ¸ ̇ÒΉˠå‚ÎflÌ˚, Ï˚ Ë Ôð˄·ÒËÎË ‚ 퇉ÊËÍËÒÚ‡Ì Û˜ÂÌ˚ı, ÎËÚÂð‡ÚÓðÓ‚, ËÒÒΉӂ‡ÚÂÎÂÈ ËÁ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì. ç ËÏÂfl ÔÓÌflÚËfl Ó ÒÛÙËÁÏÂ, ÔÓÌflÚ¸ å‚ÎflÌÛ ÌÂÔðÓÒÚÓ. å‚Îfl̇ – Ó‰ËÌ ËÁ „·‚Ì˚ı ÒÚÓÎÔÓ‚ ÒÛÙËÁχ. çÓ ÔÓÌflÚ¸

14

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Мевляна писал на разных языках, но при этом язык его произведений един. Он писал на понятном всем языке сердца.

Mevlana de¤iflik dillerle eserler yazm›flt›r; ama onun eserlerinin dili tektir; tüm insanlar›n anlayabildi¤i kalp dili. ÒÛÙËÁÏ, Â„Ó ÙÛÌÍˆË˛, ÛÒÎÓ‚Ëfl ð‡ÎËÁ‡ˆËË – Á‡‰‡˜‡ ÌÂ΄͇fl. çÂÒÏÓÚðfl ̇ ˝ÚÓ, fl ‚Âð˛, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚È ÒÚÛÔËΠ̇ ‰ÛıÓ‚Ì˚È ÔÛÚ¸ êÛÏË Ë ·ÂÁ ÛÒÚ‡ÎË ÒΉÛÂÚ ÔÓ ÌÂÏÛ, Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ ‰ÓÒÚË„ÌÂÚ ˆÂÎË Ë ÒÛÏÂÂÚ ÔÓÒÚ˘¸ Ò‡Ï˚ ÚÓÌÍË „ð‡ÌË ÒÛÙËÁχ, ‚ ͇ÍÓÈ ·˚ ÒÚð‡Ì ÏËð‡ ÓÌ ÌË Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl. Ç Ì‡¯ÂÈ ÒÚð‡Ì ‚ ÒËÒÚÂÏ ̇˜‡Î¸ÌÓ„Ó Ë ‚˚Ò¯Â„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ï˚ Û‰ÂÎflÂÏ ÏÌÓ„Ó ‚ÌËχÌËfl å‚ÎflÌÂ. Ä͇‰ÂÏËfl ̇ÛÍ, ëÓ˛Á ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ÔðÓ‚Ó‰flÚ ÒÂð¸ÂÁÌ˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl, ˜ÚÓ·˚ ð‡ÒÒ͇Á‡Ú¸ Ó å‚ÎflÌÂ, ҉·ڸ Â„Ó Ì‡ÒΉˠÔÓÌflÚÌ˚Ï Î˛‰flÏ. èÛÒÚ¸ Ó‰ËÌ å‚Îfl̇

nim için bu çok etkileyiciydi. Tacikistan, Afganistan, ‹ran ve Türkiye insan› yüzy›llard›r fieyh Rumi’yle ayn› topra¤› paylaflm›fl ve onu kendi vatandafllar› gibi saym›fllar. Ben bu insanlar›n gayretini çok hakl› görüyorum. Çünkü böyle büyük insanlar her zamanki gibi bütün millet ve medeniyetlere ayn› seviyede yak›nd›rlar. Özellikle milletleri ve medeniyetleri birbirlerine sürekli ba¤lamaya çal›flan Mevlana Hazretleri bizim için gerçekten gurur kayna¤›d›r.

Her fleyden önemlisi vefat›n›n üzerinden 800 y›l geçmesine ra¤men hala tüm dünyan›n dikkatlerini üzerinde topluyor. fiimdi onun fliirlerini her zamankinden daha çok okumaya, ö¤renmeye ve hayat›m›za tatbik etmeye ihtiyac›m›z var. Ülkeler aras›nda geliflen iflbirli¤i, hoflgörü ve birbirine sayg› gibi meselelerin ön plana ç›kt›¤› bu zamanda onun ö¤ütleri ve rehberli¤i bizi daha baflar›l› k›lacakt›r.

Bu arada, Mevlana’n›n medeniyetler aras› diyalo¤un gereklili¤ini savunanlar›n bafl›nda geldi¤ini de belirtmek isterim. Evet, Mevlana de¤iflik dillerle eserler yazm›flt›r; ama onun eserlerinin dili tektir; tüm insanlar›n anlayabildi¤i kalp dili. Cengiz Han’›n katliam ve savafllar›n›n dorukta oldu¤u zamanlarda Mevlana bar›fl, dostluk, sevgi ve flefkatten bahsedip fliirler yaz›yordu.

Maalesef bu günlerde onun yazd›¤› eserler ve b›rakt›¤› vasiyetler ya unutulmufl ya da yanl›fl anlamalara maruz kalm›fllard›r. Bundan dolay› biz bu meseleler etraf›nda, de¤iflik ülkelerden fi-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

̉ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÒËÎÂÌ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ËÒÍÓðÂÌËÚ¸ ÁÎÓ Ì‡ áÂÏÎÂ, ÌÓ Ï˚ Ì ‰ÓÎÊÌ˚ Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Û˜ÂÌË å‚ÎflÌ˚ ÒÔÓÒÓ·ÌÓ ÔÓÏÓ˜¸ β‰flÏ ËÒÍÓðÂÌËÚ¸ ÔÓÒ‚˚ Á·, ÍÓÚÓð˚ ÓÚ‰‡Îfl˛Ú ˜ÂÎÓ‚Â͇ ÓÚ ÇÒ‚˚¯Ì„Ó. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ì ‰ÓÎÊÂÌ Ôð‰‡‚‡Ú¸Òfl ÛÌ˚Ì˲ ÔÓ Ôð˘ËÌ ÔðËÒÛÚÒÚ‚Ëfl Á· ‚ ÏËðÂ, ÌÓ ‰ÓÎÊÂÌ ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl Ó·Âð„‡Ú¸Òfl ÓÚ Á·, ËÒ͇ڸ ÔÛÚË ÓÒ‚Ó·ÓʉÂÌËfl ÓÚ Ì„Ó. ÖÒÎË Í‡Ê‰˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ì‡ ̇¯ÂÈ Ô·ÌÂÚ ·Û‰ÂÚ ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl Í ˝ÚÓÏÛ, ÚÓ, Í‡Í „Ó‚ÓðflÚ Ú‡‰ÊËÍË, «ÁÂÏÎfl Ôð‚ð‡ÚËÚÒfl ‚ ðÓÁÓ‚˚È Ò‡‰». Ç ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ ËÒÎ‡Ï ˜‡ÒÚÓ ‡ÒÒÓˆËËðÛ˛Ú Ò ÚÂððÓðÓÏ. óÚÓ ‚˚ ÏÓÊÂÚ ̇ ˝ÚÓ Ò͇Á‡Ú¸? åÓÊÂÚ ÎË å‚Îfl̇ ÔÓÏÓ˜¸ Ôð‡‚ËθÌÓÈ ÔÂð‰‡˜Â Á̇ÌËÈ Ó· ËÒ·ÏÂ? ü ‡·ÒÓβÚÌÓ ÔðÓÚË‚ ͇ÍËı ·˚-ÚÓ ÌË ·˚ÎÓ ‡ÒÒӈˇˆËÈ Ë ÓÚÓʉÂÒÚ‚ÎÂÌËÈ ËÒ·χ Ò ÚÂððÓðÓÏ. ë‚Ó˛ ÔÓÁËˆË˛ fl ‚˚ð‡Ê‡Î ̇ ÏÌÓ„Ëı ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚ı ‚ÒÚð˜‡ı. àÒÎ‡Ï Ì ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ Ò‚flÁ‡Ì Ò ÚÂððÓðËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸˛, ÚÂÏ ·ÓÎÂÂ Ò ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚Ï ÚÂððÓðËÁÏÓÏ, ‚ÓÓ·˘Â ÌË Ò ˜ÂÏ, ˜ÚÓ ÏÓÊÂÚ ÔðËÌÂÒÚË ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ‚ð‰. ì ÚÂððÓðËÁχ ÌÂÚ ðÂÎË„ËË, ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚË Ë ðÓ‰ËÌ˚. ÖÒÎË ‚˚ Á̇ÂÚ äÓð‡Ì Ë Ôð‡‚Ë· ¯‡ðˇڇ, ÚÓ ‚‡Ï ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ËÒÎ‡Ï Á‡Ôð¢‡ÂÚ Î˛·Ó„Ó ðÓ‰‡ ̇ÒËÎËÂ,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Конец гражданской войне в Таджикистане положили бейты Мевляны и Рудаки. Призывы к добру, свободе, независимости, которыми пронизаны их произведения, помогли нам обрести суверенитет.

Tacikistan’› iç kar›fl›kl›ktan kurtaran da Mevlana ve Rudaki gibi kutup büyüklerimizdir. Büyüklerimizin eserlerinde geçen iyilik yapma, ba¤›ms›zl›k ve özgürlük gibi kavramlard›r bizi bugün ba¤›ms›zl›¤a tafl›yan. Û·ËÈÒÚ‚Ó, ‚ÓðÓ‚ÒÚ‚Ó, ·ÓÏ·‡ð‰ËðÓ‚‡ÌË Á‰‡ÌËÈ Ë ÛÏ˚¯ÎÂÌÌÓ Ôð˘ËÌÂÌË ‚ð‰‡ β‰flÏ. é· ˝ÚÓÏ Á̇ÂÚ Ë ÔÓÏÌËÚ Í‡Ê‰˚È ÏÛÒÛθχÌËÌ, ·ÓΠÚÓ„Ó, ÏÛÒÛθχÌ ÔðÂÍð‡ÒÌÓ ÓÒÓÁ̇˛Ú, ˜ÚÓ Á‡ ͇ʉ˚È Ò‚ÓÈ ÔÓÒÚÛÔÓÍ ËÏ ÔðˉÂÚÒfl ‰Âðʇڸ ÓÚ‚ÂÚ ÔÂð‰ ÄηıÓÏ. íÂ, ÍÚÓ Ó· ˝ÚÓÏ Á‡·˚‚‡ÂÚ, ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ̇ β·ÓÈ ÔÎÓıÓÈ ÔÓÒÚÛÔÓÍ Ë ·ÂðÛÚ Ì‡ Ò·fl ÚflÊÂÎÓ ·ðÂÏfl „ðÂı‡. àı ÔÓÒÚÛÔÍË Ì ËÏÂ˛Ú ÌË͇ÍÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ËÒ·ÏÛ.

Мы простили грехи и провинности друг друга ради будущего нашего государства åÓÊÌÓ ÎË Ò˜ËÚ‡Ú¸ ‰Â‚ËÁÓÏ ÔðÓ‚Ó‰ËÏÓÈ Ç‡ÏË ÔÓÎËÚËÍË ËÁð˜ÂÌË å‚ÎflÌ˚: «å˚ Ôð˯ÎË Ì ð‡Á˙‰ËÌflÚ¸, ‡ Ó·˙‰ËÌflÚ¸»?

kirlerini ortaya koymalar›n› istedi¤imiz bilim adamlar›, araflt›rmac›lar ve yazarlar› Tacikistan’a davet ettik.

Tasavvuf ilminin özünü bilmeden Mevlana’y› anlamak çok zordur. Mevlana tasavvufun ana sütunlar›ndan biridir. Ama tasavvuf ilminin ne anlama geldi¤ini, neleri gerektirdi¤ini ve hayattaki fonksiyonunu anlamak o kadar da kolay de¤il. Ama her fleye ra¤men insan nerede yafl›yorsa yaflas›n, hiç yorulmadan Mevlana’n›n manevi yoluna bafl koymuflsa, kesinlikle bu ilminin mahiyetine ve Mevlana’n›n manevi atmosferine ulaflabilece¤inden eminim. Mevlana’y› anlatma ve anlama ad›na ülkemizin hem orta ve lise seviyesindeki okullar›m›zda, hem üniversitelerimizde,

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

15

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

ùÚÓ ÓÒÓ·˚ ÒÎÓ‚‡. ëÎÓ‚ÌÓ å‚Îfl̇ 800 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ Ò͇Á‡Î ˝ÚÓ ÒÔˆˇθÌÓ ‰Îfl ̇Ò. èðÓ¯ÎÓ 800 ÎÂÚ, ÌÓ ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ôð‡ÍÚ˘ÂÒÍË Ì ËÁÏÂÌËÎÒfl. ä ÒÓʇÎÂÌ˲, ˜‡ÒÚÓ ÒÎÓ‚‡ β‰ÂÈ ð‡ÒıÓ‰flÚÒfl Ò Ëı ‰Â·ÏË. èðÓËÁ‚‰ÂÌËfl å‚ÎflÌ˚ – ÔÛÚ¸ Í ÄηıÛ, Ú.Â. ÔÛÚ¸ Í ÔÓÌËχÌ˲ ËÒÚËÌ˚. éÌ ÓÒ‚Â˘‡ÂÚ Ì‡¯ ÔÛÚ¸, ÒÓ„ð‚‡ÂÚ Ì‡¯Ë ÒÂð‰ˆ‡ Ë ‰Óχ, ÔÓÏÓ„‡ÂÚ Ì‡Ï ÊËÚ¸ ‚ ÚÂÔÎÓÚÂ Ë ÔÓÍÓÂ. äÓ̈ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ‚ÓÈÌ ‚ 퇉ÊËÍËÒڇ̠ÔÓÎÓÊËÎË ·ÂÈÚ˚ å‚ÎflÌ˚ Ë êÛ‰‡ÍË. èðËÁ˚‚˚ Í ‰Ó·ðÛ, Ò‚Ó·Ó‰Â, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË, ÍÓÚÓð˚ÏË ÔðÓÌËÁ‡Ì˚ Ëı ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl, ÔÓÏÓ„ÎË Ì‡Ï Ó·ðÂÒÚË ÒÛ‚ÂðÂÌËÚÂÚ. å˚ ÔÂðÂÊËÎË Íð‡ÚÍÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È ÔÂðËÓ‰ ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ ÒÏÛÚ˚, ÌÓ ÒÛÏÂÎË ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ „Ó. é˜Â̸ ÌÂÏÌÓ„ËÏ ÒÚð‡Ì‡Ï ‚ ÏËð ۉ‡ÎÓÒ¸ ÛÒÔ¯ÌÓ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ÒËÚÛ‡ˆË˛ ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ„Ó ð‡Á‰Óð‡. ë ÔÓÏÓ˘¸˛ ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ï˚ ÓÚ·ðÓÒËÎË ‚Ò Úð‚ӄË, „Óð‰ÓÒÚ¸ Ë ÛÔðflÏÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓð˚ ‚ÂÎË Ì‡Ò Í ð‡Á‰ÓðÛ. å˚ ÔðËÎÓÊËÎË ÛÒËÎËfl Ë ÔÓ‚ÂðËÎË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û. 燯ÂÈ ˆÂθ˛ ÒÚ‡ÎÓ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ë Â„Ó ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚ¸. å˚ ÔðÓÒÚËÎË „ðÂıË Ë ÔðÓ‚ËÌÌÓÒÚË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. å˚ Ó·˙‰ËÌËÎËÒ¸ ð‡‰Ë ·Û‰Û˘Â„Ó í‡‰ÊËÍËÒڇ̇. ùÚÛ ÔÓÎËÚËÍÛ Ï˚ ÔðÓ‰ÓÎʇÂÏ Ë ÒÂȘ‡Ò. Ç ˝ÚÓÏ ‡ÒÔÂÍÚÂ, ̇‚ÂðÌÓÂ, ÔÂð‚ÓÒÚÂÔÂÌÌÓ Á̇˜ÂÌË ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ÔÓ‚˚¯ÂÌË ͇˜ÂÒÚ‚‡ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl 퇉ÊËÍËÒڇ̇? ֢ ÒÂϸ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ÔÓÊËÎ˚ β‰Ë ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎË 10% ̇ÒÂÎÂÌËfl Ô·ÌÂÚ˚. èÓ ÔðÓ„ÌÓÁ‡Ï ééç, Í 2050 „. Ëı ˜ËÒÎÓ Û‚Â΢ËÚÒfl ‰Ó 20%. íÓ ÂÒÚ¸, ÒÔÛÒÚfl 43 „Ó‰‡, ˜ËÒÎÓ Î˛‰ÂÈ ÒÚ‡ð¯Â 60 ÎÂÚ ‰ÓÒÚË„ÌÂÚ 1 ÏÎð‰. Ä ˝ÚÓ 40% ÓÚ Ó·˘Â„Ó ðÓÒÚ‡ ̇ÒÂÎÂÌËfl. çÓ ‚ 퇉ÊËÍËÒڇ̠‚ÓÁð‡ÒÚÌÓ ÒÓÓÚÌÓ¯ÂÌË ÒðÂ‰Ë Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ÌÂÒÍÓθÍÓ ËÌÓÂ. ëð‰ÌËÈ ‚ÓÁð‡ÒÚ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ‚ ̇¯ÂÈ ÒÚð‡Ì 23-24 „Ó‰‡. ùÚÓ Á̇˜ËÚ, ˜ÚÓ 70% ̇ÒÂÎÂÌËfl ÒÚð‡Ì˚ ÏÓÎÓÊ 30 ÎÂÚ. èð˘Ë̇ ˝ÚÓ„Ó ‚ ·˚ÒÚðÓÏ ðÓÒÚ ̇ÒÂÎÂÌËfl. ÇÓ ‚ðÂÏÂ̇ ëëëê 퇉ÊËÍËÒÚ‡Ì Ú‡ÍÊ ÎˉËðÓ‚‡Î ÔÓ ÔðËðÓÒÚÛ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl. èðË ·˚ÒÚðÓÏ

ÔðËðÓÒÚ ̇ÒÂÎÂÌËfl Òð‰ÌËÈ ‚ÓÁð‡ÒÚ Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ÔÓ ÒÚð‡Ì ÔÓÌËʇÂÚÒfl. í‡Í‡fl ÚẨÂ̈Ëfl Ó˜Â̸ ‚‡Ê̇ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ð‡Á‚ËÚËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. å˚ ÌËÍÓ„‰‡ Ì Á‡·Û‰ÂÏ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓð˲, Ï˚  β·ËÏ Ë Û‚‡Ê‡ÂÏ, ÌÓ, ‚ÏÂÒÚÂ Ò ˝ÚËÏ, Ï˚ Ò Ì‡‰ÂʉÓÈ ÒÏÓÚðËÏ ‚ ·Û‰Û˘ÂÂ. å˚ ÔÓ·„‡ÂÏÒfl ̇ ËÌÚÂÎÎÂÍÚ Ì‡¯ÂÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ë Ì‡  ÒËÎÛ. ç‡ ˝ÚÓÏ ÔÛÚË Ì‡Ò Ê‰ÛÚ ÚðÛ‰ÌÓÒÚË. ì ÏÓÎÓ‰ÂÊË ·Óθ¯Ë ÓÊˉ‡ÌËfl, Ó̇ ʉÂÚ ÎÛ˜¯ÂÈ ÊËÁÌË, ıÓðÓ¯ÂÈ ð‡·ÓÚ˚. åÓÎÓ‰˚ ‚Ò„‰‡ ÒÚðÂÏflÚÒfl Í ÌÓ‚ÓÏÛ, Í ÔÂðÂÏÂ̇Ï. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, Á‡Í·‰˚‚‡Ú¸ ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ò ÏÓÎÓ‰Âʸ˛ ̇ÏÌÓ„Ó Î„˜Â, ‚‰¸ ‚ 25-30 ÎÂÚ Î˛‰Ë ·ÓΠ‚ÓÒÔðËËϘ˂˚ Í ÔÂðÂÏÂ̇Ï, ÓÌË ·˚ÒÚð ÔðË‚˚͇˛Ú Í ÌÓ‚˚Ï ÚÂıÌÓÎÓ„ËflÏ, Û ÌËı ‚˚¯Â ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ Í ËÁÛ˜ÂÌ˲ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı flÁ˚ÍÓ‚. å˚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ ËÏÂÂÏ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ ðÂÁÛθڇÚ˚, ÏÓÎÓ‰fiʸ ÓÔð‡‚‰˚‚‡ÂÚ Ì‡¯Ë ÓÊˉ‡ÌËfl, ‡ ‚‰¸ ÏÓÎÓ‰fiʸ – ̇¯Â ·Û‰Û˘ÂÂ. n

Son y›llarda terörizm ‹slam diniyle fazlas›yla iliflkilendiriliyor. Sizin bu konudaki görüflünüz nedir? ‹slam dinini

Анар /Anar

Кетино Томаридзе / Ketino Tomaridze

Иван Дрож / Ivan Draj

16

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

hem ‹limler Akademisi Araflt›rma Merkez’imizde ve hem de Yazarlar Birli¤i gibi kurumlar›m›zda birçok çal›flma yürütülmektedir.

Mevlana’n›n, insan›n gücü kötülükleri yeryüzünden kald›rmaya yetmiyorsa da insan› Allah’tan uzaklaflt›ran kendi içindeki kötülük tohumlar›n› yok etmeye kadir olabilece¤ini söyledi¤ini, unutmamak gerekir. Baflka bir deyiflle, insan dünyadaki kötülüklerden hiçbir zaman ümitsizli¤e düflmemelidir ve her zaman kötülü¤ü kendinden uzaklaflt›rma yollar›n› araflt›rma gayreti içinde olmal›d›r. Yeryüzünde yaflayan her bir fert e¤er bu gayret içinde olursa, Taciklerin deyimi ile “alem gül gülistan olur”.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

¤e bulafl›rlar ve büyük günahlar› üzerlerine al›rlar. Bunun ‹slam’la hiçbir ba¤lant›s› yoktur.

Devletimizin gelece¤i için birbirimizin suç ve günahlar›n› affettik

fiu anda izledi¤iniz politikalarda bir bar›fl mimar› olarak Mevlana’n›n “Biz ay›rmaya de¤il, birlefltirmeye geldik” beytinin nas›l bir rolü olabilir? Çok özel bir rol oynuyor. Onun bu beyti sanki yüzy›llar önce özellikle bizim için söylenmifl gibidir. 800 y›l geçmifl ama insanlar›n tabiat› ve içi çok az de¤iflmifltir. Maalesef insanlar›n söyledikleriyle yapt›klar› birbirinden bazen farkl› olabiliyor.

E¤er siz Kur’an’›n ve fleriat›n kurallar›n› biliyorsan›z, ‹slam dininde adam öldürme, zorbal›k, h›rs›zl›k, binalar›n bombalanmas› ve bile bile insanlara zarar vermek gibi her türlü kötü amelin haram oldu¤unu bilirsiniz. Bunu ‹slam dinine inanan herkes bilir ve insan›n her amelinden dolay› Allah’›n önünde sorguya çekilece¤ini akl›ndan ç›karmaz.

Bunlar› unutanlar ise her türlü kötülü-

Mevlana’n›n eserleri Allah’a giden bir yol, yani hakikati anlamaya giden yoldur. O, bizim yolumuzu ayd›nlatan, kalplerimizi ve evlerimizi ›s›tan ve bizim iyi ve güzel yaflamam›z için ortam haz›rlayan bir ›fl›kt›r. Tacikistan’› iç kar›fl›kl›ktan kurtaran da Mevlana ve Rudaki gibi kutup büyüklerimizdir. Büyüklerimizin eserlerinde geçen iyilik yapma, ba¤›ms›zl›k ve özgürlük gibi kavramlard›r bizi bugün ba¤›ms›zl›¤a tafl›yan. Bir iç kar›fl›kl›k geçirdik ama k›sa sürede bu kar›fl›kl›ktan ç›kmay› baflard›k. E¤er dünya tarihine bakacak olursan›z böyle bir durumdan k›sa zamanda ve baflar› ile ç›kan ülkelerin az say›da olduklar›n› göreceksiniz. Uygulad›¤›m›z diyalog politikas› ile bizi çat›flma noktalar›na sürükleyebilecek bütün endifle ve kayg›lar›m›z›, makam ve h›rslar›m›z› bir tarafa b›rakt›k. Her fleyden önce gayret ettik ve birbirimize inand›k. Amac›m›z devletimizin tek bütün halinde devam›n› sa¤lamak. Birbirimizin suç ve günahlar›n› affettik. Herkes el birli¤iyle Tacikistan’›n abad olmas› için gayret etti. Bizim politikam›z bu yönde.

Нух Якубу / Nuh Yakubu

Бешир Ахмет Дултз / Beflir Ahmet Dultz

do¤ru anlatma yolunda Mevlana’dan nas›l istifade edebiliriz?

Ben terörizmin ‹slam diniyle iliflkilendirilmesine ve yak›flt›r›lmas›na katiyen karfl›y›m. Bu tavr›m› da birçok uluslararas› toplant›larda ifade ettim. ‹slam dininin hiçbir terörist etkinlikle, özellikle ne uluslararas› terörizmle ne de insana karfl› yap›lacak bir fliddetle ba¤lant›s› gösterilemez. Çünkü terörizmin ne dini, ne bir milleti ve ne de vatan› vard›r.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Bu aç›dan düflünülürse, herhalde Tacikistan genç nüfusunun e¤itilmesi daha da önem kazan›yor?

Yedi sene önce yafll›lar dünyan›n yüzde 10’unu oluflturuyordu. Birleflmifl Milletler’in verilerine göre bu rakam 2050’de yüzde 20’ye ulaflacak. Yani 60 yafl›n› geçen insanlar›n say›s› 43 sene sonra 1 milyar› geçecek. Bu da genel nüfus art›fl›n›n yüzde 40’› demektir.

Ama Tacikistan’da nüfus da¤›l›m› biraz farkl›l›k arz ediyor. Nüfusumuzun yafl ortalamas› 23-24’tür. Baflka bir deyiflle Tacikistan nüfusunun yüzde 70’i 30 yafl›n alt›ndaki insanlardan oluflur.

Bunun sebebi ise nüfus art›fl›n›n yüksek olmas›. Asl›nda Sovyetler Birli¤i zaman›nda da Tacikistan bu konuda ilk s›radayd›. Ne kadar nüfus art›fl h›z› yüksek olursa, yafl ortalamas› da o oranda düflecektir.

Elbette ülkemizin gelecekteki geliflmesi ad›na bunun önemli bir ifllevi olacakt›r. Kendi tarihimizi hiçbir zaman unutmaz, onu çok sever ve sayar›z; ama çok güçlü bir inanç ve ümitle daha güzel ve hofl bir gelece¤e bak›yoruz. Bu konuda özellikle gençlerimizin gücüne ve akl›na güveniriz, çünkü onlar milletimizin gelece¤idir.

Bu yolda elbette zorluklar olacakt›r.

Gençler tabii olarak çok fley bekler, her biri daha iyi yaflam ve ifl imkan› olmas›n› ister. Her zaman yeniliklerden yanad›r. Di¤er taraftan gençlerle ülkenin gelece¤i için temeller atmak daha kolayd›r, çünkü 25-30 yafl aras› gençler yeni yaflam ve ifl flartlar›na, teknoloji yeniliklerine ve dil ö¤renmeye daha çabuk ayak uydururlar.

Bak›n, ç›kan sonuçlar genelde pozitif sonuçlar. Yani Tacikistan’›n genç bir nüfusa sahip olmas› ülkenin gelece¤i ad›na çok büyük önem arz ediyor. n

Шамсер Али / Semflir Ali D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

17

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Святой

Мевляна Hz. Mevlana Тимучин Чевикоглу

Timuçin Çeviko¤lu

Я советую вам Тайно, влюбленно бояться Аллаха. Ешьте мало, спите мало, говорите мало, Покоритесь воле Аллаха, Не делайте зла, Поститесь и совершайте намаз, Избегайте страстей. Проявляйте терпение в минуту скорби и страдания, когда они исходят от людей, Не общайтесь ни с теми, кто тратит деньги понапрасну, ни с темным людом, Держитесь вместе с добрыми и порядочными людьми, так я советую. Больше всего добра совершает тот, кто приносит пользу людям. Благое слово должно быть кратким и веским. Восхвалять следует лишь Аллаха. Да благословенны будут верующие в Аллаха.

Ben size; Gizli ve âflikâr olarak Allah’tan korkman›z› tavsiye ederim.

Az yemenizi, az uyuman›z›, az söylemenizi, Allah’›n buyru¤una boyun e¤menizi, Kötülük etmemenizi, Oruca ve namaza devam etmenizi, fiehvetten uzak durman›z›, ‹nsanlardan gelecek ezâya ve cefâya tahammül etmenizi, Mallar›n› beyhûde yere harcayanlarla, ayak tak›m› ile oturup kalkmaman›z›, Kerem sahibi ve sâlihlerle beraber olman›z› tavsiye ederim, ‹nsanlar›n en hay›rl›s› insanlara faydal› oland›r.

Sözün en hay›rl›s› da az ve öz oland›r.

Hamd yaln›z tek olan Allah’a mahsustur.

Tevhîd ehline selâm olsun.

18

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ë

‚flÚÓÈ å‚Îfl̇ ðÓ‰ËÎÒfl 30 ÒÂÌÚfl·ðfl 1207 „. ‚ „ÓðӉ ŇÎı, Ó‰ÌÓÏ ËÁ ‰ð‚ÌËı Ó˜‡„Ó‚ ÚÛðˆÍÓÈ ÍÛθÚÛð˚, ÍÓÚÓð˚È Ì˚Ì ̇ıÓ‰ËÚÒfl ̇ ÚÂððËÚÓðËË ÄÙ„‡ÌËÒڇ̇. Ö„Ó Ì‡ÒÚÓfl˘Â ËÏfl – åÛı‡Ïω Ñʇ·Ή‰ËÌ. Ç ÒÂϸ å‚ÎflÌ˚ ·˚ÎÓ ÏÌÓ„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚ı β‰ÂÈ. Ö„Ó ‰Â‰Û¯Í‡ ï˛ÒÂÈÌ ï‡ÚË·Ë Ò˜ËÚ‡ÎÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ÍðÛÔÌ˚ı Û˜ÂÌ˚ı Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË. éÚˆ‡ å‚ÎflÌ˚ Ňı‡Â‰‰Ë̇ ÇÂΉ‡ ̇Á˚‚‡ÎË ëÛÎÚ‡Ì-Ûθ-ìÎÂχ – «ëÛÎÚ‡Ì Û˜ÂÌ˚ı». Ç 1212-1213 „„. ÒÂϸfl Ë ·ÎËÁÍË ‰ðÛÁ¸fl Ñʇ·Ή‰Ë̇ ÔÓÍËÌÛÎË Å‡Îı. Ç ÚÓ ‚ðÂÏfl Ò‚flÚÓÏÛ å‚ÎflÌ ·˚ÎÓ 5-6 ÎÂÚ. èÓÒΠÓÚ˙ÂÁ‰‡ Ňı‡Â‰‰ËÌ ÇÂΉ Ô·ÌËðÓ‚‡Î ÒÓ‚Âð¯ËÚ¸ ı‡‰Ê. èÓ ÔðË·˚ÚËË ‚ ç˯‡ÔÛð ÓÌ ÓÚÔð‡‚ËÎÒfl Ò Í‡ð‡‚‡ÌÓÏ ‚ Ň„‰‡‰, ‡ ÓÚÚÛ‰‡ äÛÙËÈÒÍÓÈ ‰ÓðÓ„ÓÈ ‚ åÂÍÍÛ. àÒÔÓÎÌË‚ ‰Ó΄ ÏÛÒÛθχÌË̇, ÓÌ ÌÂÍÓÚÓðÓ ‚ðÂÏfl ÓÒÚ‡‚‡ÎÒfl ‚ чχÒÍÂ. чθ¯Â Â„Ó ÔÛÚ¸ ÎÂʇΠ˜ÂðÂÁ å‡Î‡Ú¸˛, ùðÁË̉ʇÌ, ‡ Ú‡ÍÊ ëË‚‡Ò, ä‡ÈÒÂðË Ë çË„‰Â ‚ ä‡ð‡Ï‡Ì, „‰Â ÓÌ Ë ÔÓÒÂÎËÎÒfl. á‰ÂÒ¸ ðÓ‰ËÎÒfl Ò˚Ì Ò‚flÚÓ„Ó å‚ÎflÌ˚ Ňı‡Â‰‰ËÌ, ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È Ì‡Ï ÔÓ‰ ËÏÂÌÂÏ ëÛÎÚ‡Ì ÇÂΉ, ÍÓÚÓð˚È ÔÓÒΠÒÏÂðÚË ÓÚˆ‡ ÓÒÌÓ‚‡Î Óð‰ÂÌ å‚΂Ë.

Суфийский мистицизм святого Мевляны – не система знаний и не иллюзия идеализма. Его суфизм предполагает взросление путем прохождения через миры познания, предвидения, осуществления и приближения к Богу.

Hz. Mevlânâ’n›n tasavvufu hiçbir zaman bir bilgi sistemi yâhut hayâlî bir idealizm de¤ildir. Onun tasavvufu irfân, tahakkuk, aflk ve cezbe âleminde olgunlaflmad›r. Произведения Мевляны

Идеи ÑÎfl Ò‚flÚÓ„Ó å‚ÎflÌ˚ ÛÏÂðÂÚ¸ – Á̇˜ËÚ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸Òfl Ò ‚ÓÁβ·ÎÂÌÌ˚Ï. Ç Ó‰ÌÓÈ ËÁ Ò‚ÓËı „‡ÁÂÎÂÈ ÓÌ „Ó‚ÓðËÚ Ó ÒÏÂðÚË Ú‡Í: «Ç ÚÓÚ ‰Â̸, ÍÓ„‰‡ fl ÛÏðÛ Ë ÏÂÌfl ÔÓÌÂÒÛÚ ‚ „ðÓ·Û, Ì ‰ÛχÈ, ˜ÚÓ fl Á‡·Ó˜ÛÒ¸ Ó ÁÂÏÌ˚ı Ô˜‡Îflı… ç Ô·˜¸ Ó·Ó ÏÌÂ, Ì ʇÎÂÈ, Ôð˘ËÚ‡fl. è·͇ڸ ÒÚÓËÚ, ÂÒÎË ÔÓÔ‡‰Â¯¸Òfl ‚ ÎÓ‚Û¯ÍÛ ‰¸fl‚Ó·. äÓ„‰‡ ۂˉ˯¸ ÏÓË ÔÓıÓðÓÌ˚, Ì „Ó‚ÓðË Ó ð‡ÁÎÛÍÂ Ë ð‡ÒÒÚ‡‚‡ÌËË, ‚ ˝ÚÓ ‚ðÂÏfl fl ‰ÓÒÚË„ÌÛ Ê·ÂÏÓ„Ó, ‚ÒÚð˜ÛÒ¸ Ò çËÏ. äÓ„‰‡ ÏÂÌfl Ôð‰‡‰ÛÚ ÁÂÏÎÂ, Ì ÍðË˜Ë «ÔðÓ˘‡È», ‚‰¸ ÏÓ„Ë· Î˯¸ Á‡Ì‡‚ÂÒ, ÓÚ‰ÂÎfl˛˘ËÈ Ì‡Ò ÓÚ ð‡fl. í˚ ‚ˉÂÎ Á‡Í‡Ú, ÌÂ Ú‡Í ÎË? ãˈÂÁðÂÈ Ê ‚ÓÒıÓ‰, Á‡Í‡Ú Ì Ôð˘ËÌflÂÚ ‚ð‰‡ ÎÛÌÂ Ë ÒÓÎ̈Û. ÖÒÚ¸ ÎË Ú‡ÍÓ ÒÂÏfl, ˜ÚÓ Ô‡‰‡ÂÚ ‚ ÁÂÏβ Ë Ì ÔðÓð‡ÒÚ‡ÂÚ? èÓ˜ÂÏÛ Ê Ú˚ ÒÓÏÌ‚‡Â¯¸Òfl ‚ ÒÂÏÂÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓÏ?». ëÛÙËÈÒÍËÈ ÏËÒÚˈËÁÏ Ò‚flÚÓ„Ó å‚ÎflÌ˚ – Ì ÒËÒÚÂχ Á̇ÌËÈ Ë Ì ËÎβÁËfl ˉ‡ÎËÁχ. Ö„Ó ÒÛÙËÁÏ Ôð‰ÔÓ·„‡ÂÚ ‚ÁðÓÒÎÂÌË ÔÛÚÂÏ ÔðÓıÓʉÂÌËfl ˜ÂðÂÁ ÏËð˚ ÔÓÁ̇ÌËfl, Ôð‰‚ˉÂÌËfl, ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl Ë ÔðË·ÎËÊÂÌËfl Í ÅÓ„Û. ñÂθ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÒÚ‡Ú¸ ·ÓʸËÏ ð‡·ÓÏ Ë ÌˢËÏ. éÌ ÔðËÌËχÂÚ Ôð‡‚‰Û ÊËÁÌË, ÓÚ‚Âð„‡ÂÚ ·ÂÁð‡Á΢ËÂ Ë ·ÂÁ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ. èÓ Â„Ó Ë‰ÂÂ, ÒÛÚ¸ ÏËð‡ – ̇˂̇fl ‚Âð‡ ‚ Äηı‡, ‡ Ì ÁÂÏÌ˚ ËÒÚËÌ˚… ÑÎfl ÒÛÙËÁχ å‚ÎflÌ˚ β·Ó‚¸ – ˝ÚÓ ÒÏ˚ÒÎ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, ÒÓÁˉ‡ÌËfl, ÊËÁÌË, ‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÓÚÍ‡Ì ËÁ ˜Û‚ÒÚ‚ Ë Ï˚ÒÎÂÈ.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

É·‚ÌÓ ڂÓðÂÌË å‚ÎflÌ˚, «åÂÒÌ‚˻, Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ‚˚‰‡˛˘ËıÒfl ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËÈ Ú˛ðÍÓ-ËÒ·ÏÒÍÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. éÌÓ ÒÓÒÚÓËÚ ËÁ ·ÓΠ˜ÂÏ 25 Ú˚Òfl˜ ·ÂÈÚÓ‚, Ó·˙flÒÌfl˛˘Ëı ˉÂË àÒ·χ ÔðË ÔÓÏÓ˘Ë ð‡Á΢Ì˚ı ËÒÚÓðËÈ Ë ‡ÙÓðËÁÏÓ‚. èÂð‚˚ 18 ·ÂÈÚÓ‚ ̇ÔËÒ‡Ì˚ ΢ÌÓ Ò‚flÚ˚Ï å‚ÎflÌÓÈ, ‡ ÓÒڇθÌÓ Á‡ÔË҇ΠóÂÎÂ·Ë ïÛ҇ω‰ËÌ. ɇÁÂÎË, ÔðÓËÁÌÂÒÂÌÌ˚ å‚ÎflÌÓÈ ‚ ð‡ÁÌÓ ‚ðÂÏfl, ÒÓ·ð‡Ì˚ ÔÓ‰ ËÏÂÌÂÏ «ÑË‚‡Ì-Ë ä·Ëð» («ÑË‚‡Ì ä·Ëð‡») ËÎË «ÑË‚‡Ì-Ë ò‡ÏÒ-Ë í·ðËÁË» («ÑË‚‡Ì ò‡ÏÒ‡ í·ðËÁË»). (å‚Îfl̇ Ò˜ËڇΠÒ·fl ‰ËÌ˚Ï ˆÂÎ˚Ï Ò ò‡ÏÒÓÏ í·ðËÁË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓ‰ÔËÒ˚‚‡Î Ò‚ÓË ÒÚËıË Â„Ó ËÏÂÌÂÏ). Ç ˝ÚËı ÒÚËı‡ı ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ì˚ ð‡Á΢Ì˚ ÙÓðÏ˚ ‡ðÛÁ‡, ð‡ÒÒχÚðË‚‡˛ÚÒfl ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚ ÚÂÏ˚. óÂÚ‚ÂðÓÒÚ˯Ëfl å‚ÎflÌ˚ ÒÓ·ð‡Ì˚ ‚ ÍÌË„Û «êÛ·‡ÈflÚ». ֢ ӉÌÓ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌË å‚ÎflÌ˚, ̇ ˝ÚÓÚ ð‡Á ÔðÓÁ‡Ë˜ÂÒÍÓÂ, ̇ ‡ð‡·ÒÍÓÏ Ë ÔÂðÒˉÒÍÓÏ flÁ˚͇ı, ˝ÚÓ – «å‰ʇÎËÒ-Ë ë·‡» (ëÂϸ ϘÂÚÂÈ). éÌÓ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ Á‡ÔËÒ¸ ÒÂÏË ÔðÓÔӂ‰ÂÈ ËÎË Ì‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ. èÓ Ôð‰‡Ì˲, ˝ÚË ÔðÓÔÓ‚Â‰Ë å‚Îfl̇ ˜ËڇΠ‚ ϘÂÚflı äÓÌ¸Ë Â˘Â ‰Ó ‚ÒÚðÂ˜Ë Ò ò‡ÏÒÓÏ í·ðËÁË, ‡ Á‡ÔËÒ˚‚‡Î Ëı Â„Ó Ò˚Ì ëÛÎÚ‡Ì ÇÂΉ Ë ‰ðÛ„Ë ۘÂÌËÍË. àÁ‚ÂÒÚÌÓ Ú‡ÍÊ ÔðÓÁ‡Ë˜ÂÒÍÓ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌË å‚ÎflÌ˚ «åÂÍÚÛ·‡Ú» («èÂðÂÔËÒ͇»). éÌÓ ÒÓÒÚÓËÚ ËÁ 145 ÔËÒÂÏ Ì‡ ð‡Á΢Ì˚ ÚÂÏ˚, ÍÓÚÓð˚ å‚Îfl̇

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

H

z. Mevlânâ, 30 Eylül 1207 tarihinde eski Türk kültür merkezlerinden - bugün Afganistan s›n›rlar› içinde bulunan - Belh flehrinde do¤du.

As›l ad› Muhammed Celâleddin’dir. Âlimlerle dolu bir ailenin çocu¤uydu. Büyükbabas› Hüseyin Hatibî, yaflad›¤› devrin büyük bilginlerindendi. Babas› Bahâeddin Veled ise “Sultânü’l Ulemâ - Âlimler Sultân›” diye an›l›rd›.

1212-1213 y›llar›nda ailesi ve yak›n dostlar› ile beraber Belh’ten ayr›ld›lar. Hz. Mevlânâ bu esnâda 5-6 yafllar›ndayd›. Bahâeddin Veled, Belh’den ayr›l›rken hacca niyet etmiflti. Niflâbur’a u¤rad›ktan sonra bir kervanla Ba¤dat’a oradan Kûfe yoluyla Mekke’ye vard›. Hac farîzas›n› yerine getirdikten sonra fiam’da bir müddet kald›.

Oradan Malatya, Erzincan ve nihayet Sivas, Kayseri, Ni¤de yoluyla Karaman’a gelip yerleflti. Hz. Mevlânâ’n›n ölümünden sonra Mevlevîlik Tarikat›’n› kuran “Sultan Veled” diye tan›d›¤›m›z o¤lu Bahâeddin’de burada do¤mufltur.

Düflünceleri

Hz. Mevlânâ için ölüm, sevgiliye kavuflmakt›r. Bir gazelinde ölüm hakk›nda flöyle der: Öldü¤üm gün tabutum götürülürken, bende bu dünya derdi var sanma.../ Benim için a¤lama, yaz›k, vah vah deme / fieytan›n tuza¤›na düflersen, o zaman eyvah demenin s›ras›d›r / Cenâzemi gördü¤ün zaman firâk, ayr›l›k deme / Benim kavuflmam, buluflmam iflte o zamand›r / Beni topra¤a verdikleri zaman, elvedâ elvedâ demeye kalk›flma / Mezar, cennet toplulu¤unun perdesidir. / Batmay› gördün de¤il mi? / Do¤may› da seyret, güneflle aya gurûbdan hiç ziyân gelir mi? / Hangi tohum yere ekildi de bitmedi? / Ne diye insan tohumunda flüpheye düflüyorsun?

Hz. Mevlânâ’n›n tasavvufu hiçbir zaman bir bilgi sistemi yâhut hayâlî bir idealizm de¤ildir. Onun tasavvufu irfân, tahakkuk, aflk ve cezbe âleminde olgunlaflmad›r. Gâye kulluk ve yokluktur. O, hayat›n bütün gerçeklerini kabûl eder. Miskinli¤i, hayattan el-etek çekmeyi reddeder.

Ona göre dünyâ, Allah’tan gâfil olmakt›r, hayât›n gerçekleri de¤il... Hz. Mevlânâ’n›n tasavvufunda varl›¤›n, yarat›l›fl›n, hayat›n mânâs› aflkt›r. Hz. Mevlânâ’ya göre insan, duygu ve düflüncelerden ibârettir.

Mevlana’n›n eserleri

Hz. Mevlânâ’n›n en büyük eseri, Türk- ‹slâm sanat›n›n flaheserlerinin bafl›nda gelen Mesnevî’sidir. 25000’i aflk›n beyitten

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

19

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Значение костюма дервиша Черная «хырка» символизирует могильную землю, «тенуре» (долгополое белое платье дервиша) – чистоту и погребальный саван, а «сикке» (колпак дервиша) – веру в единого бога и могильный камень.

K›yafetlerin anlamlar›

Siyah h›rka kabri ve topra¤›, Tennure safl›¤› ve kefeni, sikke ise tevhidi ve mezar tafl›n› ifade eder.

‡‰ðÂÒÓ‚‡Î Á̇ÚÌ˚Ï Î˛‰flÏ ëÂθ‰ÊÛÍÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÔðÂʉ ‚ÒÂ„Ó Ä·‰‰ËÌÛ äÂÈÍÛ·‡ÚÛ, ‡ Ú‡ÍÊ ‰ðÛÁ¸flÏ.

Создание братства Мевлеви ë‚flÚÓÈ å‚Îfl̇ Ò˜ËÚ‡Î, ˜ÚÓ ÒÏÂðÚ¸ ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ÒÓ‰ËÌËÚ¸Òfl Ò ÅÓ„ÓÏ, Ó·ðÂÒÚË Î˛·Ó‚¸. çÓ ‚ ÚÓÚ ‰Â̸, ÍÓ„‰‡ ÓÌ ÔÓÍËÌÛÎ ˝ÚÓÚ ÏËð, ˜ÚÓ·˚ ‚ÓÁðÓ‰ËÚ¸Òfl ‚ ÏËð Á‡„ðÓ·ÌÓÏ, ÚÂ, ÍÚÓ ÁÌ‡Î Â„Ó Ë ð‡Á‰ÂÎflÎ Â„Ó ‚Á„Îfl‰˚, ÔÓ„ðÛÁËÎËÒ¸ ‚ Ô˜‡Î¸. ëðÂ‰Ë ÌËı ·˚Î Â„Ó Ò˚Ì ëÛÎÚ‡Ì ÇÂΉ, óÂÎÂ·Ë ïÛ҇ω‰ËÌ Ë ‰ðÛ„ËÂ… ÇÁ„Îfl‰˚ Ë ÊËÁÌÂÌÌ˚È ÔÛÚ¸ å‚ÎflÌ˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚ÎË ÒÚ‡Ú¸ ‰ÓÒÚÓflÌËÂÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, ÒÔ‡ÒËÚÂθÌÓÈ ðÛÍÓÈ, ÔðÓÚflÌÛÚÓÈ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û. êÛÍÓÈ, ÍÓÚÓð‡fl ÔÓÁÓ‚ÂÚ Î˛‰ÂÈ ‚ ÎÓÌÓ Î˛·‚Ë, ÚÂðÔËÏÓÒÚË,

20

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

‰Ó·ðÓÚ˚, ˜ÂÒÚÌÓÒÚË Ë ‚˚ÒÓÍÓÈ ÏÓð‡ÎË, ÚÓ ÂÒÚ¸ àÒ·χ… èðÓðÓÍË àÒ·χ, Ò‚fl˘ÂÌÌÂȯËÈ ËÁ ÍÓÚÓð˚ı åÛı‡Ïω, ÒÓÚÌË ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ‚Á˚‚‡ÎË Í ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û, Ë ˝ÚÓÚ ÁÓ‚ ·˚Î ÔÓ‚ÚÓðÂÌ å‚ÎflÌÓÈ. èðˉË! äÚÓ ·˚ Ú˚ ÌË ·˚Î… ÅÛ‰¸ Ú˚ Ì‚ÂðÛ˛˘ËÈ, Ó„ÌÂÔÓÍÎÓÌÌËÍ ËÎË Ë‰ÓÎÓÔÓÍÎÓÌÌËÍ… чÊ ÂÒÎË Ú˚ ÒÚÓ ð‡Á ͇flÎÒfl Ë ÒÚÓ ð‡Á ÔÓÚÓÏ „ð¯ËÎ… ç‡¯Ë ‚ð‡Ú‡ – Ì ‚ð‡Ú‡ ·ÂÁ̇‰ÂÊÌÓÒÚË, ÔðËıÓ‰Ë Ú‡ÍËÏ, ͇ÍÓÈ Ú˚ ÂÒÚ¸. 燘Ë̇fl Ò ˝ÔÓıË óÂÎÂ·Ë ïÛ҇ω‰Ë̇ Ë ‚Ó ‚ðÂÏÂ̇ ëÛÎڇ̇ ÇÂΉ‡ Ë Â„Ó Ò˚̇ ìÎÛ ÄðËÙ‡ óÂηË, ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎË

oluflan bu eserde, ‹slâm düflüncesi çeflitli hikâye ve darb-› mesellerle anlat›lmaktad›r. Mesnevî’nin ilk 18 beyti Hz. Mevlânâ’n›n bizzat kendisi taraf›ndan yaz›lm›fl, kalan› ise Çelebi Hüsâmeddin taraf›ndan kaleme al›nm›flt›r. Muhtelif zamanlarda söyledi¤i gazelleri Dîvân-› Kebîr yahut Dîvan-› fiems-i Tebrîzî adlar›yla toplanm›flt›r. (Hz. Mevlânâ kendisini fiems-i Tebrîzî ile bir kabûl etti¤inden, fliirlerinde fiems-i Tebrîzî mahlas›n› kullanm›flt›r). Arûzun çeflitli kal›plar›n›n kullan›ld›¤› bu fliirlerde, muhtelif konular ifllenir.

Dörtlükleri de Rubâiyyât bafll›¤› alt›nda toplanm›flt›r. Hz. Mevlânâ’n›n bir di¤er eseri de yedi vaaz›n›n veya ö¤üdünün not edilmesiyle meydana gelen Arapça-Farsça

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

mensûr eseri Mecâlis-i Seb’a’d›r. Bu vaazlar›n fiems-i Tebrîzî ile buluflmadan önce Konya câmilerinde o¤lu Sultan Veled ve di¤er kâtipler taraf›ndan yaz›ld›¤› rivâyet olunur. Mektûbât da Hz. Mevlânâ’n›n mensûr eserlerindendir. Baflta Alâeddin Keykûbat olmak üzere Selçuklu Devleti’nin ileri gelenlerine, dostlar›na herhangi bir konu ile ilgili olarak yazd›¤› 145 mektubun bir araya getirilmesiyle oluflturulmufltur.

Mevlevili¤in kuruluflu

Ölüm gününü Hakk’la vuslat, sevgiliye kavuflma günü sayan Hz. Mevlânâ’n›n bu dünyadan göçüp, sonsuzluk âlemine do¤mas›yla onu tan›yanlar, fikir ve görüfllerini benimseyenler büyük ac›lara bo¤uldular. Baflta o¤lu Sultan Veled, Çelebi Hüsâmeddin ve di¤erleri...

Hz. Mevlânâ’n›n fikirleri ve yaflant›s› kurumlaflmal›, yüzy›llar boyu tüm insanl›¤a uzanan bir el olmal›yd›. ‹nsanl›¤› sevgiye, hoflgörüye, iyili¤e, do¤rulu¤a ve güzel ahlâka yani ‹slâm’a ça¤›ran bir el... ‹slâm Peygamberi, yarat›lm›fllar›n en yücesi Hz. Muhammed’in yüzy›llar önce tüm insanl›¤a yapt›¤› ça¤r›y› Hz. Mevlânâ da yineliyordu.

Gel!.. Ne olursan ol, yine gel... ‹ster kâfir ol, ister atefle tap, ister puta... ‹ster yüz kere tevbe etmifl ol, ister yüz kere bozmufl ol tevbeni...

Bizim kap›m›z umutsuzluk kap›s› de¤il, nas›lsan öyle gel.

å‚ÎflÌ˚ Á‡Í·‰˚‚‡ÎË ÓÒÌÓ‚˚ ·ð‡ÚÒÚ‚‡ å‚ÎÂ‚Ë Ë ÙÓðÏËðÓ‚‡ÎË ÒËÒÚÂÏÛ. Ç ð‡Á΢Ì˚ı ÏÂÒÚ‡ı ·˚ÎË ÒÓÁ‰‡Ì˚ Ó·ËÚÂÎË, ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ÙÓ̉˚, ÍÓÚÓð˚ ÌÂÒÎË Î˛‰flÏ Ò‚ÂÚ.

Обряд «сема» (танец дервишей) äÓ„‰‡ Ï˚ „Ó‚ÓðËÏ Ó ·ð‡ÚÒÚ‚Â å‚΂Ë, ÔÂð‚ÓÂ, ˜ÚÓ ÔðËıÓ‰ËÚ ‚ „ÓÎÓ‚Û, ˝ÚÓ «ÒÂχ», ˜ÚÓ Á̇˜ËÚ «ÒÎ˚¯‡Ú¸» (ڇ̈ ÍðÛʇ˘ËıÒfl ‰Âð‚˯ÂÈ). ùÚÓÚ ÚÂðÏËÌ ÓÁ̇˜‡ÂÚ ‰‚ËÊÂÌË ‰Âð‚˯‡ ÔÓ‰ ÏÛÁ˚ÍÛ, ‚ ðÂÁÛθڇÚ ˜Â„Ó Â„Ó Óı‚‡Ú˚‚‡ÂÚ ˝ÍÒÚ‡Á Ë ÓÌ ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ÔÓÎÛ·ÂÒÒÓÁ̇ÚÂθÌÓÏ ÒÓÒÚÓflÌËË. «ëÂχ» ÒËÏ‚ÓÎËÁËðÛÂÚ ÒÓÚ‚ÓðÂÌË ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ, ÔÓfl‚ÎÂÌË ˜ÂÎÓ‚Â͇, ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ, ‰‚ËÊËÏÓ β·Ó‚¸˛ Í

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Çelebi Hüsâmeddin döneminde bafllayarak, Sultan Veled ve onun o¤lu Ulu Ârif Çelebi zaman›nda toplanan Mevlânâ âfl›klar›, Mevlevîlik Tarîkat›’n›n temelini att›lar ve sistemini oluflturdular. Muhtelif yerlerde tekkeler kurdular, vak›flar sa¤lad›lar, insanlar›n gönüllerine ›fl›k götürdüler.

Semâ’ Töreni

Mevlevîlik deyince ilk akla gelen semâ’, lügatte iflitmek mânâs›ndad›r. Terim olarak, mûsikî na¤melerin dinlerken vecde gelip hareket etmek, kendinden geçip dönmektir. Sema’, sembolik olarak, kâinat›n oluflumunu, insan›n âlemde diriliflini, Yüce Yarat›c›’ya olan aflk ile harekete geçiflini ve kullu¤unu idrak edip “‹nsan-› Kâmil”e do¤ru yöneliflini ifâde eder. Sema’, her birine “selâm” ad› verilen dört bölümden oluflur ve semâzenbafl› taraf›ndan idâre edilir. Semâzenbafl›, semâzenlerin dönüfllerini kontrol ederek intizâm› temin eder.

Произведения Мевляны 1. «Месневи». 6 томов, 25 618 бейтов. Мысль о единстве бытия объясняется при помощи выдуманных и реальных историй.

2. «Диван-и Кебир» («Диван Кебира»). Написан на фарси, состоит из 40 380 бейтов.

3. «Фихи Мафих». Прозаическое произведение, написанное на фарси, название означает примерно: «то, что внутри – внутри», «то, что при нем – при нем». Представляет собой сборник высказываний Мевляны, записанных кемто из близких последователей, вероятно Султаном Веледом.

4. «Мектубат». Сборник писем Мевляны близким, друзьям, некоторым ученым и в особенности видным людям государства.

5. «Меджалис-и Себа». Прозаическое произведение, написанное на фарси. Содержит семь проповедей Мевляны.

Mevlana’n›n eserleri

1. Mesnevi: 6 cilt, 25618 beyittir. Varl›kta birlik anlay›fl›n› hayali ve gerçek hikayelerle anlat›r.

2. Divan-› Kebir: Farsça yaz›lm›fl, 40380 beyitten oluflmufltur.

3. Fih-i ma Fih: Farsça mensur olarak yaz›lm›fl olan eser, “içindeki içindedir, ondaki ondad›r” manalar›na gelir.

Mevlânâ’n›n yapt›¤› sohbetlerin, yak›nlar› -muhtemelen Sultan Veled taraf›ndan derlenmifl fleklidir.

4. Mektubat: Mevlânâ’n›n yak›nlar›na, dostlar›na, baz› âlimlere, bilhassa devlet büyüklerine ve önemli flah›slara yazd›¤› mektuplar›n bir araya getirilmesinden oluflmufl bir eserdir.

5. Mecalis-i Seb’a: Mevlânâ’n›n yedi vaaz›n› ihtivâ eden Farsça mensur bir eserdir.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

21

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

«Сема» символизирует сотворение Вселенной, появление человека, действие, движимое любовью к Создателю, осознание себя рабом божьим и движение к совершенству.

I.Selâm, insan›n kendi kullu¤unu idrâk etmesidir.

Sema’, sembolik olarak, kâinat›n oluflumunu, insan›n âlemde diriliflini, Yüce Yarat›c›’ya olan aflk ile harekete geçiflini ve kullu¤unu idrak edip “‹nsan- › Kâmil”e do¤ru yöneliflini ifâde eder.

III.Selâm bu hayranl›k duygusunun aflka dönüflmesidir.

ëÓÁ‰‡ÚÂβ, ÓÒÓÁ̇ÌË Ò·fl ð‡·ÓÏ ·ÓʸËÏ Ë ‰‚ËÊÂÌËÂ Í ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Û. «ëÂχ» ÒÓÒÚÓËÚ ËÁ ˜ÂÚ˚ðÂı ˜‡ÒÚÂÈ, ͇ʉ‡fl ËÁ ÍÓÚÓð˚ı ̇Á˚‚‡ÂÚÒfl «ÒÂÎflÏ». óÂÎÓ‚Â͇, ÍÓÚÓð˚È ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚ ð‡‰ÂÌËÂÏ, ̇Á˚‚‡˛Ú «ÒÂχÁÂÌ·‡¯Ë», ÓÌ Ó·ÂÒÔ˜˂‡ÂÚ ÛÔÓðfl‰Ó˜ÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ð‡˘ÂÌËÈ ð‡‰Â˛˘Ëı – «ÒÂχÁÂÌÓ‚». èÂð‚˚È «ÒÂÎflÏ» ÓÁ̇˜‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÓÒÓÁ̇ÂÚ Ò·fl ð‡·ÓÏ ·ÓʸËÏ. ÇÚÓðÓÈ «ÒÂÎflÏ» ‚˚ð‡Ê‡ÂÚ ‚ÓÒıˢÂÌË ‚Â΢ËÂÏ Ë ÒËÎÓÈ Äηı‡. íðÂÚËÈ «ÒÂÎflÏ» ÂÒÚ¸ Ôð‚ð‡˘ÂÌË ˝ÚÓ„Ó ‚ÓÒıˢÂÌËfl ‚ β·Ó‚¸. óÂÚ‚ÂðÚ˚È «ÒÂÎflÏ» ÂÒÚ¸ ÔðËÌflÚË ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ Ò‚ÓÂ„Ó Ò‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó ‰Ó΄‡ – ·˚Ú¸ ð‡·ÓÏ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‚ àÒ·ÏÂ ð‡· ËÏÂÂÚ ‚˚Ò¯ËÈ ÒÚ‡ÚÛÒ.

Музыка и «сема» àÒÚÓðËfl ÏÛÁ˚ÍË ÒÚ‡ð‡, Í‡Í ËÒÚÓðËfl

22

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡. ì˜ÂÌ˚ ÛÚ‚Âðʉ‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚ ÚÛ ˝ÔÓıÛ, ÍÓ„‰‡ β‰Ë ¢ Ì ÛÏÂÎË ð‡Á„Ó‚‡ðË‚‡Ú¸, ÓÌË ‚˚ð‡Ê‡ÎË Ò‚ÓË ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ë Ï˚ÒÎË ÔðË ÔÓÏÓ˘Ë ÏÛÁ˚ÍË. ëÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ ÏÛÁ˚͇θÌ˚ ËÒÚÓðËÍË, ÙËÎÓÒÓÙ˚ Ë ÒÓˆËÓÎÓ„Ë Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÏÛÁ˚͇ ðӉ˷Ҹ ËÁ ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó Ó·ðfl‰‡. àÒÎ‡Ï Ì ÔðÓÚË‚ËÎÒfl ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ˲ ˝ÚÓ„Ó ‚ˉ‡ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ÌÓ Úð·ӂ‡Î, ˜ÚÓ·˚ ÏÛÁ˚͇, Í‡Í Ë Î˛·Ó ‰ðÛ„Ó fl‚ÎÂÌËÂ, ÔðÓ·Ûʉ‡Î‡ ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰Ó·ð˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡. íÛðˆ͇fl ðÂÎË„ËÓÁ̇fl ÏÛÁ˚͇ ËÏÂÂÚ ‰‚ ‚ÂÚ‚Ë, ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÏÂÒÚ‡  ËÒÔÓÎÌÂÌËfl: ˝ÚÓ ÏÛÁ˚͇ ϘÂÚË Ë ÏÛÁ˚͇ Ó·ËÚÂÎË ‰Âð‚˯ÂÈ («ÚÂÍÍ»). éÌË ÔÓıÓÊË, ÌÓ ‚ ÏÛÁ˚Í «ÚÂÍÍ» ÔðËÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ Ì ÚÓθÍÓ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËÈ „ÓÎÓÒ, ÌÓ Ë ËÒÔÓÎÌÂÌË ̇ ÏÛÁ˚͇θÌ˚ı ËÌÒÚðÛÏÂÌÚ‡ı. Ç Ï˜ÂÚË ÏÛÁ˚͇θÌ˚ ËÌÒÚðÛÏÂÌÚ˚ Ì ËÒÔÓθÁÛ˛ÚÒfl. ë‡Ï‡fl ð‡Á‚ËÚ‡fl ÙÓðχ ÏÛÁ˚ÍË «ÚÂÍÍ» – Ó·ðfl‰˚ å‚΂Ë. n

II.Selâm, Allah’›n büyüklü¤ü ve kudreti karfl›s›nda hayranl›k duymay› ifâde eder.

IV.Selâm ise insan›n yarat›l›fltaki vazîfesine yani kullu¤a dönüflüdür. Çünkü ‹slâm’ da en yüce makam, kulluktur.

Musiki ve Sema’

Mûsikî tarihi, insanl›k tarihi kadar eskidir.

Bilim adamlar› insanlar›n konuflmay› bilmedikleri devirde duygu ve düflüncelerini mûsikî ile anlatt›klar›n› söylüyorlar. Mûsikînin dinden do¤du¤u düflüncesi de bugün mûsikî tarihçileri, felsefeciler ve sosyologlar taraf›ndan benimsenmektedir. ‹slâmiyet de bu sanat›n karfl›s›nda olmam›flt›r. Ancak her olgu gibi mûsikînin de iyi ve do¤ru yolda; iyi ve do¤ru duygular› hissettirip, ortaya ç›karacak flekilde kullan›lmas› istenmifltir.

Dînî Türk Mûsikîsi icrâ edildi¤i mekânlara göre Câmi Mûsikîsi ve Tekke Mûsikîsi bafll›klar› alt›nda ikiye ayr›labilir.

Birbirine yak›n bu iki türden Tekke Mûsikîsi’nde insan seslerinin yan› s›ra enstrümanlara da yer verilmifltir. Câmi Mûsikîsi’nde ise enstrüman kullan›lmaz. Tekke Mûsikîsi formlar›ndan en geliflmifl olan› Mevlevi Âyinleri’dir. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Мы просто должны научиться любить М. Шамсер Али

Sevmeyi ö¤renebilmek Президент Академии наук Бангладеш, ректор Юго-Восточного университета.

M. Semflir Ali

Bangladefl Bilimler Akademisi Baflkan›, Güneydo¤u Üniversitesi Rektörü.

Ç

̇˜‡Î ÌÓ‚Ó„Ó Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl ÏÓÎÓ‰Âʸ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡ Á‡ÌÓ‚Ó ÓÚÍð˚‚‡ÂÚ ‰Îfl Ò·fl ‰Ûı Ë ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ÙËÎÓÒÓÙËË Òð‰Ì‚ÂÍÓ‚Ó„Ó ÒÛÙËfl å‚ÎflÌ˚ êÛÏË. ÇÓÁÌË͇ÂÚ ‚ÓÔðÓÒ: «èÓ˜ÂÏÛ?» èÓ˜ÂÏÛ Ï‡ÚÂðˇθÌÓ ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËÂ Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË, Ó·ðÂÚÂÌÌ˚ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ·ÂÒÔðˆ‰ÂÌÚÌÓÏÛ Ò͇˜ÍÛ ‚ ð‡Á‚ËÚËË Ì‡ÛÍË Ë ÚÂıÌËÍË, Ì ÒÔÓÒÓ·Ì˚ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðËÚ¸ ÌÛʉ˚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇? óÚÓ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ˝ÚÓ «Ì˜ÚÓ», ÍÓÚÓðÓ„Ó ÓÌË Ê‡Ê‰ÛÚ Ú‡Í ÒÚð‡ÒÚÌÓ? áÂÏ̇fl ÊËÁ̸ å‚ÎflÌ˚ Òӂԇ· Ò ÔÂðËÓ‰ÓÏ ÍðÂÒÚÓ‚˚ı ÔÓıÓ‰Ó‚ (10951291). ã˛·ÓÔ˚ÚÌÓ, ˜ÚÓ ÒÔÛÒÚfl 800 ÎÂÚ Ï˚ ‚ÒÔÓÏË̇ÂÏ å‚ÎflÌÛ ‚ ÍÓÌÚÂÍÒÚ ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ÚÂÓðËË «ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ð‡Áð‡·ÓÚ‡ÌÌÓÈ ë‡ÏÛ˝ÎÂÏ ï‡ÌÚËÌ„ÚÓÌÓÏ. ÇÓÔðÓÒ, ̇ ÍÓÚÓð˚È Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ‰‡Ú¸ ÓÚ‚ÂÚ, Ú‡ÍÓ‚: «ä‡Í ‚ ˝ÔÓıÛ ÍðÂÒÚÓ‚˚ı ÔÓıÓ‰Ó‚ ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌ˚È ËÒ·ÏÒÍËÈ Û˜ÂÌ˚È êÛÏË ÒÛÏÂΠӂ·‰ÂÚ¸ ÒÂð‰ˆ‡ÏË Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‚ÒÂı ðÂÎË„ËÈ?» à ¢ ӉËÌ ‚ÓÔðÓÒ: «ÖÒÎË ·˚ ‚ÚÓð‡fl ‚ÓÎ̇ ÍðÂÒÚÓ‚˚ı ÔÓıÓ‰Ó‚ ÒÓÒÚÓfl·Ҹ, Í‡Í ·˚ Ó̇ ·˚· ‚ÓÒÔðËÌflÚ‡ ‚ Ò‚ÂÚ ۘÂÌËfl êÛÏË?» ÖÒÚ¸ ̘ÚÓ ÛÌË‚Âð҇θÌÓ ‚ ÔðËÁ˚‚ êÛÏË, ‚ÂðÌÂÂ, ˝ÚÓ ÛÌË‚Âð҇θÌÓÒÚ¸ ÔðËÁ˚‚‡, Í ÍÓÚÓðÓÈ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ôð˷„‡Ú¸ Ë ‚ ̇¯Â ‚ðÂÏfl, ÚÓ˜ÌÂÂ, ‚Ó ‚Ò ‚ðÂÏÂ̇. á̇ÏÂÌËÚ˚È Ú‡Ìˆ ÍðÛʇ˘ËıÒfl ‰Âð‚˯ÂÈ «ÒÂχ» – Úð‡‰ËˆËfl, ‰Ó¯Â‰¯‡fl ‰Ó ̇¯Ëı ‰ÌÂÈ, – Ó‰ËÌ ËÁ Ó·flÁ‡ÚÂθÌ˚ı Á‡ÍÓÌÓ‚ ‰Âð‚˯ÒÍÓ„Ó Óð‰Â̇ å‚΂Ë. çÂÚðÛ‰ÌÓ ÔðÓÒΉËÚ¸ „ÎÛ·ÓÍÛ˛ Ò‚flÁ¸ ÏÂÊ‰Û ÚÂÏÓÈ ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë, Íβ˜Â‚ÓÈ ÚÂÏÓÈ ÒÓ˜ËÌÂÌËÈ êÛÏË, Ë ‚ð‡˘ÂÌËÂÏ – ڇ̈ÂÏ ‰Âð‚˯ÂÈ. ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Y

β·Ó‚¸ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÔðËÚflÊÂÌËÂ, ÒËθÌÂȯ ÔðËÚflÊÂÌËÂ Í ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ. Çð‡˘ÂÌË – ˝ÚÓ Î˯¸ ÙÓðχ ‚˚ð‡ÊÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó ÔðËÚflÊÂÌËfl. Ç ÔðËðӉ ‚Ò ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl. Å·„Ó‰‡ðfl ÔðËÚflÊÂÌ˲, ˝ÎÂÍÚðÓÌ˚ ‚ ‡ÚÓχı ‚ð‡˘‡˛ÚÒfl ‚ÓÍðÛ„ fl‰ð‡. è·ÌÂÚ˚ ‚ÏÂÒÚ ÒÓ ‚ÒÂÏË Ó·˙ÂÍÚ‡ÏË Ì‡ ÌËı, ÒÓÒÚÓfl˘ËÏË ËÁ ‡ÚÓÏÓ‚ Ë ÏÓÎÂÍÛÎ, ‚ð‡˘‡˛ÚÒfl ‚ÓÍðÛ„ ëÓÎ̈‡. Å·„Ó‰‡ðfl ÒËΠÔðËÚflÊÂÌËfl, ‚ÌÛÚðË É‡Î‡ÍÚËÍË ëÓÎ̈ ‰‚ËÊÂÚÒfl ÔÓ Ôð‰̇Á̇˜ÂÌÌÓÈ Úð‡ÂÍÚÓðËË, ‚ð‡˘ÂÌË ÔÂð‰‡ÂÚÒfl Ë „‡Î‡ÍÚË͇Ï. ä‡Í ÒÓÓ·˘‡ÂÚ ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓð‡Ì, ëÓÎÌˆÂ Ë ãÛ̇ ÔÎ˚‚ÛÚ ÔÓ Ì·ÓÒ‚Ó‰Û ‚ ÒÚðÓ„Ó ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓÏ ÔÓðfl‰Í (ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓð‡Ì, 36:40). ùÚÓÚ ÔÓðfl‰ÓÍ – ÚÓÊ ÔðÓfl‚ÎÂÌË ÒËÎ˚ ÔðËÚflÊÂÌËfl. Ç Ú‡ÌˆÂ ÍðÛʇ˘ËıÒfl ‰Âð‚˯ÂÈ ÔðËÚflÊÂÌË – ˝ÚÓ Î˛·Ó‚¸ Í ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ ëÓÁ‰‡ÚÂβ, ÍÓÚÓð˚È fl‚ÎflÂÚÒfl ˆÂÌÚðÓÏ ‚ÒÂ„Ó ÒÛ˘Â„Ó. èÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂۉ˂ËÚÂθÌÓ, ˜ÚÓ ‚ð‡˘‡˛˘ËÂÒfl ‰Âð‚Ë¯Ë ‚ıÓ‰flÚ ‚ Úð‡ÌÒ, ‚ÓÒÒÓ‰ËÌflflÒ¸ Ò ÇÓÁβ·ÎÂÌÌ˚Ï. èÓ˝ÚÓÏÛ «ÒÂχ» ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ËÌÚÂðÔðÂÚËðÓ‚‡Ú¸ Ì ÔðÓÒÚÓ Í‡Í ÙÓðÏÛ,

eni biny›l›n bafl›nda dünyan›n dört taraf›nda yaflayan gençler Mevlana’n›n düflüncelerinin ruhunu ve özünü yeniden keflfediyorlar.

Soru flu: “Neden?” Bilim ve teknolojideki benzersiz ilerlemenin getirdi¤i maddi imkânlar ve avantajlar neden genç nesli tatmin edemiyor? Onlar›n “ekstra” olarak arzulad›¤› “fley” nedir?

Как в эпоху крестовых походов авторитетный исламский ученый Руми сумел овладеть сердцами представителей всех религий?

Mevlana’n›n eserlerinde ve sözlerinde evrensel bir ça¤r› mevcut ve son zamanlarda, daha do¤rusu bütün zamanlarda, müracaat etti¤imiz bu ça¤r›n›n evrenselli¤idir. Günümüze kadar gelen “sema” gelene¤i, Mevlevi dervifllerin vazgeçilmezi olarak biliniyor. Bu yüzden Mevlana’n›n eserlerindeki anahtar konu olarak bilinen aflk ve sema aras›ndaki iliflki dikkat çekiyor. Aflk›n sebebi çekim gücü; Allah’tan gelen çok kuvvetli çekim gücü. Tabiatta hemen hemen her fley dönüyor. Çekim dolay›s›yla atomdaki elektronlar atom çekirde¤i etraf›nda dönüyorlar. Yine çekimden dolay›, geze-

Nas›l oldu da, Müslüman bir alim, Haçl› Seferleri s›ras›nda farkl› dinlere mensup olan insanlar›n kalplerini fethedebildi?

Mevlana’n›n bu dünyaya gelifli Haçl› Seferlerinin yap›ld›¤› döneme denk gelmiflti (1095-1291). ‹lginç olan, Mevlana’n›n do¤umunun 800. y›ldönümünü, Samuel Huntington’un sundu¤u “medeniyetler çat›flmas›” tezine karfl› bir antitez olarak kutlamam›z. Cevab›n› arayaca¤›m›z soru flu: “Nas›l oldu da, Müslüman bir alim, Haçl› Seferleri s›ras›nda farkl› dinlere mensup olan insanlar›n kalplerini fethedebildi?” Di¤er bir soru ise, “E¤er ikinci Haçl› Seferleri dönemi gerçeklefltirilmifl olsayd›, Mevlana’n›n düflüncelerinin ›fl›¤›nda nas›l karfl›lan›rd›?”

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

23

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

‡ Í‡Í ÒÔÓÒÓ· ‚˚ð‡ÊÂÌËfl ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë. éÚ‚ÂÚ Ì‡ ‚ÓÔðÓÒ, ÔÓ˜ÂÏÛ ÒÓ‚ðÂÏÂÌ̇fl ÏÓÎÓ‰Âʸ Ú‡Í ÒÚð‡ÒÚÌÓ Û‚ÎÂ͇ÂÚÒfl ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËflÏË êÛÏË, ÌÛÊÌÓ ËÒ͇ڸ ‚ Â„Ó ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËflı Ë ‚ Ò‡ÏÓÈ Â„Ó ÊËÁÌË. ëÛ˘ÌÓÒÚ¸ Â„Ó ÚðÛ‰Ó‚, ‚Íβ˜‡fl «åÂÒÌ‚˻, ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ Î˛·Ó‚¸. éÌ ð‡ÒÒχÚðË‚‡Î β·Ó‚¸ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ‰Û¯Ë ÏËð‡; ÒÓÁ‰‡ÌË ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ Ú‡ÍÊ ·˚ÎÓ ÔðÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Î˛·‚Ë; β·Ó‚¸ – ˝ÚÓ ÚÓ, ̇ ˜ÂÏ ‰ÂðÊËÚÒfl ÇÒÂÎÂÌ̇fl, ‚ β·‚Ë ÍðÓ˛ÚÒfl Ë ÒÏÂðÚ¸, Ë Ú‡È̇ ÊËÁÌË.

Призыв любви обращен ко всей Вселенной

Звук флейты – это тоже выражение любви. Вот как об этом писал Руми: Прислушайся к голосу флейты, о чем она плачет, скорбит? О горестях вечной разлуки, о горечи прошлых обид: «Когда с камышового поля был срезан мой ствол пастухом, Все стоны и слезы влюбленных слились и откликнулись в нем, К устам, искривленным страданьем, хочу я всегда припадать Чтоб вечную жажду свиданья всем скорбным сердцам передать.» (Месневи. Песня флейты) Neyden gelen müzik, aflk›n sesidir. Neyin türküsünü Mevlana flöyle anlat›yor: fiu Ney’in neler söyledi¤ini can kula¤› ile dinle, o ayr›l›klardan flikayet ediyor.

Ney kendine has bir dille, hal dili ile diyor ki: “Beni kam›fll›ktan kestiklerinden beri, feryad›mdan, duygulu olan erkek de, kad›n da inlemekte, a¤lamaktad›r. fiu var ki, beni dinleyen her insan, benim neler dedi¤imi anlayamaz. Benim feryad›m› duymaz. Beni anlamak, beni duymak için, ayr›l›k ac›s› çekmifl, gönlü yaralanm›fl, içli bir insan isterim ki, ac›lar›m›, dertlerimi ona anlatay›m. Asl›ndan, vatan›ndan ayr› düflmüfl, oradan uzaklaflm›fl kifli, orada geçirmifl oldu¤u mutlu zaman› arar, o zaman› tekrar yaflamak ister, ayr›ld›¤› sevgiliye tekrar kavuflmak arzu eder. (fiefik Can, Mesnevi Tercümesi; I-VI; Ney’in ayr›l›ktan flikayeti).

24

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ç ÔÂðËÓ‰ ÍðÂÒÚÓ‚˚ı ÔÓıÓ‰Ó‚ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl êÛÏË ‚˚Á‚‡ÎË ËÌÚÂðÂÒ Û ‚ÂðÛ˛˘Ëı Ò‡Ï˚ı ð‡ÁÌ˚ı ðÂÎË„ËÈ: ·Û‰‰ËÒÚÓ‚, Ëۉ‚, ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì Ë ıðËÒÚˇÌ. äÓ„‰‡ êÛÏË ÊËÎ ‚ ŇÎıÂ, ÓÌ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Î ÚÂÔÎ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ·Û‰‰ËÒÚ‡ÏË, ıðËÒÚˇ̇ÏË Ë ËÛ‰ÂflÏË. èÓÒΠÒÏÂðÚË ÔÂð‚ÓÈ ÊÂÌ˚ Â„Ó ‚ÚÓðÓÈ ÊÂÌÓÈ Òڇ· ıðËÒÚˇÌ͇. éÌ ‚ÂðËÎ, ˜ÚÓ ‚Ò β‰Ë ÒÓÁ‰‡Ì˚ ‰ËÌ˚Ï ÅÓ„ÓÏ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ò˜ËڇΠ·ð‡Ú¸flÏË Î˛‰ÂÈ ‚ÒÂı ‚Âð. àÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ Â„Ó ÔÓıÓðÓÌ˚ ‰ÎËÎËÒ¸ ˜ÂÚ˚ð ‰Ìfl, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÔðÓ‚Ó‰ËÚ¸ Â„Ó Ôð˯ÎË Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ð‡ÁÌ˚ı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Ú˜ÂÌËÈ. èðËÁ˚‚ β·‚Ë Ó·ð‡˘ÂÌ ÍÓ ‚ÒÂÈ ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl êÛÏË ˜ËÚ‡˛ÚÒfl ̇ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ ̇ á‡Ô‡‰Â, ̇ ÌËı ÒÒ˚·˛ÚÒfl ùÏÂðÒÓÌ Ë É„Âθ. ëӄ·ÒÌÓ ËÒÒΉӂ‡Ì˲ ÊÛð̇· Christian Science Monitor, ‚ 1997 „. ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl êÛÏË ÒÚ‡ÎË ·ÂÒÚÒÂÎÎÂðÓÏ ‚ ëòÄ. ì‚ΘÂÌË ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl, ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËflÏË êÛÏË ÏÓÊÌÓ Ó·˙flÒÌËÚ¸ ÚÂÏ, ˜ÚÓ „·‚ÌÓ ‚ ˝ÚËı ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËflı – β·Ó‚¸. èÓÒΠÓÍÓ̘‡ÌËfl ÇÚÓðÓÈ ÏËðÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚, ÍÓ„‰‡ ̇·Ëð‡˛˘‡fl ÒËÎÛ ÔÓÚð·ËÚÂθÒ͇fl ÍÛθÚÛð‡ ̇˜‡Î‡ ‰ËÍÚÓ‚‡Ú¸ ÌÓ‚˚È ÒӈˇθÌ˚È ÔÓðfl‰ÓÍ, ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËfl êÛÏË Ó Î˛·‚Ë ÔðËÓ·ðÂÎË ‡ÍÚۇθÌÓÒÚ¸ Ë Í‡ÍÛ˛-ÚÓ Ò‚ÂÊÛ˛ ÔðÂÎÂÒÚ¸. åÓÎÓ‰Âʸ, ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ÒÚð‡‰‡ÂÚ ÓÚ ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ëfl ˆÂÎË ‚ ÊËÁÌË, β·‚Ë Ë Á‡·ÓÚ˚ ‚ ÒÂϸÂ. ûÌÓ¯Ë Ë ‰Â‚Û¯ÍË ËÏÂ˛Ú ‚Â˘Ë Ë ÚÓθÍÓ ‚¢Ë, ÌÓ ‚Â˘Ë Ì ÏÓ„ÛÚ ‰‡Ú¸ ÔÓÍÓÈ Ëı ð‡ÁÛÏÛ Ë ‰Û¯Â. Ç Á‡Ô‡‰Ì˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı, ‰Îfl ÍÓÚÓð˚ı ı‡ð‡ÍÚÂð̇ ‚Ò‰ÓÁ‚ÓÎÂÌÌÓÒÚ¸, ÍÛθÚÛð‡ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ˝ÍÒÔ‡ÌÒ˲ ̇ ‚Ò ¢ ð‚ÌÓÒÚÌÓ ıð‡Ìfl˘ËÈ ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ Úð‡‰ËˆËË ÇÓÒÚÓÍ, ÏÓÎÓ‰Âʸ Ó·ð· ‡·ÒÓβÚÌÓ ‚ÒÂ, ‰‡ÊÂ Ò‚Ó·Ó‰Û ËÌÚËÏÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. êÓ‰ËÚÂÎË ‰‡˛Ú Ò‚ÓËÏ ˜‡‰‡Ï ‚Ò ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‰Îfl ÊËÁÌË ‚

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

χÚÂðˇθÌÓÏ ÏËðÂ, ÌÓ Ì ÏÓ„ÛÚ ‰‡Ú¸ ËÏ «‚ðÂÏfl» Ë «ÌÂÊÌÓÒÚ¸». ùÚÓ ÔðË‚Ó‰ËÚ Í ÏÓð‡Î¸ÌÓÏÛ „ÓÎÓ‰Û Û ÏÓÎÓ‰ÂÊË, ÍÓÚÓðÓÈ Ì ı‚‡Ú‡ÂÚ Î˛·‚Ë, Ò Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, Ë Í ÔÓÚÂð Ë̉˂ˉۇθÌÓÒÚË, Ò ‰ðÛ„ÓÈ. íÓÎÔ˚ ÏÓÎÓ‰ÂÊË ÓÚÔð‡‚Îfl˛ÚÒfl ̇ àÒÔ‡ÌÒÍÛ˛ ÎÂÒÚÌËˆÛ ‚ êËÏ, ÓÌË Á‡ÔÓÎÌfl˛Ú ÓÍðÂÒÚÌÓÒÚË ÍÓðÓ΂ÒÍÓ„Ó ‰‚Óðˆ‡ ‚ ÄÏÒÚÂð‰‡ÏÂ, ‰ÛÚ ‚ ä‡ÚÏ‡Ì‰Û ËÎË ‚ Ôð‰„Óð¸fl ÉËχ·‚. «ÑÂÚË ˆ‚ÂÚÓ‚» ıËÔÔË ð‡ÁÓð‚‡ÎË ˆÂÔÓ˜ÍÛ ÌÓðχθÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl, ÓÌË ÓÚÍÎÓÌËÎËÒ¸ ÓÚ Î˛·‚Ë, ıÓÚfl ËÏÂÌÌÓ Î˛·Ó‚¸ ·˚· ÚÂÏ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl ˜ÂÏÛ ËÌÒÚËÚÛÚ ÒÂÏ¸Ë ÔðÓ‰ÓÎʇÎÒfl ËÁ ÔÓÍÓÎÂÌËfl ‚ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ Ò ÚÂı Ò‡Ï˚ı ÔÓð, Í‡Í ÒÂϸfl ‚ÓÓ·˘Â ÔÓfl‚Ë·Ҹ. ç ۉ˂ËÚÂθÌÓ, ˜ÚÓ ˝ÚËı ÏÓÎÓ‰˚ı β‰ÂÈ Á‡Ò‡Ò˚‚‡ÂÚ Ï‡ÚÂðˇÎËÁÏ, Ô˚Ú‡flÒ¸ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ‚ÌÛÚðÂÌÌ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Ó Î˛·‚Ë, ÓÌË ÛÒÚ‡˛Ú ÓÚ Ò‡ÏËı Ò·fl. èðÓËÁ‚‰ÂÌËfl êÛÏË ÔÓÏÓ„‡˛Ú ËÏ Ó·ðÂÒÚË ˝ÚÓ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Ó, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ˝„ÓËÁÏ ÛÒÚÛÔ‡ÂÚ ÏÂÒÚÓ ÔÓÍÓðÌÓÒÚË, ‡ χÚÂðËfl ÛÒÚÛÔ‡ÂÚ ÏÂÒÚÓ ‰ÛıÛ. çÓ, „Ó‚Óðfl Ó Ï‡ÚÂðˇÎËÁÏÂ, ÍÚÓ-ÚÓ ÏÓÊÂÚ Á‡ÏÂÚËÚ¸: «Ä Í‡Í Ê ÊËÚ¸ ·ÂÁ χÚÂðËË?» çÛÊÌÓ ÎË ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÓÚ͇Á‡Ú¸Òfl ÓÚ ‚ÒÂ„Ó ÏËðÒÍÓ„Ó? êÛÏË „Ó‚ÓðËÚ: «çÂÚ».

Мир, во всех его красках и формах, – прекрасное место для жизни èðÓÒÚÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÚ͇Á‡Ú¸Òfl ËÎË ıÓÚfl ·˚ ÛÍÎÓÌËÚ¸Òfl ÓÚ ˜ðÂÁÏÂðÌÓ„Ó

genler üzerlerindeki bütün objelerle beraber atom ve moleküller de dahil olmak üzere, günefl etraf›nda dönmeye devam ediyorlar. Kainat içinde Günefl de yörüngesi üzerine hareket ediyor.

Kainatlar da dönerek hareket ediyorlar.

Kuran-› Kerim’de ifade edildi¤i gibi Günefl ve Ay da kurala göre bir yörünge üzerine hareket ediyorlar (Kuran-› Kerim, 36:40). Bu kural yine çekim gücü.

Semada ise çekim gücü aflk, Yaradan’a aflk, Yaradan ise bütün varl›¤›n merkezi.

Bu yüzden de sema halindeyken dervifllerin Sevgiliyle bütünleflerek kendilerinden geçmeleri flafl›lacak fley de¤il. Böylece sema sadece yap›l›fl flekliyle alg›lanmamal›, sema, aflk›n ifadesidir.

Genç neslin neden Mevlana’n›n eserleriyle bu kadar ilgilendi¤i sorusuna cevap, yukar›da anlat›lan Mevlana’n›n hayat›nda ve eserlerinin özünde sakl›d›r.

Haçl› Seferleri döneminde yaflamas›na ra¤men, hayat› boyunca tasavvuf yolunda ilerlemeye çal›flarak Mesnevi de dahil, Mevlana’n›n bütün eserlerinin felsefesinin merkezinde aflk yer al›yor.

Ona göre, aflk dünyan›n ruhudur. Kainat aflktan var oldu, kainat›n ifadesi yine aflktad›r, ölüm aflktad›r ve aflktad›r hayat›n s›rr›.

Aflk›n ça¤r›s› evrenseldir

Haçl› Seferleri s›ras›nda Mevlana’n›n Mesnevi’si Budist, H›ristiyan, Yahudi,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Müslüman bütün din mensuplar› aras›nda büyük ilgiyle karfl›land›. Belh’te do¤du¤u için Budist, H›ristiyan ve Yahudilerle iletiflimde bulunarak bu dinlerin mensuplar›yla yak›n diyalog gelifltirmifltir. ‹lk eflinin ölümünden sonra H›ristiyan bir bayanla evlendi. Bütün insanl›¤›n tek Allah taraf›ndan yaratt›¤›na inanan Mevlana farkl› dinlere inanan insanlara kardefl gözüyle bak›yordu ve Haçl› Seferleri döneminde bile, bütün din ve ›rk mensuplar›n› çok etkiledi.

Cenazesi bile dört gün sürdü çünkü farkl› dinlere inanan insanlar cenazesine kat›lmak istiyorlard›.

Aflk›n ça¤r›s›n›n evrensel oldu¤undan dolay›, Mevlana’n›n eserleri as›rlar boyunca Bat›’da ilgiliyle okunarak, Ralph Waldo Emerson ve Georg Wilhelm Friedrich Hegel defalarca eserlerine referansta bulundular. Christian Science Monitor dergisine göre, Mevlana’n›n eserleri 1997 y›l›nda ABD’de besteseller olmufltu.

Modern toplumun ve özellikle gençlerin Mevlana’n›n eserlerine duyduklar› ilginin tek sebebi, içindeki aflk. Tüketim kültürünün kök salmaya bafllay›p toplumsal düzeni derinden etkiledi¤i ‹kinci Dünya Savafl› sonras›nda Mevlana’n›n Yaradan ve bütün mahlukat›na duydu¤u aflk yeni anlam ve güzellik kazanm›fl oldu. Özellikle Bat›’da genç nesiller hayatlar›nda her hangi bir amac›n olmad›¤›n› hissederek, ayr›ca anne-babalar›-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

25

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

˝„ÓËÁχ Ë ÔÓÚð·ËÚÂθÒÚ‚‡. ÇÓ ‚ÒÂÏ ÌÛÊÌÓ Á̇ڸ ÏÂðÛ. èÓflÒÌflfl ˝ÚÓ, êÛÏË ÔðË‚Ó‰ËÚ ‚ ÔðËÏÂð ÎÓ‰ÍÛ, ÍÓÚÓð‡fl Ì ÏÓÊÂÚ ‰‚Ë„‡Ú¸Òfl ÔÓ ÒÛ¯Â, ‰Îfl ‰‚ËÊÂÌËfl ÂÈ ÌÛÊ̇ ‚Ó‰‡. çÓ ÂÒÎË ‚Ó‰˚ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÒÎ˯ÍÓÏ ÏÌÓ„Ó, Ë Ó̇ ̇ÔÓÎÌflÂÚ ÎÓ‰ÍÛ, ÚÓ ÔðÂ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ÁÎÂÈ¯Â„Ó ‚ð‡„‡ ÎÓ‰ÍË. ãӉ͇ ÔðÓÒÚÓ Ë‰ÂÚ ÍÓ ‰ÌÛ. ùÚÓ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚È ÔðËÏÂð, Û͇Á˚‚‡˛˘ËÈ Ì‡ Ôð‡‚ËθÌÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÊËÁÌË. ç‡Ï ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ ÏËð, ˜ÚÓ·˚ ÊËÚ¸ ‚ ÌÂÏ, ÌÓ ÂÒÎË Ï˚ ÔÓÁ‚ÓÎËÏ ÏËðÒÍÓÏÛ Ó‚Î‡‰ÂÚ¸ ̇¯ËÏ ÒÂð‰ˆÂÏ Ë ÒÚ‡ÌÂÏ Û‚ÎÂ͇ڸÒfl χÚÂðˇθÌ˚ÏË ·Î‡„‡ÏË, Ï˚ ÔðÓÒÚÓ ÔÓ„Ë·ÌÂÏ. Ç Ì‡¯Ë ‰ÌË, ÍÓ„‰‡ ‰‡Ê ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ ÒÓ·ð‡ÌËfl ÓÍÍÛÔËðÛ˛Ú ÚÓð„Ó‚ˆ˚, ËÁÎ˯Ì ÔÓÚð·ËÚÂθÒÚ‚Ó Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÂð¸ÂÁÌÛ˛ Û„ðÓÁÛ ‰Îfl ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl „‡ðÏÓÌËË Ì‡ áÂÏÎÂ. ó‡ÒÚ¸ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ËÏÂÂÚ ÒÎ˯ÍÓÏ ÏÌÓ„Ó Ï‡ÚÂðˇθÌ˚ı ·Î‡„, ˜‡ÒÚ¸ – ÒÎ˯ÍÓÏ Ï‡ÎÓ. èðË Ú‡ÍÓÏ ÔÓÎÓÊÂÌËË ‚¢ÂÈ ÏÓÊÌÓ ÎË ‚ÓÓ·˘Â „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó Î˛·‚Ë ‰ðÛ„ Í ‰ðÛ„Û? îËÎÓÒÓÙËfl êÛÏË Ó Î˛·‚Ë Í ëÓÁ‰‡ÚÂβ Ë Ö„Ó ÒÓÁ‰‡ÌËflÏ ÒÔÓÒӷ̇ ËÁÏÂÌËÚ¸ ̇¯ Ó·ð‡Á ÊËÁÌË. ç ۉ˂ËÚÂθÌÓ, ˜ÚÓ å‡ı‡Úχ ɇ̉Ë, ÍÓÚÓðÓ„Ó Ó˜Â̸ ‚Ô˜‡ÚÎËÎË Ë‰ÂË êÛÏË, β·ËÎ „Ó‚ÓðËÚ¸: «åËð ËÏÂÂÚ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðËÚ¸ ÌÛʉ˚ ‚ÒÂı, ÌÓ Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðËÚ¸ ʇ‰ÌÓÒÚ¸ ͇ʉӄӻ. ùÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ‚˚ð‡ÊÂÌËÈ ÍÓð‡Ì˘ÂÒÍÓ„Ó Á‡ÍÓ̇. É‡Ì‰Ë Î˛·ËÎ ÔÓ‚ÚÓðflÚ¸ ÒÎÓ‚‡ å‚ÎflÌ˚: «å˚ Ôð˯ÎË, ˜ÚÓ·˚ ÒÓ‰ËÌflÚ¸, ‡ Ì ð‡Á˙‰ËÌflÚ¸». Å·„Ó‰‡ðfl ËÒÔӂ‰‡Ì˲ ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë Ë ‚ÒÂÓ·˙ÂÏβ˘Â„Ó ·ð‡ÚÒÚ‚‡, å‚ÎflÌ ۉ‡ÎÓÒ¸ ÔÂðÂÊËÚ¸ ˝ÔÓıÛ ÍðÂÒÚÓ‚˚ı ÔÓıÓ‰Ó‚. í Ê ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Ë ˜Û‚ÒÚ‚‡ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ÔÓÏÓ˜¸ Ì‡Ï ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ β·˚ ‚ÂðÓflÚÌ˚ ð‡ÒÓ‚˚ ð‡ÁÌӄ·ÒËfl, ÔðË Í‡ÍËı ·˚ Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ı ÓÌË ÌË ÒÎÛ˜ËÎËÒ¸. ë„ӉÌfl ·Ó𸷇 Ò Ì‡ÒËÎËÂÏ Òڇ· ‚‡ÊÌÂȯÂÈ Á‡‰‡˜ÂÈ ‚ÒÂı ̇ˆËÈ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ, ÌÓ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÏÌËÚ¸, ˜ÚÓ Ì‡ÒËÎË ÌÂθÁfl Ôӷ‰ËÚ¸ ̇ÒËÎËÂÏ, ̇ÒËÎË ÏÓÊÌÓ Ôӷ‰ËÚ¸ ÚÓθÍÓ Î˛·Ó‚¸˛. ã˛·Ó‚¸ ÒÔÓÒӷ̇ ÒÚ‡Ú¸ Òð‰ÒÚ‚ÓÏ ÓÚ Î˛·˚ı ̉ۄӂ Ë ÏÓÒÚÓÏ ÏÂÊ‰Û ð‡Á˙‰ËÌÂÌÌ˚ÏË ÒÂð‰ˆ‡ÏË. åÌÓ„Ë ÏÂÌ Ò··˚ ̇ðÓ‰˚ ˜Û‚ÒÚ‚Û˛Ú Ì‡ Ò· ‰‡‚ÎÂÌËÂ Ë ‡„ðÂÒÒ˲ ·ÓΠÒËθÌ˚ı ̇ˆËÈ. ÇÓ ‚̯ÌÂÏ ÙËÁ˘ÂÒÍÓÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÚÓÌ Á‡‰‡˛Ú ‡‚ÚÓχÚ˚ Ë ð‡ÍÂÚ˚. ã˛·Ó‚¸ Ë „ÛχÌÌÓÒÚ¸ ‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú ‚Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÏ ÏËð ˜ÂÎÓ‚Â͇. èӷ‰ËÚÂÎË ‚Ó ‚̯ÌÂÏ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â ÏÓ„ÛÚ Î„ÍÓ ÔðÓË„ð‡Ú¸ ‚Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÏ ÏËðÂ. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ,

26

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

̇ÒÚÛÔËÎÓ ‚ðÂÏfl, ÍÓ„‰‡ ‚ÒÂÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ ÒË·, ÍÓÚÓð‡fl ÔÓ·Âʉ‡ÂÚ ‚Ó ‚̯ÌÂÏ ÏËðÂ, ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ΄ÍÓ ÔÓ‰‡‚ÎÂ̇ ÒËÎÓÈ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ – β·Ó‚¸˛ Ë „ÛχÌÌÓÒÚ¸˛. ëÔÓÒÓ·Ì˚ ÎË Ï˚, ÒΉÛfl Ñʇ·Ή‰ËÌÛ êÛÏË, ÒÓÁ‰‡Ú¸ Ú‡ÍÓÈ ÏËð, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Ì‡Ò ‰Ó Ò‡ÏÓÈ „ÎÛ·ËÌ˚ ÚðÓ„‡Î‡ ·˚ ÒÏÂðÚ¸ ˜ÛÊÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇ ÚÓθÍÓ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ‚Ò Ï˚ fl‚ÎflÂÏÒfl ˜‡ÒÚ¸˛ ‰ËÌÓ„Ó ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡? ëÔÓÒÓ·Ì˚ ÎË Ï˚ ÒÓÁ‰‡Ú¸ Ú‡ÍÓÈ ÏËð, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Î˛·Ó‚¸ Òڇ· ·˚ ÒËÎÓÈ, ÒÔÓÒÓ·ÌÓÈ ÒÚÂðÂÚ¸ ð‡Á΢Ëfl ÏÂÊ‰Û Ì‡ÏË Ë ËÒˆÂÎËÚ¸ ‚Ò ̇¯Ë ð‡Ì˚? äÓ̘ÌÓ, ÒÏÓÊÂÏ, ÂÒÎË, ÔÓ ÔðËÏÂðÛ êÛÏË, ̇¯Ë ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÒÚ‡ÌÛÚ ˜‡ÒÚ¸˛ ÚÓ„Ó ‚ÒÂÓ·˙ÂÏβ˘Â„Ó ‚ð‡˘ÂÌËfl, ÓÒ¸˛ ÍÓÚÓðÓ„Ó fl‚ÎflÂÚÒfl β·Ó‚¸ Í ëÓÁ‰‡ÚÂβ Ë Ö„Ó ÒÓÁ‰‡ÌËflÏ. n

n›n onlara karfl› ilgi eksikli¤inden mutsuzluk içindeydiler. Genç k›z ve delikanl›lar her fleye sahip olmalar›na ra¤men, eflyalar onlara huzur vermiyordu. Geleneksel de¤erlere sahip Do¤u toplumlar›n› hala etkilemeye devam eden, hemen hemen her fleyin meflru oldu¤u Bat› toplumlar›nda gençler, cinsel iliflki de dahil olmak üzere istedikleri her fleye ulaflabiliyorlar. Veliler çocuklar›na maddi dünyada rahat yaflayabilmeleri için her fley verirken, “zaman” ve “muhabbet” veremiyorlar. Bu bir taraftan gençleri sevgiye muhtaç k›larken, di¤er taraftan gençler kimlik s›k›nt›s› çekiyorlar.

Genç kalabal›klar Roma’daki ‹spanyol Merdiveni’ne, Amsterdam’daki Kraliyet

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

da biz batmaya mahkumuz. Dini ortamlar›n bile ticarethaneye dönüfltü¤ü günümüzde, afl›r› tüketim dünyada bar›fl›n tesisi için ciddi tehdit teflkil etmektedir. ‹nsanl›¤›n bir k›sm› refah içinde, di¤er k›sm› ise yoksulluk içinde. Durum böyleyken birbirimizi sevdi¤imizden nas›l bahsedebiliriz?

Yaradan ve yarat›lanlara sevgi merkezli Mevlana’n›n felsefesi, hayat tarz›m›z› temelden etkileyebilir. Mevlana’n›n felsefinden çok etkilenen Mahatma Gandhi, Kuran-› Kerim’de s›kça geçen fikri flu flekilde tekrarlard›: “Dünya herkesin ihtiyac›n› karfl›layacak kadar zengin, ancak herkesin nefsinin arzular›n›n karfl›lamayacak kadar fakir”.

Gandhi, Mevlana’n›n ayr›ca flu sözlerini çok söylerdi: “Biz ay›rmaya de¤il, birlefltirmeye geldik”.

Mevlana, Yarat›c›ya olan sevgi ve bütün insanl›¤a duydu¤u kardefllik duygular› sayesinde Haçl› Seferleri dönemini atlatabildi. Ayn› felsefe gelecekte ne sebeple olursa olsun meydana ç›kabilecek insanl›¤›n herhangi bir s›k›nt›s›n› yenmeyi mümkün k›lacakt›r. Bugün fliddetle mücadele dünyadaki bütün milletlerin temel meselesi haline geldi.

Ancak hat›rlanmas› gereken, fliddeti fliddetle de¤il, sevgi ile yenebilece¤imiz oldu¤udur. Sevgi bütün dertlere deva oldu¤u kadar ayr› kalan kalpler aras›nda da bir köprüdür.

Bahçesi’ne, Katmandu veya Himalaya Da¤lar›n›n eteklerine do¤ru yol ald›lar. “Çiçeklerin çocuklar›” olarak tan›nan hippiler, var oldu¤u andan itibaren aileyi ayakta tutan toplumsal kural olan aflktan ayr›l›¤› temsil ettiler. Maddiyat›n içine sürükleyip kendilerinden bile usanm›fl bu k›z ve delikanl›lar›n aflk ve sevginin iç atmosferini kurmak istemeleri do¤al. Mevlana’n›n eserleri, bencilli¤in yerini tevekküle verdi¤i ve maddenin maneviyata itaat etti¤i ortam› sunuyor. Bu arada maddiyattan bahsederken, “insan, madde olmadan nas›l yaflayabilir” diye sorulabilir? Ve acaba insan dünyadan tamamen vazgeçmeli mi? Mevlana’ya göre “hay›r”.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Bütün flekil ve renkleri ile beraber, dünya yaflan›las› bir yer

‹nsan›n uzak durmas› gereken bencillik ve afl›r› tüketimdir. Bu konuyla ilgili Mevlana sandal örne¤ini veriyor. Sandal karada hareket edemez, suya muhtaçt›r. Suyun içinde rahatça hareket eder. Ancak sandal›n dostu olan su, sandal›n içine girdi¤inde düflman›na dönüflüyor. Çünkü sandal bu durumda batar. Bu, gerçekten, hayata do¤ru bak›fl›n nas›l olmas› gerekti¤i konusuna güzel örnek. Yaflamak için dünyaya ihtiyac›m›z var, ancak dünyay› kalbimize koyarak tüketim trendine yakaland›¤›m›z-

Dünyan›n baz› zay›f milletler daha güçlü milletler taraf›ndan gelen sald›rganl›k tehlikesi karfl›s›nda korku içindeler. Silahlar ve füzeler fiziki d›fl dünyada etkililer. Sevgi ve merhamet insanlar›n iç dünyas›nda etkili. D›fl dünyada baflar›l› olanlar iç dünyada kaybedebilirler.

Böylece, sevgi ve kardefllik üzerinde kurulan iç dünyadaki güçlerin, fiziki d›fl dünyadaki güçlere karfl› galip gelebilece¤ini kavrama zaman› çoktan geldi.

Mevlana’n›n fikirlerinden yola ç›karak acaba, insanl›¤›n bir parças› oldu¤umuz için bir insan›n ölümünün hepimizi güçsüzlefltirdi¤i dünyay› kurabilir miyiz? Bütün yaralar›m›za sevginin deva olaca¤› ve aram›zdaki bütün farkl›l›klar›n sevgiyle yok edilece¤i bir dünya kuramaz m›y›z? Tabii ki yapabiliriz. Bunu, Mevlana’n›n anlay›fl› içinde, bütün düflünce ve eylemlerimizin Yaradan’a ve mahlukata olan sevgi etraf›nda bir araya geldi¤inde yapabiliriz. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

28

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Диалог культур в средневековой Грузии Кетино Томаридзе (Грузия)

Ortaça¤ Gürcistan’›nda Kültürler Diyalo¤u Ketino Tomaridze (Gürcistan)

Ñ

ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ‚ XII-XIII ‚‚. ÉðÛÁËfl ·˚· ıÓðÓ¯Ó Á̇ÍÓχ Ò ÒÛÙËÁÏÓÏ. àÒÚÓðËfl ÒÓıð‡ÌË· ËÏÂ̇ β‰ÂÈ, ÍÓÚÓð˚ ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÎË „ÎÛ·ÓÍËÈ ËÌÚÂðÂÒ Í ˝ÚÓÏÛ ‚ÂҸχ ÊËÁÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÏÛ Ë ÔðË‚ÎÂ͇ÚÂθÌÓÏÛ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ˲ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË. Ç „ðÛÁËÌÒÍËı ËÒÚÓ˜ÌË͇ı ÔÓ ÔÓÌflÚÌ˚Ï Ôð˘ËÌ‡Ï Ì ÓÚð‡ÊÂÌ˚ ‰‡ÌÌ˚ هÍÚ˚, ÔÓÒÍÓθÍÛ ‚ ˝ÚÓÏ Ì ·˚ÎË Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡Ì˚ ıðËÒÚˇÌÒÍË ‡‚ÚÓð˚ ÎÂÚÓÔËÒÂÈ, ‰ÛıÓ‚Ì˚ Îˈ‡. çÂÒÏÓÚðfl ̇ ˝ÚÓ, „ðÛÁËÌÒÍËÈ ÎÂÚÓÔËÒˆ Ì ۉÂðʇÎÒfl ÓÚ ÓÔËÒ‡ÌËfl Ó‰ÌÓ„Ó ËÌÚÂðÂÒÌÓ„Ó Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ËÁ ÊËÁÌË „ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó ˆ‡ðfl ÉÂÓð„Ëfl-㇯‡ (XIII ‚.). ÉÂÓð„ËÈ-㇯‡ ‚˚‰ÂÎflÂÚÒfl ÒðÂ‰Ë ‰ðÛ„Ëı „ðÛÁËÌÒÍËı Ôð‡‚ËÚÂÎÂÈ ÌÂÓð‰Ë̇ðÌ˚Ï ı‡ð‡ÍÚÂðÓÏ Ë ð‰ÍËÏ ‰Îfl Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË Ò‚Ó·Ó‰ÓÏ˚ÒÎËÂÏ. ÖÏÛ ‚˚Ô‡ÎÓ ˆ‡ðÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ Íð‡ÈÌ ÚflÊÂÎ˚È ‰Îfl ÒÚð‡Ì˚ ÔÂðËÓ‰, Ë ÓÌ Ô˚Ú‡ÎÒfl Ò‚ÓËÏ ÊËÁÌÂÌÌ˚Ï ÔðËÏÂðÓÏ ÒÎÓχڸ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡‚¯Ë ‚ ÚÛ ˝ÔÓıÛ ÒÚÂðÂÓÚËÔ˚. 燂ÂðÌÓÂ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ „ðÛÁËÌÒÍËÈ ÎÂÚÓÔËÒˆ ÓÒÛʉ‡ÂÚ ˆ‡ðfl Á‡ Â„Ó ÔÓÒÚÛÔÍË. ãÂÚÓÔËÒˆ ÓÚϘ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÉÂÓð„ËÈ-㇯‡ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î Ì ÔðÓÒÚÓ ÒËÏÔ‡Ú˲, ÌÓ ·˚Î ·ÎËÁÓÍ Í ðË̉‡Ï. éÌ ð‡ÒÒ͇Á˚‚‡ÂÚ Ó· Ó‰ÌÓÏ Ë̈ˉÂÌÚÂ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÓÚð‡Ê‡ÂÚÒfl Ó‰ËÌ ËÁ ˝ÔËÁÓ‰Ó‚ ÊËÁÌË ˆ‡ðfl, ÍðËÚËÍÛfl Â„Ó Á‡ ÒÚð‡ÌÌÛ˛ ‰ðÛÊ·Û Ò ÂðÂÚË͇ÏË, ‡ ‰Îfl ðË̉ӂ ËÒÔÓθÁÛÂÚ ÓÒÍÓð·ËÚÂθÌ˚ ˝ÔËÚÂÚ˚. Ñ‚ËÊÂÌË ðË̉ӂ, ‚ÓÁÌËͯ ̇ ÔÓ˜‚ ÒÛÙËÁχ, ‚ÎËflÎÓ Ì‡ Ôð‡‚fl˘Ë ÍðÛ„Ë ÒÚð‡Ì˚ Ë Ì‡ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ‚ ˆÂÎÓÏ. éÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓÔÛÎflðÌ˚ ·˚ÎË ðË̉˚ ÒðÂ‰Ë ðÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚ Ë ‰‡ÊÂ, ÔÓ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚Û ÎÂÚÓÔËÒˆ‡, ËÏÂÎË ÔÓ‰‰ÂðÊÍÛ ‚ ‡ðËÒÚÓÍð‡Ú˘ÂÒÍËı ÍðÛ„‡ı. Ç „ðÛÁËÌÒÍÓÏ flÁ˚Í ËÏÂÌÌÓ ÚÓ„‰‡ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚ÎÓ

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÔÓfl‚ËÚ¸Òfl ÒÎÓ‚Ó „‡ðË̉·‡ – «ÓˆÂÔÂÌÂÌË», ˜ÚÓ ÓÁ̇˜‡ÂÚ ÏËÒÚ˘ÂÒÍÓ ÒÓÁÂðˆ‡ÌË ÔÓÒð‰ÒÚ‚ÓÏ ÛıÓ‰‡ ‚ Ò·fl Ë ËÁÓÎflˆËË ÓÚ ‚̯ÌÂ„Ó ÏËð‡. Ç XIII ‚. ‚Ì͇ۘ ˆ‡ðˈ˚ í‡Ï‡ð ‚˚ıÓ‰ËÚ Á‡ÏÛÊ Á‡ ÒÛÎڇ̇ ðÛÏÒÍËı ÒÂθ‰ÊÛÍˉӂ. ä‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ÊËÁ̸ ÔðÂÍð‡ÒÌÓÈ Ë ð‡ÁÛÏÌÓÈ ıðËÒÚˇÌÍË ‚ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓÏ ÏËð ‰ÓÎÊ̇ ·˚· ÒÚ‡Ú¸ ÌÂÎfi„ÍÓÈ. èðÓÌˈ‡ÚÂθÌÓÈ Ë ‚Ó΂ÓÈ ÔðË̈ÂÒÒÂ, ÚfiÁÍ ҂ÓÂÈ ÔðÓÒ·‚ÎÂÌÌÓÈ ·‡·ÍË, ÒÛÎÚ‡Ì É˚flÒ‡‰‰ËÌ ‰‡Î ÔðÓÁ‚ˢ «É˛ð‰ÊËı‡ÚÛÌ». é̇ ÔÓθÁÓ‚‡Î‡Ò¸ ·Óθ¯ËÏ Û‚‡ÊÂÌËÂÏ ÒÛÎÚ‡ÌÒÍÓ„Ó ‰‚Óð‡ Ë Òڇ· Á‡˜Ë̇ÚÂθÌˈÂÈ ÏÌÓ„Ëı ‰Ó·ð˚ı ‰ÂÎ. éÒÓ·˚È ËÌÚÂðÂÒ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ‰ðÛÊ·‡ ɲð‰ÊË-ı‡ÚÛÌ Ë Ñʇ·Ή‰Ë̇ êÛÏË. ì‰Ë‚ËÚÂθÌÓ, Í‡Í ‚ÓÒÔËÚ‡Ì̇fl ‚ ıðËÒÚˇÌÒÍÓÏ ‰Ûı ÏÓÎÓ‰‡fl ÊÂÌ˘Ë̇ ÒÛÏ· Á‡ ÒÚÓθ ÍÓðÓÚÍËÈ ÒðÓÍ ÔÓÒÚ˘¸ ÒÎÓÊÌ˚ ÙËÎÓÒÓÙÒÍË ‰ÓÍÚðËÌ˚ Ë Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÛ˛ Úð‡ÍÚÓ‚ÍÛ ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ ‚ ÔÓ˝ÁËË êÛÏË, ÔÓÎÌÓÈ ÌÂflÒÌÓÒÚÂÈ Ë „ÓÎÓ‚ÓÎÓÏÓÍ. ÇÁflÚ¸ ıÓÚfl ·˚ ÒÛʉÂÌË ÔÓ˝Ú‡ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÔðÓÚË‚Óð˜Ëfl ÏÂÊ‰Û ðÂÎË„ËflÏË ‰Ó‚ÓθÌÓ ÛÒÎÓ‚Ì˚, ˜ÚÓ ˆÂθ ‚ÒÂı ðÂÎË„ËÈ Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ‚ÂÒÚË Î˛‰ÂÈ Í ËÒÚËÌÂ. «äÓ„‰‡ ˉfi¯¸

Особый интерес вызывает дружба Гюрджи-хатун и Джалаледдина Руми.

Gürcü Hatun’un Do¤u fliirinin müstesna temsilcisi Celaleddin Rumi ile dostlu¤u dikkate flayand›r.

S

ufi – Hurufi ö¤retisinin en önemli ciheti hoflgörü ve inanç özgürlü¤üdür. Müslüman flairlerin eserleri Ortaça¤ H›ristiyan düflünürlerine belki böyle aç›klanabilir.

XII. – XIII. as›rlarda Gürcistan’›n sufizmle iyi tan›flt›¤› bilinen bir gerçektir.

Tarih, bu son derece yaflama yetene¤ine sahip ve ilgi çekici ‹slami düflünce ak›m›na derin ilgi duyan insanlar›n adlar›n› hep yaflatm›flt›r.

Gürcü kaynaklar baz› sebeplerden dolay› bu gerçe¤i sessizlikle geçifltiriyorlar. Vakayinamelerin yazarlar›, H›ristiyan din adamlar›n›n düflüncelerine göre “fesatç›” olan bu gerçeklerin dile getirilmesine ilgi göstermediler. Buna ra¤men Gürcü bir vakanüvis, Gürcistan Çar› Georgiy Lafla’n›n (XIII. yy.) hayat›ndan ilginç bir ayr›nt›y› betimlemekten kendini alamad›. Bununla Gürcistan’daki sufi varl›¤›n› da ayd›nlatm›fl oldu.

Gürcü hükümdarlardan Georgiy Lafla s›ra d›fl› karakteri ve o zamanlar için nadir olan düflünce özgürlü¤üyle kendini gösteriyordu. Ülke için zor bir zamanda hüküm süren, hayat tarz›yla ça¤›n önyarg›lar›n› k›rmaya gayret eden birisiydi.

Belki bu yüzdendir ki, Gürcü vakanüvis Çar hakk›nda fikirlerini beyan ederken sert ifadelerden kaç›nmam›fl. Çar›n yapt›klar›na öfkelenen vakanüvis, Georgiy Lafla’n›n rintlere (gönül eri) sadece sempati duymad›¤›n›, onlarla yak›n iliflkiler kurdu¤unu da belirtiyor. Çar›n hayat›ndan kesit veren vakanüvis bir olaydan bahseder, Çar›n kâfirlerle dostlu¤unu

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

29

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

ÏÓÎËÚ¸Òfl, Ì‡È‰Ë ‰ðÛ„‡. ïÓÚ¸ Ë̉ÛÒ‡, ıÓÚ¸ Ú˛ð͇, ıÓÚ¸ ‡ð‡·‡. ç „Îfl‰Ë ̇ Â„Ó ‚̯ÌÓÒÚ¸, ̇ ˆ‚ÂÚ ÍÓÊË, ÔðËÒÎÛ¯‡ÈÒfl Í Â„Ó Ì‡ÏÂðÂÌËflÏ Ë ÒÚðÂÏÎÂÌËflÏ». ÑÎfl „ðÛÁËÌÍË-ıðËÒÚˇÌÍË, ÔÓÔ‡‚¯ÂÈ ‚ ˜ÛʉÓ ÓÍðÛÊÂÌËÂ, ðÂÎË„ËÓÁ̇fl ÚÂðÔËÏÓÒÚ¸ êÛÏË ·˚· ð‡‚ÌÓˆÂÌ̇ „ÎÓÚÍÛ ‚ÓÁ‰Ûı‡. ç ËÒÍβ˜ÂÌÓ, Ӊ̇ÍÓ, ˜ÚÓ ÔðË̈ÂÒÒ‡ ·˚· „ÓÚÓ‚‡ Í ‚ÓÒÔðËflÚ˲ ˉÂÈ ÒÛÙËÁχ. чÊ ÂÒÎË „ðÛÁËÌÒÍÓ ÔðÓÒ‚Â˘fiÌÌÓ ӷ˘ÂÒÚ‚Ó Ì ·˚ÎÓ Á̇ÍÓÏÓ ÌÂÔÓÒð‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ò ÒÛÙËÈÒÍËÏË ‰ÓÍÚðË̇ÏË, „ðÛÁËÌÒ͇fl ÙËÎÓÒÓÙÒ͇fl Ï˚Òθ ëð‰ÌËı ‚ÂÍÓ‚ ÓÔËð‡Î‡Ò¸ ̇ ÏËÒÚ˘ÂÒÍË ̇Ôð‡‚ÎÂÌËfl ‚ ıðËÒÚˇÌÒÚ‚Â Ë Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌÓ ËÌÚÂðÔðÂÚËðÓ‚‡Î‡ Ëı. Ä ‚ÓÁÁðÂÌËfl „ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó ÙËÎÓÒÓÙ‡ÌÂÓÔ·ÚÓÌË͇ ÑËÓÌËÒËfl ÄðÂÓÔ‡„ËÚ‡ ·˚ÎË ·ÎËÁÍË ÓÒÌÓ‚‡Ï ÒÛÙËÈÒÍÓ„Ó Û˜ÂÌËfl, Ó ˜ÂÏ „ðÛÁËÌÒ͇fl ÔðË̈ÂÒÒ‡, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, Á̇·, Ë ˝ÚÓ ÚÓθÍÓ ÛÒËÎË‚‡ÎÓ Âfi ÒËÏÔ‡ÚËË Í ‰Âð‚˯‡Ï ·ð‡ÚÒÚ‚‡ å‚ÎÂ‚Ë ‚Ó „·‚Â Ò êÛÏË. ùÚË Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ‚‡ÊÌÓ Û˜ËÚ˚‚‡Ú¸ ÔðË ËÁÛ˜ÂÌËË ÔðÓˆÂÒÒÓ‚ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl „ðÛÁËÌÒÍÓ„Ó Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁ̇ÌËfl Ë „ÂÌÂÁËÒ‡ „ðÛÁËÌÒÍÓÈ ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË. Ç ÔðÓˆÂÒÒ ð‡Á‚ËÚËfl „ðÛÁËÌÒÍËı „ÓðÓ‰Ó‚ Ó·ð‡ÁÓ‚˚‚‡ÎËÒ¸ ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚ ӷ˙‰ËÌÂÌËfl ðÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚ – ‡Ï͇ðË, ÒÓÁ‰‡‚‡ÎËÒ¸ Ëı ÍÓ‰ÂÍÒ˚, ‚ ÍÓÚÓð˚ı ÓÚÓ·ð‡Ê‡ÎËÒ¸ ÒӈˇθÌ˚ ‚ÓÁÁðÂÌËfl „ÓðÓ‰ÒÍËı ÌËÁÓ‚, ÙÓðÏËðÓ‚‡‚¯ËÂÒfl ÔÓ‰ ‚ÎËflÌËÂÏ ÒÛÙËÁχ. éð„‡ÌËÁ‡ˆËÓÌÌ˚ ÒÚðÛÍÚÛð˚ ÍÓðÔÓð‡ˆËÈ ðÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚ Ë ÒÛÙËÈÒÍËı ·ð‡ÚÒÚ‚, Í‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˉÂÌÚ˘Ì˚. ëıÓ‰ÒÚ‚Ó ÏÂÊ‰Û ÌËÏË ‚˚fl‚ÎÂÌÓ Ì ÚÓθÍÓ ‚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÓÌÌÓÏ ÒÚðÓÂ, ÌÓ Ë ‚ ‰ÂÚ‡Îflı ·˚Ú‡ ðÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚, ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌÓÈ ÚÂðÏËÌÓÎÓ„ËË, ðËÚۇ·ı Ë ˆÂðÂÏÓÌËflı, Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÍÓ‰ÂÍÒÂ. ìÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÓ Ú‡ÍÊÂ, ˜ÚÓ ÒÚðÛÍÚÛð‡ ÏÛÒÛθχÌÒÍËı ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚ı Ó·˙‰ËÌÂÌËÈ Ïӄ· ·˚Ú¸ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ì‡ ‚ ‡Ì‡Îӄ˘Ì˚ı ÚÓð„Ó‚Ó-ðÂÏÂÒÎÂÌÌ˚ı Ó·˙‰ËÌÂÌËflı ıðËÒÚˇÌ. ä·ÒÒ˘ÂÒ͇fl „ðÛÁËÌÒ͇fl ÎËÚÂð‡ÚÛð‡ ̇ıӉ˷Ҹ ‚ ÓÔð‰ÂÎÂÌÌÓÈ ÏÂð ÔÓ‰ ‚ÎËflÌËÂÏ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚. çÓ, ıÓÚfl ÔÓÒΉÌflfl ÔËڇ·Ҹ ÏËÒÚ˘ÂÒÍËÏË Ë‰ÂflÏË, ˝ÚÓ ‚ÎËflÌË ÌÓÒËÎÓ ÒÍÓð ÔÓ‚ÂðıÌÓÒÚÌÓ-ÙÓðχθÌ˚È ı‡ð‡ÍÚÂð Ë

elefltirirken, rintler için hakaret dolu ifadeler kullan›r.

Sufizm temelinde ortaya ç›kan rintler hareketi, ülkenin yönetici çevrelerinde oldu¤u gibi ayn› flekilde toplumun genelinde de etkiye sahipti. Rintler özellikle zanaatkârlar aras›nda popülerdi. Vakanüvisin ifadelerine göre aristokrat çevrelerde destek buluyorlard›. Gürcü dilinde iç dünyada derinleflme yoluyla mistik seyre dalma süreci ve d›fl dünyadan kopma anlam›na gelen “garindeba” (hareketsizlik) sözcü¤ü de o zaman ortaya ç›km›fl olmal›.

Царица Тамар / Gürcü Çariçe Tamar

Òð‡‚ÌËÚÂθÌÓ Ò··Ó ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ Ì‡  „ÎÛ·ËÌÌ˚ Ô·ÒÚ˚. èÓ ÏÂð ÛÒÎÓÊÌÂÌËfl „ÓðÓ‰ÒÍÓÈ ÊËÁÌË ÏÛÁ˚͇, ڇ̈˚, ÔÓ˝ÁËfl, ·˚Ú, ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θ̇fl ÚÂðÏËÌÓÎÓ„Ëfl Ë Ú.Ô. Ú‡ÍÊ ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÎË ‚ÎËflÌË ð‡Á΢Ì˚ı ÓÚ‚ÂÚ‚ÎÂÌËÈ ÒÛÙËÁχ. é‰ÌËÏ ËÁ ÔðËÏÂðÓ‚ Ú‡ÍÓ„Ó ‚ÎËflÌËfl ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ „ðÛÁËÌÒÍËÈ Ú‡Ìˆ «Ò‡Ï‡fl» (ÓÚ ÒÎÓ‚‡ ÒÂχ). èÂðËӉ˘ÂÒÍÓ ÔÓ‰ÌËχÌËÂ Ë ÓÔÛÒ͇ÌË ðÛÍ ÒËÏ‚ÓÎËÁËðÛÂÚ ÒÓ˛Á Ì·‡ Ë ÁÂÏÎË. èð‰ÔÓ·„‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ðËÒÛÌÓÍ Ú‡Ìˆ‡ ̇ÔÓÏË̇ÂÚ ðËÚۇΠ‰Âð‚˯ÂÈ ·ð‡ÚÒÚ‚‡ å‚΂Ë, ‡ ÍðÛÊÂÌËÂ Ú‡ÌˆÛ˛˘Ëı – ‡Ì‡ÎÓ„ Ëı ˝ÍÒÚ‡Ú˘ÂÒÍÓ„Ó ð‡‰ÂÌËfl. ë ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÒΉÛÂÚ ‚ÒÔÓÏÌËÚ¸, ˜ÚÓ êÛÏË, ÓÒÌÓ‚‡ÚÂθ ·ð‡ÚÒÚ‚‡ å‚΂Ë, ÊËÎ ÒðÂ‰Ë „ðÂÍÓ‚ Ë ˜‡ÒÚÓ Ì‡·Î˛‰‡Î „ð˜ÂÒÍË ıÓðÓ‚Ó‰˚, ˜ÚÓ Ë ÏÓ„ÎÓ ÔÓ‰ÚÓÎÍÌÛÚ¸ Â„Ó Í ÒÓÁ‰‡Ì˲ ðËÚۇθÌÓ„Ó Ú‡Ìˆ‡ ÒÂχ. ëÛÙËÁÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î ÙÓðÏËðÓ‚‡Ì˲ Ó·˘Ëı ÒӈˇθÌÓ-ÍÛθÚÛðÌÓ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı ËÌÚÂðÂÒÓ‚, ÏËðÌÓ„Ó ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Ë Ó·˙‰ËÌÂÌËfl. ùÚÓ ·˚Î Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ˚È ÔðËÏÂð ‚˚ÒÓÍÓÈ ÍÛθÚÛð˚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, ÍÓ„‰‡ ̇ðÓ‰˚ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ ÔÂðÂÌËχÎË ‚Ò ÔðË‚ÎÂ͇ÚÂθÌÓÂ Ë ËÌÚÂðÂÒÌÓ ËÏ ËÁ ‰ðÛ„Ëı ÍÛθÚÛð, ˜ÚÓ ÓÚð‡ÁËÎÓÒ¸ ‚ ÓðË„Ë̇θÌÓÏ ÍÛθÚÛðÌÓÏ ÙÂÌÓÏÂÌÂ, ÒÓıð‡Ìfl˛˘ÂÏ ÌÂÔÓ‚ÚÓðËÏ˚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ ˜ÂðÚ˚ ÚÓ„Ó ËÎË ËÌÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡. n

«Когда идёшь молиться, найди друга. Хоть индуса, хоть тюрка, хоть араба. Не гляди на его внешность, на цвет кожи, прислушайся к его намерениям и стремлениям». “‹badet etmeye gidece¤in zaman bir dost bul. O dost ister Hindu, ister Türk, ister Arap olsun. D›fl görünüflüne, rengine bakma onun, niyetine ve azmine bak.”

30

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

XIII. yüzy›lda Çariçe Tamar’›n torunu Anadolu Selçuklu Sultan› ile evlenir. Güzel ve ak›ll› bir H›ristiyan k›z için Müslümanlarla birlikte hayat sürmek zor olsa gerek. Sultan G›yaseddin bu basiretli, iradeli, Ortodoks ninesinin adafl› prensese Gürcü Hatun ad›n› verir. Gürcü Hatun, Sultan hanesinde büyük bir otoriteye sahipti ve birçok hayra önayak oldu.

Gürcü Hatun’un Do¤u fliirinin müstesna temsilcisi Celaleddin Rumi ile dostlu¤u dikkate flayand›r. H›ristiyanl›k inanç ve kültürüne göre yetifltirilmifl genç kad›n›n bu kadar k›sa sürede karmafl›k felsefi doktrinlere ve evrenin Rumi’nin fliirindeki bir sürü tahmin ve kafa kar›fl›kl›¤› do¤uran kendine özgü yorumunda derinleflmesini aç›klamak oldukça zor. fiairin (Mevlana) “dinler aras›ndaki mevcut tezatlar›n hayali oldu¤u ve bütün dinlerin amac›, insanlar› hakikate götürmekten ibarettir” fikrini ele alal›m. “‹badet etmeye gidece¤in zaman bir dost bul. O dost ister Hintli, ister Türk, ister Arap olsun. D›fl görünüflüne, rengine bakma onun, niyetine ve azmine bak.”* Yad ellere düflen H›ristiyan Gürcü kad›n için Rumi’nin dini hoflgörüsü oksijen de¤erindeydi. Bununla beraber Gürcistan’da yetiflen prensesin sufizmin düflüncelerini benimsemeye haz›r oldu¤u ihtimali de vard›r. E¤itimli Gürcü toplumu sufi doktrinle do¤rudan tan›flmad›ysa da, Ortaça¤ Gürcü felsefesi, H›ristiyan anlay›fl›n mistik düflüncelerine dayan›yordu ve onlar› kendine özgü bir flekilde yorumluyordu. Neoplaton Gürcü bir filozof olan Dionisiya Areopagita’n›n düflünce yap›s› sufi ö¤retinin temeline yak›nd›. Gürcü Prensesin mutlaka bildi¤i bu esaslar, Rumi’nin önderli¤indeki Mevlevi dervifllerine olan sempatisini art›rm›flt›r.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Gürcü ulusal bilinci ve Gürcü f›trat›nda yer alan tolerans›n nas›l flekillendi¤ine iliflkin araflt›rmalarda bu hal ve flartlar›n hesaba kat›lmas› önemlidir.

Предполагается, что рисунок грузинского танца «самая» напоминает ритуал дервишей братства Мевлеви, а кружение танцующих – аналог их экстатического радения.

Gürcü flehir hayat›n›n geliflmesi ve çeflitli zanaatkâr birlikleri “amkari”nin oluflmas› sürecinde, Ortaça¤da yayg›n olarak görülen sufi düflüncelerin etkisinde flekillenen toplumsal görüfllerin yans›d›¤› kanunlar yap›ld›. Bilindi¤i gibi zanaatkâr ve tüccar loncalar›n›n örgütlenme yap›s› ile sufi kardeflli¤i birbirine benzer. Aralar›ndaki benzerlikler sadece örgüt yap›s›nda de¤il, zanaatkârlar›n karmafl›k hayatlar›n›n bütün çeflitlili¤inde, profesyonel terminolojide, hayat› ve görenekleri yans›tan ayin ve merasimlerde, ahlak ve maneviyatta, etik ve günlük yaflam alanlar›nda da ortaya ç›k›yor. Ayn› zamanda Do¤u’daki Müslüman mesleki birliklerin yap›s›, H›ristiyan bölgenin benzer ticari zanaatkâr birliklerinde yay›lma ihtimali de var.

Gürcü dans› Samaya’n›n Mevlevi tarikat› dervifllerinin ayinleriyle ba¤lant›l› oldu¤u, dans edenlerin dönüfllerinin, dervifllerin cezbe an›ndaki seslerin benzeri oldu¤u tahmin ediliyor.

Klasik Gürcü edebiyat› bir derece Do¤u edebiyat›n›n etkisinde bulunuyordu.

Vak›a, Do¤u edebiyat› mistik düflüncelerle besleniyordu, etki yüzeysel ve flekli bir nitelik tafl›yordu ve Gürcü edebiyat›n›n derinliklerinde nispeten daha az etkiye sahipti. fiehir hayat›n›n yo¤un bir flekilde geliflti¤i bir zamanda müzik,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

dans, flehir nazm›, günlük yaflant›, terminoloji ayn› flekilde sufizmin de¤iflik kollar›n›n etkisine maruz kald›. Gürcü dans› “Samaya” (“sema” sözcü¤ünden) ve dans flekli (ellerin periyodik olarak semaya kald›r›lmas› ve indirilmesi (bu gök ve yerin ittifak›n› iflaret eder) böyle bir etkinin örneklerinden say›labilir. Samaya’n›n Mevlevi tarikat› dervifllerinin ayinleriyle ba¤lant›l› oldu¤u, dans edenlerin dönüfllerinin, dervifllerin cezbe an›ndaki seslerin benzeri oldu¤u tahmin ediliyor. Di¤er taraftan Mevlevi tarikat›n›n kurucusu Mevlana’n›n Grekler aras›nda yaflad›¤›n›, s›k s›k halka fleklindeki Grek danslar›n› seyretti¤ini hat›rlamak gerekir. Bunun da onu ayin töreni “sema”y› ortaya ç›karmaya itmifl olabilir.

Sufizm, ortak sosyo-kültürel, ekonomik ç›karlar›n oluflmas›nda, bar›fl içinde bir arada yaflamaya ve bir araya gelme-

ye yard›mc› oldu. Bu, milletin di¤er kültürlerden kendisi için cezbedici ve ilginç fleyleri özgürce ald›¤› zamanlar küreselleflmenin kendine has yüksek kültürüydü. ‹çinde herhangi bir milletin benzersiz ulusal özelliklerinin korundu¤u özgün kültürel fenomenin flekillenmesine hizmet etti.

“Küreselleflme” ve “medeniyetlerin etkileflimi” konular› tart›fl›ld›¤›nda “küreselleflmenin kültürü” kavram› bir fenomen olarak gündeme gelir. Bu kavram, farkl› kültürler aras›nda bar›flç› bir diyalog parametrelerinin ortaya ç›kmas› ve yay›lmas›n› inceleme imkan› verir. n * “Hac adam› isen, yani hacca gitmek istiyorsan, (yan›na) bir yoldafl ara. O yoldafl ister Türk, ister Hindu, isterse Arap olsun. O yoldafl›n rengine nakfl›na yani d›fl görünüflüne bakma, azmine, maksad›na ve temiz niyetine bak.”

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

31

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

32

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Современный смысл идей мира и терпимости в творчестве Мевляны Уильямс Ян Университет Центральной Англии.

Mevlânâ’n›n eserlerindeki hoflgörü ve bar›fl kavram›n›n bugünkü anlam› W›ll›ams Ian

‹ngiltere Merkez Üniversitesi.

Ç

ÒflÍËÈ ð‡Á, ÍÓ„‰‡ ÍÓÎÎÂ„Ë Ë ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚ ÒÔð‡¯Ë‚‡˛Ú ÏÂÌfl Ó ÚÓÏ, ÔÓ˜ÂÏÛ ‚ ¯ÍÓ·ı ëÓ‰ËÌÂÌÌÓ„Ó äÓðÓ΂ÒÚ‚‡ Ò 4-5 Ë ‰Ó 18 ÎÂÚ ÔðÂÔÓ‰‡ÂÚÒfl ðÂÎË„Ëfl, fl Óڂ˜‡˛: «èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ðÂÎË„Ëfl - ˝ÚÓ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ Ë ÒÔ‡ÒÂÌË». êÂÎË„Ëfl ӷ·‰‡ÂÚ Ó„ðÓÏÌÓÈ ÒËÎÓÈ. ùÚ‡ ÒË· ÏÓÊÂÚ Ôð‚ð‡ÚËÚ¸Òfl ‚ ÒÂð¸ÂÁÌÛ˛ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸, ÌÓ Ó̇ Ê ÔÓ·Ûʉ‡ÂÚ Î˛‰ÂÈ Í ‡Î¸ÚðÛËÁÏÛ Ë Ò‡ÏÓÔÓÊÂðÚ‚Ó‚‡Ì˲. êÂÎË„Ëfl ÔðË·ÎËʇÂÚ ˜ÂÎÓ‚Â͇ Í ëÓÁ‰‡ÚÂβ, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ‰ÓÒÚËÊÂÌ˲ ‚˚Ò¯Â„Ó ÛðÓ‚Ìfl ‰Ó·ð‡, Ӊ̇ÍÓ ðÂÎË„Ëfl ÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸ Ë ÒËÎÓÈ, ÔðÓ‚ÓˆËðÛ˛˘ÂÈ ‡„ðÂÒÒ˲ Ë Ì‡ÒËÎËÂ. ÑÎfl ÚÓ„Ó, ÍÚÓ ËÒÍ‡Î Ë Ì‡¯ÂΠ‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ‚ˉÂÌËË ÅÓ„‡, ðÂÎË„ËË ‚ˉflÚÒfl Í‡Í ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁË ۷ÂʉÂÌËÈ Ë ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ, ÍÓÚÓð˚ fl‚Îfl˛ÚÒfl Î˯¸ ÔÛÚflÏË Í é‰ÌÓÈ ñÂÎË, ÅÓʸÂÏÛ ÇˉÂÌ˲. éÒÓÁ̇ÌË ڇÍÓ„Ó ‚˚ð‡ÊÂÌËfl ÔÓËÒ͇ ÇˉÂÌËfl ç‡Ë‚˚Ò¯Â„Ó ÑÓ·ð‡ ‚Íβ˜‡ÂÚ ‚ Ò·fl ÔÓÁ̇ÌË ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‚Ò fl‚ÎflÂÚÒfl Á‡‚ÂÒÓÈ, ÒÍð˚‚‡˛˘ÂÈ ëÛÚ¸, Ë ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÛÊÌÓ ÔðËÔÓ‰ÌflÚ¸ ‚Ò Á‡‚ÂÒ˚, ÍÓÚÓð˚ ÒÍð˚‚‡˛Ú Á̇ÌËÂ Ó Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÈ ê‡θÌÓÒÚË. åËÒÚ˘ÂÒÍËÈ ÒÛÙËÈÒÍËÈ ÔÓ˝Ú XIII ‚. å‚Îfl̇ Ñʇ·Ή‰ËÌ êÛÏË (12071273) Ú‡Í ÓÔËÒ˚‚‡Î ˝ÚÓ ‚ «åÂÒÌ‚˻: «ï‚‡Î‡ ÉÓÒÔÓ‰Û, ˜ÚÓ ‚Âð‚͇ ÓÔÛ˘Â̇ ‚ÌËÁ (‰Îfl Ú·fl, é àÓÒËÙ, Ë ˜ÚÓ ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌ̇fl) ÏËÎÓÒÚ¸ Ë ÏËÎÓÒÂð‰ËÂ

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Ислам признает Бога иудаизма и христианства как своего собственного Бога, их пророков как своих собственных пророков, их откровения и писания как свои собственные откровения и писания. ‹slam dini, Yahudi ve H›ristiyanlar›n Allah’›n› kendi Allah’› gibi, onlar›n Peygamberlerini kendi Peygamberi gibi, onlar›n sözlerini ve yaz›l› emirlerini kendi sözleri ve yaz›l› emirleri gibi tan›r, kabul eder. Ò‚flÁ‡Ì˚ ‚ÏÂÒÚÂ! í‡Í ˜ÚÓ Ú˚ ÏÓʯ¸ ‚ˉÂÚ¸ (ÒÓ‚ÒÂÏ) ÌÓ‚˚È ÏËð ‰Û¯Ë, ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ flÒÌ˚È (ÌÓ) Ì‚ˉËÏ˚È ÏËð». ÑÎfl ·Óθ¯ËÌÒÚ‚‡ β‰ÂÈ ˝ÚÓÚ ÌÂÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÏËð ÒÚ‡Î Í‡Í (̇ÒÚÓfl˘‡fl) ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸, ‡ (ÔÓ̇ÒÚÓfl˘ÂÏÛ) ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÈ ÏËð ÒڇΠÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÒÍð˚Ú˚Ï.

B

irleflik Krall›k’taki meslektafllar ve ö¤rencilerim bana, “Niçin biz okul sistemimizde dini, 4 ya da 5 yafllar›ndan 18 yafl›na kadar ö¤retiyoruz?” diye sorduklar›nda flöyle cevapl›yorum: “Çünkü din; ayn› zamanda tehlike ve kurtulufl demektir.”

Dinin gücü ciddi tehlike oluflturabilir, ancak yine din özveri ve kendini feda etme konusunda ilham kayna¤›n› oluflturur. Din, Allah’a ulaflmay›, en yüksek hayra eriflmeyi sa¤layabilir fakat potansiyel ve karars›z bir güç fliddet ve sald›rganl›¤› da k›flk›rtabilir.

Her kim Allah’a ulaflmakta birli¤i arar ve bulursa onun için dinler, tek bir amaca, Allah’a ulaflmaya giden yolu oluflturan, inanma ve eylemin çeflitlili¤i gibi görünür. En yüksek hayra ulaflmay› araman›n bu ifadesinin bilinci, “her fley ruhu saklayan bir perdedir ve bu yüzden tek sahici gerçeklik hakk›ndaki bilgiyi örten bütün o perdeleri kald›rmak gerekir” düflüncesini tan›may› kapsar.

13. yüzy›l›n gizemli Sufi flairi Mevlânâ Celaleddin-i Rumi (1207-1273) Mesnevi’sinde flöyle yazm›flt›r; Allah’a çok flükür ki, ip afla¤› sarkt› (senin için, ey Yusuf ve ilahi olan için) lütuf ve merhamet birbirine ba¤land›! Böylece sen, ruhun yeni alemini

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

33

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

äÓ̘ÌÓ, ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ð‡ÁÌӄ·ÒËfl ÏÂÊ‰Û ÌËÏË; ÌÓ ÔÓ‰ ÒÂ̸˛ Ó‰ÌÓÈ ‚Âð˚ ‚ ÅÓ„‡ Ë ÔðË̇‰ÎÂÊÌÓÒÚË Í Ö„Ó ðÂÎË„ËË ‚Ò ˝ÚË ð‡ÁÌӄ·ÒËfl ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ‚ÌÛÚðÂÌÌËÏË ÒÔÓð‡ÏË. Ç ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓÒÚË ÌÂÚ ÌË Â‰ËÌÓ„Ó ÍðËÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ÓÚÁ˚‚‡,

åÓÊÌÓ ÔÓ‰Ú‚Âð‰ËÚ¸, ˜ÚÓ ‚Ò ðÂÎË„ËË ËÏÂ˛Ú Ó‰Ë̇ÍÓ‚˚ ˆÂÌÌÓÒÚË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ‚˚ÒÓÍÓÈ ˆÂÎË, ÍÓÚÓð‡fl ‰ÓÎÊ̇ ·˚Ú¸ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚ‡, Ë Ó‰Ë̇ÍÓ‚˚È Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓÍ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÂÒÎË ÓÌË Ì ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ̇ ÔÂð‚Ó ÏÂÒÚÓ ÏËÎÓÒÂð‰ËÂ Ë ÒÓÒÚð‡‰‡ÌË ÅÓ„‡. ùÚÓ Ó‰ÌÓðÓ‰Ì˚È Òڇ̉‡ðÚ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ‚ ÓˆÂÌÍ ðÂÎË„ËÈ. äÓ„‰‡ β‰ÒÍË „ÓÎÓÒ‡ Á‚Û˜‡Ú ‚ÏÂÒÚ ‰Îfl ÔðÓ‚ÓÁ„·¯ÂÌËfl ‰ËÌÓ„Ó ÅÓ„‡, ÓÌË ÒÎÛÊ‡Ú Ó·˙‰ËÌÂÌ˲ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í Ú „ÓÎÓÒ‡, ˜ÚÓ ‡ÍˆÂÌÚËðÛ˛Ú ð‡Á΢Ëfl ̇¯Ëı Á‡ÍÓÌÓ‚, fl‚Îfl˛ÚÒfl Ôð˘ËÌÓÈ ð‡Á‰ÂÎÂÌËfl. àÒÎ‡Ï ÔðËÁ̇ÂÚ ÅÓ„‡ ËÛ‰‡ËÁχ Ë ıðËÒÚˇÌÒÚ‚‡ Í‡Í Ò‚ÓÂ„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÅÓ„‡, Ëı ÔðÓðÓÍÓ‚ Í‡Í Ò‚ÓËı ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔðÓðÓÍÓ‚, Ëı ÓÚÍðÓ‚ÂÌËfl Ë ÔËÒ‡ÌËfl Í‡Í Ò‚ÓË ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÓÚÍðÓ‚ÂÌËfl Ë ÔËÒ‡ÌËfl. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, ËÒÎ‡Ï Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ˝ÚË ‰‚ ðÂÎË„ËË Ë Ò·fl Í‡Í Ó‰ÌÓ ðÂÎË„ËÓÁÌÓ ·ð‡ÚÒÚ‚Ó. óÂ„Ó ·ÓΠÏÓÊÌÓ ÒÔð‡¯Ë‚‡Ú¸ ËÎË Ê·ڸ? ä‡Í Ë ‰ðÛ„Ë ÛðÓ‚ÌË ÔÓ‰Ú‚ÂðʉÂÌËfl, ˝ÚÓÚ Ú‡ÍÊ fl‚ÎflÂÚÒfl ÍÓð‡Ì˘ÂÒÍËÏ, ÔðËÁ̇ÌÌ˚Ï ‚ÒÂÏË ÏÛÒÛθχ̇ÏË Í‡Í ËÒıÓ‰fl˘ËÈ Ì‡ÔðflÏÛ˛ ÓÚ ÅÓ„‡. ùÚÓ Â‰ËÌÒÚ‚Ó – ËÎË ‰‡Ê ÚÓʉÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ – ÚðÂı ðÂÎË„ËÈ Ôð˄·¯‡ÂÚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì Û‚‡Ê‡Ú¸ Ëۉ‚ Ë ıðËÒÚË‡Ì Í‡Í Ò‚ÓËı ·ð‡Ú¸Â‚ ÔÓ ‚Âð ‚ ÔÓ‚ËÌÓ‚ÂÌËË Ó‰ÌÓÏÛ Ó·˘ÂÏÛ ÅÓ„Û.

ÍÓÚÓð˚È ËÒÎ‡Ï ÒÏÓ„ ·˚ ÔÓÒ·ڸ ‚ ‡‰ðÂÒ ËÛ‰‡ËÁχ ËÎË ıðËÒÚˇÌÒÚ‚‡, Ú‡ÍÓ„Ó, ͇ÍÓÈ ËÛ‰‡ËÁÏ ËÎË ıðËÒÚˇÌÒÚ‚Ó Ì Ôð‰˙fl‚ÎflÎË ·˚ Í Ò‡ÏËÏ Ò· ËÎË Í Ò‚ÓËÏ Úð‡‰ËˆËflÏ, Ë Í‡ÍÓ„Ó ÏÛÒÛθχÌ Ì ÏÓ„ÎË ·˚ Ò‡ÏË Ôð‰˙fl‚ËÚ¸ Í Ò·Â. à‰ÊÚËı‡‰ – ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ËÌÚÂðÔðÂÚ‡ˆËË ‚ ð‡Ï͇ı ËÒ·ÏÒÍÓÈ ˛ðËÒÔðÛ‰Â̈ËË («ìÒÛÎ Ûθ-îËÍı») fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðÓˆÂÒÒÓÏ ÔÓËÒ͇ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl Ôð‡‚ËθÌ˚ı Ôð‡‚Ó‚˚ı ÏÌÂÌËÈ ÔÛÚÂÏ ÚÓÎÍÓ‚‡ÌËfl äÓð‡Ì‡ Ë ëÛÌÌ˚. äÓ„‰‡ Ì ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ flÒÌÓ„Ó ÚÂÍÒÚ‡ ÔÓ Í‡ÍÓÏÛ-ÎË·Ó ËÁ ‚ÓÔðÓÒÓ‚, ˛ðËÒÚ ËÒÔÓθÁÛÂÚ ÏÂÚÓ‰˚ ‡Ì‡ÎÓ„ËË, Ôðˆ‰ÂÌÚ‡, ÍÓÌÒÂÌÒÛÒ‡, Ó·˚˜‡fl, ‡Ì‡ÎËÁ‡ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË Ë ÎÓ„ËÍË ‰Îfl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ð¯ÂÌËfl, ÍÓÚÓðÓ ·˚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÔðË̈ËÔ‡Ï äÓð‡Ì‡ [Äθ-å‡ðÍÁÛÍË, 2000, 10-30]. ùÚÓÚ ÔðÓˆÂÒÒ, ‚ Ò‚ÓÂÈ ËÒÚËÌÌÓÈ ÙÓðÏÂ, ÒÓ‰ÂðÊËÚ Íβ˜Â‚˚ ˝ÎÂÏÂÌÚ˚ ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËfl ̇‰ ̇˂˚Ò¯ËÏË Á‡Ôӂ‰flÏË. ìÒÎÓ‚Ë ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ‚ÂðÌ˚Ï ÚÂÍÒÚÛ ÏÓÊÂÚ Ó„ð‡Ì˘ËÚ¸ ð‡ÁÏ˚¯ÎÂÌË ÔÓ ÌÂÍÓÚÓð˚Ï ÚÂχÏ, ÌÓ ˝ÚÓÚ ‡ÒÔÂÍÚ ÏÂÚ‡ÙËÁ˘ÂÒÍÓ„Ó ÏÂÚÓ‰‡ flÒÌÓ ÔðÓÒχÚðË‚‡ÂÚÒfl ‚ ËÒ·ÏÒÍÓÏ

Одна из проблем межрелигиозного диалога состоит в том, что само название диалога подразумевает, что диалог между людьми разных вероисповеданий должен начинаться с религии.

Dinler aras› diyalo¤un problemlerinden biri, diyalo¤un isminin bile farkl› dine mensup insanlar aras›ndaki diyalo¤un din ile bafllamas› gerekti¤ini kastetmesidir.

34

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

görebilirsin; tamamen aç›k (fakat) görünmez alemi. (Pek çok insan için) Gerçekte olmayan bu alem var gibi görünür, var olan alem ise tamamen gizli durur. fiunu belirtmekte bir sak›nca yoktur: Bütün dinler, eriflilmek zorunda olan yüksek amaca ulaflma konusunda ayn› olumlu de¤erlere sahiptirler ve e¤er dinler ilk s›raya Allah’›n merhameti ve ac›mas›n› koymazlarsa yine ayn› de¤erler eksilir. Bu, dinlerin de¤erlendirilmesinde ayn› kökten gelen standart de¤erlerdir. ‹nsan sesleri Allah’›n birli¤inin bilincini ilan için beraber duyuldu¤unda, insanl›¤›n birleflmesi için görev yapacaklar, o s›rada biz i m

kurallar›m›z›n farkl›l›¤›nda toplanan sesler, özgürlü¤ün ve zarar›n ayr›lmas›n›n sebebi olacaklard›r. ‹slam dini, Yahudi ve H›ristiyanlar›n Allah’›n› kendi Allah’› gibi, onlar›n Peygamberlerini kendi Peygamberi gibi, onlar›n sözlerini ve yaz›l› emirlerini kendi sözleri ve yaz›l› emirleri gibi tan›r, kabul eder. ‹slam diniyle beraber bu iki dinde tek bir din kardeflli¤i gibi tasavvur edilir. Daha fazla ne sorulup ne istenebilir ki? Di¤er do¤rulama seviyeleri gibi bu da, do¤rudan do¤ruya Allah’›n yaratt›¤›, bütün Müslümanlar›n tan›d›¤› Kur’anî bir ifadedir. Üç dinin bu birli¤i ya da özdeflli¤i Müslümanlar›, Yahudilere ve H›ristiyanlara tek bir Allah’a itaatte, inanç bak›m›ndan kendi kardeflleriymifl gibi sayg› duymaya davet ediyor. Tabii ki aralar›nda anlaflmazl›klar var fakat, Allah’a olan tek bir inanc›n ve ona yap›lan ibadetlerin gölgesinde, bütün bu anlaflmazl›klar yaln›zca

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

Ï˚¯ÎÂÌËË. É·‚Ì˚Ï Í‡ÏÌÂÏ ÔðÂÚÍÌÓ‚ÂÌËfl ‚ ‰‡ÌÌÓÏ ÔðÓˆÂÒÒ fl‚ÎflÂÚÒfl Ôð‰‚ÁflÚÓÒÚ¸, ÔÓðÓʉÂÌ̇fl ÛÁÍËÏ Ë ÌÂËÁÏÂÌÌ˚Ï ÚÓÎÍÓ‚‡ÌËÂÏ ÚÂÍÒÚ‡. ê‡ÁÌˈ‡ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ËÌÚÂÎÎÂÍÚۇθÌ˚ ÏÂÚÓ‰˚ ¯ËðÓÍÓ ÔðËÁ̇˛ÚÒfl ‚ ËÒ·ÏÒÍÓÈ ÍÛθÚÛðÂ, Ú‡Í ˜ÚÓ ÂÒÎË ÍÚÓ-ÚÓ ÒÏÓÊÂÚ ÔÂðÂÒÚÛÔËÚ¸ ˜ÂðÂÁ Ôð‰۷ÂʉÂÌËfl ‚ ÚÓÈ ÒÚÂÔÂÌË, ÍÓÚÓð‡fl Ôð˂‰ÂÚ Í ð‡θÌÓÈ Ó҂‰ÓÏÎÂÌÌÓÒÚË, ÚÓ ËÌÚÂÎÎÂÍÚۇθÌÓ ‰ÂÈÒÚ‚Ë ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ Ò‡Ï˚Ï ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÒÎÂ‰Û˛˘ËÏ ¯‡„ÓÏ. ùÚÓ Ë ÂÒÚ¸ ‚Í·‰ å‚ÎflÌ˚ ‚ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË ‰Ë‡ÎÓ„‡ ‚Ó ËÏfl ÏËð‡ Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËfl. ïÓÚfl ËÒ·ÏÒ͇fl ˛ðËÒÔðÛ‰Â̈Ëfl ÌÂ Ú‡Í ¯ËðÓÍÓ ÔðËÌfl· ÏÂÚÓ‰˚ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ÚÂÍÒÚÓ‚ÓÈ ÍðËÚËÍË,  ÔÓ‰ıÓ‰ Í ËÌÚÂðÔðÂÚ‡ˆËË ·˚Î, ‚ ˆÂÎÓÏ, ̇ÏÌÓ„Ó ·ÓΠËÒÍÛ¯ÂÌÌ˚È, ˜ÂÏ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘Ë ıðËÒÚˇÌÒÍË ÔÓ‰ıÓ‰˚ ‚ÔÎÓÚ¸ ‰Ó XIX ‚., ˜ÚÓ ıÓðÓ¯Ó ‚˚ð‡ÊÂÌÓ ‚ ÒÛÙËÈÒÍËı Úð‡‰ËˆËflı. é‰Ì‡ ËÁ ÔðÓ·ÎÂÏ ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÒÓÒÚÓËÚ

‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ò‡ÏÓ Ì‡Á‚‡ÌË ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÔÓ‰ð‡ÁÛÏ‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ ‰Ë‡ÎÓ„ ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË ð‡ÁÌ˚ı ‚ÂðÓËÒÔӂ‰‡ÌËÈ ‰ÓÎÊÂÌ Ì‡˜Ë̇ڸÒfl Ò ðÂÎË„ËË. èðӂӉ˂¯ËÂÒfl ˝ÍÒÔÂðËÏÂÌÚ˚ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ-ıðËÒÚˇÌÒÍÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ ËÏÂÎË ÒÍðÓÏÌ˚È ÛÒÔÂı. чÊ ·˚ÚÛÂÚ ÏÌÂÌË (‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Ó·ÓÒÌÓ‚‡ÌÌÓÂ, ÌÓ, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, ÒÙÓðÏËðÓ‚‡ÌÌÓ ÔðÂÒÒÓÈ), ˜ÚÓ ÍÛθÚÛðÌ˚È Ó·ÏÂÌ ‰‡ÂÚ ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó Ì„‡ÚË‚Ì˚È ðÂÁÛθڇÚ. é· ˝ÚÓÏ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚Û˛Ú, ̇ÔðËÏÂð, ̉‡‚ÌË ÒÓ·˚ÚËfl ‚ àð‡ÍÂ, ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡ÌÂ, è‡ÎÂÒÚËÌÂ Ë Ì‡ ŇÎ͇̇ı. äÓðÌË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ÂÈ Ì‡ÔðflÊÂÌÌÓÒÚË ÏÓÊÌÓ

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Возможно, началом диалога может послужить тема святости человеческой жизни и достоинства личности, так как эти принципы заложены как в исламе, так и в христианстве.

Diyalo¤un bafllang›c›, insan flahsiyetinin üstünlü¤ü ve hayat›n kutsall›¤› gibi konularda bile olabilir. Bu, ‹slam dininde oldu¤u gibi H›ristiyanl›k’ta da yerleflmifl bir ilkedir. ΄ÍÓ ÓÚ˚Ò͇ڸ, ‚ÒÔÓÏÌË‚ ð‡ÌÌ˛˛ ˝ÍÒÔ‡ÌÒ˲ ËÒ·χ, ÍðÂÒÚÓ‚˚ ÔÓıÓ‰˚ Ë Á‡Ô‡‰Ì˚È ÍÓÎÓÌˇÎËÁÏ. èðËÌËχfl ‚Ó ‚ÌËχÌË Ì˚̯ÌË ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ë Ëı ËÒÚÓð˲, fl Ôð‰·„‡˛ ̇˜‡Ú¸ ‰Ë‡ÎÓ„ Ò Ó·ÒÛʉÂÌËfl ÚÂÏ, ÔÓ ÍÓÚÓð˚Ï ËÏÂÂÚÒfl ÌÂÍÓÚÓðÓ Òӄ·ÒËÂ. çÂÚ ÌË˜Â„Ó ÔÎÓıÓ„Ó ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ̇˜‡Ú¸ Ò Ï‡ÎÓ„Ó. ùÚÓ ‰‡ÒÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÒÓÁ‰‡Ú¸ Á̇˜ËÏ˚ ҂flÁË Ë Ë‰ÚË Í ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Û. ÇÓÁÏÓÊÌÓ, ̇˜‡ÎÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÓÊÂÚ ÔÓÒÎÛÊËÚ¸ ÚÂχ Ò‚flÚÓÒÚË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË Ë ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡ ΢ÌÓÒÚË, Ú‡Í Í‡Í ˝ÚË ÔðË̈ËÔ˚ Á‡ÎÓÊÂÌ˚ Í‡Í ‚ ËÒ·ÏÂ, Ú‡Í Ë ‚ ıðËÒÚˇÌÒÚ‚Â. Ç 2002 „., ÍÓ„‰‡ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ‚ÒÂı ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ‚ÂðÓËÒÔӂ‰‡ÌËÈ, ‚Íβ˜‡fl ËÒ·Ï, ÒÓ·ð‡ÎËÒ¸ ̇ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË ‚ ÄÒÒËÁË ÔÓ Ôð˄·¯ÂÌ˲ è‡Ô˚ êËÏÒÍÓ„Ó àÓ‡Ì̇ 臂· II, ÓÌË ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÓÔðÓ‚Âð„ÎË ÔÓÎÓÊÂÌËÂ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ì‡ÒËÎË ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÓÔð‡‚‰‡ÌÌ˚Ï ‚Ó ËÏfl ÅÓ„‡. Å˚Î Ò‰ÂÎ‡Ì Ó˜Â̸

‚‡ÊÌ˚È ¯‡„ ÔÓ ÔÛÚË ÒÓÎˉ‡ðÌÓÒÚË Ë ÒÓÁ‰‡Ì ÔðËÏÂð ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ò ÔÓÁËÚË‚Ì˚Ï ËÚÓ„ÓÏ. à ËÒ·Ï, Ë ıðËÒÚˇÌÒÚ‚Ó ËÏÂ˛Ú ÒËθÌ˚ Úð‡‰ËˆËË ÔÓÏÓ˘Ë ·Â‰Ì˚Ï. Ç ËÒ·Ï ÂÒÚ¸ Á‡ÍflÚ, ËÎË ‰‡Ì¸, ‚˚Ô·˜Ë‚‡Âχfl ‚ÒÂÏË ÏÛÒÛθχ̇ÏË ‰Îfl ÔÓ‰‰ÂðÊÍË ·Â‰Ì˚ı, Úð‡‰ËˆËfl ð‡Á‰‡˜Ë ‰ÂÌ„ Ë Â‰˚ ·Â‰ÒÚ‚Û˛˘ËÏ Ë ÔÓÊÂðÚ‚Ó‚‡ÌË ÙÓ̉‡Ï, ÒÓÁ‰‡ÌÌ˚Ï ‰Îfl ÔÓ‰‰ÂðÊÍË ·Â‰Ì˚ı. àÛ‰ÂË Ë ıðËÒÚˇÌ ËÏÂ˛Ú ÒıÓÊË ˆÂÌÌÓÒÚË, ıÓÚfl ÌÂÍÓÚÓð˚ ËÌÒÚËÚۈˇÎËÁËðÓ‚‡ÌÌ˚ ÙÓðÏ˚ Ì ð‡ÒÍð˚Ú˚ ‚ Ëı ÚÂÍÒÚ‡ı Ú‡Í, Í‡Í ˝ÚÓ Ò‰Â·ÌÓ ‚ ËÒ·ÏÂ. ÖÒÎË ÒÓÁ‚‡Ú¸

içsel bir tart›flma olarak kal›yor. Gerçekte ‹slam dininin, “Yahudi ve H›ristiyanlar yaln›zca kendilerini ya da kendi geleneklerini ibraz ediyorlar. Bu gelenekler Müslümanl›¤›n kendini ifade etmesi önünde birer engel oluflturuyor”, diye düflünülen kritik bir fikri yoktur. ‹slam yasalar› çerçevesinde yorum usulü olan içtihat, Kur’an’›n ve Sünnetin yorumlan›fl›ndan ç›kan düzgün ve do¤ru görüflleri biçimlendirme aray›fl› sürecidir.

Henüz problemlerin çözümü için aç›k belgelerin var olmad›¤› zamanda, Kur’an’›n prensiplerine uygun olan çözüm yollar›n› bulmak için, hukukçular benzeflim, emsal, mutab›k olma, töreler, sosyal politika ve mant›¤›n analizi gibi yöntemler kullan›yorlard› (El-Markuzki 2000. 10-30). Gerçek anlamda bu süreç, yüksek emirler üzerinde düflünme ö¤elerinin anahtar›n› içeriyordu. Metinlere ba¤l› olan flartlar baz› konular üzerine düflünmekle yetinebiliyordu fakat, metafizik metotlar›n›n

bu yönü ‹slami düflünceyi aç›kça kar›flt›r›r. Belirtilen bu süreçteki en önemli engel, yaz›l› belgelerin evvelden gelen s›k›, de¤iflmez yorumlanmas› hususundaki önyarg›d›r.

Fark, entelektüel metotlar›n ‹slam kültüründe yayg›n bir biçimde kabul görmüfl olmas›ndad›r. Öyle ki, herhangi biri dini bilgi sahibi olma derecesine götüren bu aflamada önyarg›lar› aflarsa, entelektüel

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

35

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Если мы признаем достоинство личности и начнем работать вместе по защите этого достоинства, естественным результатом этого станет развитие взаимопонимания и сочувствия к другим.

E¤er biz insan›n temel üstünlü¤ünü kabul edersek, bu üstünlü¤ün korunmas› için beraber çal›flmaya bafllayabiliriz. ‚ÏÂÒÚ Ëۉ‚, ıðËÒÚË‡Ì Ë ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ‰Îfl flÒÌÓ„Ó ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó, ‡ Ì ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ó· Ëı ÏÓð‡Î¸ÌÓÈ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Á‡ ·Â‰ÌÓÒÚ¸, ÚÓ, Í‡Í ÏÌ ‚ÂðËÚÒfl, ÏÓÊÌÓ ÛÔðÓ˜ËÚ¸ Û·ÂʉÂÌËfl β‰ÂÈ ð‡ÁÌ˚ı ‚ÂðÓËÒÔӂ‰‡ÌËÈ, ÔÓ·Û‰ËÚ¸ Ëı Í ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Û ‚ ·Óð¸·Â Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛. èÓ ÏÂð ÚÓ„Ó Í‡Í ‚ÓÁÌËÍÌÂÚ ÓÒÌÓ‚‡ ‰Îfl ‰Ó‚ÂðËfl Ë ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡, ‰Ë‡ÎÓ„ ÏÓÊÌÓ ð‡Ò¯ËðËÚ¸ ‰Ó ·ÓΠ‰ÂڇθÌÓ„Ó ð‡ÒÒÏÓÚðÂÌËfl Ôð‡‚ ˜ÂÎÓ‚Â͇.

В какой-то мере целью диалога является достижение солидарности ÖÒÎË Ï˚ ÔðËÁ̇ÂÏ ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚Ó Î˘ÌÓÒÚË Ë Ì‡˜ÌÂÏ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ÏÂÒÚ ÔÓ Á‡˘ËÚ ˝ÚÓ„Ó ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ðÂÁÛθڇÚÓÏ ˝ÚÓ„Ó ÒÚ‡ÌÂÚ ð‡Á‚ËÚË ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËfl Ë ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚Ëfl Í ‰ðÛ„ËÏ. ä‡Í ÚÓθÍÓ ˝ÚÓÚ ˝ÏÓˆËÓ̇θÌ˚È ÍÓÌÚ‡ÍÚ ·Û‰ÂÚ Ì‡Î‡ÊÂÌ, ÒÚ‡ÌÂÚ Î„˜Â ̇˜Ë̇ڸ ‰Ë‡ÎÓ„ ÔÓ ·ÓΠ΢Ì˚Ï Ë ÚÂÓÎӄ˘ÂÒÍËÏ ÚÂχÏ, Ú‡Í Í‡Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ Ò·fl ̇ ÏÂÒÚÓ ‰ðÛ„Ó„Ó. ïÓÚfl, „Ó‚Óðfl ÓÚÍðÓ‚ÂÌÌÓ, fl ÒÓÏÌ‚‡˛Ò¸ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ËÏÂÂÚ ÒÏ˚ÒÎ ‚ÂÒÚË ‰Ë‡ÎÓ„ ËÒÍβ˜ËÚÂθÌÓ ÔÓ ÚÂÓÎӄ˘ÂÒÍËÏ ‡ÒÔÂÍÚ‡Ï ‰‚Ûı ‚ÂðÓËÒÔӂ‰‡ÌËÈ. ïðËÒÚˇÌÒÚ‚Ó Ë‰Â‡Î¸ÌÓ ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÛÂÚÒfl β·Ó‚¸˛, ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò Â„Ó ÔËÒ‡ÌËÂÏ, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl Í‡Í ËÒÎ‡Ï Ë‰Â‡Î¸ÌÓ ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÛÂÚÒfl ÔÓ‚ËÌÓ‚ÂÌËÂÏ ÅÓ„Û. ÑÓÍÚðË̇ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰ÂÎÓÏ ‚ÚÓðÓÒÚÂÔÂÌÌ˚Ï. àËÒÛÒ ÔðË‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Î flÁ˚˜ÌËÍÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡ÎË ÔÓ Î˛·‚Ë, ‚ÂðÂ Ë ÔÓ͇flÌ˲ [ãÛ͇ 7:1-10; 10:25-37; å‡ÚÙÂÈ 15:21-28], Ú‡Í ÊÂ Ë åÛı‡Ïω ÔðË‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Î ̇·ÓÊÌ˚ı ÌÂÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ·Óθ¯Â, ˜ÂÏ Ì‚ÂðÌ˚ı ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì [ëÛð‡ 5.69 Ë Äθ-ÅÛı‡ðË, 3208]. ÇÓÁÏÓÊÌÓ, ‰‚Ë„‡flÒ¸ ‚ÏÂÒÚÂ Í ÒÓÎˉ‡ðÌÓÈ Á‡˘ËÚ ÒӈˇθÌÓÈ ÒÔð‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË, ‚ÂðÛ˛˘Ë ‚˚ð‡Ê‡˛Ú β·Ó‚¸ Ë ÔÓÍÎÓÌÂÌË ‚ÓΠÅÓ„‡ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÂÂ, ˜ÂÏ ÂÒÎË ·˚ ÓÌË ËÒÔӂ‰ӂ‡ÎË ÚÓθÍÓ ÙÓðÏÛÎÛ íðÓˈ˚ çËÍÂÈÒÍÓ„Ó ëÓ·Óð‡ ËÎË ‚ÓÒÒڇ̇‚ÎË‚‡ÎË ï‡ÎËÙ‡Ú. ùÚË Ó˜Â̸ ‚‡ÊÌ˚ ‚ÓÔðÓÒ˚ ·Û‰ÛÚ ÍÓÌÚÂÍÒÚۇθÌÓ ÓÙÓðÏÎÂÌ˚ Ë ÔÓÌflÚ˚ ÎÛ˜¯Â ÔÓÒð‰ÒÚ‚ÓÏ ÒÓÎˉ‡ðÌÓÒÚË, ‡ Ì ‚ Ó·ÒÚ‡Ìӂ̉͠ӂÂðËfl Ë ‚ð‡Ê‰˚. n

36

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

davran›fllar en do¤al gelecek ad›m olacakt›r. Bu hususta Mevlana’n›n da bar›fl ve anlay›fl ad›na diyalog kurma konusunda katk›lar› vard›r. ‹slam yasalar› Bat›l› yaz›l› belgelerin elefltiri metotlar›n› yayg›n olarak kabul etmese bile, 19. yüzy›la var›ncaya kadarki H›ristiyan yaklafl›m›ndan çok daha tecrübeli bir yaklafl›ma sahiptir.

Dinler aras› diyalo¤un problemlerinden biri, diyalo¤un isminin bile farkl› dine mensup insanlar aras›ndaki diyalo¤un din ile bafllamas› gerekti¤ini kastetmesidir. Daha önceleri nas›l oldu da Müslüman ve H›ristiyan sohbetleri gayet mütevaz› bir baflar›yla gerçekleflti? Bu konuda baz› görüfller (belki gerçek, belki de bas›n›n oluflturdu¤u) toplumsal, karfl›l›kl› kültürel al›flverifllerin ço¤unun olumsuz gerçekleflti¤ini savunurlar. Örne¤in; Irak’ta, Afganistan’da, Balkanlar’da ve Filistin’de yak›n zamanda yaflanan olaylar bu görüfle iyi bir örnektir. Bu gerilimin kökleri, ‹slam dininin erken yay›l›fl›, Haçl› seferleri ve Bat› sömürgecili¤inin de dahil oldu¤u pek çok sorunda yer al›yor. Ben bugünkü ihtilaflar› ve ihtilaflar›n geçmiflini de dikkate alarak, buna raz› olan birisiyle diyalog bafllatmay› öneriyorum. Bunu küçüklerle bile bafllatman›n hiçbir kötü taraf› yoktur.

Bu, önemli konularda anlaflma imkan› verecektir ve iflbirli¤ine götürecektir. Diyalo¤un bafllang›c›, insan flahsiyetinin üstünlü¤ü ve hayat›n kutsall›¤› gibi konularda bile olabilir. Bu, ‹slam dininde oldu¤u gibi H›ristiyanl›k’ta da yerleflmifl bir ilkedir.

2002 y›l›nda Papa II. Jean Paul’ün daveti üzerine, ‹slam da dahil olmak üzere bütün temel dinlerin temsilcilerinin kat›ld›¤› bir konferans yap›ld›. Toplant›n›n kat›l›mc›lar› “fliddetin Allah’›n ad›yla hakl› gösterilece¤i” fikrini burada çürüttüler. Bu gayet aç›k bir mutabakatla diyalog kurma ve dayan›flma yolunda at›lm›fl çok önemli bir ad›md›.

Hem ‹slam dini, hem de H›ristiyanl›k yoksullara yard›m konusunda güçlü geleneklere sahiptirler. ‹slam dininde yoksullara destek olmak için bütün Müslüman-

lar taraf›ndan ödenen zekat ya da sadaka vard›r. Bu gelene¤e göre sefalet içinde olanlara ve yoksullar›n problemlerini çözebilmek için kurulan vak›flara para ya da yiyecek da¤›t›l›r. Yahudi ve H›ristiyanlar da, ‹slam dininde oldu¤u gibi kitapta aç›kça belirtilen bir formu olmasa da, benzeri de¤erlere sahiptirler. E¤er Müslümanlar›, Yahudileri ve H›ristiyanlar› yoksullu¤un çözümü konusunda konuflmak üzere politik olmayan, dinler aras› aç›k bir sohbet için davet ederseniz, inan›yorum ki, bu süreç her grubun bak›fl aç›s›n› derinlefltirebilecek ve onlar› daha etkili olmaya do¤ru ilerletecektir. Nihayetinde yoksullukla mücadele konusunda iflbirli¤i etmeye götürecektir. ‹nanç ve iflbirli¤i için temeller var oldu¤u sürece, diyalog insan haklar›n› incelemede daha da geniflleyebilecektir.

Bir anlamda diyalo¤un amac› dayan›flmad›r

E¤er biz insan›n temel üstünlü¤ünü kabul edersek, bu üstünlü¤ün korunmas› için beraber çal›flmaya bafllayabiliriz.

Karfl›l›kl› anlay›fl›n geliflmesi ve di¤erlerine karfl› sempati duymakta bunun do¤al bir sonucu olur. Bu duygusal sezgi çal›fl›r hale gelir gelmez, daha özel ve teolojik konularda konuflmaya bafllamak daha kolay olacakt›r. Böylece insan, kendini di¤erinin yerine koymay› ö¤renecektir.

Aç›k konuflmak gerekirse, bu iki dinin teolojik yönleri üzerine diyalog kurabilecekleri konusunda flüpheliyim. H›ristiyanl›k yaz›l› kaynaklara göre, mükemmel bir flekilde sevgiyle bütünlefltirilmifltir. ‹slam dini ise mükemmel bir flekilde Allah’a itaatle bütünlefltirilmifltir. Ö¤retiler ikinci dereceden önemlidir. ‹sa sevgi, inanç ve flanlar›yla yaflayan Paganlar› selamlad›, (Luka 7:1; 10:25-37; Matta 15:21-28) ve Muhammet inançs›z Müslümanlardan daha çok, inanan dindar ama Müslüman olamayanlar› selamlad› (Sura 5/s69 ve El-Buhari 3208).

Sosyal adaleti koruma hususunda dayan›flma kurarak, gelecek kuflaklar ‹znik Katedrali Üçlemesi formülüne ba¤l› kalmaktan ya da Halifeli¤in yeniden yeflermesinden daha etkin bir biçimde Allah’›n iradesini sevecek ve ona tapacaklard›r. Bu önemli konular, güvensizlik ve düflmanl›k ortam›ndan uzak dayan›flma sayesinde metinsel olarak iflleme girecek ve daha da iyi anlafl›lacakt›r. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

38

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Наш современник Мевляна Джалаледдин Руми Ростислав Рыбаков Председатель Платформы Диалог Евразия (РФ).

Ça¤dafl›m›z Mevlana Celaleddin Rumi Rostislav R›bakov

Diyalog Avrasya Platformu Baflkan› (Rusya Federasyonu).

ä

‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ÌÂÚ ‚ ̇¯ÂÏ ÔÓ‰ÎÛÌÌÓÏ ÏËð ÌË˜Â„Ó ÌÓ‚Ó„Ó – ÔÓ‰ÎÓÒÚ¸ Ë ‰Ó·ÎÂÒÚ¸, ÒÒÓð˚ Ë ‚ÓÈÌ˚, ÊÂðÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Ë ÚðÛÒÓÒÚ¸, ‚˜ÌÓ ÔÓ‚ÚÓðfl˛˘ËÂÒfl ˆËÍÎ˚ ‚ÒÚð˜-Ò‚‡‰Â·ðÓʉÂÌËÈ-ÔÓıÓðÓÌ, ‚ÒÂ Í‡Í ‚Ò„‰‡ – «‚¸ÂÏÒfl, ·¸ÂÏÒfl, ÊÛÊÊËÏ…» ê‡Á‚ ˜ÚÓ Ï‡Ò¯Ú‡·˚ ÔðÓËÒıÓ‰fl˘Â„Ó Ò ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚ÓÏ ‚ ˆÂÎÓÏ ÌÂÒð‡‚ÌËÏ˚ Ò ÔðÓ¯Î˚ÏË ‚Â͇ÏË. ç‡ Ò‡ÏÓÏ Ê ‰ÂÎÂ Ò ÍÓ̈‡ ïï ‚. ÏËð Ì ÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÚÂÍÚÓÌ˘ÂÒÍË ÔÓÚðflÒÂÌËfl. à, Í‡Í ÌË Ú¯ËÎË ‚Ò Ï˚ Ò·fl ËÎβÁËflÏË, ‚ÂÍ ïïI Ì ÔðËÌÓÒËÚ ÛÒÔÓÍÓÂÌËfl. à ÔÓ͇ ÍÚÓ-ÚÓ Ó·ÊË„‡ÂÚÒfl ÔÂð‚˚Ï ÔÓˆÂÎÛÂÏ, ÔðÓ‰‚Ë„‡ÂÚÒfl ÔÓ ÒÎÛÊ·Â ËÎË ÔÓÂÚ ÔðÓ «‰‚‡ ÍÛÒÓ˜Ë͇ ÍÓη‡ÒÍË...», ÏËð ÍÓð˜ËÚÒfl ÚÓ ÎË ‚ Ôð‰ÒÏÂðÚÌ˚ı ÍÓÌ‚ÛθÒËflı, ÚÓ ÎË ‚ ðÓ‰Ó‚˚ı Òı‚‡Ú͇ı, Ë Ï‡ÎÓ ÍÓÏÛ – Û‚˚! – ÂÒÚ¸ ‰Ó ˝ÚÓ„Ó ‰ÂÎÓ. çÛÊÂÌ Ô·ÌÂÚ‡ðÌ˚È Ó·ÁÓð ÔðÓËÒıÓ‰fl˘Â„Ó. å˚ ÊË‚ÂÏ ‚ ÏËðÂ, ͇ð‰Ë̇θÌÓ ÓÚ΢‡˛˘ÂÏÒfl ÓÚ ÏËð‡ ̇¯Ëı ·‡·Û¯ÂÍ Ë Ôð‡·‡·Û¯ÂÍ, Ëı ‰Ó·ð˚ı Ò͇ÁÓÍ Ë ÒÚðÓ„Ëı Ôð‡‚ËÎ, Ëı Á̇ÌËÈ Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ. å˚ ÊË‚ÂÏ Ì‡ ‰ðÛ„ÓÈ Ô·ÌÂÚÂ Ë ‚ ‰ðÛ„ÓÏ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Â, ıÓÚËÏ Ï˚ ˝ÚÓ„Ó ËÎË Ì ıÓÚËÏ. éÌË ÔðÓÊË‚‡ÎË Ì‡ ÁÂÏΠÔðÓÒÚÓðÌÓÈ Ë ÓÚÌÓÒËÚÂθÌÓ ÒÚ‡·ËθÌÓÈ. å˚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÏ ‚ ÏËð „ÛÒÚÓÈ ÔÂðÂ̇ÒÂÎÂÌÌÓÒÚË, ÔÂðÂÔÎÂÚÂÌÌÓÏ Ì‚ˉ‡ÌÌ˚ÏË ð‡Ì ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏË, ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏË Ë ËÌÙÓðχˆËÓÌÌ˚ÏË Ò‚flÁflÏË. ÇÂÎËÍË ÚÂıÌÓÎӄ˘ÂÒÍË ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÔðËÌÂÒÎË Ì‡Ï (‚ÒÂÏ Ì‡Ï!) ïËðÓÒËÏÛ Ë 11 ÒÂÌÚfl·ðfl, ÍËÒÎÓÚÌ˚ ‰ÓʉË, ëèàÑ Ë ÔÚ˘ËÈ „ðËÔÔ, ̇ðÍÓχÌ˲ Ë ÏËðÓ‚˚ ‚ÓÈÌ˚, óÂðÌÓ·˚θ Ë ÚÂððÓðËÁÏ. è·ÌÂÚ‡ Òʇ·Ҹ Ë ÓÍÓ̘‡ÚÂθÌÓ Òڇ· ‰ËÌ˚Ï

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

По сей день, как во времена Руми, ничтожно мало на Земле людей, осознавших, что именно к Религии и к религиям напрямую применим великий принцип Древней Индии – «Единство в многообразии».

Günümüzde, Rumi’nin zaman›nda oldu¤u gibi, yeryüzünde eski Hint prensibi olan “farkl›l›klarda birlik” prensibinin dine ve dinlere direkt olarak uygulanabilece¤inin bilincinde olan çok az insan var. Óð„‡ÌËÁÏÓÏ, ÒÚð‡‰‡˛˘ËÏ ÓÚ ÒÏÂðÚÂθÌÓ ÓÔ‡ÒÌ˚ı ·ÓÎÂÁÌÂÈ. íÂıÌÓÎӄ˘ÂÒÍËÂ, ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍËÂ, ÒӈˇθÌ˚Â, ‚ Ëı ˜ËÒΠ‰ÂÏÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍËÂ, ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ÛÒÛ„Û·Îfl˛ÚÒfl ð‡θÌÓÈ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸˛ ÛÌ˘ÚÓÊÂÌËfl ‚ÒÂ„Ó ÊË‚Ó„Ó Ë Ò‡ÏÓÈ è·ÌÂÚ˚ áÂÏÎfl. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Úð‡ÌÒÙÓðÏËðÓ‚‡Ú¸ – ˆÂÎÂ̇Ôð‡‚ÎÂÌÌÓ – ÒÓÁ̇ÌË ıÓÚfl ·˚ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚‡ ÊË‚Û˘Ëı ̇ áÂÏΠ(Ë ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Á‡ÎÓÊËÚ¸ ÌÓ‚Ó ÒÓÁ̇ÌË ‚

S

anki güneflin alt›ndaki flu dünyam›zda hiç yeni bir fley yok gibi; alçakl›k ve kahramanl›k, çat›flmalar ve savafllar, masum kurbanlar ve korkakl›k, sonsuza dek tekrarlanan görüflme – dü¤ün – do¤um – cenaze serüveni, her zaman oldu¤u gibi u¤ulduyor, dövüflüyor, v›z›ld›yoruz...

Tek fark, insanl›¤›n bafl›na gelenler, geçen yüzy›llarla karfl›laflt›r›lamayacak boyutlarda.

Asl›na bakarsak, 20. yüzy›l›n sonundan beri dünya tektonik sars›nt›larla sars›l›yor. Kendimizi yan›lsamalarla ne kadar uyutmaya çal›flsak da, 21. yüzy›l huzur getirmedi. Baz›lar› ilk öpücü¤ün atefliyle yan›p tutuflurken, ifle gidip geliyorken ya da “iki dilim sucuk...” flark›lar›n› tutturmuflken, dünya kah ölüm öncesi ç›rp›n›fllar›yla, kah do¤um sanc›lar›yla k›vran›yor.

Geçmifle evrensel bir bak›fl atmak gerek. Ninelerimiz ve onlar›n ninelerinden, iyilik dolu masallar›ndan ve sert kurallar›ndan, bilgilerinden ve imkanlar›ndan çok keskin farklarla ayr›lan bir dünyada yafl›yoruz. ‹stesek de istemesek de bir baflka gezegen ve insanl›k medeniyetinde yafl›yoruz.

Onlar daha genifl ve göreceli olarak daha istikrarl› topraklarda yaflad›lar.

Bizler, öngörülemeyen ekonomik, politik ve iletiflim iliflkileriyle s›k› s›k›ya ba¤l›, yo¤un bir nüfusu olan dünyada yafl›yoruz. Büyük teknolojik baflar›lar bizlere (hepimize!) Hiroflima’y›, 11 Eylül’ü, asit

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

39

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Великие технологические достижения принесли нам (всем нам!) Хиросиму и 11 сентября, кислотные дожди, СПИД и птичий грипп, наркоманию и мировые войны, Чернобыль и терроризм.

Büyük teknolojik baflar›lar bizlere (hepimize!) Hiroflima’y›, 11 Eylül’ü, asit ya¤murlar›n›, AIDS’i ve kufl gribini, uyuflturucu ba¤›ml›l›¤› ve dünya savafllar›n›, Çernobil’i ve terörizmi getirdi. ÔÓÍÓÎÂÌËË ˛Ì˚ı) – ‚ ÒÚÓðÓÌÛ Ô·ÌÂÚ‡ðÌÓÈ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. äÓ̘ÌÓ, ‚ÓÈ̇ ÑÓ·ð‡ Ë á· ˉÂÚ ËÒÔÓÍÓÌ ‚ÂÍÓ‚. çÓ ËÏÂÌÌÓ ÔðË Ì‡¯ÂÈ ÊËÁÌË Ó̇ Ó·ð· ‡ÔÓ͇ÎËÔÒËÒÌÓ Á̇˜ÂÌËÂ. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÔÛÚ¸ ‰Îfl ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl áÎÛ ‚Ó ‚ÒÂı Â„Ó ËÔÓÒÚ‡Òflı ÎÂÊËÚ ‚ ‰ËÌÂÌËË ÒËÎ Ò‚ÂÚ‡. ç‡Û͇, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ðÂÎË„Ëfl – ‚ÓÚ ˜ÚÓ ‰ÓÎÊÌÓ Ó·˙‰ËÌËÚ¸ ÚÂı, ÍÓÏÛ Ì ·ÂÁð‡Á΢ÌÓ, ·Û‰ÛÚ ÎË ÊËÚ¸ ̇¯Ë ‰ÂÚË Ë ‚ÌÛÍË, Ë ‚ ͇ÍÓÏ ÏËð Ôð‰ÒÚÓËÚ ËÏ ÔðÓ‚ÂÒÚË Ò‚Ó˛ ÊËÁ̸ – ÓÚ „ÎÓÚ͇ ÏÓÎÓ͇ ‰Ó „ÎÓÚ͇ ÔÓ‰ÌÓÒËÏÓ„Ó Ò Ô·˜ÂÏ ÎÂ͇ðÒÚ‚‡. ç‡Û͇ ‰‡ÒÚ ÔðÓÚË‚Ófl‰Ë ͇ڇÒÚðÓÙ‡Ï, ðÓʉ‡ÂÏ˚Ï ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ. çÓ ‚ ÓÒÌӂ  ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚ ‰ÓÎÊ̇ ÎÂʇڸ Ô·ÌÂÚ‡ð̇fl Ë ÍÓÒÏ˘ÂÒ͇fl ˝ÚË͇ Ë ÔÓÌflÚËÂ Ó Ò˜‡Òڸ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡. èðËÏÂ𠉇ÂÚ üÔÓÌËfl, „‰Â ÙÛÌ͈ËÓÌËðÛÂÚ àÌÒÚËÚÛÚ ë˜‡ÒÚ¸fl, ð‡ÒÒχÚðË‚‡˛˘ËÈ ‚Ò ËÁÓ·ðÂÚÂÌËfl Ë ÌÓ‚Ó‚‚‰ÂÌËfl Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÛÎÛ˜¯ÂÌËfl ͇˜ÂÒÚ‚‡ ÊËÁÌË ˜ÂÎÓ‚Â͇ (‚ÒÂı Ë Í‡Ê‰Ó„Ó); ÓÚÏÂÚËÏ, ˜ÚÓ ‚ èð‡‚ÎÂÌË àÌÒÚËÚÛÚ‡ ‚ıÓ‰flÚ ‚Ò ‚Â‰Û˘Ë ÍÓÏÔ‡ÌËË ëÚð‡Ì˚ ‚ÓÒıÓ‰fl˘Â„Ó ÒÓÎ̈‡. é·ð‡ÁÓ‚‡ÌË ‰ÓÎÊÌÓ Ì‡Û˜ËÚ¸ Ì‡Ò ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚ ‚Ó ËÏfl «Å·„ÓÊ·ÚÂθÌÓ„Ó ‰Ó·ðÓÒÓÒ‰ÒÚ‚‡» ÔÓ ÓÔð‰ÂÎÂÌ˲ ë‚flÚÂÈ¯Â„Ó è‡Úðˇðı‡ ÄÎÂÍÒËfl II. ëÚðÓ„Ó „Ó‚Óðfl, Ë Ì‡Û͇, Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ÔÂðÂÒÚðÓÂÌ˚ ‚Ó ËÏfl ÌÓ‚Ó„Ó ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl ‚ÒÂı β‰ÂÈ – Ì ̇ ˉÂÓÎӄ˘ÂÒÍÓÈ, ‡ ̇ ˝Ú˘ÂÒÍÓÈ ÓÒÌÓ‚Â. êÂÎË„Ëfl, ÓÚÌ˛‰¸ Ì ËÒ˜ÂÁ‡˛˘‡fl, ‚ÓÔðÂÍË ‚ÒÂÏ Ï‡ðÍÒËÒÚÒÍËÏ ‰Ó„χÚË͇Ï, ËÁ ÊËÁÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, ÔðËÁ‚‡Ì‡, ͇Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, Ò˚„ð‡Ú¸ ‚‡ÊÌÂÈ¯Û˛ ðÓθ Í‡Í ‚ ˝Ú˘ÂÒÍÓÏ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË, Ú‡Í Ë ‚ Ó·˙‰ËÌÂÌËË ‚ÒÂı β‰ÂÈ áÂÏÎË ÔÂð‰ ÎˈÓÏ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ð‡ÁÎÓÊÂÌËfl Ë ÛÌ˘ÚÓÊÂÌËfl. çÓ ‚Ò ‰ÂÎÓ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó „ÎÛıÓ Í ˝ÚËÏ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚflÏ, ÓÌË ÔÓ„ðflÁÎË ‚ ÒÛÂÚ ÒÛÂÚ, ‚ ÏÂÎÓ˜‡ı Ë ‡Ï·ËˆËflı, Ì‚ÂÊÂÒÚ‚Â Ë ÌÂÔðÓÙÂÒÒËÓ̇ÎËÁÏÂ, Ì ‚ˉflÚ Ë Ì ˜Û‚ÒÚ‚Û˛Ú ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Â‰ËÌÂÌËfl. Ç ÚÓ Ê ‚ðÂÏfl ·ÂÒÍÓ̘ÌÓ ‰‡ÎÂÍË ÓÌË ÓÚ ÔÓÌËχÌËfl ËÒÚËÌÌÓÒÚË ‚ÒÂı ðÂÎË„ËÈ, ·ÂÁ ÍÓÚÓðÓ„Ó ‚Ò ð‡Á„Ó‚Óð˚ Ó ‰Ë‡ÎÓ„Â ðÂÎË„ËÈ Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ – ÔÛÒÚ˚ Ùð‡Á˚.

40

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

óÚÓ·˚ ÒÔ‡ÒÚË Î˛‰ÂÈ, ̇‰Ó ÓÚÍð˚Ú¸ ËÏ „·Á‡. çË ÒÚ‡ð‡fl ̇Û͇, ÌË ÔðÂÊÌ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌË ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ì „Ó‰flÚÒfl. çÛÊÌ˚ ÌÓ‚˚ – ̇Û͇ ïïI ‚Â͇ Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË ÌÓ‚Ó„Ó Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËfl. ëÎÓÊÌ ‰ÂÎÓ Ó·ÒÚÓËÚ Ò ðÂÎË„ËÂÈ. çÂÎÂÔÓ ÔðÓÔ‡„‡Ì‰ËðÓ‚‡Ú¸ ÒËÌÚÂÁ ðÂÎË„ËÈ ËÎË ‚˚‰ÛÏ˚‚‡Ú¸ ÌÓ‚Û˛, ÌÓ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ ÔðÂÒÚÛÔÌÓ Ì ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ú¸ Ó·˙‰ËÌËÚÂθÌ˚È ÔÓÚÂ̈ˇΠðÂÎË„ËÈ. à ‚ÓÚ ÚÛÚ Ì‡ÒÚË„‡ÂÚ Ì‡Ò ÔÂð‚Ó ÒÓÔðËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËÂ Ò êÛÏË. ÇÌËχÚÂθÌ˚È ‡Ì‡ÎËÁ Ì ÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓÏÌÂÌËÈ, ˜ÚÓ Î˛‰Ë, ‚ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Â Ò‚ÓÂÏ, ËÏÂ˛Ú ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ Ôð‚ð‡ÚÌÓ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ðÂÎË„ËË – ËÌÓ„‰‡ Ó Ò‚ÓÂÈ, ˜‡˘Â Ó ˜ÛÊËı Ë Ôð‡ÍÚ˘ÂÒÍË ‚Ò„‰‡ Ó êÂÎË„ËË Í‡Í fl‚ÎÂÌËË. àÏÂÌÌÓ Ó· ˝ÚÓÏ „Ó‚ÓðËÎ ‚ Ò‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ÂÎËÍËÈ ÒÛÙËÈ. ÖÒÚ¸ Á‡Ï˜‡ÚÂθ̇fl Ë ˜‡ÒÚÓ ˆËÚËðÛÂχfl ÔðËÚ˜‡. óÂÚ˚ð ˜ÂÎÓ‚Â͇ – „ÓÒÚË ËÁ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì, ËÏÂfl Ó‰ÌÛ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÏÓÌÂÚÛ, ð¯ËÎË ÔÓÚð‡ÚËÚ¸  ̇ ·‡Á‡ðÂ. ä‡Ê‰˚È, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ Ì‡ Ò‚ÓÂÏ flÁ˚ÍÂ, ̇Á‚‡Î ÚÓ, ˜ÚÓ, ÔÓ Â„Ó ÏÌÂÌ˲, ‰ÓÎÊÌÓ ·˚ÎÓ ·˚Ú¸ ÍÛÔÎÂÌÓ. óÂÚ˚ð ð‡ÁÌ˚ı ÒÎÓ‚‡, ̇Á‚‡ÌÌ˚ ËÏË, ÔÓ‚ÎÂÍÎË ÒÒÓðÛ, Ë ‚ ÍÓ̈ ÍÓ̈ӂ ÓÌË ÔÂð‰ð‡ÎËÒ¸. ç‡ ‰ÂΠʠ‚Ò ÓÌË, ÌÓ ÔÓÒ‚ÓÂÏÛ, ‚ÓÁʇʉ‡ÎË ‚ËÌÓ„ð‡‰‡. í‡Í „Ó‚ÓðËÚ êÛÏË. à ÚÓ, ˜ÚÓ ˝ÚÛ Â„Ó ÔðËÚ˜Û, Í‡Í ÛÊ Ò͇Á‡ÌÓ, ˆËÚËðÛ˛Ú ÏÌÓ„Ó Ë ˜‡ÒÚÓ, ÓÚÌ˛‰¸ Ì ÛÒÚð‡ÌflÂÚ Ò„ӉÌfl¯Ì˛˛ ÒËÚÛ‡ˆË˛, ÍÓ„‰‡ ÒÒÓðflÚÒfl Ë ‚Ó˛˛Ú β‰Ë Ò ËÏÂ̇ÏË àËÒÛÒ‡, òË‚˚ ËÎË Äηı‡ ̇ ÛÒÚ‡ı. à ÔÓ ÒÂÈ ‰Â̸, Í‡Í ‚Ó ‚ðÂÏÂ̇ êÛÏË, Ì˘ÚÓÊÌÓ Ï‡ÎÓ Ì‡ áÂÏΠβ‰ÂÈ, ÓÒÓÁ̇‚¯Ëı, ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ Í êÂÎË„ËË Ë Í ðÂÎË„ËflÏ Ì‡ÔðflÏÛ˛ ÔðËÏÂÌËÏ ‚ÂÎËÍËÈ ÔðË̈ËÔ Ñð‚ÌÂÈ à̉ËË – «Ö‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËË». Ä ð‡Á Ú‡Í, ð‡Á ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Û, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒΠÎˉÂð‡Ï, ˝ÚÓ ÌÂÔÓÌflÚÌÓ, ÚÓ ðÂÎË„ËÓÁ̇fl ÔðË̇‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸ ‚ χүڇ·Â Ô·ÌÂÚ˚ Ì ÒÓ‰ËÌflÂÚ Î˛‰ÂÈ, ‡ ð‡Á˙‰ËÌflÂÚ Ëı! ç‡ Ô‡ÏflÚ¸ ÔðËıÓ‰ËÚ Â˘Â Ó‰ËÌ ‡ÒÔÂÍÚ Û˜ÂÌËfl êÛÏË – Ó ‚ÒÂÒÚÓðÓÌÌÂÈ Ë Ó‰ÌÓÔ·ÌÓ‚ÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. åÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁË ÛðÓ‚ÌÂÈ ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ÒÓÁ̇ÌËfl Ë ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË Ì ·Û‰ÂÚ ÔÓÎÌ˚Ï ·ÂÁ ÔðÓ‰ÛχÌÌÓ„Ó Ë ‚ÒÂÓ·˙ÂÏβ˘Â„Ó Ó·ð‡˘ÂÌËfl Í

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ya¤murlar›n›, AIDS’i ve kufl gribini, uyuflturucu ba¤›ml›l›¤› ve dünya savafllar›n›, Çernobil’i ve terörizmi getirdi.

Gezegen küçülüp, ölümcül tehlikeli hastal›¤a yakalanm›fl biricik organizma olarak kald› en sonunda.

Teknolojik, ekolojik, sosyal ve bunlarla birlikte demografik problemler, yaflam›n ve bununla birlikte Dünya gezegeninin yok oluflu ihtimalini art›r›yorlar.

Hiç olmazsa dünyada yaflayanlar›n ço¤unlu¤unun bilincini (özellikle genç kufla¤›n taze bilincini), dünyevi sorumlulu¤a do¤ru amaçtan sapmayarak çekmek gerek.

Do¤al olarak, ‹yi ile Kötü’nün savafl› as›rlard›r devam ediyor. Özellikle günümüzde y›k›c› bir nitelik kazand›. Kötü’nün karfl›s›nda durabilmek için yegâne yol, bütün inançlarda yer alan ayd›nl›¤›n gücünün birleflmesidir. Bilim, e¤itim, din, çocuklar›m›z ve torunlar›m›z›n yaflay›p yaflamayacaklar›, hayata bir yudum sütle bafllay›p bir kafl›k ilaçla nas›l bir dünyada hayatlar›n› sürdüreceklerine ilgisiz olmayanlar›n etraf›nda birleflecekleri kavramlar...

Bilim insanlar›n do¤urdu¤u felaketlere bir panzehir verir. Ancak temelinde evrensel etik ve bütün insanl›¤›n mutlulu¤u kavram› bulunmal›. Bu konuda Japonya iyi bir örnek. Bu ülkede tüm icat ve yeniliklere insan hayat›n›n (herkesin ve her birimizin) kalitesinin art›r›lmas› aç›s›ndan bakan bir Mutluluk Enstitüsü mevcut. Alt›n› çizmek gerekir ki, Enstitü Yönetim Kurulu’na ülkenin önde gelen flirketlerin tümü dahil.

E¤itim bize, Rusya Ortodoks Kilisesi Patri¤i II. Aleksey’in de alt›n› çizdi¤i gibi “Hay›rl› Komfluluk” ad›na birlikte yaflamay› ö¤retmeli. Kabaca söylersek, hem bilim, hem e¤itim herkesin yeni dünya görüflü ad›na ideolojik de¤il, etik temelde yeniden infla edilmelidir.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Din, Marksizmin ideologlar›n›n söylediklerinin tersine insan hayat›ndan kaybolmayarak hem temelinde eti¤i bulunduran e¤itim sisteminde, hem de yok olma tehlikesi karfl›s›nda insanlar› birlefltirecek unsur olmal›.

Ancak iflin asl› flu ki, ço¤unluk bu tehlikelerin fark›nda de¤il. ‹nsanlar, önemsiz günlük olaylar, kibir, cehalet ve gayr› ciddilikte saplan›p kalm›fllar; birlik olman›n gereklili¤ini hissedemeyecek haldeler. Ayn› zamanda dinler ve medeniyetlerin diyalo¤u hakk›nda sarf edilen tüm sözlerin bofl cümlelere dönüflece¤i ve bütün dinlerin hakiki anlam›n› anlamaktan çok uzaklar. ‹nsanlar› kurtarmak için onlar›n gözlerini açmak gerek. Ne eski bilim, ne eski e¤itim bunun için gerekli de¤il. Yeni bilim laz›m, 21. yüzy›l bilimi ve yeni biny›l›n e¤itimi gerekli.

Din konusu o kadar basit de¤il. Dinler sentezinin propagandas›n› yapmak ya da yeni birini uydurmak saçma, ancak dinlerin birlefltirici potansiyelini kullanmamak suçtur.

Rumi ile ilk kesiflmemiz tam da buraya denk düflüyor. fiüphe götürmeyen dikkatli bir analiz, insanlar›n din hakk›nda tamam›yla yanl›fl düflüncelere sahip olduklar›, kendi dinleri olsun baflka dinler olsun durum de¤iflmiyor. Din kavram›na gelince, bunu do¤ru alg›layan hemen hemen hiç yok. Zaman›nda, büyük Mutasavv›f da tam bundan bahsetmifltir S›kça anlat›lan Mevlana’n›n hikayelerinden birine bakal›m. Ayr› ülkelerden gelen dört arkadafl, sadece bir kurufla sahipken, bunu pazarda harcamaya karar verirler. Her biri, do¤al olarak, kendi düflüncesine göre neyi almalar› gerekti¤ini söyler. Onlar taraf›ndan adland›r›lan dört ayr› kelime bir tart›flmay› bafl-

Большинство людей глухо к этим опасностям, они погрязли в суете сует, в мелочах и амбициях, невежестве и непрофессионализме, не видят и не чувствуют необходимости единения. ‹nsanlar, önemsiz günlük olaylar, kibir, cehalet ve gayr› ciddilikte saplan›p kalm›fllar; birlik olman›n gereklili¤ini hissedemeyecek haldeler.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

41

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

„ÎÓ·‡Î¸Ì˚Ï ÚÂÍÚÓÌ˘ÂÒÍËÏ Ò‰‚Ë„‡Ï Ë Á‡‰‡˜‡Ï. àÏÂÌÌÓ ˝ÚÓ ÒÓ‰ËÌËÚ ‚Ò ‚ˉ˚ «Ó‰ÌÓÔ·ÌÓ‚ÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË» ‚ÒÂı Ë Í‡Ê‰Ó„Ó, ‚Íβ˜‡fl ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË, Ë Ò‰Â·ÂÚ êÂÎ˄˲ ÏÓ˘ÌÂȯËÏ ÔÓÎÂÏ Â‰ËÌÒÚ‚‡. Ö‰ËÌÒÚ‚‡ – ÌÓ ‚ ˜ÂÏ? ç ‚ Ó·ðfl‰‡ı, Ì ‚ Ôð‰‡ÌËflı Ë Ú.‰. – ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÔÓ ÒÛÚË ‚Ò„‰‡ ·˚ÎÓ Â‰ËÌ˚Ï ‚Ó ‚ÒÂı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÒËÒÚÂχı, ÌÂÒÏÓÚðfl ̇ ‚Ò ‚̯ÌË ÓÚ΢Ëfl. àÏfl ˝ÚÓÏÛ fl‰ðÛ ‚ÒÂı ðÂÎË„ËÈ – ˝ÚË͇. àÏÂÌÌÓ ˝ÚË͇, ̇Û͇ ‚˚ÊË‚‡Ú¸, ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ë ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl, Ó·˘‡fl, ÔÓ‚ÚÓð˛Ò¸, ‰Îfl ‚ÒÂı ðÂÎË„ËÈ, ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ‚˚ÒÚð‡Ë‚‡Ú¸ ‰Ë‡ÎÓ„ ðÂÎË„ËÈ, ÔðËÁ‚‡ÌÌ˚È Ó·˙‰ËÌËÚ¸ ÊËÚÂÎÂÈ Ì‡¯ÂÈ Ô·ÌÂÚ˚ ̇ ÓÒÌÓ‚‡ı ÑÓ·ð‡ – ˜ÚÓ·˚ ÔðÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ áÎÛ (ÚÂððÓðËÁÏÛ, ̇ÒËÎ˲, ه̇ÚËÁÏÛ, ÍÒÂÌÓÙÓ·ËË, ÌÂÚÂðÔËÏÓÒÚË, ÎÊË, ӷχÌÛ, ÔÓ¯ÎÓÒÚË Ë – Û‚˚! – χÒÒÓ‚ÓÈ ÍÛθÚÛðÂ, ÔðÓÔÓ‚Â‰Û˛˘ÂÈ áÎÓ). íÂÏ ÊÂ, ÍÚÓ Ì ‚ ÒË·ı ÔÓ͇ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ Ò‚ÓÈ ˝„ÓˆÂÌÚðËÁÏ, ‚˚Á‚‡ÌÌ˚È ÒÔð‡‚‰ÎË‚ÓÈ, ÌÓ ÌÂÍÓÌÒÚðÛÍÚË‚ÌÓÈ Ôð‡‚‰ÓÈ «ÊËÁ̸ ÍÓðÓÚ͇», ̇‰Ó Á‡‰ÛχڸÒfl ̇‰ ¢ ӉÌËÏ ‡ÒÔÂÍÚÓÏ Û˜ÂÌËfl êÛÏË, ÓÚϘÂÌÌÓÏ à‰ðËÒ ò‡ıÓÏ: ̇‰Ó ð‡ÒÒχÚðË‚‡Ú¸ ÊËÁ̸ ‚ ˆÂÎÓÏ, ‡ Ì χÎ˚ ‡ÒÔÂÍÚ˚ ÂÂ. ì ˜ÂÎÓ‚Â͇ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ‚˚ð‡·ÓÚ‡Ì ËÏÏÛÌËÚÂÚ ÔðÓÚË‚ á·, ‡ Á̇˜ËÚ ÔðÓÚË‚ ‚Ò„Ó, ˜ÚÓ ÛÌËʇÂÚ, Ó„ÎÛÔÎflÂÚ Ë, „·‚ÌÓÂ, ð‡Á˙‰ËÌflÂÚ ‚ÒÂı ̇Ò. ÑÎfl «ð‡Ò¯ËðÂÌËfl ‰Û¯Ë», Í‡Í ÓÔð‰ÂÎflÎ ˝ÚÓ ã‚ íÓÎÒÚÓÈ, ̇‰Ó ÔÓ‰ÌflÚ¸Òfl ̇‰ ͇ʉӉÌ‚ÌÓÒÚ¸˛, ̇ÈÚË Â‰ËÌÓÏ˚¯ÎÂÌÌËÍÓ‚ Ë ÌÂÛÒÚ‡ÌÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸˛ ËÁÏÂÌflÚ¸ Ò·fl, Ò‚ÓÈ ·ÎËÊÌËÈ ÍðÛ„, Ò‚Ó˛ ÒÚð‡ÌÛ Ë ‚ÂÒ¸ ÏËð. Ä ðˆÂÔÚ˚ ‰Îfl ð¯ÂÌËfl ˝ÚÓÈ, ͇Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ÛÚÓÔ˘ÂÒÍÓÈ Á‡‰‡˜Ë Ï˚ ̇ȉÂÏ, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ÂÒÎË ·Û‰ÂÏ ÔÂð˜ËÚ˚‚‡Ú¸ Í·ÒÒËÍÛ. é̇ ÔÓÏÓÊÂÚ Ì‡Ï ÊËÚ¸ Ì ËÁ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ‚ ·Û‰Û˘ÂÂ, ‡ ËÁ ·Û‰Û˘Â„Ó, ‚ ‰Â̸ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ (Í·ÒÒËÍË ‚Ò„‰‡ Ì ÔÂðÒÓ̇ÊË ÔðÓ¯ÎÓ„Ó, ‡ „ÓÒÚË ËÁ ·Û‰Û˘Â„Ó, Ë Ï˚ ÏÓÊÂÏ ÚÓθÍÓ ÔðË·ÎËʇڸÒfl Í ÌËÏ). à ÓÚÌÓÒËÚÒfl ˝ÚÓ, ÍÓ̘ÌÓ, Ì ÚÓθÍÓ Í êÛÏË. ÇÂÎËÍË ÛÏ˚ Ë ÒÂð‰ˆ‡ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ‚ ÔðË̈ËÔ ۘ‡Ú Ì‡Ò ‚ÌËχڸ Ç˚Ò¯ÂÏÛ Ë „Ó‚ÓðflÚ ÓÌË Ì‡Ï ‚ÒÂÏ Ó· Ó‰ÌÓÏ Ë ÚÓÏ Ê (Í‡Í ÔðËÏÂð – ‚ Ô‡ð‡ÎÎÂθ Ôð˂‰ÂÌÌÓÈ ÔðËژ êÛÏË: ËÁ Ó‰ÌÓ„Ó Ë ÚÓ„Ó Ê ·‡ÒÒÂÈ̇ ·ÂðÛÚ ‚Ó‰Û ıðËÒÚˇÌÂ, ÏÛÒÛθχÌÂ, Ë̉ÛÒ˚ Ë ‰Ê‡ÈÌ˚; ‚Ò ÓÌË Ì‡Á˚‚‡˛Ú ‚Ó‰Û ÔÓÒ‚ÓÂÏÛ, ÌÓ àÒÚÓ˜ÌËÍ Ó‰ËÌ Ë ‚Ó‰‡ Ӊ̇ – Ú‡Í, ÒÔÛÒÚfl ÌÂÒÍÓθÍÓ ‚ÂÍÓ‚ ÔÓÒΠêÛÏË, „Ó‚ÓðËÎ Ì„ð‡ÏÓÚÌ˚È ·ð‡ıÏ‡Ì ê‡Ï‡Íð˯̇ ËÁ ä‡Î¸ÍÛÚÚ˚). ÇÂÎËÍË ۘ‡Ú Ì‡Ò Ö‰ËÌÒÚ‚Û. ëÚÓθ ‚‡ÊÌÓÏÛ ‰Îfl Ì‡Ò ‚ ˝ÚÓÚ ÍðËÚ˘ÂÒÍËÈ ‚ÂÍ ËÒÚÓðËË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡. Ä Ï˚ ‚Ò «‚¸ÂÏÒfl, ·¸ÂÏÒfl, ÊÛÊÊËÏ»...n

42

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

menin en güçlü sahas› haline getirir.

Birleflme ama nede? Ne törenlerde, ne de efsanelerde… Hakikate göre, her türlü d›fl farklara ra¤men, tüm dini sistemlerde her zaman yegane olanda… Tüm dinlerdeki bu çekirde¤in ad› “ahlâk”t›r...

Etik, ayakta durma, birlikte yaflama, var olma ve geliflme bilimidir ve bütün dinlerde ayn›d›r. Dünya sakinlerini Kötü’nün (terörizmin, fliddetin, fanatizmin, öteki korkusunun, hoflgörüsüzlü¤ün, yalan›n, aldatman›n, alçakl›¤›n ve Kötü’yü öven kitlesel kültürün) karfl›s›nda durabilmek için, ‹yi’nin temelinde birlefltiren dinler diyalo¤unun inflas›n› mümkün k›lar.

Как ни тешили все мы себя иллюзиями, век ХХI не приносит успокоения.

Kendimizi yan›lsamalarla ne kadar uyutmaya çal›flsak da, 21. yüzy›l huzur getirmedi. lat›r ve en sonunda kavga ile sonuçlan›r. Asl›nda her biri “üzüm” istemifltir.

Rumi böyle diyor. Üstelik bu k›ssadan hisse de çok ve s›kça al›nt›lan›yor; insanlar›n a¤›zlar›ndan düflürmedikleri ‹sa, fiiva ve Allah u¤runa çat›flt›¤› günümüzde de hiç bir zaman güncelli¤ini kaybetmemifltir.

Günümüzde, Rumi’nin zaman›nda oldu¤u gibi, yeryüzünde eski Hint prensibi olan “farkl›l›klarda birlik” prensibinin dine ve dinlere direkt olarak uygulanabilece¤inin bilincinde olan çok az insan var. Buna karfl›l›k liderlerin de dahil oldu¤u ço¤unluk evrensel anlamda dinin insanlar› ay›rman›n aksine, birbirine ba¤lad›¤›n› anlam›yorlar.

Rumi’nin ö¤retisinin çok cepheli ve tek planl› iflin bir yönü daha akla geliyor. Dini bilinç seviyesinin çeflitlili¤i ve faaliyetleri, küresel tektonik çalkant›lar ve görevlerle bütünüyle plans›z ve ayr›flt›r›c› bir iliflki içinde olmayacak. Bu, herkesin ve her birimizin “tek planl› faaliyetleri”nin, dini organizasyonlar dahil, her türünü birlefltirir ve dini birlefl-

Her kim “hayat k›sad›r” prensibine göre adil görünen benmerkezcili¤in üstesinden gelemiyorsa, Rumi ö¤retisinin, ‹dris fiah taraf›ndan öne ç›kar›lan, bir baflka yönü hakk›nda düflünmesi gerekiyor: Hayat›n küçük bölümlerine de¤il, bütününe bakmak gerek. ‹nsanda “kötü”ye, yani y›kan, aptallaflt›ran ve en önemlisi bizleri ay›ran her fleye karfl› bir ba¤›fl›kl›k sistemi edinilmeli.

Lev Tolstoy’un belirtti¤i gibi “Ruhu geniflletmek” için rutinden s›yr›l›p, fikirden insanlar bulmal› ve yorulmaz bir faaliyetle kendini, yak›n çevresini, ülkesini ve dünyay› de¤ifltirmeye gayret etmeli.

Bu ütopik problemlerin çözümü için gereken reçeteler, klasikleri okudukça bulunabilir hale gelir. Klasikler geçmiflten günümüze do¤ru yaflamam›za de¤il, gelecekten günümüze yaflamam›za yard›m eder (klasikler geçmiflin karakterleri de¤il, gelecekten gelen misafirlerdir, biz sadece onlara yaklaflabiliriz).

Bu durum do¤al olarak s›rf Rumi ile alakal› de¤ildir. Büyük düflünür ve gönül insanlar› prensipte bize En Yüce Varl›¤a bakmam›z› ö¤retir, hep ayn› fleyden bahsederler (Rumi’nin k›ssas›na bir paralel daha: Ayn› havuzdan H›ristiyanlar, Müslümanlar, Hindular ve Sihler su al›yorlar; her biri kendine göre adland›r›yor suyu, ama suyun p›nar› tek, Rumi’den birkaç yüzy›l sonra bir Kalkütal› Ramakriflna papaz›n›n sözleri bunlar).

Büyükler bizlere insanl›k tarihinin bu kritik yüzy›l›nda bu kadar de¤er kazanan “Birlik”i ö¤retiyor. Bizlerse “u¤ulduyor, dövüflüyor, v›z›ld›yoruz”. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Мевляна был одним из людей Фетхуллах Гулен

Mevlana insanlardan bir insand› Fethullah Gülen

ÒÚ¸ Ú‡ÍË Á̇˜ËÚÂθÌ˚ Î˘ÌÓÒÚË, ÍÓÚÓð˚ ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ò‚ÓÂÏÛ „ÓÎÓÒÛ Ë ‰˚ı‡Ì˲, Ò‚ÓÂÈ Î˛·‚Ë Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌ˲, ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ò‚ÓÂÏÛ Ó·ð‡˘ÂÌ˲ Í ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û ‚Ò„‰‡ ÓÒÚ‡˛ÚÒfl ÊË‚˚ÏË Ë Ò‚ÂÊËÏË Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚. ÇðÂÏÂÌË Ì ۉ‡ÂÚÒfl ÒÚÂðÂÚ¸ Ú‡Íˠ΢ÌÓÒÚË. àı Ï˚ÒÎË, ð‡Á˙flÒÌÂÌËfl, ‡Ì‡ÎËÁ Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚ ÔÓÒ·ÌËfl, ÍÓÚÓð˚ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ·Û‰ÛÚ ÛÚÂðflÌ˚ ‰Îfl ̇Ò, Ôð‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ‚˜ÌÓ ÌÓ‚˚ ðˆÂÔÚ˚ ‰Îfl ΘÂÌËfl Ë ‡Î¸ÚÂð̇ÚË‚Ì˚ ð¯ÂÌËfl ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ı ÒӈˇθÌ˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ

Ö

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

‚Ó ‚ÒÂÏ Ëı ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁËË. êÛÏË – Ó‰ËÌ ËÁ Ú‡ÍËı ΢ÌÓÒÚÂÈ. çÂÒÏÓÚðfl ̇ ‚Â͇, ÍÓÚÓð˚ ð‡Á‰ÂÎfl˛Ú Â„Ó ˝ÔÓıÛ Ë Ì‡Ò, êÛÏË ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ÒÎÛ¯‡Ú¸ Ë ÒÎ˚¯‡Ú¸ ̇Ò, ð‡Á‰ÂÎflÂÚ Ì‡¯Ë ˜Û‚ÒÚ‚‡, Ôð‰·„‡ÂÚ ð¯ÂÌËfl ̇¯Ëı ÔðÓ·ÎÂÏ „ÓÎÓÒÓÏ, ð‡‚ÌÓ„Ó ÍÓÚÓðÓÏÛ ÌÂÚ. çÂÒÏÓÚðfl ̇ ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ÓÌ ÊËÎ ÒÂϸ Ò Î˯ÌËÏ ‚ÂÍÓ‚ ̇Á‡‰, ÓÌ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÊË‚˚Ï – ÒðÂ‰Ë Ì‡Ò Ë Ò Ì‡ÏË Ò„ӉÌfl. éÌ – ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ò‚ÂÚ‡, ÚÓÚ, ÍÚÓ Ó·ðÂÎ Ò‚ÓÈ Ò‚ÂÚ ÓÚ ‰Ûı‡ Ç·ÒÚÂÎË̇ óÂÎӂ˜ÌÓÒÚË (èðÓðÓ͇ åÛı‡Ïχ‰‡, ‰‡ Ôð·ۉÂÚ Ò ÌËÏ ÏËð Ë

S

esi-solu¤u, vâridât›, aflk, heyecan› ve insanl›¤a vadettikleriyle ça¤lar› aflan öyle yüce kametler vard›r ki, üzerlerinden as›rlar geçse de, onlar hep taze ve canl›d›rlar. Zaman onlar› eskitemez, hâdiseler onlara renk att›ramaz ve muhalif rüzgârlar onlar› asla solduramaz. Onlar, yüzlerce-binlerce y›l önce yaflam›fl olsalar da, her zaman taze ve yepyenidirler; yepyenidirler düflünceleri, tespitleri, beyanlar›, ruhlara sunduklar› mesajlar› ve de¤iflik içtimaî problemler karfl›s›nda ortaya koyduklar› alternatif çözüm ve reçeteleriyle…

Hazreti Mevlânâ, hep Allah’a koflmufl

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

43

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌËÂ) Ë ð‡ÒÔð‰ÂÎflÂÚ ˝ÚÓÚ Ò‚ÂÚ ð‡Á΢Ì˚ÏË ÔÛÚflÏË ‚ÂÁ‰Â Ë ‚Ò˛‰Û. éÌ ·˚Î ËÁ·ð‡Ì ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÒÚ‡Ú¸ Ó‰ÌËÏ ËÁ Ôð‡‚‰ÌËÍÓ‚ Ë Ò‚flÚ˚ı ˝ÚÓ„Ó ÏËð‡ Ë Ôð·˚‚‡Ú¸ Ò ˜ËÒÚ˚Ï ÒÂð‰ˆÂÏ. éÌ – ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌÌ˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ˜¸Ë ÒÎÓ‚‡ ÒËfl˛Ú ‰‡Ê ÒðÂ‰Ë ÒÎÓ‚ „ÂðÓ‚ β·‚Ë Ë ÒÚð‡ÒÚË. éÌ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î Ë ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Í‡Í àÒð‡ÙËÎ, ÍÓÚÓðÓÏÛ ÒÛʉÂÌÓ ‚‰ÓıÌÛÚ¸ ÊËÁ̸ ‚ ‰Û¯Ë ÛÏÂð¯Ëı. éÌ ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ Ó·ÂÒÔ˜˂‡Ú¸ ‚Ó‰Û ÊËÁÌË ËÒÒÛ¯ÂÌÌ˚Ï ÒÂð‰ˆ‡Ï ÏÌÓ„Ëı β‰ÂÈ – Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰‡ ‰ÛıÓ‚ÌÛ˛ ËððË„‡ˆË˛. éÌ ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ÓÒ‚Â˘‡Ú¸ ‰ÓðÓ„Û ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Û˛˘ËÏ. éÌ ·˚Πˉ‡θÌ˚Ï Ì‡ÒΉÌËÍÓÏ èðÓðÓ͇ Ë ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ËÏ. ÑÊ·퉉ËÌ êÛÏË, ÅÓÊËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÒÔ¯ËÎ Í ÅÓ„Û ‚ Ò‚ÓÂÏ ‰ÛıÓ‚ÌÓÏ ÒÚð‡ÌÒÚ‚ËË. é‰Ì‡ÍÓ, ÔÓÏËÏÓ ˝ÚÓ„Ó, ÓÌ ÒÛÏÂÎ ‚ÓÁ·Û‰ËÚ¸ ‚ ·ÂÒ˜ËÒÎÂÌÌ˚ı ‰Û¯‡ı ÒÚð‡ÒÚ¸ Í ÔÓ‰Ó·Ì˚Ï ÒÚð‡ÌÒÚ‚ËflÏ – ÒÚð‡ÌÒÚ‚ËflÏ, ÓÚϘÂÌÌ˚Ï ·ÂÁÛ‰ÂðÊÌ˚Ï ÒÚðÂÏÎÂÌËÂÏ Í ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ. éÌ ·˚Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ, ӷ·‰‡‚¯ËÏ Ò·‡Î‡ÌÒËðÓ‚‡ÌÌÓÈ Ì‡ÚÛðÓÈ Ë ÌÂÓÔËÒÛÂÏ˚Ï ˝ÍÒÚ‡ÁÓÏ, ÓÊË‚‡˛˘ËÏ ·Î‡„Ó‰‡ðfl Â„Ó Î˛·‚Ë Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌ˲. à Ò‡Ï êÛÏË, ‚Ô‡‰‡fl ‚ ˝ÍÒÚ‡Ú˘ÂÒÍÓ ÒÓÒÚÓflÌËÂ, ‚ÓÁ·Ûʉ‡Î ‚ ‰ðÛ„Ëı ˝ÚË Á‡Ï˜‡ÚÂθÌ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ – β·Ó‚¸ Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËÂ. à ‰Ó ÒËı ÔÓð ÓÌ ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ‰Â·ڸ ˝ÚÓ. èÓÏËÏÓ Ò‚ÓÂÈ ÒÚð‡ÒÚË Í ÅÓ„Û, ÔÓÏËÏÓ Ò‚ÓÂ„Ó ÔÓÁ̇ÌËfl Ë Î˛·‚Ë Í çÂÏÛ, êÛÏË Ú‡ÍÊ ÔðÓÒ·‚ÎÂÌ Í‡Í „ÂðÓÈ ‚Ó ‚ÒÂÏ, ˜ÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Â„Ó Û‚‡ÊÂÌËfl Í ÉÓÒÔÓ‰Û Ë ÒÚð‡ı‡ ÅÓʸ„Ó. éÌ ·˚Î Ë ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ÚÂÏ, ÍÚÓ ÁÓ‚ÂÚ Á‡ ÒÓ·ÓÈ; ÚÂÏ, ˜ÂÈ ÏÓ˘Ì˚È „ÓÎÓÒ ÔðËÁ˚‚‡ÂÚ ‚ÒÂı Í ËÒÚËÌÂ Ë Í ÓÍÓ̘‡ÚÂθÌÓÈ ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌÌÓÈ ð‡θÌÓÒÚË. êÛÏË ·˚Î Á‡ÏÍÌÛÚ˚Ï Ï‡ÒÚÂðÓÏ, ˜¸fl ð‡‰ÓÒÚ¸ ·˚· ÔðflÏ˚Ï ÔÓÒΉÒÚ‚ËÂÏ Ö„Ó ð‡‰ÓÒÚË, ˜¸fl β·Ó‚¸ Ë ÒÚð‡ÒÚ¸ ·˚ÎË ÒΉÒÚ‚ËÂÏ Ö„Ó ÓÒÓ·Ó„Ó ·Î‡„Ó‚ÓÎÂÌËfl Í êÛÏË. Ö„Ó ÊËÁ̸ ð‡θÌÓ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚ÛÂÚ Ó· àÒÚËÌÂ. êÛÏË Ò ·Óθ¯ÓÈ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓÒÚ¸˛ Ó·ð‡˘‡ÎÒfl Í ÚÂÏ, ÍÚÓ ÊËÎ ‚ Ó‰ÌÓ ‚ðÂÏfl Ò ÌËÏ. ֢ ·Óθ¯Â ‚ÎËflÌË ÓÌ Ó·ðÂÎ ‚Â͇ ÒÔÛÒÚfl, ÍÓ„‰‡ ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ Á‚Û˜‡Ú¸ Â„Ó „ÓÎÓÒ, ÍÓÚÓð˚È ·˚Î ÓÚð‡ÊÂÌËÂÏ „ÓÎÓÒ‡ Ë ‰˚ı‡ÌËfl èðÓðÓ͇ åÛı‡Ïχ‰‡. êÛÏË „Ó‚ÓðËÎ Ú‡ÍËÏ ˜‡ðÛ˛˘ËÏ „ÓÎÓÒÓÏ, ˜ÚÓ ÒÛÏÂÎ ÔÓ‚ÂÒÚË Á‡ ÒÓ·ÓÈ Ì ÚÓθÍÓ Ò‚ÓËı ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌËÍÓ‚, ÌÓ Ë Î˛‰ÂÈ Ì‡¯Â„Ó ‚ðÂÏÂÌË, ˜ÚÓ Ì‡ ‚Â͇ ÓÚÒÚÓËÚ ÓÚ ˝ÔÓıË Â„Ó ÁÂÏÌÓ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl.

44

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÉÓÒÔÓ‰¸ ̇ÎÓÊËΠ̇ ÌÂ„Ó ˝ÚÛ ‚‡ÊÌÛ˛ ÏËÒÒ˲. ÑÎfl ˝ÚÓÈ ˆÂÎË ÇÒ‚˚¯ÌËÈ ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ËÎ Â„Ó ‚̯ÌÂÈ Ë ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ ·ÂÁÛÔð˜ÌÓÒÚ¸˛, ˜ÚÓ·˚ ÓÌ ÏÓ„ ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÛÒÔÂı‡ ‚Ó ‚ÒÂı Ò‚ÓËı ̇˜Ë̇ÌËflı. ëÂð‰ˆÂ Â„Ó ·˚ÎÓ Ì‡ÔÓÎÌÂÌÓ ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ë‚ÂÚÓÏ. Ö„Ó ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ Í‡Í Ú‡ÍÓ‚‡fl ÓÚϘÂ̇ ÏÛ‰ðÓÒÚ¸˛, ÍÓÚÓð‡fl ÒËflÂÚ ÔÓ‰Ó·ÌÓ Ò‚ÂÚÛ, ÔðÂÎÓÏË‚¯ÂÏÛÒfl ˜ÂðÂÁ ‰ð‡„ÓˆÂÌÌ˚È Í‡ÏÂ̸. Ö„Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌflfl ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ·˚· ÓÍÛڇ̇ ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ú‡È̇ÏË. Ö„Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ „·Á ·˚Î ÓÁ‡ðÂÌ ˝ÚËÏ ÓÒÓ·˚Ï Ò‚ÂÚÓÏ. ç‡ ˝ÚÓÏ „ÓðËÁÓÌÚ ÑÊ·퉉ËÌ êÛÏË ÓÎˈÂÚ‚ÓðflÂÚ ÒÓ·ÓÈ èÓÎflðÌÛ˛ á‚ÂÁ‰Û, ÒÂð‰ˆÂ ÍðÛ„‡ Ó·ð‡˘ÂÌËfl Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË. éÌ ‚ÓÔÎÓ˘‡ÂÚ ÒÓ·ÓÈ ‚Ò ı‡ð‡ÍÚÂðËÒÚËÍË Ò‚ÂÚËθÌË͇ Ò‚flÚÓÒÚË, Ó·ðÂÚ‡fl Ò‚ÓÈ Ò‚ÂÚ ÓÚ Ò‚ÂÚ‡ ËÒÚËÌ˚ èðÓðÓ͇. åÌÓ„Ë ËÁ ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌÌ˚ı ÒÓÁ‰‡ÌËÈ ÉÓÒÔÓ‰‡ ËÌÒÚËÌÍÚË‚ÌÓ ÚflÌÛÚÒfl Í Ò‚ÂÚÛ. ë‚ÂÚ êÛÏË ÔðË‚ÎÂÍ ÒÓÚÌË Ú˚Òfl˜ ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ·‡·Ó˜ÂÍ: Ëı ‚ΘÂÚ Ò‚ÂÚ. éÌ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÔðÓ‚Ó‰ÌË͇ ‚ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚ËË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ‚ ÒÚðÂÏÎÂÌËË Ó·ðÂÒÚË ·ÂÁÛÔð˜ÌÓÒÚ¸ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ͇˜ÂÒÚ‚. êÛÏË ·˚Î ÓÒÚÓðÓÊÌ˚Ï ÚÓÎÍÓ‚‡ÚÂÎÂÏ ËÒÚËÌ, ËÁÎÓÊÂÌÌ˚ı ‚ äÓð‡ÌÂ. ÅÎÂÒÚfl˘ËÈ ËÌÚÂðÔðÂÚ‡ÚÓð β·‚Ë Ë ÒÚðÂÏÎÂÌËfl Í èðÓðÓÍÛ åÛı‡Ïχ‰Û, êÛÏË ÒÏÓ„ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ú¸ flÁ˚Í ÏËÒÚÂðËÈ, ˜ÚÓ·˚ ‚ÂÒÚË ‰ðÛ„Ëı Í Î˛·‚Ë Í ÉÓÒÔÓ‰Û. íÂ, ÍÚÓ ‚ıÓ‰ËÚ ‚ Â„Ó ÒÙÂðÛ, Ó·ðÂÚ‡˛Ú

ve baflkalar›n› da koflturmufl bir hak eri.. her zaman aflk u flevk ile coflmufl ve çevresine sevgi meflk ederek onlar› da coflturmufl dengeli bir cezbe insan›.. mârifeti, muhabbeti ve aflk u flevki yan›nda ayn› zamanda tam bir mehâfet ve mehâbet kahraman›.. Ça¤›na seslendi¤i ayn› anda o Muhammedî ses ve nefesini as›rlar ötesine de duyurabilmifl; kendi ça¤›n›n talihlilerini tenbih etmenin yan›nda günümüzün insanlar›n› da uyarmas›n› bilmifl büyülü bir nefestir.

Mevlana, temel unsurlar› Kitap, Sünnet ve selef-i salihin olan irfladla alâkal› flahsî içtihatlar›yla, tecdid televvünlü yeni bir yöntem gelifltirmifl; farkl› bir ses ve solukla hem ça¤›n›n insanlar›n›, hem de daha sonrakileri yepyeni bir mâide-i semâviyede buluflturmufltur.

O, Allah’la münasebetlerinde bir aflk u ifltiyak insan›d›r; Allah’tan ötürü kendisine teveccüh edenler karfl›s›nda da bir muhabbetullah sâkisidir.

Mesnevî’de duygular, düflünceler muhakemelerimizi ezip geçmeyecek flekilde, idraklerimizi aflmayan âli bir üslûpla ifllenmifltir. Divan-› Kebîr’e gelince, onda her fley ma¤malar›n feverân› mahiyetindedir ve herkesin yudumlayaca¤› türden de de¤ildir. Dikkatle bak›ld›¤›nda, bu kitab-› celîlü’l-kadr’de fevkalâde bir derinlikle ‘fenafillâh-bekabillâh-maallah’ mülâhazalar›na ba¤l› d›fla vuran olabildi¤ine engin maverâî bir heyecan feverân› müflahede edilmektedir. Onun Divan’›ndaki bu feverân› görebilenler kendilerini yanarda¤lar› hat›rlatan bir aflk u vecd tufan› içinde

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ‰ÓÒÚ˘¸ Á‡Ôð‰ÂθÌÓ„Ó Ó˘Û˘ÂÌËfl – ËÒÔ˚Ú‡Ú¸ ˜Û‚ÒÚ‚Ó, ˜ÚÓ ÓÌË Ì‡ıÓ‰flÚÒfl ‚ ÔðËÒÛÚÒÚ‚ËË ÇÒ‚˚¯Ì„Ó. íÂ, ÍÚÓ ËÁÛ˜‡Î äÓð‡Ì, ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÛflÒ¸ Â„Ó Ì‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËflÏË, ÔðÂÚÂðÔ‚‡ÎË (Ë ÔðÓ‰ÓÎʇ˛Ú ÔðÂÚÂðÔ‚‡Ú¸) ËÁÏÂÌÂÌËfl, ‡Ì‡Îӄ˘Ì˚ ÚÂÏ, ÍÓÚÓð˚ Á‡Ò‚ˉÂÚÂθÒÚ‚Ó‚‡ÎË Î˛‰Ë, ÊË‚¯Ë ‚ ˝ÔÓıÛ Ò‡ÏÓ„Ó èðÓðÓ͇. äÓ„‰‡ ÒÚðÓÍË äÓð‡Ì‡ ·˚ÎË ËÒÚÓÎÍÓ‚‡Ì˚ ·ÎËʇȯËÏË ÒÓð‡ÚÌË͇ÏË êÛÏË, ‚ÒÂÏ ÒÂð‰ˆ‡Ï ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÓÒ¸ ÎÛ˜¯Â ÓÚ ÔðÓÁðÂÌËfl, Ó·ÂÒÔ˜ÂÌÌÓ„Ó Â„Ó ÏÛ‰ðÓÒÚ¸˛. ä‡Á‡ÎÓÒ¸, ·Û‰ÚÓ ‚Ò ڇÈÌ˚ Ì·ÂÒ ÓÚÍð˚‚‡ÎËÒ¸, ÍÓ„‰‡ ÓÌ ÓÚ ‚ÒÂ„Ó ÒÂð‰ˆ‡ ÔÓ‚ÚÓðflÎ Ó‰ÌÓ Î˯¸ ÒÎÓ‚Ó – ÅÓ„. êÛÏË ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î Í ÅÓ„Û Î˛·Ó‚¸ Ó„ÌÂÌÌÛ˛, Ô˚·˛˘Û˛ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚Ï ÒÚðÂÏÎÂÌËÂÏ Í Ú‡ÈÌ‡Ï ÉÓÒÔÓ‰ÌËÏ. éÌ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î β·Ó‚¸ Ë ÒÚð‡ÒÚ¸ Ë ‚ Ò‚ÓÂÈ Û‰ËÌÂÌÌÓÈ ‡ÒÍÂÁÂ, Ë ‚Ó ‚ðÂÏfl Ò‚ÓÂÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ‚ Ó·˘ËÌÂ. Ç Û‰ËÌÂÌËË ÓÌ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÒfl ̇˷ÓΠÓÚÍð˚Ú˚Ï ‰Îfl ËÒÚËÌÌÓ„Ó ÒÓ˛Á‡ Ò ÅÓ„ÓÏ, Ë ‚Ó ‚ðÂÏfl ð‡ÒÒÚ‡‚‡ÌËfl ÒÓ ‚ÒÂÏ Ë ‚Òfl, ÍðÓÏ ÅÓ„‡, Â„Ó ÒÂð‰ˆÂ Ô˚·ÎÓ Ó„ÌÂÏ. à ıÓÚfl ÏÌÓ„ËÏ Î˛‰flÏ ·˚ÎÓ ·˚ ÚðÛ‰ÌÓ ÔÂðÂÌÓÒËÚ¸ ˝ÚÓ Ó˘Û˘ÂÌË „ÓðÂÌËfl, êÛÏË ÌËÍÓ„‰‡ Ì ‚˚͇Á˚‚‡Î ÌË Ï‡ÎÂÈ¯Â„Ó ÔðËÁ͇̇ ÌÂÛ‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðÂÌËfl. ëÍÓðÂÂ, ÓÌ ÒÏÓÚðÂΠ̇ Ú‡ÍÓ „ÓðÂÌËÂ Í‡Í Ì‡ Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ ÛÒÎÓ‚Ë β·‚Ë, Ë ‚ÓÁ‰ÂðʇÌË ÓÚ Ê‡ÎÓ· ð‡ÒÒχÚðË‚‡ÎÓÒ¸ ‚ Úð‡‰ËˆËflı ÎÓflθÌÓÒÚË Ë ‚ÂðÌÓÒÚË. ä‡Í Ò˜ËڇΠêÛÏË, ‰Îfl ÚÂı, ÍÚÓ Á‡fl‚ÎflÂÚ Ó Ò‚ÓÂÈ Î˛·‚Ë Í ÅÓ„Û, Ëı ÛÚ‚ÂðʉÂÌË «ü β·Î˛» ‰ÓÎÊÌÓ Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ ÒÓÔðÓ‚Óʉ‡Ú¸Òfl Ó˘Û˘ÂÌËÂÏ flðÓÒÚÌÓ„Ó „ÓðÂÌËfl, – ˝ÚÓ Ú‡ ˆÂ̇, ÍÓÚÓðÛ˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ ‰Ó·ðÓ‚ÓθÌÓ Ô·ÚËÚ¸ Á‡ Ôð·˚‚‡ÌË ðfl‰ÓÏ Ò ÅÓ„ÓÏ ËÎË ‚ ÒÓ˛ÁÂ Ò çËÏ. ÅÓΠÚÓ„Ó, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ ÔðˉÂðÊË‚‡Ú¸Òfl Ó·ð‡Á‡ ÊËÁÌË, ÍÓÚÓð˚È fl‚ÎflÂÚÒfl ·Óθ¯ÂÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ‡ÒÍÂÚ˘ÂÒÍËÏ: ˝ÚÓ ‚Íβ˜‡ÂÚ ÛÏÂðÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ ‰Â, ÔËÚ¸Â Ë ÒÌÂ, ‡ Ú‡ÍÊ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÓÒÓÁ̇ÌË ÅÓ„‡ Ë ÛÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í çÂÏÛ ‚ ÒÎÓ‚‡ı Ë Ï˚ÒÎflı. èðË ˝ÚÓÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Ú¸ ËÁÛÏÎÂÌËÂ, ÍÓ„‰‡ Â„Ó Ó‰‡ðfl˛Ú ÏËÎÓÒÚ¸˛ ô‰ðÓÒÚË ÉÓÒÔÓ‰ÌÂÈ. êÛÏË Ì ÏÓ„ ÔÓÌflÚ¸, Í‡Í ÏÓÊÂÚ ‚β·ÎÂÌÌ˚È ‰ÓÎ„Ó ÒÔ‡Ú¸, ÔÓÒÍÓθÍÛ ÒÓÌ ÓÚ·Ëð‡ÂÚ ‚ðÂÏfl, ÍÓÚÓðÓ ÏÓÊÌÓ ÔðÓ‚ÂÒÚË Ò ÇÓÁβ·ÎÂÌÌ˚Ï. ÑÎfl ÌÂ„Ó ˜ðÂÁÏÂðÌ˚È ÒÓÌ – ˝ÚÓ Ó·Ë‰‡, ̇ÌÂÒÂÌ̇fl ÇÓÁβ·ÎÂÌÌÓÏÛ. ä‡Í Ò͇Á‡Î ÇÒ‚˚¯ÌËÈ Ñ‡‚ˉÛ: «é ч‚ˉ, ÚÂ, ÍÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ Ò· ‰Ó΄Ó

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÒÔ‡Ú¸, Ì ð‡ÁÏ˚¯Îflfl Ó·Ó åÌÂ, ‡ Á‡ÚÂÏ ÛÚ‚Âðʉ‡˛Ú, ˜ÚÓ Î˛·flÚ åÂÌfl, – Ú Îʈ˚». à êÛÏË ÚÓÊ ÛÚ‚Âðʉ‡ÂÚ: «äÓ„‰‡ ÓÔÛÒ͇ÂÚÒfl ڸχ, ‚β·ÎÂÌÌ˚ ӷðÂÚ‡˛Ú ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌË». êÛÏË ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚Ó‚‡Î Ó· ˝ÚÓÏ Ì ÚÓθÍÓ Ò‚ÓËÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ÌÓ Ë ÔÓÒÚÛÔ͇ÏË. ëÎÂ‰Û˛˘‡fl ˆËÚ‡Ú‡ ËÁ “ÑË‚‡Ì-Ë ä‡·Ëð” ÎÛ˜¯Â ‚ÒÂ„Ó ÔÓ͇Á˚‚‡ÂÚ ÌÂÒÍÓθÍÓ Í‡ÔÂθ ËÁ Ó͇̇ Â„Ó ÏÛ‰ðÓÒÚË Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚ ‚Áð˚‚‡˛ÚÒfl ‚ÛÎ͇ÌÓÏ: ü ÔÓ‰Ó·ÂÌ åÂʉÌÛÌÛ? ‚ Ò‚ÓÂÏ ·Â‰ÌÓÏ ÒÂð‰ˆÂ, Û ÍÓÚÓðÓ„Ó Ì ÌË͇ÍËı ˜ÎÂÌÓ‚, Ë·Ó Û ÏÂÌfl ÌÂÚ ÒËÎ ÒÓÔðÓÚË‚ÎflÚ¸Òfl β·‚Ë Í ÅÓ„Û. ä‡Ê‰˚È ‰Â̸ Ë Í‡Ê‰Û˛ ÌÓ˜¸ fl ÔðÓ‰ÓÎʇ˛ ÔðË·„‡Ú¸ ÛÒËÎËfl, ˜ÚÓ·˚ ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚ¸Òfl ÓÚ ÛÁ – ˆÂÔÂÈ Î˛·‚Ë. ùÚË ˆÂÔË Ò‰Â·ÎË ÏÂÌfl ÔÎÂÌÌËÍÓÏ. äÓ„‰‡ ÔðËıÓ‰ËÚ ÒÓÌ Ó ÇÓÁβ·ÎÂÌÌÓÏ, fl ‚ËÊÛ, ˜ÚÓ fl ÔÓÍð˚Ú ÍðÓ‚¸˛. ü – Î˯¸ ˜‡ÒÚ˘ÌÓ ‚ ÒÓÁ̇ÌËË, Ë fl ·Ó˛Ò¸, ˜ÚÓ ÏÓ„Û Á‡Ô‡˜Í‡Ú¸ Ö„Ó ÍðÓ‚¸˛ ÏÓÂ„Ó ÒÂð‰ˆ‡. èÓËÒÚËÌÂ, í˚, Ó ÇÓÁβ·ÎÂÌÌ˚È, ‰ÓÎÊÂÌ ð‡ÒÒÔðÓÒËÚ¸ Ó·Ó ‚ÒÂÏ ÙÂÈ: ÓÌË Á̇˛Ú, Í‡Í fl Ô˚·Π‚Ò˛ ÌÓ˜¸ ̇ÔðÓÎÂÚ. ÇÒ ÓÒڇθÌ˚ ÍðÂÔÍÓ ÒÔ‡ÎË. çÓ ÏÌÂ, ÚÓÏÛ, ÍÚÓ ÓÚ‰‡Î Ò‚Ó ÒÂð‰ˆÂ í·Â, ÌÂËÁ‚ÂÒÚÂÌ Ú‡ÍÓÈ ÒÓÌ, ͇ÍËÏ ÒÔflÚ ÓÌË. ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ ÌÓ˜Ë „·Á‡ ÏÓË ÒÏÓÚðflÚ ‚ Ì·Ó, Ò˜ËÚ‡fl Á‚ÂÁ‰˚. Ö„Ó Î˛·Ó‚¸ Ú‡Í ÓÒÌÓ‚‡ÚÂθÌÓ Î˯Ë· ÏÂÌfl Ò̇, ˜ÚÓ fl Ì ‚Âð˛, ˜ÚÓ ÓÌ ÍÓ„‰‡-ÌË·Û‰¸ ‚ÂðÌÂÚÒfl ÍÓ ÏÌÂ. ëÚËıË êÛÏË – ˝ÚÓ Í‚ËÌÚ˝ÒÒÂ̈Ëfl β·‚Ë, ÒÚð‡ÒÚË, ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÔðËÒÛÚÒÚ‚Ëfl Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËfl. ÖÒÎË Ï˚ ÒÔðÂÒÒÛÂÏ Ëı, ÚÓ ÔÓÎÛ˜ËÏ ÍðËÍ Î˛·‚Ë, ÚÓÒÍË Ë Ì‡‰Âʉ˚. ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË êÛÏË ‚˚ð‡Ê‡Î β·Ó‚¸, Ë ·Î‡„Ó‰‡ðfl ˝ÚÓÏÛ Ò‡Ï ‚ÂðËÎ, ˜ÚÓ Â„Ó Î˛·flÚ. íÓ˜ÌÓ Ú‡Í Ê ÓÌ „Ó‚ÓðËÎ Ó Ò‚ÓÂÈ Î˛·‚Ë Ë ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Ò çËÏ. äÓ„‰‡ ÓÌ ‰Â·Π˝ÚÓ, ÓÌ Ì ·˚Î Ó‰ËÌÓÍ, – ÓÌ Û‚ÎÂ͇ΠÁ‡ ÒÓ·ÓÈ ÏÌÓ„Ó ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌÌ˚ı β‰ÂÈ, ÚÂı, ÍÓÏÛ ÔÓ‚ÂÁÎÓ Ó͇Á‡Ú¸Òfl ‚ ˜ËÒÎÂ Â„Ó ÒÎÛ¯‡ÚÂÎÂÈ. éÌ Ò˜ËڇΠӷflÁ‡ÚÂθÌ˚Ï ÛÒÎÓ‚ËÂÏ ‚ÂðÌÓÒÚË Ôð‰·„‡Ú¸, ˜‡¯Û Á‡ ˜‡¯ÂÈ, ̇ÔËÚÍË, ÔÓ‰‡ÌÌ˚ ÂÏÛ Ì‡ Ì·ÂÒÌÓÏ ÒÚÓÎÂ, ‰ðÛ„ËÏ, – ÚÂÏ, ÍÚÓ ·˚Î ‚ ÍðÛ„Â Â„Ó Ò‚ÂÚ‡. ëÎÂ‰Û˛˘‡fl ˆËÚ‡Ú‡ ÓÚð‡Ê‡ÂÚ ÌÂflÒÌ˚È Ì‡Ô‚, ÍÓÚÓð˚È ÓÚð‡ÁËÎ Â„Ó Ì·ÂÒÌ˚ ÒÚð‡ÌÒÚ‚Ëfl:

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

bulurlar ve dehfletle ürperirler.

Hazreti Mevlânâ, tabiat› itibar›yla olabildi¤ine ince, fevkalâde narin, bir anneden daha flefkatli; sözün özü kendi asr›nda Muhammedî Ruh’un (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) izdüflümü bir müstesna varl›kt›. Onun bu hususiyetlerini Mesnevî’sinde, Divan-› Kebîr’inde, baflkalar›na yazd›klar› mektuplar›nda, ailevî münasebetlerinde, dostlar›na karfl› özel davran›fllar›nda görüp flahit olanlar, tam bir Peygamber vârisiyle karfl›laflman›n heyecan›yla ürperir, kendi kendilerine ‘Zâlike fazlu’llahi yü’tîhi men yeflâ’’ diye m›r›ldan›r ve hayranl›kla iki büklüm olurlar.

O, hayat›nda çok hoyrat muamelelere maruz kalm›fl, çok incitilmifl; ama hiçbir zaman kaba davranmam›fl ve kimseyi rencide etmemiflti. Hakk’a ait mevhibeleri hayk›r›rken her zaman gürül gürül ve fütursuzdu; ancak, sair ahvâli itibar›yla hep mütevaz›, mahviyet içinde, yüzü yerde ve herkesi flefkatle kucaklamaya haz›r bulunurdu. Bencillik, iddia, çal›m ve huflunet... gibi mesâvi-i ahlâktan say›lan kötü huylar hiçbir zaman onun atmosferinde ikamete f›rsat bulamam›fllard›. Meclisi, Peygamber meclisi gibi herkese aç›kt› ve en uzaktakilere bile öyle yak›n dururdu ki, can al›c› has›m ruhlar dahi ellerinde olmayarak kendilerini birden onun flefkatli kuca¤›na sal›verirlerdi. Mevlana insanlar içinde insanlardan bir insan olarak yaflar; onlarla oturur-kalkar, onlarla yer-içerdi. Dünyada, dünya mal›nda asla gözü yoktu; hiç olmam›flt› da. Buldu¤unda, kifâf-› nefs edece¤i miktar›n d›fl›ndakini yedirir-içirir, baflkalar›na infak eder; bulamad›¤›nda da, ‘Çok flükür, bugün evimiz Peygamber evine dönmüfl.’ der, yerinde sab›r pistiyle göklere aç›l›r, yerinde de flükürle mâverâîliklerde pervaz ederdi. Sadaka, zekat kabul etmez; insanlara verecekli olma durumuna düflmemek için müzâyakaya maruz kal›r, aç durur, fakirane yaflar; ama, s›zlan›p a¤yâr› âh›ndan agâh etmez ve irflad hizmetini de hediye ve behiyyelerle kirletmezdi.

Baz›lar›, Cenab-› Hakk’›n münezzehiyeti ve mukaddesiyeti aç›s›ndan, O’na karfl› aflk› uygun bulmam›fl ve insan-› kâmil’in mâflukiyetini de anlams›z görmüfllerdir. Pek çok hak dostu gibi Hazreti Mevlânâ da, beflerî aflk u alâkalar›n çok çok üstünde, Zat-› Ulûhiyet’in münezzehiyet ve mukaddesiyat›na yarafl›r bir aflk u ifltiyak›n olabilece¤ini cesurca ifade etmifl ve arkadan gelenlere de yoruma aç›k böyle bir aflk-› ilâhî müteflâbihi miras b›rakm›flt›r. n Ya¤mur Dergisi

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

45

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

ÅÛð‡Í? β·‚Ë Á‡·ð‡Î Ì ÚÓθÍÓ ÏÓÈ ð‡ÁÛÏ, ÌÓ Ë ÏÓ ÒÂð‰ˆÂ, Ë Ì ÒÔð‡¯Ë‚‡È ÏÂÌfl, ÍÛ‰‡. ü ‰ÓÒÚË„ ÚÓ„Ó ÏËð‡, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÌÂÚ ÌË ÎÛÌ˚, ÌË ‰Ìfl. ü ‰ÓÒÚË„ ÚÓ„Ó ÏËð‡, „‰Â ÏËð ·Óθ¯Â Ì fl‚ÎflÂÚÒfl ÏËðÓÏ. ÑÛıÓ‚ÌÓ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ë êÛÏË ·˚ÎÓ ‚ÓÒıÓʉÂÌËÂÏ ‚ ÚÂÌË ÇÓÒıÓʉÂÌËfl èðÓðÓ͇, ÍÓÚÓðÓ ÓÔË҇ΠëÛÎÂÈÏ‡Ì óÂÎÂ·Ë (‡‚ÚÓð ÚÛðˆÍÓ„Ó ÚÂÍÒÚ‡ χ‚‡Îˉ‡ – ԇ̄ËðË͇, ÍÓÚÓð˚È ˜ËÚ‡ÂÚÒfl ‚ ˜ÂÒÚ¸ ‰Ìfl ðÓʉÂÌËfl èðÓðÓ͇) ÒÎÂ‰Û˛˘ËÏË ÒÎÓ‚‡ÏË: «ç ·˚ÎÓ ÌË ÍÓÒÏÓÒ‡, ÌË áÂÏÎË, ÌË Ì·ÂÒ». íÓ, ˜ÚÓ ÒÎ˚¯‡Î‡ Ë Ì‡·Î˛‰‡Î‡ Â„Ó ‰Û¯‡, ·˚ÎÓ ÔðÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Ö„Ó ÓÒÓ·ÓÈ ÏËÎÓÒÚË, ÍÓÚÓðÛ˛ ÌÂθÁfl ۂˉÂÚ¸ „·Á‡ÏË, ÛÒÎ˚¯‡Ú¸ Û¯‡ÏË Ë ÓÒÓÁ̇ڸ ð‡ÁÛÏÓÏ ËÎË Ï˚ÒÎflÏË. èÓ‰Ó·Ì˚ ÔðÓfl‚ÎÂÌËfl ̉ÓÒÚÛÔÌ˚ Ôð‡ÍÚ˘ÂÒÍË Ì ‰Îfl ÍÓ„Ó. êÛÏË ‰ÛıÓ‚ÌÓ ‚ÓÁÌÂÒÒfl, Ë ÓÌ Û‚Ë‰ÂÎ, Ó˘ÛÚËΠ̇ ‚ÍÛÒ Ë ÔÓÁ̇Π‚ÒÂ, ˜ÚÓ ·˚ÎÓ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ‰Îfl ÒÏÂðÚÌÓ„Ó. íÂ, ÍÚÓ Ì ‚ˉËÚ, Ì ÏÓ„ÛÚ ÔÓÁ̇ڸ. íÂ, ÍÚÓ ÌÂ Ó˘Û˘‡ÂÚ ‚ÍÛÒ‡, Ì ÏÓ„ÛÚ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸. íÂ, ÍÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, Ó·˚˜ÌÓ Ì ð‡ÒÍð˚‚‡˛Ú Ú‡ÈÌ˚, ÍÓÚÓð˚ ÓÌË ÔÓÒÚË„ÎË. Ä ÚÂ, ÍÚÓ ð‡ÒÍð˚‚‡ÂÚ ˝ÚË Ú‡ÈÌ˚, ˜‡ÒÚÓ Ó·Ì‡ðÛÊË‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ÓÌË ‚˚¯Â ÛðÓ‚Ìfl ÔÓÌËχÌËfl ·Óθ¯ËÌÒÚ‚‡. ä‡Í Ò͇Á‡Î Á̇ÏÂÌËÚ˚È ÚÛðˆÍËÈ ÔÓ˝Ú ¯ÂÈı ɇÎË·: «ë‚˜‡ ÇÓÁβ·ÎÂÌÌÓ„Ó ËÒÔÛÒ͇ÂÚ Ú‡ÍÓÈ ˜Û‰ÂÒÌ˚È Ò‚ÂÚ, Ë ˝ÚÓÚ Ò‚ÂÚ Ì ‚Ï¢‡ÂÚÒfl ‚ ÒÚÂÍÎflÌÌ˚È ÙÓ̇ð¸ ç·ÂÒ». ã˛·Ó‚¸, ˜Û‚ÒÚ‚ËÚÂθÌÓÒÚ¸ Ë ÚÂÔÎÓ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ ÍÓ ‚ÒÂÏÛ ÏËðÓÁ‰‡Ì˲, ÍÓÚÓð˚ ‚˚ð‡Ê‡ÂÚ êÛÏË, – ˝ÚÓ ÔðÓ‰ÓÎÊÂÌË „ÎÛ·ÓÍÓ ÛÍÓðÂÌË‚¯ÂÈÒfl ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë. êÛÏË, ÍÓÚÓð˚È ·˚Î ÓÔ¸flÌÂÌ ˜‡¯ÂÈ Î˛·‚Ë, Ó·ÌËχΠ‚Ò ÏËðÓÁ‰‡ÌË ÔðÓ‰ÓÎÊÂÌËÂÏ ˝ÚÓÈ Î˛·‚Ë. éÌ ·˚Î ‚Íβ˜ÂÌ ‚ ‰Ë‡ÎÓ„ Ò Í‡Ê‰˚Ï ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÓÏ, Ë ‚Ò ˝ÚÓ„Ó ·˚ÎÓ ðÂÁÛθڇÚÓÏ ÚÓθÍÓ Â„Ó „ÎÛ·ÓÍÓÈ Î˛·‚Ë Í ÅÓ„Û Ë Â„Ó ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ÇÓÁβ·ÎÂÌÌ˚Ï. ü ‰Ûχ˛, ˜ÚÓ ˝ÚË ·ÂÒÔÓðfl‰Ó˜Ì˚Â Ë ‰Ó‚ÓθÌÓ ÔÛÚ‡Ì˚ ӷ˙flÒÌÂÌËfl ‰‡ÎÂÍÓ Ì ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ÓÔËÒ‡Ú¸ êÛÏË. ùÚÓÚ ·ÂÒÔÓðfl‰ÓÍ ‚ Ï˚ÒÎflı – ÌÂËÁ·ÂÊÌ˚È ËÚÓ„ ÏÓÂ„Ó ÛÒÚðÂÏÎÂÌËfl Í ÔÓÒÚðÓÂÌ˲ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ÌËÏ. ä‡ÔÎfl Ì ÏÓÊÂÚ ÓÔËÒ‡Ú¸ Ó͇Ì, Ë Ì ÏÓÊÂÚ ‡ÚÓÏ ÓÔËÒ‡Ú¸, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓ ÒÓÎ̈Â. ü ·˚ ıÓÚÂÎ Ò͇Á‡Ú¸ ¢ ÌÂÒÍÓθÍÓ ÒÎÓ‚ Ó ÑÊ·퉉ËÌ êÛÏË. êÛÏË ðÓ‰ËÎÒfl ‚ „ÓðӉ ŇÎı ‚ 1207 „Ó‰Û, ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl, ÍÓ„‰‡ ̇ ÄÁ˲

46

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ó·ðÛ¯ËÎËÒ¸ ÒӈˇθÌ˚Â, ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÂ Ë ‚ÓÂÌÌ˚ ÔðÓ·ÎÂÏ˚. Ö„Ó ÓÚˆ, åÛı‡Ïω Ňı‡˝‰‰ËÌ ‡Îëˉ‰ËÍË, ·˚Î ‚ ‰ÂÒflÚÓÏ ÍÓÎÂÌ ÔÓÚÓÏÍÓÏ Ä·Û Å‡Íð‡ ‡Î-ëˉ‰Ë͇, ÔÂð‚Ó„Ó ı‡ÎËÙ‡ ËÒ·χ. ä‡Í ËÁ·„‡ÂÚ í‡ıËð ‡Î-å‚΂Ë, Â„Ó Ï‡Ú¸ ÚÓÊ ·˚· ËÁ ˜ËÒ· ÔÓÚÓÏÍÓ‚ èðÓðÓ͇. éÌ ÒڇΠ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌÌ˚Ï ÔÎÓ‰ÓÏ ÔÓ˜ÚÂÌÌÓ„Ó Ù‡ÏËθÌÓ„Ó ‰ð‚‡. Ö„Ó ÓÚˆ, ÍÓÚÓð˚È ·˚Î ËÁ‚ÂÒÚÂÌ Í‡Í ëÛÎÚ‡Ì ‡Î-ìÎÂχ («ÍÓðÓθ Û˜ÂÌ˚ı»), ·˚Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ËÒÚËÌ˚ Ë Ó‰ÌËÏ ËÁ ̇ÒΉÌËÍÓ‚ èðÓðÓ͇. ä‡Í Ë ÏÌÓ„Ë ‰ðÛ„Ë ‰ðÛÁ¸fl ÇÒ‚˚¯Ì„Ó, ÓÌ ÔÓ‰‚Âð„‡ÎÒfl „ÓÌÂÌËflÏ Ë ‚ ÍÓ̈ ÍÓ̈ӂ ·˚Î ‚˚ÌÛʉÂÌ ˝ÏË„ðËðÓ‚‡Ú¸. èÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌ ÔÓÍËÌÛÎ ïÓðÓÒ‡Ì, „‰Â ÓÌ ðÓ‰ËÎÒfl, Ë Ôð‰ÔðËÌflÎ ‰Ó΄Ó ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚ËÂ, ÍÓÚÓðÓ ÔðË‚Ó‰ËÎÓ Â„Ó ‚ Ò‡Ï˚ ð‡ÁÌ˚ ÁÂÏÎË. ë̇˜‡Î‡ ÓÌ

Мевляна был открыт всем и каждому, любой мог почувствовать его близкое присутствие, его безграничная нежность и тепло смягчали сердца самых грозных и жестоких.

Mevlana’n›n meclisi, Peygamber meclisi gibi herkese aç›kt› ve en uzaktakilere bile öyle yak›nd› ki, can al›c› has›m ruhlar dahi ellerinde olmayarak kendilerini birden onun flefkatli kuca¤›na sal›verirlerdi. ÓÚÔð‡‚ËÎÒfl ÒÓ ‚ÒÂÈ ÒÂϸÂÈ ‚ ı‡‰Ê Ë ÔÓÒÂÚËÎ Ò‚flÚ˚ „ÓðÓ‰‡ åÂÍÍÛ Ë å‰ËÌÛ. éÚÚÛ‰‡ ÓÌ ÔÂð·ð‡ÎÒfl ‚ чχÒÍ, „‰Â ÔðÓ‚ÂÎ ÌÂÍÓÚÓðÓ ‚ðÂÏfl. Ç Ñ‡Ï‡ÒÍ ÓÌ ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎÒfl ÒÓ ÏÌÓ„ËÏË Ò‚flÚ˚ÏË Ë Ôð‡‚‰Ì˚ÏË Î˛‰¸ÏË, Ú‡ÍËÏË, Í‡Í à·Ì ‡Î-Äð‡·Ë, Ë ·Î‡„Ó‰‡ðfl ËÏ Ó·ðÂÎ ‰ÛıÓ‚ÌÓ ÔðÓÒ‚Â˘ÂÌËÂ. ëÓÔðÓ‚Óʉ‡‚¯ËÈ Ò‚ÓÂ„Ó ÓÚˆ‡ ˛Ì˚È êÛÏË, ÍÓÚÓðÓÏÛ ·˚ÎÓ ÚÓ„‰‡ ¯ÂÒÚ¸ ËÎË ÒÂϸ ÎÂÚ, ·˚Π҂ˉÂÚÂÎÂÏ ˝ÚËı Ë ‰ðÛ„Ëı ÒÓ·˚ÚËÈ. Ö„Ó ˜Û‚ÒÚ‚Ó Î˛·ÓÁ̇ÚÂθÌÓÒÚË ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ ÂÏÛ ÔÂðÂÊË‚‡Ú¸ ‚Ò ÒÓ·˚ÚËfl Ò Û‰Ë‚ËÚÂθÌÓÈ ˜ÂÚÍÓÒÚ¸˛. ûÌ˚È êÛÏË ÓÒÏ˚ÒÎË‚‡Î Ò‚Ó ÓÍðÛÊÂÌË ‰‡Ê ‚ Ú‡ÍÓÏ ÌÂÊÌÓÏ ‚ÓÁð‡ÒÚÂ Ë ÒÛÏÂÎ ÔðÓÌËÍÌÛÚ¸ ‚ Ú‡ÈÌ˚È ÏËð à·Ì ‡Î-Äð‡·Ë. ä‡Í ‚ÓÁ̇„ð‡Ê‰ÂÌË Á‡ Ò‚ÓË Ú‡Î‡ÌÚ˚, ‚

ÓÍðÛÊÂÌËË à·Ì ‡Î-Äð‡·Ë χθ˜ËÍ Ì‡¯Â ‰Ó·ðÓÚÛ Ë ÔÓÓ˘ðÂÌËÂ. çÂÒÏÓÚðfl ̇ Ì··„ÓÔðËflÚÌ˚ ӷÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡, ÒÚ‡‚¯Ë Ôð˘ËÌÓÈ ˝ÏË„ð‡ˆËË, Ë ÏÌÓ„Ë ÚðÛ‰ÌÓÒÚË, ÒÓÔðÓ‚Óʉ‡‚¯Ë Ëı ‚ ÔÛÚË, Â„Ó ÒÂϸfl Ó·ð· ‚ Ò‚ÓÂÏ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚ËË ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËÂ Ë ÏÌÓ„Ë ·Î‡„ÓÔðËflÚÌ˚ ӷÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡. èÓ‰Ó·ÌÓ Ä‚ð‡‡ÏÛ, åÓËÒ² Ë èðÓðÓÍÛ ËÒ·χ, ‰‡ Ôð·ۉÂÚ ÒÓ ‚ÒÂÏË ÌËÏË ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌË ÉÓÒÔÓ‰ÌÂ, êÛÏË ÒÏÓ„ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ë ‚Ó ‚ÒÂÏ ‚ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË Ó·ðÂÚ‡Ú¸ ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌËfl Ë ÔÓÓ˘ðÂÌËfl. èðË‚ÂÚÒÚ‚Ûfl ÚÓ, ˜ÚÓ ÔÓÒ˚·· ÂÏÛ ÒÛ‰¸·‡, ÓÌ ÒڇΠÔÓÎÛ˜‡ÚÂÎÂÏ ·ÂÒ˜ËÒÎÂÌÌ˚ı ÏËÎÓÒÚÂÈ, ÔÓÒ·ÌÌ˚ı ÂÏÛ ÇÒ‚˚¯ÌËÏ. èÛÚ¯ÂÒÚ‚Ë ÔðË‚ÂÎÓ Â„Ó ·Î‡„ÓÒÎÓ‚ÂÌÌÛ˛ ÒÂϸ˛ ‚ „ÓðÓ‰ ùðÁË̉ʇÌ, ‡ Á‡ÚÂÏ ‚ ä‡ð‡Ï‡Ì. ÇÓ ‚ðÂÏfl Ò‚ÓÂ„Ó Ôð·˚‚‡ÌËfl ‚ ä‡ð‡Ï‡Ì êÛÏË Í‡ÍÓÂ-ÚÓ ‚ðÂÏfl ÔðÓÛ˜ËÎÒfl ‚ ¯ÍÓΠï‡Î‡‚ÂÈÂ. èÓÏËÏÓ ˝ÚÓ„Ó, ÓÌ ËÁÛ˜‡Î ËÒ·ÏÒÍÓ Ôð‡‚Ó Ë ‰ðÛ„Ë ̇ÛÍË ‚ ÌÂÒÍÓθÍËı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ¯ÍÓ·ı ‚ чχÒÍÂ Ë ÄÎÂÔÔÓ. á‡ÍÓ̘˂ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÓÌ ‚ÂðÌÛÎÒfl ‚ äÓ̸˛, ÍÓÚÓðÛ˛ ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Î˛·ËÎ Ë ÒڇΠҘËÚ‡Ú¸ Ò‚ÓËÏ ‰ÓÏÓÏ. Ç äÓ̸ ÓÌ ÊÂÌËÎÒfl ̇ ÑÊ‚ıÂð ï‡ÚÛÌ, ‰Ó˜ÂðË ò‡ÏÒ˝‰‰Ë̇ ë‡Ï‡ð͇̉Ë. óÂðÂÁ ÌÂÍÓÚÓðÓ ‚ðÂÏfl ÓÚˆ êÛÏË, ëÛÎÚ‡Ì ‡Î-ìÎÂχ, ÒÍÓ̘‡ÎÒfl Ë ‚ÂðÌÛÎÒfl Í ÅÓ„Û. êÛÏË Ì‡˜‡Î Ò‚Ó ‰Ó΄Ó ‰ÛıÓ‚ÌÓ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ë ÔÓ‰ ÔðËÒÏÓÚðÓÏ ÅÛðı‡Ì˝‰‰Ë̇ ‡ÎíÂðÏÂÁË. çÂÒÍÓθÍÓ ÎÂÚ ÒÔÛÒÚfl, ÔÓ Ôð‰ÎÓÊÂÌ˲ êÛÍÌ˝‰‰Ë̇ á‡ðÍÛ·Ë, êÛÏË ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎÒfl Ò ò‡ÏÒÓÏ ËÁ í·ðËÁ‡, ÍÓÚÓð˚È ÚÓ„‰‡ ÔðË·˚Î Ò ‚ËÁËÚÓÏ ‚ äÓ̸˛. Å·„Ó‰‡ðfl Ò‚ÓÂÈ ‚ÒÚðÂ˜Â Ò ò‡ÏÒÓÏ ÓÌ ð‡Ò¯ËðËÎ Ò‚ÓË ‰ÛıÓ‚Ì˚ ÒÚð‡ÌÒÚ‚Ëfl Ë ‚ ÍÓ̈ ÍÓ̈ӂ ÒڇΠڇÍËÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ, ÍÓÚÓð˚È Ì˚Ì ËÁ‚ÂÒÚÂÌ ‚ÒÂÏÛ ÏËðÛ Ò‚ÓÂÈ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ „ÎÛ·ËÌÓÈ. ÇÒÂ, ˜ÚÓ fl Ò͇Á‡Î ‚˚¯Â – Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÔÓÔ˚ÚÍÛ ·ðÓÒËÚ¸ ÌÂÒÍÓθÍÓ ‚Á„Îfl‰Ó‚ ̇ ÊËÁ̸ ‚˚‰‡˛˘ÂÈÒfl ΢ÌÓÒÚË ‚ ˝ÚÓÏ ÏËðÓÁ‰‡ÌËË, ˜ÂÎÓ‚Â͇, ˜¸Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÓÚÍð˚ÎË ÂÏÛ ‰ÓÒÚÛÔ ‚ „ÓðÌËÈ ÏËð. ùÚÓ Ú‡ÍÊ ÔÓÔ˚Ú͇ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚ¸Òfl ÊËÁ̸ ‚˚‰‡˛˘Â„ÓÒfl ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎfl åÛı‡Ïχ‰‡ (ÚÓ ÂÒÚ¸ ËÒÚËÌÌÓ„Ó ‚ÂðÛ˛˘Â„Ó, ÒÎÂ‰Û˛˘Â„Ó ÔÓ ÔÛÚË ÒÛÌÌ˚), ð‡Á„Îfl‰˚‚‡fl ÌÂÒÍÓθÍÓ ÏÓÏÂÌڇθÌ˚ı ÒÌËÏÍÓ‚ ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÒÓ ‚ÒÂÈ ÓÔð‰ÂÎÂÌÌÓÒÚ¸˛ ð¯˂¯Â„Ó ÔÓÒ‚flÚËÚ¸ Ò‚Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË ËÌÓÏÛ ÏËðÛ.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

Ç ÏÓË Ì‡ÏÂðÂÌËfl Ì ‚ıÓ‰ËÚ ÏÛÚËÚ¸ ‚Ó‰˚, ÍÓÚÓð˚ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÊËÁ̸ ÒÚÓθ ۉ˂ËÚÂθÌ˚ı Ë ˜ËÒÚ˚ı ΢ÌÓÒÚÂÈ, ÒÔÓð‡ÏË Ë ‚ÓÔðÓÒ‡ÏË, ÍÓÚÓð˚ ·Û‰ÛÚ ÚÓθÍÓ ‚ÓÎÌÓ‚‡Ú¸ Ë ÒÍð˚‚‡Ú¸ ËÒÚËÌÛ. é‰Ì‡ÍÓ ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ ‚ÓÁÌË͇ÂÚ ‚ÓÔðÓÒ: ˝ÚÓ êÛÏË ÓÚÍð˚Î „ÓðËÁÓÌÚ˚ ò‡ÏÒÛ ËÎË ˝ÚÓ ò‡ÏÒ ÒڇΠÔðÓ‚Ó‰ÌËÍÓÏ êÛÏË ‚ ÏËð Ì‚ˉËÏÓ„Ó? äÚÓ ÔðË‚ÂÎ ÍÓ„Ó Í ð‡θÌÓÒÚË ð‡θÌÓÒÚÂÈ – Í ÔËÍÛ Î˛·‚Ë Ë ð‡‰ÓÒÚË? äÚÓ ÍÓ„Ó Ì‡Ôð‡‚ÎflÎ Í ð‡θÌÓÏÛ àÒÍÓÏÓÏÛ Ë ð‡θÌÓÏÛ ÇÓÁβ·ÎÂÌÌÓÏÛ? éÚ‚ÂÚ Ì‡ ˝ÚË ‚ÓÔðÓÒ˚ ÎÂÊËÚ Á‡ Ôð‰Â·ÏË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚‡ Ó·˚˜Ì˚ı β‰ÂÈ. åÓÊÌÓ Ò͇Á‡Ú¸, ÔÓ Íð‡ÈÌÂÈ ÏÂðÂ, ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ: ‚ ˝ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ ‰‚‡ ÊË‚˚ı Ë ÔðÓÁÓðÎË‚˚ı ‰Ûı‡ ÒÎËÎËÒ¸ ‚ÏÂÒÚÂ, ÒÎÓ‚ÌÓ ‰‚‡ Ó͇̇, ˜ÚÓ ÒÎË‚‡˛ÚÒfl ‚Ó‰ËÌÓ. ê‡Á‰ÂÎË‚ ‰‡ð˚ ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ˘Â‰ðÓÒÚË Ë ‰‡ð˚, ÔÓÎÛ˜ÂÌÌ˚ ËÏË ÓÚ ÉÓÒÔÓ‰‡, ÓÌË Ó·‡ ‰ÓÒÚË„ÎË Ú‡ÍËı ‚Âð¯ËÌ, ÍÓÚÓð˚ı ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó Î˛‰ÂÈ Ì ÒÏÓ„ÎÓ ·˚ ‰ÓÒÚ˘¸ Ò‚ÓËÏË ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ÛÒËÎËflÏË. Å·„Ó‰‡ðfl Ò‚ÓÂÏÛ ‰ÛıÓ‚ÌÓÏÛ ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Û ÓÌË ð‡Á·ËÎË ¯‡ÚÂð ̇ ‚Âð¯Ë̇ı ÔÓÁ̇ÌËfl, β·‚Ë, ÒÓÒÚð‡‰‡ÌËfl Ë ð‡‰ÓÒÚË ÉÓÒÔÓ‰ÌÂÈ. ç‡ÒÍÓθÍÓ ÓÌË ÔðÓÒ‚Â˘‡ÎË ÚÂı, ÍÚÓ ÊËÎ ‚ Ó‰ÌÓ ‚ðÂÏfl Ò ÌËÏË, ̇ÒÚÓθÍÓ ÓÌË Ó͇Á‡ÎË ‚ÎËflÌË ̇ β‰ÂÈ ‚Ó ‚Ò ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘Ë ‚Â͇, Ë ˝ÚÓÚ ˝ÙÙÂÍÚ ÒÓıð‡ÌflÂÚÒfl Ë ‚ ̇¯Ë ‰ÌË. êÓ‰ÌËÍ Ò‚ÂÊÂÈ ‚Ó‰˚, ÍÓÚÓð˚È ÓÌË ÓÎˈÂÚ‚Óðfl˛Ú, ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ÔËÚ‡Ú¸ Ê‡Ê‰Û˘Ëı. àı ÌËÍÓ„‰‡ Ì Á‡·˚‚‡ÎË, ÔÓ ÏÂð ÚÓ„Ó Í‡Í ¯ÎË ÒÚÓÎÂÚËfl, ÔÓ Ôð˘ËÌ Ëı ·Î‡„Ó‰‡ÚÌÓ„Ó ‚ÎËflÌËfl ̇ ·ÂÒ˜ËÒÎÂÌÌ˚ ÊËÁÌË. á‰ÂÒ¸ ÒΉÛÂÚ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ êÛÏË Û˜ËÎÒfl Û ÏÌÓ„Ëı ‚˚‰‡˛˘ËıÒfl ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚ ÔÓÁ̇ÌËfl, ‚Íβ˜‡fl Â„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÓÚˆ‡, ‚ÂÎËÍÓ„Ó Ì‡ÒÚ‡‚ÌË͇ Û˜ÂÌ˚ı. ÇÓ ‚ðÂÏfl Ò‚ÓËı ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚ËÈ ÓÌ ÓÒÚ‡‚ËÎ ‰‡ÎÂÍÓ ÔÓÁ‡‰Ë ÏÌÓ„Ëı Ò‚ÓËı ðÓ‚ÂÒÌËÍÓ‚. Ö„Ó Î˛·Ó‚¸ Ë ÒÓÒÚð‡‰‡ÌË ÎËÎËÒ¸ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ‚Ó‰‡Ï ÏËðÓ‚Ó„Ó Ó͇̇, Ú‡Í ˜ÚÓ, ÔðÓ‰ÓÎʇfl ÊËÚ¸ ÙËÁ˘ÂÒÍË ÒðÂ‰Ë Î˛‰ÂÈ, ÓÌ ÒÛÏÂÎ ÔðË·ÎËÁËÚ¸Òfl Í ÅÓ„Û. ä‡ÊÂÚÒfl, ÓÌ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ‚ÓÁÌÓÒËÎ Ò·fl ‚˚¯Â ‰ðÛ„Ëı, ÍðÓÏÂ Í‡Í ˜ÂðÂÁ Ò‚Ó ڂÓð˜ÂÒÚ‚Ó, Ë ‚ Ú˜ÂÌË ҂ÓÂÈ ÊËÁÌË, Ë ÔÓÒΠÚÓ„Ó, Í‡Í ÓÌ ÔðËÒÓ‰ËÌËÎÒfl Í ‚˜ÌÓÒÚË. éÌ Á‡ÊË„‡ÂÚ ÔÛÚ‚ӉÌÛ˛ Á‚ÂÁ‰Û, ÍÓÚÓð‡fl ÓÚÍÎË͇ÂÚÒfl ̇ ‰ÛıÓ‚ÌÛ˛ ÊËÁ̸ èðÓðÓ͇ ËÒ·χ. èÓ˝ÚÓÏÛ êÛÏË – ËÁ Ì·Óθ¯Ó„Ó ˜ËÒ· β‰ÂÈ, ÍÓÚÓð˚ Ó͇Á‡ÎË Ë Ó͇Á˚‚‡˛Ú Ó„ðÓÏÌÓ ‚ÎËflÌË ÒÍ‚ÓÁ¸ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Ó Ë ‚ðÂÏfl. êÛÏË, å‚Îfl̇, Ì ·˚Î Û˜ÂÌËÍÓÏ,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

‰Âð‚˯ÂÏ, Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÏ ËÎË „ÓÒÔÓ‰ËÌÓÏ, Í‡Í ˝ÚÓ ÔðËÌflÚÓ ‚ Úð‡‰ËˆËflı ÒÛÙËÁχ. éÌ ð‡Áð‡·ÓڇΠÌÓ‚˚È ÏÂÚÓ‰, ÍÓÚÓð˚È ·˚Î ÓÍð‡¯ÂÌ ð‚‡È‚‡ÎËÁÏÓÏ Ë Î˘Ì˚Ï, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚Ï ð‡ÒÒÛʉÂÌËÂÏ, ÔðË ˝ÚÓÏ ÓÌ ÓÔËð‡ÎÒfl ̇ äÓð‡Ì, ÒÛÌÌÛ Ë ËÒ·ÏÒÍÓ ·Î‡„Ó˜ÂÒÚËÂ. çÓ‚˚Ï „ÓÎÓÒÓÏ Ë ÌÓ‚˚Ï ‰˚ı‡ÌËÂÏ ÓÌ Ò ÛÒÔÂıÓÏ ÔðËÁ‚‡Î Í ÌÓ‚ÓÈ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Úð‡ÔÂÁÂ Ë ÚÂı, ÍÚÓ ÔðË̇‰ÎÂÊ‡Î Í Â„Ó ˝ÔÓıÂ, Ë ÚÂı, ÍÚÓ Ôð˯ÂÎ ‚ ˝ÚÓÚ ÏËð ÔÓÒΠ̄Ó. Ç ÚÓÏ, ˜ÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Â„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ÅÓ„Û, ÓÌ ·˚Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ, ËÒÔÓÎÌÂÌÌ˚Ï Î˛·‚Ë Ë ÒÚð‡ÒÚË. óÚÓ Ê ͇҇ÂÚÒfl ÚÂı, ÍÚÓ Ó·ð‡˘‡ÂÚÒfl Í

ÌÂÏÛ ð‡‰Ë ÉÓÒÔÓ‰‡, ÓÌ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÒÚð‡ÒÚÌÓ„Ó ÌÓÒËÚÂÎfl ÅÓʸÂÈ ˜‡¯Ë ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë. ч, Í‡Í ‰ÓÊ‰Ë ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl ËÁÎË‚‡˛ÚÒfl ËÁ Ì·ÂÒÌ˚ı ӷ·ÍÓ‚, ÂÒÎË ·˚ Ï˚ ‚˚ʇÎË ÒÓ·ð‡ÌËÂ Â„Ó ÒÚËıÓ‚, β·Ó‚¸ Í ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ Ë Î˛·Ó‚¸ Í Ö„Ó èÓÒ·ÌÌËÍÛ ËÁÎË·Ҹ ·˚ Ú‡ÍËÏ Ê ÔÓÚÓÍÓÏ. «åÂÒÌ‚˻, ÍÌË„‡, ̇ÔÓÎÌÂÌ̇fl Â„Ó ‰ÛıÓÏ, ÓÚ˜‡ÒÚË ‰Ë‰‡ÍÚ˘ÂÒ͇fl, Á‡ÔËÒ‡ÌÌÓÂ Â„Ó Û˜ÂÌËÍÓÏ ïÛÒ‡Ï˝‰‰ËÌÓÏ óÂηË, Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ Ò‡ÏÓ ·Óθ¯ÓÂ, ÏÓÌÛÏÂÌڇθÌÓ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌË êÛÏË. éÌÓ ðÓ‰ËÎÓÒ¸ ÓÚ Â„Ó

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ÔÓ„ðÛÊÂÌËfl ‚ ÌÂÓ·ÓÁðËÏ˚ ÔÓÚÓÍË Î˛·‚Ë Ë ÒÚð‡ÒÚË ‚˚Ò¯Â„Ó ÛðÓ‚Ìfl, ÌÓ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎÂ̇ ˜ËÚ‡ÚÂβ ·ÓΠÏÂÎÍËÏË ‚ÓÎ̇ÏË, ˜ÚÓ·˚ Ëı ÒÛÚ¸ Ïӄ· ·˚Ú¸ ÔÓÌflÚÌÓÈ ·Óθ¯ÂÈ ˜‡ÒÚË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, Ì ӷ·‰‡˛˘ÂÈ Ú‡ÍËÏË Ê ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚflÏË. ÑðÛ„ÓÈ Â„Ó ÚðÛ‰, “ÑË‚‡Ì-Ë ä‡·Ëð”, Ë ðÓ‰ËÎÒfl, Ë Ôð‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ Ì‡ ˝ÚÓÏ ·ÓΠ‚˚ÒÓÍÓÏ ÛðÓ‚Ì β·‚Ë Ë ÒÚð‡ÒÚË Ë ÎÛ˜¯Â ÓÚð‡Ê‡ÂÚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‡‚ÚÓð‡. Ç “åÂÒÌ‚˔ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ë Ï˚ÒÎË ËÁÎÓÊÂÌ˚ Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌË Ì ÒÏÛ˘‡˛Ú ̇¯ ð‡ÁÛÏ, Ôð˘ÂÏ Ú‡ÍËÏ ÒÚËÎÂÏ, ˜ÚÓ ÓÌ Ì Ôð‚ÓÒıÓ‰ËÚ Ì‡¯Â ð‡ÁÛÏÂÌËÂ. óÚÓ Ê ͇҇ÂÚÒfl “ÑË‚‡Ì-Ë ä‡·Ëð”, ÚÓ ÓÌ ÔÓıÓÊ Ì‡ ËÁ‚Âð„‡˛˘ËÈÒfl ‚ÛÎ͇Ì. Ö„Ó Á̇˜ÂÌË Ì ڇÍ-ÚÓ Î„ÍÓ ÔÓÌflÚ¸ ‡·ÒÓβÚÌÓÏÛ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Û. í˘‡ÚÂθÌÓ ËÒÒΉӂ‡ÌË ÔÓ͇Á˚‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˝Ú‡ ‚ÂÎË͇fl ÍÌË„‡ êÛÏË Ó·˙flÒÌflÂÚ Ú‡ÍË ÍÓ̈ÂÔˆËË, Í‡Í ·‡Í‡ ·Ëηı χ‡Î·ı (ÊËÚ¸ ÅÓ„ÓÏ Ë Ò ÅÓ„ÓÏ) Ë Ù‡Ì‡ ÙËηı (ð‡ÒÚ‚ÓðÂÌË ‚ ÅÓ„Â), ‚ ÍÓÌÚÂÍÒÚ ·ÓΠ¯ËðÓÍÓ„Ó ÔÓÌËχÌËfl ÏËð‡ Ì‚ˉËÏÓ„Ó. íÂ, ÍÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ÓÒÓÁ̇ڸ ˝ÚÓ ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌË ‚ “ÑË‚‡Ì-Ë ä‡·Ëð” êÛÏË, ·Û‰ÛÚ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÔÓ„ÎÓ˘ÂÌ˚ ˝ÚËÏ ÔÓÚÓÍÓÏ Î˛·‚Ë Ë ˝ÍÒÚ‡Á‡, ÍÓÚÓð˚È ÔÓËÒÚËÌ ÏÓÊÌÓ Òð‡‚ÌËÚ¸ Ò ËÁ‚Âð„‡˛˘ËÏÒfl ‚ÛÎ͇ÌÓÏ. Ç ˝ÚËı ÒÚËı‡ı å‚ÎflÌ˚, ÍÓÚÓð˚ Ì ڇÍ-ÚÓ Î„ÍÓ ‰ÓÒÚÛÔÌ˚ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Û Î˛‰ÂÈ, ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌ˚ „ð‡Ìˈ˚ ð‡ÁÛχ, Á̇˜ÂÌË ÒÚËıÓ‚ ‚ÓÁ‚˚¯‡ÂÚÒfl ̇‰ ÌÓðχÏË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, Ë ‚˜̇fl ̇ÚÛð‡ Ì‚ˉËÏÓ„Ó ÏËð‡ Á‡ÚÏ‚‡ÂÚ ˝ÙÂÏÂðÌ˚ ˆ‚ÂÚ‡ Ë ÙÓðÏ˚, ÍÓÚÓð˚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‚ÒÚð˜‡ÂÚ ‚ Ò‚ÓÂÏ ÙËÁ˘ÂÒÍÓÏ ·˚ÚËË. ÑÊ·퉉ËÌ êÛÏË ·˚Î ‚ÒÍÓðÏÎÂÌ ÔÎÓ‰‡ÏË ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚ Ï˚ÒÎË, ‚Íβ˜‡fl ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ ¯ÍÓÎ˚. ëÛÙËÈÒÍË ·ð‡ÚÒÚ‚‡ Ë ÒÛÙËÈÒÍË ӷËÚÂÎË ‡ÒÒÓˆËËðÓ‚‡ÎËÒ¸ Ò ÊÂÒÚÍËÏ ÒÛÙËÈÒÍËÏ ‡ÒÍÂÚËÁÏÓÏ. êÛÏË ‰ÓÒÚË„ ÔÓÌËχÌËfl éÍÓ̘‡ÚÂθÌÓÈ ê‡θÌÓÒÚË. éÌ ÍÛθÚË‚ËðÓ‚‡Î Ì·ÂÒÌÓ ҂ÓËÏË ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ÏÂÚÓ‰‡ÏË. Ç ÍÓ̈ ÍÓ̈ӂ ÓÌ ÒڇΠÔÛÚ‚ӉÌÓÈ Á‚ÂÁ‰ÓÈ, èÓÎflðÌÓÈ á‚ÂÁ‰ÓÈ Ì‡ Ì·Â, „‰Â ÊË‚ÂÚ Ò‚flÚÓÒÚ¸. éÌ ·˚Î ÔÓ‰Ó·ÂÌ flðÍÓÈ ÎÛÌÂ, ˜ÚÓ ‚ð‡˘‡ÂÚÒfl ‚ÓÍðÛ„ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÓÒË. éÌ ·˚Î „ÂðÓÂÏ, ÍÓÚÓð˚È ‰ÓÒÚË„ ÚÂı ÏÂÒÚ, ÍÓÚÓð˚ı ÂÏÛ Ì‡‰Ó ·˚ÎÓ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚ¸, Ë ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÒfl Ú‡Ï, „‰Â

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

47

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

ÂÏÛ Ì‡‰ÎÂʇÎÓ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸Òfl. éÌ ‚ÌËχÚÂθÌÓ ˜ËڇΠÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ‚ˉÂÎ, Ë Ú˘‡ÚÂθÌÓ ÓˆÂÌË‚‡Î ÚÓ, ˜ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î. éÌ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ÔðÓfl‚ÎflÎ Ë Ì ÔðËÌËχΠۘ‡ÒÚËfl ‚ ͇ÍÓÏÎË·Ó ÌÂÔÓ‰Ó·‡˛˘ÂÏ Ôӂ‰ÂÌËË ‚Ó ‚ðÂÏfl Ò‚ÓÂ„Ó ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ëfl Í ÅÓ„Û. ïÓÚfl Ëı ÍÓ΢ÂÒÚ‚Ó ·˚ÎÓ Ó„ðÓÏÌÓ, êÛÏË Ì ÛÚð‡ÚËÎ ÌË Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ ‰‡ðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ÓÌ ÔÓÎÛ˜ËÎ ËÁ ÏËð‡ Ì‚ˉËÏÓ„Ó, – ÌË Â‰ËÌÓ„Ó ‡ÚÓχ. ä‡Í Ë ÏÌÓ„Ë ËÁ Â„Ó Ôð‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, ÓÌ ËÁ·„‡Î ˝ÚË ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÏËÎÓÒÚË ˜ÂðÂÁ Ò‚Ó˛ ÔÓ˝Á˲ Ó˜Â̸ ‚Ô˜‡ÚÎfl˛˘ËÏ ÔÛÚÂÏ. éÌ ˜‡ÒÚÓ „Ó‚ÓðËÎ Ó Ò‚ÓÂÈ Î˛·‚Ë Ë ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËË, ͇Á‡ÎÓÒ¸, ‚Óί·Ì˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ÍÓÚÓð˚ ̇ÔÓÏË̇ÎË Ò‡Ï˚ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚ ËÁ ‰ð‡„ÓˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. Ç ð‡Ï͇ı, Ó„ð‡Ì˘ÂÌÌ˚ı ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍËÏË Úð·ӂ‡ÌËflÏË, ÓÌ ÔÓÍÓðËÎ ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó ð‡Á˙flÒÌÂÌËfl Ò‚ÓËı ÏÌÓ„ÓÁ̇˜Ì˚ı Á‡fl‚ÎÂÌËÈ Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ˜ÚÓ Ëı ÒÏ˚ÒÎ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÒfl ÔÓÌflÚÂÌ ‰ðÛÁ¸flÏ, ÌÓ ÓÒÚ‡‚‡ÎÒfl ÒÍð˚Ú˚Ï ‰Îfl ÔÓÒÚÓðÓÌÌËı. ùÚË Á‡fl‚ÎÂÌËfl, ÍÓÚÓð˚ ÏÓ„ÎË ·˚Ú¸ Ó‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ë ÔðÓÁð‡˜Ì˚ÏË, Ë ÏÌÓ„ÓÁ̇˜Ì˚ÏË, – ˝ÚÓ „ÓÎÓÒ Ë ‰˚ı‡ÌËÂ Â„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı „ÓðËÁÓÌÚÓ‚: ÓÌ Ì ·˚Î Á̇ÍÓÏ Ò ‰ðÛ„ËÏË ÔÂð¸flÏË ËÎË ˜ÂðÌËθÌˈ‡ÏË, ÍÓÚÓð˚ ·˚ ÔÓÒÚ‡‚ÎflÎË Ëı. ïÓÚfl ËÒÒΉӂ‡ÚÂÎflÏË ËÁ‚ÂÒÚÌÓ ÌÂÒÍÓθÍÓ ÔÓÒÚÓðÓÌÌËı ÒÎÓ‚ ËÎË ÓÔÛÒÓ‚, ÎÓÊÌÓ ÔðËÔËÒ˚‚‡ÂÏ˚ı êÛÏË, Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó êÛÏË Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÚÂÔÎÓ, ÏÛÁ˚ÍÛ Â„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÂð‰ˆ‡, ÏÛÁ˚ÍÛ, ÍÓÚÓð‡fl ‚·ÒÚÌÓ ÔÓ‰˜ËÌflÂÚ Ò· ‚ÒÂı, ÍÚÓ ÔÓ‰Ô‡‰‡ÂÚ ÔÓ‰  ‚ÎËflÌËÂ. êÛÏË Ó·Î‡‰‡Î Ó˜Â̸ Ïfl„ÍËÏ ı‡ð‡ÍÚÂðÓÏ, ˜‡ÒÚÓ ÓÌ Ôð‰ÒÚ‡‚‡Î ÔÂð‰ ÓÍðÛʇ˛˘ËÏË ·ÓΠÒÓÒÚð‡‰‡ÚÂθÌ˚Ï, ˜ÂÏ Ï‡Ú¸ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í Ò‚ÓÂÏÛ ð·ÂÌÍÛ. äÓðӘ „Ó‚Óðfl, ÓÌ ·˚Î ËÒÍβ˜ËÚÂθÌÓÈ Î˘ÌÓÒÚ¸˛, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Â„Ó ÔðÓÂ͈ËË ‰Ûı‡ èÓÒ·ÌÌË͇ ÉÓÒÔÓ‰‡ ̇ Â„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ˝ÔÓıÛ. ùÚÓ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ә‚ˉÌ˚Ï ËÁ Â„Ó ÚðÛ‰Ó‚, – Ú‡ÍËı, Í‡Í «åÂÒÌ‚˻, «ÑË‚‡Ì-Ë ä‡·Ëð», ÔËÒÂÏ, ÍÓÚÓð˚ ÓÌ ÔË҇Π҂ÓËÏ ðÓ‰ÒÚ‚ÂÌÌË͇Ï, – Ë ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË ËÁ ÚÓ„Ó, Í‡Í ÓÌ ‚ÂÎ Ò·fl Ò ‰ðÛÁ¸flÏË. íÂ, ÍÚÓ ·˚ÎË Ò‚Ë‰ÂÚÂÎflÏË ˝ÚÓÏÛ, Ò ·Óθ¯ËÏ ‚ÓÎÌÂÌËÂÏ ÒÏÓÚðÂÎË Ì‡ ˉ‡θÌÓ„Ó Ì‡ÒΉÌË͇ èðÓðÓ͇ Ë „Ó‚ÓðËÎË ÒÏËðÂÌÌÓ Ë Û‚‡ÊËÚÂθÌÓ: «ùÚÓ ‚ÂÎË͇fl ÏËÎÓÒÚ¸ ÉÓÒÔÓ‰‡, ÍÓÚÓðÛ˛ éÌ ‰‡ðÛÂÚ ÚÓÏÛ, ÍÓÏÛ ë‡Ï ÔÓÊ·ÂÚ». êÛÏË ·˚Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ‡·ÒÓβÚÌÓ

48

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ËÒÍðÂÌÌËÏ Ë ‚ÂðÌ˚Ï. éÌ ÊËÎ ˜Û‚ÒÚ‚‡ÏË Ò‚ÓÂ„Ó ÒÂð‰ˆ‡ ‰Ó ÚÓÈ ÒÚÂÔÂÌË, ‚ ͇ÍÓÈ ˝ÚÓ Ì ÔðÓÚË‚Óð˜ËÎÓ Û˜ÂÌËflÏ Ë Á‡ÍÓÌ‡Ï ðÂÎË„ËË. íÓ„‰‡ Í‡Í ÓÌ Ò‰ÂÎ‡Î Ò‚Ó˛ ‚ÂðÛ ˆÂÌÚðÓÏ ‚ÒÂÈ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË, ÔÓ͇Á˚‚‡Î ‰ðÛ„ËÏ, Í‡Í Ì‡‰Ó ÊËÚ¸, Ë„ð‡Î ̇ ͇Ï˚¯Ó‚ÓÈ ÙÎÂÈÚÂ Ë Ú‡ÌˆÂ‚‡Î, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ·‡·Ó˜ÍÂ, Â„Ó ÒÂð‰ˆÂ „ÓðÂÎÓ Î˛·Ó‚¸˛ Ë ÚÓÒÍÓÈ. éÌÓ ‚Ò„‰‡ ·ÓÎÂÎÓ Ë ÔÂÎÓ, ÒÎÓ‚ÌÓ ÌÂÊ̇fl Ò‚ËðÂθ. íÂ, ÍÚÓ Ì ·˚Î ÔÓÎÓÌ ·ÓÎË, Ì ÔÓÌËχÎË Â„Ó. íÂ, ÍÚÓ ·˚Î „ðÛ· Ë ·ÂÒÚ‡ÍÚÂÌ, Ì ÏÓ„ÎË Ó˘ÛÚËÚ¸ ÚÓ, ˜ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î ÓÌ. éÌ „Ó‚ÓðËÎ: «åÌ ÌÛÊÌÓ ÒÂð‰ˆÂ, ÍÓÚÓðÓ ð‡Ò͇Î˚‚‡ÂÚÒfl, ÍÛÒÓ˜ÂÍ Á‡ ÍÛÒÓ˜ÍÓÏ, ËÁ-Á‡ ·ÓÎË ð‡ÒÒÚ‡‚‡ÌËfl Ò ÉÓÒÔÓ‰ÓÏ, ˜ÚÓ·˚ fl ÏÓ„ Ó·˙flÒÌËÚ¸ ÂÏÛ Ò‚Ó˛ ÚÓÒÍÛ Ë Ê‡ÎÓ·˚». èÓ‚ÚÓðflfl ˝ÚÓ, ÓÌ ËÒ͇Π‰ðÛÁÂÈ, ÍÓÚÓð˚ ÓÚ΢‡ÎËÒ¸ ·˚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ÏË Ê‡ÎÓ·‡ÏË Ë ÚÓÒÍÓÈ. ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË êÛÏË Ôð˯ÎÓÒ¸ ۂˉÂÚ¸ Ë ËÒÔ˚Ú‡Ú¸ ÏÌÓ„Ó ÚðÛ‰ÌÓÒÚÂÈ. çÓ ÓÌ ÌËÍÓ„‰‡ Ì Ô˚Ú‡ÎÒfl „ðÛ·Ó ‚ÂÒÚË Ò·fl ËÎË ðÂÁÍÓ Óڂ˜‡Ú¸ ‰ðÛ„ËÏ.

ÇÓÒı‚‡Îflfl ÏËÎÓÒÚË ÉÓÒÔÓ‰‡, êÛÏË ‚Á‰˚χÎÒfl ÒÎÓ‚ÌÓ Î‚ Ë ·˚Î ÒÚÓθ Ê ·ÂÒÒÚð‡¯ÂÌ. Ç Ò‚ÓËı ΢Ì˚ı ‰Â·ı ÓÌ ‚Ò„‰‡ ·˚Î ÔÓÍÓðÌ˚Ï Ë ÒÏËðÂÌÌ˚Ï, „ÓÚÓ‚˚Ï Ò ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚ËÂÏ Ë ÒÓÒÚð‡‰‡ÌËÂÏ Ó·ÌflÚ¸ β·Ó„Ó. ÑÛðÌ˚ ˜ÂðÚ˚ ı‡ð‡ÍÚÂð‡ – Ú‡ÍËÂ, Í‡Í ˝„ÓËÁÏ, ÔðÂÚÂ̈ËÓÁÌÓÒÚ¸, ‚˚ÒÓÍÓÏÂðË ËÎË ‡„ðÂÒÒË‚ÌÓÒÚ¸ – Ì ÏÓ„ÎË Ì‡ÈÚË ‚ ÌÂÏ ÔÓÓ˘ðÂÌËfl. éÌË Ì ÏÓ„ÎË ‰‡Ê ÔðË·ÎËÁËÚ¸Òfl Í ÌÂÏÛ. éÌ ‚ÂÎ Ò·fl ˜ðÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓ Û‚‡ÊËÚÂθÌÓ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ ÍÓ ‚ÒÂÏ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Í ÚÂÏ, Ò ÍÂÏ Û ÌÂ„Ó ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÎËÒ¸ ̇˷ÓΠ·ÎËÁÍË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl. éÌ Ì‡Á˚‚‡Î Ò‚ÓÂ„Ó ‰ðÛ„‡ ò‡ÏÒ‡ ËÁ í·ðËÁ‡, ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÓÚ ÍÓÚÓðÓ„Ó ÓÌ Á‡Ê„ Ò‚ÓÈ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚È Ò‚ÂÚËθÌËÍ, Ò‚ÓËÏ ÉÓÒÔÓ‰ËÌÓÏ. ë‚ÓÂ„Ó Û˜ÂÌË͇ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎfl ë‡Î‡ı˝‰‰Ë̇ á‡ðÍÛ·Ë ÓÌ ËÏÂÌÓ‚‡Î Ò‚ÓËÏ ÑÛıÓ‚Ì˚Ï ‚ÓʉÂÏ, ÉÓÒÔÓ‰ËÌÓÏ Ë ëÛÎÚ‡ÌÓÏ. éÌ ‚Ò„‰‡ Ò Ó„ðÓÏÌ˚Ï Û‚‡ÊÂÌËÂÏ ÛÔÓÏË̇ΠïÛÒ‡Ï˝‰‰Ë̇ óÂηË. Ö„Ó Ó·ð‡˘ÂÌËÂ Ò ˜ÎÂ̇ÏË Â„Ó ÒÂÏ¸Ë ·˚ÎÓ ÓÚð‡ÊÂÌËÂÏ ÚÓ„Ó, Í‡Í Ò ˜ÎÂ̇ÏË

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

Ò‚ÓÂÈ ÒÂÏ¸Ë Ó·ð‡˘‡ÎÒfl èðÓðÓÍ. é·˘Ë̇ Â„Ó ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎÂÈ ·˚· ÓÚÍð˚Ú‡ ‰Îfl ‚ÒÂı, Í‡Í Ó·˘Ë̇ ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎÂÈ èðÓðÓ͇, – ËÏ ÓÌ ·˚Î ·ÎËÁÓÍ ‰‡ÊÂ Í ÚÂÏ, ÍÚÓ Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl ‰‡Î¸¯Â ‚ÒÂı ÓÚ Ì„Ó, Ú‡Í ˜ÚÓ ‰‡ÊÂ Â„Ó ‚ð‡„Ë ·˚ÎË ‚˚ÌÛʉÂÌ˚ Ì‚ÓθÌÓ ÔÓ‰˜ËÌËÚ¸Òfl Â„Ó Ó·˙flÚËflÏ, ËÒÔÓÎÌÂÌÌ˚Ï ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚Ëfl. àÁ ÚÂı, ÍÚÓ ÍÓ„‰‡-ÎË·Ó ‚Ó¯ÂÎ ‚ Â„Ó ÍðÛ„, ÌËÍÚÓ Â„Ó Ì ÔÓÍËÌÛÎ. ë Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, Û å‚ÎflÌ˚ êÛÏË ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÎËÒ¸ ÓÒÓ·˚ ·ÎËÁÍË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÏËðÓÏ Ì‚ˉËÏÓ„Ó; ÌÓ, Ò ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Í‡Ò‡ÎÓÒ¸ Â„Ó ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ‰ðÛ„ËÏË Î˛‰¸ÏË, ÓÌ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ‰‡‚‡Î ÔÓÌflÚ¸, ̇ÒÍÓθÍÓ ÒÂð¸ÂÁÌÓ ÓÌ ÓÚ΢‡ÂÚÒfl ÓÚ ‚ÒÂı. èð˘ËÌÓÈ ÚÓÏÛ ·˚ÎË Â„Ó Íð‡ÈÌflfl ËÒÍðÂÌÌÓÒÚ¸ Ë ÒÏËðÂÌËÂ. éÌ ÊËÎ ÒðÂ‰Ë Î˛‰ÂÈ Í‡Í Ó‰ËÌ ËÁ ÌËı. éÌ ÒÎÛ¯‡Î Ëı, ÂÎ Ë ÔËÎ ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÌËÏË. éÌ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ð‡ÒÍð˚‚‡Î ÒÂÍðÂÚ˚, ÛÒÚ‡ÌÓ‚Ë‚¯ËÂÒfl ÏÂÊ‰Û ÌËÏ Ë ÅÓ„ÓÏ, ÚÂÏ, ÍÚÓ Ì ÏÓ„ ËÒÚËÌÌÓ ÔÓÌflÚ¸ Ëı Á̇˜ÂÌËÂ. ÅÛ‰Û˜Ë ‚ÓʉÂÏ, ÓÌ ÊËÎ ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ÚÂÏ, ‚Ó ˜ÚÓ ‚ÂðËÎ, Ë ‚Ò„‰‡ ÒÚðÂÏËÎÒfl

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

̇ÈÚË ÔÛÚ¸ ‚ ÒÂð‰ˆ‡ ÚÂı, ÍÚÓ ·˚Î Ò ÌËÏ ðfl‰ÓÏ. éÌ Ì‡Á˚‚‡Î ÒÓ·ð‡ÌËfl Ò‚ÓËı ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎÂÈ «ê‡Á„Ó‚Óð˚ Ó ÇÓÁβ·ÎÂÌÌÓÏ», Ô˚Ú‡flÒ¸ ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÔðË‚ÎÂ͇ڸ ‚ÌËχÌËÂ Í çÂÏÛ. éÌ „Ó‚ÓðËÎ: «ã˛·Ó‚¸», «ìÒÚðÂÏÎÂÌË», «ùÍÒÚ‡Á», «ÇΘÂÌË», Ô˚Ú‡flÒ¸ ð‡Á‰ÂÎËÚ¸ Ò ‰ðÛ„ËÏË ‚˚ÔÎÂÒÍ ‚ÓӉۯ‚ÎÂÌËfl Ë ‰ðÛ„Ëı ˜Û‚ÒÚ‚, ÍÓÚÓð˚ÏË ·˚Î ÔÂðÂÔÓÎÌÂÌ Â„Ó ‰Ûı. éÌ ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡Î ‚ÒÂÏ, ÍÚÓ Ó͇Á˚‚‡ÎÒfl ‚ Â„Ó ÒÙÂðÂ, „ÓðËÁÓÌÚ˚ ËÒÚËÌÌÓÈ ˜ÂÎӂ˜ÌÓÒÚË. éÌ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ÔÓÁ‚ÓÎflÎ Ò‚ÓÂÏÛ ‚ÁÓðÛ Á‡‰ÂðÊË‚‡Ú¸Òfl ̇ ÏËðÒÍËı ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ı, ÌÓ ÒÚðÂÏËÎÒfl ð‡ÒÔð‰ÂÎËÚ¸ ÒðÂ‰Ë ÌÛʉ‡˛˘ËıÒfl β·Ó ËÏÛ˘ÂÒÚ‚Ó ËÎË ‰Â̸„Ë, ÍÓÚÓð˚ Ôð‚˚¯‡ÎË Â„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÔÓÚð·ÌÓÒÚË. ÖÒÎË ‚ Â„Ó ‰ÓÏ ·˚ÎÓ Ï‡ÎÓ ÔˢË, ÓÌ ÔÓ‚ÚÓðflÎ: «ë·‚‡ ÅÓ„Û, Ò„ӉÌfl ̇¯Â ÊËÎˢ ÔÓıÓÊ ̇ ‰ÓÏ èðÓðÓ͇». à ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ò‚ÓÂÈ ·Î‡„Ó‰‡ðÌÓÒÚË Ë ÚÂðÔÂÌ˲ ÓÌ ÒÓ‚Âð¯‡Î ‰ÛıÓ‚Ì˚ ÔÓÎÂÚ˚ ‚ ÔÓÚÛÒÚÓðÓÌÌËÈ ÏËð. êÛÏË Ì ÔðËÌËχΠ·Î‡„ÓÚ‚ÓðËÚÂθÌÓÒÚË

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ËÎË ÔÓ‰‡flÌËfl. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÓÌ ÔÓÎÛ˜‡Î ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ËÁ·Â„‡Ú¸ ˜Û‚ÒÚ‚‡, ˜ÚÓ ÓÌ ÍÓÏÛ-ÎË·Ó Ó·flÁ‡Ì, – ÓÌ ÒÚð‡‰‡Î ÓÚ „ÓÎÓ‰‡, ÊËÎ Ó˜Â̸ ÒÍðÓÏÌÓ, ÌÓ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ÔÓÁ‚ÓÎflÎ ‰ðÛ„ËÏ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ˝ÚÓ. éÌ Ì Ê·ΠÁ‡ÔflÚ̇ڸ Ò‚Ó ÒÎÛÊÂÌË – ·˚Ú¸ ÔðÓ‚Ó‰ÌËÍÓÏ Ì‡ ÔÛÚË Î˛‰ÂÈ Í ÅÓ„Û – ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÔðËÌËχΠ·˚ ÔÓ‰‡ðÍË ËÎË ÔÓ‰ÌÓ¯ÂÌËfl. êÛÏË ÓÚ΢‡ÎÒfl ‡ÒÍÂÚËÁÏÓÏ ‚ ÊËÁÌË, ÒÚð‡ıÓÏ ÅÓʸËÏ, ‚ÓÁ‰ÂðʇÌËÂÏ, ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Á‡˘ËÚÓÈ ÓÚ „ðÂıÓ‚ÌÓÒÚË, Ò‡ÏÓ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÒÚ¸˛ Ë ˜ËÒÚÓÈ ÊËÁ̸˛, ÍÓÚÓð‡fl ·˚· ̇Ôð‡‚ÎÂ̇ ÏËðÛ Ì‚ˉËÏÓ„Ó. Ç ‰ÓÔÓÎÌÂÌËÂ Í ˝ÚÓÏÛ, Â„Ó Á̇ÌË ÅÓ„‡, β·Ó‚¸ Í ÅÓ„Û Ë ‡·ÒÓβÚÌÓ ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í ÅÓ„Û ‚Ò˛ Â„Ó ÊËÁ̸ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÎË Â„Ó ‚Ò˛ ÊËÁ̸, Ú‡Í ˜ÚÓ ÓÌ ÔÓ‰ÌËχÎÒfl, ÔÓ‰Ó·ÌÓ Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÚÂÁ ÎÛÌ, ˜ÚÓ ÓÒ‚Â˘‡˛Ú ÌÂ·Ó Ò‚flÚÓÒÚË. Ö„Ó Î˛·Ó‚¸ Í ÅÓ„Û ·˚· Ú‡ÍÓÈ, ˜ÚÓ Ó̇ Ôð‚ÓÒıӉ˷ Ó·˚˜Ì˚ „ð‡Ìˈ˚ β·‚Ë – ˝ÚÓ ·˚· Úð‡ÌÒˆẨÂÌڇθ̇fl β·Ó‚¸. éÌ ·˚Î ‡·ÒÓβÚÌÓ Û‚ÂðÂÌ, ˜ÚÓ ÉÓÒÔÓ‰¸ ÚÓÊ β·ËÚ Â„Ó. ÖÏÛ ˝Ú‡ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ Ì ÔðËÌÂÒ· ÔÓÚÂ𸠖 ÌË ‚ Ô·Ì ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ëfl ÒÚð‡ı‡, ÌË ‚ Ô·Ì ÛÚð‡Ú˚ Û‚‡ÊÂÌËfl Í ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ. ùÚÓ ·˚Î „ÓðËÁÓÌÚ ‚Âð˚ Ë ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, Ë êÛÏË Ì‡ÏÂ͇Π̇ ˝ÚÓÚ ·‡Î‡ÌÒ ÏÂÊ‰Û ÒÚð‡ıÓÏ Ë Ì‡‰ÂʉÓÈ Í‡Í Ì‡ ‚˚ð‡ÊÂÌË ÏËÎÓÒÚÂÈ, ÍÓÚÓð˚ ‰‡ðÛÂÚ ÉÓÒÔÓ‰¸. å˚ ÏÓÊÂÏ ÒÔð‡‚‰ÎË‚Ó Ì‡Á‚‡Ú¸ ˝ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ·‡Î‡ÌÒËðÓ‚‡ÌËfl «é·˙fl‚ÎÂÌËÂÏ Ñ‡ðÓ‚ ÓÚ Ç˜ÌÓ„Ó ëÛÎڇ̇». Ç Â„Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÏ ÏËð ‚Ó‰ÓÔ‡‰˚ β·‚Ë ËÁÎË‚‡ÎËÒ¸ Í‡Í ð‡Á΢Ì˚ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl. Ö„Ó ËÒÍðÂÌÌflfl Úfl„‡ Í ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ Ë Â„Ó ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ·˚ÎË ‚ÓÁ̇„ð‡Ê‰ÂÌ˚ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ˝ÍÒÚ‡ÁÓÏ Ë ‚ΘÂÌËÂÏ. éÌ ·˚Î Ó‰‡ðÂÌ ‚Â΢‡È¯ÂÈ ·ÎËÁÓÒÚ¸˛ Í ÅÓ„Û Ë ˜‡ÒÚÓ ÔËÎ ËÁ ˜‡¯Ë ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë, Ë. ÓÒÛ¯‡fl ˜‡¯Û Á‡ ˜‡¯ÂÈ, ÓÔ¸flÌflÎÒfl. éÌ ÊÂ·Π‚ˉÂÚ¸, Á̇ڸ, ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÚÓθÍÓ Ö„Ó Ë „Ó‚ÓðËÚ¸ ÚÓθÍÓ Ó çÂÏ. éÌ ·˚Π̇ÒÚÓθÍÓ ÒÂð¸ÂÁÂÌ ‚ ˝ÚÓÏ Ô·ÌÂ, ˜ÚÓ ÂÒÎË Â„Ó „·Á‡ ‰‡Ê ̇ Íð‡ÚÍÓ τÌÓ‚ÂÌË ÔÓ‚Óð‡˜Ë‚‡ÎËÒ¸ Í ‚̯ÌÂÏÛ ÏËðÛ Ë Â„Ó Ó·ËÚ‡ÚÂÎflÏ, ÓÌ ÔðÓÎË‚‡Î ÏÌÓ„Ó ÒÎÂÁ. éÌ ËÒÍðÂÌÌ Ê·ΠÊËÚ¸ ‚ ÔðÓÒÚÓðÌÓÏ ÓÍðÛÊÂÌËË ·ÎËÁÓÒÚË Ò çËÏ. éÌ ‚Òfl˜ÂÒÍË ·ÓðÓÎÒfl Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ·˚Ú¸ Ë ‚β·ÎÂÌÌ˚Ï, Ë ‚ÓÁβ·ÎÂÌÌ˚Ï, Ë ÔðÓ‚Ó‰ËÎ Ï„ÌÓ‚ÂÌËfl Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË ‚ ÓÔ¸flÌÂÌËË, ˜ÚÓ ËÒıÓ‰ËÎÓ ÓÚ Ó·ÓËı. åÌÓ„Ó ·˚ÎÓ ‚β·ÎÂÌÌ˚ı, ÍÓÚÓð˚Â Ó˘Û˘‡ÎË ‰ÛıÓ‚Ì˚ ð‡‰ÓÒÚË Ú‡ÍËÏ Ê ӷð‡ÁÓÏ Ë ÍÓÚÓð˚ ·˚ÎË Ôð‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌË͇ÏË

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

49

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

êÛÏË ‚ ÊËÁÌË Ë ÒÏÂðÚË. ÇÒ Ê Ôð‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó êÛÏË ÓÚÍð˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡Ï ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌ Ú‡Í ÒÏÂÎÓ „Ó‚ÓðËÚ Ì‡Ï Ó Ò‚ÓËı ˜Û‚ÒÚ‚‡ı ‚ “ÑË‚‡Ì-Ë ä‡·Ëð”. èÓËÒÚËÌÂ, ÒÓ ‚ðÂÏÂÌ èðÓðÓ͇ Ë ‚ ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘Ë ‚Â͇ ·˚ÎÓ ÏÌÓ„Ó „ÂðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ı ‚ÒÂÓ·˘Â ÏÌÂÌË ÔðËÁ̇ÎÓ ·˚ Ôð‚ÓÒıÓ‰fl˘ËÏË êÛÏË. çÓ Ôð‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó êÛÏË ÎÂÊËÚ ‚ ÓÒÓ·ÓÏ ËÁÏÂðÂÌËË, ‚ ÓÒÓ·˚ı ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡ı, ÚÓ„‰‡ Í‡Í Ëı ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡ ·ÓΠÔðË‚˚˜Ì˚ ̇Ï. à ‚ ˝ÚÓÏ Ô·Ì Ï˚ ÏÓÊÂÏ Ì‡Á‚‡Ú¸ êÛÏË ‚ÓʉÂÏ ‚ Ò‚ÓÂÈ Ó·Î‡ÒÚË, ÎÛ˜¯ËÏ ËÁ ÎÛ˜¯Ëı. êÛÏË – ‚˚‰‡˛˘ËÈÒfl ÔðÓ‚Ó‰ÌËÍ, ÍÓÚÓð˚È ‚‰ÂÚ Î˛‰ÂÈ Í ë‡ÏÓÏÛ èðÂÍð‡ÒÌÓÏÛ ËÁ èðÂÍð‡ÒÌÂȯËı ÔÓ ÔÛÚË Î˛·‚Ë. ùÚÓ ‚˚ÒÓÍÓ ‰ÓÒÚËÊÂÌË ˜ÂÎÓ‚Â͇ – ÒÛÏÂÚ¸ ÔÓβ·ËÚ¸ ÉÓÒÔÓ‰‡ ËÁ „ÎÛ·ËÌ˚ Ò‚ÓÂ„Ó ÒÂð‰ˆ‡ Ë ‚Ò„‰‡ ÔÓÏÌËÚ¸ Ó çÂÏ Ò „ÎÛ·ÓÍÓÈ Î˛·Ó‚¸˛ Ë ÒÚð‡ÒÚ¸˛. ÖÒÎË Ë ÂÒÚ¸ ‰Îfl ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ë ·ÓΠ‚˚ÒÓÍÓ ‰ÓÒÚËÊÂÌËÂ, ÚÓ ˝ÚÓ ÓÒÓÁ̇ÌË ÚÓ„Ó Ù‡ÍÚ‡, ˜ÚÓ ‚Òfl β·Ó‚¸, ÛÒÚðÂÏÎÂÌÌÓÒÚ¸, ˝ÍÒÚ‡Á Ë ‚ΘÂÌË ‚ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓÏ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Â – ˝ÚÓ ðÂÁÛÎ¸Ú‡Ú Ö„Ó ‰Ó·ðÓÚ˚ Ë ·Î‡„ÓÒÍÎÓÌÌÓÒÚË. êÛÏË ‚˚‰˚ı‡Î ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ àÏÂ̇ Ë ÄÚðË·ÛÚ˚ ‚ÒflÍËÈ ð‡Á, ÍÓ„‰‡ ÓÌ ‰Â·Π‚‰Óı Ë ‚˚‰Óı. éÌ ÓÒÓÁ̇‚‡Î, ˜ÚÓ Â„Ó ÒÍÎÓÌÌÓÒÚË – ÔðflÏÓÈ ËÚÓ„ ÏËÎÓÒÚË Ë ·Î‡„ÓÒÍÎÓÌÌÓÒÚË, ÍÓÚÓð˚ÏË Â„Ó Ó‰‡ðËÎ ÇÒ‚˚¯ÌËÈ. íÂ, ˜¸Ë „ÓðËÁÓÌÚ˚ Ì ÏÓ„ÛÚ ‰ÓÒÚ˘¸ ˝ÚÓ„Ó ÛÌË͇θÌÓ„Ó ÛðÓ‚Ìfl, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Ì ÒÛÏÂ˛Ú ÔÓÌflÚ¸ ˝ÚÓ„Ó. ÖÒÎË ‚ÂðËÚ¸ ‡ÌÓÌËÏÌÓÏÛ ‡‚ÚÓðÛ ÒÚËıÓÚ‚ÓðÂÌËfl, ÍÓÚÓðÓ fl ıÓ˜Û ÔðÓˆËÚËðÓ‚‡Ú¸, ÌÂÚ ÒÓÏÌÂÌËfl, ˜ÚÓ, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ÚÓÏÛ Í‡Í ÒÎÓ‚‡ Ôð‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ÒÍÓðÎÛÔÛ Á̇˜ÂÌËÈ, Á‡Íβ˜ÂÌÌ˚ı ‚ÌÛÚðË ÌËı, Ú‡Í Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ë ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË Î˛‰ÂÈ – ˝ÚÓ ÔðÓÒÚÓ Ù‡ÍÚÓð˚ Ë ÛÒÎÓ‚Ëfl, ÍÓÚÓð˚ Ôð‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ Ôð˄·¯ÂÌË ÔðËÌflÚ¸ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ‰‡ð˚: íðÛ‰˚ Ö„Ó ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl ÓÒÌÓ‚‡Ì˚ ̇ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚflı ÒÓÁ‰‡ÌËÈ. àÁ ͇ÔÎË ‡ÔðÂθÒÍÓ„Ó ‰Óʉfl ÁÏÂfl Ú‚ÓðËÚ fl‰, ‡ ÛÒÚðˈ‡ – ÊÂϘÛÊËÌÛ. çÂÍÓÚÓð˚ β‰Ë Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ú¸ Ùð‡ÁÛ «Î˛·Ó‚¸ Í ÅÓ„Û» Ì‚ÂðÌÓ ‚ ËÒ·ÏÒÍÓÈ Úð‡‰ËˆËË. ä‡Í ÏÌÓ„Ë ËÁ ÚÂı, ÍÚÓ ‚ÓÁβ·ËÎ ÉÓÒÔÓ‰‡, êÛÏË, Ôð˘ÂÏ Ú‡ÍË Ó·ð‡ÁÓÏ, ÍÓÚÓð˚È ÔðË΢ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ò‚flÚÓÒÚË Ë ‚ÓÁÌÂÒÂÌÌÓÒÚË ÅÓ„‡, ÒÏÂÎÓ Á‡˘Ë˘‡Î ÍÓ̈ÂÔˆË˛ β·‚Ë Í ÅÓ„Û Í‡Í ÒÚÓfl˘Û˛ ‚˚¯Â ‚ÒÂı ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ÍÓ̈ÂÔˆËÈ Î˛·‚Ë Ë ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. éÌ ÓÒÚ‡‚ËÎ ÔÓÒΠҷfl ̇ÒΉˠÏÌÓ„ÓÁ̇˜ÌÓÈ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë, ÍÓÚÓð‡fl ·˚· ÓÚÍð˚Ú‡ ‰Îfl ËÌÚÂðÔðÂÚ‡ˆËÈ Ì‡

50

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ, ˜ÚÓ ÔÓÒΉӂ‡ÎË Á‡ ÌËÏ. çÂÍÓÚÓð˚ ÒÛÙËË Ë ËÒÒΉӂ‡ÚÂÎË ËÒ·χ ÒÓÏÌ‚‡ÎËÒ¸ ‚ Ôð‡‚ÓÏÂðÌÓÒÚË ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌËfl ÏÛÁ˚͇θÌ˚ı ËÌÒÚðÛÏÂÌÚÓ‚, Ú‡ÍËı, Í‡Í Í‡Ï˚¯Ó‚‡fl ÙÎÂÈÚ‡ ÌÂÈ (‚ ‰ðÛ„ÓÈ Ó„Î‡ÒÓ‚Í – ̇È), Ë ‚ ËÒÔÓÎÌÂÌËË ÏÛÁ˚ÍË ‚ ‰Âð‚˯ÂÒÍËı ÚÂÍÍ ËÏÂÌÌÓ ËÁ-Á‡ ˝ÚÓÈ ÏÌÓ„ÓÁ̇˜ÌÓÒÚË. ëÚÓðÓÌÌËÍË ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ˜‡ÒÚÓ ÍðËÚËÍÓ‚‡ÎË ðËÚۇθÌ˚ ڇ̈˚ ‚ð‡˘‡˛˘ËıÒfl ‰Âð‚˯ÂÈ. é‰Ì‡ÍÓ å‚Îfl̇ êÛÏË Ì ÒÓÏÌ‚‡ÎÒfl ‚ ËÒÚËÌÌÓÒÚË Ò‚ÓËı ËÌÚÂðÔðÂÚ‡ˆËÈ. ÖÒÎË ·˚ ÓÌ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î ÒÓÏÌÂÌËfl, ÓÌ ·˚ ð‡Á·ËÎ ÏÛÁ˚͇θÌ˚ ËÌÒÚðÛÏÂÌÚ˚ Ë ÓÚ͇Á‡ÎÒfl ÓÚ Ò‚ÓÂÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. èÓËÒÚËÌÂ, fl ‰Ûχ˛, ˜ÚÓ ÔðÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÌÌ˚ ‚ÒÂÏ ÒÂð‰ˆÂÏ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl êÛÏË Ò ‰ÛıÓÏ ðÂÎË„ËË Ë ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ÓÌ ·˚Î ·ÂÁÛÔð˜Ì˚Ï Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÏ Ë ÊË‚˚Ï ÔðËÏÂðÓÏ Ó·ð‡Á‡ ÊËÁÌË Ë Ôӂ‰ÂÌËfl åÛı‡Ïχ‰‡, Á‡Ôð¢‡˛Ú ‚ÒÂÏ ÔðÓ˜ËÏ ‚˚ÒÚÛÔ‡Ú¸ ÔðÓÚË‚ Ì„Ó. ÅÓΠÚÓ„Ó, ‰‚Ûı ˝ÚËı ÍÓ̈ÂÔˆËÈ Ó͇Á‡ÎÓÒ¸ ·ÓΠ˜ÂÏ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó Î˛‰ÂÈ ÔðËÌflÎË Â„Ó ÚÓ˜ÍÛ ÁðÂÌËfl. éÌ ·˚Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ‡·ÒÓβÚÌÓ ËÒÍðÂÌÌËÏ Ë ‚ÂðÌ˚Ï. éÌ ÊËÎ ˜Û‚ÒÚ‚‡ÏË Ò‚ÓÂ„Ó ÒÂð‰ˆ‡ ‰Ó ÚÓÈ ÒÚÂÔÂÌË, ‚ ͇ÍÓÈ ˝ÚÓ Ì ÔðÓÚË‚Óð˜ËÎÓ Û˜ÂÌËflÏ Ë Á‡ÍÓÌ‡Ï ðÂÎË„ËË. íÓ„‰‡ Í‡Í ÓÌ Ò‰ÂÎ‡Î Ò‚Ó˛ ‚ÂðÛ ˆÂÌÚðÓÏ ‚ÒÂÈ Ò‚ÓÂÈ ÊËÁÌË, ÔÓ͇Á˚‚‡Î ‰ðÛ„ËÏ, Í‡Í Ì‡‰Ó ÊËÚ¸, Ë„ð‡Î ̇ ͇Ï˚¯Ó‚ÓÈ ÙÎÂÈÚ ÌÂÂ Ë Ú‡ÌˆÂ‚‡Î, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ·‡·Ó˜ÍÂ, Â„Ó ÒÂð‰ˆÂ „ÓðÂÎÓ Î˛·Ó‚¸˛ Ë ÚÓÒÍÓÈ. éÌÓ ‚Ò„‰‡ ·ÓÎÂÎÓ Ë ÔÂÎÓ, ÒÎÓ‚ÌÓ Á‚Û˜Ì˚È ÌÂÈ. íÂ, ÍÚÓ Ì ·˚Î ÔÓÎÓÌ ·ÓÎË, Ì ÔÓÌËχÎË Â„Ó. íÂ, ÍÚÓ ·˚Î „ðÛ· Ë ·ÂÒÚ‡ÍÚÂÌ, Ì ÏÓ„ÎË Ó˘ÛÚËÚ¸ ÚÓ, ˜ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î ÓÌ. éÌ „Ó‚ÓðËÎ: «åÌ ÌÛÊÌÓ ÒÂð‰ˆÂ, ÍÓÚÓðÓ ð‡Ò͇Î˚‚‡ÂÚÒfl, ÍÛÒÓ˜ÂÍ Á‡ ÍÛÒÓ˜ÍÓÏ,

ËÁ-Á‡ ·ÓÎË ð‡ÒÒÚ‡‚‡ÌËfl Ò ÉÓÒÔÓ‰ÓÏ, ˜ÚÓ·˚ fl ÏÓ„ Ó·˙flÒÌËÚ¸ ÂÏÛ Ò‚Ó˛ ÚÓÒÍÛ Ë Ê‡ÎÓ·˚». èÓ‚ÚÓðflfl ˝ÚÓ, ÓÌ ËÒ͇Π‰ðÛÁÂÈ, ÍÓÚÓð˚ ÓÚ΢‡ÎËÒ¸ ·˚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ÏË Ê‡ÎÓ·‡ÏË Ë ÚÓÒÍÓÈ. èÓËÒÚËÌÂ, fl Ò̇˜‡Î‡ Ì ÒÓ·Ëð‡ÎÒfl ÔËÒ‡Ú¸ Ó· ˝ÚÓÏ ·ÂÒˆÂÌÌÓÏ Ôð‰ÏÂÚÂ. ÖÒÚ¸ ÏÌÓ„Ó ‰ðÛ„Ëı β‰ÂÈ, ÍÓÚÓð˚ ÎÛ˜¯Â ÏÂÌfl ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌ˚ Í ‚˚ÔÓÎÌÂÌ˲ ˝ÚÓÈ Á‡‰‡˜Ë. é‰Ì‡ÍÓ ˝Ú‡ ÔðÓÒ¸·‡ ÔÓÒΉӂ‡Î‡ ÓÚ ˜ÂÎÓ‚Â͇, Í ÍÓÚÓðÓÏÛ fl ËÁ‰‡‚̇ ÓÚÌÓ¯ÛÒ¸ Ò ·Óθ¯ËÏ Û‚‡ÊÂÌËÂÏ, Ë fl Ì ÒÏÓ„ ÓÚ͇Á‡Ú¸Òfl. ü ‚ÁflÎÒfl Á‡ ˝ÚÓÚ Ôð‰ÏÂÚ, ÍÓÚÓð˚È ÔÓ ÒÛÚË ÎÂÊËÚ Á‡ Ôð‰Â·ÏË ÏÓËı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ. ëÓÚÌË, ‰‡Ê Ú˚Òfl˜Ë ÔËÒ‡ÎË Ó êÛÏË. ùÚÓ Ëı ð‡·ÓÚ‡ – ÔËÒ‡Ú¸ Ó· ˝ÚÓÏ, Ë ÂÒÎË ÒΉÛÂÚ Ò͇Á‡Ú¸ ˜ÚÓ-ÎË·Ó ‚‡ÊÌÓÂ, ÚÓ ˝ÚÓ Ëı ð‡·ÓÚ‡ – Ò͇Á‡Ú¸ ˝ÚÓ. çÂÒÏÓÚðfl ̇ ˝ÚÓ, Ì˘ÚÓ Ì ÔðÂÔflÚÒÚ‚ÛÂÚ ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ·˚ ÔðÓÒÚ˚ β‰Ë ‚ðӉ ÏÂÌfl Ò͇Á‡ÎË ÌÂÒÍÓθÍÓ Ùð‡Á. ÑÛχ˛, ËÏÂÌÌÓ ˝ÚÓ fl Ë Ò‰Â·Î. ÇÂðÓflÚÌÓ, ·˚ÎÓ ·˚ ÎÛ˜¯Â, ÂÒÎË ·˚ fl ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÒfl ð‡Ì¸¯Â Ë Ì‡Ôð‡‚ËÎ ˜ËÚ‡ÚÂÎfl Í «éÒÌÓ‚‡Ï Ï˚ÒÎË êÛÏË» òÂÙË͇ Ñʇ̇, ˜ÚÓ·˚ ˜ËÚ‡ÚÂθ ÒÏÓ„ ̇˜‡Ú¸ ÏÌÓ„ÓÁ̇˜ËÚÂθÌÓ ӷ˘‡Ú¸Òfl ÌÂÔÓÒð‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ò ÚÂÍÒÚÓÏ. чÊ ÂÒÎË ÒÂȘ‡Ò ÛÊ ÒÎ˯ÍÓÏ ÔÓÁ‰ÌÓ ‰Â·ڸ ˝ÚÓ, fl Ì ıÓ˜Û Ó„ð‡Ì˘˂‡Ú¸ ËÎË Ó·˘ÂÌËÂ Ò ÚÂÍÒÚÓÏ ËÎË ·ðÓÒ‡Ú¸ ̇ ÌÂ„Ó ÚÂ̸ Ò‚ÓËÏ Ó„ð‡Ì˘ÂÌÌ˚Ï ÔÓÌËχÌËÂÏ Ôð‰ÏÂÚ‡. í‡Í ˜ÚÓ ÚÂÔÂð¸ fl ÓÒڇ̇‚ÎË‚‡˛Ò¸ Ë Á‡‚Âð¯‡˛ Ò‚ÓË Á‡Ï˜‡ÌËfl. n

1- Меджнун – образ пылкого влюбленного, чрезвычайно популярный в исламской литературе. – Прим. автора предисловия.

2- Бурак – конь с человеческим лицом, верхом на котором Мухаммад поднялся на небо в Ночь вознесения – мирадж. – Прим. автора предисловия.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Идея вселенского мира в философии Руми Али Фуат Билкан Профессор Экономико-технологического университета «ТОББ» (Турция).

Mevlana’da Evrensel Bar›fl Düflüncesi Ali Fuat Bilkan

Prof. Dr., TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi (Türkiye).

ç

‡Ô‡‰ÂÌË ‚ÓËÌÓ‚ Ôð‡‚ËÚÂÎfl ïÓðÂÁχ ̇ ÏÓÌ„ÓθÒÍËÈ ÚÓð„Ó‚˚È Í‡ð‡‚‡Ì ‚ éÚð‡ð ‚ 1218 „. ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ̇˜‡ÎÓÏ Ì‡ðÛ¯ÂÌËfl ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ð‡‚ÌÓ‚ÂÒËfl ‚ Ä̇ÚÓÎËË. ë ˝ÚÓ„Ó ÏÓÏÂÌÚ‡ ËÌÚÂðÂÒ˚ ÏÓÌ„ÓÎÓ‚ ·˚ÎË ÔðËÍÓ‚‡Ì˚ Í ëð‰ÌÂÈ ÄÁËË Ë ÁÂÏÎflÏ Í Á‡Ô‡‰Û ÓÚ ÌÂÂ. Ç ðÂÁÛθڇÚ «‚ 1220-1221 „„. ÏÓÌ„ÓθÒÍË ‚ÓÈÒ͇ ÔÓ‰ ÍÓχ̉ӂ‡ÌËÂÏ ÑÊÂ·Â Ë ëÛ·ÛÚ‡fl ̇Ôð‡‚ËÎËÒ¸ ˜ÂðÂÁ ïÓð‡Ò‡Ì ‚ èÂðÒˉÒÍËÈ àð‡Í Ë ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì, ÏËÌÛfl 䇂͇Á Ë óÂðÌÓÏÓðÒÍÓ ÔÓ·ÂðÂʸÂ, ÓÒÚ‡‚Îflfl Á‡ ÒÓ·ÓÈ ðÛËÌ˚». åÓÌ„ÓθÒÍÓ ̇¯ÂÒÚ‚Ë ð‡ÁðÛ¯ËÎÓ ËÒÚÓð˘ÂÒÍÛ˛ Ú̸͇ „ÓðÓ‰Ó‚, ËÁÏÂÌËÎÓ ÒÓˆËÓÍÛθÚÛðÌ˚ ÍÓ‰˚ ð„ËÓ̇, Ì„‡ÚË‚ÌÓ ÔÓ‚ÎËflÎÓ Ì‡ ‰ÂÏÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍÛ˛ ÒËÚÛ‡ˆË˛ Ë ˝ÚÌ˘ÂÒÍËÈ ÒÓÒÚ‡‚ ̇ÒÂÎÂÌËfl. åË„ð‡ˆËË, ÒÔðÓ‚ÓˆËðÓ‚‡ÌÌ˚ ÊÂÒÚÓÍÓÒÚ¸˛ Ë Ì‡ÒËÎËÂÏ, ÔðË‚ÂÎË Í ËÁÏÂÌÂÌ˲ ÒӈˇθÌÓÈ ÒÚðÛÍÚÛð˚ „ÓðÓ‰Ó‚, ÔÓfl‚ÎÂÌ˲ ÌÓ‚˚ı ÍÛθÚÛð, ÙÓðÏËðÓ‚‡Ì˲ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı, ÙËÎÓÒÓÙÒÍËı, ÒӈˇθÌ˚ı „ðÛÔÔ. èӷ‰‡ ÏÓÌ„ÓÎÓ‚ ̇‰ ‚ÓÈÒÍÓÏ É˚flÒ‰‰Ë̇ äÂÈı˛Òð‚‡ II ‚ 1243 „. ÒËθÌÓ ÔÓ‰Óð‚‡Î‡ ‡‚ÚÓðËÚÂÚ ÒÂθ‰ÊÛÍˉӂ, ÚflÊÂÎÓ ·ðÂÏfl ̇ÎÓ„Ó‚ ‚˚Á‚‡ÎÓ Ì‰ӂÓθÒÚ‚Ó Ì‡ðÓ‰‡. ç‡ ÙÓÌ ˝ÚËı ÒÓ·˚ÚËÈ ÛÒËÎËÎËÒ¸ ÏË„ð‡ˆËË ÚÛðˆÍÓ„Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ̇ Á‡Ô‡‰ Ä̇ÚÓÎËË, ˜ÚÓ ‚˚Á‚‡ÎÓ ËÁÏÂÌÂÌË ÒÚðÛÍÚÛð˚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ð„ËÓÌÂ. çÂÒÏÓÚðfl ̇ „ÎÛ·ÓÍÓ ÔðÓÌËÍÌÓ‚ÂÌË ̇ ˛„, ‚ÔÎÓÚ¸ ‰Ó ëËðËË, ‚ 1260 „. ÏÓÌ„ÓÎ˚ ·˚ÎË ÓÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˚ χÏβ͇ÏË. é‰ÌÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ Ò ˝ÚËÏË ÒÓ·˚ÚËflÏË ÏÓÌ„ÓθÒ͇fl ‰Ë̇ÒÚËfl àθı‡ÌÓ‚,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÍÓÌÚðÓÎËðÓ‚‡‚¯‡fl Á‡Ô‡‰Ì˚ ÁÂÏÎË ëð‰ÌÂÈ ÄÁËË, ‚Ó ‚ðÂÏÂ̇ ɇÁ‡Ì-ı‡Ì‡ (1295-1304) ÔðËÌËχÂÚ ËÒ·Ï. ɇÁ‡Ì-ı‡Ì ÓÚ͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ÓÚ ÔÓ‰˜ËÌÂÌËfl ‚ÂðıÓ‚ÌÓÏÛ ı‡ÌÛ, ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Ë‚ Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ÔÓ˜‚Û ‰Îfl Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂθÌÓ„Ó ÛÔð‡‚ÎÂÌËfl àð‡ÌÓÏ, ÄÁÂð·‡È‰Ê‡ÌÓÏ, Ä̇ÚÓÎËÂÈ Ë àð‡ÍÓÏ. ç‡ ÚÂððËÚÓðËË, „‰Â ÔðÓËÒıÓ‰ËÎË ˝ÚË ËÒÚÓð˘ÂÒÍË ÒÓ·˚ÚËfl, ÏËÎÎËÓÌ˚ β‰ÂÈ ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ·ÂÁ ÁÂÏÎË, ÏÌÓ„Ë ÚÂðÔÂÎË „ÓÎÓ‰,

A

nadolu’da siyasî düzenin bozulmas›, esas itibariyle, 1218’de Otrar’da Harezmflâhl›lar›n bir Mo¤ol ticaret kafilesine sald›rmas› ile bafllam›flt›r. Bu tarihten itibaren Mo¤ollar›n dikkati Orta Asya ve bat›s›na yönelir. Nitekim “1220-21 y›llar›nda Mo¤ol komutanlar› Cebe ve Sübütey komutas›nda gerçekleflen askerî harekattan sonra, Horasan üzerinden Irak-› Acem ve Azerbaycan’a giren Mo¤ol müfrezeleri Kafkas-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

51

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Монгольское нашествие разрушило историческую ткань городов, изменило социокультурные коды региона, негативно повлияло на демографическую ситуацию и этнический состав населения.

Mo¤ol istilas›, flehirlerin tarihî dokular›n›, sosyal ve kültürel yap›lar›n› bozdu¤u gibi, nüfus dengelerini ve hâkim karakterlerini de altüst etti.

ÔÓ‰‚Âð„‡ÎËÒ¸ ̇ÒËÎ˲, ·˚ÎË Û·ËÚ˚. ê‡Á·ÓË, ÔÓʇð˚ Ë „ð‡·ÂÊË Á‡ÒÚ‡‚ÎflÎË Î˛‰ÂÈ ÛıÓ‰ËÚ¸ ‚ ·ÓΠ·ÂÁÓÔ‡ÒÌ˚ ð‡ÈÓÌ˚. ëÂð¸ÂÁÌ˚È Û‰‡ð ·˚Π̇ÌÂÒÂÌ ÔÓ ÍÛθÚÛð „ÓðÓ‰ÒÍÓÈ ÊËÁÌË, ÒÍ·‰˚‚‡‚¯ÂÈÒfl ÒÚÓÎÂÚËflÏË, ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ÔÓfl‚Ë·Ҹ ÓÚ˜ÛʉÂÌÌÓÒÚ¸. ìÌ˘ÚÓÊÂÌË ·Ë·ÎËÓÚÂÍ Ë Ï‰ðÂÒ ‚˚Á‚‡ÎÓ Á‡ÒÚÓÈ Ì‡ÛÍË. Ç Ó·˘ÂÒÚ‚Â ˆ‡ðËÎË Ì‰ӂÂðËÂ, Ô‡ÒÒË‚ÌÓÒÚ¸, ÒÏËðÂÌËÂ. èÓÒÚÓflÌ̇fl ̇ÔðflÊÂÌÌÓÒÚ¸, ı‡ÓÒ Ë ÒÚð‡ı Á‡ Ò‚Ó˛ ÊËÁ̸ ÔÓðÓ‰ËÎË ðÓÒÚ ˝„ÓËÁχ, ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í Ï‡ÚÂðˇθÌÓÈ ‚˚„Ó‰Â, ˜ÚÓ ÔðË‚ÂÎÓ Í ÙÓðÏËðÓ‚‡Ì˲ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÓ‚Ó„Ó ÚËÔ‡ ˜ÂÎÓ‚Â͇. éÚÌ˚Ì ËÁÓÎËðÓ‚‡ÌÌ˚È ÓÚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒڇΠÔð‚˚¯Â ‚ÒÂ„Ó ˆÂÌËÚ¸ ΢ÌÓ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜ËÂ Ë ÒÚðÂÏËÚ¸Òfl Í Û‰Ó‚ÎÂÚ‚ÓðÂÌ˲ Î˯¸ Ò‚ÓËı ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌÚÂðÂÒÓ‚. Ç ˝ÚÓ Ê ‚ðÂÏfl ̇ ÁÂÏΠÄ̇ÚÓÎËË ÔÓfl‚ËÎÒfl ‰ÛıÓ‚Ì˚È ÎˉÂð, ÔÓ·ÓðÌËÍ ËÒÚËÌ˚, ËÒÍðÂÌÌ ÔÓ˜ËÚ‡˛˘ËÈ ÇÒ‚˚¯ÌÂ„Ó Ë ÊË‚Û˘ËÈ ÔÓ Ö„Ó Á‡ÍÓ̇Ï. ÖÏÛ ‚˚Ô‡ÎÓ ÔÓÏÓ˜¸ Ó·˘ÂÒÚ‚Û Ì‡ÈÚË ‚ÂðÌ˚È ÔÛÚ¸, ËÒˆÂÎËÚ¸ ‰ÛıÓ‚Ì˚ ð‡Ì˚ β‰ÂÈ, ÔðËÁ‚‡Ú¸ Í ÏËðÛ Ë ·ð‡ÚÒÚ‚Û ÚÂı,

52

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÍÚÓ Â˘Â ‚˜Âð‡ ÌÂËÒÚÓ‚Ó ÛÌ˘ÚÓʇÎË ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡. Ç XIII ‚. „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó Ä̇ÚÓÎËÈÒÍËı ÒÂθ‰ÊÛÍÓ‚ ÛÚð‡ÚËÎÓ Ò‚Ó˛ ÏÓ˘¸, ̇ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ÒˆÂÌ ÒÚ‡ÎË ‰ÓÏËÌËðÓ‚‡Ú¸ ·ÂÈÎËÍË, ÏÂÊ‰Û ÍÓÚÓð˚ÏË ÛÒÚ‡ÌÓ‚Ë·Ҹ ðÂÎË„ËÓÁ̇fl Ë ÍÛθÚÛð̇fl ÍÓÌÍÛðÂ̈Ëfl. ùÚÓ ·˚Î ÔÂðËÓ‰ ‚ÓÁðÓʉÂÌËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÓÌ ÒÓÔðÓ‚Óʉ‡ÎÒfl ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËÂÏ ÒӈˇθÌ˚ı Í·ÒÒÓ‚ Ë ÒÔÎÓ˜ÂÌËÂÏ ð‡Á΢Ì˚ı „ðÛÔÔ ‚ÓÍðÛ„ ÒÛÙËÈÒÍËı ·ð‡ÚÒÚ‚. àÏÂÌÌÓ ‚ ˝ÚÓ ÒÛ‰¸·ÓÌÓÒÌÓ ‚ðÂÏfl ‚ äÓ̸˛, ÒÂð‰ˆÂ Ä̇ÚÓÎËË, ÔðË·˚Î å‚Îfl̇ Ñʇ·Ή‰ËÌ êÛÏË (1207-1273). äÓ̸fl ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÓÚ΢‡Î‡Ò¸ ‚˚ÒÓÍËÏ ÛðÓ‚ÌÂÏ ÍÛθÚÛðÌÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl, ·˚· ˆÂÌÚðÓÏ ÚÓð„Ó‚ÎË. Å·„Ó‰‡ðfl ‚˚„Ó‰ÌÓÏÛ ÒÚð‡Ú„˘ÂÒÍÓÏÛ Ë „ÂÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍÓÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌ˲ „ÓðÓ‰ ÒڇΠÒÚÓÎˈÂÈ ëÂθ‰ÊÛÍÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. èð‰ÔÓ·„‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ‚ XIII ‚. ̇ÒÂÎÂÌË äÓÌ¸Ë Ì‡Ò˜ËÚ˚‚‡ÎÓ ÔðËÏÂðÌÓ 60 Ú˚Ò. ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ËÁ ÍÓÚÓð˚ı 10 % ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎË „ðÂÍË, ‡ðÏflÌÂ Ë Â‚ðÂË.

«Стань свободным. Сколько еще ты будешь оставаться

lar’dan Karadeniz’in kuzeyine geçti¤i zaman, gerilerinde viraneye çevrilmifl bir ülke b›rakt›lar”. Mo¤ol istilas›, flehirlerin tarihî dokular›n›, sosyal ve kültürel yap›lar›n› bozdu¤u gibi, nüfus dengelerini ve hâkim karakterlerini de altüst etti. Özellikle fliddetten kaçan insanlar›n oluflturdu¤u göçler, flehirlerin sosyal yap›lar›n› de¤ifltirerek yeni kültürleri ve dinî, felsefî, sosyal gruplar› ortaya ç›kard›. Mo¤ollar›n 1243 y›l›nda II. G›yaseddin Keyhüsrev’i yenmesi, Selçuklular’›n otoritesini iyice zay›flatt›¤› gibi, halka a¤›r vergi yükü de yükleyerek huzursuzlu¤a ve hoflnutsuzlu¤a sebep olmufltur. Ancak bütün bunlar yaflan›rken, Anadolu’nun bat›s›na ak›n eden Türk nüfus, buradaki sosyal dengeyi etkilemeye bafllam›flt›r.

Mo¤ollar, güneyde Suriye’ye kadar olan genifl bölgeye yay›lmalar›na ra¤men, 1260 y›l›nda Memluklar’›n karfl› koymas›yla durdurulur.

Mo¤ollar›n Orta Asya’n›n bat›s›n› idare eden kolu olan ‹lhanl›lar›n Gazan Han zaman›nda (1295-1304) Müslüman olmalar›, merkezî Mo¤ol yönetiminden ayr›lmalar›na ve ‹ran, Azerbaycan, Anadolu ve Irak’› ba¤›ms›z bir devlet olarak idare etmelerine zemin haz›rlam›flt›r.

Bütün bu tarihî geliflmelerin yafland›¤› co¤rafyada milyonlarca insan yerlerinden edilmifl, haks›z yere katledilip zarara u¤rat›lm›flt›r. Ya¤malar, yang›nlar ve talanlar, insanlar›n daha güvenli bölgelere göç etmelerine sebep olmufltur. Yüzlerce y›ld›r oluflturulan flehir hayat› ve flehir kültürü derin darbeler alm›fl, insan iliflkileri so¤umufl ve zay›flam›flt›r. Kütüphanelerin ve medreselerin yak›l›p y›k›lmas› neticesinde de ilmî hayat gerilemifltir. Bu karanl›k tablo, toplumda güvensizlik, hayattan kaç›fl ve teslimiyetçi bir anlay›fl›n yay›lmas›na sebep olmufltur. Can güvenli¤inden yoksun halk›n, kargafla ve bafl›bozuklu¤un oluflturdu¤u psikolojiyle bencil ve maddî menfaate dayal› bir anlay›flla hareket etmesi, ortaya farkl› bir insan tipi ç›karm›flt›r. Cemiyetten kopan bu insan, art›k fert olarak yaflayacak ve hayatta kalmak için ferdî menfaat ve anlay›fl› yegâne hareket noktas› haline getirecektir. Topluma yön verecek ve halkta aç›lan manevî yaralar› saracak bir Hak dostu, bir liderin ortaya ç›kmas› ve birbirini ac›mas›zca katleden insanlar› dostlu¤a ve bar›fla ça¤›rmas›n›n tam zaman›d›r.

XIII. yüzy›lda Anadolu Selçuklu devle-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

пленником злата и серебра?» ëÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ‚ˉÂÚ¸ ‚ ͇ʉÓÏ Ú‚ÓðÂÌË ÇÒ‚˚¯ÌÂ„Ó – Ôð‰‚ÂÒÚÌËÍ ‚ÒÂÎÂÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡ Ë ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË. ÇÓÚ Í‡Í å‚Îfl̇ ÔðËÁ˚‚‡Î β‰ÂÈ ˆÂÌËÚ¸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡: «èðËıÓ‰Ë! å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ˆÂÌËÚ¸ ͇ʉ˚È ÏË„ ̇¯Â„Ó Ó·˘ÂÌËfl. lj¸ ð‡ÁÎÛ͇ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÌÂÓÊˉ‡ÌÌÓÈ. èðÓðÓÍ Û˜ËÎ, ˜ÚÓ «‚ÂðÛ˛˘ËÈ – ÓÚð‡ÊÂÌË ‚ÂðÛ˛˘Â„Ó». í‡Í Á‡˜ÂÏ Ê Ï˚ ÓÚ‚Óð‡˜Ë‚‡ÂÏÒfl ÓÚ Ò‚ÓÂ„Ó ÓÚð‡ÊÂÌËfl? ᇂËÒÚ¸ Ë ÌÂ̇‚ËÒÚ¸ ̇Í·‰˚‚‡˛Ú ÚÂ̸ ̇ ‰ðÛÊ·Û Ë ð‡ÌflÚ ÒÂð‰ˆÂ. ч‚‡È ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÏ ÒÂð‰ˆÂ ÓÚ ÁÎÓ·˚ Ë ÚÂÏÌÓÚ˚». ç‡ÔËÒ‡ÌÌ˚ êÛÏË ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl ̇ˆÂÎÂÌ˚ ̇ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓ„Ó ı‡ð‡ÍÚÂð‡. Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ˜ÂÚ‚ÂðÓÒÚ˯ËÈ å‚Îfl̇ „Ó‚ÓðËÚ: «ÖÒÎË ÔÂðÂ‰Ó ÏÌÓÈ ÒÚÓËÚ ˜‡¯‡ Ò ÍËÒÎ˚Ï ÏÓÎÓÍÓÏ, ÍÎflÌÛÒ¸ ÄηıÛ, ˜Ûʇfl ˜‡¯‡ Ò Ï‰ÓÏ Ì Ôð˂ΘÂÚ ÏÓÂ„Ó ‚Á„Îfl‰‡. чÊ ÂÒÎË ·Â‰ÌÓÒÚ¸ ‰Ó‚‰ÂÚ ÏÂÌfl ‰Ó ÒÏÂðÚË, Ë ÚÓ„‰‡ fl Ì ÔðÓÏÂÌfl˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ì‡ ð‡·ÒÚ‚Ó». Ç ˝ÚËı ÒÎÓ‚‡ı Á‡Íβ˜ÂÌÓ ÔÓÌËχÌË êÛÏË Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. éÌË Û˜‡Ú Ì‡Ò ‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl ÚÂÏ, ˜ÚÓ ‰‡ÂÚ ÇÒ‚˚¯ÌËÈ. é·ÛÁ‰‡ÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓ„Ó «˝„Ó» Ë ÒÍðÓÏÌÓÒÚ¸ ‚ Ê·ÌËflı ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï Òð‰ÒÚ‚ÓÏ ‰Îfl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ÔÓÍÓfl Ë ‰Ó‚ÂðËfl.

ÏËÎÓÒÂð‰ËÂ Ë ‰Ó·ð˚È Ìð‡‚. óÂÎÓ‚Â͇ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡Û˜ËÚ¸ ‚ÓÒÔðËflÚ˲ ‰ðÛ„Ëı β‰ÂÈ Í‡Í Ú‚ÓðÂÌËÈ ëÓÁ‰‡ÚÂÎfl ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ, ÚÓ„‰‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ·Û‰ÂÚ ÓÔ‡Ò‡Ú¸Òfl Ôð˘ËÌflÚ¸ ‚ð‰ Ò‚ÓÂÏÛ ·ÎËÊÌÂÏÛ, ÒÛÏÂÂÚ ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Í ÌÂÏÛ Ò „ÎÛ·ÓÍËÏ Û‚‡ÊÂÌËÂÏ, ‚ÓÒıˢ‡flÒ¸ ÒÓÁ‰‡ÌËÂÏ ÇÒ‚˚¯Ì„Ó. åÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ ‚ÓÒÒÚ‡ÌËfl Ë Ú‡ÈÌ˚ ‰‚ËÊÂÌËfl XIII ‚. ÔðË‚ÂÎË Í ð‡ÒÍÓÎÛ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ë ÙÓðÏËðÓ‚‡Ì˲ ‚ð‡Ê‰Â·Ì˚ı ‰ðÛ„ ‰ðÛ„Û „ðÛÔÔ. ë‚ÂÚ ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl,

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ti’nin zay›flamas› ve muhtelif beyliklerin güç kazanarak ortaya ç›kmas›, beylikler aras›nda dinî, edebî ve kültürel bir yar›fla da sahne olmufltur. Zümreleflmelerin ve çeflitli tarikatlar etraf›nda toplanarak sosyal dengeyi yeniden onarman›n yafland›¤› bu dönemde, Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî (1207-1273) Anadolu’nun kalbi Konya’ya yerleflmifltir.

Konya, kültür ve ticaret yönüyle oldu-

XIII век был периодом возрождения общества, формирования социальных классов и сплочения различных групп вокруг суфийских братств.

Zümreleflmelerin ve çeflitli tarikatlar etraf›nda toplanarak sosyal dengeyi yeniden onarman›n yafland›¤› dönemde, Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî (1207-1273) Anadolu’nun kalbi Konya’ya yerleflmifltir.

å‚Îfl̇ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˜ÂÚ˚ð ͇˜ÂÒÚ‚‡ „Û·ËÚÂθÌ˚ ‰Îfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓ„Ó ð‡ÁÛχ: ‚ÓʉÂÎÂÌËÂ, Ú˘ÂÒ·‚ËÂ, ·ÂÒÍÓ̘ÌÓ Ê·ÌËÂ, ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í ‚˚ÒÓÍÓÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌ˲ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. àÁÏÂÌËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÔðÓ‚ÓˆËðÛ˛˘Â„Ó ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ Ë ·ÂÒÔÓðfl‰ÍË, ÏÓÊÌÓ ÚÓθÍÓ ÔÛÚÂÏ ÔÓ‰‡‚ÎÂÌËfl «˝„Ó», ‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ëfl χÎ˚Ï Ë ÓÚ‰‡ÎÂÌËfl ÓÚ ÏËðÒÍÓ„Ó: «é·Óð‚Ë ÌËÚË, ÍÓÚÓð˚ ÔðË‚flÁ˚‚‡˛Ú Ú·fl Í ÏËðÛ, ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÒ¸ ÓÚ ÔÓÍÎÓÌÂÌËfl χÚÂðˇθÌ˚Ï ·Î‡„‡Ï. ëڇ̸ Ò‚Ó·Ó‰Ì˚Ï. ëÍÓθÍÓ Â˘Â Ú˚ ·Û‰Â¯¸ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ÔÎÂÌÌËÍÓÏ Á·ڇ Ë ÒÂð·ð‡? éÔÛÒÚË ÍÛ‚¯ËÌ ‚ ÓÍÂ‡Ì ·Î‡„ Ë Û‚Ë‰Ë¯¸, ˜ÚÓ ÓÌ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ ‚ÏÂÒÚËÚ¸ Î˯¸ Ó‰ÌӉ̂Ì˚È Á‡Ô‡Ò Ò˜‡ÒÚ¸fl, Ó‰ÌӉ̂Ì˚È Á‡Ô‡Ò ‚Ó‰˚». å‚Îfl̇ ÔðËÁ˚‚‡ÂÚ ‚ÒÂı «Ó·ðÂÒÚË ˜ËÒÚ˚È ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËÈ ‰Ûı, ÓÚ‰‡ÎË‚¯ËÒ¸ ÓÚ ÊË‚ÓÚÌÓ„Ó Ì‡˜‡Î‡, ÍÓÚÓðÓ ÒΉÛÂÚ Ê·ÌËflÏ Ì‡ÙÒ‡». óÂÎÓ‚ÂÍ ðÓʉ‡ÂÚÒfl Ò ˜ËÒÚÓÈ ‰Û¯ÓÈ Ë ÔðÂÍð‡ÒÌ˚Ï ı‡ð‡ÍÚÂðÓÏ, ÌÓ ÔÓ‰ ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚ËÂÏ Òð‰˚ ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÚÂðflÂÚ ‚˚ÒÓÍË ͇˜ÂÒÚ‚‡, ÔÓ‰‰‡ÂÚÒfl ‚ÎËflÌ˲ ÊË‚ÓÚÌ˚ı ÔÓÚð·ÌÓÒÚÂÈ; ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔÓ·Âʉ‡ÂÚ ÊË‚ÓÚÌÓ ̇˜‡ÎÓ, ÓÌ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÒÔÓÒÓ·Ì˚Ï ÒÓ‚Âð¯ËÚ¸ Û·ËÈÒÚ‚Ó, ÔðÓÎË‚‡ÂÚ ÍðÓ‚¸ Ò‚ÓËı ·ð‡Ú¸Â‚. èÓ˝ÚÓÏÛ å‚Îfl̇ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÔÛÚ¸ Í ÏËðÛ ÎÂÊËÚ ˜ÂðÂÁ Ó·ðÂÚÂÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ ‚˚ÒÓÍÓÈ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, ‚ ÓÒÌÓ‚Â ÍÓÚÓðÓÈ ÎÂÊ‡Ú Î˛·Ó‚¸ Í ·ÎËÊÌÂÏÛ,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

53

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

‰ðÛÊ·˚ Ë Î˛·‚Ë, ÍÓÚÓð˚Ï ÔðÓÌËÁ‡Ì‡ ÙËÎÓÒÓÙËfl êÛÏË, ÔÓÏÓ„ Á‡Î˜ËÚ¸ ð‡Ì˚ ÌÂ̇‚ËÒÚË Ë Ì‡ÒËÎËfl, ̇ÌÂÒÂÌÌ˚ ÏÓÌ„ÓθÒÍËÏË Á‡‚Ó‚‡ÚÂÎflÏË. å‚Îfl̇ ÒÛÏÂÎ Á‡ÌÓ‚Ó ð‡Áʘ¸ ‚ÂðÛ ‚ ÏËð Ë ‰ðÛÊ·Û Û Ì‡ðÓ‰‡, ˜¸Â χÚÂðˇθÌÓÂ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓ ̇ÒΉˠ·˚ÎÓ ‚‡ð‚‡ðÒÍË ÛÌ˘ÚÓÊÂÌÓ, ÍÓÚÓð˚È ÔðË‚˚Í ‚ˉÂÚ¸ ‚ÂÁ‰Â Ë ‚Ò˛‰Û ‚ð‡„‡, „ÓÚÓ‚flÒ¸ ‚ β·ÓÈ ÏÓÏÂÌÚ ÓÚð‡ÁËÚ¸ Û„ðÓÁÛ. å‚Îfl̇ Ò˜ËÚ‡ÂÚ Î˛·Ó‚¸ Í ·ÎËÊÌÂÏÛ ˜Û‰Ó‰ÂÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ˝ÎËÍÒËðÓÏ, ÒÔÓÒÓ·Ì˚Ï ÔÓÏÓ˜¸ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û: «Å·„Ó‰‡ðfl β·‚Ë ÏÛÚ̇fl ‚Ó‰‡ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÔðÓÁð‡˜ÌÓÈ. ã˛·Ó‚¸ ËÁΘ˂‡ÂÚ ‚Ҡ̉ۄË, ‰‡ðËÚ Á‰ÓðÓ‚¸Â Óð„‡ÌËÁÏÛ. ã˛·Ó‚¸ ÓÊË‚ÎflÂÚ ÏÂðÚ‚Ó„Ó, ð‡‰Ë β·‚Ë ‰‡Ê ԇ‰Ë¯‡ı ÔÓ ‰Ó·ðÓÈ ‚ÓΠÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ð‡·ÓÏ. ã˛·Ó‚¸ ‰ÓÒÚÛÔ̇ ӷ·‰‡˛˘ËÏ Á̇ÌËÂÏ. à ÏÛ‰ðÓÒÚ¸ ÚÓÊ ÔÎÓ‰ β·‚Ë. èÎÂÌÌËÍ ÌËÁÏÂÌÌ˚ı Ê·ÌËÈ Ë „ÎÛÔ˚ı Á‡ÌflÚËÈ Ì‡ ÚðÓÌ Î˛·‚Ë ‚ÁÓÈÚË Ì ÒÏÓÊÂÚ».

54

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Видеть в человеке создание Всевышнего

˘Â‰ðÓÒÚË. ÇÒ ÔðËÚ˜Ë Ë ËÒÚÓðËË,

ÇˉÂÚ¸ ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÓÁ‰‡ÌË ÇÒ‚˚¯Ì„Ó, ‚ÂðËÚ¸ ‚ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ÒÓÁ‰‡Ì Ò‡Ï˚Ï ÎÛ˜¯ËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ (‡ıÒÂÌ-Ë Ú‡Í‚ËÏ), ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Ú¸ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Î˛·Ó‚¸, ‚ÓÒÚÓð„ Ë Û‚‡ÊÂÌËÂ, ÍÓÚÓð˚ ̇Ôð‡‚ÎÂÌ˚ Í ëÓÁ‰‡ÚÂβ. èÓ˝ÚÓÏÛ ‰Îfl ‚ÂÎËÍÓ„Ó Û˜ÂÌÓ„Ó, ÒÛÙËfl, Ôð‰‡ÌÌÓ„Ó ð‡·‡ Äηı‡, ͇ÍÓ‚˚Ï fl‚ÎflÂÚÒfl å‚Îfl̇, Ì ÒÓÒÚ‡‚ËÎÓ ÒÎÓÊÌÓÒÚË ‚ÓÒÔðËÌËχڸ ˜ÂÎÓ‚Â͇ Í‡Í ‚Â̈ Ú‚ÓðÂÌËfl, ÓÍðÛÊË‚ Â„Ó Ó͇ÌÓÏ Î˛·‚Ë Ë ÌÂÊÌÓÒÚË. êÛÏË ËÁ˙flÒÌflÂÚÒfl flÁ˚ÍÓÏ ‰Û¯Ë, ̇‰ÂflÒ¸, ˜ÚÓ Â„Ó ÒÎÓ‚‡ ‚ÒÍÓÎ˚ıÌÛÚ ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð ‚ÒÂı, ÍÚÓ ÛÒÎ˚¯ËÚ Â„Ó. Ö„Ó ÒÚËθ, ËÒÔÓθÁÛÂÏ˚ ÒÎÓ‚‡, ‚˚ð‡ÊÂÌËfl, Òð‡‚ÌÂÌËfl ÒËθÌÓ ÓÚ΢‡˛ÚÒfl ÓÚ flÁ˚͇ Â„Ó ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌËÍÓ‚. ä‡Ê‰Ó ÒÎÓ‚Ó ‚ Â„Ó ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËflı ÔðËÁ‚‡ÌÓ ð‡ÒÒ͇Á˚‚‡Ú¸ Ó Î˛·‚Ë, ÚÓÎÂð‡ÌÚÌÓÒÚË, ÔðÓ˘ÂÌËË, ‰ðÛÊ·Â, ÓÚ͇Á ÓÚ ˝„ÓËÁχ, ÒÚðÂÏÎÂÌËË Í ‰Ó·ðÛ Ë

ӷ΄˜ËÚ¸ ÔÓÒÚËÊÂÌË ËÒÚËÌ˚

ð‡ÒÒ͇Á‡ÌÌ˚ å‚ÎflÌÓÈ, ÒÚ‡‚flÚ ˆÂθ˛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ. èÂð‚˚Ï ¯‡„ÓÏ êÛÏË ·˚ÎÓ Ó·ðÂÚÂÌË ÏËð‡ ‚ÌÛÚðË Ò·fl, ÔÓÒΠ˜Â„Ó ÓÌ ÒڇΠۘËÚ¸ ‰ðÛ„Ëı Ó·ðÂÚÂÌ˲ ÏËð‡ Ë ÔÓÍÓfl. 燘Ë̇fl Ò ˜ÂÎÓ‚Â͇, å‚Îfl̇ ÒÚðÂÏËÎÒfl Í Ó˜Ë˘ÂÌ˲ Ë ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ì˲ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡. èÓ˝ÚÓÏÛ Ë ÒÂȘ‡Ò êÛÏË ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚ ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ÊË‚˚Ï ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂð‡ı ÊËÁÌË: Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËË, ÛÔð‡‚ÎÂÌËË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı, ÛÍðÂÔÎÂÌËË ÏËð‡. ç‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ÒÚÓÎÂÚËÈ ‚ÒÂ, ÍÓÏÛ ÔÓÒ˜‡ÒÚÎË‚ËÎÓÒ¸ ËÒÔËÚ¸ ËÁ Ó͇̇ β·‚Ë å‚ÎflÌ˚, ÔðÓ‰ÓÎʇ˛Ú ÊËÚ¸ ð‡‰Ë ÏËð‡, ÔÓÍÓfl Ë „‡ðÏÓÌËË Ì‡ áÂÏÎÂ. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

¤u gibi, co¤rafik ve stratejik konumuyla da Anadolu Selçuklular›’n›n baflkenti olarak seçilmifltir. Konya’n›n XIII. yüzy›ldaki nüfusunun 60.000 civar›nda oldu¤u ve bunun yüzde onunun Rum, Ermeni ve Yahudi az›nl›klardan olufltu¤u tahmin edilmektedir.

“Hür ol, ey o¤ul ne zamana kadar alt›n›n, gümüflün esiri olacaks›n?”

Evrensel bar›fl ve hoflgörünün en önemli simgesi, herkesi Hak yap›s› olarak görebilmektir. Mevlânâ, insan›n de¤erini flöyle belirtir: “Gel, gel de birbirimizin kadrini, k›ymetini bilelim. Çünkü belli olmaz, birbirimizden ans›z›n ayr›labiliriz. Madem ki peygamber efendimiz “mümin, müminin aynas›d›r” diye buyurdu, ne diye aynadan yüz çeviriyoruz? Garazlar, kinler dostlu¤u karart›r, gönlü yaralar. Ne diye garazlar› gönlümüzden söküp atm›yoruz?”

Mevlânâ’n›n eserlerindeki mesajlar, esas itibariyle insan karakterini olgunlaflt›rmay› hedefler. O, bir rubâisinde flöyle der: “Ayran kâsem önümde oldukça, Allah’a yemin ederim ki, kimsenin bal›nda gözüm yoktur. Yoksulluk, beni ölümle s›k›flt›rsa bile, hürriyeti kullu¤a satamam.”

Kanaati ve hakk›na raz› olmay› ö¤ütleyen bu anlay›fl, toplumda huzur ve sükunu sa¤laman›n en etkili yolunu da göstermektedir. Burada Mevlânâ’n›n ahlâk anlay›fl› da ön plana ç›kmaktad›r. Nefis terbiyesi ve tokgözlülük, büyük bir kargafla ve güvensizlik içinde yaflayan toplumun huzurunu sa¤layacak yegâne çözüm yoludur.

Mevlânâ, insan›n akl›n› öldüren dört vas›ftan bahseder. Bunlar, “flehvet, h›rs, çok istekte bulunmak, yüksek mevki peflinde koflmak”t›r. O, toplumda kargafla ve çat›flman›n ortaya ç›kard›¤› farkl› insan tipinin ›slah›n›, nefsin benli¤inden kurtulmaya ve r›z›k konusunda dünya ba¤›ndan s›yr›larak kanaat sahibi olmaya ba¤lar: “Dünya ba¤›n› kopar, maddeye olan ba¤l›l›ktan kendini kurtar da, hür ol, ey o¤ul ne zamana kadar alt›n›n, gümüflün esiri olacak›n? R›z›klar denizini, bir testiye dökecek olsan, ne kadar›n› al›r? Ancak bir günlük k›smet, bir günlük su...”

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Мевляна считает, что четыре качества губительны для человеческого разума: вожделение, тщеславие, бесконечное желание, стремление к высокому положению в обществе.

Mevlânâ, insan›n akl›n› öldüren dört vas›ftan bahseder. Bunlar, “flehvet, h›rs, çok istekte bulunmak, yüksek mevki peflinde koflmak”t›r.

Mevlânâ, insanlar›, “nefsânî arzularla dolu olan hayvânî ruhtan sonsuz ve hofl olan insanî ruhu elde etmeye” davet eder. Yarad›l›fl›ndan itibaren güzel olan huy ve karakterini çevrenin tesiriyle kaybeden ve gittikçe hayvanî nefse kap›lan insan, zamanla bir canavara dönerek kendi hemcinsini ortadan kald›rmaya ve hunharca kan dökmeye kadar varan bir karakter de¤iflimine u¤ram›flt›r. Mevlânâ’n›n evrensel bar›fl anlay›fl›nda en önemli kâide, insan› güzel huyla donat›p onu aflkla yo¤urmas›d›r. ‹nsana, kâinata yaratan›n eseri olarak bakan kimse, ona zarar vermek flöyle dursun, onu hayranl›kla, sevgi ve sayg›yla seyreder.

XIII. yüzy›l›n dünyas›nda bat›nî hareketler ve ayaklanmalar›n içte önemli bölünmelere ve hizipleflmelere yol açt›¤› bilinmektedir. D›flardan gelen Mo¤ollar›n yapt›klar› maddî ve manevî tahribat›n yaralar›n› sarmak ve büyük bir kin ve öfke ile herkesi düflman olarak görmeye al›flm›fl insanlar› dostlu¤a ve sevgiye inand›rmak, ancak Mevlânâ’n›n bar›fl ve hoflgörü soluklar›yla gerçeklefltirilebilirdi. Mevlânâ, sevgiyi eksen alarak bütün insanl›¤› sevgide flifa bulmaya davet eder: “Sevgi ile tortular durulur, ar›n›r.

Sevgiden dertler flifâ bulur, sa¤l›¤a kavuflur. Sevgiden ölü dirilir, sevgi yüzünden pâdiflah kul olur. Sevgi ancak âriflere mahsustur. ‹rfân sonucudur. Saçma sapan fleylere kap›lan nas›l olur da sevgi taht›na oturur?”

‹nsan›, Hak yap›s› olarak görmek

‹nsan›, Hak yap›s› olarak gören ve onun “en güzel biçimde yarat›ld›¤›”na (ahsen-i

takvîm) inanan bir kimsenin, sahibinden dolay› bu yap›ya büyük bir flefkat, merhamet, hayret ve sayg› hisleriyle yaklaflaca¤› muhakkakt›r. ‹flte büyük ârif, gönül insan›, Hak dostu ve mutasavv›f Mevlânâ da insan› kâinât›n merkezine alan ve onu di¤er yarat›lanlar›n üstünde tutan görüflüyle, büyük bir aflk ve sevgi deryas› meydana getirmifltir. O, daima gönül diliyle konuflup samimiyetini muhatab›n›n iç dünyas›nda çalkant›lara vesile olmas›n› hedefler. Bu yüzden üslûbu, benzetmeleri, fliir dili ve hitâb› ça¤dafllar›ndan oldukça farkl›d›r. Onda mazmun ve mecazlar, daima aflk›, hofl görmeyi, ba¤›fllamay›, dostlu¤u, benlikten vazgeçmeyi, ihsan ve keremi ifade etmek için söz konusu edilmifltir. Mevlânâ’n›n eserlerinde yer alan meseller, hikâyeler ve nükteler, hep hakikati daha kolay ve anlafl›l›r k›lma ve bu suretle kavratma amac›na yöneliktir.

Sulhu önce kendi içinde sa¤lay›p sonra etraf›na yaymaya gayret eden ve böylece insan›n ›slah›yla bütün bir âlemin ›slâh›n› hedefleyen Mevlânâ, günümüzdeki e¤itim, yönetim, insan iliflkileri, toplum düzeni ve evrensel bar›fl›n temini konular›nda hâlâ dipdiri bir örnek olarak durmaktad›r.

Yüzy›llar boyu onun mayalad›¤› aflk deryas›n›n iksirini içen bahtiyarlar, âlemin sulh ve sükûnu için çal›flarak insanl›¤a hizmet etmeyi fliar edinmifllerdir. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

55

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Произведения Руми – спасительная соломинка для человечества Беседовала: Ханде Экшиоглу Корреспондент «ДА» (Турция).

Rumi’nin eserleri insanl›¤a medet kap›s›d›r Konuflan: Hande Ekflio¤lu DA muhabiri (Türkiye).

Ç Ì‡˜‡Î ÒÂÌÚfl·ðfl 2007 „. ÏÂʉÛ̇ðӉ̇fl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌ̇fl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl è·ÚÙÓðχ ÑÄ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò ÏËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ÏË ÍÛθÚÛð˚ íÛðˆËË Ë í‡‰ÊËÍËÒڇ̇, ‡ Ú‡ÍÊ ÔðË ÔÓ‰‰ÂðÊÍ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı „ÓÒÛ˜ðÂʉÂÌËÈ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ Ôðӂ· ‚ ÒÚÓÎˈ 퇉ÊËÍËÒڇ̇ ÑÛ¯‡Ì·Â ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚È ÙÓðÛÏ «å‚Îfl̇ Ë ‰Ë‡ÎÓ„ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ». é ÙÓðÛÏÂ,

58

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

å‚ÎflÌÂ, «Ú‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÒÍÓÏ êÛÏË» Ë ·Û‰Û˘ÂÏ ‚ ÍÓÌÚÂÍÒÚ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËfl êÛÏË Ï˚ „Ó‚ÓðËÎË Ò ÔðÂÁˉÂÌÚÓÏ Ä͇‰ÂÏËË Ì‡ÛÍ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇, ‰ÓÍÚÓðÓÏ ÙËÎÓÒÓÙÒÍËı ̇ÛÍ å‡Ï‡‰¯Ó àÎÓÎÓ‚˚Ï. ï‡Ì‰Â ùͯËÓ„ÎÛ: èÓ˜ÂÏÛ ‚˚ ð¯ËÎË ÔÓ‰‰Âðʇڸ ÔðÓÂÍÚ Ôðӂ‰ÂÌËfl ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ÙÓðÛχ? ä‡Í

DA (Diyalog Avrasya) Platformu, 7-8-9 Eylül 2007 tarihlerinde Tacikistan’›n baflkenti Duflanbe’de, baflta Türkiye ve Tacikistan Kültür Turizm Bakanl›klar› olmak üzere pek çok Avrasya kurumunun destek ve kat›l›m›yla “Mevlana ve Medeniyetler Diyalo¤u” bafll›¤› alt›nda uluslararas› bir sempozyum düzenledi. Sempozyumu, Mevlana’y›, “Tacikistanl› Mev-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

‰ÓÎ„Ó ‰ÎËÎËÒ¸ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ËÚÂθÌ˚ ð‡·ÓÚ˚ Í ˝ÚÓÏÛ ÏÂðÓÔðËflÚ˲? å‡Ï‡‰¯Ó àÎÓÎÓ‚: à‰Âfl ÔðË̇‰ÎÂÊËÚ ÔðÂÁˉÂÌÚÛ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ùÏÓχÎË ê‡ıÏÓÌÓ‚Û. Ç 2005 „. ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ËÁËÚ‡ ‚ íÛðˆË˛ ÔðÂÁˉÂÌÚ ÔÓÒÂÚËÎ ÛÒ˚ԇθÌËˆÛ êÛÏË Ë ÚÓ„‰‡ Ê ӷ˙fl‚ËÎ Ó Ì‡ÏÂðÂÌËË í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ¯ËðÓÍÓ ÓÚÏÂÚËÚ¸ ˛·ËÎÂÈ ‚ÂÎËÍÓ„Ó Ï˚ÒÎËÚÂÎfl. Ç Ï‡Â 2006 „. ÍÓÏËÒÒËfl Ä͇‰ÂÏËË Ì‡ÛÍ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Ë· ÔðÓ„ð‡ÏÏÛ Ôð‰ÒÚÓfl˘ÂÈ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË Ë Ôð‰ÒÚ‡‚Ë·  ̇ ÛÚ‚ÂðʉÂÌË ÔðÂÁˉÂÌÚÛ Ë Ôð‡‚ËÚÂθÒÚ‚Û. 燯 Ôð‰ÎÓÊÂÌË ̇¯ÎÓ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ ÓÚÍÎËÍË Û Û˜ÂÌ˚ı. Ç Ï‡ðÚ 2007 „. ÔðÂÁˉÂÌÚ ÔðËÌflÎ ‰Â΄‡ˆË˛ ÚÛðˆÍËı Û˜ÂÌ˚ı. ëÚÓðÓÌ˚ ‰Ó„Ó‚ÓðËÎËÒ¸ Ó Ôðӂ‰ÂÌËË ‚ ð‡Ï͇ı Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËfl 16-È „Ó‰Ó‚˘ËÌ˚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË í‡‰ÊËÍËÒڇ̇, 7-9 ÒÂÌÚfl·ðfl 2007 „., ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË «å‚Îfl̇ Ë ‰Ë‡ÎÓ„ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ». Ç àÌÚÂðÌÂÚ ·˚Î ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡Ì ˆËðÍÛÎflð Ë Ôð˄·¯ÂÌËÂ Í Û˜‡ÒÚ˲ ‚ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË, ÍÓÚÓð˚ ‚˚Á‚‡ÎË ËÌÚÂðÂÒ Ì‡Û˜ÌÓ„Ó ÏËð‡ Ë ‚ÒÂı ÔÓ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ êÛÏË Ë ÔðË‚ÂðÊÂ̈‚ ÒÛÙËÁχ. ç‡ÏË ·˚ÎÓ ÔÓÎÛ˜ÂÌÓ ÓÍÓÎÓ 90 Á‡fl‚ÓÍ Ì‡ Û˜‡ÒÚË ‚ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË ËÁ 29 ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì ÏËð‡.

ÑÓÒÚÓ‚ÒÍËÈ, íÓÎÒÚÓÈ, ùÈ̯ÚÂÈÌ... ê‡ÁÛÏÌ˚ β‰Ë, ˜¸Â ÒÂð‰ˆÂ Ì ð‡ÁÛ˜ËÎÓÒ¸ ÒÓÔÂðÂÊË‚‡Ú¸, ‚Ò ˜‡˘Â Ó·ð‡˘‡˛ÚÒfl Í ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËflÏ å‚ÎflÌ˚.

lana”y› ve “Mevlana ›fl›¤›ndaki gelece¤i” sempozyumun partnerlerinden Tacikistan Bilimler Akademisi Profesörü Say›n Mamatflo ‹lalov’a sorduk.

åÓÊÌÓ ÎË Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ó·˘ÂÔðËÌflÚ˚È ÔÓ‰ıÓ‰ Í ÔÓÌËχÌ˲ å‚ÎflÌ˚?

Hande Ekflio¤lu: Bu projeye destek verme karar›n› nas›l ald›n›z? Sempozyumun haz›rl›k çal›flmalar› ne kadar sürdü?

çÂÚ. ã˛·Ó‚¸ Í ·ÎËÊÌÂÏÛ, Ó ÍÓÚÓðÓÈ „Ó‚ÓðËÚ å‚Îfl̇, ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ͇ʉÓÏÛ Ó·ðÂÒÚË Ò‚ÓÂ„Ó ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó å‚ÎflÌÛ, ͇ʉ˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‚Ôð‡‚ ÔÓÒ‚ÓÂÏÛ ËÌÚÂðÔðÂÚËðÓ‚‡Ú¸ ËÁð˜ÂÌËfl êÛÏË. ê‡ÒÒ͇Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ÔÓÒΠÒÏÂðÚË å‚ÎflÌ˚ „ðÛÔÔ‡

à‰Â˛ Ôðӂ‰ÂÌËfl ÒËÏÔÓÁËÛχ ÔÓ‰‰ÂðʇÎË ÏÌÓ„Ó Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ. í‡ÍÓÈ ËÌÚÂðÂÒ Í ÚÂÏ ÙÓðÛχ Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌ Î˘ÌÓÒÚ¸˛ êÛÏË? Ç ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ ÏÌÓ„Ó „Ó‚ÓðflÚ Ë Ô˯ÛÚ Ó ‰Ë‡ÎÓ„Â Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËË. éÒÓ·˚È ËÌÚÂðÂÒ Í ˝ÚÓÈ ÚÂÏ ÔÓfl‚ËÎÒfl ÔÓÒΠÒÓ·˚ÚËÈ 11 ÒÂÌÚfl·ðfl, ÍÓ„‰‡ ÚÂððÓðËÒÚ˚ – ÒÚÓðÓÌÌËÍË ÅÂÌ ã‡‰Â̇ Óð„‡ÌËÁÓ‚‡ÎË ‚ ëòÄ ÚÂð‡ÍÚ, ðÂÁÛθڇÚÓÏ ÍÓÚÓðÓ„Ó Òڇ· „Ë·Âθ ÏÌÓ„Ëı Ì‚ËÌÌ˚ı β‰ÂÈ. èÓÒΠ˝ÚÓÈ ‰‡Ú˚ ÏËð ÒÌÓ‚‡ ð‡Á‰ÂÎËÎÒfl ̇‰‚ÓÂ. é‰Ì‡ ˜‡ÒÚ¸, Ì ÔÓÚðۉ˂¯ËÒ¸ ‚ÌËÍÌÛÚ¸ ‚ ÒÛÚ¸ ÒÓ·˚ÚËfl, Ó·˙fl‚Ë· ËÒÎ‡Ï ÓÔ‡ÒÌ˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ, Ò²˘ËÏ ÛÊ‡Ò ÔÓ ‚ÒÂÏÛ ÏËðÛ. ÑðÛ„Ë ð‡ÒÒÛʉ‡˛Ú Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ á‡Ô‡‰, ÍÓÚÓð˚È Á‡ÌËχÂÚ Ì·Óθ¯Û˛ ˜‡ÒÚ¸ Ô·ÌÂÚ˚, ‚·‰ÂÂÚ ‚ÒÂÏË ÁÂÏÌ˚ÏË ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ÏË, ÔðË ˝ÚÓÏ Ì‡ ÇÓÒÚÓÍ ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚È ðÓÒÚ ·ÂÁð‡·ÓÚˈ˚ Ë ·Â‰ÌÓÒÚË. ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ˝ÚÓ ÔÓ‚ÂðıÌÓÒÚÌ˚È ‡Ì‡ÎËÁ, Ì ÓÚð‡Ê‡˛˘ËÈ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓÒÚ¸. ꯇڸ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ̇‰Ó Ì ÒËÎÓ‚˚Ï ÔÛÚÂÏ, ‡ ˜ÂðÂÁ ‰Ë‡ÎÓ„. óÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û ÌÛÊÌ˚ å‡ı‡Úχ ɇ̉Ë,

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Произведения Руми могут помочь нам обогатить внутренний мир. Они – спасательная соломинка для человечества, которое является единым целым, независимо от цвета кожи, религии, национальности и т.д.

Rumi’nin eserleri özellikle insanlar›n manevi dünyas›n›n zenginlefltirmesi için, din, renk, millet, dil ve sosyal durum ay›rmaks›z›n bir medet kap›s›d›r.

Mamatflo ‹lalov: Bu fikir, Tacikistan Cumhurbaflkan› Say›n ‹mamali Rahmonav’a aittir. Cumhurbaflkan› ‹mamali Rahmanov, 2005 y›l›n›n sonundaki Türkiye seyahatinde Celaleddin-i Rumi’nin türbesini ziyaret ederek orada bu kutlama hakk›nda mesaj vermiflti. Bu tekliften yola ç›karak Tacikistan Bilimler Akademisi 2006 y›l›n›n May›s ay›nda yap›lacak konferans›n program›n› cumhurbaflkan›na ve Tacikistan hükümetine sundu. Bilim adamlar›n›n bu teklifi olumlu yan›t gördü. Bu senenin Mart ay› sonunda Cumhurbaflkan› Türkiye’den gelen bir tak›m bilim adamlar›n› kabul etti. ‹ki taraf, Tacikistan’›n 16. ba¤›ms›zl›k y›ldönümü kutlamalar› çerçevesinde 7-8-9 Eylül tarihlerinde “Mevlana ve Medeniyetler Diyalogu” bafll›¤› alt›nda uluslararas› bir sempozyum düzenlenmesini kararlaflt›rd›. ‹lk kez düzenlenen sempozyumun kurallar› ve konular› internet arac›l›¤›yla kamuoyuna duyuruldu ve bu duyuru bilim dünyas›, özellikle “Rumîseverler” ve tasavvuf ehli taraf›ndan ilgiyle karfl›land›. 29 de¤iflik ülkeden yaklafl›k 90 adet baflvuru geldi.

Projenin çok genifl bir yelpazeden destekçileri var. Konunun Mevlana olmas› bu genifl ilginin sebeplerinden mi?

Son y›llarda medeniyetler aras› diyalog ve uzlaflma hakk›nda çok söz söylendi, çok say›da kitap yaz›ld›. Özellikle Ben Ladin taraftar› teröristlerin ABD’ye düzenledi¤i çok say›da günahs›z insan›n ölümüne sebep olan 11 Eylül sald›r›s›ndan sonra... Bu tarihten itibaren sanki dünya iki k›sma ayr›ld›. Bir k›s›m ki, bunlar olay›n derinli¤ine inememifltir, ‹slam’›n medeni dünyaya korku sald›¤›n› dile getiriyor. Di¤erleri ise, dünyan›n çok küçük bir alan› olan Bat›’n›n bütün zenginlikleri toplamas›n› ve Do¤u’nun ekseri memleketlerinde açl›¤›n ve iflsiz-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

59

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

ЗАМЕТКИ С КОНФЕРЕНЦИИ Анар

(Азербайджан)

Мевляна – мыслитель трудного времени: на Западе – крестовые походы, на Востоке – монгольское нашествие. Мевляна жил и творил в сложное время. Мевляна пишет: «Мы пришли, чтобы объединять, а не разъединять». Мевляна стремился очистить человеческую душу от зла. «Приходи, приходи! Даже если ты снова и снова нарушаешь покаяние, все равно приходи». Смысл этих слов очень глубок. Поэтому Мевляна продолжает жить в веках.

Anar (Azerbaycan)

Mevlana zor zamanda yaflam›fl bir düflünürdür. Bat›’da Haçl› Seferleri, Do¤u’da Mo¤ol istilas› vard›. Mevlana fliirlerini böyle bir zamanda yazd›. Bu fliirlere bakt›¤›m›zda “biz birlefltirmeye geldik, ay›rmaya de¤il” dedi¤ini görüyoruz.

Mevlana bütün insanl›¤›n ruhundaki kötülükleri kovmak için mücadele etti. “Gel, yine gel. Yüz bin kere tövbeni bozsan da gel!” sözü oldukça anlaml›. Mevlana as›rlarca yok edilecek biri de¤il.

Премьер-министр Турции

Реджеп Тайип Эрдоган Земля – общий дом для человечества. Территории и вероисповедания могут быть разными, но источник, питающий человечество и направляющий его к добру и созиданию, един. Многие культуры ищут пути, которые способны сделать нашу планету более благоприятной для жизни. Все, кто разделяет стремление жить в таком мире, обязаны поставить свою подпись под призывом к диалогу цивилизаций.

Türkiye Baflbakan›

Recep Tayyip Erdo¤an

Dünya insanl›¤›n ortak evidir. Farkl› co¤rafyalarda, farkl› inançlara sahip olunsa da, tarih boyunca benli¤imiz do¤ruya ve iyili¤e yönlendiren ortak bir kutsal özden beslenmifltir. Pek çok farkl› kültür, insano¤lunun daha yaflanabilir bir dünya oluflturma çabas› içerisindedir. Böyle bir dünyada yaflamak isteyen herkesin medeniyetler diyalo¤unun alt›na imza atmas›, bu ça¤r›ya kulak vermesi gerekmektedir. Председатель Великого национального собрания Турции Коксал Топтан

Абдульбари Рашид (Афганистан) Развитие человеческого общества, формирование наций, масштабные политические, социальные и научные революции, развитие экономических структур во всех уголках земного шара ясно доказывают развитие человечества и его господство на Земле. В описании способностей человека, в особенности чудес, совершаемых пророками, Мевляна указывает на Священный Коран. Коран говорит и о том, что человек, в отличие от ангелов, наделен способностью приобретать знания.

Abdülbari Raflid (Afganistan)

‹nsano¤lunun geliflimi, milletlerin meydana gelifli, büyük siyasi, sosyal ve bilimsel devrimler, ekonomik yap›lanmalar insan›n dünya üzerindeki gelifliminin ve hâkimiyetinin birer delilidir. Mevlana, peygamberlerin mucizelerini ve insan özelliklerini anlat›rken Kur’an’a iflaret ediyor. Kur’an insan›n meleklerden fark›n› anlat›rken ö¤renme kabiliyetinden bahseder.

60

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Взгляды Мевляны далеки от конфликтов и конфронтации. Они представляют собой призыв к объединению и взаимопониманию. Международная общественная Платформа Диалог Евразия стремится к развитию исторических и культурных связей между народами и сообществами Евразии и делает большие успехи на этом пути. Я желаю всем нам жить в мире, в котором цивилизации не конфликтуют, а стремятся навстречу друг другу.

TBMM Baflkan› Köksal

Toptan

Bu bilge insan›n görüfl ve düflünceleri çat›flman›n de¤il, kaynaflman›n, ayr›flman›n de¤il, birlik ve beraberli¤in kayna¤›d›r. Diyalog Avrasya Platformu’nun çal›flmalar›yla köklü tarihi ve kültürel ba¤lar›m›z›n bulundu¤u Avrasya co¤rafyas›yla iliflkilerimizin gelifltirilmesine önemli katk›larda bulundu¤una inan›yorum.

Medeniyetin çat›flt›¤› de¤il, medeniyetlerin bulufltu¤u bir dünyada yaflamak diliyorum.

Нодир Одилов (Таджикистан) Социально-политическая ситуация в Турции в XIII в. оказала большое влияние не только на Анатолию. События того периода отразились на всех соседних народах. При жизни Руми Анатолия стала местом сближения и взаимодействия различных этнических и религиозных сообществ. Ядро экономики сельджукидов составляло земледелие, которым занимались преимущественно мусульмане. Христиане занимались ремеслами и торговлей. Марко Поло, совершивший в XIII в. путешествие по Передней Азии, писал: «В городах живут армяне и греки, занятые торговлей и земледелием». То же мы видим у Ибн Баттуты посетившем регион в XIV в.: «Там живут турки. Под их покровительством живут греки. Занятие греков – торговля». Такое специфическое разделение труда в Конье делало неизбежным взаимодействие разных этнических групп, которые по роду занятий зависели друг от друга. С другой стороны, подобная экономическая зависимость заставляла анатолийских правителей проводить более либеральную политику. Таким образом, социально-политическая ситуация в Анатолии XIII в. давала предпосылки для взаимного обогащения и тесного взаимодействия разных культур.

Nadir Adilov (Tacikistan)

Türkiye’nin 13. yüzy›lda içinde bulundu¤u sosyal ve siyasi flartlar, sadece Türkiye’nin de¤il, çevresindeki halklar›n da geliflimine büyük ölçüde katk› sa¤lad›. Celaleddin Rumi zaman›ndaki Anadolu, farkl› etnik ve dini topluluklar›n iflbirli¤i etti¤i topraklard›.

Selçuklular›n ekonomisinde en önemli yeri, büyük ölçüde Müslümanlar›n ilgilendi¤i tar›m faaliyetleri al›yordu. Zanaat ve ticaretle daha çok H›ristiyan nüfus ilgileniyordu. 13. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda Ön Asya’y› dolaflm›fl olan Marco Polo flöyle yazm›flt›r: “fiehirlerde yaflayan, ticaret ve zanaatla u¤raflan Ermeniler ve Rumlar da var.” 14. yüzy›lda Türkiye’yi ziyaret eden ‹bn-i Batuta da ayn› fleyleri yazm›flt›r: “Orada Türkler ve onlar›n himayesi alt›nda bulunan, ticaret ile u¤raflan Rumlar yaflar.” Bir halk›n faaliyetini di¤erine ba¤›ml› hale getiren böylesine spesifik bir ifl paylafl›m›, Konya’da yaflayan halklar›n s›k› bir iflbirli¤i kurmas›na zemin sa¤lam›flt›r.

Bu türden bir ba¤›ml›l›k, Anadolu hükümdarlar›n› gayrimüslim halklara karfl› daha liberal bir politika izlemeye zorluyordu.

Böylelikle, 13. yüzy›l Anadolu’sunun sosyal ve siyasi flartlar› farkl› kültürlerin karfl›l›kl› zenginleflmesine imkan tan›d›.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

TOPLANTIDAN NOTLAR Акиф Айхан Чрезвычайный и Полномочный Посол Турции в Таджикистане

Открытие 9 сентября 2007 г. в Курган-Тюбе памятника Руми и культурного центра, который будет носить его имя, стало важным шагом в процессе укрепления дружеских и культурных связей между таджикским и турецкими народами. Мевляну можно считать настоящим культурным мостом, соединившим Турцию и Таджикистан, благодаря которому между нашими народами происходит духовное сближение. Вооруженные конфликты и насилие, словно заразная болезнь, поражают все уголки нашей планеты. Излечить этот недуг способны лишь взаимное уважение, любовь и толерантность. Несмотря на многочисленные попытки урегулирования конфликтов, в современном мире отсутствует гармония. Причину этого стоит искать в недостатке толерантности. Руми, в память о котором проводятся мероприятия на протяжении всего 2007 г., обращается к нам из глубины веков, когда еще не появились признаки современного общества. Словно факел во тьме, Мевляна доносит до нас философию добра и терпимости. Благодаря этому добру, его имя и учение продолжают жить

Akif Ayhan

T.C. Duflanbe Büyükelçisi

9 Eylül 2007 tarihinde Tacikistan’›n Kurgantepe flehrinde bir Mevlana an›t› ile kültür merkezinin Türk ve Tacik yetkililerin kat›l›m›yla aç›lmas› Türk-Tacik dostlu¤unu ve kültür ba¤lar›n› perçinlemeye katk›da bulunmufltur. Türk ve Tacik toplumlar› aras›nda bir kültür köprüsü oluflturan Mevlana, ülkelerimizi manevi olarak yak›nlaflt›rmaktad›r. Çat›flma ve fliddet günümüzün dünyas›n› etkileyen bir hastal›k gibi dünyan›n hemen her bölgesinde görülebilen bir olgudur.

Bunun ilac›; sayg›, sevgi ve hoflgörü olabilir. Ça¤dafl dünyan›n tüm düzenlemelerine ra¤men huzursuzlu¤un devam etmesinin kökeninde hoflgörü eksikli¤i bulunmaktad›r. 2007 y›l› boyunca etkinliklerle an›lan Mevlana, modern toplumun temelini oluflturan ö¤eler henüz ortaya ç›kmam›flken, karanl›kta bir meflale gibi ›fl›ldayan hoflgörü anlay›fl›yla bizlere yüzy›llar öncesinden seslenebilmektedir. Bu hoflgörüdür ki, onun ad›n› ve ö¤retisini canl› tutmufltur.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

А.С.Соколов

Месут Ата

Министр культуры и массовых коммуникаций Российской Федерации

Председатель правления образовательных учреждений «Шалола»

Имя выдающегося философа и поэта Мевляны Джалаледдина Руми уже давно принадлежит всемирной культуре и пользуется заслуженной славой и уважением во многих странах мира. Это одно из тех имен, память о которых так нужна сегодня, в наш стремительный и практичный век. Современный этап в истории человечества наряду с прогрессом и развитием технологий принес в наш мир жестокость и насилие, равнодушие и зависть. И потому так важно для души и разума человека иметь источник теплого, доброго и мудрого света, исходящего от великих писателей, поэтов, мыслителей. Надеюсь, что международная Конференция «Мевляна и диалог цивилизаций» послужит этому благородному делу и сделает наш общий мир немного добрее.

Мевляна – великий мыслитель, авторитет которого распространяется далеко за пределы мусульманского мира. Произведения Мевляны переведены на многие языки мира, интерес к нему не ослабевает. Человек – венец творения. Мевляна – один из лучших представителей рода человеческого. Он символизирует духовный расцвет человека, всеми силами души направляет человека к миру, свету, любви и толерантности. В своих произведениях Мевляна воспевает человека. Он проповедует единство, взаимопонимание, дружелюбие. Ключевой темой его произведений является любовь к человеку, который стремится к духовному росту и совершенству, независимо от религии, расы и национальности.

A.A. Sokolov

Rusya Federasyonu Kültür ve ‹letiflim Bakan›

Büyük bir filozof ve flair olan Mevlana’n›n ad› uzun bir geçmiflten beri dünya kültüründe yer etmifl ve dünyan›n birçok ülkesinde büyük bir de¤er ve sayg› kazanm›flt›r.

Mevlana ve eserleri, s›k koflturmacalar›n yafland›¤›n› günümüzde en fazla ihtiyaç duydu¤umuz isimlerden biridir.

Tarihi süreç içinde insanl›¤›n geldi¤i flu dönem, ilerleme ve teknolojik geliflmenin haricinde fliddet ve umursamazl›k gibi de¤erleri de beraberinde getirdi. Bu nedenle insan ruhu ve akl› için, büyük yazar, flair ve düflünürlerden gelen daha s›cak, daha iyi ve daha erdemli bir ›fl›¤a ihtiyaç var.

“Mevlana ve Medeniyetler Diyalo¤u” sempozyumunun bu faydal› amaca hizmet etmesini ve dünyam›z› daha “iyi” bir seviyeye getirme konusunda yard›mc› olmas›n› diliyorum.

Mehmet Mesut Ata

fielale E¤itim Kurumlar› Genel Baflkan›

Bu derin mütefekkir; yok olmayan fliirleriyle sadece ‹slam memleketlerinde de¤il, hemen hemen bütün dünyada nam salm›fl ve ilgi görmüfltür. O, düflünce ve edep dünyas›n›n enderlerinden biri olup insanl›¤›n hayran oldu¤u flahsiyetlerinden birisidir.

E¤er insan bu dünyan›n en kamil varl›¤› say›l›yorsa; Mevlana, alemin refah›n›, geliflmesi ve manevi kemalat›n› bar›fl ve emniyette, kardefllik ve eflitlikte, sevgi ve sayg›da görmektedir. O, insan› yarat›l›fl mucizesi olarak görerek, birlik ve beraberli¤i, halklar›n birbirleri ile kaynaflmas›n› telkin ediyor.

Onun eserlerinin esas gayesi; ›rk›na, dinine ve mezhebine bakmaks›z›n yarat›l›fl› itibariyle zaten asil olan insana karfl› sevgi, sayg› ve kalp ba¤l›l›¤›d›r.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

61

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

li¤in yay›lmas›n› konufluyorlar. Tabii ki bu tahliller çok yüzeyseldir ve gerçe¤i yans›tamaz. Problemlerin çözümü diyalogla bulunur, kavga ile de¤il. Bugünlerde bizim Mahatma Gandi, Dostoyevski, Tolstoy ve Einstein gibi flahsiyetlere ihtiyac›m›z var. Ak›l sahibi ve yüre¤i yanm›fl insanlar her gün daha çok Mevlana’n›n divan›na müracaat ediyorlar.

“Mevlana dünya genelinde üzerinde anlafl›lan bir isimdir” denilebilir mi?

Мы считаем, что главный фактор единства таджикского народа – его неповторимая культура и история. Мевляна и его интеллектуальное наследие – золотая страница нашей истории.

Bizim düflüncemize göre, Tacik halk›n›n birleflmesindeki en önemli unsur onun tekrar› olmayan tarihi ve kültürüdür.

Bunun yan›nda Mevlana’n›n hayat› ve onun entelektüel miras› bizim kültürümüzün yald›zl› bir sayfas›d›r.

ıÛ‰ÓÊÌËÍÓ‚ Á‡‰‡Î‡Ò¸ ˆÂθ˛ Á‡Ô˜‡ÚÎÂÚ¸ Â„Ó ËÁÓ·ð‡ÊÂÌË ̇ ·Ûχ„Â. ä‡Í ÚÓθÍÓ ıÛ‰ÓÊÌËÍ Ì‡˜Ë̇ΠðËÒÓ‚‡Ú¸, Û ÌÂ„Ó ÎÓχÎÒfl ͇ð‡Ì‰‡¯. àÁÓ·ð‡ÁËÚ¸ å‚ÎflÌÛ Ú‡Í Ë Ì ۉ‡ÎÓÒ¸, ÓÌ Í‡Ê‰ÓÏÛ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl ÔÓ-Ò‚ÓÂÏÛ. à Û ‚ÒÂı Ì‡Ò Ò‚Ó ‚ˉÂÌË êÛÏË. çÓ Ôð‡‚‰‡ Ë ÚÓ, ˜ÚÓ å‚ÎflÌÛ ÔÓ˜ËÚ‡ÂÚ ‚ÂÒ¸ ÏËð. é‰ËÌ ËÁ Á̇ÏÂÌËÚ˚ı ÔÂð‚Ӊ˜ËÍÓ‚ êÛÏË äÓÎÏ‡Ì Å‡ðÍÒ ‚ ð‡·ÓÚ «ëÛ˘ÌÓÒÚ¸ êÛÏË» Ô˯ÂÚ: «Ñʇ·Ή‰ËÌ êÛÏË Ì ÚÓθÍÓ ÒÛÙËÈ Ë Ó·Î‡‰‡ÚÂθ ÏÛ‰ðÓÒÚË. éÌ – Ӊ̇ ËÁ ‚‡ÊÌÂȯËı ÙË„Ûð ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó ÏËð‡. íËð‡ÊË Â„Ó ÔÂð‚Ӊӂ ̇ ‡Ì„ÎËÈÒÍËÈ ÓÒÚ‡‚ËÎË ÔÓÁ‡‰Ë ‰‡Ê òÂÍÒÔËð‡. í‡ÍÓÈ ÙÂÌÓÏÂÌ Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒfl ‚ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð ‚ÔÂð‚˚ Á‡ ˜ÂÚ˚ðÂÒÚ‡ ÎÂÚ». ä‡ÍÓ Á̇˜ÂÌË ËÏ· ÍÓÌÙÂðÂ̈Ëfl ‰Îfl 퇉ÊËÍËÒڇ̇? Ç ˝ÚÓÏ „Ó‰Û í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì ÓÚϘ‡ÂÚ ¯ÂÒÚ̇‰ˆ‡ÚËÎÂÚË ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË. èðÓ‰ÓÎʇÂÚÒfl ÔÓËÒÍ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ

62

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ˉÂÌÚ˘ÌÓÒÚË, ̇ðÓ‰ ÔÂðÂÊË‚‡ÂÚ ‰ÛıÓ‚ÌÓ ‚ÓÁðÓʉÂÌËÂ. å˚ Ì ‰ÓÎÊÌ˚ Á‡·˚‚‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÛÒËÎËflÏ ÔðÂÁˉÂÌÚ‡ ùÏÓχÎË ê‡ıÏÓÌÓ‚‡ ÔÓÒΠÒÓ·˚ÚËÈ 90-ı „„. Û‰‡ÎÓÒ¸ Ó·˙‰ËÌËÚ¸ ̇ðÓ‰ Ë Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ÏËð ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ. èðËÌflÚ‡fl ‚ 1997 „. ÍÓÌÒÚËÚÛˆËfl ‚‡Ê̇ Ì ÚÓθÍÓ ‰Îfl 퇉ÊËÍËÒڇ̇, Ó̇ ËÏÂÂÚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ Á̇˜ÂÌËÂ. å˚ Ò˜ËÚ‡ÂÏ, ˜ÚÓ „·‚Ì˚È Ù‡ÍÚÓð ‰ËÌÒÚ‚‡ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ – Â„Ó ÌÂÔÓ‚ÚÓðËχfl ÍÛθÚÛð‡ Ë ËÒÚÓðËfl. å‚Îfl̇ Ë Â„Ó ËÌÚÂÎÎÂÍÚۇθÌÓ ̇ÒΉˠ– ÁÓÎÓÚ‡fl ÒÚð‡Ìˈ‡ ̇¯ÂÈ ËÒÚÓðËË. èÓ˝ÚÓÏÛ 800ÎÂÚË å‚ÎflÌ˚ ‰Îfl 퇉ÊËÍËÒڇ̇ ËÏÂÂÚ Ó˜Â̸ ·Óθ¯Ó Á̇˜ÂÌËÂ, Ë Ï˚ ÔðÓfl‚ËÎË ÓÒÓ·˚È ËÌÚÂðÂÒ Í Ë‰Â Ôðӂ‰ÂÌËfl ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó ÒËÏÔÓÁËÛχ. ì˜ÂÌ˚È ÏËð 퇉ÊËÍËÒڇ̇ Ú‡ÍÊ ‚ÒÚðÂÚËÎ ˝ÚÛ Ë‰Â˛ Ò ˝ÌÚÛÁˇÁÏÓÏ. ÖÒÚ¸ ÎË Û Ä͇‰ÂÏËË Ì‡ÛÍ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ÔðÓÂÍÚ˚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â

Hay›r. Çünkü Mevlana ve eseri çok yönlüdür ve Mevlana’n›n insanl›k sevgisi, her okuyan veya dinleyen insana kendi Mevlana’s›na sahip olma imkân› veriyor. Bir rivayete göre, Mevlana’n›n vefat›ndan sonra bir tak›m ressamlar onun resmini k⤛t üzerine dökmek istemifller. Ressam çizmeye her yelteniflinde elindeki kalem k›r›lm›fl. Yani Mevlana’n›n simas› ki herkes için ayr›d›r, kendi ifadesini bulamam›fl. Ve her birimiz Mevlana hakk›nda kendi düflüncelerimize sahibiz. Fakat bütün dünyada kabul gördü¤ü do¤rudur. Amerikal› bilim adamlar›ndan, Rumi fliirleri tercüman› Coleman Barks Rumi’nin Mahiyeti eserinde flöyle kaydeder: “Celalleddini Rumi sadece irfan sahibi bir sufi flair de¤ildir. O ‹slam dünyas›n›n en önemli flahsiyetlerindendir. O öyle bir flairdir ki, eserlerinin ‹ngilizce tercümelerinin tiraj› Shakspeare’den daha fazlad›r. Böyle bir fenomen ‹ngiliz edebiyat›nda 400 y›ldan beri ilk defa müflahede ediliyor.”

Bu konferans›n Tacikistan için anlam› nedir?

Tacikistan bu y›l 16. ba¤›ms›zl›k y›l›n› kutlad›. Tacikistan halk› millî hüviyetin ve manevi diriliflin aray›fl›ndad›r. Tacikistan Cumhurbaflkan› ‹mamali Rahmanov’un 90’l› y›llarda ç›kan olaylardan sonra milleti birlefltirme ad›na yapt›¤› eflsiz hizmetleri unutmamam›z laz›m. 1997 y›l›nda imzalanan anayasa sadece içte de¤il, uluslararas›nda da önem arz ediyor. Bizim düflüncemize göre, Tacik halk›n›n birleflmesindeki en önemli unsur onun tekrar› olmayan tarihi ve kültürüdür. Bunun yan›nda Mevlana’n›n hayat› ve onun entelektüel miras› bizim kültürümüzün yald›zl› bir sayfas›d›r. Bu yüzden Tacikistan Mevlana’n›n 800. y›ldönümüne ayr› bir önem atfediyor ve bu uluslararas› sempozyuma da özel ilgi gösterdi. Tacikistan’›n ayd›nlar› da sempozyumdan çok memnunlar.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Sonuç Bildirgesi Biz 27 ülkeden bilim, sanat ve fikir insanlar› olarak, 7/8 Eylül 2007 tarihinde Tacikistan’›n baflkenti Duflanbe’de Cumhurbaflkan› Say›n ‹mamali Rahmanov’un himayelerinde gerçeklefltirilen bilimsel toplant› sonras›nda dünya kamuoyuna afla¤›daki aç›klamalar› iletmeyi gerekli görmekteyiz.

1. Kültürlerin birbirlerini de¤erlendirmelerinde yanl›fl alg›lardan ve bilgi eksikliklerinden kaynaklanan sorunlar›n yafland›¤› bir ça¤da, Mevlana’n›n bütün insanl›¤› diyalog ve hoflgörü esas›nda kucaklayan fikirlerine herkesin ihtiyac› vard›r.

Резолюция Мы, учёные и общественные деятели из 27 стран мира, завершив научный форум в столице Республики Таджикистан Душанбе, состоявшийся 7-8 сентября 2007 г. под патронажем Президента Республики Таджикистан Эмомали Рахмонова, считаем целесообразным сделать следующее заявление: 1. Идеи Мевляны, основу которых составляют диалог и толерантность, являются востребованными в современном мире, где источником многих недоразумений и конфликтов становится ошибочное восприятие и недостаток информации при оценке других культур.

2. В наши дни, когда военные действия, столкновения интересов и распределение сил в мире приобретают глобальный характер, огромное значение имеют идеи Мевляны о толерантности и взаимном уважении конфессий и культур.

3. Различные гражданские институты и инициативы, предпринимающие усилия по достижению единства и сотрудничества в деле обеспечения глобального мира, должны опираться на духовное наследие человечества. В этом отношении целесообразно использование взглядов Мевляны.

4. Мевляна призывал мусульман к общению и познанию всего мира, не допуская при этом компромиссов со своей идентичностью, т.е. с приверженностью к исламу. Эта позиция Мевляны сохраняет

актуальность и сегодня, когда происходит глобальное нивелирование этнических и религиозных особенностей народов и предпринимаются попытки формирования единого мирового центра насаждения стандарта.

5. Наследие Мевляны не должно ограничиваться научным миром и суфийскими группами, оно должно стать достоянием мировой общественности. Поэтому его необходимо включить в систему образования, содействуя формированию позитивного мировоззрения у молодого поколения.

6. Изучение произведений Мевляны должно быть основано на комплексном подходе, свободном от стереотипов.

7. Объявление ЮНЕСКО 2007 г. Годом Руми и рекомендации по проведению на международном уровне мероприятий, посвященных мыслителю, жившему 800 лет назад, подтверждают факт сохранения актуальности и универсальности идей Мевляны, дают надежду на повышение роли диалога, толерантности и взаимопонимания на Земле в будущем.

8. Выражаем глубокую благодарность Президенту Республики Таджикистана Эмомали Рахмонову за поддержку в проведении Международного научного форума в Таджикистане, а также благодарим таджикский народ за оказанное гостеприимство.

2. Savafllar›n, ç›kar çat›flmalar›n›n ve hiyerarflik dünya tasavvurlar›n›n küresel çapta etkili oldu¤u günümüzde, her türlü farkl›l›¤› insan odakl› bir anlay›flla de¤erli sayan Mevlana’n›n düflünce dünyas›n› insanlarla buluflturmak son derece önemlidir.

3. Dünya bar›fl›n›n sa¤lanmas› yolunda kurumlar, sivil inisiyatifler güç ve iflbirli¤i sa¤lamaya çal›fl›rlarken, insanl›¤›n kadim bilgelik kaynaklar›ndan yararlanmalar› ve bu manada Mevlana’n›n görüfllerinin de¤erli bir kaynak olarak ele al›nmas› yerinde olacakt›r.

4. ‹slam dünyas›na, kendi kimli¤i ve de¤erlerine sahip ç›karken ayn› zamanda bütün alemi anlay›p bilmeyi ö¤ütleyen Mevlana’n›n bu tavr›, günümüzde kendisini merkeze konumland›ran veya kimliksizli¤i esas alan faaliyetler karfl›s›ndaki en tutarl› yaklafl›m olarak dikkate al›nmal›d›r.

5. Mevlana’n›n fikirlerinin sadece akademik ve mistik dünyaya ait olmad›¤›, ça¤dafl e¤itim sistemlerine aktar›larak gençlerin yetiflmesine katk›da bulunaca¤› hususu kuvvetli bir flekilde vurgulanmakta ve dünya kamuoyuna iletilmektedir.

6. Mevlana’y› kliflelere indirmeksizin eserlerinin bütününü dikkate alarak de¤erlendirmek tutarl› bir kavray›fl için gerekli bir yaklafl›md›r.

7. Mevlana’n›n ölümünden bu yana sekiz yüz y›l geçmifl olmas›na ra¤men, UNESCO’nun 2007 y›l›n› Mevlana y›l› ilan etmesi ve küresel çapta etkinliklerle an›lmas›na öncülük yapmas›, onun fikirlerinin her zaman canl› ve küresel çapta etkin niteli¤inin en önemli kan›tlar›ndan birisi olarak görülmelidir. Bu çerçevede bar›fl, diyalog ve hoflgörü anlay›fl›n›n dünyan›n gelece¤inde oynayaca¤› mühim rol için çok daha umutlu olmak gerekti¤i bildirilmelidir.

8. UNESCO taraf›ndan ilan edilen 2007 Mevlana y›l›na, büyük düflünürün köklerinin bulundu¤u Tacikistan’da, himayelerinde ve ev sahipliklerinde uluslararas› bir bilimsel toplant› ile katk› sa¤layan Cumhurbaflkan› ‹mamali Rahmanov’a ve Tacikistan halk›na teflekkür ederiz.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

63

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Человечеству нужны Махатма Ганди, Достоевский, Толстой, Эйнштейн... Разумные люди, чье сердце не разучилось сопереживать, все чаще обращаются к произведениям Мевляны.

Bugünlerde bizim Mahatma Gandi, Dostoyevski, Tolstoy ve Einstein gibi flahsiyetlere ihtiyac›m›z var. Ak›l sahibi ve yüre¤i yanm›fl insanlar her gün daha çok Mevlana’n›n divan›na müracaat ediyorlar.

Ò êÛÏË? Ç ËÒÒΉӂ‡ÚÂθÒÍËı ËÌÒÚËÚÛÚ‡ı Ä͇‰ÂÏËË Ì‡ÛÍ ‚‰ÛÚÒfl ̇ۘÌ˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl ‚ ӷ·ÒÚË ÙËÎÓÎÓ„ËË, ÙËÎÓÒÓÙËË Ë ËÒÚÓðËË, ÍÓÚÓð˚Â Ú‡Í ËÎË Ë̇˜Â Ò‚flÁ‡Ì˚ Ò å‚ÎflÌÓÈ. 퇉ÊËÍÒÍË ۘÂÌ˚ çÓ‰Ëð é‰ËÎÓ‚, ê‡ÒÛÎ ïÓ‰ËÁÓ‰‡, ä‡ðÓχÚÛÎÓ éÎËÏÓ‚, Äıχ‰ åÛı‡ÏωıӉʇ‚ Ë Ëı Û˜ÂÌËÍË ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÎË ÌÂχÎÓ ÍÌË„ Ë ÒÚ‡ÚÂÈ Ó å‚ÎflÌÂ. åÌ ͇ÊÂÚÒfl, ÏÓÊÌÓ „Ó‚ÓðËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ 퇉ÊËÍËÒڇ̠ÒÙÓðÏËðÓ‚‡Î‡Ò¸ Ò‚Ófl ¯ÍÓ· ËÁÛ˜ÂÌËfl êÛÏË. Ç ËÁ‰‡ÚÂθÒÚ‚Â «ÑÓÌ˯» „ÓÚÓ‚flÚÒfl Í ËÁ‰‡Ì˲ ̇ Ú‡‰ÊËÍÒÍÓÏ Ë ðÛÒÒÍÓÏ flÁ˚͇ı «ÑË‚‡Ì ä·Ëð» Ë Ò·ÓðÌËÍ ËÁ·ð‡ÌÌ˚ı ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËÈ å‚ÎflÌ˚, ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÌ˚È ïÛð¯Â‰ÓÏ áËfl‚˚Ï Ë åÛıË·ÓÈ åÛı‡Ïχ‰ÊÓÌÓ‚ÓÈ. 燯‡

64

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÔÂð‚ÓÓ˜Âð‰̇fl Á‡‰‡˜‡ – ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ÔÎÓ‰ÓÚ‚ÓðÌÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ Ú‡‰ÊËÍÒÍËı Ë Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ı ÔÓ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ Ë ËÒÒΉӂ‡ÚÂÎÂÈ êÛÏË. ä‡ÍÓ‚Ó Á̇˜ÂÌË ÙËÎÓÒÓÙËË å‚ÎflÌ˚ ‰Îfl ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡? Ç Ôӂ҉̂ÌÓÈ ÊËÁÌË Ï˚ Û‰ÂÎflÂÏ Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‚ÌËχÌËfl Ó·˘ÂÌ˲, ‚ÂÊÎË‚ÓÒÚË, ÚÂðÔÂÌ˲, ‰ðÛÊ·Â, ‚ÂðÌÓÒÚË. ã˛‰Ë ·Óθ¯Â ÒÚðÂÏflÚÒfl Í Ï‡ÚÂðˇθÌÓÏÛ ·Î‡„ÓÔÓÎÛ˜Ë˛. èðÓËÁ‚‰ÂÌËfl êÛÏË ÏÓ„ÛÚ ÔÓÏÓ˜¸ Ì‡Ï Ó·Ó„‡ÚËÚ¸ ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð. éÌË – ÒÔ‡ÒËÚÂθ̇fl ÒÓÎÓÏËÌ͇ ‰Îfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓðÓ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰ËÌ˚Ï ˆÂÎ˚Ï, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ ˆ‚ÂÚ‡ ÍÓÊË, ðÂÎË„ËË, ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚË Ë Ú.‰. n

Tacikistan Bilimler Akademisi’nin Mevlana hakk›nda çal›flmalar› ya da projeler var m›?

Bilimler Akademisi’nin enstitülerinde Rumi’yi tan›ma ba¤lam›nda filolojik, felsefi ve tarihi çal›flmalar yap›lmaktad›r. Adil Nadirov, Rasul Hadizade, Karomatulo Alimov, Ahmad Muhammadhocaev gibi Tacik alimleri ve onlar›n ö¤rencileri çok say›da makale ve kitap yazm›fllard›r. fiunu demek uygundur zannediyorum: Tacikistan’da geliflmifl bir Rumi okulu meydana gelmifltir. Kutlamalar›n arifesinde Bilimler Akademisi’nin mensubu olan Danifl Neflriyat, Divani Kebir’i ve Hurflid Ziyayev ile Muhiba Muhammadcanova’n›n eseri olan Ruminin Seçme Eserleri’ni Rusça ve Tacikçe yay›nlayacaklar. Bizim flu anki amac›m›z Tacik ve Türk Rumiseverleri ve âlimlerini ayr› bir iflbirli¤i çerçevesinde birlefltirip iyi münasebetler ortaya ç›karmakt›r.

Mevlana hikmetinin günümüze katk›lar› neler olabilir?

Biz ferdi münasebetlerde muhabbete, tahammüle, dostluk ve sadakate az dikkat ediyoruz. ‹nsanlar daha çok maddi nimetlerin peflindeler. Rumi’nin eserleri özellikle insanlar›n manevi dünyas›n›n zenginlefltirmesi için, din, renk, millet, dil ve sosyal durum ay›rmaks›z›n bir medet kap›s›d›r. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

Молодежь всего мира встретилась в Конье в Год Мевляны Музаффер Салджыоглу Журналист (Турция).

Dünya gençleri Mevlana y›l›nda Konya’da bulufltu Muzaffer Salc›o¤lu Gazeteci (Türkiye).

66

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

2

007-È „Ó‰ ÒÔˆˇθÌ˚Ï ð¯ÂÌËÂÏ ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓÈ ÄÒ҇ϷÎÂË ûçÖëäé Ó·˙fl‚ÎÂÌ ÉÓ‰ÓÏ å‚ÎflÌ˚, Ë ‚ Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ ÏÓÎÓ‰˚ β‰Ë ËÁ 22 ÒÚð‡Ì ÏËð‡ Ë 41 ð‡ÈÓ̇ íÛðˆËË ÔðËÂı‡ÎË ‚ „ÓðÓ‰ äÓ̸fl ̇ åÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚È ÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚È ÙÂÒÚË‚‡Î¸, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚È å‚ÎflÌÂ. îÂÒÚË‚‡Î¸ ÔðÓ‚Ó‰ËÎÒfl Ò 19 ÔÓ 26 ‡‚„ÛÒÚ‡ 2007 „. ·Î‡„Ó‰‡ðfl ÛÒËÎËflÏ „Û·Âð̇ÚÓð‡ ÔðÓ‚Ë̈ËË äÓ̸fl, „·‚ÌÓÈ ‰ËðÂ͈ËË ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ë ÒÔÓðÚ‡, „ÓðÓ‰ÒÍÓÈ ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ˆËË, ëÂθ‰ÊÛÍÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ Ë ‰ËðÂ͈ËË ÔÓ ÚÛðËÁÏÛ Ë ÍÛθÚÛð „ÓðÓ‰‡ äÓ̸fl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò ÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚Ï ÍÎÛ·ÓÏ «FOMGED». Ç ÙÂÒÚË‚‡Î ۘ‡ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÏÓÎÓ‰Âʸ ËÁ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì: ÓÚ ä‡Á‡ıÒڇ̇ ‰Ó ëËðËË, ÓÚ å‡Í‰ÓÌËË ‰Ó ä˚ð„˚ÁÒڇ̇, ÓÚ ùÒÚÓÌËË ‰Ó Ö„ËÔÚ‡, ÓÚ êÓÒÒËË ‰Ó è‡ÍËÒڇ̇. åÓÎÓ‰Âʸ ÔðËÂı‡Î‡ ‚ äÓ̸˛, ˜ÚÓ·˚ ‚ÌÂÒÚË Ò‚Ó˛ ÎÂÔÚÛ ‚ ‰ÓÒÚËÊÂÌË ÏËð‡ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ, ÛÍðÂÔÎÂÌË ‰ðÛÊ·˚ Ë ·ð‡ÚÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰Û ÏÓÎÓ‰Âʸ˛ íÛðˆËË Ë ÏÓÎÓ‰Âʸ˛ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡ Ë ÔÓÁ̇ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò íÛðˆËÂÈ. 옇ÒÚÌËÍË ÙÂÒÚË‚‡Îfl ÔÓÒÂÚËÎË «ÄÌ˚Ú͇·Ëð», χ‚ÁÓÎÂÈ ÄÚ‡Ú˛ð͇ ‚ ÄÌ͇ðÂ. åÓÎÓ‰˚ β‰Ë ‚ ÔÂð‚˚È ‰Â̸ ÔðÓ¯ÎËÒ¸ ‚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ̇ðfl‰‡ı ÓÚ ÔÎÓ˘‡‰Ë, „‰Â ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ ÏÓÌÛÏÂÌÚ êÛÏË, ‰Ó ÏÛÁÂfl å‚ÎflÌ˚. Éð‡Ê‰‡Ì „ÓðÓ‰‡ ‰ðÛÊÂÒÍË ‚ÒÚðÂÚËÎË Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ Ôð‡Á‰ÌÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓð˚ ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡ÎË Ì‡ðÓ‰Ì˚ ڇ̈˚ ̇ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂ„Ó Ï‡ð¯ðÛÚ‡. ÅÛðÌ˚ÏË ‡ÔÎÓ‰ËÒÏÂÌÚ‡ÏË „ð‡Ê‰‡Ì Ë ÔÓ˜ÂÚÌ˚ı „ÓÒÚÂÈ ·˚ÎË

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

‚ÒÚð˜ÂÌ˚ ÏÓÎÓ‰˚ β‰Ë ËÁ ÅÓÒÌËË Ë ÉÂðˆÂ„Ó‚ËÌ˚, ÍÓÚÓð˚ ڇ̈‚‡ÎË, ̇‰Â‚ ÙÂÒÍË, ‡ Ú‡ÍÊ „ðÛÔÔ˚ ËÁ ð‡ÁÌ˚ı ð‡ÈÓÌÓ‚ íÛðˆËË. ç‡ „‡Î‡-ÍÓ̈ÂðÚ ‚ ÍÛθÚÛðÌÓÏ ˆÂÌÚð «å‚Îfl̇» ÏÓÎÓ‰Âʸ ËÁ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì, ‚Áfl‚¯ËÒ¸ Á‡ ðÛÍË, ÔðÓ‚ÓÁ„·ÒË· ÏËð ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏËðÂ. ç‡ ÌÓ˜ÌÓÏ „‡Î‡-ÍÓ̈ÂðÚ ÔðË Û˜‡ÒÚËË Ì‡Û˜ÌÓ-ËÒÒΉӂ‡ÚÂθÒÍÓ„Ó ˆÂÌÚð‡ å‚ÎflÌ˚ ëÂθ‰ÊÛÍÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ (SUSAM) ‚˚ÒÚÛÔËÎ ÓðÍÂÒÚð ÙÂÒÚË‚‡Îfl, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ·˚ÎË Ôð‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ÔÓ Ó‰ÌÓÏÛ Û˜‡ÒÚÌËÍÛ ËÁ 22 „ðÛÔÔ.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

U

NESCO’nun 2007 y›l›n› “Mevlâna Y›l›” olarak kabul etmesi münasebetiyle Konya’da düzenlenen Mevlâna Hoflgörüsünde Uluslararas› Gençlik Buluflmas› Organizasyonu’na Türkiye’nin 41 ilinden ve 22 ülkeden 2 bin 500 genç kat›ld›.

Konya Valili¤i, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü, Konya Büyükflehir Belediyesi, Selçuk Üniversitesi ve Konya ‹l Kültür ve Turizm Müdürlü¤ü ile FOMGED

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

67

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

язык сердца мевляны mevlana’n›n kalp dili

В фестивале участвовала молодежь из разных стран: от Казахстана до Сирии, от Македонии до Кыргызстана, от Эстонии до Египта, от России до Пакистана.

Kazakistan’dan Suriye’ye, Makedonya’dan K›rg›zistan’a, Estonya’dan M›s›r’a, Rusya’dan Pakistan’a kadar dünyan›n dört bir yan›ndan organizasyona kat›lan dünya gençleri, Mevlana Hoflgörüsü’nde Konya’da bir araya geldi. ÑËðÂÍÚÓð ˆÂÌÚð‡ «SUSAM», ‡ÒÒËÒÚÂÌÚ ‰ÓˆÂÌÚ‡ çÛðË òËϯËÍÎÂð ÒÓÓ·˘ËÎ, ˜ÚÓ Ò ÓðÍÂÒÚð‡ÌÚ‡ÏË, ËÒÔÓÎÌfl‚¯ËÏË ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl å‚ÎÂ‚Ë Ë ÒÛÙËÈÒÍÛ˛ ÏÛÁ˚ÍÛ, ·˚ÎË Ôðӂ‰ÂÌ˚ ÒÔˆˇθÌ˚ Á‡ÌflÚËfl. «Ñ‡‚‡fl ˝ÚÓÚ ÍÓ̈ÂðÚ, Ï˚ ıÓÚÂÎË ‚ÌÂÒÚË Ò‚ÓÈ, ÔÛÒÚ¸ Ë Ï‡Î˚È, ‚Í·‰ ‚ ÒÓıð‡ÌÂÌË ÏËð‡ ̇ ‚ÒÂÈ Ô·ÌÂÚÂ, – Ò͇Á‡Î ÓÌ. – ëÓÁ‰‡‚ ÓðÍÂÒÚð, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ÚÛðˆÍËÂ Ë Á‡Ô‡‰Ì˚ ÏÛÁ˚͇θÌ˚ ËÌÒÚðÛÏÂÌÚ˚, Ï˚ ÒÏÓ„ÎË ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ‚ ‰ðÛÊÂÒÍÓÏ Ó·˘ÂÌËË Ó·˙‰ËÌËÚ¸ β‰ÂÈ ð‡ÁÌ˚ı ÍÛθÚÛð Ë ðÂÎË„ËÈ, „Ó‚Óðfl˘Ëı ̇ ð‡ÁÌ˚ı flÁ˚͇ı». ÑÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ, Í·ðÌÂÚ, ÙÎÂÈÚ‡, ‡ÍÍÓð‰ÂÓÌ, „ËÚ‡ð‡ ÒÓÒ‰ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ‚ ˝ÚÓÏ ÓðÍÂÒÚðÂ Ò ÚÛðˆÍËÏË ÏÛÁ˚͇θÌ˚ÏË ËÌÒÚðÛÏÂÌÚ‡ÏË – Ú‡ÍËÏË Í‡Í ÌÂÈ, ͇ÌÛÌ, Û‰, ð·‡Ô, ðÓÊÓÍ Ë Û‰‡ðÌ˚Â. ÇÒ ˝ÚÓ Â˘Â

68

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ð‡Á ÔÓ‰Ú‚Âðʉ‡ÂÚ, ˜ÚÓ, ÌÂÒÏÓÚðfl ̇ ð‡Á΢Ëfl, β‰Ë ÏÓ„ÛÚ ÊËÚ¸ ‚ ‰ðÛÊ·Â Ë Òӄ·ÒËË. É·‚‡ ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ˆËË „ÓðÓ‰‡ äÓÌ¸Ë í‡ıËð ÄͲðÂÍ ‚Ó ‚ðÂÏfl ÌÓ˜ÌÓ„Ó „‡Î‡ÍÓ̈ÂðÚ‡ ÔÓ‰ÂÎËÎÒfl Ò‚ÓËÏË ‚Ô˜‡ÚÎÂÌËflÏË Ó ÙÂÒÚË‚‡ÎÂ. éÌ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ ÏÓÎÓ‰˚ β‰Ë, ÔðËÂı‡‚¯Ë ‚ íÛðˆË˛, ıÓÚfl Ë „Ó‚ÓðflÚ Ì‡ ð‡ÁÌ˚ı flÁ˚͇ı, ÌÓ ËÒÔ˚Ú˚‚‡˛Ú Ó‰Ë̇ÍÓ‚˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡. «Å·„Ó‰‡ð˛ ÚÂı ‰‚ÂÒÚË Ú˚Òfl˜ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÍÓÚÓð˚ ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË ‚ ÙÂÒÚË‚‡Î ÏÓÎÓ‰ÂÊË, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÏ å‚ÎflÌÂ, – Ò͇Á‡Î í‡ıËð ÄͲðÂÍ. 燯‡ ÏÓÎÓ‰Âʸ ̇ ÒÔˆˇθÌÓ ‚˚‰ÂÎÂÌÌÓÈ ‰Îfl ÙÂÒÚË‚‡Îfl ÔÎÓ˘‡‰Ë ÛÒÔ¯ÌÓ ÔðÓ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡Î‡ Ò‚ÓË Úð‡‰ËˆËË Ë Ì‡ðÓ‰Ì˚ ڇ̈˚. Å·„Ó‰‡ð˛ ‚ÒÂı, ÍÚÓ ÔðËÌËχΠۘ‡ÒÚË ‚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÙÂÒÚË‚‡Îfl». n

Gençlik Kulübü iflbirli¤i ile haz›rlanan organizasyon 19-26 A¤ustos 2007 tarihleri aras›nda düzenlendi.

Kazakistan’dan Suriye’ye, Makedonya’dan K›rg›zistan’a, Estonya’dan M›s›r’a, Rusya’dan Pakistan’a kadar dünyan›n dört bir yan›ndan organizasyona kat›lan dünya gençleri, Mevlana Hoflgörüsü’nde Konya’da bir araya geldi.

Dünya bar›fl›na katk›da bulunmak, Türk gençleri ile dünya gençlerini bir araya getirmek, dostluk ve kardefllik duygular›n› güçlendirmek ve Türkiye’yi tan›tmak amac›yla yabanc› ülkelerden gelen gençler ilk olarak 22 A¤ustos’ta An›tkabir’i ziyaret etti.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

mevlana’n›n kalp dili язык сердца мевляны

Mevlevi ve Tasavvuf müzi¤inden eserlerin icras› için dersler verildi¤ini belirterek flunlar› kaydetti: “Burada amac›m›z verece¤imiz konserle, bir nebze de olsa Mevlana’n›n ö¤retileriyle dünya bar›fl›na katk› sa¤lamakt›r. Türk ve Bat› sazlar›n›n bir arada bulundu¤u orkestra oluflturarak farkl› kültürlerden, farkl› dinlere ve dillere sahip insanlar›n da dostane bir flekilde bir araya gelebileceklerini vurgulamak istedik.” Orkestrada Bat› sazlar›ndan klarnet, yan flüt, akordeon, gitar, Türk sazlar›ndan da ney, kanun, ud, rebap, ritm ve kaval sazlar› gibi çalg› aletlerinin bulundu¤unu dile getiren fiimflekler, dünya insanlar›n›n da farkl›, din, dil ve kültürlere sahip olsalar da bir araya gelerek kardeflçe yaflayabilecekleri mesajlar› verdi¤ini anlatt›.

Mevlana’n›n 800. do¤um y›l› dolay›s›yla düzenlenen organizasyon kapsam›nda Konya’ya gelen gençler, organizasyonun ilk gününde geleneksel k›yafetleriyle an›t alan›ndan Mevlana Müzesi’ne kadar yürüdü. Yürüyüfl boyunca geleneksel danslar›n› da sunan gençler vatandafllar›n sevgi gösterileriyle karfl›land›. Özellikle oyunlar›n› fes giyerek sergileyen Bosna-Hersek grubunun gençleri protokol üyelerinden ve vatandafllardan büyük alk›fl ald›. Türkiye’nin de çeflitli illerinden organizasyona kat›lan gruplar, büyük be¤eni toplad›.

Gençlik gruplar› Gülbahçe’de bir araya gelerek düzenlenen programda protokol üyelerini selamlama konuflmalar› yapt›.

Konya K›z Lisesi önünde kurulan stantlarda ülkelerini tan›tan gençler, organizasyon boyunca da Zafer Meydan›’nda kendi illerinin ve ülkelerinin kültürel danslar›n› sergiledi. Konyal›lar›n yo¤un ilgisini çeken farkl› kültürlerdeki gençlerin danslar› izleyenlerin be¤enisini toplad›. Özellikle M›s›rl› grubun Mevlana ve semazen figürleriyle kendi kültürel motiflerini birlefltirerek oluflturduklar› etekli danslar›n› izleyenler dakikalarca alk›fllad›.

Bir hafta süreyle Konya’da devam eden organizasyon, Mevlana Kültür Merkezi’nde düzenlenen Hoflgörü Galas›’nda gençler el ele vererek dünyaya

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

bar›fl mesajlar› verdi. Gala gecesinde Selçuk Üniversitesi Mevlana Araflt›rma ve Uygulama Merkezi’nin (SÜSAM) çal›flmalar›yla Mevlana’n›n sevgi, bar›fl ve dostluk mesajlar›n› duyurmak için 22 kafileden birer temsilcinin kat›l›m›yla oluflturulan Hoflgörü Orkestras› konser verdi. SÜSAM Müdürü Yrd. Doç. Dr. Nuri fiimflekler, orkestraya kat›lanlara

Gala gecesi duygular›n› dile getiren Konya Büyükflehir Belediye Baflkan› Tahir Akyürek, Konya’ya dünyan›n dört bir yan›ndan gelen gençlerin ayn› dilleri konuflmasalar bile ayn› duygular› paylaflt›klar›n› söyledi. Tahir Akyürek, “Mevlana Hoflgörüsünde Gençlik Buluflmas›’na kat›lan yaklafl›k 2 bin 500 yüz gencimize teflekkür ediyorum. Geçlerimiz hoflgörü meydan›nda kurulan stantta kendi geleneklerini ve halk oyunlar›n› sergilediler, emek verdiler. Organizasyonda eme¤i geçen herkese teflekkür ediyorum.” dedi. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

69

актуально güncel

Человечество ищет решение ближневосточной проблемы Фарук Аккан

Яшар Ниязбаев

Журналист (Москва).

Журналист (Москва).

Faruk Akkan

Yaflar Niyazbayev

Dünya, Ortado¤u’da bar›fl› sa¤lamak için çözüm ar›yor Gazeteci (Moskova).

9

-10 ÌÓfl·ðfl 2007 „Ó‰‡ ÔÓ‰ Ô‡ÚðÓ̇ÊÂÏ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ êî ‚ ë‡ÌÍÚèÂÚÂð·Ûð„ ÔðÓ¯ÂÎ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚È ÒÂÏË̇ð «ÑˇÎÓ„ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ Ë ·Û‰Û˘Â ÅÎËÊÌÂ„Ó ÇÓÒÚÓ͇». àÌˈˇÚÓðÓÏ Ôðӂ‰ÂÌËfl ÒÂÏËÌ‡ð‡ ‚˚ÒÚÛÔË· ÏÂʉÛ̇ðӉ̇fl è·ÚÙÓðχ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl. ÇÒÂ„Ó ‚ ÒÂÏË̇ð ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË 19 ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒΠíÛðˆËË, å‡ðÓÍÍÓ, âÂÏÂ̇, ëòÄ, üÔÓÌËË, àð‡Ì‡, Ö„ËÔÚ‡, àÓð‰‡ÌËË, ãË‚‡Ì‡. ëËÚÛ‡ˆËfl ̇ ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÁÎӷӉ̂Ì˚ı ÚÂÏ ÔÓ‚ÂÒÚÍË ‰Ìfl ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡. é˜Â‚ˉÌÓ, ˜ÚÓ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ðÂÒÛðÒ˚, ËÒÔÓθÁÛÂÏ˚ ‰Îfl ÏËðÌÓ„Ó Ûð„ÛÎËðÓ‚‡ÌËfl ·ÎËÊÌ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚, Á‡ÏÂÚÌÓ ËÒÚÓ˘ËÎËÒ¸. èÓÔ˚ÚÍÛ Ì‡ÈÚË ð¯ÂÌË Á‡ÚflÌÛ‚¯ËıÒfl ÔðÓ·ÎÂÏ Ò‰Â·· ÏËðÓ‚‡fl ËÌÚÂÎÎÂÍÚۇθ̇fl ˝ÎËÚ‡, ÍÓÚÓð‡fl ÒÓ·ð‡Î‡Ò¸ ̇ ÒÂÏË̇ð ‚ Ò‚ÂðÌÓÈ ÒÚÓÎˈ êÓÒÒËË. éð„‡ÌËÁ‡ÚÓð‡ÏË ÒÂÏËÌ‡ð‡ ‚˚ÒÚÛÔËÎË ÇÓÒÚÓ˜Ì˚È Ù‡ÍÛθÚÂÚ ë‡ÌÍÚèÂÚÂð·Ûð„ÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡, åËÌËÒÚÂðÒÚ‚Ó

72

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Gazeteci (Moskova).

ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ êî, ÏÂʉÛ̇ðӉ̇fl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌ̇fl è·ÚÙÓðχ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl, åéî «ÑˇÎÓ„ ñË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» Ë ‰ð. Ç ð‡·ÓÚ ÒÂÏË̇ð‡ ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË ·ÓΠ80 ‚ˉÌ˚ı ðÓÒÒËÈÒÍËı Ë Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ı ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‰ÂflÚÂÎÂÈ, ÓÙˈˇθÌ˚ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÒÚð‡Ì «‚ÓÒ¸ÏÂðÍË» Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ð„ËÓ̇. ç‡ ÒÂÏË̇ð ӷÒÛʉ‡Î‡Ò¸ ÔðÓ·ÎÂχ ‡ð‡·ÓËÁð‡ËθÒÍÓ„Ó ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ Ë ·Û‰Û˘Â è‡ÎÂÒÚËÌ˚. èðËÁ˚‚‡fl ‚ÂÒ¸ ÏËð Í ‡ÍÚË‚Ì˚Ï ‰ÂÈÒÚ‚ËflÏ ð‡‰Ë ÏËð‡ ‚ è‡ÎÂÒÚËÌÂ, Û˜‡ÒÚÌËÍË ÒÂÏËÌ‡ð‡ „Ó‚ÓðËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‚ ÓÒÌÓ‚Â ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ÎÂÊËÚ Ò··Ó ð‡Á‚ËÚË ð„ËÓ̇, Ì ÔðÂÍð‡˘‡˛˘ËÂÒfl ‚̯ÌË ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Ë ‰‡‚ÎÂÌËÂ, ÚÂððÓðËÁÏ, ÌËÁÍËÈ ÛðÓ‚Â̸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÌÂð‡‚ÌÓÏÂðÌÓ ð‡ÒÔð‰ÂÎÂÌË ‰ÓıÓ‰Ó‚. á‡ÏÂÒÚËÚÂθ ÏËÌËÒÚð‡ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ êî ÄÎÂÍ҇̉ð ë‡ÎÚ‡ÌÓ‚ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ „·‚̇fl ÔðÓ·ÎÂχ ·ÎËÊÌ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ı ÒÚð‡Ì Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÈ ÓÚÒÚ‡ÎÓÒÚË ˝ÚËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Ë ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËË ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË. èÓ ÏÌÂÌ˲ ë‡ÎÚ‡ÌÓ‚‡, ̇‚flÁ˚‚‡Âχfl ËÁ‚Ì ‰ÂÏÓÍð‡ÚËfl ‚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ‚ ÍÓÌÙÎËÍÚ Ò ËÒÚÓð˘ÂÒÍËÏË Ë

A

nkara, Filistin ve ‹srail liderlerini a¤›rlarken, Moskova önemli bir konferansa ev sahipli¤i yapt›. Rusya D›fliflleri Bakanl›¤› ile Diyalog Avrasya Platformu’nun öncülük etti¤i toplant›da, 19 ülkeden siyaset ve bilim adamlar› dünyay› Ortado¤u bar›fl› için eyleme ça¤›rd›.

Ortado¤u’da yaflanan sorunlar ve bar›fl çabalar› dünyan›n ilk gündem maddeleri aras›nda yer al›yor. Rusya D›fliflleri Bakanl›¤›, Diyalog Avrasya Platformu, geliflmifl ülkelerin oluflturdu¤u G-8 Grubu, Medeniyetlerin Diyalo¤u örgütü ve St. Petersburg Devlet Üniversitesi’nin katk›lar›yla düzenlenen konferansa, 19 ülkeden 80’i aflk›n siyaset ve bilim adam› kat›ld›.

“Medeniyetler aras› Diyalog ve Ortado¤u’nun Gelece¤i” bafll›¤›n› tafl›yan programda, uluslararas› sivil toplum örgütlerinin temsilcileri Filistin-‹srail sorununu tart›flt›. Ortado¤u’da yaflananlar›n teme-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

güncel актуально

Заместитель министра иностранных дел РФ Александр Салтанов отметил, что главная проблема ближневосточных стран заключается в экономической отсталости этих государств и отсутствии безопасности.

Rusya D›fliflleri Bakan Yard›mc›s› Aleksander Saltanov, Ortado¤u’da en büyük sorunun güvensizlik ve az geliflmifllik oldu¤unu belirtti. linde az geliflmifllik, d›fl müdahale, terör, e¤itimsizlik ve gelir da¤›l›m›ndaki s›k›nt›lar›n oldu¤u tespitini yapan kat›l›mc›lar, “Ortado¤u bar›fl› için eylem” ça¤r›s›nda bulundu.

Rusya D›fliflleri Bakan Yard›mc›s› Aleksander Saltanov, Ortado¤u’da en büyük sorunun güvensizlik ve az geliflmifllik oldu¤unu belirtti. ODTÜ Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Nuri Yurdusev, meseleyi Bat›’n›n nüfuz çabas›na ba¤larken, ABD Moskova Büyükelçisi William Joseph Burns, sorunu medeniyetler çat›flmas›ndan öte halklar›n çat›flmas› olarak de¤erlendirdi. Burns, bölgeye d›flar›dan müdahil olan ülkeleri ise uyard›: “S›n›rlar›m›z› bilmeli ve kanunlara uygun hareket etmeliyiz. Problemin parças› de¤il, çözüm arac› olmam›z gerekiyor.”

“Dinini seven politikadan uzak tutsun”

Konferans’a ABD Nevada Üniversitesi’nden kat›lan Prof. Dr. Yunus Çengel di-

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Политические реформы в мусульманском мире Леонид Сюкияйнен Доктор юридических наук, профессор Государственного университета – Высшей школы экономики (РФ).

настоящее время политико-правовое развитие большинства мусульманских стран характеризуется сочетанием исламских традиций с общемировыми стандартами и западными либеральными ценностями. Основы построения и функционирования механизма государственной власти – весьма специфическая область взаимодействия исламских начал и западных образцов. Ее особенность заключается в том, что традиционная исламская мысль не предлагает детальных, точных и однозначных решений по большинству частных вопросов политики, а ограничивается формулированием самых общих ориентиров – например, совещательности, справедливости и равенства, которые могут быть реализованы в разнообразных вариантах, в том числе и заимствованных. Отсутствие в исламской правовой мысли конкретных жестких предписаний относительно устройства власти открывает путь к использованию современными мусульманскими странами мирового опыта политической демократии. В частности, в наши дни мусульманско-правовые постулаты активно привлекаются для обоснования допустимости широкого обращения к западному опыту по таким ключевым вопросам, как парламентаризм, выборы, политический плюрализм, разделение властей и даже права человека. В большинстве мусульманских стран любой Отсутствие в исламской проект модернизации и демократизации правовой мысли конкретных имеет перспективу при условии, что он будет осуществлен в рамках или, по крайней мере, с жестких предписаний учетом исламской политико-правовой традиции. И наоборот – политические относительно устройства реформы здесь вряд ли будут успешными, если власти открывает путь к они имеют своей целью создание формально демократических, но противопоставляемых использованию исламу институтов, и поэтому воспринимаются современными мусульманским сообществом в качестве угрозы исламским ценностям. мусульманскими странами Стратегия демократического реформирования мирового опыта политических и правовых систем мусульманского мира должна быть нацелена политической демократии. на его подключение к процессу глобализации со своими исламскими ценностями (в том ‹slam hukuku düflüncesinde числе политико-правовыми), совместимыми с yönetimin flekillendirilmesine общемировыми демократическими принципами и осмысленными в духе yönelik somut ve kat› современных реалий. Решение этой задачи, emirlerin olmamas›, bugünün понятно, предполагает активное использование позитивного потенциала ‹slam ülkelerine dünyan›n исламской политико-правовой мысли и стимулирование разработки ею проблем, demokrasi tecrübelerinden связанных с новыми реалиями и ролью ислама faydalanma yolunu aç›yor. в глобализирующемся мире.

В

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

73

актуально güncel

ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚflÏË ð„ËÓ̇, ˜ÚÓ ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ ÔðË‚Ó‰ËÚ Í ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌ˲. íÛðˆÍËÈ ÔÓÎËÚÓÎÓ„ ÄıÏÂÚ çÛðË ûð‰Ò‚ ‚ ÓÒÌÓ‚Â ÔðÓ·ÎÂÏ ‚ˉËÚ ·Óð¸·Û Á‡ ÒÙÂð˚ ‚ÎËflÌËfl ‚ ð„ËÓÌÂ, ÔÓÒÓÎ ëòÄ ‚ êî ìËθflÏ ÑÊÓÁÂÙ ÅÂðÌÒ ÒÏÓÚðËÚ Ì‡ Ôð˘ËÌÛ ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ Ì ÒÚÓθÍÓ Í‡Í Ì‡ ÍÓÌÙÎËÍÚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, ÒÍÓθÍÓ Í‡Í Ì‡ ÍÓÌÙÎËÍÚ ÏÂÊ‰Û Ì‡ˆËflÏË.

Не смешивайте религию с политикой èðÓÙÂÒÒÓð 炇‰ÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ ûÌÛÒ óÂÌ„Âθ ÔðËÁ‚‡Î ‚ÒÂı, ÍÚÓ Î˛·ËÚ Ò‚Ó˛ ðÂÎ˄˲, Ì Òϯ˂‡Ú¸ ÂÂ Ò ÔÓÎËÚËÍÓÈ. óÂÌ„Âθ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ·Óθ¯ÓÈ Ó¯Ë·ÍÓÈ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌË ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏË Ô‡ðÚËflÏË ÏÛÒÛθχÌÒÍËı ËÎË ıðËÒÚˇÌÒÍËı ÎÓÁÛÌ„Ó‚. «Ç ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÒÎÛ˜‡flı ‚ ÔðÓË„ð˚¯Â ‚Ò„‰‡ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ðÂÎË„Ëfl. îÛ̉‡ÏÂÌڇθÌ˚ ‚ÒÂÎÂÌÒÍË ˆÂÌÌÓÒÚË ÔðËÒÛÚÒÚ‚Û˛Ú ‚ ͇ʉÓÈ ðÂÎË„ËË. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÓıð‡ÌflÚ¸ ÔðË‚ÂðÊÂÌÌÓÒÚ¸ ˝ÚËÏ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ», ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ óÂÌ„Âθ.

Найти точки соприкосновения ÉÂÌÂð‡Î¸Ì˚È ÒÂÍðÂÚ‡ð¸ ÚÛðˆÍÓÈ è·ÚÙÓðÏ˚ ÏÂÊÍÛθÚÛðÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÑÊÂχθ ì¯‡Í ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ÒÚÓÎÂÚËÈ ÔÓÎËÚËÍË ÔðÂÛ‚Â΢˂‡˛Ú ðÓθ ðÂÎË„ËË Í‡Í ËÒÚÓ˜ÌË͇ ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚, Ò‡ÏÓÛÚ‚Âðʉ‡flÒ¸ Á‡ Ò˜ÂÚ ‚ÓÈÌ Ë ð‡ÁÌӄ·ÒËÈ. «àÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ Â˘Â ‰‚ÂÒÚË ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ̇ ÅÎËÊÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍ ðÂÎË„Ëfl Ì ·˚· ÓÔð‰ÂÎfl˛˘ËÏ Ù‡ÍÚÓðÓÏ ÔðË ÓÔð‰ÂÎÂÌËË «˜ÛÊÓ„Ó» («‰ðÛ„Ó„Ó»). ÅÎËÊÌËÈ ÇÓÒÚÓÍ Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ËÒÚÓðËË ÓÒÚ‡‚‡ÎÒfl ÏÌÓ„ÓÍÓÌÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚Ï, ÏÌÓ„ÓÍÛθÚÛðÌ˚Ï Ë ÏÌÓ„Ó̇ˆËÓ̇θÌ˚Ï ð„ËÓÌÓÏ. å‡ÌËÔÛÎflˆËË, ÍÓÚÓð˚Ï ð„ËÓÌ ÔÓ‰‚Âð„Òfl ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓÒΠ1950-ı „„., ÔðË‚ÂÎË Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÚÓ˜ÍÓÈ ð‡Áð˚‚‡ Òڇ· ËÏÂÌÌÓ ðÂÎË„Ëfl. åÌ ͇ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ Ì‡¯ ÔÛÚ¸ Í ÏËðÛ ‰ÓÎÊÂÌ ÎÂʇڸ ˜ÂðÂÁ ÔÓËÒÍ ÚÓ˜ÂÍ ÒÓÔðËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËfl», – Ò͇Á‡Î ÑÊÂχθ 쯇Í. ç‡ ÒÂÏË̇ðÂ, ÍÓÚÓð˚È ‰ÎËÎÒfl ‰‚‡ ‰Ìfl, Ò ‰ÓÍ·‰‡ÏË ‚˚ÒÚÛÔËÎË ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂθ Ô‡ð·ÏÂÌÚÒÍÓÈ „ðÛÔÔ˚ ‰ðÛÊ·˚ íÛðˆËflêÓÒÒËfl, ‰ÂÔÛÚ‡Ú Ô‡ð·ÏÂÌÚ‡ íÛðˆËË ë‡ÎËı ä‡ÔÛÒÛÁ, ‚ˈÂ-ÏËÌËÒÚð ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ ä‡Á‡ıÒڇ̇ ÖðÊ‡Ì ä‡Á˚ı‡ÌÓ‚, ‰ËðÂÍÚÓð àÌÒÚËÚÛÚ‡ ‚ÓÒÚÓÍӂ‰ÂÌËfl êÄç Ë Ôð‰Ò‰‡ÚÂθ è·ÚÙÓðÏ˚ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl êÓÒÚËÒ·‚ ê˚·‡ÍÓ‚, ðÂÍÚÓð ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ ÄÎ-ÄÁı‡ð ÔðÓÙÂÒÒÓð Äıχ‰ ÄÎ-í‡ÈË· Ë ‰ð.

Платформа ДА «работает на диалог» ÑËðÂÍÚÓð àÌÒÚËÚÛÚ‡ ‚ÓÒÚÓÍӂ‰ÂÌËfl êÄç Ë Ôð‰Ò‰‡ÚÂθ è·ÚÙÓðÏ˚ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl êÓÒÚËÒ·‚ ê˚·‡ÍÓ‚ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ ÏÂʉÛ̇ðӉ̇fl è·ÚÙÓðχ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl ·Û‰ÂÚ Ë ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡Ú¸ ð‡Á΢Ì˚ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË, ÒÂÏË̇ð˚ Ë ‰ðÛ„Ë ÏÂðÓÔðËflÚËfl, ̇Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ ̇ ÔÓÔÛÎflðËÁ‡ˆË˛ ˉÂÈ ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËfl, ‡ Ú‡ÍÊ ÔÓËÒÍ ÏËðÌ˚ı ÔÛÚÂÈ ð¯ÂÌËfl ÍðËÁËÒÌ˚ı ÒËÚÛ‡ˆËÈ ‚ ÏËðÂ. n

74

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

güncel актуально

nini sevenin politikadan uzak tutmas›n› istedi. ‹slam ya da H›ristiyan ifadelerin siyasi partilerin önüne konulmas›n›n yanl›fll›¤›na iflaret eden Çengel, “Bu tür tan›mlamalarda kaybeden din oluyor. Evrensel ahlaki de¤erlerin kayna¤› tüm dinlerde var. Onun safl›¤›n› koruyal›m” dedi.

Herkesin dünyay› de¤ifltirmeyi düflündü¤ünü ancak kendini düflünmedi¤ini, bir baflka ülkede de¤iflim istedi¤ini ancak kendini görmedi¤ine de¤inen bilim adam›, ‘’Baflkalar›na sayg› göstermeyi ö¤renirsek, kendimiz de ayn› sayg›y› görürüz.’’ tespitinde bulundu.

‹brahimi diyalog Yüzy›llar boyu siyasilerin farkl›l›klar› abartarak savafl ve çat›flmalarla kendi varl›klar›n› temellendirdiklerini ifade eden Kültürleraras› Diyalog Platformu Genel Sekreteri Cemal Uflak, “Ortado¤u’da iki yüzy›l öncesine gidildi¤inde ötekinin tan›mlanmas›nda dini farkl›l›klar›n belirleyici olmad›¤› görülür. Ortado¤u tarih boyunca hep çok dinli, çok kültürlü ve çok uluslu olagelmifl. Özellikle 1950 sonras› bölge üzerinde yap›lan manipülasyonlarla farkl›l›klar din temelli hale getirildi. Yi¤it düfltü¤ü yerden kalkar. Biz de benzerliklere vurgu yaparak bar›fl›n yolunu açabiliriz.” dedi. ‹ki gün süren konferansta Türkiye-Rusya parlamentolar aras› komisyon baflkan› Salih Kapusuz, Kazakistan D›fliflleri Bakan Yard›mc›s› Erjan Kazikhanov, Rusya fiarkiyat Enstitüsü Baflkan› ve Diyalog Avrasya Platformu Dönem Baflkan› Prof. Rostislav Ribakov ve ABD Nevada Üniversitesi Ö¤retim Görevlisi Prof. Dr. Yunus Çengel gibi siyaset ve bilim adamlar› tebli¤ sundu.

“DA uluslararas› diyalog için zemin oldu” Rusya fiarkiyat Enstitüsü Baflkan› ve Diyalog Avrasya Platformu Dönem Baflkan› Prof. Rostislav Ribakov DA Platformu’nun k›sa sürede geliflerek uluslararas› bir yap› kazand›¤›n› ifade ederek, “Platform uluslararas› konferanslara katk› sa¤l›yor. Kendisi büyük organizasyonlar düzenliyor. Özel bir dergi kültürleraras› diyaloga ve bar›fla hizmet ediyor.” dedi. n

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

С учетом состояния общественного сознания в мусульманском мире взгляд мусульманскоправовой доктрины на перспективы совместимости исламских и западных принципов имеет первостепенное значение. В частности, о теоретической возможности такого сочетания свидетельствуют новейшие разработки мусульманских правоведов и политологов, разделяющих умеренную и взвешенную трактовку шариата. Одновременно опыт последних лет подтверждает, что правящие круги мусульманских стран способны проводить политические реформы, находя им исламское обоснование. Конечно, различия и даже конфликты между исламским и западным подходами к политике и праву не только вероятны, но в ряде случаев просто неизбежны. Поэтому в концептуальном отношении важно отчетливо видеть пределы их сближения и совмещения. Но принципиальная возможность продолжения диалога между мусульманским миром и Западом по политическим и правовым вопросам сохраняется, а предел сближения позиций сторон еще далеко не достигнут. n

‹slam dünyas›nda politik reformlar L. R. Syukiyainen

Prof. Dr., Devlet Yüksek Ekonomi Üniversitesi Hukuk Bilimleri (Rusya Federasyonu).

B

ugün birçok Müslüman ülkenin hukukî geliflimi; ‹slami geleneklerle ortak dünya standartlar› ve liberal Bat› de¤erlerinin imtizac›yla tan›mlan›yor. Devlet yönetimi mekanizmas› esaslar›n›n belirlenmesi ve ifllemesi, ‹slami prensiplerle Bat›l› modeller aras›ndaki etkileflimle gerçekleflen spesifik bir aland›r. Geleneksel ‹slam düflüncesi ço¤unlukla ayr›nt› içeren politik konular için detayl›, kesin ve tek anlaml› çözümler sunmaz. ‹ktibas edilenler dâhil olmak üzere, farkl› flekillerde gerçekleflmesi mümkün olan istiflare, adalet ve eflitlik gibi en genel önceliklerle iktifa etmesi bu alan›n özelli¤idir. ‹slam hukuku düflüncesinde yönetimin flekillendirilmesine yönelik somut ve kat› emirlerin olmamas›, bugünün ‹slam ülkelerine dünyan›n demokrasi tecrübelerinden faydalanma yolunu aç›yor. Özellikle, günümüzde ‹slam’›n hukuk aksiyomlar›; parlamentarizm, seçimler, politik plüralizm (ço¤ulculuk), iktidar›n paylafl›m› ve hatta insan haklar› gibi kilit konularda Bat› tecrübesini genifl bir flekilde kulland›racak fikirlerin delillendirilmesi amac›yla, yak›ndan ilgileniyorlar. Ço¤u Müslüman ülkelerde herhangi bir modernleflme ve demokratikleflme projesinin gelece¤i, ‹slami politik ve hukuki gelenekler çerçevesinde gerçeklefltirilmesi veya hiç olmazsa bu geleneklerin dikkate al›nmas› flart›na ba¤l›d›r. Aksi halde e¤er politik reformlar, sözüm ona demokratik ama ‹slam’a karfl› ve bu yüzden Müslüman toplum taraf›ndan ‹slami de¤erlere tehdit olarak alg›lanan kurumlar›n kurulmas›n› amaç edinirse, burada baflar›l› olmas› flüphelidir.

Müslüman ülkelerin politik ve hukuki sistemlerini demokratiklefltirme stratejisi, dünyan›n kabul etti¤i ortak demokratik ilkeler ve günümüz gerçekleriyle ba¤daflan kendi ‹slami de¤erleriyle (politik ve hukuki de¤erleri de dâhil olmak üzere) küreselleflme sürecine kat›l›m›n› amaç edinmelidir. Bu sorunun çözümü, ‹slam’›n politik ve hukuki tefekkür Различия и даже конфликты между исламским и западным potansiyelinden faydalanmay› ve yeni olgular ve küreselleflen dünyada ‹slam’›n rolünün подходами к политике и ç›kard›¤› problemlerin incelenmesinin праву не только вероятны, но teflvikini içermektedir. ‹slam dünyas›ndaki toplumsal bilincin durumu dikkate al›nd›¤›nda, ‹slami politik ve hukuki doktrinlerin ‹slam ve Bat› ilkeleri aras›ndaki uyumun gelece¤iyle ilgili görüflleri birincil öneme sahip oluyor. Ayr›ca böyle bir ‹slam ve Bat›’n›n politika ve hukuka yaklafl›mlar› aras›nda terkibin teorik olarak mümkün olabilece¤ini fleriat›n ›l›ml› ve ölçülü yorumunu paylaflan farkl›l›k, hatta anlaflmazl›¤›n Müslüman siyaset bilimciler ve hukukçular›n en yeni çal›flmalar› gösteriyor. Ayn› zamanda olmas› muhtemeldir. son y›llar›n tecrübeleri, Müslüman ülkelerin yönetici çevrelerinin ‹slami deliller bularak politik reformlar yapabileceklerini gösteriyor.

в ряде случаев просто неизбежны.

‹slam ve Bat›’n›n politika ve hukuka yaklafl›mlar› aras›nda farkl›l›k, hatta anlaflmazl›¤›n olmas› muhtemeldir. Baz› konularda bu durum kaç›n›lmazd›r da. Bu yüzden kavramsal temeldeki bu yaklafl›mlar›n ne derece yak›nlaflma ve bileflimlerin olaca¤›n› net olarak görmek önemlidir. Ancak Müslüman dünya ile Bat› aras›nda politika ve hukuk konular›na yönelik diyalo¤un devam›n›n ilkesel imkân› halen korunmas›na ra¤men, taraflar›n durufllar›n›n yak›nlaflma engeli henüz afl›lm›fl de¤il. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

75

актуально güncel

Резолюция n Ближний Восток, как никакой другой регион на Земле, нуждается в мире и диалоге. Неравномерное распределение доходов и

экономическая отсталость приводят к формированию новых негативных стереотипов, которые становятся источником экстремизма.

n Различия между цивилизациями не отрицают возможности сооружения моста диалога между ними.

n Решение региональных вопросов должно проходить в комплексе с развитием демократии, экономики и интеграционных действий. n n n n n n n

Евросоюз (ЕС), Организация экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Ассоциация государств Юго-Восточной Азии (ASEAN) и другие структуры, работающие ради экономической интеграции и безопасности в регионе, должны оказывать поддержку региону. Образование и наука способны внести существенный вклад в развитие диалога между цивилизациями. Религиозные деятели и работники образования должны принимать активное участие в диалоговой деятельности. Необходимо содействовать развитию демократии на Ближнем Востоке с учетом региональных особенностей. СМИ должны избегать провокаций религиозного содержания, относиться с уважением ко всем конфессиям и стремиться к положительному вкладу в развитие диалога цивилизаций. Ближний Восток – центр трех мировых религий. Эта особенность должна стать фактором укрепления идеологии диалога. В основе конфликтов на Ближнем Востоке лежит палестино-израильский конфликт, решение которого имеет приоритетный характер для установления мира в регионе. Диалоговые инициативы должны стать дополняющим звеном в деятельности Организации Объединенных Наций.

Sonuç Bildirgesi

n Dünyan›n di¤er bölgelerinden daha çok Ortado¤u’da diyaloga ihtiyaç var. Bir taraftan adaletsiz paylafl›m ve eflitsizlikler, di¤er taraftan

derinleflen korku ve endifleler yeni nefret ve önyarg›lar› besliyor. Bu iki taraf için de afl›r›l›klara neden oluyor.

n Medeniyetlerin farkl›l›klar› aras›nda diyalogla köprü kurmak yeri doldurulamaz bir kavramd›r.

n Bölgesel sorunlar›n çözülmesi, demokrasinin teflvik edilmesi ve bölgesel ekonomik geliflim ve entegrasyon çal›flmalar› beraber yürütül-

meli. Bölge Avrupa Birli¤i, OECD ve ASEAN tarz› bölgesel ekonomik entegrasyonu art›r›c› ve ortak güvenlik alan›n›n oluflumuna katk› sa¤layan çat› örgütlerle desteklenmeli.

n E¤itim ve akademik çal›flmalar Medeniyetler aras› Diyalogun teflvik edilmesinde büyük katk› sa¤layabilir. n Din adamlar› ve e¤itimciler diyalog sürecinde aktif rol almal›

n Demokrasi Ortado¤u’da yerel unsurlar göz önünde bulundurularak teflvik edilmeli.

n Medya di¤er dinlere karfl› provokasyondan kaç›nmal›, tüm medeniyetlere sayg› duymal› ve Medeniyetler Diyalo¤una olumlu katk› çaba-

s›nda olmal›.

n Ortado¤u üç ‹brahimi dinin merkezidir. Bu önemli karakter çat›flmalar› fliddetlendirmek yerine dinler aras›nda diyalo¤un bir arac› olarak

kullan›lmal›d›r.

n Ortado¤u’da yaflanan sorunlar›n temelinde ‹srail-Filistin sorunu vard›r. Bölgede bar›fl›n temini için sorunun çözümüne öncelik verilmeli-

dir.

n Diyalog çal›flmalar› Birleflmifl Milletler nezdinde yürütülen faaliyetler bütünleyici yönde olmal›.

76

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

yüz yüze город и горожане

Патриарх Московский и Всея Руси Алексий II:

Диалог религий вместо «столкновения цивилизаций» Беседовал: Али Сами Йылдырым Координатор журнала «ДА» в РФ.

Moskova ve Rusya Patri¤i II. Aleksey:

Dinler aras› diyalog ya da “medeniyetler çat›flmas›” Konuflan: Ali Sami Y›ld›r›m DA Rusya Federasyonu koordinatörü.

è‡Úðˇðı åÓÒÍÓ‚ÒÍËÈ Ë ÇÒÂfl êÛÒË ÄÎÂÍÒËÈ II - ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌ˚È ‚ êÓÒÒËË Ë ÏËð ðÂÎË„ËÓÁÌ˚È ÎˉÂð. Ö„Ó ÏÌÂÌË ÔÓ Ò‡Ï˚Ï ÊË‚ÓÚðÂÔÂ˘Û˘ËÏ ÒӈˇθÌ˚Ï Ë ‰ÛıÓ‚Ì˚Ï ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl ˆÂÌflÚ Ë Û‚‡Ê‡˛Ú Ì ÚÓθÍÓ ‚ Ôð‡‚ÓÒ·‚ÌÓÈ Òð‰Â, ÌÓ Ë ‚ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÏ ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Â, ‚Ó ‚ÒfiÏ ðÓÒÒËÈÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. èðË Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ ¯ËðÓÍÓÏ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËË Ì‡ ÚÂððËÚÓðËË êÓÒÒËË Ôð‡‚ÓÒ·‚Ëfl Á‰ÂÒ¸ ÊË‚ÛÚ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ‰ðÛ„Ëı Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ðÂÎË„ËÈ, ÒðÂ‰Ë ÍÓÚÓð˚ı ·Óθ¯Â ‚ÒÂ„Ó ÏÛÒÛθχÌ. Ç ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ êÓÒÒËfl Ë Ôð‡‚ÓÒ·‚̇fl ˆÂðÍÓ‚¸ ‡ÍÚË‚ÌÓ ð‡Á‚Ë‚‡˛Ú ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÏÛÒÛθχÌÒÍËÏ ÏËðÓÏ. é ðÓÎË ñÂðÍ‚Ë ‚ ÏÂÊÍÓÌÙÂÒÒËÓ̇θÌÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â, ‚ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ Ë ÒÂÏÂÈÌÓÈ ÒÙÂðÂ, ‚ ÒÚðÓËÚÂθÒÚ‚Â ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó ÏËðÓÔÓðfl‰Í‡ ð‡ÒÒ͇Á˚‚‡ÂÚ ˜ËÚ‡ÚÂÎflÏ ÊÛð̇· «ÑÄ» è‡Úðˇðı åÓÒÍÓ‚ÒÍËÈ Ë ÇÒÂfl êÛÒË ÄÎÂÍÒËÈ II. ÄÎË ë‡ÏË â˚Ή˚ð˚Ï: êÓÒÒËfl, ÒÚð‡Ì‡ c ·Ó„‡Ú˚ÏË ÍÛθÚÛðÌ˚ÏË Ë ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Úð‡‰ËˆËflÏË, ӷ·‰‡ÂÚ Á̇˜ËÚÂθÌ˚Ï ÓÔ˚ÚÓÏ ‰Ó·ðÓÒÓÒ‰ÒÚ‚‡ Ë ÏÓÊÂÚ ÒÎÛÊËÚ¸ ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì. Ç ˜ÂÏ ËÒÚÓ˜ÌËÍ ˝ÚÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡ Ë Í‡ÍÓ‚‡ ÒËÚÛ‡ˆËfl ‚ êÓÒÒËË Ì‡ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸? è‡Úðˇðı åÓÒÍÓ‚ÒÍËÈ Ë ÇÒÂfl êÛÒË ÄÎÂÍÒËÈ II: ÑÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ, ̇¯ ÏÌÓ„ÓÎÂÚÌËÈ ÓÔ˚Ú ÔÓÒÚðÓÂÌËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÏËðÌÓ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ð‡Á΢Ì˚ı ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Ë

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÍÛθÚÛðÌ˚ı Úð‡‰ËˆËÈ, ‡ÍÚÛ‡ÎÂÌ, Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡. èðÓˆÂÒÒ˚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÒÚ‡‚flÚ ÔÂð‰ ÏËðÓÏ ‚Á‡ËÏÓËÒÍβ˜‡˛˘Ë ‡Î¸ÚÂð̇ÚË‚˚: ‰Ó·ðÓÒÓÒ‰ÒÍÓ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË ËÎË ÍÓÌÙÎËÍÚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. Ç˚·Óð ÏÂÊ‰Û ÌËÏË Ì Ôð‰ÓÔð‰ÂÎÂÌ. ÇÓ ÏÌÓ„ÓÏ ÓÚ Ì‡¯ÂÈ ‚ÓÎË Á‡‚ËÒËÚ ÚÓ, ̇ ͇ÍËı ÓÒÌÓ‚‡ı ·Û‰ÂÚ ÒÚðÓËÚ¸Òfl ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚È ÏËðÓÔÓðfl‰ÓÍ. ÖÒÎË ‚ÓÁӷ·‰‡ÂÚ ÚӘ͇ ÁðÂÌËfl, ˜ÚÓ Î˛‰Ë Ó‰ÌËı ‚Á„Îfl‰Ó‚, Û·ÂʉÂÌËÈ Ë ÍÛθÚÛð ÏÓ„ÛÚ ÔÓÔËð‡Ú¸ ËÌÚÂðÂÒ˚ ‰ðÛ„Ëı, Ôð˘ÂÏ ˝ÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Ì ÚÓθÍÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚, ÌÓ Ë ÍÛθÚÛðÌ˚ı Ó·˘ËÌ Ë Ë̉˂ˉӂ, ÚÓ ·Û‰Û˘Â ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl ‚ ‰Ó‚ÓθÌÓ Ïð‡˜ÌÓÏ Ò‚ÂÚÂ. ÖÒÎË Ê Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ ÔÓÒÚðÓËÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌÓ ̇ ‚Á‡ËÏÌÓÏ Û‚‡ÊÂÌËË, ˝ÚÓ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ ÒÚ‡·ËθÌÓ ð‡Á‚ËÚË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ̇ ‰Ó΄Ë „Ó‰˚.

B êÓÒÒËË ÏÌÓ„Ó ÎÂÚ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎË Ôð‡‚ÓÒ·‚ÌÓÈ, ËÒ·ÏÒÍÓÈ, ËÛ‰ÂÈÒÍÓÈ Ë ·Û‰‰ËÈÒÍÓÈ ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Úð‡‰ËˆËÈ. ᇠ˝ÚÓ ‚ðÂÏfl Ï˚ ̇ۘËÎËÒ¸

Moskova ve bütün Rusya Patri¤i Aleksey II hem Rusya’da ve hem de bütün dünyada otorite sahibi bir din adam›. Günümüzün sosyal ve dini problemlerin çözümüne iliflkin fikirlerine sadece Ortodoks camias›nda de¤il, Rusya’n›n genelinde politik çevrelerce de de¤er verilir ve sayg› duyulur.

Geleneksel olarak Ortodokslu¤un hakim oldu¤u Rusya’da, en fazla Müslümanlar olmak üzere di¤er dine inananlar da yaflamaktad›r. Son y›llarda Rusya ve Ortodoks Kilisesi’nin ‹slam dünyas› ile kurduklar› aktif iflbirli¤i daha da geliflmeye bafllad›. Kilisenin dinler aras› diyalogda, manevi ve aile hayat›nda ve ça¤dafl dünya düzenini kurmada nas›l bir rol oynayabilece¤ini DA okurlar› için Moskova ve bütün Rusya Patri¤i Aleksey II anlatt›.

Ali Sami Y›ld›r›m: Rusya dini ve kültürel gelenekleri ile çok zengin bir ülke, önemli iyi komfluluk tecrübelerine sahip ve di¤er birçok ülke için örnek teflkil edebilir. Bu tecrübenin kayna¤› nedir ve Rusya’da bugün durum nas›l?

Moskova ve Rusya Patri¤i II. Aleksey: Farkl› din ve kültürel geleneklere mensup insanlar›n bar›fl içinde yaflad›¤› toplumu infla eden kadim tecrübemiz bugün hiç olmad›¤› kadar güncel. Küreselleflme süreci dünyan›n önüne birbirini d›fllayan alternatifler koydu: ‹yi komflulukla beraber yaflama veya medeniyetler

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

77

город и горожане yüz yüze

Межрелигиозный диалог зайдет в тупик, если под его лозунгами политические и предпринимательские круги попытаются сделать религиозные традиции объектом насильственной модернизации.

Politika ve ifl çevreleri dinin fliarlar›n› zorlay›c›, cebri modernizasyonun hedefi yapmaya kalkarlarsa, dinler aras› diyalog ç›kmaza girer. ‚ÓÒÔðËÌËχڸ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡ c Û‚‡ÊÂÌËÂÏ Ë ‰Ó‚ÂðËÂÏ, ‚ÏÂÒÚ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ̇ ·Î‡„Ó Â‰ËÌÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. í‡Í‡fl ÒËÚÛ‡ˆËfl Ì ‚ÓÁÌË͇ÂÚ ‚ Ó‰ÌÓ˜‡Ò¸Â, Ú‡ÍÓÈ ÏËð Ì ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÔÛÚÂÏ ð‡ÎËÁ‡ˆËË ÌÂÒÍÓθÍËı ÔðÓ„ð‡ÏÏ ÔÓ ÔðÓ‰‚ËÊÂÌ˲ «ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ÍÓððÂÍÚÌÓÒÚË». èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ˆÂÌËÏ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓð˲ Ë „ÓÚÓ‚˚ ‰ÂÎËÚ¸Òfl ̇¯ËÏ ÓÔ˚ÚÓÏ ‚ ÒÙÂð ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. èðÓ·ÎÂχ ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ c ͇ʉ˚Ï ‰ÌÂÏ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‚Ò ·ÓΠ‡ÍÚۇθÌÓÈ. Ç ÏËð ÔðÓ‚Ó‰ËÚÒfl ÌÂχÎÓ ËÒÒΉӂ‡ÌËÈ Ì‡ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ. ë˜ËÚ‡ÂÚ ÎË Ç˚, ˜ÚÓ ˝ÚÓÚ ‚ÓÔðÓÒ ‚ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÈ ÏÂð ÔðÓð‡·ÓÚ‡Ì? ä‡ÍË ¢ ¯‡„Ë ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ôð‰ÔðËÌflÚ¸ ‰Îfl ð‡Á‚ËÚËfl ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡? èÓÔÛÎflðÌÓÒÚ¸ ÚÂÏ˚ ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ Ë ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl ‚ ˝ÚÓÈ ÒÙÂð ҇ÏË ÔÓ Ò· Ì ‰‡˛Ú „‡ð‡ÌÚËÈ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÔÓ‰ÎËÌÌÓ„Ó ÏËð‡ ÏÂÊ‰Û ð‡Á΢Ì˚ÏË ÍÓÌÙÂÒÒËflÏË. ä ÒÓʇÎÂÌ˲, Ï˚ ˜‡ÒÚÓ ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÏÒfl Ò ÒËÚÛ‡ˆËÂÈ, ÍÓ„‰‡ ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌ˚È ‰Ë‡ÎÓ„ Ó„ð‡Ì˘˂‡ÂÚÒfl ÚÓθÍÓ ‰ðÛÊÂÒÍËÏË ‚ÒÚð˜‡ÏË ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÎˉÂðÓ‚. äÓ̘ÌÓ, Ú‡ÍË ‚ÒÚðÂ˜Ë ‚‡ÊÌ˚, Ë·Ó ‰‡˛Ú ‰Ó·ð˚È ÔðËÏÂð ‚ÂðÛ˛˘ËÏ, ÌÓ Ò‡ÏÓ „·‚ÌÓ – ð‡θ̇fl „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ Û˜ËÚ˚‚‡Ú¸ ËÌÚÂðÂÒ˚ ‰ðÛ„ ‰ðÛ„‡, ÔðÓfl‚ÎflÚ¸ ‚Á‡ËÏÌÓ ۂ‡ÊÂÌËÂ Ë ‚ÌËχÌË Ì ÚÓθÍÓ Ì‡ ‚˚ÒÓÍÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ, ÌÓ Ë ‚ Ôo‚ce‰Ì‚ÌoÈ ÊËÁÌË. ÅÓΠÚÓ„Ó, ‚ÔÓÎÌ Ә‚ˉÌÓ, ˜ÚÓ ÎˉÂð‡Ï Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ðÂÎË„ËÈ ÔðÓ˘Â Ì‡ÈÚË Ó·˘ËÈ flÁ˚Í ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ, ˜ÂÏ Ò ‡ÌÚËðÂÎË„ËÓÁÌÓ Ì‡ÒÚðÓÂÌÌ˚ÏË ÒË·ÏË, ÔÓ‰˜‡Ò ÒÍð˚‚‡˛˘ËÏË Á‡ χÒÍÓÈ Ë̉ËÙÙÂðÂÌÚÌÓÒÚË ÊÂÒÚÍÛ˛ ÌÂ̇‚ËÒÚ¸ Í ‚ÂðÂ Ë Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. åÂÊðÂÎË„ËÓÁÌ˚È

78

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

‰Ë‡ÎÓ„ Á‡È‰ÂÚ ‚ ÚÛÔËÍ, ÂÒÎË ÔÓ‰ Â„Ó ÎÓÁÛÌ„‡ÏË ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÂ Ë Ôð‰ÔðËÌËχÚÂθÒÍË ÍðÛ„Ë ÔÓÔ˚Ú‡˛ÚÒfl ҉·ڸ ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ Úð‡‰ËˆËË Ó·˙ÂÍÚÓÏ Ì‡ÒËθÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÏÓ‰ÂðÌËÁ‡ˆËË. ÑˇÎÓ„ ðÂÎË„ËÈ ÔðËÌÂÒÂÚ ÔÎÓ‰˚ ÚÓθÍÓ ÚÓ„‰‡, ÍÓ„‰‡ ÛÒËÎËfl, Ôð‰ÔðËÌËχÂÏ˚ ‰ÛıÓ‚Ì˚ÏË ÎˉÂð‡ÏË ‰Îfl Â„Ó ÔðÓ‰‚ËÊÂÌËfl, ̇ȉÛÚ ÓÚð‡ÊÂÌË ‚ Ôð‡‚Ó‚˚ı Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı ð‡ÎËflı ̇¯ÂÈ ÊËÁÌË. à̇˜Â Ì‡Ï Ì ۉ‡ÒÚÒfl ËÁ·Âʇڸ «ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ».

Знания o религиях мира помогают избавиться от греха человеконенавистничества ä‡Í êÛÒÒ͇fl Ôð‡‚ÓÒ·‚̇fl ˆÂðÍÓ‚¸ Ó·˙flÒÌflÂÚ ð‡ÒËÒÚÒÍË ÔðÓfl‚ÎÂÌËfl ‚ ÒÚð‡ÌÂ?

çat›flmas›. Bunlar aras›ndan birini tercih etmek önceden belirlenmifl de¤ildir. Ça¤dafl dünya düzeninin hangi esaslar üzerine kurulaca¤› daha çok bizim irademize ba¤l›d›r. Ayn› görüflten, inançtan ve kültürden insanlar di¤erlerinin haklar›n› ihlal edebilir düflüncesi galip gelirse - sadece di¤er insanlar›n de¤il, devlet ve kültürel topluluklar› da ilgilendiriyor- insanl›¤›n gelece¤i epey karanl›k görünüyor demektir. E¤er karfl›l›kl› sayg›ya dayal› bir toplum kurmay› baflar›rsak bu, insanl›¤a uzun y›llar istikrarl› bir kalk›nma sa¤layacakt›r.

Ortodoks, ‹slam, Yahudilik ve Budizm gelenekleri taraftarlar› Rusya’da uzun y›llar yafl›yorlar. Bu zaman zarf›nda biz birbirimizi sayg› ve güvenle kabul etme-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

yüz yüze город и горожане

Наше общество переживает период активного религиозного возрождения. Для многих людей вера начинает играть важнейшую роль в личной, семейной и общественной жизни.

Toplumumuz aktif dini uyan›fl dönemini yafl›yor.

Birçok insan için özel, aile ve toplumsal hayat›nda en büyük rolü inanç oynamaya bafllad›. yi, ayn› ulus ve devletin refah› için beraber çal›flmay› ö¤rendik. Bu tür bir durum bir saatte ortaya ç›kmaz, böyle bir dünya “politik nezaketin” geliflmesi için birkaç program›n gerçeklefltirilmesi yoluyla kurulmaz. Biz tecrübemizin k›ymetini biliyoruz, dinler aras› iliflkiler alan›nda bunu paylaflmaya haz›r›z.

Dinler aras› diyalog her geçen gün daha çok güncel hale geliyor. Bugün bu konuda birçok araflt›rma yap›l›yor dünyada. Bu sorunun yeterince incelendi¤ini düflünüyor musunuz? Dinler aras› diyalo¤un geliflmesi için baflka hangi ad›mlar at›lmal›?

å˚ ÓÒÛʉ‡ÂÏ Î˛·˚ ÔÓÔ˚ÚÍË ÛÚ‚Âðʉ‡Ú¸ ð‡ÒÓ‚Û˛ ËÎË Ì‡ˆËÓ̇θÌÛ˛ ËÒÍβ˜ËÚÂθÌÓÒÚ¸. ÇÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌË ð‡ÒËÁχ ËÏÂÂÚ ÌÂÒÍÓθÍÓ Ôð˘ËÌ. C Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ˝ÚÓ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÂ Ë ÍÛθÚÛðÌÓ Ì‚ÂÊÂÒÚ‚Ó, ̇҇ʉ‡˛˘Â ˉ² Ôð‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚‡ Ó‰ÌÓÈ ð‡Ò˚ ̇‰ ‰ðÛ„ËÏË. ÅÓθ¯ËÌÒÚ‚Ó ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Úð‡‰ËˆËÈ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ˜ÂÎÓ‚Â͇ ÌÓÒËÚÂÎÂÏ Ó·ð‡Á‡ ÅÓÊËfl, ÍÓÚÓð˚È Ì ҂flÁ‡Ì ÌË Ò ˆ‚ÂÚÓÏ ÍÓÊË, ÌË c ð‡ÁðÂÁÓÏ „·Á. èÓ˝ÚÓÏÛ Á̇ÌËfl o ðÂÎË„Ëflı ÏËð‡, ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÂÏ˚Â Ò ‰ÂÚÒÚ‚‡, ÔÓÏÓ„‡˛Ú ËÁ·‡‚ËÚ¸Òfl ÓÚ „ðÂı‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÌÂ̇‚ËÒÚÌ˘ÂÒÚ‚‡. чÊ ҇ÏÓ ÔÓ‚ÂðıÌÓÒÚÌÓ Á̇ÍÓÏÒÚ‚Ó Ò ÍÛθÚÛðÓÈ ð‡Á΢Ì˚ı ð‡Ò Ë Ó·˘ÂÌËÂ Ò Ëı ÎÛ˜¯ËÏË Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ÔðÂÔflÚÒÚ‚Û˛Ú ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌ˲ ð‡ÒËÒÚÒÍËı ‚Á„Îfl‰Ó‚.

C ‰ðÛ„ÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, ð‡ÒËÁÏ Ë Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÏÓ„ÛÚ ·˚Ú¸ ð‡͈ËÂÈ ÌÂÍÓÚÓð˚ı ˝ÚÌÓÒÓ‚ Ìa Û„ðÓÁÛ ÔÓÚÂðË

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Îˈ‡ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı „ÎÓ·‡ÎËÁÛ˛˘Â„ÓÒfl ÏËð‡. åË„ð‡ˆËfl ̇ÒÂÎÂÌËfl Ë ð‡Á΢Ëfl ‚ ÛðÓ‚Ì ðÓʉ‡ÂÏÓÒÚË ˜‡ÒÚÓ ÒÚ‡‚flÚ ÔÓ‰ Û„ðÓÁÛ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸ ÓÚ‰ÂθÌ˚ı ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı Ë ÍÛθÚÛðÌ˚ı „ðÛÔÔ. Ç ˝ÚËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ð‡ÒËÁÏ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ì ۘÂÌËÂÏ, ‡ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏ ËÌÒÚðÛÏÂÌÚÓÏ, ËÒÔÓθÁÛÂÏ˚Ï ‚ ÓÔð‰ÂÎÂÌÌ˚ı ˆÂÎflı. óÚÓ·˚ ÁÎÓ̇ÏÂðÂÌÌ˚ β‰Ë Ì ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÎË Â„Ó, ÌÂÓ·ıÓ‰Ëχ ·ÓΠ‰‡Î¸Ìӂˉ̇fl ÏË„ð‡ˆËÓÌ̇fl Ë ËÌÚ„ð‡ˆËÓÌ̇fl ÔÓÎËÚË͇. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÎË „ÎÛ·ÓÍ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ðÓÒÒËÈÒÍÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ËÌÚÂðÂÒ Í ‚ÓÔðÓÒ‡Ï ðÂÎË„ËË? ä‡ÍË ÏÂð˚ Ôð‰ÔðËÌËχ˛ÚÒfl ‰Îfl ð¯ÂÌËfl Ú‡ÍËı ÔðÓ·ÎÂÏ Í‡Í ‡ÎÍÓ„ÓÎËÁÏ, ̇ÒËÎË ‚ ÒÂϸÂ, ðÓÒÚ ð‡Á‚Ó‰Ó‚ Ë Ú.‰.?

Dinler aras› diyalo¤un popülaritesi ve bu alanda yap›lan çok say›daki araflt›rmalar farkl› dinler aras›nda gerçek bar›fla ulaflma garantisini vermez. Dinler aras› diyalo¤un sadece dini liderlerin dostça bir araya gelmeleriyle s›n›rlanmas› gibi bir durumla s›k s›k karfl›lafl›yoruz maalesef.

Bu tür görüflmeler önemlidir elbette ama en önemlisi birbirlerinin menfaatlerini dikkate alarak sadece yüksek düzeyde de¤il, günlük hayatta da karfl›l›kl› sayg› ve özen göstermektir. Üstelik ortak bir dili geleneksel dini liderlerin, ilgisizlik maskesi alt›nda inanç ve ahlaka korkunç nefret besleyen din karfl›t› güçlerden daha rahat bulaca¤› apaç›k ortadad›r. Politika ve ifl çevreleri dinin fliarlar›n› zorlay›c› cebri modernizasyon hedefi yapmaya kalkarlarsa, dinler aras› diyalog ç›kmaza girer.

Dinlerin diyalo¤u, manevi liderlerin onun ilerlemesi için gösterdi¤i çabalar hayat›m›z›n politik ve hukuki gerçeklerinde yan-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

79

город и горожане yüz yüze

燯 ӷ˘ÂÒÚ‚Ó ÔÂðÂÊË‚‡ÂÚ ÔÂðËÓ‰ ‡ÍÚË‚ÌÓ„Ó ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‚ÓÁðÓʉÂÌËfl. ÑÎfl ÏÌÓ„Ëı β‰ÂÈ ‚Âð‡ ̇˜Ë̇ÂÚ Ë„ð‡Ú¸ ‚‡ÊÌÂÈ¯Û˛ ðÓθ ‚ ΢ÌÓÈ, ÒÂÏÂÈÌÓÈ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. ÇÒ ˜‡˘Â ñÂðÍÓ‚¸ ‚˚Ò͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ÔÓ ÁÎӷӉ̂Ì˚Ï ÔðÓ·ÎÂÏ‡Ï ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÒÚË. éÚÍð˚ÚËÂ Ë ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË ıð‡ÏÓ‚ Ë ÏÓ̇ÒÚ˚ðÂÈ, ÒÓÁ‰‡ÌË ÌÓ‚˚ı ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ۘ·Ì˚ı Á‡‚‰ÂÌËÈ, ËÁ‰‡ÌË ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı ÍÌË„, „‡ÁÂÚ, ÊÛð̇ÎÓ‚, ðÓÒÚ ˜ËÒ· ÔpËxÓÊaÌ Ë ÓÊË‚ÎÂÌË ˆÂðÍÓ‚ÌÓo·˘ÂcÚ‚eÌÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË – ‚Ò ˝ÚÓ ‚ˉËÏ˚ Á̇ÍË ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó ‚ÓÁðÓʉÂÌËfl. é‰Ì‡ÍÓ ÔÓÒΉÒÚ‚Ëfl ·Ó„Ó·Óð˜ÂÒÍÓ„Ó ðÂÊËχ, Í ÒÓʇÎÂÌ˲, ¢ Ì ‚ ÔÓÎÌÓÈ ÏÂð ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌ˚. åÌÓ„Ë β‰Ë, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒΠ˜ËÌÓ‚ÌËÍË, ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌ˚ ‚ ÔÂðËÓ‰ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ‡ÚÂËÁχ, c ÔÓ‰ÓÁðÂÌËÂÏ ÓÚÌÓÒflÚÒfl ÍÓ ‚ÒÂÏÛ ˆÂðÍÓ‚ÌÓÏÛ, χÎÓ Á̇˛Ú ËÎË ‚ÓÓ·˘Â ÌË˜Â„Ó Ì Á̇˛Ú o êÛÒÒÍÓÏ Ôð‡‚ÓÒ·‚ËË. èðËÓ·˘ÂÌË ÊÂ Í Úð‡‰ËˆËË Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ ·ÂÁ Á̇ÌËfl  ÓÒÌÓ‚. ÇÓÚ ÔÓ˜ÂÏÛ Ï˚ Ôðˉ‡ÂÏ Ó„ðÓÏÌÓ Á̇˜ÂÌË ÔðÂÔÓ‰‡‚‡Ì˲ ‚ ¯ÍÓ·ı ÔÓ ‰Ó·ðÓ‚ÓθÌÓÏÛ ‚˚·ÓðÛ ÓÒÌÓ‚ Ôð‡‚ÓÒ·‚ÌÓÈ ÍÛθÚÛð˚. ÇÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸

ËÁÛ˜ÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó Ôð‰ÏÂÚ‡ Ì ËÒÍβ˜‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ËÁ·ð‡Ú¸ ‰Îfl ËÁÛ˜ÂÌËfl ÓÒÌÓ‚˚ ÍÛθÚÛð˚ ËÌ˚ı Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ðÂÎË„ËÈ. ëÂÏÂÈ̇fl Ë Î˘̇fl ÒÙÂð˚ Ì ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ð„ÛÎËðÓ‚‡Ú¸Òfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. êÂÎË„ËÓÁÌ˚ ÌÓðÏ˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Óð„‡Ì˘ÌÓ ‚ÓÈÚË ‚ ˝ÚË ÒÙÂð˚ Ë Ò˚„ð‡Ú¸ ÔÓÁËÚË‚ÌÛ˛ ðÓθ. äÓ̘ÌÓ, ˝ÚÓ Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ ·ÂÁ Á̇ÌËfl ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ Úð‡‰ËˆËË, ·ÂÁ „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚË ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ ÔÓ ÒÎÓ‚Û ÅÓÊ˲. èÓ˝ÚÓÏÛ ÔðË Î˛·ÓÈ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ï˚ Ó·ð‡˘‡ÂÏ ÍÓ ‚ÒÂÏ Î˛‰flÏ ÔðËÁ˚‚ ÉÓÒÔÓ‰‡ ̇¯Â„Ó àËÒÛÒ‡ ïðËÒÚ‡: «èðˉËÚ ÍÓ åÌ ‚Ò ÚðÛʉ‡˛˘ËÂÒfl Ë Ó·ðÂÏeÌÂÌÌ˚Â, Ë ü ÛÒÔÓÍÓ˛ ‚‡Ò» (åÙ.

11. 28), Ë·Ó ‰Ûıӂ̇fl ÊËÁ̸ – ˝ÚÓ ‚ÂÎË͇fl ÔÓÏÓ˘¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ‚ ·Óð¸·Â Ò ÊËÚÂÈÒÍËÏË ÚðÛ‰ÌÓÒÚflÏË Ì‡ ÔÛÚË Í ‚˜ÌÓÏÛ ÒÔ‡ÒÂÌ˲. 燯‡ ñÂðÍÓ‚¸ ‚Ò„‰‡ „ÓÚÓ‚‡ ÔðÓÚflÌÛÚ¸ ðÛÍÛ ÔÓÏÓ˘Ë Î˛‰flÏ, ÒÚð‡‰‡˛˘ËÏ ÓÚ ‡ÎÍÓ„ÓÎËÁχ Ë Ì‡ðÍÓχÌËË Ë ð¯˂¯ËÏ ÔÓÍÓ̘ËÚ¸ c „ðÂıÓ‚ÌÓÈ ÒÚð‡ÒÚ¸˛. ì Ì‡Ò ÛÊ ÂÒÚ¸ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚È ÓÔ˚Ú ð‡·ÓÚ˚ ˆÂðÍÓ‚Ì˚ı ð‡·ËÎËÚ‡ˆËÓÌÌ˚ı ˆÂÌÚðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ÏÌÓ„ËÏ ÔÓÏÓ„‡˛Ú ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ̉ۄ. óÚÓ

Получение Россией статуса наблюдателя при Организации Исламская конференция подчеркивает стремление нашей страны к выстраиванию более активных отношений c мусульманским миром.

Rusya’n›n ‹slam Konferans› Örgütü’ne gözlemci statüsü almas›, ülkemizin Müslüman dünya ile daha aktif iliflkiler kurma gayretine iflarettir.

k› bulursa o zaman meyve verir. Aksi takdirde “medeniyetlerin çat›flmas›”ndan kaçmam›z mümkün olmayacakt›r.

Dünya dinleri hakk›nda edinilen bilgiler, insandan nefret etme günah›ndan kurtar›r

Rus Ortodoks Kilisesi ülkedeki ›rkç› olaylar›n› nas›l aç›kl›yor?

Irkç› veya nasyonalist içerikli her türlü hareketi k›n›yoruz. Irkç›l›¤›n ortaya ç›k›fl›n›n birkaç sebebi var. Bu bir taraftan bir ›rk›n di¤erlerinden üstün oldu¤unu afl›layan dini ve kültürel cehalettir. Dini geleneklerin ço¤u insan› Tanr›’n›n suretinin tafl›y›c›s› sayar. Bu suretin derinin rengi, gözün flekliyle ilgisi yoktur. Bu yüzden dünya dinleri hakk›nda çocukluktan itibaren verilen bilgiler, insandan nefret etme günah›ndan kurtulmaya yard›m eder. Farkl› ›rklar›n kültürleriyle ilgili en yüzeysel aflinal›k ve bu kültürlerin en iyi temsilcileriyle iletiflim ›rkç› görüfllerin yay›lmas›na engel olur.

Di¤er taraftan ›rkç›l›k veya ulusalc›l›k baz› ›rklar›n küreselleflen dünyan›n flartlar›nda kimliklerinin kaybolma tehdidine karfl› tepkileri de olabilir. Nüfusun göçü ve do¤um oran›ndaki farkl›l›klar baz› halklar› ve kültürel gruplar› kimliklerini kaybetme tehlikesine att›. Irkç›l›k bu flartlarda bir ö¤reti olmaz, belli amaçlarla kullan›lan politik bir araç olur. Art niyetli insanlar›n onu kullanmamalar› için basiretli bir göç ve entegrasyon politikas›na ihtiyaç var. Ça¤dafl Rus toplumunda dinin sorunlar›na ilgi yeterince derin midir? Alkolizm, aile içi fliddet, boflanmalar›n artmas› gibi problemlerin çözümü için hangi tedbirler al›n›yor?

Toplumumuz aktif dini uyan›fl dönemini yafl›yor. Birçok insan için özel, aile ve toplumsal hayat›nda en büyük rolü inanç oynamaya bafllad›. Kilise günümüz problemleri ile ilgili daha s›k fikir beyan ediyor. Kilise ve manast›rlar›n aç›lmas›, inflas›, yeni dini e¤itim kurumlar›n›n aç›lmas›, çok say›da kitap, gazete, derginin bas›lmas›, kiliseye düzenli gelenlerin artmas› ve kilisenin toplumsal faaliyetlerinin canlanmas›… bütün bunlar manevi diriliflin gözle görünen belirtileridir.

80

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

yüz yüze город и горожане

͇҇ÂÚÒfl ÒÂÏÂÈÌ˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ, ÚÓ Í‡Ê‰˚È ÔðËıÓ‰ÒÍËÈ Ò‚fl˘ÂÌÌËÍ „ÓÚÓ‚ ‰‡Ú¸ ‰Ó·ð˚È ÒÓ‚ÂÚ ÒÛÔðÛ„‡Ï, ÔÓÔ‡‚¯ËÏ ‚ ÊËÚÂÈÒÍË Á‡ÚðÛ‰ÌÂÌËfl, ÔðÂÓ‰ÓÎÂÌË ÍÓÚÓð˚ı Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ ÛÍðÂÔËÚ ÒÂϸ˛.

Стремимся к выстраиванию более активных отношений c мусульманским миром ä‡Í Ç˚ ð‡ÒˆÂÌË‚‡ÂÚ ËÌˈˇÚË‚Û ‚ÒÚÛÔÎÂÌËfl êÓÒÒËË ‚ éð„‡ÌËÁ‡ˆË˛ àÒ·ÏÒ͇fl ÍÓÌÙÂðÂ̈Ëfl? èÓÎÛ˜ÂÌË êÓÒÒËÂÈ ÒÚ‡ÚÛÒ‡ ̇·Î˛‰‡ÚÂÎfl ÔðË éð„‡ÌËÁ‡ˆËË àÒ·ÏÒ͇fl ÍÓÌÙÂðÂ̈Ëfl ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡ÂÚ ÒÚðÂÏÎÂÌË ̇¯ÂÈ ÒÚð‡Ì˚ Í ‚˚ÒÚð‡Ë‚‡Ì˲ ·ÓΠ‡ÍÚË‚Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ c ÏÛÒÛθχÌÒÍËÏ ÏËðÓÏ. ç‡‰Ó Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Ë ð‡Ì ˝ÚÓ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌË ‚̯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍË Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸ ‚ÂҸχ ‚‡ÊÌ˚Ï. ÑÛχ˛, ˜ÚÓ ÙÓðχθÌ˚È ÒÚ‡ÚÛÒ ‚ ˝ÚÓÈ ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌÓÈ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ÔÓÁ‚ÓÎËÚ Ì‡Ï ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ·ÓΠÚÂÒÌ˚Â Ë ‰ðÛÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ҂flÁË c „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË, fl‚Îfl˛˘ËÏËÒfl  ˜ÎÂ̇ÏË. äðÓÏ ÚÓ„Ó, ÔðË ‚ÒÂÏ ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËË ÔðÓ·ÎÂÏ, ÒÚÓfl˘Ëı ̇ ÔÓ‚ÂÒÚÍ ‰Ìfl éàä, Ì ËÒÍβ˜‡˛, ˜ÚÓ ÔðË ÓÔð‰ÂÎÂÌÌ˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Ó̇ ÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸ ıÓðÓ¯ÂÈ ÔÎÓ˘‡‰ÍÓÈ ‰Îfl ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡, ‚ÌÓÒfl Ú‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ ‰ÓÒÚÓÈÌ˚È ‚Í·‰ ‚ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË ÔÓ‰ÎËÌÌÓ ÒÔð‡‚‰ÎË‚Ó„Ó

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Наш многолетний опыт построения общества, в котором мирно сосуществуют представители различных религиозных и культурных традиций, актуален, как никогда.

Farkl› din ve kültürel geleneklere mensup insanlar›n bar›fl içinde yaflad›¤› toplumu infla eden kadim tecrübemiz bugün hiç olmad›¤› kadar güncel. ÏËðÓÔÓðfl‰Í‡, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌÓ„Ó Ì‡ ÏËð ÏÂÊ‰Û ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË, ̇ ‚Á‡ËÏÌÓÏ Û‚‡ÊÂÌËË Ëı Úð‡‰ËˆËÈ Ë Ó·ð‡Á‡ ÊËÁÌË. ä‡ÍÓ‚Ó Ç‡¯Â ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÓÙˈˇθÌÓÏÛ ‚ËÁËÚÛ „·‚˚ ä‡ÚÓ΢ÂÒÍÓÈ ˆÂðÍ‚Ë ‚ íÛðˆË˛? ä‡Í Ç˚ Á̇ÂÚÂ, Ó·ð‡˘ÂÌË è‡Ô˚ ÅẨËÍÚ‡ ïVI Í ËÒ·ÏÒÍÓÏÛ ÏËðÛ ‚˚Á‚‡ÎÓ ·ÛðÌÛ˛ ðÂ‡ÍˆË˛. ä‡Í Ç˚ ÏÓÊÂÚ ÔðÓÍÓÏÏÂÌÚËðÓ‚‡Ú¸ Ú‡ÍÓ„Ó ðÓ‰‡ ‚˚Ò͇Á˚‚‡ÌËfl ðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ÎˉÂð‡? åÌ ÒÎÓÊÌÓ ÍÓÏÏÂÌÚËðÓ‚‡Ú¸ ‚ËÁËÚ è‡Ô˚ êËÏÒÍÓ„Ó ‚ íÛðˆË˛, ÍÓÚÓð˚È ÌÓÒËÎ ÔðÂʉ ‚ÒÂ„Ó ÏÂÊ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ı‡ð‡ÍÚÂð. é‰Ì‡ÍÓ Ì‡‰Â˛Ò¸, ˜ÚÓ ÓÌ ÔÓÒÎÛÊËÎ Í ‚Á‡ËÏÌÓÈ ÔÓθÁ ‰‚Ûı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ – ë‚flÚÓ„Ó èðÂÒÚÓ· Ë íÛðˆÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. èÓ·„‡˛ Ú‡ÍÊÂ, ˜ÚÓ ÔÓÒ¢ÂÌË „·‚ÓÈ ä‡ÚÓ΢ÂÒÍÓÈ ˆÂðÍ‚Ë ÒÚð‡Ì˚, „‰Â ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó ‚ÂðÛ˛˘Ëı ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÔÓÒΉӂ‡ÚÂÎË

Fakat Tanr›’ya savafl açan rejimin etkileri tamamen ortadan kald›r›lamad› maalesef. Devlet ateizmi döneminde e¤itim gören memurlar dâhil birçok insan kiliseyle ilgili her fleye flüpheyle yaklafl›yor, Rus Ortodoks Kilisesi’ni az biliyorlar veya hiçbir fley bilmiyorlar. Esaslar›n› bilmeden gelenekleriyle bütünleflmek mümkün de¤ildir. Biz iflte bu yüzden okullarda Ortodoks kültürü ilkelerinin iste¤e ba¤l› ö¤retilmesine çok önem veriyoruz. Bu dersin ö¤renilmesi di¤er geleneksel dinlerin ilkelerini ö¤renme imkan›n› ortadan kald›rmaz.

Aile ve özel hayat alanlar›n› tamamen devlet düzenlemelidir. Dini ölçüler bu alanlara organik bir flekilde girmeli ve olumlu rol oynamal›d›r. Dini bilmeden ve Tanr› sözüne uymaya haz›r olmadan bu mümkün de¤il elbette. Biz

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

81

город и горожане yüz yüze

‹slam dünyas› ile daha aktif iliflki kurmaya gayret ediyoruz

Rusya’n›n ‹slam Konferans› Örgütü’ne girme giriflimini nas›l de¤erlendiriyorsunuz?

Rusya’n›n ‹slam Konferans› Örgütü’ne gözlemci statüsü almas›, ülkemizin Müslüman dünya ile daha aktif iliflkiler kurma gayretine iflarettir. D›fl politikan›n bu istikametinin daha önce de çok önemli görüldü¤ünü belirtmek gerekir. Uluslararas› otoriteye sahip bu kurulufltaki resmi statü, bize üye ülkelerle s›k› ve dostça iliflkiler kurma imkan› verecektir. Bundan baflka ‹KÖ’nün gündeminde olan problemlerin çeflitlili¤ine ra¤men örgütün belirli flartlarda dinler aras› diyalog için güzel bir alan olaca¤›n›, medeniyetlerin gelenek ve hayat tarzlar›na sayg›y› esas alan bar›fla dayal› adil bir dünya düzeninin kurulmas›na katk›lar yapaca¤›n› düflünüyorum.

Katolik Kilisesi liderinin Türkiye’ye yapt›¤› resmi geziyle ilgili ne düflünüyorsunuz? Bildi¤iniz gibi Papa XVI. Benedict’in ‹slam dünyas›na yapt›¤› ça¤r› büyük tepkilere sebep oldu. Dini bir liderin bu tür konuflmalar›n› nas›l yorumluyorsunuz?

ËÒ·χ, ÒÚ‡ÎÓ ‚‡ÊÌ˚Ï ¯‡„ÓÏ Ì‡ ÔÛÚË ð‡Á‚ËÚËfl ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÂÊ‰Û ÏÛÒÛθχ̇ÏË Ë Í‡ÚÓÎË͇ÏË. é· ˝ÚÓÏ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚Û˛Ú Á‡fl‚ÎÂÌËfl ÚÛðˆÍËı ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‰ÂflÚÂÎÂÈ Ë Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó ‰ÛıÓ‚ÂÌÒÚ‚‡, ÍÓÚÓð˚ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌÓ ÓˆÂÌËÎË ‚ËÁËÚ. ñËÚËðÓ‚‡ÌË ‚˚Ò͇Á˚‚‡ÌËfl ‚ËÁ‡ÌÚËÈÒÍÓ„Ó ËÏÔÂð‡ÚÓð‡ å‡ÌÛË· II ‚ ðÂ˜Ë è‡Ô˚ ÅẨËÍÚ‡ XVI ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ ê„ÂÌÒ·Ûð„‡ (ÉÂðχÌËfl) ‚ ÒÂÌÚfl·ð 2006 „. ‚˚Á‚‡ÎÓ ÌÂÓ‰ÌÓÁ̇˜ÌÛ˛ ðÂ‡ÍˆË˛ ‚ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓÏ ÏËðÂ. ç‡ÒÍÓθÍÓ ÏÌ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ¢ ‰Ó ÔðÓËÁÌÂÒÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó ‚˚Ò͇Á˚‚‡ÌËfl è‡Ô‡ ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎ, ˜ÚÓ ÓÌ Ì ð‡Á‰ÂÎflÂÚ ÚÓ˜ÍÛ ÁðÂÌËfl ‡‚ÚÓð‡. ÑÛχ˛, ˜ÚÓ è‡Ô‡ ÅẨËÍÚ XVI ÌËÍÓËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ Ì ıÓÚÂÎ ÓÒÍÓð·ËÚ¸ ˜Û‚ÒÚ‚‡ ‚ÂðÛ˛˘Ëı ÏÛÒÛθχÌ. ì·ÂʉÂÌ, ˜ÚÓ ‚Á‡ËÏÌÓ ۂ‡ÊÂÌË ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÌÂÔðÂÏÂÌÌ˚Ï ÛÒÎÓ‚ËÂÏ ÏÂÊðÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡. n

82

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

onun için her f›rsatta ‹sa’n›n “Ey bütün yorgunlar ve yükü a¤›r olanlar, bana gelin, ben size rahat veririm (Matta 11.28)” davetini bütün insanlara anlat›yoruz çünkü maneviyat, hayat zorluklar› ile mücadeleyle dolu ebedi kurtulufl yolunda insana yap›lan ulvi bir yard›md›r.

Kilisemiz, alkolizm ve uyuflturucudan zarar görenlere ve bu günah tutkuya son vermek isteyen insanlara yard›m elini uzatmaya her zaman haz›rd›r. Kilisemizin birçok insana bu illetten kurtulmakta yard›mc› olan rehabilitasyon merkezlerinin olumlu tecrübeleri var art›k. Ailevi problemlere gelince her mahalle papaz›, afl›ld›¤›nda aileyi mutlaka güçlendirecek hayat zorluklar› yaflayan efllere hay›rl› tavsiyelerde bulunmaya haz›rd›r.

Papa’n›n her fleyden önce devletleraras› bir hüviyeti olan ziyaretini de¤erlendirmek zordur benim için. Ancak umar›m ki, bu ziyaret iki devlet Kutsal Taht (Katolik kilisesinin dünyevi ifllerini yürüten kurumdur.) ve Türkiye Cumhuriyeti için karfl›l›k faydalar›na olmufltur. Yine ayn› flekilde Katolik kilisesi liderinin nüfusunun büyük ço¤unlu¤unun Müslüman oldu¤u ülkeye yapt›¤› ziyaretin Müslümanlar ile Katolikler aras›nda diyalo¤un geliflmesi için önemli bir ad›m olu¤unu düflünüyorum. Türk siyaset ve toplumun önde gelen insanlar› ve ziyaretin olumlu olarak de¤erlendiren Müslüman din adamlar›n›n yapt›¤› aç›klamalar buna delalet ediyor.

2006 Eylül’de Almanya’da Regensburg Üniversitesi’nde yapt›¤› konuflmada Bizans imparatoru II Manuel’den yapt›¤› al›nt› Müslüman dünyas›nda farkl› tepkilere sebep oldu. Bildi¤im kadar›yla Papa bu al›nt›y› belirtmeden önce yazar›n görüflünü paylaflmad›¤›n› söylemifl. Papa XVI. Benedict’in asla inançl› Müslümanlar›n duygular›n› incitmek istemedi¤ini düflünüyorum. Karfl›l›kl› sayg›n›n dinler aras› diyalogda mutlak flart olmas› gerekti¤ine inan›yorum. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

экология çevre

Жить в гармонии с природой Любовь Милованова Президент Международной ассоциации «Природа и Творчество» (РФ).

Tabiat ile uyumlu yaflamak Lyubov Milovanova

Uluslararas› Tabiat ve Yarat›c›l›k Derne¤i Baflkan› (Rusya Federesayonu).

Suda bal›k gibi yüzmeyi ö¤rendik, Gökte kufl gibi uçmay›, Yeryüzünde insan gibi yaflamay› Ö¤renmek kald› sadece.

å˚ ̇ۘËÎËÒ¸ Ô·‚‡Ú¸ ‚ ‚Ó‰Â, Í‡Í ð˚·˚, ãÂÚ‡Ú¸ ‚ Ì·Â, Í‡Í ÔÚˈ˚, éÒÚ‡ÎÓÒ¸ ÚÓθÍÓ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl ÜËÚ¸ ̇ áÂÏÎÂ, Í‡Í Î˛‰Ë. ÅÂð̇ð‰ òÓÛ

K

ä

ðËÁËÒ – Íβ˜Â‚Ó ÒÎÓ‚Ó XXI ‚Â͇. ꘸ ˉÂÚ, ÔÓ ÒÛÚË, Ó ÒËÒÚÂÏÌÓÏ ÍðËÁËÒ Ì ӉÌÓÈ, ‡ ‰‚Ûı ÒËÒÚÂÏ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡: Òð‰˚ Ó·ËÚ‡ÌËfl, ̇ıÓ‰fl˘ÂÈÒfl ‚ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓÏ ÍðËÁËÒÂ, Ë Òð‰˚ Ó·˘ÂÌËfl, ÔÓð‡ÊÂÌÌÓÈ ‰ÛıÓ‚Ì˚Ï ÍðËÁËÒÓÏ. ùÍÓÎӄ˘ÂÒÍËÈ ÍðËÁËÒ – ˝ÚÓ, ÔðÂʉ ‚Ò„Ó, ÍðËÁËÒ ÍÛθÚÛð˚, ÔÂðÂÒÚ‡‚¯ÂÈ ‚˚ÔÓÎÌflÚ¸ ‡‰‡ÔÚË‚ÌÛ˛ ÙÛÌÍˆË˛ ÏÂÊ‰Û óÂÎÓ‚ÂÍÓÏ Ë èðËðÓ‰ÓÈ. èðÓ·ÎÂχ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ„Ó ÍðËÁËÒ‡ ËÏÂÂÚ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂ̘ÂÒÍËÈ ı‡ð‡ÍÚÂð. üÔÓ̈˚ ‰‡‚ÌÓ ÔÓÌflÎË, ˜ÚÓ ÔÓÎÂÁÌ ‰Â̸„Ë ‚Í·‰˚‚‡Ú¸ Ì ‚ ÒÚðÓËÚÂθÒÚ‚Ó Ó˜ËÒÚÌ˚ı ÒÓÓðÛÊÂÌËÈ, ‡ ‚ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. ÑÎfl ‚ÓÁ‚ð‡˘ÂÌËfl „‡ðÏÓÌËË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ËÁÏÂÌËÚ¸ ÍÛθÚÛðÛ, ҉·ڸ  ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌÓÈ ÔðËðÓ‰Â, ÔðÓ‚ÂÒÚË ‰ÛıÓ‚ÌÓÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÍÓððÂÍˆË˛ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. ÑÓÒÚÓ‚ÒÍËÈ ‚ ˜ÂðÌÓ‚Ë͇ı Í ðÓχÌÛ «ÅÂÒ˚» ÔËÒ‡Î: «É·‚̇fl Ï˚Òθ ÍÌflÁfl, ÍÓÚÓðÓ˛ ·˚Î ÔÓð‡ÊÂÌ ò‡ÚÓ‚ Ë ‚ÔÓÎÌ ÒÚð‡ÒÚÌÓ ÛÒ‚ÓËÎ ÂÂ, ÒÎÂ‰Û˛˘‡fl: ‰ÂÎÓ Ì ‚ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË, ‡ ‚ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, Ì ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÏ, ‡ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ‚ÓÁðÓʉÂÌËË êÓÒÒËË…». é‚·‰Â‚¯Â Ì˚Ì ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚ÓÏ «ð˚ÌÓ˜ÌÓ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌË», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÓÚÒÛÚÒÚ‚Û˛Ú ÔÓÌflÚËfl ÒÓÒÚð‡‰‡ÌËfl, ʇÎÓÒÚË, ÏËÎÓÒÂð‰Ëfl, ÒÓ‚ÂÒÚË, ‚‰ÂÚ Í ð‡ÁðÛ¯ÂÌ˲ ÒÎÓÊË‚¯ÂÈÒfl ÒËÒÚÂÏ˚ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓðËÂÌÚËðÓ‚, Í Ï‡ð„Ë̇ÎËÁ‡ˆËË Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ‰ÂÙÓðχˆËË Î˘ÌÓÒÚË. éÒÓ·Û˛ ÚðÂ‚Ó„Û ‚˚Á˚‚‡˛Ú ‰ÂÚË, ÍÓÚÓð˚ı ÔÓÊËð‡ÂÚ Ï‡ÒÒÓ‚‡fl ÍÛθÚÛð‡. ֢ è·ÚÓÌ Ôð‰ÛÔðÂʉ‡Î Ó· Û„ðÓÁ ÔÓð˜Ë Ë „Ë·ÂÎË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ÂÒÎË ‚ ÌÂÏ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË Ì ÔðÂÒΉÛÂÚ ˆÂÎË

84

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Bernard Shaw

riz XXI. yüzy›l›n anahtar kelimesidir. Söz konusu asl›nda sistem krizinin bir sistemin de¤il, insan varl›¤›n›n iki sisteminin; ekolojik krizdeki yaflama alan› ve manevi yenilgiye u¤ram›fl iletiflim alan› sisteminindir.

·Î‡„Ó˜ÂÒÚËfl. éÚ ÔðËðÓ‰˚ (‡ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ÓÚ ÅÓ„‡!) ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ì‡‰ÂÎÂÌ ÒÚðÂÏÎÂÌËÂÏ Í ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÏÛ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Û, ð‡Á‚ËÚ˲ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ. ÅÂÁ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ð·ÂÌÓÍ ÛÚð‡˜Ë‚‡ÂÚ ËÁ̇˜‡Î¸ÌÓ ÒÚðÂÏÎÂÌËÂ Í ÒÓ‚Âð¯ÂÌÒÚ‚Û, Ì ÔðËÓ·ðÂÚ‡ÂÚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ÂÈ ‚ÌÛÚðÂÌÌÂÈ ·‡Á˚ Ë ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ·ÂÁÁ‡˘ËÚÌÓÈ ÊÂðÚ‚ÓÈ ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚ı ÔÓðÓÍÓ‚. å˚ – Ì á‡Ô‡‰, ÌÓ Ï˚ Ë Ì ÇÓÒÚÓÍ. 燯 ÏÂÒÚÓ Á‰ÂÒ¸, „‰Â ̇¯Ë ÎÂÒ‡ Ò Ëı ÍðÛÊ‚Ì˚ÏË ÛÁÓð‡ÏË Ë Ò͇Á͇ÏË, „‰Â ̇¯Ë ıð‡Ï˚ ‚˚ð‡ÒÚ‡˛Ú ËÁ ̇¯Â„Ó Î‡Ì‰¯‡ÙÚ‡, „‰Â β·ËÎË Ë ÒÚð‡‰‡ÎË Ì‡¯Ë Ôð‰ÍË, ÒÚðÂÏflÒ¸ Í ‚˚Ò¯ËÏ ˆÂÎflÏ Ë ÓÒÚ‡‚Îflfl Ì‡Ï ‚ÂÎËÍË ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. å˚ Ó·flÁ‡Ì˚ ҉·ڸ ‚ÒÂ, ˜ÚÓ·˚ ÒÓıð‡ÌËÚ¸ ÍÛθÚÛðÛ Ì‡¯ÂÈ ÒÚð‡Ì˚ ‰Îfl ÔÓÚÓÏÍÓ‚. ÅÂÁ˚ÒıÓ‰ÌÓÒÚË ‚ ÁÂÏÌÓÈ ÊËÁÌË ÌÂÚ. åÌÓ„ÓÏËÎΡð‰ÌÓ ̇ÒÂÎÂÌË Ô·ÌÂÚ˚ ÏÓÊÂÚ Â˘Â ‰Ó΄Ó ‚ðÂÏfl ËÏÂÚ¸ ‚ ‰ÓÒÚ‡ÚÍ ˜ËÒÚ˚È ‚ÓÁ‰Ûı Ë ‚Ó‰Û, ıÓðÓ¯Û˛ ÔˢÛ, Ò‚ÂÚ Ë ÚÂÔÎÓ, ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ ð‡ÒÔÓðflʇڸÒfl ‚ÒÂÏ ˝ÚËÏ ð‡ÁÛÏÌÓ, ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ò Î˛·Ó‚¸˛ ÍÓ ‚ÒÂÏÛ ÊË‚ÓÏÛ. «íÓθÍÓ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓÂ

Ekolojik kriz, her fleyden önce insan ile tabiat aras›nda adaptasyon görevini b›rakan kültürün krizidir. Ekoloji krizi, bir dünya görüflü problemi niteli¤ini tafl›yor. Japonlar çevre e¤itimine para yat›rman›n ar›tma tesisleri yap›m›na yat›rmaktan daha faydal› oldu¤unu çoktan anlad›lar. Ahengin geri dönmesi için kültürü de¤ifltirmek gerekir. Kültür do¤aya uygun hale getirilmeli, de¤erlerin manevi ve ahlaki tashihleri yap›lmal›d›r. Dostoyevski’nin Cinler roman›n›n müsveddelerinde “Knyaz›n fiatov’u hayran b›rakan ve tutkuyla benimsedi¤i as›l düflüncesi fluydu: Mesele sanayide de¤il ahlakta, ekonomide de¤il Rusya’n›n ahlaki diriliflindedir…” der.

Bugün insanl›¤› zapt eden “serbest piyasa görüflü” ac›madan, merhametten, vicdandan mahrum ve de¤erlerin, ahlaki de¤erler sisteminin y›k›m›na, marjinalleflmeye ve bireyin manevi deformasyonuna sebep oluyor.

Kitle kültürünün sömürdü¤ü çocuklar büyük endifle uyand›r›yor. Platon uyarm›flt›; e¤er terbiye dindarl›¤› amaç edinmiyorsa, devletin bozulmas› ve y›k›lmas› tehlikesi vard›r. ‹nsana yarat›c› taraf›ndan iç tekâmül ve yeteneklerini

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

çevre экология

‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌË ÏÓ„ÛÚ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ÒÓıð‡ÌÂÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ̇ Ô·ÌÂÚ», – Ò˜ËÚ‡ÂÚ ‡Í‡‰ÂÏËÍ ç.ç.åÓËÒ‚. åÂʉÛ̇ðӉ̇fl ‡ÒÒӈˇˆËfl «èðËðÓ‰‡ Ë Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó» (åÄèàí) Ò 1991 „. ð‡Áð‡·Óڇ· Ë ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ë· ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ Ë ÔðÓÂÍÚ˚, ̇ˆÂÎÂÌÌ˚ ̇ ÒÓıð‡ÌÂÌË ÔðËðÓ‰˚ Ë ÍÛθÚÛð˚, Á‡˘ËÚÛ ÌÂχÚÂðˇθÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl, ‡ Ú‡ÍÊ ‚‰ÂÚ ÒËÒÚÂχÚ˘ÂÒÍÛ˛ ð‡·ÓÚÛ ÔÓ ÔÓ‰‰ÂðÊÍ ̇ðÓ‰ÌÓÈ ÍÛθÚÛð˚ Ë ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ̇ ÓÒÌÓ‚Â ÔðÂÂÏÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ÔÓÍÓÎÂÌËÈ ˜ÂðÂÁ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ-˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. ç‡ÏË ð‡Áð‡·Óڇ̇ ÍÓ̈ÂÔˆËfl ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl, ÍÓÚÓð‡fl ̇¯Î‡ ÓÚð‡ÊÂÌË ‚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÏ ÔðÓÂÍÚ «ùÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌË ‚ Ö‚ðÓÔ» Ë ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡Ì‡ ‚ ÍÌË„‡ı «ùÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. éÔ˚Ú êÓÒÒËË Ë ÉÂðχÌËË» ‚ 1997 „. Ë «ùÍÓÎӄ˘ÂÒ͇fl ÍÛθÚÛð‡ Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. éÔ˚Ú êÓÒÒËË Ë û„ÓÒ·‚ËË» ‚ 1998 „. äÓ̈ÂÔˆËfl ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ ̇ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËË ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó Ë ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÁ̇ÌËfl ˜ÂðÂÁ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ-˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍÓ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ Ë Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. ê‡ÎËÁ‡ˆËfl Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ Ë ÔðÓÂÍÚÓ‚ åÄèàí – ‚‡ÊÌÂȯËÈ ‚Í·‰ ‚ Ôð‚ÂÌÚË‚ÌÓ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌË ÔÓ‰ð‡ÒÚ‡˛˘Â„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl ÔÂð‰ ÎˈÓÏ Ú‡ÍËı ÒӈˇθÌ˚ı ·Â‰ÒÚ‚ËÈ, Í‡Í ‡ÎÍÓ„ÓÎËÁÏ Ë Ì‡ðÍÓÚËÍË, ̇ˆËÓ̇θ̇fl Ë ðÂÎË„ËÓÁ̇fl ðÓÁ̸, Á‡ÒËθ χÒÒÓ‚ÓÈ ÍÛθÚÛð˚, ÓÒ··ÎÂÌËÂ, ‡ ÔÓðÓÈ ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌË ÍÛθÚÛðÌÓÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË, ÓÚÏËð‡ÌË ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚË Ë Ô‡ÚðËÓÚËÁχ ‚ ÊËÁÌË ÓÚ‰ÂθÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ˆÂÎÓÏ. ùÍÓÎӄ˘ÂÒ͇fl ÍÛθÚÛð‡ Ë ÍÛθÚÛð‡ ÏËð‡ Ó˜Â̸ ·ÎËÁÍË ÔÓ ˆÂÎflÏ Ë ˆÂÌÌÓÒÚflÏ Ë Óð„‡Ì˘ÌÓ Ó·˙‰ËÌÂÌ˚ ‚ Ú‚Óð˜ÂÒÍËı ÔðÓÂÍÚ‡ı åÄèàí. èðÓÂÍÚ «ÜÂÌÒÍËÈ ‰ËÁ‡È̈ÂÌÚð» ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ ‚ ð‡Ï͇ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ûçÖëäé – ÇÒÂÏËðÌÓ ÑÂÒflÚËÎÂÚË ð‡Á‚ËÚËfl ÍÛθÚÛð˚. èðÓÂÍÚ «èðËðÓ‰‡ Ë Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ‚ ÒÂÏÂÈÌ˚ı χÒÚÂðÒÍËı» ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ ‚ ð‡Ï͇ı î‰Âð‡Î¸ÌÓÈ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ ˆÂ΂ÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ÍÛθÚÛð˚ «ëÓıð‡ÌÂÌËÂ Ë ð‡Á‚ËÚË ÍÛθÚÛð˚ Ë

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

gelifltirme arzusu vermifltir. Gerekli terbiye almayan çocuk ezelden beri var olan tekâmül etme arzusunu yitirir, iç dünyas›nda gerekli temeli edinemez ve türlü türlü ahlaks›zl›¤›n savunmas›z kurban› olur.

ËÒÍÛÒÒÚ‚‡». Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ðÂÏfl ˝ÚÓÚ ÔðÓÂÍÚ Úð‡ÌÒÙÓðÏËðÓ‚‡ÎÒfl ‚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚È. èðÓ„ð‡Ïχ «ùÍÓÎÓ„Ëfl Ë ‰ÂÚË» ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ ‚ ð‡Ï͇ı ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡

Мы обязаны сделать все, чтобы сохранить культуру нашей страны для потомков. Безысходности в земной жизни нет.

Gelecek nesiller için ülkemizin kültürünü korumak amac›yla her fleyi yapmak zorunday›z. Dünya hayat›nda çaresizlik yoktur.

Biz Bat› de¤iliz fakat Do¤u da de¤iliz. Yerimiz buras›, ormanlar›m›z›n oldu¤u yerler, dantelalar›m›z›n, masallar›m›z›n oldu¤u yerler, korular›m›zdan kiliselerimizin yükseldi¤i yerler, atalar›m›z›n yüce idealler u¤runa çal›flt›klar› ve bize sanat›n büyük an›tlar›n› b›rak›rken âfl›k olduklar› ve üzüldükleri yerler bizim yerimizdir. Gelecek nesiller için ülkemizin kültürünü korumak amac›yla her fleyi yapmak zorunday›z. Dünya hayat›nda çaresizlik yoktur. Gezegenin milyarlarca insan› daha uzun bir süre temiz hava ve su, iyi g›dalar, ›fl›k ve ›s› bollu¤u yaflayabilir. Tabii e¤er bunlara ve canl› olan her fleye ak›ll›ca ve elbette sevgiyle muamele ederse... “‹nsanl›¤›, bu gezegende ancak çevre terbiyesi ve e¤itimi koruyabilir” der akademik N. N. Moiseev.

Uluslararas› Tabiat ve Yarat›c›l›k* birli¤i 1991 y›l›ndan beri do¤a ve kültürün korunmas›na, manevi miras›n himayesine yönelik birçok program ve proje haz›rlay›p gerçeklefltirdi. Keza sanat ve çevre e¤itimi yard›m›yla neslin devam› esas al›narak milli kültür ve sanat› sistemli destekleme çal›flmalar› yap›yor. Haz›rlad›¤›m›z sanat ve estetik terbiye program›, uluslararas› “Avrupa’da Çevre E¤itimi Projesi”nde ses getirdi ve Çevre E¤itimi Rusya ve Almanya’n›n Tecrübeleri 1997 ve Çevre Kültürü ve E¤itim Rusya ve Yugoslavya’n›n Tecrübeleri 1998 kitaplar›nda yer ald›.

Konsept, sanat ve estetik terbiyesi ve e¤itimi yard›m›yla manevi ve çevre bilincinin flekillenmesine dayand›r›ld›. Uluslararas› Tabiat ve Yarat›c›l›k Derne¤i’nin e¤itim programlar› ve projelerinin gerçeklefltirilmesi, yetiflen neslin alkolizm ve uyuflturucu, etnik ve dini düflmanl›k, kitle kültürünün bask›s›, bazen de kaybolan kültürel kimli¤in zay›flamas›, birey olarak insan›n ve bütün toplumun hayat›nda maneviyat›n ve vatansever-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

85

экология çevre

«ùÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ ӷð‡ÁÓ‚‡ÌË ‚ Ö‚ðÓÔ». èðÓ„ð‡Ïχ «åÂÊÍÛθÚÛðÌ˚ ‰Ë‡ÎÓ„Ë» ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ (ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ) ÔÓÌËχÌ˲ ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËfl ÍÛθÚÛðÌ˚ı ÙÓðÏ ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËðÂ. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ðÂÏfl ÄÒÒӈˇˆËfl ÔðËÒÚÛÔË· Í ð‡ÎËÁ‡ˆËË ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó ÔðÓÂÍÚ‡ «ÇÒÂÏËðÌÓ ̇ÒΉˠûçÖëäé ‚ Ú‚Óð˜ÂÒڂ χÒÚÂðÓ‚ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂθÌÓ„Ó Ë ÔðËÍ·‰ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡». ùÚÓÚ ÔðÓÂÍÚ ð‡Áð‡·ÓÚ‡Ì Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â ð¯ÂÌËfl åÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË «ëÂÏÂÈÌ˚ ڂÓð˜ÂÒÍË χÒÚÂðÒÍËÂ: ̇ˆËÓ̇θÌ˚ Úð‡‰ËˆËË Ë ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚ ÍÛθÚÛð˚», ÍÓÚÓð‡fl ÒÓÒÚÓfl·Ҹ ÔÓ‰ ˝„ˉÓÈ ûçÖëäé ‚ åÓÒÍ‚Â 15-16 χfl 2003 „. 燯‡ ËÌˈˇÚË‚‡ ÔÓ‰‰Âðʇ̇ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚ÓÏ ÍÛθÚÛð˚ Ë Ï‡ÒÒÓ‚˚ı ÍÓÏÏÛÌË͇ˆËÈ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰Âð‡ˆËË Ë Å˛ðÓ ûçÖëäé ‚ åÓÒÍ‚Â. Ç ð‡Ï͇ı ‚˚ÔÓÎÌÂÌËfl ÔðÓÂÍÚ‡ χÒÚÂð‡ÏË ÄÒÒӈˇˆËË ÛÊ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌÓ ·ÓΠ500 ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËÈ ‚ ÔflÚ̇‰ˆ‡ÚË ð‡Á΢Ì˚ı ÚÂıÌË͇ı,

ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı Ó·˙ÂÍÚ‡Ï ÇÒÂÏËðÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ËÁ 100 ÒÚð‡Ì. ÄÒÒӈˇˆËfl Ó·˙‰ËÌflÂÚ Ô‰‡„Ó„Ó‚-χÒÚÂðÓ‚ ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂθÌÓ„Ó Ë ÔðËÍ·‰ÌÓ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓð˚ ̇ÔÓÎÌfl˛Ú ÊËÁ̸ ‰ÂÚÂÈ ÒÏ˚ÒÎÓÏ, ÙÓðÏËðÛ˛Ú Û ÌËı ˆÂÎÓÒÚÌÓ ÏËðÓ‚ÓÁÁðÂÌËÂ, ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡˛Ú ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍË Ï˚ÒÎfl˘Û˛ ΢ÌÓÒÚ¸ – „·‚ÌÛ˛ ˆÂÌÌÓÒÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. ç‡ Á‡ÌflÚËflı ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ Ì ÚÓθÍÓ Ì‡ÍÓÔÎÂÌË Á̇ÌËÈ, ̇‚˚ÍÓ‚ Ë ÛÏÂÌËÈ, ÌÓ, ÔðÂʉ ‚Ò„Ó, ð‡Á‚ËÚË ڂÓð˜ÂÒÍËı ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ ‰ÂÚÂÈ, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ Á‡‰‡ÚÍÓ‚ Ë ÒÍÎÓÌÌÓÒÚÂÈ

Ассоциация объединяет педагогов-мастеров изобразительного и прикладного творчества, которые наполняют жизнь детей смыслом, формируют у них целостное мировоззрение, воспитывают экологически мыслящую личность – главную ценность общества и государства.

Birlik, çocuklar›n hayat›na anlam katan ve kusursuz dünya görüfllerini flekillendiren, onlar› çevreyi düflünen, toplum ve devletin en önemli de¤erli birer birey olarak e¤iten plastik ve uygulamal› sanat ustalar›n› bir araya getiriyor.

li¤in yok olmas›n› engelleyen e¤itime yap›lan en önemli yat›r›md›r. Çevre ve bar›fl kültürleri amaç ve de¤erler olarak birbirlerine çok yak›nd›r ve Derne¤imizin sanat projelerinde organik olarak bir araya getirilmifltir.

Kad›nlar›n çal›flt›rd›¤› Tasar›m Merkezi Projesi, UNESCO’nun dünya kültürel kalk›nma onuncu y›l› program› çerçevesinde çal›fl›yor. “Aile Atölyelerinde Tabiat ve Sanat” projesi, Rusya Federasyonu Kültür Bakanl›¤›’n›n “Kültür ve Sanat›n Korunmas› ve Gelifltirilmesi” amac›na yönelik program› çerçevesinde yürürlüktedir. Bu proje günümüzde uluslararas› bir yap› kazand›. “Çocuk ve Çevre” uluslararas› “Avrupa’da Çevre E¤itimi” projesi dâhilinde çal›fl›yor. “Kültürler Aras› Diyalog” program› günümüz dünyas›nda kültürel çeflitlili¤i anlamaya yard›mc› oluyor.

Dernek bugün, UNESCO’nun uluslararas› “Plastik ve Uygulamal› Sanatlar› Eserlerinde Dünya Miras›” projesinin gerçekleflmesine koyuldu. Bu proje, 15 – 16 May›s 2003 y›l›nda UNESCO’nun himayesinde Moskova’da gerçekleflen uluslararas› “Aile Sanat Atölyeleri: Halk Gelenekleri ve Ça¤dafl Kültürler” konferans›nda al›nan kararlar esas al›narak haz›rland›. Giriflimimiz, Rusya Federasyonu Kültür ve ‹letiflim Bakanl›¤› ve UNESCO’nun Moskova bürosu taraf›ndan destekledi. Projenin gerçekleflmesi ba¤lam›nda 100 ülkedeki Dünya Kültür Miras› eserlerine atfedilen 500’den fazla sanat eseri Derne¤in sanatç›lar› taraf›ndan on befl farkl› teknikle haz›rlanm›fl durumda.

Dernek, çocuklar›n hayat›na anlam katan ve kusursuz dünya görüfllerini flekillendiren, onlar› çevreyi düflünen, toplum ve devletin en önemli de¤erli birer birey olarak e¤iten plastik ve uygulamal› sanat ustalar›n› bir araya getiriyor. Derslerde sadece bilgi, yatk›nl›k ve yetenek birikimi yap›lm›yor, her fleyden önce mizaç ve e¤ilimlerine bakma-

86

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

çevre экология

– ˝ÚÓ Á‡Í·‰Í‡ ÏÓð‡Î¸Ì˚ı, ˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍËı Ë ‰ðÛ„Ëı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ‚ ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ Ó·˘Â„Ó Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl. ëÓ˜ÂÚ‡ÌË ۘ·ÌÓ-Ú‚Óð˜ÂÒÍËı Ë ˝ÍÓÎÓ„Ó-ÔðÓÒ‚ÂÚËÚÂθÒÍËı ÔðÓ„ð‡ÏÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌÓ Ì‡ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍÓ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ, Ó·ÂÒÔ˜˂‡˛˘ÂÂ, Ò Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓðÓÌ˚, Ú‚Óð˜ÂÒÍÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË ÍÓ ‚ÒÂÈ ÓÍðÛʇ˛˘ÂÈ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓÒÚË, ‡ Ò ‰ðÛ„ÓÈ – ‡‰‡ÔÚ‡ˆË˛ Í „ðÛÔÔÓ‚˚Ï ÍÓÎÎÂÍÚË‚Ì˚Ï ÙÓðÏ‡Ï Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. ç‡Ï Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓ ÓÔ˚Ú åÄèàí, ̇ÍÓÔÎÂÌÌ˚È ‚ ӷ·ÒÚË Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl Á‡ 16 ÎÂÚ, ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ì Í‡Í ÒÓÒÚ‡‚̇fl ˜‡ÒÚ¸ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó ÓÔ˚Ú‡ ‚ ÒÓıð‡ÌÂÌËË Ë ÔðËÛÏÌÓÊÂÌËË ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ì‡¯ÂÈ Ó·˘ÂÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. àÒıÓ‰fl ËÁ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Á‡ Ôðӯ‰¯Ë ‰‚‡-ÚðË ‰ÂÒflÚËÎÂÚËfl ÔÓÔ˚ÚÍË ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ð‡Á‚ËÚ˲ ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ë ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ‰Â„ð‡‰‡ˆË˛ ÓÍðÛʇ˛˘ÂÈ Òð‰˚ ‚ ˆÂÎÓÏ Ì ·˚ÎË ˝ÙÙÂÍÚË‚Ì˚, Ôð‰ÒÚÓËÚ ÍðËÚ˘ÂÒÍË ÓˆÂÌËÚ¸ ÔÛÚ¸, ÔðÓȉÂÌÌ˚È ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÂÈ, Ë ‚˚·ð‡Ú¸ ÌÓ‚Û˛ ÓÒ¸ ‰‚ËÊÂÌËfl: ËÁÏÂÌËÚ¸ ÒËÒÚÂÏÛ Ìð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ÓðËÂÌÚËðÓ‚, ÓÔð‰ÂÎËÚ¸ ‚ÂÍÚÓ𠉂ËÊÂÌËfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ Í ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓÏÛ ÒӈˇθÌÓ-ÛÒÚÓȘ˂ÓÏÛ ÛÒÚðÓÈÒÚ‚Û, ÍÓ„‰‡ ÏÂðËÎÓÏ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ë Ë̉˂ˉۇθÌÓ„Ó ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ ÒÚ‡ÌÛÚ ‰Ûıӂ̇fl ˆÂÌÌÓÒÚ¸ Ë Á̇ÌËfl ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÊË‚Û˘Â„Ó ‚ „‡ðÏÓÌËË Ò ÓÍðÛʇ˛˘ÂÈ Òð‰ÓÈ. íÓθÍÓ ‚Ò ‚ÏÂÒÚ – Û˜ËÚÂθ Ë Û˜ÂÌËÍ, ÒÚð‡Ì˚ Ë Ì‡ðÓ‰˚, β‰Ë ð‡ÁÌ˚ı ÍÛθÚÛð Ë ÍÓÌÙÂÒÒËÈ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ÊËÁ̸ ‚ „‡ðÏÓÌËË Ò ÏËðÓÏ, ‰ËÌÒÚ‚Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ë ÔðËðÓ‰˚ ‚Ó ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ. n

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

dan yarat›c›l›k kabiliyetleri gelifltiriliyor. Bu da örgün e¤itim temeline ahlaki, estetik ve di¤er de¤erlerin kat›lmas› anlam›na geliyor. E¤itimsel, sanatsal, kültür ve çevre programlar›n›n terkibi bir taraftan bütün çevreye sanatsal bir ilgi uyand›ran, di¤er taraftan sanat faaliyetlerinde grup ve tak›m çal›flmalar›na uyumu sa¤layan sanat ve estetik e¤itimine yöneliktir.

Uluslararas› Tabiat ve Yarat›c›l›k Derne¤i’nin e¤itim, sanat ve estetik e¤itimi alan›nda on alt› y›l boyunca oluflan tecrübesi, ortak medeniyetimizin de¤erlerinin korunmas›nda ve ço¤alt›lmas›nda kullan›labilir.

Geçen yirmi-otuz y›la bak›nca, insa-

n›n tekâmülüne yard›mc› olma ve çevre bozulmas›n› durdurma teflebbüsleri genellikle etkili olmad›. Uygarl›¤›n ald›¤› bu yolun elefltirel bir de¤erlendirmesini yapmak ve yeni bir giriflim ekseni seçmek gerekir: Ahlaki de¤er ve öncelikler sistemini de¤ifltirmek, ulusal ve bireysel zenginli¤in manevi de¤erler ve çevreyle uyumlu yaflayan insan›n bilgisi olacak flekilde, insanl›¤›n hareket yönünü ekolojik bak›m›ndan sa¤lam bir yap›ya do¤ru belirlemek gerekir. Ö¤retmen, ö¤renci, ülkeler ve halklar, farkl› kültür ve dinlerin mensuplar› herkes ancak birlikte olduklar› zaman, insan›n ve tabiat›n evrende sahip oldu¤u tek varl›¤› olan dünya ile uyum içinde yaflamay› temin edebilir. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

87

экология çevre

Киотский протокол: международные аспекты и национальные особенности Семен Кубланов Эксперт Программы развития ООН (Украина).

Kyoto Protokolü:

Uluslararas› bak›fl aç›lar› ve milli vas›flar Semen Kublanov

BM Kalk›nma Program› Uzman› (Ukrayna).

ç

‡ ÇÒÂÏËðÌÓÏ Ò‡ÏÏËÚ ÔÓ ÛÒÚÓȘ˂ÓÏÛ ð‡Á‚ËÚ˲ ‚ âÓı‡ÌÌÂÒ·Ûð„Â, ÒÓÒÚÓfl‚¯ÂÏÒfl ‚ 2002 „., ‚ ˜ËÒΠ„·‚Ì˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ ·˚ÎÓ Ì‡Á‚‡ÌÓ „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ ËÁÏÂÌÂÌË ÍÎËχڇ. ê‡ÏӘ̇fl ÍÓÌ‚Â̈Ëfl ééç Ó· ËÁÏÂÌÂÌËË ÍÎËχڇ ‚ÒÚÛÔË· ‚ ÒËÎÛ ‚ χðÚ 1994 „. ìÍð‡Ë̇ Òڇ·  ëÚÓðÓÌÓÈ Ò 11.08.1997 „. Ç ðÂÁÛθڇÚ ÒÎÓÊÌÓ„Ó ÔÂð„ӂÓðÌÓ„Ó ÔðÓˆÂÒÒ‡ ‚ ‰Â͇·ð 1997 „. ·˚Î ÔðËÌflÚ äËÓÚÒÍËÈ ÔðÓÚÓÍÓÎ Í äÓÌ‚Â̈ËË, ÍÓÚÓð˚Ï ÓÔð‰ÂÎÂÌ˚ ˜ËÒÎÂÌÌ˚ ÔÓ͇Á‡ÚÂÎË ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚ (èÉ). ìÍð‡Ë̇ ÔÓ‰ÔË҇· äËÓÚÒÍËÈ ÔðÓÚÓÍÓÎ 15.03.1999 „. Ë ð‡ÚËÙˈËðÓ‚‡Î‡ Â„Ó 04.02.2004 „. ê‡Á‚ËÚ˚ ÒÚð‡Ì˚ Ë ÒÚð‡Ì˚ Ò ÔÂðÂıÓ‰ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍÓÈ, Í ÍÓÚÓð˚Ï ÔðË̇‰ÎÂÊËÚ Ë ìÍð‡Ë̇, Á‡ ÔÂðËÓ‰ Ò 2008 ÔÓ 2012 „. ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÌËÁËÚ¸ Ó·˘Ë ‚˚·ðÓÒ˚ ÔÓ Íð‡ÈÌÂÈ ÏÂð ̇ 5% ÔÓ Òð‡‚ÌÂÌ˲ Ò 1990 „., ÍÓÚÓð˚È ‚ èðÓÚÓÍÓΠÔðËÌflÚ ·‡ÁÓ‚˚Ï. ÑÎfl ͇ʉÓÈ ÒÚð‡Ì˚ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˚ ð‡Á΢Ì˚ ÔÓ͇Á‡ÚÂÎË. ç‡ÔðËÏÂð, ìÍð‡Ë̇ Ì ‰ÓÎÊ̇ Ôð‚˚ÒËÚ¸ ÛðÓ‚Â̸ ‚˚·ðÓÒÓ‚ 1990 „. äËÓÚÒÍËÈ ÔðÓÚÓÍÓÎ, ‚ÒÚÛÔË‚¯ËÈ ‚ ÒËÎÛ, Ôð‰·„‡ÂÚ ÚðË „Ë·ÍËı ÏÂı‡ÌËÁχ ‚˚ÔÓÎÌÂÌËfl Ó·flÁ‡ÚÂθÒÚ‚: ÚÓð„Ó‚Îfl Í‚ÓÚ‡ÏË Ì‡ ‚˚·ðÓÒ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚, ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌË (ëé) Ë ÏÂı‡ÌËÁÏ ˜ËÒÚÓ„Ó ð‡Á‚ËÚËfl. èÂð‚˚ ‰‚‡ ÏÂı‡ÌËÁχ fl‚Îfl˛ÚÒfl ̇˷ÓΠÔðËÂÏÎÂÏ˚ÏË ‰Îfl ìÍð‡ËÌ˚. Ö‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ëÓ˛Á ÌÂÓ‰ÌÓÍð‡ÚÌÓ ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡Î Ò‚Ó ڂÂð‰Ó ̇ÏÂðÂÌË ·Âð˜¸ Ë ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸ Ö‚ðÓÔÂÈÒÍÛ˛ ÚÓð„Ó‚Û˛ ÒËÒÚÂÏÛ, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ ·Û‰Û˘Â„Ó Òӄ·¯ÂÌËfl. Öë ÔÓ‰‰ÂðÊË‚‡ÂÚ

88

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Развитые страны и страны с переходной экономикой, к которым принадлежит и Украина, за период с 2008 по 2012 г. должны снизить общие выбросы по крайней мере на 5% по сравнению с 1990 г., который в Протоколе принят базовым.

Geliflmifl ülkeler ve Ukrayna’n›n da aralar›nda yer ald›¤› geçifl ekonomisine sahip ülkeler 20082012 döneminde sera gaz› sal›m›n› 1990 y›l›na oranla, Protokolde temel kabul edilen en az %5 azaltmalar› gerekiyor. ˉ² ÒËθÌ˚ı Ë ÊÂÒÚÍËı Ó·flÁ‡ÚÂθÒÚ‚. ç‡ÔðËÏÂð, ‰Îfl ð‡Á‚ËÚ˚ı ÒÚð‡Ì Ôð‰·„‡ÂÚÒfl ÒÌËÊÂÌË ‚˚·ðÓÒÓ‚ èÉ ‰Ó 2020 „. ̇ 15–30% ÓÚ ÛðÓ‚Ìfl 1990 „. í‡ÍË ӷflÁ‡ÚÂθÒÚ‚‡ Óڂ˜‡ÎË ·˚ ÒÚð‡Ú„˘ÂÒÍÓÈ ˆÂÎË – ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ „ÎÓ·‡Î¸Ì˚ ËÁÏÂÌÂÌËfl ÍÎËχڇ ̇ ÛðÓ‚Ì 2–3°ë. üÔÓÌËfl, ä‡Ì‡‰‡, çÓð‚„Ëfl Ë ‰ðÛ„Ë ð‡Á‚ËÚ˚ ÒÚð‡Ì˚ (ÍðÓÏ ëòÄ) Ú‡ÍÊ Ô·ÌËðÛ˛Ú ÒÓÁ‰‡ÌËÂ Ë ð‡Á‚ËÚË ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ÒËÒÚÂÏ ÚÓð„Ó‚ÎË Í‚ÓÚ‡ÏË Ì‡ ‚˚·ðÓÒ˚, ‡ Ú‡ÍÊ Óð„‡ÌËÁ‡ˆË˛ «Ò‚flÁÛ˛˘Ëı ÓÍÓÌ» ‰Îfl ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ÚÓð„Ó‚ÎË. ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ÔðÓð˚‚ÓÏ ‚ ÔÂð„ӂÓðÌÓÏ ÔðÓˆÂÒÒ ÒÔˆˇÎËÒÚ˚ ̇Á˚‚‡˛Ú ð¯ÂÌËfl, ÔðËÌflÚ˚ ̇ 뉸ÏÓÈ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË ëÚÓðÓÌ

2

002 y›l›nda Johannesburg’da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalk›nma Zirvesi’nde küresel iklim de¤iflikli¤i insanl›¤›n bafll›ca problemlerinden biri olarak nitelendirildi.

Birleflmifl Milletler ‹klim De¤iflikli¤i Çerçeve Sözleflmesi Mart 1994 y›l›nda yürürlü¤e girdi. Ukrayna 11.08.1997 y›l›ndan itibaren bu sözleflmenin taraflar›ndan biri oldu. Zor görüflmelerden sonra Aral›k 1997 y›l›ndaki zirvede, sera gaz› sal›m› say›sal göstergelerinin belirtildi¤i Kyoto Protokolü kabul edildi. Ukrayna Kyoto Protokolü’nü 15.03.1999 y›l›nda imzalad› ve 04.02.2004 y›l›nda protokolü resmen onaylad›.

Geliflmifl ülkeler ve Ukrayna’n›n da aralar›nda yer ald›¤› geçifl ekonomisine sahip ülkeler 2008 – 2012 döneminde sera gaz› sal›m›n› 1990 y›l›na oranla, Protokolde temel kabul edilen en az %5 azaltmalar› gerekiyor. Her ülke için farkl› göstergeler belirlendi. Mesela buna göre Ukrayna’n›n 1990 y›l› seviyesini aflmamas› gerekiyor.

Yürürlü¤e giren Kyoto Protokolü taahhütlerinin yerine getirilmesi üç esnek mekanizmay› teklif ediyor; sera gaz› sal›m› kotas› ticareti, ortak eylem, temiz kalk›nma mekanizmas›. Ukrayna için ilk iki mekanizma en kabul edilebilir görünüyor.

Avrupa Birli¤i sözleflmenin gelece¤ine bakmadan, kendi ticaret sistemini koruma ve gelifltirme konusundaki kesin kararl›l›¤›n› birçok kere gösterdi. AB daha çok, güçlü ve sert yükümlülükler düflünce-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

çevre экология

äÓÌ‚Â̈ËË (ÌÓfl·ð¸ 2001 „., å‡ðð‡Í¯, å‡ðÓÍÍÓ). å‡ðð‡Í¯ÒÍË ‰Ó„Ó‚ÓðÂÌÌÓÒÚË ·˚ÎË ÔðËÌflÚ˚ ̇ é‰ËÌ̇‰ˆ‡ÚÓÈ ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË ëÚÓðÓÌ ê‡ÏÓ˜ÌÓÈ ÍÓÌ‚Â̈ËË ééç Ó· ËÁÏÂÌÂÌËË ÍÎËχڇ Ë èÂð‚ÓÏ Òӂ¢‡ÌËË ëÚÓðÓÌ äËÓÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓ·, ÍÓÚÓð˚ ÔðÓ¯ÎË ‚ åÓÌð‡Î ‚ ÌÓfl·ð – ‰Â͇·ð 2005 „. Ç ÔðËÌflÚ˚ı ‰ÓÍÛÏÂÌÚ‡ı ÓÔð‰ÂÎÂÌÓ, Í‡Í ð¯‡Ú¸ ÓÒÌÓ‚Ì˚ ‚ÓÔðÓÒ˚, ‚ÂÒÚË Û˜ÂÚ ‚˚·ðÓÒÓ‚ èÉ Ë Ú. ‰. ùÚËÏ ð¯ÂÌËÂÏ ·˚Î ‰‡Ì ÁÂÎÂÌ˚È Ò‚ÂÚ ð‡Á‚ËÚ˲ ÛÌË͇θÌ˚ı ÏÂı‡ÌËÁÏÓ‚ äËÓÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓ·: ‚˚ÔÓÎÌÂÌ˲ ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé Ë ÚÓð„Ó‚ÎË Í‚ÓÚ‡ÏË. ë 2005 „. ̇˜‡Î‡ ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ÒËÒÚÂχ ÚÓð„Ó‚ÎË Í‚ÓÚ‡ÏË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ Öë. Ç ÔÓÎÌÓÏ Ó·˙ÂÏ ÒËÒÚÂχ ÚÓð„Ó‚ÎË, ‚ÂðÓflÚÌÓ, Á‡ð‡·ÓÚ‡ÂÚ Ò 2008 „., ÔÓÒΠÚÓ„Ó Í‡Í „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ‚˚ÔÓÎÌflÚ ÓÔð‰ÂÎÂÌÌ˚ ӷflÁ‡ÚÂθÒÚ‚‡ ÔÓ ëé Ë ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ÂÈ ÓÚ˜ÂÚÌÓÒÚË.

Европейский союз также уже ратифицировал Киотский протокол ùÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Ë ìÍð‡ËÌ˚, Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÌÂÏÌÓ„Ëı ÒÚð‡Ì, ÍÓÚÓð‡fl ¢ Ì ÒÓÁ‰‡Î‡ ÒËÒÚÂÏÛ Û˜ÂÚ‡ ‚˚·ðÓÒÓ‚ ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚Ï ÙÓðχÚÓÏ. èÓ͇ Ú‡ÍÓÈ Û˜ÂÚ Ì ·Û‰ÂÚ Ì‡Î‡ÊÂÌ, ìÍð‡Ë̇

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Кроме упущенной вероятной выгоды от привлечения инвестиционных ресурсов с помощью механизма СО, экономике Украины угрожает также недооценка негативного влияния ожидаемых изменений климата.

Ortak Giriflim sayesinde çekilecek yat›r›m kaynaklar›ndan elde edilecek muhtemel kazanc›n kaybedilmesinden baflka, iklim de¤ifliklikleri olumsuz etkilerinin yeterince dikkate al›nmamas› da Ukrayna ekonomisini tehdit ediyor. Ì ÒÏÓÊÂÚ ÔðËÌËχڸ Û˜‡ÒÚË ‚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ÚÓð„ӂΠ͂ÓÚ‡ÏË, ‡ ÔðÓÂÍÚ˚ ëé ·Û‰ÛÚ ð‡ÎËÁÓ‚˚‚‡Ú¸Òfl ÔÓ Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓÏÛ Ç‡ðˇÌÚÛ 2, Ôð‰ÛÒχÚðË‚‡˛˘ÂÏÛ ‰Ó‚ÓθÌÓ ÒÎÓÊÌÛ˛ Ë ‰ÎËÚÂθÌÛ˛ Ôðӈ‰ÛðÛ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ ˝ÍÒÔÂðÚËÁ˚ ÔðÓÂÍÚÓ‚. ê‡ÚËÙË͇ˆËfl ìÍð‡ËÌÓÈ äËÓÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓ· ËÏÂÂÚ Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÈ ‡ÒÔÂÍÚ, ÔÓÒÍÓθÍÛ «Ö‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ‚˚·Óð» fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðËÓðËÚÂÚÌ˚Ï Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËÂÏ ‚̯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡. Ö‚ðÓÔÂÈÒÍËÈ ÒÓ˛Á Ú‡ÍÊ ÛÊ ð‡ÚËÙˈËðÓ‚‡Î äËÓÚÒÍËÈ ÔðÓÚÓÍÓÎ. ä‡Ú‡ÒÚðÓÙ˘ÂÒÍË ÔÓÒΉÒÚ‚Ëfl ̇‚Ó‰ÌÂÌËÈ ‚ á‡Í‡ðԇڸ (1998 Ë 2001 „„.), Ûð‡„‡ÌÓ‚ ̇ ÇÓÎ˚ÌË, íÂðÌÓÔÓθ˘ËÌ (‚ÂÒ̇ 2000 „.),

sini destekliyor. Mesela 2020 y›l›na kadar, geliflmifl ülkeler için sera gaz› sal›m› oran› 1990 y›l› oran›ndan % 15–30 düflürülmesini öngörülüyor. Bu tür taahhütler “iklim de¤iflikli¤ini 2–3 °C düflürmek” gibi stratejik bir amaca cevap olabilirdi.

Japonya, Kanada, Norveç ve di¤er geliflmifl ülkeler (ABD’den baflka) sal›m kotas› ticareti sistemini kurmay› ve gelifltirmeyi planl›yorlar. Ayn› flekilde uluslararas› ticaret için “ba¤lant› pencerelerini” kurmay› tasarl›yorlar.

Uzmanlar sözleflme taraflar›n›n Kas›m 2001 y›l›nda Fas’ta yapt›klar› yedinci konferansta ald›klar› kararlar› görüflmeler sürecindeki kesinti olarak adland›r›yorlar.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

89

экология çevre

Инвестиционный потенциал реализации проектов СО на 2001–2010 гг. более чем вдвое превышает весь фактический объем прямых внешних инвестиций в экономику Украины за предыдущее десятилетие.

Ortak Giriflim projelerinin 2001–2010 y›llar› aras›ndaki yat›r›m potansiyeli, Ukrayna ekonomisine reel yabanc› yat›r›mlar›n›n hacmini geçen on y›lda yap›landan iki kat fazla art›racakt›r. ÒÓÍðÛ¯ËÚÂθÌÓ„Ó „ÓÎÓΉ‡ ̇ ÇËÌÌ˘ËÌÂ Ë Ì‡ ˛„ ìÍð‡ËÌ˚ (ÓÒÂ̸ 2000 „.), Á‡ÒÛıË 2003 „. ÔÓ‰Ú‚Âðʉ‡˛Ú, ˜ÚÓ ìÍð‡Ë̇ ÓÒÚðÓ ÌÛʉ‡ÂÚÒfl ‚Ó ‚Á‚¯ÂÌÌÓÏ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏ Ô·Ì ð‡„ËðÓ‚‡ÌËfl ̇ ËÁÏÂÌÂÌË ÍÎËχڇ, ÍÓÚÓð˚È ·˚ Óı‚‡Ú˚‚‡Î ‚Ò ÒÙÂð˚ ˝ÍÓÌÓÏËÍË Ë ÊËÁÌË „ð‡Ê‰‡Ì ìÍð‡ËÌ˚. à̇˜Â ̇ðÓ‰ÌÓ ıÓÁflÈÒÚ‚Ó Ë „ð‡Ê‰‡Ì ìÍð‡ËÌ˚ Ë ‚ ‰‡Î¸ÌÂȯÂÏ ·Û‰ÛÚ ÌÂÒÚË Ó„ðÓÏÌ˚ ۷˚ÚÍË ÓÚ ÔðËðÓ‰Ì˚ı ͇ڇÍÎËÁÏÓ‚. óÚÓ·˚ ÒÚ‡Ú¸ ÔÓÎÌÓÔð‡‚Ì˚Ï Ë„ðÓÍÓÏ Ì‡ ÔÓΠäËÓÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓ·, ìÍð‡Ë̇, ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜Âð‰¸, ‰ÓÎÊ̇, ·Û‰Û˜Ë ëÚÓðÓÌÓÈ ê‡ÏÓ˜ÌÓÈ ÍÓÌ‚Â̈ËË ééç Ó· ËÁÏÂÌÂÌËË ÍÎËχڇ, ÂÊ„ӉÌÓ „ÓÚÓ‚ËÚ¸ Ë Ò‚Ó‚ðÂÏÂÌÌÓ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ‚ ÒÂÍðÂÚ‡ðË‡Ú äÓÌ‚Â̈ËË ç‡ˆËÓ̇θÌ˚È

90

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

͇‰‡ÒÚð ‡ÌÚðÓÔÓ„ÂÌÌ˚ı ‚˚·ðÓÒÓ‚ ËÁ ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚ Ë ‡·ÒÓð·ˆËË ÔÓ„ÎÓÚËÚÂÎflÏË Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚, ‡ Ú‡ÍÊ 燈ËÓ̇θÌÓ ÒÓÓ·˘ÂÌËÂ Ó ÔÓÎËÚËÍÂ Ë ÏÂðÓÔðËflÚËflı ÔÓ ÔðÓ·ÎÂÏ ËÁÏÂÌÂÌËfl ÍÎËχڇ. èð‰ÔÓÒ˚ÎÍÓÈ Ë ÛÒÎÓ‚ËÂÏ ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓ„Ó ÔðËÏÂÌÂÌËfl ÏÂı‡ÌËÁÏÓ‚ äËÓÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓ· (̇˜‡Î‡ ÚÓð„Ó‚ÎË Í‚ÓÚ‡ÏË Ì‡ ‚˚·ðÓÒ˚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚) fl‚Îfl˛ÚÒfl: ‡) ÒÓÁ‰‡ÌË ‚ ÒÚð‡Ì ̇ˆËÓ̇θÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ ÓˆÂÌÍË ‡ÌÚðÓÔÓ„ÂÌÌ˚ı ‚˚·ðÓÒÓ‚ ËÁ ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚ Ë ‡·ÒÓð·ˆËË ÔÓ„ÎÓÚËÚÂÎflÏË Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚, ÍÓÚÓð˚ Ì ð„ÛÎËðÛ˛ÚÒfl åÓÌð‡θÒÍËÏ ÔðÓÚÓÍÓÎÓÏ; ·) ÒÓÁ‰‡ÌË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ

Fas anlaflmalar› BM ‹klim De¤iflikli¤i Çerçeve Sözleflmesi taraflar›nca on birinci konferansta ve Kyoto Protokolü’nün Aral›k 2005 y›l›nda Montreal’daki ilk toplant›s›nda kabul edildi. ‹mzalanan belgelerde esas problemlerin nas›l çözülece¤i ve sera gaz› sal›m› hesaplar›n›n nas›l yap›laca¤› belirlenmifltir.

Bu kararla Kyoto Protokolü’nün benzersiz mekanizmalar› olan ortak hareket projelerinin gerçeklefltirilmesi ve kota ticaretinin geliflmesine yeflil ›fl›k yak›ld›.

2005’ten itibaren AB devletlerinin kota ticareti sistemi çal›flmaya bafllad›. Devletler Ortak Yürütme ba¤lam›nda belirlenmifl yükümlülüklerini yerine getirdikten ve gereken hesab› verdikten sonra, sistem tam hacmiyle 2008 y›l›ndan itibaren çal›flmaya bafllayacak galiba.

Avrupa Birli¤i de Kyoto Protokolü’nü onaylad›

Bu, sal›m kayd›n› uluslararas› ölçülerde henüz yapmayan birkaç ülkeden biri olan Ukrayna’y› da ilgilendiriyor. Bu kay›t yap›lmad›kça Ukrayna uluslararas› kota ticaretine kat›lamayacak, Ortak Yürütme projeleri de 2. seçenek denilen, oldukça zor ve

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

çevre экология

ÒËÒÚÂÏ˚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ðÂÂÒÚðÓ‚ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓ„Ó ÍÓ΢ÂÒÚ‚‡ ‚˚·ðÓÒÓ‚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚, ‰ËÌˈ ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚ Ë Ëı ÒÓÔðÓ‚ÓʉÂÌËfl (‰Ó 1 flÌ‚‡ðfl 2007 „. ËÎË ˜ÂðÂÁ „Ó‰ ÔÓÒΠÔðËÓ·ðÂÚÂÌËfl äËÓÚÒÍËÏ ÔðÓÚÓÍÓÎÓÏ ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl); ‚) ÒÓÁ‰‡ÌË ÒÔˆˇÎËÁËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ÒÚðÛÍÚÛð˚ ÔÓ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé Ë Ëı ÒÓÔðÓ‚ÓʉÂÌËfl; Ó·ÂÒÔ˜ÂÌË Ôð‡‚Ó‚˚ı, ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı, ÒӈˇθÌ˚ı ‡ÒÔÂÍÚÓ‚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl ÚÓð„Ó‚ÎË Í‚ÓÚ‡ÏË Ì‡ ‚˚·ðÓÒ˚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚ ‡Ì‡Îӄ˘ÌÓ Â‚ðÓÔÂÈÒÍËÏ Ôðӈ‰Ûð‡Ï; ÓÒ‚ÓÂÌË ÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ ÓÔð‰ÂÎÂÌËfl ·‡ÁÓ‚˚ı Ó·˙ÂÏÓ‚ ‚˚·ðÓÒÓ‚ ‚ ÒÎÛ˜‡Â Ôðӂ‰ÂÌËfl Ó·˘Ëı ÏÂðÓÔðËflÚËÈ; ÒÓÁ‰‡ÌË ÛÒÎÓ‚ËÈ ‰Îfl ‚̯ÌÂÈ ÔðÓ‚ÂðÍË ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚; Ó·ÂÒÔ˜ÂÌË ۘ‡ÒÚËfl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ‚ ÔðËÌflÚËË ð¯ÂÌËÈ ÓÚÌÓÒËÚÂθÌÓ ‚ÓÔðÓÒÓ‚ ËÁÏÂÌÂÌËfl ÍÎËχڇ. ê‡ÎËÁ‡ˆËfl ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé Ôð‰ÛÒÏÓÚðÂ̇ ÒÚ. 6 äËÓÚÒÍÓ„Ó ÔðÓÚÓÍÓ·, Òӄ·ÒÌÓ ÍÓÚÓðÓÈ «…͇͇flÌË·Û‰¸ ëÚÓðÓ̇ ÑÓÔÓÎÌÂÌËfl 1 ÏÓÊÂÚ ÔÂð‰‡‚‡Ú¸ ͇ÍÓÈ-ÌË·Û‰¸ ‰ðÛ„ÓÈ Ú‡ÍÓÈ ëÚÓðÓÌ ËÎË ÔÓÍÛÔ‡Ú¸ Û Ì ‰ËÌˈ˚ ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚, ÔÓÎÛ˜ÂÌÌ˚ ‚ ðÂÁÛθڇÚ ÔðÓÂÍÚÓ‚, ̇Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ı ̇ ÛÏÂ̸¯ÂÌË ‡ÌÚðÓÔÓ„ÂÌÌ˚ı ‚˚·ðÓÒÓ‚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚ ËÎË Û‚Â΢ÂÌË ‡·ÒÓð·ˆËË ÔÓ„ÎÓÚËÚÂÎflÏË ‚ ͇ÍÓÏÌË·Û‰¸ ÒÂÍÚÓð ˝ÍÓÌÓÏËÍË».

Проекты СО в Украине имеют позитивные отзывы àÌ‚ÂÒÚÓð‡ÏË ‚ ÔðÓÂÍÚ˚ ëé fl‚Îfl˛ÚÒfl ð‡Á‚ËÚ˚ ÒÚð‡Ì˚, ÍÓÚÓð˚ ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ‰Îfl Ò·fl ð‡θÌÓ ‰ÓÒÚË„ÌÛÚÓ ÒÓÍð‡˘ÂÌË ‚˚·ðÓÒÓ‚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚ ÓÚ ‚̉ðÂÌËfl ÔðÓÂÍÚÓ‚ ‚ ÒÚð‡Ì‡ı Ò ÔÂðÂıÓ‰ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍÓÈ. Ç ìÍð‡ËÌÂ, „‰Â ÓÚÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ ÔÓÒΉӂ‡ÚÂθÌÓÒÚ¸ ‚ ð‡ÎËÁ‡ˆËË Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË Ë ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ÂÈ ËÌÙð‡ÒÚðÛÍÚÛð˚, ÌË Ó‰ËÌ ÔðÓÂÍÚ Ì ·˚Î Á‡ð„ËÒÚðËðÓ‚‡Ì Í‡Í ÔðÓÂÍÚ ‚ ð‡Ï͇ı ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÏÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. Ç ð‡Ï͇ı ä‡Ì‡‰ÒÍÓ-ìÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ‚Ó ‚ðÂÏfl ð‡Áð‡·ÓÚÍË ÔðÓÂÍÚ‡ «Å‡Á‡ ‰‡ÌÌ˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé» ·˚· ҉·̇ Ôð‰‚‡ðËÚÂθ̇fl ÓˆÂÌ͇ ÔÓÚÂ̈ˇ· ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé ‚ ìÍð‡ËÌÂ, ÓÔËð‡˛˘‡flÒfl ̇ ÔÓ͇Á‡ÚÂÎË äÓÏÔÎÂÍÒÌÓÈ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔðÓ„ð‡ÏÏ˚ ˝ÌÂð„ÓÒ·ÂðÂÊÂÌËfl. ŇÁ‡ ‰‡ÌÌ˚ı ÔÓÚÂ̈ˇθÌ˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé ‚ ìÍð‡ËÌÂ, ð‡ÁÏ¢ÂÌ̇fl ‚ àÌÚÂðÌÂÚ (www.ji.org.ua), ËÏÂÂÚ ÔÓÁËÚË‚Ì˚ ÓÚÁ˚‚˚, ҂ˉÂÚÂθÒÚ‚Û˛˘ËÂ Ó Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡ÌÌÓÒÚË ËÌ‚ÂÒÚÓðÓ‚ ‚

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Â Ò ìÍð‡ËÌÓÈ. éˆÂÌ͇ ͇ÔËÚ‡ÎÓÂÏÍÓÒÚË ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚ Á‡ Ò˜ÂÚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ˝ÙÙÂÍÚË‚Ì˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚ ÔÓ‰Ú‚Âðʉ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ìÍð‡Ë̇ ËÏÂÂÚ Ì ÚÓθÍÓ Ó„ðÓÏÌ˚È ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚È ÔÓÚÂ̈ˇΠ‰Îfl ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé, ÌÓ Ë ÚÓ, ˜ÚÓ Ó·˙ÂÏ ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ Ôð‰ÎÓÊÂÌ ÔÓ ÍÓÌÍÛðÂÌÚÌÓ ÔðËÂÏÎÂÏÓÈ ˆÂÌÂ, ÍÓÚÓð‡fl ‚ ‰ÂÒflÚÍË ð‡Á ÏÂ̸¯Â ÒÚÓËÏÓÒÚË ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚ ‚ ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓ ð‡Á‚ËÚ˚ı ÒÚð‡Ì‡ı. Ç ÔðÓÂÍÚ‡ı ëé ÌÛʉ‡˛ÚÒfl ÔÓ˜ÚË ‚Ò ÒÙÂð˚ ˝ÍÓÌÓÏËÍË ìÍð‡ËÌ˚, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ÚflÊ·fl ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚ¸, ÍÓÏÏÛ̇θÌÓÂ, ÒÂθÒÍÓÂ, ÎÂÒÌÓ ıÓÁflÈÒÚ‚‡ Ë Ú. ‰. àÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚È ÔÓÚÂ̈ˇΠð‡ÎËÁ‡ˆËË ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé ̇ 2001-2010 „„. ·ÓΠ˜ÂÏ ‚‰‚Ó Ôð‚˚¯‡ÂÚ ‚ÂÒ¸ Ù‡ÍÚ˘ÂÒÍËÈ Ó·˙ÂÏ ÔðflÏ˚ı ‚̯ÌËı ËÌ‚ÂÒÚˈËÈ ‚ ˝ÍÓÌÓÏËÍÛ ìÍð‡ËÌ˚ Á‡ Ôð‰˚‰Û˘Â ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÂ. чÊ ð‡ÎËÁ‡ˆËfl ˜‡ÒÚË ˝ÚÓ„Ó ÔÓÚÂ̈ˇ· ÒÚ‡ÌÂÚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ‚Í·‰ÓÏ ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ ð‡Á‚ËÚË ÒÚð‡Ì˚. ëð‰Ìflfl ÂÊ„Ӊ̇fl ͇ÔËÚ‡ÎÓÓÚ‰‡˜‡ ËÌ‚ÂÒÚˈËÈ ‚ ÔðÓÂÍÚ˚ ëé ‚ ‚ˉ ‚‡ÎÓ‚ÓÈ ÔðË·˚ÎË ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÒfl ‚

uzun bir uluslararas› denetimi öngören bir süreçte gerçeklefltirilecekler.

Ukrayna’n›n Kyoto Protokolü’nü onaylamas›n›n politik bir yönü de var. Çünkü “Avrupa tercihi” devletin d›fl politikas›n›n önceli¤idir. Avrupa Birli¤i de Kyoto Protokolü’nü onaylad›.

1998 ve 2001 y›llar›ndaki Zakarpatya’daki su bask›n›n›n sonuçlar›, 2000 y›l› bahar›nda Volhniya ve Ternopolfline’deki kas›rgalar, 2002 sonbahar›nda Viniççina ve Güney Ukrayna’daki tahrip edici buzlanmalar ve 2003 y›l›ndaki kurakl›k, Ukrayna’n›n ekonominin bütün sahalar›n› ve bütün vatandafllar›n›n hayat›n› kapsayacak iklim de¤iflikli¤ine karfl› ölçülü bir plana fliddetle ihtiyaç duydu¤unu ortaya koymaktad›r. Aksi halde Ukrayna milli ekonomisi ve vatandafllar› tabiat felaketlerinden büyük zarar görecektir.

Ukrayna’n›n Kyoto Protokolü sahas›nda bütün haklara sahip olmas› için BM ‹klim De¤iflikli¤i Çerçeve Anlaflmas›’na üye bir ülke olarak ilk önce Sözleflme sekreteryas›na her y›l kaynaklar›ndaki antropogenik sal›mlar›n kadastrosunu ve sera gaz›

Ратификация Украиной Киотского протокола имеет и политический аспект, поскольку «Европейский выбор» является приоритетным направлением внешней политики государства.

Ukrayna’n›n Kyoto Protokolü’nü onaylamas›n›n politik bir yönü de var. Çünkü “Avrupa tercihi” devletin d›fl politikas›n›n önceli¤idir.

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

91

экология çevre

Òð‰ÌÂÏ Ì‡ ÛðÓ‚Ì 15%, ‡ Â„Ó ˜‡ÒÚ¸ ‚ ÇÇè ÒÚð‡Ì˚ Á‡ „Ó‰˚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Û‰ÂðÊË‚‡ÂÚÒfl ̇ ÛðÓ‚Ì ÓÍÓÎÓ 35%. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ë ËÌ‚ÂÒÚˈËÈ ‚ ‚˚¯ÂÛÔÓÏflÌÛÚÓÏ Ó·˙ÂÏ Ôð˂‰ÂÚ Í ÂÊ„ӉÌ˚Ï ÔÓÚÂðflÏ ÇÇè ̇ ÛðÓ‚Ì 600-700 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ëòÄ, ÚÓ ÂÒÚ¸ 2-2,5% ‚ÂðÓflÚÌÓ„Ó Ó·˙Âχ ·Û‰Û˘Â„Ó ÇÇè ÒÚð‡Ì˚. ì˜ËÚ˚‚‡fl, ˜ÚÓ ÊËÁÌÂÌÌ˚È ˆËÍÎ ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚ı ÔðÓÂÍÚÓ‚ ëé ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ‚ Òð‰ÌÂÏ 20 ÎÂÚ, ÌÓÏË̇θÌ˚ ÔÓÚÂðË ÇÇè Á‡ ˝ÚÓÚ ÔÂðËÓ‰ ÏÓ„ÛÚ ‰ÓÒÚ˘¸ 12-14 ÏÎð‰ ‰ÓÎÎ. Ç ìÍð‡ËÌ ¢ Ì ÓÔð‰ÂÎÂÌ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È Óð„‡Ì, ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌ˚È Á‡ ð‡ÒÒÏÓÚðÂÌËÂ Ë ÛÚ‚ÂðʉÂÌË ÔðÓÂÍÚÓ‚, ÓÚÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ ÒÔˆˇÎËÁËðÓ‚‡Ì̇fl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËfl, ÍÓÚÓð‡fl Ïӄ· ·˚ „ÓÚÓ‚ËÚ¸ Ë ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ð‡ÎËÁ‡ˆËË Ú‡ÍËı ÔðÓÂÍÚÓ‚. üÔÓÌËfl Ë ÒÚð‡Ì˚ Öë, ÍÓÚÓð˚ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÎË Ë ð‡ÚËÙˈËðÓ‚‡ÎË äËÓÚÒÍËÈ ÔðÓÚÓÍÓÎ, fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔÓÚÂ̈ˇθÌ˚ÏË ÔÓÍÛÔ‡ÚÂÎflÏË Û ìÍð‡ËÌ˚ Í‚ÓÚ Ì‡ ‚˚·ðÓÒ Ô‡ðÌËÍÓ‚˚ı „‡ÁÓ‚. Ç ˝ÚËı ÒÚð‡Ì‡ı ÒÚÓËÏÓÒÚ¸ ÒÓÍð‡˘ÂÌËfl ‚˚·ðÓÒÓ‚ ‚˚¯Â, ˜ÂÏ ‚ ìÍð‡ËÌÂ. Ç Òð‰ÌÂÏ ÒÔðÓÒ Ì‡ Í‚ÓÚ˚ ëÚÂÌÙÓð‰ÒÍËÏ îÓðÛÏÓÏ ˝ÌÂð„ÓÏÓ‰ÂÎËðÓ‚‡ÌËfl (Weyant 2000) ÓˆÂÌË‚‡ÂÚÒfl ̇ ÛðÓ‚Ì 1 ÏÎð‰ ÚÓÌÌ Û„ÎÂðÓ‰‡. èÓ ÚÂÏ Ê ӈÂÌ͇Ï, ð‡‚ÌÓ‚ÂÒ̇fl ˆÂ̇ ‰Îfl ÒÚð‡Ì ·Û‰ÂÚ ÒÓÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ÓÚ 25 ‰Ó 150 ‰ÓÎÎ. Á‡ ÚÓÌÌÛ Û„ÎÂðÓ‰‡. Ç ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ˝ÚËÏ ‰Ë‡Ô‡ÁÓÌÓÏ ˆÂÌ ìÍð‡Ë̇ Ïӄ· ·˚ Á‡ð‡·ÓÚ‡Ú¸ ‰Ó 2012 „. ÓÚ 2 ‰Ó 15 ÏÎð‰ ‰ÓÎÎ. äðÓÏ ÛÔÛ˘ÂÌÌÓÈ ‚ÂðÓflÚÌÓÈ ‚˚„Ó‰˚ ÓÚ Ôð˂ΘÂÌËfl ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚ı ðÂÒÛðÒÓ‚ Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ ÏÂı‡ÌËÁχ ëé, ˝ÍÓÌÓÏËÍ ìÍð‡ËÌ˚ Û„ðÓʇÂÚ Ú‡Íʠ̉ÓÓˆÂÌ͇ Ì„‡ÚË‚ÌÓ„Ó ‚ÎËflÌËfl ÓÊˉ‡ÂÏ˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ ÍÎËχڇ. é· ˝ÚÓÏ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚ÛÂÚ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó ‰Ó΄ÓÒðÓ˜Ì˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ ð‡Á‚ËÚËfl ÓÚ‰ÂθÌ˚ı ÒÂÍÚÓðÓ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ÍÓÏÔÎÂÍÒ‡ ìÍð‡ËÌ˚, ‡ ËÏÂÌÌÓ – ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ë ‚ ˝ÚËı ÔðÓ„ð‡Ïχı ‡‰‡ÔÚ‡ˆËÓÌÌ˚ı ÏÂðÓÔðËflÚËÈ, ̇Ôð‡‚ÎÂÌÌ˚ı ̇ ÒÏfl„˜ÂÌË Ì„‡ÚË‚ÌÓ„Ó ‚ÎËflÌËfl ÓÊˉ‡ÂÏ˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ ÍÎËχڇ. ùÚÓÚ Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓÍ ÔðËÒÛ˘ ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Û ÓÚð‡Ò΂˚ı ÔðÓ„ð‡ÏÏ Ë ÒÚ‡‚ËÚ ÔÓ‰ Û„ðÓÁÛ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ëı ð‡ÎËÁ‡ˆËË. èð‡‚ËÚÂθÒÚ‚Ó, Òð‰ÒÚ‚‡ χÒÒÓ‚ÓÈ ËÌÙÓðχˆËË Ë Á̇˜ËÚÂθ̇fl ˜‡ÒÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ì ҘËÚ‡˛Ú ÍÎËχÚ˘ÂÒÍË ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ÔðËÓðËÚÂÚÌ˚ÏË. á̇˜ËÚÂθÌÓ ˜ËÒÎÓ Û˜ÂÌ˚ı Ë ˝ÍÒÔÂðÚÓ‚ ‚ÒÂ Â˘Â Ò˜ËÚ‡˛Ú ÔðËÒÓ‰ËÌÂÌËÂ Í äËÓÚÒÍÓÏÛ ÔðÓÚÓÍÓÎÛ Ó¯Ë·ÍÓÈ, ÍÓÚÓð‡fl ÏÓÊÂÚ ÔðË‚ÂÒÚË Í Á̇˜ËÚÂθÌ˚Ï ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏ ÔÓÚÂðflÏ

92

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ë Á‡Ï‰ÎÂÌ˲ ÚÂÏÔÓ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ðÓÒÚ‡. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ¯ËðÓÍÓ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌÓ ÏÌÂÌË ӷ ӯ˷ӘÌÓÒÚË ÔðÓ„ÌÓÁÓ‚ ËÁÏÂÌÂÌËÈ ÍÎËχڇ Ë, ÚÂÏ ·ÓÎÂÂ, ‡ÌÚðÓÔÓ„ÂÌÌ˚ı Ôð˘ËÌ ˝ÚËı ËÁÏÂÌÂÌËÈ. ëÎÓÊË‚¯‡flÒfl ‚ ìÍð‡ËÌ ÒËÚÛ‡ˆËfl, Û˜ËÚ˚‚‡fl  ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÛ˛, ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÛ˛, ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÛ˛, ‡ ‚ ÍÓ̘ÌÓÏ ËÚÓ„Â Ë ËÏˉÊÂ‚Û˛ Á̇˜ËÏÓÒÚ¸, ÌÛʉ‡ÂÚÒfl ‚ ÍÓððÂ͈ËË, ÔÓÒΉӂ‡ÚÂθÌ˚ı ‰Ë̇Ï˘Ì˚ı ÛÒËÎËflı ‚ ðÛÒΠ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ËÌÚÂðÂÒÓ‚. ֢ ÂÒÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔðÂÓ‰ÓÎÂÚ¸ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Ë ÔðÂÔflÚÒÚ‚Ëfl Ë ‚ÂðÌÛÚ¸ ìÍð‡ËÌ ‡ÍÚË‚ÌÛ˛ ðÓθ ‚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÏ ÔÂð„ӂÓðÌÓÏ ÔðÓˆÂÒÒÂ, ˜ÚÓ ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÒÓıð‡ÌÂÌ˲ ÓÍðÛʇ˛˘ÂÈ Òð‰˚ Ë ÛÒÚÓȘ˂ÓÏÛ ð‡Á‚ËÚ˲ ̇ˆËÓ̇θÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË. n

emisyonlar›n›n so¤urmas›n›, ayr›ca iklim de¤iflikli¤i politikas› ve etkinlikleriyle ilgili ulusal bildirgeyi haz›rlamak ve zaman›nda sunmak zorundad›r.

Kyoto Protokolü mekanizmalar›n›n (sera gaz› sal›m›, kota ticaretinin bafllang›c›) tam anlam›yla uygulanmas›n›n ön flart› flunlard›r: a) Ülkede kaynaklardan ç›kan antropogenik sal›mlar› ve Montreal Protokolü’nde düzenlenmeyen sera gaz› yay›m›n› de¤erlendirecek ulusal bir sistemin kurulmas›, b) Tespit edilen sera gaz› sal›mlar›n› kaydeden ulusal bir sistemin, sera gaz› sal›m›n› azalt›c› ve gazlar› kontrol eden bir ünitenin kurulmas› (1 Ocak 2007 tarihine kadar veya Kyoto Protokolü’nün onaylanmas›ndan bir y›l sonra),

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

çevre экология

n› amaçlayan projelerden kaynaklanan herhangi bir di¤er Taraf›n emisyon indirimi birimlerine aktarabilir” maddesine göre öngörülür.

%2 – 2,5 oran›na tekabül etmektedir. Yat›r›m projeleri geri dönüflümünün 20 y›l ald›¤› hesaba kat›lacak olursa, GSMH’n›n minimal kayb› 12 – 14 milyar dolara kadar ç›kabilir.

Ukrayna’daki Potansiyel Ortak Giriflim projeleri olumlu tepkiler ald›

Ukrayna’da projelerin gözetimi ve onaylanmas›ndan sorumlu bir devlet organ› henüz belirlenmedi. Bu tür projeleri haz›rlayacak ve gerçekleflmesine yard›mc› olacak ihtisaslaflm›fl kurulufl henüz yok.

Ortak Hareket projelerinin yat›r›mc›lar›, geçifl ekonomisine sahip ülkelerde uygulanan projelerden sera gaz› sal›m›nda kendileri için reel bir azalma elde eden geliflmifl ülkelerdir.

Ulusal bir politikan›n sürekli olmad›¤› ve uygun bir özellefltirmenin yap›lmad›¤› Ukrayna’da hiçbir proje Ortak Hareket çerçevesinde kaydedilmemifltir.

Ukrayna’da Ortak Yürütme projelerinin ilk de¤erlendirmeleri, “Ortak Yürütme projesi verilerinin temeli” projesinin haz›rl›klar› esnas›nda yap›lan Ukrayna – Kanada çevre iflbirli¤indeki enerji tasarrufu göstergelerine dayanarak yap›ld›. Ukrayna’daki Potansiyel Ortak Giriflim projeleri ile ilgili www.ji.org.ua internet adresine yerlefltirilen veriler olumlu yank›lar buldu.

c) Ortak Yürütme projelerinin haz›rlanmas› ve bu projelerin kontrol edilmesi için sera gaz› emisyonu kotalar›n›n ticaretini düzenleyen hukuki, ekonomik ve sosyal yönlerinin Avrupa’daki benzerleri gibi uzman bir birimin kurulmas›, ortak etkinliklerde sal›mlar›n temel hacmini belirlemek için teknoloji yat›r›m›, sal›mlar›n azalt›lmas› için yap›lacak yabanc› kontrol için flartlar›n sa¤lanmas›, iklim de¤iflikli¤ine yönelik kararlar›n al›m›nda toplumun kat›l›m›n› sa¤lamak.

Ortak Yürütme projelerinin uygulanmas›, Kyoto Protokolü’nün Ek-1’de yer alan “herhangi bir Taraf, herhangi bir ekonomik sektördeki sera gazlar›n›n sinkler kullan›larak antropogenik olarak kald›r›lmas›n›n sa¤lanmas›n› veya kaynaklar›na göre antropogenik emisyonlar›n azalt›lmas›-

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Sera gaz› sal›m harcamalar›n›n daha etkin ekonomik projelerin uygulanmas›yla azalt›lmas›, Ukrayna’n›n sadece Ortak Giriflim projeleri için büyük bir potansiyel nitelik tafl›d›¤›n› göstermekle kalm›yor, emisyon harcamalar›n›n geliflmifl sanayi ülkelerindekinden on kat daha az rekabet edilebilir bir fiyata indirilebilece¤ini de do¤ruluyor. Ukrayna ekonomisinin bütün alanlar› Ortak Giriflim projelerine ihtiyaç duyuyor; özellikle a¤›r sanayi, kamu, tar›m, orman endüstrisi v.d.

Ortak Giriflim projelerinin 2001–2010 y›llar› aras›ndaki yat›r›m potansiyeli, Ukrayna ekonomisine reel yabanc› yat›r›mlar›n›n hacmini geçen on y›lda yap›landan iki kat fazla art›racakt›r. Bu potansiyelin bir k›sm›n›n bile gerçeklefltirilmesi ülkenin ekonomik kalk›nmas›na önemli bir yat›r›m sa¤layacakt›r.

Ortak Giriflim projelerine her y›l yat›r›lan sermayenin gayri safi cinsinden dönüflü ortalama %15 civar›ndad›r. Bunun ba¤›ms›zl›k y›llar› boyunca ülke GSMH’s›ndaki oran› %35 dolay›nda tutuluyor. Böylelikle yukar›da zikredilen hacimde yat›r›m›n olmay›fl› her y›l 600 – 700 milyon dolar GSMH kayb›na sebep olacakt›r. Bu da ülkenin gelecekteki muhtemel GSMH’n›n

Kyoto Protokolü’nü imzalayan ve onaylayan Japonya ve AB ülkeleri, sera gaz› emisyonlar›n›n kotalar›n› Ukrayna’dan sat›n alacak potansiyel al›c›lard›r. Bu ülkelerde emisyon azalt›m› maliyeti Ukrayna’dan daha yüksektir. Stanford Forumu’nda (Weyant 2000) ortalama talep edilen kota 1 milyar ton karbon düzeyinde de¤erlendiriliyor. Ayn› de¤erlere göre ülkeler için bir ton karbonun denge fiyat› 25 dolardan 150 dolara kadar olacak. Bu fiyat diyapozunuyla Ukrayna 2012 y›l›na kadar 12 – 14 milyar dolar kazanabilirdi.

Ortak Giriflim sayesinde çekilecek yat›r›m kaynaklar›ndan elde edilecek muhtemel kazanc›n kaybedilmesinden baflka, iklim de¤ifliklikleri olumsuz etkilerinin yeterince dikkate al›nmamas› da Ukrayna ekonomisini tehdit ediyor. Ukrayna’n›n, müstakil ekonomi sektörlerini uzun süreli gelifltirme programlar› ve özellikle bu programlarda iklim de¤iflikli¤inin beklenen olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik adaptasyon çal›flmalar›n›n olmamas› da bunu teyit ediyor. Bu eksiklik ço¤u sanayi alan›na özgüdür ve o programlar›n gerçeklefltirilme imkânlar›n› tehlikeye atar.

Hükümet, kitle iletiflim araçlar› ve toplumun önemli bir bölümü iklim de¤iflikliklerini öncelikli konular olarak görmüyor. Bilim adamlar› ve uzmanlar›n büyük bir k›sm› büyük ekonomik kay›plara sebep olabilecek ve ekonomik büyümeyi durdurabilecek Kyoto Protokolü’ne dâhil olman›n hata oldu¤unu düflünüyorlar. ‹klim de¤iflikli¤i ve bu de¤iflikliklerin sebebi sera gazlar› ile ilgili yanl›fl düflünceler hayli yayg›n.

Ukrayna’da oluflan durum, sürekli ulusal ç›karlar do¤rultusunda politik, ekonomik, ekolojik ve son tahlilde imaj önemi hesaba kat›larak, dinamik bir gayretle düzeltilmeye ihtiyaç duyuyor. Mevcut engelleri aflmak ve Ukrayna’ya uluslararas› görüflme sürecinde aktif rol verme imkân› hâlâ var. Bu da çevreyi korumaya ve milli ekonominin istikrarl› bir flekilde geliflmesine yard›mc› olacakt›r. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

93

путешествия gezi

ТРИЖДЫ СТОЛИЦА, или В ГОСТЯХ У РУМИ Татьяна Филиппова Конья — Москва Журналист (Россия).

Üç kere baflkent Veya Rumi’yi ziyaretimizde...

Tatyana Filippova Konya — Moskova Gazeteci (Rusya).

ùÚÓÚ „ÓðÓ‰ ÔÓ Ôð‡‚Û ÏÓÊÂÚ ÌÓÒËÚ¸ ð‰ÍÓ ‚ ËÒÚÓðËË Á‚‡ÌË ÚðËʉ˚ ÒÚÓÎˈ˚. èÂð‚˚Ï ˝Ú‡ÔÓÏ Ò‚ ÓÂ„Ó ÒÚÓ΢ÌÓ„Ó ÒÚ‡ÚÛÒ‡ ÓÌ Ó·flÁ‡Ì ä‡ÔÔ‡‰ÓÍËÈÒÍÓÏÛ ˆ‡ðÒÚ‚Û, ‚ÚÓð˚Ï — ÒÂθ‰ÊÛÍÒÍÓÏÛ ÒÛÎڇ̇ÚÛ, ‡ ÚðÂÚ¸ËÏ — ‚ÂÎËÍÓÏÛ ËÒ·ÏÒÍÓÏÛ ÔÓ˝ÚÛ-ÒÛÙ˲, ÙËÎÓÒÓÙÛ Ë Á‡ÍÓÌÓ‚Â‰Û Ñʇ·Ή‰ËÌÛ êÛÏË, ÊË‚¯ÂÏÛ Ë ÔðÓÔӂ‰ӂ‡‚¯ÂÏÛ Ò ˝ÚÓÏ „ÓðÓ‰Â. å˚ — ‚ äÓ̸Â, ˜ËÚ‡ÚÂθ. Ó̸fl ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ íÛðˆËË Á‡ÌËχÂÚ ÓÒÓ·Ó ÏÂÒÚÓ ‚ ÍÛθÚÛðÌÓÈ Ë ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÊËÁÌË ÒÚð‡Ì˚. «ÖÒÎË ÄÌÍ‡ð‡ — ˝ÚÓ ‡‰ÏËÌËÒÚð‡ÚË‚Ì˚È ˆÂÌÚð íÛðˆËË, ëڇϷÛÎ — Âfi «ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓ Îˈӻ, ÚÓ äÓ̸fl — ˝ÚÓ ÒÚÓÎˈ‡ ̇¯ÂÈ ‰ÛıÓ‚ÌÓÒÚË», — Ú‡Í Ò͇Á‡Î Ï˝ð äÓ̸Ë, „ÓÒÔÓ‰ËÌ í‡ıËð ÄÍ˙˛ðÂÍ, ̇ ‚ÒÚðÂ˜Â Ò Ì‡ÏË, ðÓÒÒËÈÒÍËÏË ËÒÚÓðË͇ÏË Ë ÊÛð̇ÎËÒÚ‡ÏË. èÓ Ôð˄·¯ÂÌ˲ „ÓÒÔÓ‰Ë̇ Ï˝ð‡ Ë ðÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂθÒÚ‚‡ åÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ è·ÚÙÓðÏ˚ ÑˇÎÓ„ — Ö‚ð‡ÁËfl Ï˚ ÔÓÒÂÚËÎË íÛðˆË˛ ‚ ‰Â͇·ð 2007 „Ó‰‡, ÍÓ„‰‡ ‚ÂÒ¸ ÏËð ÓÚϘ‡Î Á‡‚Âð¯ÂÌË ÉÓ‰‡ êÛÏË, Ó·˙fl‚ÎÂÌÌÓ„Ó ÉÂÌÂð‡Î¸ÌÓÈ ÄÒ҇ϷÎÂÂÈ ûçÖëäé ‚ Ò‚flÁË Ò ‚ÓÒ¸ÏËÒÓÚÎÂÚÌËÏ ˛·ËÎÂÂÏ ÒÓ ‰Ìfl ðÓʉÂÌËfl ‚ÂÎËÍÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡ Ë ÏÛ‰ðˆ‡ ÇÓÒÚÓ͇.

ä

…ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÒÂθ‰ÊÛÍÓ‚, ð‡Òˆ‚ÂÚ ÍÓÚÓðÓ„Ó Ôð˯fiÎÒfl ̇ ·ÛðÌ˚ ‰Îfl ‚ÒÂÈ Ö‚ð‡ÁËË XII–XIII ‚Â͇, Á‡ÌËχÎÓ ÓÒÓ·Ó ÔÓÎÓÊÂÌË ̇ ÍÓÌÚËÌÂÌÚÂ, ·Û‰Û˜Ë Ò‚ÓÂ„Ó ðÓ‰‡ «ÒÓÎ̘Ì˚Ï ÒÔÎÂÚÂÌËÂÏ» ÏÂÊ„ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ì‡ „ÂÓÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ Í‡ðÚ ð„ËÓ̇. ëÓÔÂðÌ˘‡fl Ò ‚ÂÚ¯‡˛˘ÂÈ ÇËÁ‡ÌÚËÂÈ,

94

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

И пламень Знанием зажжённых свеч Лишь Истина сумеет уберечь Руми. Месневи Bilgelikle yanan mumlar›n ateflini sadece dürüstlük, do¤ruluk korur.

Rumi. Mesnevi

‡ÍÚË‚ÌÓ Ó·˘‡flÒ¸ Ò ‰ðÛ„ËÏË ÒÚð‡Ì‡ÏËÒÓÒ‰flÏË, „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÒÂθ‰ÊÛÍÓ‚ Ì ÚÓθÍÓ ÒËÎÓ˛ ÓðÛÊËfl, ÌÓ Ë Ò‚ÓÂÈ ÛÏÌÓÈ ðÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍÓÈ Á‡‚Ófi‚˚‚‡ÎÓ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚‡ Ë Ì‡ðÓ‰˚. ëðÂ‰Ë Ôðˉ‚ÓðÌ˚ı ÒÂθ‰ÊÛÍÒÍËı ÒÛÎÚ‡ÌÓ‚ ·˚ÎË ıðËÒÚˇÌÂ, Í ÚÓÏÛ Ê ‚Òfi ıðËÒÚˇÌÒÍÓ ̇ÒÂÎÂÌË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÒÂθ‰ÊÛÍÓ‚ ӷ·‰‡ÎÓ Ôð‡‚‡ÏË Ë Ò‚Ó·Ó‰‡ÏË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì (Á‡ ËÒÍβ˜ÂÌËÂÏ Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓÈ ‰ÊËÁ¸Ë — ̇ÎÓ„‡ Ò ÌÂÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl, ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ„Ó ‰Îfl ‚ÒÂı ËÒ·ÏÒÍËı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË). äðÓÏ ‚ÒÂ„Ó ˝ÚÓ„Ó, ÒÂθ‰ÊÛÍÒÍË Ôð‡‚ËÚÂÎË ÔÓÍðÓ‚ËÚÂθÒÚ‚Ó‚‡ÎË ˆÂðÍÓ‚Ì˚Ï ËÂð‡ðı‡Ï, ۷‰ËÚÂθÌÓ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚Ûfl, ˜ÚÓ ÏÂÊÍÓÌÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚È ‰Ë‡ÎÓ„ — ÌÂ

Bu flehir, tarihte efline az rastlan›r sekilde üç kez baflkent olmufltur. ‹lk baflkent statüsü için Kapadokya Krall›¤›na, ikincisi için – Selçuklular’a, üçüncü k›sm› için de bu flehirde yaflam›fl olan büyük ‹slam düflünürü, mutasavv›f›, flairi ve felsefecisi Calaleddin Rumi’ye borçludur. Ve biz Konya’day›z…

T

ürk kültürü ve dini hayat›nda Konya’n›n özel bir yeri vard›r.

Konya Büyükflehir Belediye Baflkan› Say›n Tahir Akyürek, Rusya’n›n tarihçi ve gazetecileriyle görüflürken flunlar› söyledi: ‘Ankara Türkiye’nin yönetim merkezi, ‹stanbul ‘tarihi yüzü’ iken, Konya ruhaniyetimizin baflkentidir’.

Konya Büyükflehir Belediye Baflkan› ve Uluslararas› ‘Diyalog Avrasya Platformu’ Rusya Temsilcili¤i’nin davetiyle Do¤u’nun büyük flair ve düflünürünün do¤um gününün 800. y›ldönümü dolay›s›yla UNESKO’nun ilan etti¤i Rumi y›l›n› kutlamak üzere aral›k 2007’de Türkiye’yi ziyaret ettik.

Geliflimi bütün Avrasya cografyas›n› etkileyen, XII–XIII yüzy›llara denk düflen Selçuklu Devletinin, bölgenin jeopolitik haritas›nda devletleraras› iliflkilerin kesiflme noktas› olarak Anadolu’da özel bir yeri varm›fl. Köhneleflen Bizans ile rekabet ederek, di¤er komflu ülkelerle aktif bir flekilde görüflerek Selçuklu Devleti, sadece silah gücü ile de¤il kendi ak›ll› ve hoflgörülü din politakas›

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

gezi путешествия

ËÁÓ·ðÂÚÂÌË Ì˚̯ÌÂ„Ó ÒÛÂÚÌÓ„Ó ‚Â͇, ‡ ÔðÓ‰ÛÍÚ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÏÛ‰ðÓÒÚË ÔðÓÒ‚Â˘fiÌÌ˚ı Ôð‡‚ËÚÂÎÂÈ. çÓ ‰‡Ê ‰Îfl Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË Ë ÏÂÒÚ‡ Ñʇ·Ή‰ËÌ êÛÏË — ‚ÂÎËÍËÈ å‚Îfl̇* — ·˚Î fl‚ÎÂÌËÂÏ ÓÒÓ·Ó„Ó ÔÓðfl‰Í‡. èÓ˝Ú ‚ ÒÛÙËÁÏÂ Ë ÒÛÙËÈ ‚ ÔÓ˝ÁËË, ‚ÂÎËÍËÈ êÛÏË Ò‚ÓÂÈ ÊËÁ̸˛ ‰Ó͇Á‡Î ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÒÓ‚ÏÂÒÚËÚ¸, ͇Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, χÎÓÒÓ‚ÏÂÒÚËÏ˚ ‚Â˘Ë — ËÒÍÛÒÌÓÒÚ¸ ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍÓ„Ó Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚‡, ÏÛ‰ðÓÒÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ Ï˚ÒÎfl˘Â„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÒӈˇθÌÓ Ì·ÂÁð‡Á΢ËÂ Í ÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl Ë ‚˚үˠÓÁ‡ðÂÌËfl ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ Î˘ÌÓÒÚË, ÒÔÓÒÓ·ÌÓÈ ÓÚð¯ËÚ¸Òfl ÓÚ ÏËðÒÍËı Á‡·ÓÚ. çÂۉ˂ËÚÂθÌÓ, ˜ÚÓ Ë ‚ Ì˚̯ÌÂÈ íÛðˆËË ðÂÎË„ËÓÁÌ˚È ÙÂÌÓÏÂÌ ÔÓÔÛÎflðÌÓÒÚË êÛÏË fl‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ó˘ÛÚËÏ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ — ‚ äÓ̸Â, „‰Â ÓÌ ÔðÓÔӂ‰ӂ‡Î Ë Ó·ðfiÎ ·ÂÒÒÏÂðÚËÂ. * èÓ‰ðÓ·ÌÂÂ Ó å‚ÎflÌÂ, ÒÛÙËÈÒÍÓÏ Óð‰ÂÌ Ï‚ÎÂ‚Ë Ë Ó ·ËÓ„ð‡ÙËË êÛÏË ÒÏ.: êÓ‰Ë̇-DA, 2007, ‹ 4.åÌÓ„ÓÚ˚Òfl˜Ì˚ ԇÎÓÏÌ˘ÂÒÚ‚‡ ‚ χ‚ÁÓÎÂÈ å‚ÎflÌ˚, ÒÂð‰Â˜ÌÓÒÚ¸ ÔÓÍÎÓÌÂÌËfl Ô‡ÏflÚË ˝ÚÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ì ÌÓÒflÚ Ù‡Ì‡Ú˘ÂÒÍÓ„Ó ÓÚÚÂÌ͇. èÓÍÎÓÌÂÌË ÂÏÛ ‚‰ÛϘ˂Ó, ÒÔÓÍÓÈÌÓ, ÔðÓÒ‚ÂÚÎfiÌÌÓ… ÑÎfl ÚÂı, ÍÚÓ Ì‡·Î˛‰‡Î Á‡ Îˈ‡ÏË Ë Ôӂ‰ÂÌËÂÏ Î˛‰ÂÈ, Ôð˯‰¯Ëı ÔÓÍÎÓÌËÚ¸Òfl Ô‡ÏflÚË å‚ÎflÌ˚ ‚ Â„Ó ÛÒ˚ԇθÌˈÛ, Ә‚ˉÌÓ, ˜ÚÓ Ó·˘ÂÌËÂ Ò êÛÏË ‰Îfl ÌËı — ˝ÚÓ Ó˜Â̸ ΢Ì˚È Ë Ò‚ÂÚÎ˚È ‰ÛıÓ‚Ì˚È ÓÔ˚Ú. à ÌÂۉ˂ËÚÂθÌÓ: ÔðË̇‰ÎÂʇ Í ÒӈˇθÌÓÈ, ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ Ë ÍÛθÚÛðÌÓÈ ˝ÎËÚ ҂ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, êÛÏË, ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, Ì ·˚Î Á‡ÏÍÌÛÚ ‚ Ò‚ÓfiÏ ‚˚ÒÓÍÓðÓ‰ÌÓÏ ÓÍðÛÊÂÌËË, Ó·˘‡ÎÒfl Ò Î˛‰¸ÏË Ò‡ÏÓ„Ó ð‡ÁÌÓ„Ó ÔðÓËÒıÓʉÂÌËfl, ÔÓÏÓ„‡Î ËÏ, ‰‡Ê Òԇ҇ΠÓÚ ÒÏÂðÚÌÓÈ Í‡ÁÌË — Ì‚ÁËð‡fl ̇ Ëı ÔðÓËÒıÓʉÂÌËÂ Ë ‚ÂðÛ. å˚ ÊÂ, Ì ÒÚð‡¯‡Ò¸ ÛÔðfiÍÓ‚ ‚ ̇ðÛ¯ÂÌËË ÔðË̈ËÔ‡ ËÒÚÓðËÁχ ‚ ÛÔÓÚð·ÎÂÌËË ÚÂðÏË̇, ðËÒÍÌfiÏ Ôð‰ÔÓÎÓÊËÚ¸, ˜ÚÓ ˝ÚÓÚ ÔÓ˝ÚÔÓ‰‚ËÊÌËÍ ·˚Πۉ˂ËÚÂθÌÓ ‰ÂÏÓÍð‡Ú˘ÂÌ ‰Îfl Ò‚ÓÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË Ë ÍðÛ„‡. ч‚ÌËÈ ‰ðÛ„ ð‰‡ÍˆËË «êÓ‰Ë̇», ÍÓÓð‰Ë̇ÚÓð ÊÛð̇· «ÑˇÎÓ„Ö‚ð‡ÁËfl» ‚ åÓÒÍ‚Â, ÄÎË ë‡ÏË â˚Ή˚ð˚Ï Ó·˙flÒÌËÎ Ì‡Ï ËÒÚÓÍË ˝ÚÓÈ Û‰Ë‚ËÚÂθÌÓÈ ÔÓÔÛÎflðÌÓÒÚË Ó·ð‡Á‡ êÛÏË, ‡ÍÚۇθÌÓÈ ‚ÓÒÚð·ӂ‡ÌÌÓÒÚË Â„Ó ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó Ë ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ íÛðˆËË: «Ö„Ó ÔÓ˝ÁËfl, Â„Ó ÙËÎÓÒÓÙËfl ÔðÓÌËÍÌÛÚ˚ β·Ó‚¸˛, ‡ ‰Îfl ÒÛÙËfl ˝ÚÓ ÓÒÓ·˚È ‰‡ð, ҂ˉÂÚÂθÒÚ‚Û˛˘ËÈ Ó ÊË‚ÓÈ Ò‚flÁË í‚Óðˆ‡ Ë Â„Ó Ú‚ÓðÂÌËfl. ã˛·Ó‚¸ Í‡Í ·Î‡„Ó‰‡Ú¸, ‰‡˛˘‡fl Á̇ÌËÂ Ó ÏËðÂ Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‚ ÌfiÏ, β·Ó‚¸, ÔÓÁ‚ÓÎfl˛˘‡fl ‚ÂðÌÓ ÓÔð‰ÂÎËÚ¸ Ò‚Ó˛ ðÓθ Ë ÏÂÒÚÓ ‚ ÁÂÏÌÓÈ ÊËÁÌË, β·Ó‚¸, „ÓÚÓ‚fl˘‡fl ‰Û¯Û

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Í ÊËÁÌË ‚˜ÌÓÈ – ‚ÓÚ Ú‡ ‚Â΢‡È¯‡fl ˆÂÌÌÓÒÚ¸, Ó˘ÛÚËÚ¸ ÍÓÚÓðÛ˛ ‰‡ÌÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ë ÔÂð‰‡Ú¸ ÍÓÚÓðÛ˛ ÓÌ Ó·flÁ‡Ì ‰Îfl ·Î‡„‡ Ò‚ÓÂÈ ‰Û¯Ë Ë ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡. ùÚÓÏÛ Ë Û˜ËÚ Ì‡Ò êÛÏË». éÒÓ·ÓÈ ‡ÚÏÓÒÙÂðÓÈ äÓÌ¸Ë Ë Âfi ËÒÚÓðËÍÓ-‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó ˆÂÌÚð‡ — χ‚ÁÓÎÂfl å‚ÎflÌ˚, ωðÂÒÂ, ¯ÍÓÎ˚ ‰Âð‚˯ÂÈ Ë Ï˜ÂÚË — ÔðÓÌËÍÎËÒ¸ ‚Ò Ï˚, „ÓÒÚË ˝ÚÓ„Ó „ÓðÓ‰‡ Ë Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎË Û‰Ë‚ËÚÂθÌÓ„Ó ‰ÂÈÒÚ‚‡ ÒÂχ, ðËÚۇθÌÓ„Ó Ú‡Ìˆ‡ «‚ÂðÚfl˘ËıÒfl ‰Âð‚˯ÂÈ» ÒÛÙËÈÒÍÓ„Ó Óð‰Â̇ ς΂Ë. ëÓ‰ËÌflfl ‚ Ò· ÏÂÎӉ˲ Ë ðËÚÏ, ÒÚËıË Ë ÔÂÌËÂ, ÊÂÒÚ Ë ‰‚ËÊÂÌË ‚ ÓÒÓ·ÓÏ ‚ð‡˘ÂÌËË, ˝ÚÓÚ ÏËÒÚÂðˇθÌ˚È ðËÚÛ‡Îð‡‰ÂÌË ̇ÒÚð‡Ë‚‡ÂÚ Ë Â„Ó ËÒÔÓÎÌËÚÂÎÂÈ, Ë ÒÓÁÂðˆ‡ÚÂÎÂÈ Ì‡ ÓÚð¯ÂÌË ÓÚ ÁÂÏÌ˚ı ÒÚð‡ÒÚÂÈ, ̇ ÒÓÔðËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËÂ Ò ÏËðÓÏ „ÓðÌËÏ. Ä ËÁ·ð‡ÌÌ˚ı — ̇ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÁ‡ðÂÌËÂ. êÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂθ ̇¯ÂÈ ‰Â΄‡ˆËË, ÓÌ Ê — èð‰Ò‰‡ÚÂθ åÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÈ è·ÚÙÓðÏ˚ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl, ‰ËðÂÍÚÓð àÌÒÚËÚÛÚ‡ ‚ÓÒÚÓÍӂ‰ÂÌËfl êÄç êÓÒÚËÒ·‚ ÅÓðËÒӂ˘ ê˚·‡ÍÓ‚ ÔÓ‰ÂÎËÎÒfl Ò Ì‡ÏË Ò‚ÓËÏ Ó˘Û˘ÂÌËÂÏ ÓÚ Û‚Ë‰ÂÌÌÓ„Ó: «ü Ì ÔÂð‚˚È ð‡Á ‚ äÓÌ¸Â Ë Ì ÔÂð‚˚È ð‡Á ̇·Î˛‰‡˛ ðËÚۇΠÒÂÏ˚, ÌÓ ‚Ò„‰‡ ˝ÚÓ ‰ÂÈÒÚ‚Ó ÔðË‚Ó‰ËÚ Í ÌÂÍÓÂÏÛ ÓÚÍð˚Ú˲ ‚ Ò‡ÏÓÏ Ò·Â. Ç Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÏÓÏÂÌÚ Ì‡·Î˛‰ÂÌË ÔÂðÂıÓ‰ËÚ ‚Ó ‚ÌÛÚðÂÌÌ ÒÓÔÂðÂÊË‚‡ÌËÂ, ÓÚð¯ÂÌË ÓÚ ‚ÒÂ„Ó ‚̯̄Ó, ÒÛÂÚÌÓ„Ó Ë ÔðËÓ·˘ÂÌËÂ Í ‚˚Ò¯ËÏ ÒÏ˚Ò·Ï. éÚ˜Â„Ó Ú‡Í

sayesinde topraklar› ve milletleri fethetmiflti. Selçuklu saray sultanlar›n›n aras›nda h›ristiyanlar da varm›fl.

Ayr›ca, Selçuklu Devletinin bütün h›ristiyan nüfusu, Müslümanlarla ayn› hak ve özgürlüklerine sahipmifl (özel olarak adland›r›lan cizye (o zamanlarda bütün müslüman devletlerine özgü müslüman olmayan nüfustan toplanan vergi) hariç).Selçuklu hükümdarlar›, dinleraras› diyalogun bizim yüzy›l›m›z›n buluflu olmad›¤›n›, kültürlü hükümdarlar›n devlet bilgeli¤inin ürünü oldu¤unu ifade ederek kilise liderlerini himaye etmifller.

Kendi zaman›nda ve konumunda bile büyük Mevlana Calaleddin Rumi, benzersiz bir olayd›. Tasavufta flair ve fliirde sufi olan büyük Rumi, kendi hayat› ile birbirlerine z›t fleyleri, fliir yarat›c›l›¤›n›n ustal›¤›n›, devleti düflünen kiflinin bilgeli¤ini, yoksullara sosyal ilgiyi ve dünya problemlerinden uzaklaflabilen ruhi insan›n üstün ayd›nl›¤›n›, beraber yaflayabilme imkan›n› ispat etmiflti. Türkiye’de, özellikle öncülük yapt›¤› ve ebedili¤i yakalad›¤› Konya’da, Rumi’nin isminin ve dini fenomeninin günümüzde de duyulmas› flafl›rt›c› de¤ildir.

Mevlana, sufizm, mevlevilik ve Rumi’nin biyografisi hakk›nda Rodina-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

95

путешествия gezi

ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ÒÓ ‚ÒÂÏË ‰ÛıÓ‚ÌÓ ˜ÛÚÍËÏË Î˛‰¸ÏË, ‡ Ì ÚÓθÍÓ Ò ÏÛÒÛθχ̇ÏË ÒÛÙËÈÒÍÓ„Ó ÚÓÎ͇? ÑÛχ˛, ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ‚ÂÎËÍËÈ êÛÏË Ë ‚Ò ҂flÁ‡ÌÌ˚Â Ò Â„Ó ËÏÂÌÂÏ Úð‡‰ËˆËË — Ó·ðfl‰Ó‚˚Â, ‰ÛıÓ‚Ì˚Â, ÍÛθÚÛðÌÓ-ËÒÚÓð˘ÂÒÍËÂ, ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ë ÔðӘˠ— ̇ÒÚð‡Ë‚‡˛Ú ‰Û¯Û ̇ ÊËÁ̸ «ÔÓ ‚ÂðÚË͇ÎË», ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ‰ÛıÓ‚ÌÓÌð‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Í‡ÌÓ̇ÏË, Á‡ÎÓÊÂÌÌ˚ÏË Â‰ËÌ˚Ï ‡‚ð‡‡Ï˘ÂÒÍËÏ ËÒÚÓÍÓÏ ıðËÒÚˇÌÒÚ‚‡ Ë ËÒ·χ. Ö‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ÏÌÓ„ÓÓ·ð‡ÁËË — Ú‡Í ÏÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ·˚ ÒÙÓðÏÛÎËðÓ‚‡Ú¸ ÒÛÚ¸ ËÒÚÓðËÓÒÓÙÒÍÓÈ Ë ·Ó„ÓÒÎÓ‚ÒÍÓÈ ÔÓÁˈËË êÛÏË. ç ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ËÏÂÌÌÓ ˝ÚË ÒÎÓ‚‡ Ë ˝ÚÓÚ ‚ÂÎËÍËÈ ÔðË̈ËÔ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‰Â‚ËÁ Ë Ì‡¯ÂÈ è·ÚÙÓðÏ˚». ç ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ Ë ÚÓ, ˜ÚÓ ÛÊ ‚ åÓÒÍ‚Â, ̇ ÓÚÍð˚ÚÓÈ Ì‡Û„‡‰ ÒÚð‡Ìˈ Á̇ÏÂÌËÚ˚ı ÒÚËıÓ‚ êÛÏË ËÁ «ÑË‚‡Ì-Ë ò‡ÏÒË í·ðËÁË» ÏÌ ÔÂð‚˚ÏË ·ðÓÒËÎËÒ¸ ‚ „·Á‡ ÒÚðÓÍË: …åÌ ‰ËÌ˚,

à ·ð‡Ú, Ë ˜ÛÊÓÈ. n

Da, 2007, say› 4 bkz.

Mevlana’n›n kabrine çok say›da kifli taraf›ndan ziyaretlerin yap›lmas›, bu kifliye karfl› tap›ld›¤›n› göstermemektedir. Ona karfl› duyulan sayg› rahatl›k ve ayd›nl›kt›r... Mevlana’n›n ruhaniyetine selam vermek amac›yla kabrine gelen insanlar›n yüzleri ve hareketlerini izlemifl olanlar, Rumi ile görüflmelerinin, onlar için çok özel ve ayd›n bir ruhsal tecrübe oldu¤unu görmektedirler.

Kendi zaman›n›n sosyal, politik ve kültür elitine mensup olan Rumi kendi soylu çevresine kapanmam›fl, çok farkl› köklü insanlarla görüflmüfl, kökleri ve dinlerine ra¤men onlara yard›m etmifl ve onlar› idamdan kurtarm›flt›. Bizim anlayamayaca¤›m›z flekilde bu üstün görüfllü düflünürünün kendi zaman› ve çevresi için gayet demokratik oldu¤unu bilmekteyiz.

‘Rodina’ dergimizin eski dostu, ‘Diyalog Avrasya’ dergisinin Moskova koordinatörü Ali Sami Y›ld›r›m, Türkiye’de Rumi flahsiyetinin, felsefesinin do¤du¤u yerlerini bize anlatm›flt›: ‘fiiirleri, felsefesi sevgi ile dolu… bir insan için Yarat›c› ile yaratt›¤› varl›klar aras›nda canl› bir ba¤lant›n›n

96

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

oldu¤unu ifade eden özel bir kabiliyettir Mevlana... Sevgi, dünya ve içindeki insan hakk›nda bilgi veren, dünya hayat›nda kendi rol ve yerini belirtme imkan›n› veren, ruhu ebedi bir hayatta yaflamaya haz›rlayan, insan›n hissedebildi¤i ve kendi ruhunun ve bütün dünyan›n hay›r› için teslim etmesi gereken en büyük k›ymettir. Rumi, bu gerçe¤i bize ö¤retmektedir.’

Bu flehrin misafirleri ve ‘dönen dervifllerinin’ dans› olan eflsiz ‘sema’ gösterisinin izleyicileri olarak, hepimiz Konya’n›n özel havas›na ve tarihi-ruhsal merkezine - Mevlana’n›n kabri, medresesi, dervifl okulu ve camisine – dalm›flt›k. ‹çinde melodi ve ritmi, fliir ve flark› söylemeyi, jest ve hareketi özel dönüflünde birlefltiren bu mistik töreni hem icraedenlerin, hem de seyredenlerinin dünya tutkular›ndan uzaklaflmas›na, baflka bir dünyaya dokunmas›na, seçilmifllerin ise – manevi ayd›nlanmas›na yard›m etmektedir.

Heyetimizin öncüsü, Uluslararas› ‘Diyalog Avrasya Platformu’nun baflkan›, Rusya Bilimler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü müdürü Rostislav Borisoviç R›bakov, izlenimlerini ve

duygular›n› bizimle paylaflt›: ‘Konya’da ilk defa bulunmuyorum ve ‘sema’ törenini ilk defa izlemiyorum, ama bu gösteriyi her izledi¤imde de¤iflik duygulara giriyorum. Gösteri an›nda bir iç duygu paylafl›m›na, d›fl›mdaki fani herfleyden uzaklaflmaya ve de¤iflik manalara geçiyorum. Sadece müslümanlarda de¤il, di¤er dinlere mensup insanlarda neden böyle oluyor?

San›r›m, büyük Rumi’nin ve ad› ile ilgili bütün tören, ruhsal, kültürel, tarihsel ve sanatsal geleneklerin ruhu, Hristiyanl›k ve ‹slam’›n birleflti¤i ‹brahimi dinlerin kriterlerine göre flekilleniyor. Çoklukta birlik inanc› Rumi’nin ilahi inanç durumunu aç›klamaktad›r. Bu sözlerin ve bu büyük ilkenin Platform’umuzun da fliar› olmas› tesadüf de¤ildir.’

Moskova’ya döndükten sonra Rumi’nin ‘Divan-i fiemsi Tebrizi’yi açt›¤›mda gözlerime ilk çarpan sözler afla¤›daki dizelerin olmas› da tesadüf de¤ildir: ... Hem benim kardeflim, hem de yabanc› Benim için ayn›d›r. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

edebiyat литература

Как описать Роксолану? Беседовал: Гекхан Демир Представитель «ДА» в Украине.

Hürrem’i nas›l yazmal›?

Konuflan: Gökhan Demir Ukrayna DA temsilcisi.

ëÛÎÚ‡Ì˚ éÒχÌÒÍÓÈ ËÏÔÂðËË ÔðÓfl‚ÎflÎË ËÌÚÂðÂÒ Í ·ð‡ÍÛ Ò ÊÂÌ˘Ë̇ÏË ËÁ ‰ðÛ„Ëı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚. çÂÍÓÚÓð˚ ËÁ ÊÂÌ˘ËÌ, ÍÓÚÓð˚ı ÔðËÌflÎË Ì‡ ËÏÔÂð‡ÚÓðÒÍÓÏ ‰‚ÓðÂ, Û‰ÓÒڇ˂‡ÎËÒ¸ Ú‡ÍÓ„Ó ÔðËÒڇθÌÓ„Ó ‚ÌËχÌËfl Í Ò· ÒÓ ÒÚÓðÓÌ˚ ÒÛÎڇ̇, ˜ÚÓ ‚˚Á˚‚‡ÎË ð‚ÌÓÒÚ¸ ÓÒڇθÌ˚ı ÊÂÌ˘ËÌ. çÂÍÓÚÓð˚ ËÁ ÌËı, ‚ÓÒÔÓθÁ‡‚¯ËÒ¸ ˝ÚËÏ, ̇¯ÎË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÒÚ‡Ú¸ ÓÒÓ·‡ÏË, ÍÓÚÓð˚ ÒÏÓ„ÎË ‚ÎËflÚ¸ ̇ ÛÔð‡‚ÎÂÌË ÒÚð‡ÌÓÈ. é‰ÌÓÈ ËÁ Ú‡ÍËı ÔðÓÌˈ‡ÚÂθÌ˚ı ÊÂÌ˘ËÌ Òڇ· êÓÍÒÓ·̇, ÛðÓÊÂÌ͇ ìÍð‡ËÌ˚, ËÁ‚ÂÒÚ̇fl ÔÓ‰ ËÏÂÌÂÏ ï˛ððÂÏ. Ö ÊËÁ̸ ‚ ðÓχÌ «êÓÍÒÓ·̇» ‚ÓÒÒÓÁ‰‡Î ÔËÒ‡ÚÂθ 臂ÎÓ á‡„ð·ÂθÌ˚È. ùÚÓÚ ðÓÏ‡Ì ÔÓ‰ ̇Á‚‡ÌËÂÏ «ï˛ððÂÏ ëÛÎڇ̻ ·˚Î ËÁ‰‡Ì ‚ ÔðÓ¯ÎÓÏ „Ó‰Û Ë ‚ íÛðˆËË. Ç ˝ÚÓÏ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËË ÔðÓÒÎÂÊË‚‡ÂÚÒfl ð‡ÁÌˈ‡ ÏÂÊ‰Û ÚÛðˆÍÓÈ ï˛ððÂÏ Ë ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ êÓÍÒÓ·ÌÓÈ. Ç ˜ÂÏ Ê ˝ÚË ÓÚ΢Ëfl? åÓÊÂÚ, ͇Í-ÚÓ Ò͇Á‡ÎÓÒ¸ ÚÓ, ˜ÚÓ ðÓÏ‡Ì ·˚Π̇ÔËÒ‡Ì ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ ‚ðÂÏfl? å˚ Ó·ÒÛ‰ËÎË ï˛ððÂÏ Ë êÓÍÒÓ·ÌÛ Ò ‡‚ÚÓðÓÏ ðÓχ̇ – ÔËÒ‡ÚÂÎÂÏ è‡‚ÎÓ á‡„ð·ÂθÌ˚Ï.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

ÉÂÍı‡Ì ÑÂÏËð: ëӄ·ÒÌ˚ ÎË Ç˚ Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÌÂð‡Áð¯Ëχfl ‰ËÎÂÏχ ÇÓÒÚÓÍ-á‡Ô‡‰? ɉÂ, Ò ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl, ̇ıÓ‰ËÚÂÒ¸ Ç˚ Ë ÛÍð‡ËÌÒ͇fl ÎËÚÂð‡ÚÛð‡ ‚ ˆÂÎÓÏ? 臂ÎÓ á‡„ð·ÂθÌ˚È: ä‡Í ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚È ÎËÚÂð‡ÚÓð fl ÒÍÎÓÌÂÌ ÔÓ·„‡Ú¸, ˜ÚÓ ÎËÚÂð‡ÚÛð‡ ÔðËÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ ‚ÂÁ‰Â. ÇÚÓð‡fl ÏËðÓ‚‡fl ‚ÓÈ̇ Ì ÚÓθÍÓ ð‡Á‰ÂÎË· ÏËð ̇ ‰‚‡ ·„Âðfl, ÌÓ Ë Ó·Ì‡ðÛÊË· Íð‡ı ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ á‡Ô‡‰‡. ÇÔÓÎÌ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ˜ÚÓ ÔÓÒΠ‚ÓÈÌ˚ á‡Ô‡‰ Ó·ð‡ÚËÎ Ò‚Ó ‚ÌËχÌË ̇ ÇÓÒÚÓÍ, ÓÚÍÛ‰‡ ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ ıÎ˚ÌÛÎ ·ÛðÌ˚È ÔÓÚÓÍ flÔÓÌÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË, ÍËÚ‡ÈÒÍÓÈ ÙËÎÓÒÓÙËË ‰ÁÂÌ-·Û‰‰ËÁχ, ‚‰˘ÂÒÍËı Ë̉ËÈÒÍËı ÒÓ˜ËÌÂÌËÈ, Ôð˯· ÒÛðÓ‚‡fl ˝ÚË͇ ËÒ·χ. ÇÎËflÌË ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚, fl ·˚ Ò͇Á‡Î, ÔðÓËÒıÓ‰ËÎÓ ‚ Ô·Ì Ë̉˂ˉۇθÌÓÏ. äËð„ËÁ óËÌ„ËÁ ÄÈÚχÚÓ‚, ˜Û‚‡¯ ÉÂÌ̇‰ËÈ ÄÈ„Ë, ̇ðfl‰Û Ò ‰ðÛ„ËÏË Ú‚Óðˆ‡ÏË, ÔÂðÂıÓ‰flÚ Ì‡ ðÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í, Ó·Ó„‡˘‡fl ðÛÒÒÍÛ˛ ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ÏË ÏÓÚË‚‡ÏË, Ò‡ÏË Ó·Ó„‡˘‡flÒ¸ ‰ÛıÓ‚ÌÓ Ë ÔðËÓ·ðÂÚ‡fl ÏËðÓ‚Û˛ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸.

Osmanl› sultanlar›n›n yabanc› kad›nlarla yapt›klar› evlilikler hep merak edilmifltir. Saraya kabul edilen bu yabanc› kad›nlardan kimileri Sultan›n nazar›nda di¤erlerini k›skand›racak kadar de¤er görürken, kimileri bundan istifade ederek ülke yönetiminde etkin olma imkan› bulmufl. Ukrayna as›ll› Roksolana (Hürrem) bu dirayetli kad›nlardan biri. Hayat› Sovyetler Birli¤i döneminde Ukraynal› romanc› Pavlo Zagrebelniy taraf›ndan Rosolana ad›yla kaleme al›nm›fl ve Hürrem Sultan ad›yla geçen y›l Türkçede yay›nlanm›flt›. Yaz›lan eserlere ra¤men Türklerin Hürrem’i ile Ukraynal›lar›n Roksolana’s› aras›nda farklar var. Nedir bu farklar? Yaz›ld›¤› dönemin içeri¤e bir etkisi olabilir mi? Roman›n yazar› Pavlo Zagrebelniy ile Hürrem ve Roksolana’y› konufltuk.

Gökhan Demir: Edebiyatta, oryantalist bak›fl aç›s› anlam›nda, bir Do¤u-Bat› problemine inan›yor musunuz? Kendinizi ve Ukrayna edebiyat›n› nerede konumland›r›yorsunuz?

Pavlo Zagrebelniy: Profesyonel bir yazar olarak edebiyat›n her yerde olmas› taraftar›y›m. ‹kinci Dünya Savafl› dünyay› iki kutba ay›rmad› sadece, Bat›’n›n bütün manevi de¤erlerinin bozuldu¤unu da ortaya ç›kard›. Savafltan sonra Bat›’n›n bütün dikkatini Do¤u’ya vermesi gayet do¤ald›r, Japon fliiri, Çin’in Zen Buda felsefesi, Hint Vedalar›, ‹slam’›n ahlaki de¤erleri adeta coflkun bir sel gibi oradan Bat›’ya ak›yordu. Ben Do¤u edebiyat›n›n etkilerinin bireysel planda gerçekleflti¤ini söylemek isterim. K›rg›z Cengiz Aytmatov, Çuvafl Gennadiy Aygi di¤er sanatç›larla beraber Rus edebiyat›n› Do¤u motifleriyle zenginlefltirerek Rus diline geçiyorlar, kendileri de mane-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

99

литература edebiyat

vi olarak zenginlefliyor ve dünyaca üne sahip oluyorlar.

Ukrayna edebiyat›na gelince o kendini milli “yuvas›nda” oldukça rahat hissediyor, tarihsel ve co¤rafik olarak ait oldu¤u Bat›’ya “ihanet etmeye” niyeti yok.

Politika edebiyata müdahale ediyor Genel olarak dünya edebiyat›n› bugün bu konuda hangi noktada görüyorsunuz? Dünya edebiyat›nda siyaset ne kadar belirleyici oluyor?

Как профессиональный литератор я склонен полагать, что литература присутствует везде. Вторая мировая война не только разделила мир на два лагеря, но и обнаружила крах духовных ценностей Запада.

Profesyonel bir yazar olarak edebiyat›n her yerde olmas› taraftar›y›m. ‹kinci Dünya Savafl› dünyay› sadece iki kutba ay›rmad›, Bat›’n›n bütün manevi de¤erlerinin bozuldu¤unu da ortaya ç›kard›. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÛÍð‡ËÌÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚, ÚÓ Ó̇ ‰Ó‚ÓθÌÓ Û˛ÚÌÓ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Ò·fl ‚ Ò‚ÓÂÏ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏ «„ÌÂÁ‰Â» Ë Ì ÒÍÎÓÌ̇ «ËÁÏÂÌflÚ¸» á‡Ô‡‰Û, ÍÓÚÓðÓÏÛ ÔðË̇‰ÎÂÊËÚ ËÒÚÓð˘ÂÒÍË Ë „ÂÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍË.

Политика все больше вмешивается в литературу ä‡Í Ò ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ÏÓÊÌÓ ÓˆÂÌËÚ¸ ÒÓÒÚÓflÌË ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛð˚? ç‡ÒÍÓθÍÓ ÒËθÌ˚Ï fl‚ÎflÂÚÒfl ‚ÎËflÌË ÔÓÎËÚËÍË Ì‡ ÏËðÓ‚Û˛ ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ? ä ÒÓʇÎÂÌ˲, ÔÓÎËÚË͇ ‚Ò ·Óθ¯Â ‚ϯ˂‡ÂÚÒfl ‚ ÊËÁ̸, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛðÛ, Ì ÔðËÌÓÒfl ÔðË ˝ÚÓÏ Ì˘„Ó, ÍðÓÏ ‚ð‰‡. ÉÛ·ËÚÂθÌ˚ ÔÓÒΉÒÚ‚Ëfl ˝ÚÓ„Ó ‚ϯ‡ÚÂθÒÚ‚‡ ÓÒÓ·ÂÌÌÓ flðÍÓ ‚ˉÌ˚ ̇ ÒÛ‰¸·Â Ú‡Úð‡, ÍËÌÓ, ËÁÓ·ð‡ÁËÚÂθÌ˚ı ËÒÍÛÒÒÚ‚ Ë, ð‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, ÎËÚÂð‡ÚÛð˚. íÂÓðËfl «ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ‚ÒÂ Â˘Â Ì‡ ÒÎÛıÛ. ä‡ÍÛ˛ ðÓθ ‚ Ó·ÓÒÚðÂÌËË ËÎË, ̇ӷÓðÓÚ, ‚ ð‡Áð¯ÂÌËË ˝ÚÓÈ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ÒÔÓÒӷ̇ Ò˚„ð‡Ú¸

100

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÎËÚÂð‡ÚÛð‡? ãËÚÂð‡ÚÛð‡ ‚Ò„‰‡ Ò˜Ëڇ·Ҹ ÔðË·ÂÊˢÂÏ Ò‚Ó·Ó‰˚. ä‡Ê‰˚È ð‡Á, ÍÓ„‰‡ Ó̇ ÓÒÚ‡‚Îfl· ˝ÚÓ Ò‚flÚËÎˢÂ, ðÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÛflÒ¸ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏË ËÎË ðÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË ÒÓÓ·ð‡ÊÂÌËflÏË, ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ Ì‡ÒÚÛԇΠ Á‡Í‡Ú ËÎË ‰‡Ê „Ë·Âθ.

Politika gittikçe daha çok hayata kar›fl›yor, üstelik edebiyata zarardan baka hiçbir fley vermiyor. Bu müdahalenin y›k›c› sonuçlar› özellikle tiyatro, sinema, plastik sanatlar›n kaderinde ve elbette ayn› flekilde edebiyatta apaç›k görünüyor.

Medeniyetler çat›flmas› tezi gündemde, edebiyat›n bu çat›flma ya da çözümde olas› pay› nedir, ne olabilir?

Edebiyat her zaman hürriyetin s›¤›na¤› addedildi. Edebiyat bu mabedi politik veya dini amaç mazeretiyle her terk etti¤inde gölgede kald› hatta öldü.

Tarihle edebiyat aras›ndaki iliflkiyi nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Edebiyat›n bu konuda bir sorumlulu¤u var m›?

Okuyucu, tarihi gerçeklik aç›s›ndan edebiyat› nas›l alg›lamal›?

Tarih ile edebiyat aras›nda do¤rudan karfl›l›kl› bir iliflki yok galiba. Her biri-

ä‡Í ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ËÒÚÓðËfl Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð‡? çÂÒÂÚ ÎË ÎËÚÂð‡ÚÛð‡ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Á‡ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌË ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ҂‰ÂÌËÈ? ÑÓÎÊÂÌ ÎË ˜ËÚ‡ÚÂθ ËÒ͇ڸ ËÒÚÓð˘ÂÒÍÛ˛ ‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ? èÓʇÎÛÈ, ÔðflÏÓÈ ÒÓÓÚÌÂÒÂÌÌÓÒÚË ËÒÚÓðËË Ë ÎËÚÂð‡ÚÛð˚ Ì ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ. ì ͇ʉÓÈ Ò‚ÓË Á‡ÍÓÌ˚, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ, ̇ÔðËÏÂð, ıðÓÌÓÎÓ„Ëfl. äðÂÒÚÓ‚˚ ÔÓıÓ‰˚ ÔðÓËÒıÓ‰ËÎË ‚ ïI – ïIII ‚Â͇ı, ‡ ðÓχÌ˚ LJθÚÂð‡ ëÍÓÚÚ‡ Ó· ˝ÚÓÏ ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ Î˯¸ ‚ ̇˜‡Î ïIï ÒÚÓÎÂÚËfl. ŇÚ˚È ð‡ÁðÛ¯ËÎ äË‚ ‚ 1240 „Ó‰Û, ‡ ˆËÍÎ ðÓχÌÓ‚ Ó ÏÓÌ„ÓθÒÍÓÏ Ì‡¯ÂÒÚ‚ËË ðÛÒÒÍËÈ ÔËÒ‡ÚÂθ üÌ Ì‡˜‡Î ÔËÒ‡Ú¸ ÚÓθÍÓ ˜ÂðÂÁ 700 ÎÂÚ ÔÓÒΠ˝ÚÓ„Ó. Ç ÚÓÏ, Í‡Í ˜ËÚ‡ÚÂθ ‚ÂðËÚ ‚

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

edebiyat литература

‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌÌ˚ı ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛð ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı Ù‡ÍÚÓ‚, ÏÓÊÌÓ Û·Â‰ËÚ¸Òfl ̇ ÔðËÏÂð ëÚ‡ÎË̇. ùÚÓÚ ÚËð‡Ì ‚Òfl˜ÂÒÍË ÔÓÓ˘ðflÎ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ Ë ðÂÊËÒÒÂðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡ÎË ËÒÚÓð˘ÂÒÍË ÚÂÏ˚, ‚ˉËÏÓ, ̇‰ÂflÒ¸ ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËË Î˛ÚÓÒÚË à‚‡Ì‡ ÉðÓÁÌÓ„Ó, èÂÚð‡ I ËÎË Ú‡Ú‡ðÒÍËı ı‡ÌÓ‚ ̇ÈÚË ÓÔð‡‚‰‡ÌË ҂ÓËı Ì‚ÂðÓflÚÌ˚ı Á‚ÂðÒÚ‚.

Моя «Роксолана» Ç‡¯‡ «êÓÍÒÓ·̇» ÒÓ‚ÒÂÏ Ì ÔÓıÓʇ ̇ «êÓÍÒÓ·ÌÛ» î‡Î¸ÍÓÌÂð‡. î‡Î¸ÍÓÌÂðÓ‚Ò͇fl ‚Â̈ˇÌ͇ ÑÊÛÎËfl ÒÓ‚Ï¢‡ÂÚ ‚ Ò· ‚Ò ͇˜ÂÒÚ‚‡ ˉ‡θÌÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚, Ó̇ ÒÂÌÚËÏÂÌڇθ̇,  ÊËÁ̸ ÔðÓıÓ‰ËÚ ‚ Ô˜‡ÎË. Ä Ç‡¯‡ êÓÍÒÓ·̇ Ôð‰ÒÚ‡ÂÚ ÔÂð‰ ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÏ Í‡Í «ÓÒχÌÒ͇fl ÊÂÌ˘Ë̇», ÊÂÌ˘Ë̇ ËÁ ËÌÓ„Ó, «ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓ„Ó» ÏËð‡, ‚ÓÔÎÓ˘‡fl ‚ ÒÂ·Â Ë ÌËÁÍË ͇˜ÂÒÚ‚‡. èÓ˝ÚÓÏÛ Ç‡¯‡ êÓÍÒÓ·̇ ‚ÓÒÔðËÌËχÂÚÒfl ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ. ê‡ÒÒ͇ÊËÚÂ Ó ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËË ‰‚Ûı ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ı ÏËðÓ‚ ‚ ‚‡¯ÂÏ ðÓχÌÂ. ëÚðÂÏËÎÒfl ÎË fl ‚ Ò‚ÓÂÈ «êÓÍÒÓ·Ì» ÔðÂʉ ‚ÒÂ„Ó Í ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓÈ ‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚË? à ‰‡, Ë ÌÂÚ. åÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ÔËÒ‡Ú¸ ðÓχÌ, ÔÓθÁÛflÒ¸, Ò͇ÊÂÏ, ‰ÓÌÂÒÂÌËflÏË ËÁ ëڇϷÛ· ‚Â̈ˇÌÒÍËı ÔÓÒÎÓ‚. çÓ ‚‰¸ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ Ì ‚ðÂÚ Ú‡Í, Í‡Í Ó˜Â‚Ë‰ˆ˚. èÓ˝ÚÓÏÛ «êÓÍÒÓ·̇» ‰ÓÒÚÓ‚Âð̇ Î˯¸ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ‚̯ÌËı ÒÓ·˚ÚËÈ Â ÊËÁÌË – ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð „ÂðÓËÌË ðÓχ̇ ˆÂÎËÍÓÏ Ë ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ «‚˚‰ÛχÌ˚» ‡‚ÚÓðÓÏ, ÍÓÚÓð˚È ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ò‚ÓËÏ ÊËÁÌÂÌÌ˚Ï Ë ÎËÚÂð‡ÚÛðÌ˚Ï ÓÔ˚ÚÓÏ. äÓ„‰‡-ÚÓ óÂıÓ‚, ÔðÓ˜ËÚ‡‚ «äðÂȈÂðÓ‚Û ÒÓ̇ÚÛ» 㸂‡ íÓÎÒÚÓ„Ó, Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ ÏÓÊÌÓ ‚˚‰Ûχڸ ‚ÒÂ, ÍðÓÏ ÔÒËıÓÎÓ„ËË. é‰Ì‡ÍÓ ÏËðÓ‚‡fl ÎËÚÂð‡ÚÛð̇fl Ôð‡ÍÚË͇ ÔÓÒΉÌÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÓÔðÓ‚Âð„‡ÂÚ ˝ÚÓ ÛÚ‚ÂðʉÂÌËÂ. èÓfl‚ËÎÒfl ‰‡Ê ÚÂðÏËÌ «ËÒÚÓð˘ÂÒ͇fl ÔÒËıÓÎÓ„Ëfl», Ó·ÓÁ̇˜‡˛˘ËÈ Ôð‡‚Ó ÔËÒ‡ÚÂÎfl ̇ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚˚Ï˚ÒÂÎ Ì ÚÓθÍÓ ‚ ÓÔËÒ‡ÌËË ‚̯ÌËı ÒÓ·˚ÚËÈ, ÌÓ Ë ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËË ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ„Ó ÏËð‡ „ÂðÓfl ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl. üðÍËÏ ÔðËÏÂðÓÏ Ú‚Óð˜ÂÒÍÓ„Ó ÔðËÏÂÌÂÌËfl ˝ÚÓÈ ÚÂÓðËË Ì‡ Ôð‡ÍÚËÍ fl‚ÎflÂÚÒfl ðÓÏ‡Ì Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ÔËÒ‡ÚÂθÌˈ˚ å‡ð„ÂðËÚ ûðÒÂ̇ð «ÇÓÒÔÓÏË̇ÌËfl ĉðˇ̇». çË͇ÍËı ‚ÓÒÔÓÏË̇ÌËÈ ðËÏÒÍËÈ ËÏÔÂð‡ÚÓð ĉðË‡Ì Ì ÓÒÚ‡‚ËÎ, ûðÒÂ̇ð Ëı ÔðÓÒÚÓ

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

«‚˚‰Ûχ·». èÓ‰Ó·Ì˚Ï ÔðËÂÏÓÏ fl ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ÔðË Ì‡ÔËÒ‡ÌËË «êÓÍÒÓ·Ì˚» Ë Â˘Â ÌÂÒÍÓθÍËı Ò‚ÓËı ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ðÓχÌÓ‚, ‡ ‰Ó‚ÓθÌÓ Ó·¯ËðÌ˚È ðÓÏ‡Ì «ü, ÅÓ„‰‡Ì» ‰‡Ê ðËÒÍÌÛΠ̇ÔËÒ‡Ú¸ ÓÚ ÔÂð‚Ó„Ó Îˈ‡. äÒÚ‡ÚË, ðÓÏ‡Ì ûðÒÂ̇ð ÚÓÊ ̇ÔËÒ‡Ì ÓÚ ÔÂð‚Ó„Ó Îˈ‡. Ç˚ÒÚÛÔ‡fl ̇ ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËË ÚÛðˆÍÓ„Ó ËÁ‰‡ÌËfl LJ¯Â„Ó ðÓχ̇, Ç˚ Ò͇Á‡ÎË, ˜ÚÓ «ÂÒÎË ·˚ fl ÔË҇ΠðÓÏ‡Ì Ò„ӉÌfl, ÏÌÓ„Ó ̇ÔË҇Π·˚ ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ, fl ÔË҇ΠڇÍ, Í‡Í Úð·ӂ‡ÎË Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË». óÚÓ Ç˚ ËÏÂÎË ‚ ‚ˉÛ? ä‡ÍË ӷÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÔÓ‚ÎËflÎË Ì‡ Ç‡Ò Ë ˜ÚÓ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸ Ò„ӉÌfl? äÓ„‰‡ fl „Ó‚ÓðËÎ, ˜ÚÓ Ò„ӉÌfl ÔÓ-ËÌÓÏÛ Ì‡ÔË҇Π·˚ «êÓÍÒÓ·ÌÛ», ÚÓ ËÏÂÎ ‚ ‚Ë‰Û ÒÓÍð‡˘ÂÌË ðÓχ̇ ÔÓ˜ÚË ‚‰‚ÓÂ, ÌÓ Ì ÏÂı‡Ì˘ÂÒÍÓ ÒÓÍð‡˘ÂÌËÂ, ‡ ·ÓΠð‡ÁÛÏÌÓ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌË ‚ÒÂ„Ó ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓ„Ó Ï‡ÚÂðˇ·, ÔÂð‰ ÍÓÚÓð˚Ï fl ÔðÓÒÚÓ ð‡ÒÚÂðflÎÒfl, ‚ıÓ‰fl ‚ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÓ‚˚È ‰Îfl Ò·fl ÏËð ËÒ·χ. ÖÒÎË ÍÚÓ-ÚÓ ‚ ÏÓËı ÒÎÓ‚‡ı Ó Ê·ÌËË ÔÂðÂÔËÒ‡Ú¸ ðÓÏ‡Ì ÔðÓ˜ËڇΠڇÍË ÏÓ‰Ì˚ Ì˚̘ ÒðÂ‰Ë ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ·˚‚¯Â„Ó ëëëê ÒÂÚÓ‚‡ÌËfl ̇ ‚ϯ‡ÚÂθÒÚ‚Ó ‚·ÒÚÂÈ Ôð‰Âðʇ˘Ëı ‚ Ú‚Óð˜ÂÒÍËÈ ÔðÓˆÂÒÒ, ÚÓ ‰ÓÎÊÂÌ Á‡fl‚ËÚ¸, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ Ï̠̠ϯ‡Î, Ë ‚Ò ˝ÚË Ó·Ë‰˚ Ì˚̯ÌËı Ú‚ÓðˆÓ‚ ̇ ÍÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍÛ˛ ‚·ÒÚ¸, ÍÓÚÓð‡fl, ‰ÂÒ͇ڸ, Ì ‰‡Î‡ ËÏ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÒÓÁ‰‡Ú¸ ̘ÚÓ „ÂÌˇθÌÓÂ, ÔÓ ·Óθ¯ÂÈ ˜‡ÒÚË Ì‡‰ÛχÌÌ˚. èðÓÒÚÓ ð˜¸ ˉÂÚ Ó Ï‡ÎÓÈ Ó‰‡ðÂÌÌÓÒÚË Ò‡ÏËı Ú‚ÓðˆÓ‚. äÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍËÈ ðÂÊËÏ ˜‡ÒÚÓ ÏÓ„ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ‡ÚÏÓÒÙÂðÛ, ‚ð‡Ê‰Â·ÌÛ˛ ‰Îfl Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ Î˘ÌÓÒÚË, ˝ÚÓ Ù‡ÍÚ. çÓ ‚ÓÚ Ò„ӉÌfl ̇ ìÍð‡ËÌ ÛÊ 16 ÎÂÚ Í‡Í ÒÓÁ‰‡Ì‡ ҇χfl ·Î‡„ÓÔðËflÚ̇fl Ó·ÒÚ‡Ìӂ͇ ‰Îfl ‚ÒÂı ‚ˉӂ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË, ‡ ˜ÚÓ-ÚÓ Ì ‚ˉÌÓ ˝ÔÓı‡Î¸Ì˚ı Ú‚ÓðÂÌËÈ, Ë Ì‡¯Ë ËÁ‰‡ÚÂÎË Ê‡ÎÛ˛ÚÒfl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ, Ò͇ÊÂÏ, Ì Ô˯ÂÚ ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ðÓχÌÓ‚. Ç Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ, ÔðӢ ÒÓ˜ËÌflÚ¸ ÌÛ‰Ì˚ ÚÂÍÒÚ˚ Ó ÚÓÏ Ó ÒÂÏ, ÌÂÊÂÎË Úð‡ÚËÚ¸ ˆÂÎ˚ „Ó‰˚ ̇ ËÁÛ˜ÂÌË „Óð χÚÂðˇÎÓ‚, ÒÚ‡ÌÓ‚flÒ¸ ̇ ͇ÍÓÂ-ÚÓ ‚ðÂÏfl ÛÊ Ì ÔðÓÒÚÓ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÏ, ‡ ÔÓ˜ÚË Û˜ÂÌ˚Ï. çÓ ˝ÚÓ ÛÊ ÚÂχ ‰Îfl ‰ðÛ„Ó„Ó ð‡Á„Ó‚Óð‡. n

nin kendi kanunlar› var, mesela kronoloji. Haçl› Seferleri XI. – XIII. yüzy›llarda gerçekleflti. Walter Scott’un bununla ilgili romanlar› XIX. yüzy›l›n bafl›nda yay›mland›. Bat›, Kiev’i 1240 y›l›nda harap etti. Rus yazar Yan, Alt›nordu’nun bu istilayla ilgili roman serisini ancak 700 y›l sonra yazabildi. Edebiyatta tasvir edilen tarihi olaylar›n inand›r›c›l›¤›na gelince Stalin örne¤inde fikir edinilebilir. Bu despot, tarihi konular› iflleyen yazar ve yönetmenlerin eserlerini her halükarda teflvik etti. Korkunç ‹van’›n gaddarl›klar›n›n, I. Petro ve Tatar hanlar›n›n betimlenmesinde kendisinin ak›l almaz vahfliliklerine gerekçe bulaca¤›n› umuyordu galiba.

Benim Roksolanam Sizin roman›n›z›n Hürrem’i ile Falconer’›n Hürrem’i aras›nda çok büyük farklar var. Mesela Falconer’de Venedikli Julia, hüzün ve duygu yüklü bir yaflam süren ideal kad›n›n bütün özelliklerine sahipken, Hürrem öteki kad›n / Osmanl› kad›n› olarak, bütün çirkin olan› da temsil ediyor. Sizin roman›n›zda Hürrem, Roksolana Hürrem olarak daha farkl› bir yerde. Bu ba¤lamda roman›n “öteki” ile iliflkisini de¤erlendirir misiniz?

Kendi Roksolana’mda (Hürrem) her fleyden önce edebi gerçekli¤e uygun davrand›m m›? Hem evet hem hay›r.

Mesela ‹stanbul’daki Venedik elçilerinin raporlar›n› kullanarak bir roman yaz›labilir. Ama kimsenin görgü flahitleri kadar at›p tutamad›¤› bilinen fleydir. O yüzden Roksolana roman›, sadece onun d›fl dünyada bafl›ndan geçenler aç›s›ndan gerçektir. Roman kahraman›n›n iç dünyas› kendi hayat ve yaz› tecrübesini bunun için kullanan tamamen yazar taraf›ndan bafltanbafla “uyduruldu”. Çehov, Lev Tolstoy’un Kreutzer Sonat’›n› okuyunca psikolojiden baflka her fleyin uydurulabilece¤ini söylemiflti vaktiyle. Fakat son zaman›n dünya edebiyat tecrübesi Çehov’un bu iddias›n› yalanl›yor. Yazara, kahraman›n›n sadece d›fl dünyada bafl›ndan geçenleri de¤il, onun iç dünyas›n› betimlemede edebi kurmaca hakk›n› veren “tarihsel psikoloji” terimi bile ortaya ç›kt›. Bu teorinin pratikteki sanatsal uy-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

101

edebiyat литература

‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌÌ˚ı ‚ ÎËÚÂð‡ÚÛð ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı Ù‡ÍÚÓ‚, ÏÓÊÌÓ Û·Â‰ËÚ¸Òfl ̇ ÔðËÏÂð ëÚ‡ÎË̇. ùÚÓÚ ÚËð‡Ì ‚Òfl˜ÂÒÍË ÔÓÓ˘ðflÎ Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Ó ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ Ë ðÂÊËÒÒÂðÓ‚, ÍÓÚÓð˚ ð‡Áð‡·‡Ú˚‚‡ÎË ËÒÚÓð˘ÂÒÍË ÚÂÏ˚, ‚ˉËÏÓ, ̇‰ÂflÒ¸ ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËË Î˛ÚÓÒÚË à‚‡Ì‡ ÉðÓÁÌÓ„Ó, èÂÚð‡ I ËÎË Ú‡Ú‡ðÒÍËı ı‡ÌÓ‚ ̇ÈÚË ÓÔð‡‚‰‡ÌË ҂ÓËı Ì‚ÂðÓflÚÌ˚ı Á‚ÂðÒÚ‚.

Моя «Роксолана» Ç‡¯‡ «êÓÍÒÓ·̇» ÒÓ‚ÒÂÏ Ì ÔÓıÓʇ ̇ «êÓÍÒÓ·ÌÛ» î‡Î¸ÍÓÌÂð‡. î‡Î¸ÍÓÌÂðÓ‚Ò͇fl ‚Â̈ˇÌ͇ ÑÊÛÎËfl ÒÓ‚Ï¢‡ÂÚ ‚ Ò· ‚Ò ͇˜ÂÒÚ‚‡ ˉ‡θÌÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚, Ó̇ ÒÂÌÚËÏÂÌڇθ̇,  ÊËÁ̸ ÔðÓıÓ‰ËÚ ‚ Ô˜‡ÎË. Ä Ç‡¯‡ êÓÍÒÓ·̇ Ôð‰ÒÚ‡ÂÚ ÔÂð‰ ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÏ Í‡Í «ÓÒχÌÒ͇fl ÊÂÌ˘Ë̇», ÊÂÌ˘Ë̇ ËÁ ËÌÓ„Ó, «ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÓ„Ó» ÏËð‡, ‚ÓÔÎÓ˘‡fl ‚ ÒÂ·Â Ë ÌËÁÍË ͇˜ÂÒÚ‚‡. èÓ˝ÚÓÏÛ Ç‡¯‡ êÓÍÒÓ·̇ ‚ÓÒÔðËÌËχÂÚÒfl ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ. ê‡ÒÒ͇ÊËÚÂ Ó ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËË ‰‚Ûı ÔðÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ı ÏËðÓ‚ ‚ ‚‡¯ÂÏ ðÓχÌÂ. ëÚðÂÏËÎÒfl ÎË fl ‚ Ò‚ÓÂÈ «êÓÍÒÓ·Ì» ÔðÂʉ ‚ÒÂ„Ó Í ÎËÚÂð‡ÚÛðÌÓÈ ‰ÓÒÚÓ‚ÂðÌÓÒÚË? à ‰‡, Ë ÌÂÚ. åÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ÔËÒ‡Ú¸ ðÓχÌ, ÔÓθÁÛflÒ¸, Ò͇ÊÂÏ, ‰ÓÌÂÒÂÌËflÏË ËÁ ëڇϷÛ· ‚Â̈ˇÌÒÍËı ÔÓÒÎÓ‚. çÓ ‚‰¸ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ Ì ‚ðÂÚ Ú‡Í, Í‡Í Ó˜Â‚Ë‰ˆ˚. èÓ˝ÚÓÏÛ «êÓÍÒÓ·̇» ‰ÓÒÚÓ‚Âð̇ Î˯¸ Ò ÚÓ˜ÍË ÁðÂÌËfl ‚̯ÌËı ÒÓ·˚ÚËÈ Â ÊËÁÌË – ‚ÌÛÚðÂÌÌËÈ ÏËð „ÂðÓËÌË ðÓχ̇ ˆÂÎËÍÓÏ Ë ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ «‚˚‰ÛχÌ˚» ‡‚ÚÓðÓÏ, ÍÓÚÓð˚È ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ò‚ÓËÏ ÊËÁÌÂÌÌ˚Ï Ë ÎËÚÂð‡ÚÛðÌ˚Ï ÓÔ˚ÚÓÏ. äÓ„‰‡-ÚÓ óÂıÓ‚, ÔðÓ˜ËÚ‡‚ «äðÂȈÂðÓ‚Û ÒÓ̇ÚÛ» 㸂‡ íÓÎÒÚÓ„Ó, Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ ÏÓÊÌÓ ‚˚‰Ûχڸ ‚ÒÂ, ÍðÓÏ ÔÒËıÓÎÓ„ËË. é‰Ì‡ÍÓ ÏËðÓ‚‡fl ÎËÚÂð‡ÚÛð̇fl Ôð‡ÍÚË͇ ÔÓÒΉÌÂ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÓÔðÓ‚Âð„‡ÂÚ ˝ÚÓ ÛÚ‚ÂðʉÂÌËÂ. èÓfl‚ËÎÒfl ‰‡Ê ÚÂðÏËÌ «ËÒÚÓð˘ÂÒ͇fl ÔÒËıÓÎÓ„Ëfl», Ó·ÓÁ̇˜‡˛˘ËÈ Ôð‡‚Ó ÔËÒ‡ÚÂÎfl ̇ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‚˚Ï˚ÒÂÎ Ì ÚÓθÍÓ ‚ ÓÔËÒ‡ÌËË ‚̯ÌËı ÒÓ·˚ÚËÈ, ÌÓ Ë ‚ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌËË ‚ÌÛÚðÂÌÌÂ„Ó ÏËð‡ „ÂðÓfl ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl. üðÍËÏ ÔðËÏÂðÓÏ Ú‚Óð˜ÂÒÍÓ„Ó ÔðËÏÂÌÂÌËfl ˝ÚÓÈ ÚÂÓðËË Ì‡ Ôð‡ÍÚËÍ fl‚ÎflÂÚÒfl ðÓÏ‡Ì Ùð‡ÌˆÛÁÒÍÓÈ ÔËÒ‡ÚÂθÌˈ˚ å‡ð„ÂðËÚ ûðÒÂ̇ð «ÇÓÒÔÓÏË̇ÌËfl ĉðˇ̇». çË͇ÍËı ‚ÓÒÔÓÏË̇ÌËÈ ðËÏÒÍËÈ ËÏÔÂð‡ÚÓð ĉðË‡Ì Ì ÓÒÚ‡‚ËÎ, ûðÒÂ̇ð Ëı ÔðÓÒÚÓ

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

«‚˚‰Ûχ·». èÓ‰Ó·Ì˚Ï ÔðËÂÏÓÏ fl ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ÔðË Ì‡ÔËÒ‡ÌËË «êÓÍÒÓ·Ì˚» Ë Â˘Â ÌÂÒÍÓθÍËı Ò‚ÓËı ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ðÓχÌÓ‚, ‡ ‰Ó‚ÓθÌÓ Ó·¯ËðÌ˚È ðÓÏ‡Ì «ü, ÅÓ„‰‡Ì» ‰‡Ê ðËÒÍÌÛΠ̇ÔËÒ‡Ú¸ ÓÚ ÔÂð‚Ó„Ó Îˈ‡. äÒÚ‡ÚË, ðÓÏ‡Ì ûðÒÂ̇ð ÚÓÊ ̇ÔËÒ‡Ì ÓÚ ÔÂð‚Ó„Ó Îˈ‡. Ç˚ÒÚÛÔ‡fl ̇ ÔðÂÁÂÌÚ‡ˆËË ÚÛðˆÍÓ„Ó ËÁ‰‡ÌËfl LJ¯Â„Ó ðÓχ̇, Ç˚ Ò͇Á‡ÎË, ˜ÚÓ «ÂÒÎË ·˚ fl ÔË҇ΠðÓÏ‡Ì Ò„ӉÌfl, ÏÌÓ„Ó ̇ÔË҇Π·˚ ÔÓ-‰ðÛ„ÓÏÛ, fl ÔË҇ΠڇÍ, Í‡Í Úð·ӂ‡ÎË Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË». óÚÓ Ç˚ ËÏÂÎË ‚ ‚ˉÛ? ä‡ÍË ӷÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË ÔÓ‚ÎËflÎË Ì‡ Ç‡Ò Ë ˜ÚÓ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸ Ò„ӉÌfl? äÓ„‰‡ fl „Ó‚ÓðËÎ, ˜ÚÓ Ò„ӉÌfl ÔÓ-ËÌÓÏÛ Ì‡ÔË҇Π·˚ «êÓÍÒÓ·ÌÛ», ÚÓ ËÏÂÎ ‚ ‚Ë‰Û ÒÓÍð‡˘ÂÌË ðÓχ̇ ÔÓ˜ÚË ‚‰‚ÓÂ, ÌÓ Ì ÏÂı‡Ì˘ÂÒÍÓ ÒÓÍð‡˘ÂÌËÂ, ‡ ·ÓΠð‡ÁÛÏÌÓ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌË ‚ÒÂ„Ó ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓ„Ó Ï‡ÚÂðˇ·, ÔÂð‰ ÍÓÚÓð˚Ï fl ÔðÓÒÚÓ ð‡ÒÚÂðflÎÒfl, ‚ıÓ‰fl ‚ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ ÌÓ‚˚È ‰Îfl Ò·fl ÏËð ËÒ·χ. ÖÒÎË ÍÚÓ-ÚÓ ‚ ÏÓËı ÒÎÓ‚‡ı Ó Ê·ÌËË ÔÂðÂÔËÒ‡Ú¸ ðÓÏ‡Ì ÔðÓ˜ËڇΠڇÍË ÏÓ‰Ì˚ Ì˚̘ ÒðÂ‰Ë ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ·˚‚¯Â„Ó ëëëê ÒÂÚÓ‚‡ÌËfl ̇ ‚ϯ‡ÚÂθÒÚ‚Ó ‚·ÒÚÂÈ Ôð‰Âðʇ˘Ëı ‚ Ú‚Óð˜ÂÒÍËÈ ÔðÓˆÂÒÒ, ÚÓ ‰ÓÎÊÂÌ Á‡fl‚ËÚ¸, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ Ï̠̠ϯ‡Î, Ë ‚Ò ˝ÚË Ó·Ë‰˚ Ì˚̯ÌËı Ú‚ÓðˆÓ‚ ̇ ÍÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍÛ˛ ‚·ÒÚ¸, ÍÓÚÓð‡fl, ‰ÂÒ͇ڸ, Ì ‰‡Î‡ ËÏ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÒÓÁ‰‡Ú¸ ̘ÚÓ „ÂÌˇθÌÓÂ, ÔÓ ·Óθ¯ÂÈ ˜‡ÒÚË Ì‡‰ÛχÌÌ˚. èðÓÒÚÓ ð˜¸ ˉÂÚ Ó Ï‡ÎÓÈ Ó‰‡ðÂÌÌÓÒÚË Ò‡ÏËı Ú‚ÓðˆÓ‚. äÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍËÈ ðÂÊËÏ ˜‡ÒÚÓ ÏÓ„ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ‡ÚÏÓÒÙÂðÛ, ‚ð‡Ê‰Â·ÌÛ˛ ‰Îfl Ú‚Óð˜ÂÒÍÓÈ Î˘ÌÓÒÚË, ˝ÚÓ Ù‡ÍÚ. çÓ ‚ÓÚ Ò„ӉÌfl ̇ ìÍð‡ËÌ ÛÊ 16 ÎÂÚ Í‡Í ÒÓÁ‰‡Ì‡ ҇χfl ·Î‡„ÓÔðËflÚ̇fl Ó·ÒÚ‡Ìӂ͇ ‰Îfl ‚ÒÂı ‚ˉӂ ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË, ‡ ˜ÚÓ-ÚÓ Ì ‚ˉÌÓ ˝ÔÓı‡Î¸Ì˚ı Ú‚ÓðÂÌËÈ, Ë Ì‡¯Ë ËÁ‰‡ÚÂÎË Ê‡ÎÛ˛ÚÒfl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÚÓ, Ò͇ÊÂÏ, Ì Ô˯ÂÚ ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ðÓχÌÓ‚. Ç Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ, ÔðӢ ÒÓ˜ËÌflÚ¸ ÌÛ‰Ì˚ ÚÂÍÒÚ˚ Ó ÚÓÏ Ó ÒÂÏ, ÌÂÊÂÎË Úð‡ÚËÚ¸ ˆÂÎ˚ „Ó‰˚ ̇ ËÁÛ˜ÂÌË „Óð χÚÂðˇÎÓ‚, ÒÚ‡ÌÓ‚flÒ¸ ̇ ͇ÍÓÂ-ÚÓ ‚ðÂÏfl ÛÊ Ì ÔðÓÒÚÓ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÏ, ‡ ÔÓ˜ÚË Û˜ÂÌ˚Ï. çÓ ˝ÚÓ ÛÊ ÚÂχ ‰Îfl ‰ðÛ„Ó„Ó ð‡Á„Ó‚Óð‡. n

nin kendi kanunlar› var, mesela kronoloji. Haçl› Seferleri XI. – XIII. yüzy›llarda gerçekleflti. Walter Scott’un bununla ilgili romanlar› XIX. yüzy›l›n bafl›nda yay›mland›. Bat›, Kiev’i 1240 y›l›nda harap etti. Rus yazar Yan, Alt›nordu’nun bu istilayla ilgili roman serisini ancak 700 y›l sonra yazabildi. Edebiyatta tasvir edilen tarihi olaylar›n inand›r›c›l›¤›na gelince Stalin örne¤inde fikir edinilebilir. Bu despot, tarihi konular› iflleyen yazar ve yönetmenlerin eserlerini her halükarda teflvik etti. Korkunç ‹van’›n gaddarl›klar›n›n, I. Petro ve Tatar hanlar›n›n betimlenmesinde kendisinin ak›l almaz vahfliliklerine gerekçe bulaca¤›n› umuyordu galiba.

Benim Roksolanam Sizin roman›n›z›n Hürrem’i ile Falconer’›n Hürrem’i aras›nda çok büyük farklar var. Mesela Falconer’de Venedikli Julia, hüzün ve duygu yüklü bir yaflam süren ideal kad›n›n bütün özelliklerine sahipken, Hürrem öteki kad›n / Osmanl› kad›n› olarak, bütün çirkin olan› da temsil ediyor. Sizin roman›n›zda Hürrem, Roksolana Hürrem olarak daha farkl› bir yerde. Bu ba¤lamda roman›n “öteki” ile iliflkisini de¤erlendirir misiniz?

Kendi Roksolana’mda (Hürrem) her fleyden önce edebi gerçekli¤e uygun davrand›m m›? Hem evet hem hay›r.

Mesela ‹stanbul’daki Venedik elçilerinin raporlar›n› kullanarak bir roman yaz›labilir. Ama kimsenin görgü flahitleri kadar at›p tutamad›¤› bilinen fleydir. O yüzden Roksolana roman›, sadece onun d›fl dünyada bafl›ndan geçenler aç›s›ndan gerçektir. Roman kahraman›n›n iç dünyas› kendi hayat ve yaz› tecrübesini bunun için kullanan tamamen yazar taraf›ndan bafltanbafla “uyduruldu”. Çehov, Lev Tolstoy’un Kreutzer Sonat’›n› okuyunca psikolojiden baflka her fleyin uydurulabilece¤ini söylemiflti vaktiyle. Fakat son zaman›n dünya edebiyat tecrübesi Çehov’un bu iddias›n› yalanl›yor. Yazara, kahraman›n›n sadece d›fl dünyada bafl›ndan geçenleri de¤il, onun iç dünyas›n› betimlemede edebi kurmaca hakk›n› veren “tarihsel psikoloji” terimi bile ortaya ç›kt›. Bu teorinin pratikteki sanatsal uy-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

101

литература edebiyat

birkaç tarihi roman›m› daha yazarken faydaland›m. Oldukça büyük roman›m Ben Bogdan’› ilk a¤›zdan yazma riski ald›m. Bu arada Yourcenar’›n roman› da ilk a¤›zdan yaz›lm›flt›r.

Hürrem’in Türkiye’de yap›lan bask›s› için yapt›¤›n›z konuflmada “bugün yazsam farkl› yazard›m, o günün flartlar› farkl›yd›” demiflsiniz. Bu sözünüzü biraz açar m›s›n›z? Neydi edebiyat› o gün etkileyen flartlar ve bugün ne de¤iflti?

Bugün Roksolana’y› yazsam dedi¤im zaman k›saltmay› demek istemifltim ancak mekanik bir k›saltma de¤il, benim için yepyeni bir dünya olan ‹slam dünyas›na girerken beni hayrette b›rakan bütün tarihi malzemeyi daha makul kullanaca¤›m bir k›saltma.

Roman› tekrar yazma dile¤imle ilgili sözlerimde eski SSCB’nin eski yazarlar› aras›ndan birileri flimdilerde moda olan iktidarlar›n sanat sürecine müdahalesinden yak›nmalar›na karfl› flunu diyebilirim: Bana kimse kar›flmad›, günümüz yazarlar›n›n güya kendilerine dâhice fleyler yapma imkân› vermeyen komünist yönetime olan bütün k›rg›nl›klar› büyük oranda uydurulmufl fleylerdir. Sadece kendilerine yazma yetene¤i verilen yazarlar› konuflmak gerek.

Литература всегда считалась прибежищем свободы. Каждый раз, когда она оставляла это святилище, руководствуясь политическими или религиозными соображениями, неизбежно наступал ее закат или даже гибель.

Ama bu da baflka bir sohbetin konusu-

Edebiyat her zaman hürriyetin s›¤›na¤› addedildi. Edebiyat bu mabedi politik veya dini amaç mazeretiyle her terk etti¤inde gölgede kald› hatta öldü.

getirildi ama bu devreye ait önemli bir

dur. fiu bir gerçektir ki; komünist rejim, yarat›c› insanlar için s›k s›k düflman bir ortam oluflturabilirdi. Fakat bugün Ukrayna’da 16 y›ld›r bütün manevi faaliyetler için en uygun ortam meydana eser görünmüyor. Mesela yay›nc›lar›m›z kimsenin tarihi roman yazmad›¤›ndan flikayet ediyorlar. Havadan sudan bahseden mide buland›r›c› metinler yazmak, da¤ gibi malzemeyi arafl-

gulamas›n›n canl› örne¤i Frans›z yazar

Adrian hiçbir hat›ra b›rakmam›flt›r. Yo-

Margaret Yourcenar’›n Adrian’›n Hat›-

urcenar onlar› “uydurdu” sadece. Ben-

ralar› roman›d›r. Roma ‹mparatoru

zer usullerden ben de Roksolana’y› ve

102

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

t›rmak için y›llar harcamaktan, sadece yazar olarak de¤il, nerdeyse bilim adam› olarak belirli bir zaman› ele almaktan daha kolayd›r. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

литература edebiyat

«Московский дневник» В. Бенжамина Ильяс Устюнъер Младший доцент, Международный Черноморский университет (Тбилиси).

W. Benjamin’in Moskova Günlü¤ü ‹lyas Üstünyer

Doç. Dr. Uluslararas› Karadeniz Üniversitesi (Tiflis).

Ö

Ç

Ô˜‡ÚÎÂÌËfl ËÌÓÒÚð‡Ìˆ‡ Ó ÒÚð‡Ì ‚ðÂÏÂÌÌÓ„Ó Ôð·˚‚‡ÌËfl, ÂÒÎË ÓÌ ıÓÚ¸ ‚ ͇ÍÓÈ-ÚÓ ÒÚÂÔÂÌË ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÛÂÚ Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓÒÚ¸ ‚Á„Îfl‰Ó‚, Ôð‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ‚‡ÊÌ˚È ËÒÚÓ˜ÌËÍ, ÙËÍÒËðÛ˛˘ËÈ ÔÂðÂÏÂÌ˚ ‚ ÍÛθÚÛðÌÓÈ ÊËÁÌË ÒÚð‡Ì˚. Ç. ÅÂÌʇÏËÌ (1892-1940), ̇ıÓ‰flÒ¸ ‚ åÓÒÍ‚Â (‰Â͇·ð¸ 1926 – flÌ‚‡ð¸ 1927 „.), ‚ÂÎ «åÓÒÍÓ‚ÒÍËÈ ‰Ì‚ÌËÍ», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÓÔËÒ˚‚‡Î ÊËÁ̸ ðÛÒÒÍËı β‰ÂÈ ‚ ÔÓÒÎÂð‚ÓβˆËÓÌÌ˚È ÔÂðËÓ‰. é‰ËÌ ËÁ ÌÂÓð‰Ë̇ðÌ˚ı ÚÂÓðÂÚËÍÓ‚ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ Ë ˝ÒÚÂÚËÍË XX ‚., ÅÂÌʇÏËÌ ÔðËÂı‡Î ‚ åÓÒÍ‚Û ‚ÒΉ Á‡ ‡ÍÚðËÒÓÈ ÄÒÂÈ ã‡ˆËÒ, ·Ú˚¯ÍÓÈ, Ò ÍÓÚÓðÓÈ ÓÌ ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎÒfl ‚ 1924 „. ̇ ä‡ÔðË Ë Û‚ÎÂÍÒfl ². ë ÔÂð‚˚ı Ê ‰ÌÂÈ Ôð·˚‚‡ÌËfl ‚ åÓÒÍ‚Â ÅÂÌʇÏËÌ ÔðËÌflÎÒfl Á‡ ‰Ì‚ÌËÍ, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ÙËÍÒËðÓ‚‡Î Ò‚ÓË Ì‡·Î˛‰ÂÌËfl. Ç ‰Ì‚ÌËÍ ‚ ÓðË„Ë̇θÌÓÈ Ë Î„ÍÓÈ ÙÓðÏ ÅÂÌʇÏËÌ ÓÔËÒ˚‚‡ÂÚ ÒˆÂÌ˚ ËÁ ÊËÁÌË ðÛÒÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡: Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌË êÓʉÂÒÚ‚‡, ̇ˆËÓ̇θÌÛ˛ ÍÛıÌ˛, β‰ÂÈ, ÍËÌÓ, ÏÛÁÂË. éÌ ‰Â·ÂÚ ÔÓÛ˜ËÚÂθÌ˚ ‚˚‚Ó‰˚ Ó ÒӈˇθÌÓ-ÍÛθÚÛðÌ˚ı ÏÂÚ‡ÏÓðÙÓÁ‡ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓðÓ ÒÓ‚ÒÂÏ Ì‰‡‚ÌÓ ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÎÓÒ¸ ÓÚ ÔÓÚðflÒÂÌËÈ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ‚ÓÈÌ˚. ùÚË Í‡˜ÂÒÚ‚‡ ‚˚„Ó‰ÌÓ ÓÚ΢‡˛Ú ‰Ì‚ÌËÍ ÅÂÌʇÏË̇ ÓÚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ÒÓ˜ËÌÂÌËÈ, ̇ÔËÒ‡ÌÌ˚ı ÔðË‚˚˜Ì˚Ï ÒÚËÎÂÏ. åÌÓ„Ë ‚˚‚Ó‰˚ ÅÂÌʇÏË̇ ‡ÍÚۇθÌ˚ Ë Ò„ӉÌfl, ˜ÚÓ ÚÓθÍÓ ÔÓ‰Ú‚Âðʉ‡ÂÚ ‚ÂðÌÓÒÚ¸ ÅÂÌʇÏË̇ ÔðÓ‚ÓÁ„·¯ÂÌÌÓÏÛ ËÏ Ò‡ÏËÏ ÔðË̈ËÔÛ: «íÓθÍÓ ÏÌÓ„ÓÏÂðÌÓ ‚ÓÒÔðËflÚË ͇ÍÓÈ-ÎË·Ó ÚÂððËÚÓðËË ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÔðË·ÎËÁËÚ¸Òfl Í ÔÓÁ̇Ì˲ ». Å·„Ó‰‡ðfl „ÎÛ·ÓÍÓÏÛ ÔðÓÌËÍÌÓ‚ÂÌ˲ ÅÂÌʇÏË̇ ‚

104

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

nyarg› parantezinden ar›nm›fl her yabanc›n›n, bulundu¤u ülke ad›na ortaya koydu¤u yaz›l› izlenim, zamanla o ülkelerin geçirdi¤i kültürel paradigmalarda yaflanan de¤iflimleri görme ad›na merakl›lar›na önemli veriler sunar.

Bu ba¤lamda, W. Benjamin’in (18921940), 6 Aral›k 1926’dan Ocak 1927’nin sonuna dek Moskova’da geçirdi¤i iki ayl›k süreyi kapsayan Moskova Günlü¤ü, devrim sonras› Moskova’s›ndan günümüze Rus insan›n yaflam›ndan kareler sunuyor.

Yirminci yüzy›l›n en çok tart›fl›lan sanat ve estetik kuramc›lar›ndan Benjamin’in kaleminden ç›kan bu günlük, onun, 1924’te Capri’de tan›flt›¤› bir Bolflevik tiyatrocuya, Letonyal› Asja Lacis’e duydu¤u aflk›n peflinden Moskova’ya gelifliyle bafllar.

ÏÓÒÍÓ‚ÒÍÛ˛ ÊËÁ̸ ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË, ÓÚ·ÎÂÒÍË ÏÌÓ„Ëı Â„Ó ‚Ô˜‡ÚÎÂÌËÈ Ë ÒÂȘ‡Ò ÏÓÊÌÓ Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ ‚ êÓÒÒËË, ÍÓ̘ÌÓ, ‚ ÌÂÒÍÓθÍÓ ËÁÏÂÌÂÌÌÓÏ ‚ˉÂ. á‡Ï˜‡ÌË ӷ ÛÁÍËı ÚðÓÚÛ‡ð‡ı ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌ˚Ï ðÓÒÒËflÌ‡Ï ÏÓÊÂÚ ÔÓ͇Á‡Ú¸Òfl ÌÂÔÓÌflÚÌ˚Ï: «íðÓÚÛ‡ð˚ ÔðË‚ÎÂ͇˛Ú ‚ÌËχÌË ҂ÓÂÈ ÛÁÓÒÚ¸˛; ̇ÒÍÓθÍÓ ÓÌË ð‡ÒÚÓ˜ËÚÂθÌ˚ ‚ ÔðÓÒÚð‡ÌÒÚ‚Â, ̇ÒÚÓθÍÓ Ê ÒÍÛÔ˚ ‚ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌËË ÁÂÏÎË». lj¸ ÔÎÓ˘‡‰¸ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËË ÒÓÒÚ‡‚Îfl· 20 ÏÎÌ Í‚. ÍÏ, ÔðË ˝ÚÓÏ Ì‡ ÚðÓÚÛ‡ð˚ ‚˚‰ÂÎfl·Ҹ ÒÓ‚ÒÂÏ ÛÁÂ̸͇fl ÔÓÎÓÒ͇ ‰ÓðÓ„Ë.

Книги в мягком переплете éÔðÓ‚Âð„‡fl ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁË ˆ‚ÂÚÓ‚,

Günlük; Rusya’da Noel kutlamalar›, Rus yemek kültürü, özellikle de Rus insan›, sinemalar ve Rus müzeleri gibi birçok orijinal konuyu de¤iflik yönleriyle irdelerken, ayr›ca, daha yeni bir iç savafl tecrübesini yaflam›fl toplumun sosyal ve kültürel koordinatlar›n›n gününe ve gelece¤ine iliflkin yapt›¤› özgün, derin ve genifl didaktik ç›kar›mlar›yla öteden beri al›flk›n oldu¤umuz klasik günlüklerden kendini ay›r›r.

Bu ç›kar›mlardan ço¤unun, hayatiyetlerini bugünün Rusya’s›nda da sürdürüyor olmas›, yine kendisinin vurgulad›¤›; “‹nsan bir yöreyi ancak olabildi¤ince çok boyutuyla alg›lad›¤› zaman tan›yor.” ifadesine ne kadar sad›k kald›¤›na da ›fl›k tutmaktad›r. Bu iyi alg›lama sadakatinin semeresi olan gözlemlere hâlâ günümüz

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

edebiyat литература

Rusya’s›nda flahit olunurken, Benjamin’in özel vurgu yapt›¤› baz› yaflam kareleri do¤al olarak, içerik ve form de¤iflikli¤ine maruz kalm›fllard›r.

Bu “karelerden” ilk göze çarpan›, bugünün Rusya’s›nda insanlar›n alg›lamakta zorlanacaklar›, “Yaya kald›r›mlar› dikkati çekecek kadar dar; havadaki mekâna karfl› ne kadar müsriflerse, zemin konusunda da o kadar cimriler.” ifadesidir. Çünkü Rusya’n›n genelinde yabanc›lar›n gözüne ilk çarpan fley, geç Sovyet döneminde 20 milyonu aflk›n co¤rafyalar›n›n “zekât›n›” kald›r›mlarla ödedikleri gerçe¤idir.

Kitaplar ciltsiz Тротуары привлекают внимание своей узостью; насколько они расточительны в пространстве, настолько же скупы в использовании земли.

Yaya kald›r›mlar› dikkati çekecek kadar dar; havadaki mekâna karfl› ne kadar müsriflerse, zemin konusunda da o kadar cimriler.

ÒÎË‚‡˛˘ËıÒfl ‰ðÛ„ Ò ‰ðÛ„ÓÏ Ì‡ ÛÎˈ‡ı ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ êÓÒÒËË, ÅÂÌʇÏËÌ „Ó‚ÓðËÚ Ó Á‡ÒËθ ˜ÂÚ˚ðÂı ˆ‚ÂÚÓ‚ ‚ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËË 20-ı „„.: Íð‡ÒÌ˚È ˆ‚ÂÚ ·Óθ¯Â‚ËÍÓ‚, ÊÂÎÚ˚È ˆ‚ÂÚ ˆÂðÍ‚Ë, ÍÓÚÓð‡fl ‚ ÚÓ ‚ðÂÏfl ¢ Ì ÔÓ‰‚Âð„‡Î‡Ò¸ „ÓÌÂÌËflÏ ÔÓ‰ ÎÓÁÛÌ„ÓÏ «ÅÓ„‡ ÌÂÚ! êÂÎË„Ëfl - ËÁÓ·ðÂÚÂÌË ˜ÂÎÓ‚Â͇! í‚Óðˆ‡ ÌÂÚ!», ˜ÂðÌ˚È Ë „ÓÎÛ·ÓÈ ˆ‚ÂÚ‡ Á‡ðÓʉ‡˛˘Â„ÓÒfl ÍÓÏÏÛÌËÁχ. ÇÌËχÌË ÅÂÌʇÏË̇ ÔðË‚ÎÂÍÎË ÍÌË„Ë ‚ Ïfl„ÍÓÏ ÔÂðÂÔÎÂÚÂ, ÍÓÚÓð˚ ÌÂ Ú‡Í ˜‡ÒÚÓ ÏÓÊÌÓ ‚ÒÚðÂÚËÚ¸ ̇ ÍÌËÊÌ˚ı ÔÓÎ͇ı ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ êÓÒÒËË. Ç ‰Ì‚ÌËÍ 1926 „. ÅÂÌʇÏËÌ Ô˯ÂÚ: «èÓ˜ÚË ‚Ò ·ÂÁ ËÒÍβ˜ÂÌËfl ÍÌË„Ë Ì‡ ðÛÒÒÍÓÏ flÁ˚Í ÔðÓ‰‡˛ÚÒfl ‚ Ïfl„ÍÓÏ ÔÂðÂÔÎÂÚ». ïÓÚ¸ ˝ÚÓ Ë Ì ҂flÁ‡ÌÓ Ò ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂÏ Û ÍÌË„ Ó·ÎÓÊÂÍ, ‰ÓÒÚÓÈ̇ ‚ÌËχÌËfl Á‡ÙËÍÒËðÓ‚‡Ì̇fl ÅÂÌʇÏËÌÓÏ Ùð‡Á‡ ÔËÒ‡ÚÂÎfl ûðËfl ã˷‰ËÌÒÍÓ„Ó, Ò͇Á‡Ì̇fl ËÏ Ó‰ÌÓÏÛ ËÁ ÔÂðÒÓ̇ÊÂÈ ‰Ì‚ÌË͇ êÂÈıÛ: «òÂÍÒÔËð ÊËÎ ‰Ó ÚÓ„Ó, Í‡Í ËÁÓ·ðÂÎË ÚËÔÓ„ð‡Ù˲». ÅÂÌʇÏËÌ ÛÔÓÏË̇ÂÚ Ó ÔðÂÁˉÂÌÚ ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‡Í‡‰ÂÏËË ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ̇ÛÍ èÂÚð ëÂÏÂÌӂ˘ äÓ„‡Ì (1872-1932), ÍÓÚÓð˚È ‚ „‡ÁÂÚ «Ç˜ÂðÌflfl åÓÒÍ‚‡» ÔË҇ΠÒÚ‡Ú¸Ë Ó Á‡Ô‡‰ÌÓ‚ðÓÔÂÈÒÍÓÈ ÎËÚÂð‡ÚÛðÂ, «Ì ӷðÂÏÂÌÂÌÌ˚ ‰‡Ê ÔÂÒ˜ËÌÍÓÈ ËÌÙÓðχˆËË», ‡ Ú‡ÍÊÂ

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

«ÒÚðÓËÎ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ Ì‚ÂðÓflÚÌ˚ ҂flÁË (̇ÔðËÏÂð, ÏÂÊ‰Û èðÛÒÚÓÏ Ë ÅðÓÌÌÂÌÓÏ) Ë Ì‡ Ò‚ÓÈ Î‡‰ ÒÚðÂÏËÎÒfl ð‡ÒÒ͇Á˚‚‡Ú¸ ˜ËÚ‡ÚÂβ Ó ‚̯ÌÂÏ ÏËð». ÅÂÌʇÏËÌ Ú‡ÍÊ ÒÂÚÛÂÚ Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÛðÓ‚Â̸ „ð‡ÏÓÚÌÓÒÚË Ì‡ðÓ‰‡ ̇ÒÚÓθÍÓ ÌËÁÓÍ, ˜ÚÓ «ÔÓÌËχÌË ÛÒÚÓȘ˂˚ı ‚˚ð‡ÊÂÌËÈ Ë Ùð‡ÁÂÓÎÓ„ËÁÏÓ‚ Ôð‡ÍÚ˘ÂÒÍË Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ». Ç Ôð‰‰‚ÂðËË Ôð‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËfl 10ÎÂÚËfl éÍÚfl·ð¸ÒÍÓÈ ð‚ÓβˆËË ÅÂÌʇÏËÌ ð‡ÒÒÛʉ‡Î Ó· ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË, ‚ÓÁÎÓÊÂÌÌÓÈ Ì‡ ‡ðÚËÒÚÓ‚ ÍËÌÓ: «êÛÒÒÍÓ ÍËÌÓ Ì Á̇ÂÚ ˝ðÓÚËÍË. ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ÍÓÏÏÛÌËÁÏÛ ÔðËÒÛ˘Â ÓÔÓ¯ÎÂÌË ˜Û‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Ë ËÌÚËÏÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ÑÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡ÌË Úð‡„˘ÂÒÍÓÈ Î˛·‚Ë ‚ ÍËÌÓ ÎË·Ó Ú‡Úð ‚ÓÒÔðËÌËχÂÚÒfl Í‡Í ÍÓÌÚðð‚ÓβˆËÓÌ̇fl ÔðÓÔ‡„‡Ì‰‡». ÅÂÌʇÏËÌ ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡Î ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ë ˝ðÓÚËÍË ‚ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËË.

От каждого по способности, каждому по труду ÅÂÌʇÏËÌ ÓÔËÒ˚‚‡ÂÚ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ êÓÒÒËË ÚÓ„Ó ‚ðÂÏÂÌË Ôð‡ÍÚËÍÛ Ò‰‡˜Ë Í‚‡ðÚËð ‚ ‡ðẨÛ, ÍÓÚÓð‡fl ÓÚ΢‡ÂÚÒfl ÓÚ Ó·˘ÂÔðËÌflÚÓ„Ó ‚ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÓÏ ÏËð ÏÂı‡ÌËÁχ «ÒÔðÓÒ-

Ayr›ca Benjamin, bugün caddelerde, reklâm panolar›nda hemen hemen Rusya’n›n her yerinde iç içe geçmifl renk anarflisine inat; 1920’ler Sovyet Rusya’s›nda dört rengin baflatl›¤›n› ön plana ç›kar›r günlü¤ünde. Bunlar; Bolfleviklerin k›z›l k›rm›z›s›; henüz o dönemde “Tanr› yok!-Din insan icad›d›r- Yarat›l›fl yoktur!” “gadrine” u¤ramam›fl kilise sar›s› ile; yeni yeflermeye bafllayan Komünizm karas› ve mavisidir.

Yine, bugün itibar›yla kitapç› raflar›nda göze çarpma ihtimali çok az olan ciltsiz kitaplar, özellikle de Rusça kitaplar, 1926’larda, yazar›n, “Hemen hemen istisnas›z tüm Rusça kitaplar ciltsiz olarak sat›l›yor.” sözleriyle günlü¤üne yans›maktad›r.

Her ne kadar kitaplar›n ciltsizli¤ine(!) ba¤l› olmasa da W. Benjamin, dönemin edebiyatç› ve yazar› Yuri Lebedinski’nin, günlü¤ün merkez isimlerinden olan Reich’e, “Shakspeare, matbaan›n icad›ndan önce yaflam›flt›r” dedi¤ini nakletmekte; ayr›ca Benjamin’in kendisi de, “Rusya Akademisi Baflkan› olan ve de Veçernaya Moskova’da Bat› edebiyat› üzerine en ufak bilgi k›r›nt›s› içermeyen yaz›lar yazan Petr Semenoviç Kogan’›n (1872-1932), keyfi ba¤lant›lar kurufluna (Proust ve Bronnen!) ve birkaç isim üzerinden okurunu d›fl dünya hakk›nda bilgilendirmeye çal›flmas›na” de¤inmifl. Yine eserinin bir yerinde “halk›n e¤itim seviyesi öylesine düflük ki, savsözlerin anlafl›lmas› imkans›zd›r” demifltir.

Benjamin, 10. y›l›n› (Yubiley) kutlamaya haz›rlanan Bolflevik devriminin, sinema sanatç›s›na yükledi¤i sorumlulu¤un gere¤i, “...Rus sinemas› erotizm diye bir fley tan›m›yor. Bilindi¤i gibi, duygusal ve cinsel hayat›n ‘baya¤›laflt›r›lmas›’ Komünist itikad›n alan›na giriyor. Trajik aflk karmaflas›n› sinema ya da tiyatroda sergilemek, karfl› devrimci propaganda ola-

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

105

литература edebiyat

Октябрята! И хотя большую часть дневника занимают описания усилий Бенжамина, направленных на привлечение внимания возлюбленной, мы узнаем о том, что в России использовался крымский табак; зимой русские потребляли мандаринов больше, чем жители Средиземноморья; об обычае дарения подарков и о том, что одним из самых популярных подарков считался кавказский кинжал; о великолепно организованной системе телефонизации в Москве; о том, что два человека в фесках с изображением полумесяца, сидящих перед турецким рестораном, также являются частью описываемой реальности; о том, что коммунистическая идеология победила личную жизнь человека; об уличных плакатах, направленных на борьбу с алкоголизмом; о том, что совсем юных детей, которые только-только начинают узнавать на портретах изображение Ленина, называют октябрятами; о том, как русские стали «фаталистами» и что было предвестником последующих социальных перемен в советском обществе, длившихся более 70 лет.

Ekim’ciler!

Eserin ana dokusunu her ne kadar yazar taraf›ndan sevilen/çok takdir edilen tiyatrocu bir kad›n›n be¤enisini tekrar çekebilme aray›fllar› olufltursa da; dönemin Rusya’s›nda tüketilen tütünün K›r›m tütünü oldu¤unu, Ruslar›n k›fllar›, Akdeniz insanlar›ndan daha çok mandalina tükettiklerini, hediyeleflmenin yayg›n oldu¤u Rusya’da Kafkas hançerinin de¤erli hediyelerden addedildi¤ini, Moskova’da mükemmel iflleyen telefon sistemini, Hilal süslü fesleriyle bir Türk lokantas›n›n önünde oturan iki beyin insan realitesine katk›lar›n›; ayr›ca; özel hayat›n Komünist ideolojiye ma¤lup oldu¤unu, sokaklarda pek çok afiflin alkolizmi hedef ald›¤›n›, daha Lenin’in resmini tan›r tan›maz bebeklere Ekimciler manas›nda “oktiyabr” dendi¤ini, “kaderci” olarak nitelenen Rus insan›n›n bu niteli¤i nas›l kazand›¤›n› ve bunlar›n 70 y›l› aflk›n süreçte ald›klar› yeni sosyal flekilleri yine ayn› sat›rlardan ö¤reniyoruz.

106

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ôð‰ÎÓÊÂÌË». Ç ÍÓÏÏÛÌËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏ ҉‡˜‡ Í‚‡ðÚËð ‚ Ì‡ÂÏ, ÔÓ ð‡ÒÒ͇Á‡Ï ÅÂÌʇÏË̇, ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îfl·Ҹ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ: «ëÚÓËÏÓÒÚ¸ ‡ðẨ˚ ÔÓÏ¢ÂÌËfl Á‡‚ËÒËÚ ÓÚ Â„Ó ÔÎÓ˘‡‰Ë. ëÚÓËÏÓÒÚ¸ Ó‰ÌÓ„Ó Í‚‡‰ð‡ÚÌÓ„Ó ÏÂÚð‡ ‚˚Ò˜ËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò Á‡ðÔ·ÚÓÈ Í‚‡ðÚËðÓÒ˙ÂÏ˘Ë͇. èðË ˝ÚÓÏ ÒÚÓËÏÓÒÚ¸ ‚Ò„Ó, ˜ÚÓ ‚˚ıÓ‰ËÚ Á‡ ð‡ÏÍË 13 Í‚. Ï, ‚ Ú.˜. ÓÚÓÔÎÂÌËfl, ÓÔ·˜Ë‚‡ÂÚÒfl ‚ ÚðÓÈÌÓÏ ð‡ÁÏÂð». ùÚÓ ÚÓθÍÓ ÔÓ‰Ú‚Âðʉ‡ÂÚ ÔðÓÔ‡„‡Ì‰ËðÛÂÏ˚È ãÂÌËÌ˚Ï ÔðË̈ËÔ ÍÓÏÏÛÌËÁχ: «éÚ Í‡Ê‰Ó„Ó ÔÓ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË, ͇ʉÓÏÛ ÔÓ ÚðÛ‰Û». ÇÓÚ Í‡Í ÓÔËÒ˚‚‡ÂÚ ÅÂÌʇÏËÌ Á‰‡ÌËfl ÒÚ‡ðÓÈ åÓÒÍ‚˚: «ï‡ð‡ÍÚÂðÌ˚ÏË ‰Îfl „ÓðÓ‰ÒÍËı ÔÓÒÚðÓÂÍ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ó‰ÌÓË ‰‚Ûı˝Ú‡ÊÌ˚ Á‰‡ÌËfl». éÔËÒ‡ÌË ÅÂÌʇÏË̇ ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÓÚÔð‡‚ÌÓÈ ÚÓ˜ÍÓÈ ‰Îfl ı‡ð‡ÍÚÂðËÒÚËÍË ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‡ðıËÚÂÍÚÛð˚ XX ‚. ä‡Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ‡ðıËÚÂÍÚÛð‡ ÒÚ‡ÎËÌÒÍÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡, ‰ÎË‚¯Â„ÓÒfl ÓÍÓÎÓ Úðˉˆ‡ÚË ÎÂÚ (19241953), ı‡ð‡ÍÚÂðËÁÛÂÚÒfl ÔðÓÒÚÓðÌ˚ÏË ‰ÓχÏË Ò ‚˚ÒÓÍËÏË ÔÓÚÓÎ͇ÏË Ë ÓÚ‰ÂÎÍÓÈ Í‡ÏÌÂÏ, ıðÛ˘Â‚ÒÍË ÔÓÒÚðÓÈÍË (1953-1964) ̇ÔÓÏË̇˛Ú Ó‰ÌÓÚËÔÌ˚ ÔflÚË-¯ÂÒÚ˽ڇÊÌ˚ ÍÓðÓ·ÍË, ÍÓ̈ XX ‚. ÓÁ̇ÏÂÌÓ‚‡Ì ÔÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Ë ¯ËðÓÍËÏ ð‡ÒÔðÓÒÚð‡ÌÂÌËÂÏ ‚˚ÒÓÍËı 50-˝Ú‡ÊÌ˚ı Á‰‡ÌËÈ. «Ç åÓÒÍ‚Â ÌÂÚ „ðÛÁÓ‚˚ı ‡‚ÚÓÏÓ·ËÎÂÈ Ë ÙËðÏ, Á‡ÌËχ˛˘ËıÒfl ÔÂð‚ÓÁÍÓÈ „ðÛÁÓ‚. ã˛·˚ ÔÓÍÛÔÍË, ‰‡Ê ҇Ï˚ ÌÂÁ̇˜ËÚÂθÌ˚Â, ‰ÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ËÁ‚ÓÁ˜ËÍË, ÍÓÚÓð˚ ÛÔð‡‚Îfl˛Ú ÍÓÎflÒÍÓÈ ËÎË Ò‡ÌflÏË, Á‡ÔðflÊÂÌÌ˚ÏË ÎÓ¯‡‰¸ÏË», – ÔÓ‰˜ÂðÍË‚‡Î ÅÂÌʇÏËÌ, Ó·ð‡˘‡fl ‚ÌËχÌË ̇ ÍÎËχÚ, ÍÓÚÓð˚È Úð·ӂ‡Î ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌËfl Ò‡ÌÂÈ. Ç åÓÒÍ‚Û ‡‚ÚÓð‡ ÔðË‚ÂÎË ˜Û‚ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓð˚ ÓÌ Ë ÓÔËÒ˚‚‡Î ‚ Ò‚ÓÂÏ ‰Ì‚ÌËÍÂ. èðË ˝ÚÓÏ ÓÌ Ì ÒÏÓ„ Û‰ÂðʇڸÒfl Ë ÙËÍÒËðÓ‚‡Î ̇·Î˛‰ÂÌËfl ÒӈˇθÌÓÈ ÊËÁÌË åÓÒÍ‚˚ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÍÓÚÓðÓ ÚÓθÍÓ-ÚÓθÍÓ ‚ıÓ‰ËÎÓ ‚ 80ÎÂÚÌËÈ ÔÂðËÓ‰ ÍÓðÂÌÌ˚ı ÒӈˇθÌ˚ı ÔÂðÂÏÂÌ. n

rak görülüyor.” diyerek sanatta erotizmin hiç yer almad›¤›na vurgu yapm›fl.

Herkese ihtiyac› kadar, herkesten imkân› kadar

Konu ev kiralar›na gelince Benjamin, günümüz Rusya’s› da dâhil olmak üzere, modern dünyan›n genelinde kabul gören arz-talep iliflkisinin belirledi¤i çerçevenin d›fl›nda bir uygulamaya, o dönem Komünist sisteminin kendine özgü bir kira uygulamas›na dikkatleri çekmektedir: “Kiralar burada metrekare hesab›na göre ödeniyormufl. Metrekare fiyat› kirac›n›n ald›¤› maafl›n yüksekli¤ine göre belirleniyormufl. Ayr›ca kifli bafl›na 13 metrekarenin üzerine ç›kan her fley için, gerek kira, gerekse ›s›nma ücreti için üç misli para ödeniyormufl.” Bu anekdot bugün bize Lenin’in, “Herkese ihtiyac› kadar, herkesten imkân› kadar” Komünist politikas›n› oturttu¤unu anlatmaktad›r.

Ayr›ca Benjamin, dönemin Rusya’s›ndaki binalar› anlat›rken “Pek çok tek ya da çift katl› bina, flehrin yap› tarz› aç›s›ndan karakteristik” diyerek, yaklafl›k 30 y›l› bulan (1924-1953) Stalin döneminin yüksek tavanl›, tafl ifllemecili¤ini esas alan mimarisinden; Hruflçev döneminin (1953-1964) ayn› tip, befl veya alt› kat› geçmeyen daha ziyade karton kutuyu and›ran küçük balkonlu binalar›na; 20. yüzy›l› elli katl› bina projeleriyle kapatan Sovyet sonras› Rusya’s›na kadar binalarda yaflanan de¤iflim sürecini kare kare takip edebilece¤imiz bir bafllang›ç sunmaktad›r bizlere.

“Moskova’da firma tafl›tlar›, kamyon gibi araçlar yok. En küçük al›flveriflten en büyük toplu siparifllere kadar her fley küçücük k›zaklarla, “‹stvosçik” denilen atl› araba sürücüleri taraf›ndan tafl›nmak zorunda” diyerek, iklimin de dikte etti¤i dönemin zorunlu tafl›ma vas›talar›ndan birini dikkatlere sunmaktad›r W. Benjamin.

Gözlem kameras›n›n kadrajlar›n› sosyal hadiselerle dolduran yazar›n, aflk u¤runa ç›k›lan yolda okuyucular›na aflk›n derinlemesine ifllendi¤i duygu yo¤unluklu bir günlük içinde yaklafl›k 80 y›l› kuflatan zorunlu ve iradi sosyal de¤iflim ve dönüflümlerin dökümünü de sundu¤u bir gerçektir. n

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

путешествие gezi

Открой для себя Молдову Михаела Стрымбяну Актриса театра и кино (Молдова).

Aç Sineni Moldova’ya Mihaela Str›mbyanu Sinema ve tiyatro sanatç›s› (Moldova).

é

ÍÓÎÓ ÏÂÒflˆ‡ ̇Á‡‰ fl ÔðӂӉ˷ ÓÚÔÛÒÍ ‚ ÑÓı (ä‡Ú‡ð), Á‡„Óð‡fl ̇ ÔÎflÊ Äð‡‚ËÈÒÍÓ„Ó ÔÓÎÛÓÒÚðÓ‚‡. ü ̇Ò·ʉ‡Î‡Ò¸ ÒÓÎ̈ÂÏ Ë Ì‡·Î˛‰‡Î‡ ÔÓÎÂÚ ˜‡ÂÍ. ÑÂÚË ðÂÁ‚ËÎËÒ¸, Ë„ð‡fl ‚ ÔÂÒÍÂ Û ·Âð„‡, ‡ Ëı ðÓ‰ËÚÂÎË ÒÔÓÍÓÈÌÓ ÔÓ˜ËÚ˚‚‡ÎË „‡ÁÂÚ˚, ̇Ò·ʉ‡flÒ¸ ÔðÂÍð‡ÒÌ˚Ï ‰ÌÂÏ Ë ÌÂËÏÓ‚ÂðÌÓ ÚÂÔÎ˚Ï ·ðËÁÓÏ. ç‡ ÔÎflÊ Á‚Û˜‡Î‡ ÏÛÁ˚͇, Ë ‚‰ðÛ„ fl ÛÒÎ˚¯‡Î‡ ÏÂÎӉ˲ ̇ ÏÓÂÏ ðÓ‰ÌÓÏ flÁ˚Í «Dragoste din tei» ‚ ËÒÔÓÎÌÂÌËË „ðÛÔÔ˚ «O-Zone», ÍÓÚÓðÛ˛ ÔÂð‰‡‚‡ÎË Ì‡

108

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÏÂÒÚÌ˚ı ð‡‰ËÓÒڇ̈ËÈ «QBSradio». Ç ÚÛ Ê ÒÂÍÛÌ‰Û ÏÂÌfl Óı‚‡ÚËÎÓ Ó„ðÓÏÌÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó „Óð‰ÓÒÚË Á‡ ˝ÚËı ð·flÚ, ÏÓËı ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, ÍÓÚÓð˚ı fl ıÓðÓ¯Ó Á̇˛. åÌ Á‡ıÓÚÂÎÓÒ¸ ÍðËÍÌÛÚ¸ Ú‡Í „ðÓÏÍÓ, ˜ÚÓ·˚ ÏÂÌfl ÛÒÎ˚¯‡ÎÓ ‚Ò ÔÓ·ÂðÂʸÂ, ‚ÂÒ¸ ä‡Ú‡ð Ë ‰‡Ê ‚Òfl ÇÒÂÎÂÌ̇fl: «ùÚË ð·flÚ‡ ËÁ åÓΉӂ˚, Ë ˝Ú‡ ÔÂÒÌfl, ÍÓÚÓðÛ˛ ‚˚ ̇Ô‚‡ÂÚÂ, ̇ÔË҇̇ ‚ åÓΉӂÂ, Ë fl ÚÓÊ ÏÓΉ‡‚‡Ì͇!». èÓflÒÌ˛ ÔÓ˜ÂÏÛ. äÓ„‰‡ ÏÂÒÚÌ˚Â Ë ‰‡Ê ÔðËÂÁÊË ÒÔð‡¯Ë‚‡ÎË ÏÂÌfl, ÓÚÍÛ‰‡ fl ÔðËÂı‡Î‡ Ë „‰Â

B

ir ay kadar önceydi. ‹znimi Katar’›n baflkenti Doha’da, Arap yar›madas›n›n kumsallar›nda güneflin keyif veren yak›c› s›cakl›¤› alt›nda, mart›lar›n oradan araya uçufllar›n› izleyerek geçirdim. Çocuklar sahilin kumlar› ile oynay›p e¤leniyor, anneleri ise bu mükemmel günü ve denizden esen o müthifl rüzgar›n keyfini, gazetelerini okuyarak ç›kar›yorlard›. Plajdan müzik sesleri geliyordu. O s›rada ana dilimde

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

gezi путешествие

ÏÓfl ðÓ‰Ë̇, fl ̇Á˚‚‡Î‡ åÓΉӂÛ. éÌË, ËÁ‚ËÌflflÒ¸, ÔÓÊËχÎË ÔΘ‡ÏË, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ì Á̇ÎË Ë ‰‡Ê Ì ÒÎ˚¯‡ÎË Ó ÏÓÂÈ ÒÚð‡Ì (ÌÓ, ÂÒÎË ˜ÂÒÚÌÓ, fl ÚÓÊ Ì Á̇· ÌË˜Â„Ó Ó ä‡Ú‡ðÂ, ÔÓ͇ ÚÛ‰‡ Ì ÔÓԇ·, ‡ ÓÚÍð˚‚ ˝ÚÛ ÒÚð‡ÌÛ ‰Îfl Ò·fl, – ÔÓβ·Ë·). àÚ‡Í, Ò‚ÓËÏ ÒÓ·ÂÒ‰ÌËÍ‡Ï fl ̇˜‡Î‡ ̇Á˚‚‡Ú¸ ‚Ò ÒÚð‡Ì˚, „ð‡Ì˘‡˘ËÂ Ò åÓΉӂÓÈ, ÌÓ ·ÂÁÛÒÔ¯ÌÓ. íÓθÍÓ ÍÓ„‰‡ ̇Á‚‡Î‡ êÛÏ˚Ì˲, Ó‰ËÌ ÏÛʘË̇ ‚ÒÔÓÏÌËÎ, ˜ÚÓ åÓΉӂ‡ ‰Ó 40-ı „Ó‰Ó‚ ÔðÓ¯ÎÓ„Ó ‚Â͇ ·˚· ‚ ÒÓÒÚ‡‚ êÛÏ˚ÌËË Ë ÚÓ„‰‡ ̇Á˚‚‡Î‡Ò¸ ÅÂÒÒ‡ð‡·ËÂÈ, ‡ Á‡ÚÂÏ

‚ıӉ˷ ‚ ëëëê. çÓ ‚ÓÚ ÛÊ 16 ÎÂÚ Í‡Í åÓΉӂ‡ Òڇ· ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚Ï „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. ÑÛχ˛, Ò‡ÏÓ ‚ðÂÏfl Á‡ÍÓ̘ËÚ¸ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ Ë ÔÂðÂÈÚË ÌÂÔÓÒð‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Í ÚÂÏÂ. óÚÓ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ËÌÚÂðÂÒÌÂÂ Ë Û‚ÎÂ͇ÚÂθÌÂÂ, ˜ÂÏ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÔÓ ‚ÒÂÏÛ ÏËðÛ Ë ÔðËÓ·˘‡Ú¸Òfl Í ð‡ÁÌ˚Ï ÍÛθÚÛð‡Ï, ÛÁ̇‚‡Ú¸ ÌÓ‚˚ Úð‡‰ËˆËË, Ó·˚˜‡Ë ̇ðÓ‰Ó‚, ÔðÓ·Ó‚‡Ú¸ Úð‡‰ËˆËÓÌÌÛ˛ ÍÛıÌ˛ ÚÓ„Ó ËÎË ËÌÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡ Ë Ì‡ÍÓ̈ ÔðËÓ·ðÂÚ‡Ú¸ ÌÓ‚˚ı ‰ðÛÁÂÈ ‚ ͇ʉÓÈ ÒÚð‡Ì ÏËð‡? èÓ ÏÌÂ, ˝ÚÓ ÍðÛÚÓ!!! èÓ˝ÚÓÏÛ fl ÔÓ‰Ûχ·-ÔÓ‰Ûχ· Ë ð¯Ë· Ôð˄·ÒËÚ¸ ‚‡Ò, Û‚‡Ê‡ÂÏ˚ ˜ËÚ‡ÚÂÎË, ‚ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ë ÔÓ åÓΉӂÂ. ÉÓÒÚÂÔðËËÏÒÚ‚Ó – ÓÚ΢ËÚÂθ̇fl ˜ÂðÚ‡ ÏÓΉ‡‚ÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, Ë ‚˚ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ Û‚ÂðÂÌ˚, ˜ÚÓ ÔÓÎÛ˜ËÚ ̇‰ÂÊÌÓ„Ó ‰ðÛ„‡ ‚ ÏÓÂÏ ÎˈÂ. åÓfl ÔðÓÙÂÒÒËfl Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò ËÒÍÛÒÒÚ‚ÓÏ, ‡ ÚӘ̠– fl ‡ÍÚðËÒ‡ Ú‡Úð‡ Ë ÍËÌÓ, ÌÓ Ò„ӉÌfl fl ÔÓÔ˚Ú‡˛Ò¸ ÒÚ‡Ú¸ ‚‡¯ËÏ „ˉÓÏ. 燘ÌÂÏ ÔðflÏÓ Ò «ÒÂð‰ˆ‡» ä˯ËÌ‚‡, Ú‡Í fl ̇Á˚‚‡˛ ˆÂÌÚð ÏÓÂ„Ó ðÓ‰ÌÓ„Ó „ÓðÓ‰‡, ÒÚÓÎˈ˚ åÓΉӂ˚. Ç Ô‡ðÍ Ò

bir fl a r k › sard› kulaklar›m›. Evet bu yerli bir radyo istasyonu olan “QBS Radyo”ydu ve çalan O-Z grubunun seslendirdi¤i “Dragoste din tei” flark›s›yd›. ‹flte o anda bu çocuklara, iyi bildi¤im bu insanlara, hemflerilerime karfl› bir gururlanma hissi belirdi bende. Bir anda avaz›m ç›kt›¤›nca, “Bu çocuklar Moldova’dan ve çald›¤›n›z bu flark› Moldova flark›s› ve ben de Moldoval›y›m” nidalar›n› tüm sahil, tüm Katar ve belki de bütün yeryüzü duysun diye ba¤›rmak istemifltim.

Nedenini aç›klayay›m. Bana oran›n yerlileri de dahil olmak üzere gelip geçen herkes, nereden geldi¤imi ve hangi milletten oldu¤umu sorduklar›nda, Moldova diyordum. Onlarsa özür dilercesine omuzlar›n› silkiyorlard›. Çünkü bilmiyorlard›, ad›n› bile duymam›fllard› ülkem Moldova’n›n (dürüst olmak gerekirse ben de oraya gidene kadar Katar hakk›nda hiçbir fley bilmiyordum, keflfetti¤imde ise çok sevdim).

Neyse, ben muhatap bulduklar›ma ülkemin yak›n komflular›n› sayd›m ama

Мне захотелось крикнуть так громко, чтобы меня услышало все побережье, весь Катар и даже вся Вселенная: «Эти ребята из Молдовы, и эта песня, которую вы напеваете, написана в Молдове, и я тоже молдаванка!»

“Bu çocuklar Moldova’dan ve çald›¤›n›z bu flark› Moldova flark›s› ve ben de Moldoval›y›m” nidalar›n› tüm sahil, tüm Katar ve belki de bütün yeryüzü duysun diye ba¤›rmak istemifltim.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

109

путешествие gezi

nafile. Yaln›z Romanya ad›n› telaffuz edince birisi hat›rlay›verdi: Moldova 20. yy.’›n 40’l› y›llar›na kadar Romanya hudutlar› içerisinde yer al›yordu (o s›ralar Besarabya diye an›l›yordu). Ard›ndan SSCB’nin bir parças› oldu. 16 y›ld›r ise ba¤›ms›z bir devlettir Moldova.

Galiba girizgah› bitirip konuya gelmenin tam zaman›.

‚ÂÍÓ‚˚ÏË ‰Âð‚¸flÏË ‚ÓÁ‚˚¯‡ÂÚÒfl «·ÂÎ˚È ˆ‚ÂÚÓÍ ËÁ Ïð‡ÏÓð‡» ä‡Ù‰ð‡Î¸Ì˚È ÒÓ·Óð, ‡ ÔÂð‰ ÌËÏ, Í‡Í Ï·‰¯‡fl ÒÂÒÚð‡, ÍÓÎÓÍÓθÌfl, ÓÚÍÛ‰‡ ‰ÓÌÓÒËÚÒfl Ë Ô‡ðËÚ Ì‡‰ „ÓðÓ‰ÓÏ Á‚ÓÌ Ó„ðÓÏÌÓ„Ó ÍÓÎÓÍÓ·. åÂÊ‰Û ÒÓ·ÓðÓÏ Ë ÍÓÎÓÍÓθÌÂÈ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ò͇ÏÂÂÍ, „‰Â ÏÓÊÌÓ ÓÚ‰ÓıÌÛÚ¸, ÔÓ‰˚¯‡Ú¸ Ò‚ÂÊËÏ ‚ÓÁ‰ÛıÓÏ Ë ÔÓÒÎÛ¯‡Ú¸ ÔÂÌË ˆÂðÍÓ‚ÌÓ„Ó ıÓð‡ ‚Ó ‚ðÂÏfl ‚ÓÒÍðÂÒÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚, ‡ ¢ ÔÓÍÓðÏËÚ¸, ÔðflÏÓ ËÁ ðÛÍ, ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó „ÓÎÛ·ÂÈ. á‡ÚÂÏ ÔÂðÂÒÂ͇ÂÏ „·‚ÌÛ˛ ‡ðÚÂð˲ „ÓðÓ‰‡ – ÅÛ肇ð òÚÂه̇ ÇÂÎËÍÓ„Ó. чΠÒÔð‡‚‡ ð‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ ëÍ‚Âð éÔÂð˚, ÓÚÍÛ‰‡ ‚Â΢ÂÒÚ‚ÂÌ̇fl ÎÂÒÚÌˈ‡ ‚‰ÂÚ Í ‚ıÓ‰Û ‚ 燈ËÓ̇θÌ˚È Ú‡Úð ÓÔÂð˚ Ë ·‡ÎÂÚ‡. çÛ, ‡ ÚÂÔÂð¸, ‰Ûχ˛, Ò‡ÏÓ ‚ðÂÏfl ÔÓ‰ÍðÂÔËÚ¸Òfl, ÔÓ˝ÚÓÏÛ fl Ò Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËÂÏ Ôð˄·¯‡˛ ‚‡Ò ‚ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚È ÏÓΉ‡‚ÒÍËÈ ðÂÒÚÓð‡Ì, „‰Â Û„Ó˘ÂÌËÂÏ ·Û‰ÛÚ Ò‡Ï˚ ËÁ˚Ò͇ÌÌ˚ ·Î˛‰‡ ̇¯ÂÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ ÍÛıÌË, ‡ Ò‡ÏÓ „·‚ÌÓ – ‚˚ ۂˉËڠ΄Ẩ‡ðÌ˚ ‚ËÌÌ˚ ÔÓ„ð·‡ åÓΉӂ˚, ÍÓÚÓð˚ fl‚Îfl˛ÚÒfl „Óð‰ÓÒÚ¸˛ ÒÚð‡Ì˚. èÓ„ð·‡ ̇ıÓ‰flÚÒfl ̇ „ÎÛ·ËÌ 84 Ï., Ëı ÔðÓÚflÊÂÌÌÓÒÚ¸ 120 ÍÏ. ç‡ÒÚÓfl˘ËÈ „ÓðÓ‰ ÔÓ‰ ÁÂÏÎÂÈ! ÑÓ 1950 „. Ú‡Ï ‰Ó·˚‚‡ÎË Í‡ÏÂ̸ (ÍÒÚ‡ÚË, ·Óθ¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ ̇¯ÂÈ ÒÚÓÎˈ˚ ÔÓÒÚðÓÂ̇ ËÁ ˝ÚÓ„Ó Í‡ÏÌfl), ‡ Ò 1950 „. ͇ÏÂÌÓÎÓÏÌ˛ ÔÂðÂÓ·ÓðÛ‰Ó‚‡ÎË ‚ ÔÓ„ð· ‰Îfl ıð‡ÌÂÌËfl ‚Ë̇. Ä ÒÂȘ‡Ò Ôð‰·„‡˛ ÔðÓ‰ÓÎÊËÚ¸ ̇¯Û ÔðÓ„ÛÎÍÛ ÔÓ ÛÎˈ‡Ï „ÓðÓ‰‡. èÓÌÂÏÌÓ„Û Ï˚ ÔðË·ÎËʇÂÏÒfl Í Óð„‡ÌÌÓÏÛ Á‡ÎÛ, „‰Â β·ËÚÂÎË Óð„‡ÌÌÓÈ Ë Í·ÒÒ˘ÂÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍË ÏÓ„ÛÚ Ì‡Ò·‰ËÚ¸Òfl ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÏË ÍÓ̈ÂðÚ‡ÏË. ëÓ‚ÒÂÏ ðfl‰ÓÏ ÒÔð‡‚‡ Ï˚ ‚ˉËÏ Íð‡ÒË‚Ó Á‰‡ÌËÂ, Ô‡ÏflÚÌËÍ ‡ðıËÚÂÍÚÛð˚ – 燈ËÓ̇θÌ˚È Ú‡Úð ËÏ. åËı‡fl ùÏËÌÂÒÍÛ. åÓÈ ðÓ‰ÌÓÈ Ú‡Úð, ‚ ÍÓÚÓðÓÏ fl Ë„ð‡˛ Ì‡ ÔðÓÚflÊÂÌËË ‚ÓÚ ÛÊ 15 ÎÂÚ. í‡Úð ·˚Î ÓÒÌÓ‚‡Ì ‚ 1920 „. Ë ÔÂðÂÊËÎ ‚ÏÂÒÚ ÒÓ ÁðËÚÂÎflÏË Ë ‡ÍÚÂð‡ÏË ˆÂÎ˚ı 87 Ú‡Úð‡Î¸Ì˚ı ÒÂÁÓÌÓ‚, 15 ËÁ ÍÓÚÓð˚ı ÔðÓ¯ÎË Ò ÏÓËÏ Û˜‡ÒÚËÂÏ.

110

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

èðÓıÓ‰fl ÏËÏÓ Ú‡Úð‡ ‚ÌËÁ, ÔÓ ÛÎˈ å. ùÏËÌÂÒÍÛ, ıÓ˜Û Ó·ð‡ÚËÚ¸ ‚‡¯Â ‚ÌËχÌË ̇ ‡ÙË¯Ë Ú‡Úð‡ «ë‡ÚËðËÍÛÒ», ðÂÔÂðÚÛ‡ð ÍÓÚÓðÓ„Ó ÓÒÌÓ‚‡Ì ̇ ÚËÔ˘Ì˚ı ¯ÛÚ͇ı Ë ˛ÏÓð ÏÓΉ‡‚ÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡, ÎËÚÂð‡ÚÛðÌ˚ÏË ÌÓÒËÚÂÎflÏË ˝ÚËı ¯ÛÚÓÍ fl‚Îfl˛ÚÒfl è˝Í‡Î˝ Ë í˚̉‡Î˝. ÇÒÂÏ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÏÓΉ‡‚‡Ì β·flÚ ‚ÂÒÂθÂ. í‡ÍÊ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÌË Ó‰ËÌ Ôð‡Á‰ÌËÍ Ì ӷıÓ‰ËÚÒfl Á‰ÂÒ¸ ·ÂÁ ڇ̈‚. «ïÓð‡», «ë˚𷇻, «ä˝ÎÛ¯‡ðËÈ» – ̇Á‚‡ÌËfl Ò‡Ï˚ı Á‡ÊË„‡ÚÂθÌ˚ı ÏÓΉ‡‚ÒÍËı ڇ̈‚. í‡ÍÊ ıÓ˜Û Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ‚‡Ï Ä͇‰ÂÏ˘ÂÒÍËÈ ‡Ì҇Ϸθ ̇ðÓ‰ÌÓ„Ó Ú‡Ìˆ‡ «ÜÓÍ» ÔÓ‰ ÛÔð‡‚ÎÂÌËÂÏ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ðÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎfl χ˝ÒÚðÓ Ç·‰ËÏËð‡ äÛð·ÂÚ‡. ÄÌ҇Ϸθ ·˚Î ÓÒÌÓ‚‡Ì ‚ 1945 „. ÄÌ҇Ϸθ ÔðÓÌÂÒ ˜ÂðÂÁ „Ó‰˚ ÒÚ‡ðËÌÌ˚ Úð‡‰ËˆËË, ÏÂÒÚÌ˚ ðËÚÛ‡Î˚ Ë Ó·˚˜‡Ë Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ flÁ˚͇ ıÓðÂÓ„ð‡ÙËË. ÄðÚËÒÚ˚ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÎË 7400 ÒÔÂÍÚ‡ÍÎÂÈ, ËÁ ÍÓÚÓð˚ı 3 Ú˚Òfl˜Ë Á‡ ðÛ·ÂÊÓÏ. àı ÔðËÌËχÎË 12 ÏËÎÎËÓÌÓ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. éÌË ÔÓ Ôð‡‚Û ·˚ÎË ÔðËÁ̇Ì˚ ÎÛ˜¯ËÏË ËÒÔÓÎÌËÚÂÎflÏË Ì‡ðÓ‰Ì˚ı ڇ̈‚ ‚ ÏËðÂ. Åð‡‚Ó! çÓ ˜ÚÓ Á‡ ڇ̈˚ ·ÂÁ ÏÛÁ˚͇ÌÚÓ‚?! Ä åÓΉӂ‡ ÏÓÊÂÚ ÔÓı‚‡ÒÚ‡Ú¸Òfl ÎÛ˜¯ËÏ ‚ Ö‚ðÓÔ ÓðÍÂÒÚðÓÏ Ì‡ðÓ‰ÌÓÈ ÏÛÁ˚ÍË «ã˝ÛÚ‡ðËÈ» ÔÓ‰ ÛÔð‡‚ÎÂÌËÂÏ Ï‡˝ÒÚðÓ çËÍÓ· ÅÓÚ„ðÓÒ‡. çÓ ÔÂð‰‡Ú¸ Á‚Û˜‡ÌË ÒÍðËÔÓÍ ÒÎÓ‚‡ÏË Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ. ãÛ˜¯Â ‚‡Ï ÔÓÒÎÛ¯‡Ú¸ Ëı ‚ÊË‚Û˛. çÛ, ‡ ÚÂÏ ‚ðÂÏÂÌÂÏ ÓÔÛÒÚËÎÒfl ‚˜Âð, Ë ‰Ì‚̇fl ÊËÁ̸ ÒÚÓÎˈ˚ ÔÓÌÂÏÌÓ„Û Òڇ· ÛÒÚÛÔ‡Ú¸ ÏÂÒÚÓ ÌÓ˜ÌÓÈ. çÓ Ú‡Í Í‡Í fl Ì fl‚Îfl˛Ò¸ β·ËÚÂθÌˈÂÈ Ú‡ÍÓ‚ÓÈ, ÓÚÍ·ÌË‚‡˛Ò¸ Ë ÓÚÔð‡‚Îfl˛Ò¸ ‰ÓÏÓÈ. í‡Ï ÏÂÌfl ʉÂÚ ÏÓfl Íӯ˜͇, ÍÓÚÓðÛ˛ ̇‰Ó ÔÓÍÓðÏËÚ¸ Ë Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ Ôӄ·‰ËÚ¸. á‡ÚÂÏ fl ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Î˛Ò¸ Í ÏÓÂÏÛ Ó˜Âð‰ÌÓÏÛ ÒÔÂÍÚ‡Íβ Ë ÔÂð‰‡˜Â ̇ íÇ. çÛ, ‡ ‚‡Ï fl Ê·˛ ̇ÈÚË ÌÂÒÍÓθÍÓ Ò‚Ó·Ó‰Ì˚ı ‰ÌÂÈ Ë ÔÓÒÍÓðÂÈ ÔðËÂı‡Ú¸ Í Ì‡Ï! åÓΉӂ‡ ʉÂÚ ‚‡Ò! n

Dünyay› dolafl›p, farkl› kültürleri, yeni adet ve gelenekleri tan›mak, o veya bu millete ait farkl› mutfaklar›n lezzetlerini tatmak ve nihayet dünyan›n farkl› noktalar›nda farkl› arkadafll›klar edinmek; bu bence müthifl bir fley…

Bundan daha ilginç ve sürükleyici ne olabilir ki? ‹flte bu yüzden düflündüm, tafl›nd›m ve siz de¤erli okuyucular›m›, bir Moldova yolculu¤una davet etmeye karar verdim.

Misafirperverlik... Moldova insan›n›n en ay›rt edilir özelli¤i bu olsa gerek.

Sizler de benim flahs›mda güvenilir bir dost kazand›¤›n›za emin olabilirsiniz.

Sanatla ilgili bir meslek sahibiyim. Netlefltirmek gerekirse, ben tiyatro ve sinema sanatç›s›y›m. Ancak flu an sizin için bir rehber olmaya çal›flaca¤›m. Ülkemin kalbinden bafllayal›m...

Moldova’n›n merkezi ve baflkentinden; Kiflinev’den. Bu do¤du¤um flehre “kalbim” demeyi tercih ediyorum. Park›n merkezinde yüzy›ll›k a¤açlar›n aras›ndan “beyaz mermer çiçe¤i”; katedral yükseliyor. Onun hemen önünde ise, kocaman çanlar›yla tüm flehri inleten, sanki bir k›z kardefl edas›yla, çan kulesi görünüyor. Katedralle çan kulesi aras›nda s›ralanm›fl banklarda dinlenip, temiz hava soluklanabilir ve pazar ayininde ilahiler söyleyen kilise korosunu dinlerken, yan›n›za gelebilecek bir sürü güvercini de, kendi ellerinizle besleyebilirsiniz. Oradan flehrin atardamar›na yani, “Yüce fitefan Bulvar›”na ç›k›yoruz.

Biraz ilerisinde sa¤da Milli Opera ve Bale Tiyatrosu’nun uzun merdivenli giriflinin yer ald›¤› bahçe duvarlar› karfl›l›yor bizi… fiimdi de dilerseniz gezimizi biraz daha pekifltirelim. Bunun için sizleri, büyük bir memnuniyetle milli mutfa¤›m›z›n en alelade lezzetlerinin ikram edilece¤i Moldova restoran›na davet ediyorum. Orada Moldova’n›n dilden dile anlat›la gelen lezzeti, medar› ifti-

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

gezi путешествие

har›m›z, ünlü flarap mahzenlerimizi görebilirsiniz. Bu mahzenler, yerden 84 metre afla¤›da ve 120 km’lik bir alan› kapl›yor. Buraya gerçek bir “yeralt› flehri” de denebilir. Bu yer, 1950 y›l›na kadar tafl oca¤› olarak kullan›lm›flt›r. Yeri gelmiflken belirtmeliyim ki, baflkentimizi oluflturan yap›lar›n büyük k›sm›, bu tafl oca¤›nda üretilen tafllarla infla edilmifltir. 1950 y›l›ndan sonra ise, flimdi gördü¤ümüz flarap mahzenine çevrilmifltir.

Gezimizi, flehrin sokaklar›yla sürdürelim dilerseniz. Bulundu¤umuz yerden org ve klasik müzik severler için pek çok konserin tertip edildi¤i org salonuna yaklafl›yoruz. Hemen 100 metre ileride güzel bir bina ç›k›yor karfl›m›za.

Bu mimari yap›, “Mihya Yeminesku Milli Tiyatrosu”. Benim 15 y›la varan tiyatroculuk serüvenimin geçti¤i tiyatro.

Buras› 1920 y›l›nda kurulmufl. ‹zleyicisi ve oyuncusuyla, dolu dolu geçen 87 y›l› geride b›rakm›fl. Geride kalan 15 y›lda benim de imzam var.

mek istiyorum. Temelleri 1945 y›l›nda at›lan toplulu¤un amac›, eski gelenekleri, halk›n dini tören ve adetlerini koreografi dili yard›m›yla günümüze aktarmak. Bu güne dek 7400 temsil gösterilmifl. Bunlardan 3000’i yurtd›fl›nda gerçekleflmifl. ‹zleyici say›s› ise, bugüne dek 12 milyonu bulmufl. Onlar, dünyan›n en iyi halk dansç›lar› olduklar›n› ispat ettiler. Bravo!

Peki dans müziksiz olur mu?! Moldova, maestro Nikolae Botgros yönetimindeki Avrupa’n›n en iyi halk müzi¤i orkestras› “Leutariy” ile de gurur duymaktad›r. Ne var ki, keman›n sesini söze dökmek mümkün olmad›¤›ndan

onlar› canl› olarak dinlemeniz en iyisi olacakt›r.

Maalesef sizinle geçirdi¤imiz bu süre zarf›nda Kiflinev’de vakit akflam oldu. Gündelik yaflam yavaflça yerini geceye b›rakt›. Ve ben maalesef, bu yaflam tarz›n› benimsemedi¤imden dolay› sizleri selamlayarak evime gitmek için müsaadenizi istiyorum. Orada beni, beslemem ve bafl›n› okflamam gereken kedici¤im bekliyor. Ard›ndan s›radaki sahnem ve TV’de yay›nlanmas› için haz›rl›k yapmam gerekiyor. Ayr›l›rken, sizlere en k›sa zamanda buralara gelebilmeniz için vakit bulman›z› diliyorum. Moldova sizleri bekliyor. n

Tiyatroyu geçip M. Yeminesku soka¤› boyunca ilerliyoruz. Dikkatinizi “Satirikus” tiyatrosunun afifline çekmek istiyorum. Bu repertuar, Moldova halk›n›n tipik flaka ve mizah anlay›fl›ndan yola ç›k›larak oluflturulmufltur. Bu mizah›n en önemli edebi ak›mc›lar› ise, “Pekale” ve “Tindale”dir.

Herkes bilir ki, Moldova insan› dans etmeyi çok sever. Bu yüzden hiçbir kutlama danss›z geçmez. Dünyan›n en hareketli danslar› bizden sorulur. “Hora”, “S›rba”, “Keluflariy” en hareketli danslar›m›z›n ad›d›r. Yeri gelmiflken sizlere sanat yönetmeni, maestro Vladimir Kurbet idaresindeki Akademik Halk Danslar› toplulu¤u “Jok”tan bahset-

Всем известно, что молдаване любят веселье. Также известно, что ни один праздник не обходится здесь без танцев.

Herkes bilir ki, Moldova insan› dans etmeyi çok sever. Bu yüzden hiçbir kutlama danss›z geçmez.

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

111

кинематограф sinema

Кино по-казахски: отражение объективной реальности Беседовала: Гульжан Кая Журналист (Казахстан).

Kazak sinemas› objektif gerçekli¤in yans›mas› Konuflan: Gülcan Kaya Gazeteci (Kazakistan).

Kazak sinema yönetmeni Darejan Omirbayev’in ad› dürüstlük ve alçakgönüllülük kelimelerini ça¤r›flt›r›r her zaman. Darejan Omirbayev öyle dâhilerdendir ki; gazetecilere verdi¤i röportajda kendisinin de “bal›k tutmay›” sevdi¤ini itiraf etmekten korkmaz. 2007 Avrasya Sinema Festivali’nde Darejan Omirbayev’in art›k “Kazaklar›n Anna Kareninas›” ad›n› alan son çal›flmas› “fiuga” jüri özel ödülü ald›. Rejisörün bir di¤er eseri “Kadam”, stüdyoya kazand›rd›¤› küçük ama baflar›l› bir di¤er zafer.

àÏfl ͇Á‡ıÒÍÓ„Ó ÍËÌÓðÂÊËÒÒfið‡ чðÂʇ̇ éÏËð·‡Â‚‡ ‚Ò„‰‡ ‡ÒÒÓÒˆËðÛÂÚÒfl Ò Ú‡ÍËÏË ÔÓÌflÚËflÏË, Í‡Í ˜ÂÒÚÌÓÒÚ¸ Ë ÒÍðÓÏÌÓÒÚ¸. чðÂÊ‡Ì éÏËð·‡Â‚ ËÁ ÚÂı, ÍÚÓ Ì‡ÒÚÓθÍÓ „ÂÌˇÎÂÌ, ˜ÚÓ ‰‡Ê ‚ ËÌÚÂð‚¸˛ ÊÛð̇ÎËÒÚ‡Ï Ì ÔÓ·ÓËÚÒfl ÔðËÁ̇ڸÒfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌ... β·ËÚ ð˚·‡ÎÍÛ. èÓ ËÚÓ„‡Ï Ö‚ð‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ÍËÌÓÙÂÒÚË‚‡Îfl 2007 „. ÌÓ‚‡fl ð‡·ÓÚ‡ чðÂʇ̇ éÏËð·‡Â‚‡ «òÛ„‡», ÍÓÚÓðÛ˛ ÛÊ ̇Á‚‡ÎË «Í‡Á‡ıÒÍÓÈ ÄÌÌÓÈ ä‡ðÂÌËÌÓÈ», ÔÓÎۘ˷ ÒÔˆˇθÌ˚È ÔðËÁ Ê˛ðË. Ö˘fi Ӊ̇ Ôӷ‰‡ Ì·Óθ¯ÓÈ, ÌÓ ÛÒÔ¯ÌÓÈ ÍËÌÓÒÚÛ‰ËË «ä‡‰‡Ï», ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÈ ðÂÊËÒÒfiðÓÏ.

Gülcan Kaya: Size “Jean Luc Godard’›n gözdesi” diyorlar. Bunu neye ba¤l›yorsunuz?

ÉÛÎ¸Ê‡Ì ä‡fl: Ç‡Ò Ì‡Á˚‚‡˛Ú β·ËψÂÏ Ü‡Ì-ã˛Í‡ ÉÓ‰‡ð‡. èÓ˜ÂÏÛ? чðÂÊ‡Ì éÏËð·‡Â‚: äÓ̘ÌÓ, ˝ÚÓ Á‰ÓðÓ‚Ó, ˜ÚÓ ÏÓË ÙËθÏ˚ Á‡˘Ë˘‡˛Ú Ú‡ÍË ÔÓÌËχ˛˘Ë ÚÓÎÍ ‚ ÍËÌÓ Î˛‰Ë, Í‡Í „ÓÒÔÓ‰ËÌ ÉÓ‰‡ð. çÓ „Óð‡Á‰Ó ‚‡ÊÌÂÂ, ˜ÚÓ·˚ ˝ÚË ÙËθÏ˚ ÏÓ„ÎË Ò‡ÏË Ò·fl Á‡˘ËÚËÚ¸ ÚÂÏË ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ˆÂÌÌÓÒÚflÏË, ÍÓÚÓð˚Â, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, ÂÒÚ¸ ‚ ÌËı. Å˚‚¯ËÈ Ï‡ÚÂχÚËÍ ÒÌËχÂÚ ÍËÌÓ... ÖÒÚ¸ ÎË ˜ÚÓ-ÚÓ Ó·˘Â ÏÂÊ‰Û Ç‡¯ËÏË ‰‚ÛÏfl ‚˚Ò¯ËÏË Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËflÏË? ä‡ÊÂÚÒfl, éÚ‡ð àÓÒÂΡÌË Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ «Î˛·Ó ÒÂð¸ÂÁÌÓ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌË ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ·ÎËÁÍÓ Í Ï‡ÚÂχÚËÍ». ü ‰Ûχ˛, ˜ÚÓ ÔðËÏÂðÌÓ ÚÓ Ê ҇ÏÓ ËÏÂÎ ‚ ‚Ë‰Û ÉÛð‰ÊË‚, ÍÓÚÓð˚È ËÒ͇Π‚ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â Ì ÔðÓÒÚÓ «ð‡Ò¯ËðÂÌË ˝ÏÓˆËÓ̇θÌÓÈ ÒÙÂð˚», ‡ ÔðÓfl‚ÎÂÌËÂ, ÔðÓ·ÎÂÒÍ Ó·˙ÂÍÚË‚Ì˚ı Á‡ÍÓÌÓ‚ ÔðËðÓ‰˚, ÇÒÂÎÂÌÌÓÈ. îËθÏ˚ ÅðÂÒÒÓ̇, ÒÛÙËÈÒÍËÂ

112

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ڇ̈˚, ͇Á‡ıÒÍËÂ Í˛Ë – ‚Ó ‚ÒÂı ÌËı ÓÚð‡ÊÂ̇ Ó·˙ÂÍÚ˂̇fl ËÒÚË̇ Ë Íð‡ÒÓÚ‡ ̇¯Â„Ó ÏËð‡. íÓ Ê ҇ÏÓ ˢÂÚ Ë ÓÚÍð˚‚‡ÂÚ Ï‡ÚÂχÚË͇. ùÚÓ Ú‡ Ê ҇χfl ËÒÚË̇ Ë Íð‡ÒÓÚ‡, ÌÓ ‚˚ð‡ÊÂÌ̇fl flÁ˚ÍÓÏ ˆËÙð, ÚÂÓðÂÏ. ì‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËÂ, ÍÓÚÓðÓ ÔÓÎÛ˜‡Â¯¸, ÍÓ„‰‡ ̇ıӉ˯¸ ð¯ÂÌË χÚÂχÚ˘ÂÒÍÓÈ Á‡‰‡˜Ë, Ë ÚÓ Ì‡Ò·ʉÂÌËÂ, ÍÓÚÓðÓ ÔðËıÓ‰ËÚ, ÍÓ„‰‡ Ú˚ ҉·Πۉ‡˜Ì˚È ðËÒÛÌÓÍ ËÎË ÒÌËÏÓÍ, – Ó˜Â̸ Ë Ó˜Â̸ ÒıÓÊË. «äËÎÎÂð» ÔÓÎÛ˜ËÎ ÔðËÁ Ê˛ðË Ì‡ ä‡ÌÌÒÍÓÏ ÍËÌÓÙÂÒÚË‚‡Î 1998 „. ‚ ÌÓÏË̇ˆËË «éÒÓ·˚È ‚Á„Îfl‰». ä‡Í ‚˚ ‰ÛχÂÚÂ, ˜ÂÏ ˝Ú‡ ÎÂÌÚ‡ Á‡ÒÎÛÊË· Ú‡ÍÓÈ ÔðËÁ?

Darejan Omirbayev: Bay Godard gibi sineman›n faydas›n› anlayan böyle insanlar›n filmlerimi savunmalar› çok güzel elbette. Ama çok daha önemlisi, bu filmlerin muhtemelen içlerinde var olan ayn› sanat de¤erleriyle kendi kendilerini savunabilmeleridir.

Eski bir matematikçisiniz ve sinema filmi çekiyorsunuz… ‹ki üniversite e¤itiminizin aras›nda karfl›l›kl› ba¤lar var m›?

Galiba Otar Loseliani1 söylemiflti: “Ciddi her sanat eseri matemati¤e yak›nd›r.”

Sanatta yaln›z duygu sahas›n› geniflletmeyi aramayan kâinattaki parlak do¤a yasalar›n› ortaya ç›karmaya da çal›flan Gurdjiyev’in2 de yaklafl›k olarak ayn› fleyleri söyledi¤ini düflünüyorum. Bresson’un3 filmleri, sufi semas›, Kazak kuileri, bütün bunlarda dünyam›z›n objektif gerçekli¤i ve

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

sinema кинематограф

åÌ ͇ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ «äËÎÎÂð» – ÏÓÈ Ò‡Ï˚È Ò··˚È ÙËθÏ, Ú‡Í Í‡Í ÓÌ ðÓ‰ËÎÒfl ‚ „ÓÎÓ‚Â, ‡ Ì ‚ ÒÂð‰ˆÂ, ÚÓ ÂÒÚ¸ ÓÌ ÒıÂχÚ˘ÂÌ Ë ÛÏÓÁðËÚÂÎÂÌ. Ç ˝ÚÓÏ ÙËθÏ ÏÌ Ìð‡‚flÚÒfl ÚÓθÍÓ ÒˆÂÌ˚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ÔðÓÙÂÒÒÓðÓÏ Ï‡ÚÂχÚËÍË, ÔÓÒΉÌflfl ÒˆÂ̇ Û·ËÈÒÚ‚‡ „·‚ÌÓ„Ó „ÂðÓfl, ‡ Ú‡ÍÊ ҈ÂÌ˚ Ò êÓÍÒ‡ÌÓÈ Ä·ÛÓ‚ÓÈ, ÍÓÚÓð‡fl Ë„ð‡Î‡ ÊÂÌÛ „·‚ÌÓ„Ó „ÂðÓfl. é˜Â̸ ÒËθÌÓ ‚Ô˜‡ÚÎÂÌË ̇ ÁðËÚÂÎfl ÔðÓËÁ‚Ó‰ËÚ ÙËÎ¸Ï «ÜÓλ. í‡Í ÌËÍÚÓ ‰Ó Ç‡Ò Ì ÒÌËχΠ‰ÓðÓ„Û. ç ð‡ÒÍðÓÂÚ ÎË ÒÂÍðÂÚ ˝ÚÓÈ Ì‡ıÓ‰ÍË? ü ıÓÚÂΠ̇Á‚‡Ú¸ ˝ÚÓÚ ÙËÎ¸Ï «Road movi», ÌÓ ˝ÚÓ„Ó Ì ÔÓÁ‚ÓÎËÎË Ì‡¯Ë Ùð‡ÌˆÛÁÒÍË ÒÓÔðÓ‰˛ÒÂð˚. ë˛ÊÂÚ ÙËθχ ÒÎÓÊËÎÒfl ÔÓÒΠÚÓ„Ó, Í‡Í fl ÍÛÔËÎ ‡‚ÓÏÓ·Ëθ Ë ÒڇΠÂÁ‰ËÚ¸ Í Ò· ̇ ðÓ‰ËÌÛ ‚ ܇Ϸ˚ÎÒÍÛ˛ ӷ·ÒÚ¸. èÂð‚Ó̇˜‡Î¸Ì˚Ï Ê ÚÓΘÍÓÏ Í Ì‡ÔËÒ‡Ì˲ ÒˆÂ̇ðËfl ÒڇΠÏÓÈ ÒÓÌ, „‰Â ̇ ÔðÂϸÂð ÏÓÂ„Ó ÙËθχ ÁðËÚÂÎË Á‡ıÓÚÂÎË ÒÏÓÚðÂÚ¸ ‰ðÛ„ÓÈ ÙËθÏ. í‚Óð˜ÂÒÍË β‰Ë ˜‡ÒÚÓ ‚ˉflÚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ ÒÌ˚. Ç˚ ð‰ÍÓ ÒÌËχÂÚ ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚ı ‡ÍÚÂðÓ‚. èÓ˜ÂÏÛ? èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÍËÌÓ – ˝ÚÓ Ì Ú‡Úð, Ë

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

Удовольствие, которое получаешь, когда находишь решение математической задачи, и то наслаждение, которое приходит, когда ты сделал удачный рисунок или снимок, – очень и очень схожи.

Bir matematik probleminin çözümünü buldu¤un zaman duydu¤un memnuniyetle, baflar›l› bir resim yapt›¤›n veya foto¤raf çekti¤in zaman ald›¤›n zevk çok ama çok benzerdir. Ú‡Úð Ì ‰ÓÎÊÂÌ ÒÓ‚‡Ú¸ Ò‚ÓÈ ÌÓÒ Ì‡ ˜ÛÊÛ˛ ÚÂððËÚÓð˲. åÓÊÌÓ ‚ÁflÚ¸ ‚ ÙËÎ¸Ï Ë ‡ÍÚÂð‡ ËÁ Ú‡Úð‡, ÌÓ ÒÌËχڸ ÌÛÊÌÓ Â„Ó ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÛ˛ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸, ‡ ÌÂ Â„Ó «ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌÛ˛» Ë„ðÛ. íÓ ÂÒÚ¸ ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚È ‡ÍÚÂð ÚÓÊ Ì ÔÂðÂÒÚ‡ÂÚ ·˚Ú¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ. ä‡Í ðÓʉ‡˛ÚÒfl Ò˛ÊÂÚ˚ Ë ÒˆÂ̇ðËË Ç‡¯Ëı ð‡·ÓÚ? é·˚˜ÌÓ Û ÏÂÌfl Ò˛ÊÂÚ ðÓʉ‡ÂÚÒfl ËÁ ͇ÍÓÈ-ÚÓ ÒˆÂÌ˚, ÒÓ·˚ÚËfl, ‡ Ì ̇ӷÓðÓÚ. ùÚÓ ÔðÓˆÂÒÒ, Ë‰Û˘ËÈ ÒÌËÁÛ, ‡ Ì ҂ÂðıÛ. LJ¯ Ò˚Ì ÔÓȉfiÚ ÔÓ ÒÚÓÔ‡Ï ÓÚˆ‡ Ë Ï‡Ï˚? ë˚ÌÛ å‡„Ê‡ÌÛ 15 ÎÂÚ . éÌ Û˜ËÚÒfl ‚ ÚÛðˆÍÓÏ Îˈ ̇ ÏÓÂÈ ðÓ‰ËÌÂ, ‚ „.

güzelli¤i yans›t›lm›flt›r. Matematik de ayn›s›n› arar ve keflfeder. Bu da ayn› hakikat ve güzelliktir, ancak rakam ve teorem diliyle ifade edilir. Bir matematik probleminin çözümünü buldu¤un zaman duydu¤un memnuniyetle, baflar›l› bir resim yapt›¤›n veya foto¤raf çekti¤in zaman ald›¤›n zevk çok ama çok benzerdir.

“Killer” 1998 y›l›nda Cannes Film Festivali’nde “Orijinal Bak›fl” alan›nda ödül ald›. Bu nas›l oldu?

Bence Killer kalbimden de¤il de kafamdan ç›kt›¤› için benim en zay›f filmimdir.

Yani flematik ve kuramsald›r. Bu filmde matematik profesörüyle ilgili sahneler,

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

113

кинематограф sinema

Обычно у меня сюжет рождается из какой-то сцены, события, а не наоборот. Это процесс, идущий снизу, а не сверху.

Bende konular genellikle herhangi bir sahneden, olaydan ç›kar. Bunun tersi olmaz. Bu yukar›dan de¤il de afla¤›dan gelen bir süreçtir. baflrol oyuncunun öldürüldü¤ü son sahne, baflrol oyuncunun kar›s› rolünü oynayan Roksana Abuova’n›n sahneleri hofluma gidiyor sadece.

“Jol” (yol) filmi seyirciyi çok etkiledi.

Sizden önce yolu kimse böyle çekmedi. Bu “buluflun” s›rr› ne? í‡ð‡ÁÂ. èÓıÓÊÂ, Û ÌÂ„Ó Ì „ÛχÌËÚ‡ðÌ˚È, ‡ ÚÂıÌ˘ÂÒÍËÈ, ̇ۘÌ˚È ÒÍ·‰ Ûχ. êÂÊËÒÒÂðÓÏ ÓÌ ÚÓ˜ÌÓ Ì ÒÚ‡ÌÂÚ. ÑӘ͠ÄðÛÊ‡Ì 9 ÎÂÚ. é̇ ıÓ˜ÂÚ ÒÚ‡Ú¸ ‚ÂÚÂðË̇ðÌ˚Ï ‚ð‡˜ÓÏ Ë Î˜ËÚ¸ ÊË‚ÓÚÌ˚ı. é ˜fiÏ Ï˜ڇÂÚÂ? å˜ڇ˛ ÒÌÓ‚‡ ÔÓÈχڸ ̇ Û‰Ó˜ÍÛ Ú‡ÍÓ„Ó Ê ·Óθ¯Ó„Ó Ò‡Á‡Ì‡ (ÓÍÓÎÓ 7 Í„), ͇ÍÓ„Ó fl ÛÔÛÒÚËÎ ˝ÚËÏ ÎÂÚÓÏ, – ÔÓ‰‚· ÍËÚ‡ÈÒ͇fl ÎÂÒ͇. n

Bu filme “Road movie” ad›n› vermek istedim ama bizim Frans›z yap›mc›lar izin vermedi. Filmin konusu, kendime araba al›p memleketim Jamb›l bölgesine gitmeye bafllay›nca olufltu. Senaryo yaz›m›n›n ilk ç›k›fl noktas›, gördü¤üm bir rüya idi. Rüyamda filmimin prömiyerinde seyirciler baflka bir film seyretmek istiyorlar. Sanatç› insanlar›n buna benzer rüyalar› s›kça gördükleri vakidir.

Profesyonel aktörleri seyrek oynat›yorsunuz. Neden?

Çünkü sinema tiyatro de¤ildir ve tiyatro baflkas›n›n ifline burnunu sokmamal›.

Filme tiyatrodan oyuncu al›nabilir ancak onun insani özünü çekmeli, “profesyonel” oyununu de¤il. Yani profesyonel oyuncu da insand›r. Çal›flmalar›n›z›n konu ve senaryolar› nas›l ortaya ç›kar?

Bende konular genellikle herhangi bir sahneden, olaydan ç›kar. Bunun tersi olmaz. Bu yukar›dan de¤il de afla¤›dan gelen bir süreçtir yani.

O¤lunuz anne ve babas›n›n izinden mi gidecek?

O¤lum Magjan 15 yafl›nda. Memleketim Taraz flehrindeki Türk okulunda okuyor. Onun kafa yap›s› fen bilimleriyle flekillenmifl, sosyal bilimlerle de¤il. Kesinlikle yönetmen olmayacak. K›z›m Arujan 9 yafl›nda. Veteriner doktor olmak ve hayvanlar› tedavi etmek istiyor.

Hayaliniz nedir?

Bu yaz›n kaç›rd›¤›m kadar tekrar öyle büyük bir sazan (7 kg kadar) yakalamay› hayal ediyorum, Çin mal› oltam koptu. n 1 Otar Loseliani: (Gürcü sinemas›n›n günümüzde en önemli temsilcisi. Tiflis’te do¤du. Moskova Devlet Üniversitesi Matematik Fakültesi Astronomi bölümünde okudu. Rusya Devlet Sinema Enstitüsünü bitirdi. 1982 y›l›ndan beri Fransa’da yafl›yor.).

2 Gurdjiyev Georgiy: Psikolog, filozof. ‹nsan›n iç dünyas›n›n tekâmülünü düzenleyen “Dördüncü Yol” ö¤retisini gelifltirdi. 1877 y›l›nda Rusya Leninakan’da do¤du. 1949 y›l›nda Paris’te öldü.

3

Robert Bresson: 25 Eylül 1907'de do¤du, felsefe okudu. Önce ressam ve foto¤rafç› olarak çal›flt› ama 1930'lar›n bafl›nda sinemaya geçti.

114

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

sanat искусство

Небывалый успех

«Барсбека» К. Элкеева Журналист (Кыргызстан).

Barsbek’in görülmemifl baflar›s› K. Elkeyeva Gazeteci (K›rg›zistan).

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

115

искусство sanat

T

í

‡Úð – ðÓ‰ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡, Ó˜Â̸ ·ÎËÁÍËÈ ‰Û¯Â ˜ÂÎÓ‚Â͇. Ç 70- „Ó‰˚ β‰Ë ÚÓÎÔ‡ÏË ¯ÎË ‚ Ú‡Úð, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÒÏÓÚðÂÚ¸ ÌÓ‚˚È ÒÔÂÍÚ‡Íθ. ëÂȘ‡Ò Ú‡ÍË ÚÓÎÔ˚ ‚ðfl‰ ÎË Û‚Ë‰Ë¯¸. äÓ̘ÌÓ, ÌÂθÁfl Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚Ò ÔÂðÂÒÚ‡ÎË ˆÂÌËÚ¸ ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó. ã˛·ËÚÂÎË Ú‡Úð‡ ‚Ò Ê ÂÒÚ¸. ë„ӉÌfl Ú‡Úð˚ Ó·Ó„‡ÚËÎË Ò‚ÓÈ ðÂÔÂðÚÛ‡ð, ҉·‚ Â„Ó ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÌ˚Ï Ë ËÌÚÂðÂÒÌ˚Ï. чÊ ҇ÏË Á‰‡ÌËfl ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl Íð‡¯Â, Í‡Í ÏÓÎÓ‰‡fl ‰Â‚ۯ͇, ÔÂðÂӉ‚¯‡flÒfl ‚ ‚ÂÒÂÎÓ Ô·ڸÂ. ë„ӉÌfl ‚ ä˚ð„˚ÁÒÍÓÏ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏ ‡Í‡‰ÂÏ˘ÂÒÍÓÏ ‰ð‡Ï‡Ú˘ÂÒÍÓÏ Ú‡Úð ËÏÂÌË í.Ä·‰˚ÏÓÏÛÌÓ‚‡ ÚðÛ‰flÚÒfl ‡ÍÚÂð˚ ð‡ÁÌ˚ı ÔÓÍÓÎÂÌËÈ – ÓÚ ‚ÂÎËÍËı ÍÓðËÙ‚ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡, Ú‡ÍËı Í‡Í åÛ͇ϷÂÚ íÓÍÚÓ·‡Â‚, ÑÛȯÂÌ Å‡È‰Ó·ÓÚÓ‚, ‰Ó ÏÓÎÓ‰˚ı ڇ·ÌÚÓ‚, ÓÍÓ̘˂¯Ëı ËÌÒÚËÚÛÚ˚ ËÒÍÛÒÒÚ‚ ‚ ÄÎχÚ˚, åÓÒÍ‚Â Ë èÂÚÂð·Ûð„Â. ᇠ„Ó‰ Ú‡Úð ÒÚ‡‚ËÚ 5-6 ÔðÂϸÂð. êÂÔÂðÚÛ‡ð ð‡ÁÌÓÓ·ð‡ÁÂÌ: Á‡ðÛ·ÂÊ̇fl Í·ÒÒË͇, ðÛÒÒ͇fl Í·ÒÒË͇, ‰ð‡Ï‡ÚÛð„Ëfl ÒÚð‡Ì ëçÉ Ë, ÍÓ̘ÌÓ, ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËfl, ÓÚð‡Ê‡˛˘Ë ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓ ÔðÓ¯ÎÓ Í˚ð„˚ÁÓ‚. áðËÚÂθ ʉÂÚ Ú‡ÍÊ ÔðÓËÁ‚‰ÂÌËÈ Ì‡ ÒÓ‚ðÂÏÂÌÌÛ˛ ÚÂÏÛ. ÑËðÂÍÚÓð Ú‡Úð‡, ̇ðÓ‰Ì˚È ‡ðÚËÒÚ ä˚ð„˚Á·‡È éÒÏÓÌÓ‚ „Ó‚ÓðËÚ: «í‡Í Í‡Í Û Ì‡Ò Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È Ú‡Úð, Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ó·ð‡˘‡Ú¸Òfl Í Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚Ï Úð‡‰ËˆËflÏ, ÔÓ͇Á‡Ú¸ ̇¯ ðÂÔÂðÚÛ‡ð ‚ ð‡ÁÌ˚ı ÒÚð‡Ì‡ı». èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰ÌÓÏ ÙÂÒÚË‚‡Î ÔÓ‰ ̇Á‚‡ÌËÂÏ «ÇÚÓð‡fl ðÓ‰Ë̇», Ôðӯ‰¯ÂÏ ‚ ëڇϷÛÎÂ, Ú‡Úð ÔðËÌflÎ Û˜‡ÒÚË ÒÔÂÍÚ‡ÍÎÂÏ «Å‡ðÒ·ÂÍ», ‚ ÍÓÚÓðÓÏ ð‡ÒÒ͇Á˚‚‡ÂÚÒfl Ó ä˚ð„˚ÁÒÍÓÏ Í‡„‡Ì‡ÚÂ, Â„Ó ·Óð¸·Â Ò ‚̯ÌËÏË Ë ‚ÌÛÚðÂÌÌËÏË ‚ð‡„‡ÏË, Ó Á‡‚ËÒÚË, Ôð‰‡ÚÂθÒÚ‚Â Ë „ÂðÓËÁÏÂ. ëÔÂÍÚ‡Íθ ÔÓÌð‡‚ËÎÒfl ÁðËÚÂÎflÏ, ‡ÍÚÂð˚ ÔÓθÁÓ‚‡ÎËÒ¸ ·Óθ¯ËÏ ÛÒÔÂıÓÏ.

iyatro insan›n ruhuna yak›n ve sanat›n ayr›lmaz bir parças›d›r.

70’li y›llarda insanlar yeni bir piyes seyretmek için kalabal›k halinde tiyatrolara giderlerdi. fiimdi böyle kalabal›klar görmek mümkün de¤il. Elbette bütün insanlar›n sanata de¤er vermediklerini söylemek do¤ru de¤il. Tiyatro severler hâlâ var. Bugün tiyatrolar repertuarlar›n› çeflitli ve ilgi çekici yaparak canland›rd›lar. Tiyatrolar›n kendileri bile süslü elbiseler giyen genç bir k›z gibi günden güne daha renkli oldular.

ä˚ð„˚ÁÒÍËÈ Ú‡Úð ‰ð‡Ï˚ ÛÊ ‰‡‚ÌÓ Ì ‚˚ÂÁʇΠÁ‡ „ð‡Ìˈ˚ ðÂÒÔÛ·ÎËÍË. Ä Ôðӯ‰¯ËÈ „Ó‰ Ó͇Á‡ÎÒfl Ó˜Â̸ ÔÎÓ‰ÓÚ‚ÓðÌ˚Ï. í‡Úð ÔðËÌflÎ Û˜‡ÒÚË ‚ Ôðӯ‰¯ÂÏ ‚ ä‡Á‡ÌË ÙÂÒÚË‚‡ÎÂ, „‰Â Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË 14 ÒÚð‡Ì, Ë Á‡‚Ó‚‡Î ÔÂð‚Ó ÏÂÒÚÓ ‚ ‰‚Ûı ÌÓÏË̇ˆËflı. Ç ÌÓÏË̇ˆËË «ãÛ˜¯ËÈ ÒÔÂÍÚ‡Íθ» ·˚· ÓÚϘÂ̇ ð‡·ÓÚ‡ «äÓðÓθ ãËð». Ç ˝ÚÓÏ ÙÂÒÚË‚‡Î ۘ‡ÒÚ‚Ó‚‡Î Ë ‡‚ÚÓð ÔðÓÂÍÚ‡ «ÇÚÓð‡fl êÓ‰Ë̇» „ÓÒÔÓ‰ËÌ çÛðÛηı. àÒÔÓÎÌËÚÂθ „·‚ÌÓÈ ðÓÎË ‚ ÒÔÂÍÚ‡ÍΠ«Å‡ðÒ·ÂÍ» ä˚ð„˚Á·‡È éÒÏÓÌÓ‚ ð‡ÒÒ͇Á‡Î Ì‡Ï Ó· ˝ÚÓÏ ÙÂÒÚË‚‡ÎÂ. í‡Ï Ó·ÒÛʉ‡ÎËÒ¸ ‚ÓÔðÓÒ˚ Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ÒÓÒÚÓflÌËfl Ú‡Úð‡, ·Û‰Û˘Ë ̇Ôð‡‚ÎÂÌËfl Ë ÔÂðÒÔÂÍÚË‚˚

В 70-е годы люди толпами шли в театр, чтобы посмотреть новый спектакль. Сейчас такие толпы вряд ли увидишь.

Bugün K›rg›zistan T.Abd›momunov Millî Akademi Drama Tiyatrosu’nda Mukambet Toktobayev, Duyflen Baydobotov gibi sanat›n büyük dahilerinden, Almat›, Moskova ve Leningrad gibi flehirlerde sanat enstitüleri bitiren yeni yetenekler, yani alt› neslin yetenekleri çal›fl›yor. Tiyatroda her y›l sahneye 5-6 dolay›nda yeni oyun oynan›yor. Tiyatronun repertuar› çok çeflitli: Yabanc› klasikler, Rus klasikleri, BDT dramas› ve elbette K›rg›zlar›n tarihî geçmifllerini yans›tan eserler. Seyirciler ça¤dafl eserlere de ihtiyaç duyuyorlar. T.Abd›momunov K›rg›zistan Millî Akademi Drama Tiyatrosu Müdürü devlet sanatç›s› K›rg›zbay Ocmonov “millî tiyatro oldu¤umuz için biz geleneksel adet ve görenekleri göstermek ve repertuar›m›z› çeflitli ülkelerde göstermek zorunday›z” diyor. Onun için “‹kinci Vatan” ad› ile 2006’da ‹stanbul’da düzenlenen festivale K›rg›zistan Milli Akademi Drama Tiyatrosu, eski K›rg›z hanl›¤› Kaganat’›n devlet yap›s›n› gösteren, iç ve d›fl düflmanlarla mücadele, k›skançl›k ve ihanet duygular›n› ve kahramanl›¤› anlatan “Barsbek” adl› oyunuyla kat›ld›.

Oyun oyuncular›n hofluna gitti. Oyuncular büyük bir baflar›yla döndüler.

K›rg›z tiyatrosu uzun süredir yurt d›fl›na gitmiyor. Bu y›l ise onlar için çok verimli bir y›l oldu. Kazan’da 14 ülkenin kat›ld›¤› festivale kat›lan tiyatro iki dalda birinci oldu. En ‹yi Oyun dal›nda “Kral Lir” birinci oldu. Bu festivale ‹kinci Vatan festivalinin proje sahibi Nurullah Bey de kat›ld›. K›rg›z oyuncular›n imkanlar›n› gören ve de¤erlendiren Nurullah Bey bizim tiyatroyu da Türkiye’ye davet etmiflti.

70’li y›llarda insanlar yeni bir piyes seyretmek için kalabal›k halinde tiyatrolara giderlerdi. fiimdi böyle kalabal›klar görmek mümkün de¤il.

“Barsbek” oyununun baflrol oyuncusu K›rg›zbay Osmonov bize bu festivalin özelliklerinden bahsetti. Festivalde tiyatronun sorunlar›, geliflmelerinin tüКыргызбай Осмонов / K›rg›zbay Ocmonov

116

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

sanat искусство

Â„Ó ð‡Á‚ËÚËfl, ÔðÓ·ÎÂχ ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl χÒÚÂðÒÚ‚‡ ‡ÍÚÂðÓ‚ Ë ðÂÊËÒÒÂðÓ‚ÔÓÒÚ‡ÌÓ‚˘ËÍÓ‚. ëÚ‡‚Ë·Ҹ Á‡‰‡˜‡ ÒÓ‰ËÌËÚ¸ ÛÒËÎËfl ÎÛ˜¯Ëı Ú‡ÚðÓ‚ ËÁ Ú˛ðÍÓflÁ˚˜Ì˚ı ÒÚð‡Ì Ë ÒÚð‡Ì Ö‚ðÓÔ˚. ç‡ ÙÂÒÚË‚‡Î Ì ÔðËÒÛʉ‡ÎËÒ¸ ÔðËÁÓ‚˚ ÏÂÒÚ‡. lj¸ ˆÂθ Â„Ó Á‡Íβ˜‡Î‡Ò¸ Ì ‚ ð‡Á‰‡˜Â ÔðËÁÓ‚, ‡ ‚ ÒÓÁ‰‡ÌËË ÏÓÒÚÓ‚, ÒÓ‰ËÌfl˛˘Ëı Ú‡Úð˚. 옇ÒÚÌËÍË ÙÂÒÚË‚‡Îfl ÔÓÎÛ˜ËÎË ‚ ÔÓ‰‡ðÓÍ ÍÂð‡Ï˘ÂÒÍË ԇÏflÚÌ˚ Á̇ÍË. îÂÒÚË‚‡Î¸ ·˚Î Óð„‡ÌËÁÓ‚‡Ì ̇ ‚˚ÒÓÍÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ. «ç ӯ˷ÛÒ¸, – „Ó‚ÓðËÚ ä. éÒÏÓÌÓ‚, – ÂÒÎË Ò͇ÊÛ, ˜ÚÓ ‰‡ÌÌÓ ÏÂðÓÔðËflÚË ·˚ÎÓ ÔðËÏÂðÓÏ ‰Îfl ̇Ò, ÒÚ‡ÎÓ ·Óθ¯ËÏ Ôð‡Á‰ÌËÍÓÏ Ú‡Úð‡. á‰ÂÒ¸ ÔÓ͇Á˚‚‡ÎË ÒÔÂÍÚ‡ÍÎË ð‡ÁÌ˚ı ʇÌðÓ‚, Ï˚ ÒÚ‡ð‡ÎËÒ¸ ÌË Ó‰ÌÓ„Ó Ì ÔðÓÔÛÒÚËÚ¸. ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Ï˚ ‚ˉÂÎË ÛÌË͇θÌ˚ ÔÓÒÚ‡ÌÓ‚ÍË Ë ‚˚ÒÓÍÓÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌÛ˛ Ë„ðÛ ‡ÍÚÂðÓ‚. 燯 ÍÓÎÎÂÍÚË‚ Ó·Ó„‡ÚËÎÒfl ˆÂÌÌ˚Ï ÓÔ˚ÚÓÏ. ç‡Ò Ó·ð‡‰Ó‚‡ÎÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÚÍð˚Î ˝ÚÓÚ ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ÒÔÂÍÚ‡Íθ ëÛÎڇ̇ ê‡Â‚‡ «Å‡ðÒ·ÂÍ». íÂÏ Ò‡Ï˚Ï ·˚ÎÓ ÔðÓ‰ÂÏÓÌÒÚðËðÓ‚‡ÌÓ ÓÒÓ·Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌË Óð„‡ÌËÁ‡ÚÓðÓ‚ Í Ì‡Ï. í‡Ï Ì ·˚ÎÓ ‰ðÛ„Ó„Ó ÒÔÂÍÚ‡ÍÎfl Ò Ú‡ÍÓÈ ðÂÊËÒÒÂðÒÍÓÈ ‚˚‰ÛÏÍÓÈ, Í‡Í Ì‡¯ «Å‡ðÒ·ÂÍ». ëÔÂÍÚ‡Íθ ·˚Î Ò˚„ð‡Ì ̇ ÏÓÒÚÛ. ùÚÓÈ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‰ÂÍÓð‡ˆËË ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡ÎË ‚ÂÎËÍÓÎÂÔÌ˚ ÍÓÒÚ˛Ï˚, ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌ̇fl Ë„ð‡ ‡ÍÚÂðÓ‚, Ë ‰‡Ê Á‚ÂÁ‰˚ ̇ ÌÂ·Â Ë ‚Òfl ÔðËðÓ‰‡, ͇Á‡ÎÓÒ¸, ÔÓÏÓ„‡ÎË Ì‡Ï. í‡Úð‡Î¸Ì˚ ‰ÂflÚÂÎË ËÁ ‰ðÛ„Ëı ÒÚð‡Ì ‚˚ÒÓÍÓ ÓˆÂÌËÎË ËÒÔÓÎÌËÚÂθÒÍËÈ Ú‡Î‡ÌÚ, Ú‚Óð˜ÂÒÍËÈ ÔÓÚÂÌˆË‡Î Ë ‡ÍÚÂðÒÍËÈ ‡Ì҇Ϸθ ̇¯Â„Ó Ú‡Úð‡». çÂÍÓÚÓð˚ Á‡ðÛ·ÂÊÌ˚ ÍÓÎ΄Ë, ÔÓÒÏÓÚð‚ ˝ÚÓÚ ÔÓÚðflÒ‡˛˘ËÈ ÒÔÂÍÚ‡Íθ, ‚˚ð‡ÁËÎË Á‡ËÌÚÂðÂÒÓ‚‡ÌÌÓÒÚ¸ ‚ ‰‡Î¸ÌÂȯÂÏ ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Â. ëڇϷÛθÒÍËÈ ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ‰‡Î ä˚ð„˚ÁÒÍÓÏÛ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏÛ Ú‡ÚðÛ ‰ð‡Ï˚ ÔÛÚ‚ÍÛ Ì‡ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚È ÙÂÒÚË‚‡Î¸. ùÚÓ ÚÓÊ ·Óθ¯ÓÈ ÛÒÔÂı. ë ÚÛðˆÍÓÈ ÒÚÓðÓÌÓÈ Ó·ÒÛʉ‡ÎÒfl ‚ÓÔðÓÒ Ó ÔÓÏÓ˘Ë ‚ ÚÂıÌ˘ÂÒÍÓÏ Ó·ÌÓ‚ÎÂÌËË Ú‡Úð‡. ëÔÂÍÚ‡Íθ «Å‡ðÒ·ÂÍ» ‚ÓÒÒÓÁ‰‡ÂÚ ËÒÚÓð˘ÂÒÍË ÒÓ·˚ÚËfl, ÓÚð‡Ê‡˛˘Ë ԇÚðËÓÚËÁÏ Ë „ÂðÓËÁÏ, ·Óð¸·Û ̇ðÓ‰‡ ä˚ð„˚ÁÒÍÓ„Ó Í‡„‡Ì‡Ú‡. éÌ ·˚Î ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌ ‰‚‡ „Ó‰‡ ̇Á‡‰ ÚÛðÍÏÂÌÒÍËÏ ðÂÊËÒÒÂðÓÏ é‚ÎflÍÛÎË ï‡‰ÊËÍÛÎË‚˚Ï. Ç ÒÔÂÍÚ‡ÍΠÌÂÚ Ù‡Î¸¯Ë, ÔðÂÛ‚Â΢ÂÌËÈ. ë¯ËÚ˚ ËÁ Ó·˚˜ÌÓ„Ó ·ÂÎÓ„Ó ‚ÓÈÎÓ͇ ÍÓÒÚ˛Ï˚ ‡ÍÚÂðÓ‚ ‚ÓÒÔðÓËÁ‚Ó‰flÚ Ó‰ÂÊ‰Û ‚ÓËÌÓ‚ Ë ÏÓ„ÛÚ, ÔÓ Á‡Ï˚ÒÎÛ ðÂÊËÒÒÂð‡, ËÏËÚËðÓ‚‡Ú¸ ͇ÏÌË. n

rü, hatalar›, gelecekteki e¤ilimleri, oyuncular›n, yönetmenlerin seviyelerini yükseltme problemleri ele al›nd›. Festivalde ayn› flekilde Türkçe konuflan ülkelerin ve Avrupa’n›n en iyi tiyatrolar›n› birlefltirme problemi de ele al›nd›. Bu sebepten dolay› bu festivalde ödül konulmad›. Bu fikir gayet do¤ruydu çünkü burada maksat, ödül almak de¤il, tiyatrolar aras›nda köprü kurmakt›. Festivalin sonunda festivalin sembolü çini hat›ra eflyalar› da¤›t›ld›. Festival oldukça yüksek bir düzeyde düzenlenmiflti. “Bu tür faaliyetler bizim için örnek oldu ve tiyatro için bir bayram oldu desem yan›lm›fl olmam. Oyunlar farkl› türlerden gösterildi ve hiçbirini kaç›rmamaya gayret ettik. Ben harikulade sahnelemelere, oyuncular›n yüksek profesyonel oyunculuklar›na flahit oldu¤umuzu düflünüyorum. Bizim toplulu¤umuz paha

biçilmez bir tecrübe edindi. Festivalin Sultan Rayev’in oyunu “Barsbek” ile aç›lmas› bizi sevindirdi. Ben bunun, organizatörlerin bize özel bir ilgi göstermelerine sebep oldu¤unu düflünüyorum”.

“Orada bizim Barsbek gibi sahneye konan bir oyun yoktu çünkü oyun köprüde oynand›” diye ekledi K.Osmonov.

Bu dekorasyona oyuncular›n oyununa ilham veren görkemli kostümler efllik etti. Hatta öyle geliyordu ki, sanki gökteki y›ld›zlar ve bütün tabiat bize yard›m ediyordu. Di¤er ülkelerin tiyatro sanatç›lar› oyunun ifade kabiliyetini, yarat›c› potansiyeli ve tiyatromuzun oyuncu toplulu¤una çok de¤er verdiler.

Bu harika oyunu seyreden baz› yabanc› meslektafllar gelecekte iflbirli¤i yapma ilgisi gösterdiler. ‹stanbul’daki festivalde K›rg›z Milli Tiyatrosu’na gelecek y›l yap›lmas› planlanan festivale davetiye verdiler. Bu da büyük bir baflar›d›r. Türk taraf›ndan K›rg›z tiyatrosunun teçhizat›n›n yenilenmesi yard›m› konusu görüflüldü.

Barsbek oyunu eski K›rg›z Hanl›¤›’n›n vatanseverli¤ini, kahramanl›¤›n›, toprak mücadelesini ve milletini yans›tan tarihi olaylarla doludur. Oyun iki y›l önce Türkmen yönetmen Ovlyakum Hadjikuliyev taraf›ndan sahnelendi.

Oyun yapmac›ktan uzak, abart›s›z ve gayet basit bir sonu var. Oyun eski devirleri yans›tan orijinal kostümleri ile fark ediliyor. Beyaz keçeden dikilen kostümler askeri elbise görevi gördü ayr›ca zaman zaman tafla dönüfltüler. n

Дуйшен Байдоботов / Duyflen Baydobotov KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

117

книжное обозрение kitabiyat

Роман судьбы инистерство культуры и информации Республики Кыргызстан объявило 2008 год «Годом Чингиза Айтматова» в честь 80-летнего юбилея великого писателя. В связи с этим состоялось первое мероприятие презентация романа народного писателя «Когда падают горы, или Вечная невеста», изданного на турецком языке.

М

Книга «Когда падают горы, или Вечная невеста» была выпущена в Турции в типографии «Уфук китап» тиражом 10 тыс. экз. и переведена на турецкий язык Гузель Сарыгул Шанбаевой. До этого роман был переведен на японский, немецкий, французский, английский языки. Автор отметил, что его книги были изданы на таких языках, как сербский и язык маратхи, о чем он узнал недавно. Презентация, посвященная 80-летию великого писателя, была организована международной Платформой Диалог Евразия, Международным фондом им. Ч. Айтматова, Международным образовательным учреждением «Себат», Клубом им. Ч. Айтматова и Академией им. Ч. Айтматова.

2

Kader roman›

008 y›l› K›rg›z Cumhuriyeti Kültür ve Enformasyon Bakanl›¤› taraf›ndan “Cengiz Aytmatov Y›l›” olarak ilan edildi. Bu nedenle baflkentte halk yazar›n›n Türkçe yay›nlanan Da¤lar Devrildi¤inde kitab›n›n imza töreni yap›ld›.

Da¤lar Devrildi¤inde kitab› Güzel Sar›gül fianbayeva taraf›ndan Türkçeye tercüme edilerek “Ufuk kitap” yay›nevi taraf›ndan 1000 adet bas›ld›. Bu zamana kadar kitap Japonca, Almanca, Frans›zca ve ‹ngilizce olarak yay›nlanm›flt›. Yazar bu kitab›n S›rpça ve Maradhiceye de tercüme edildi¤ini fakat bunu yeni ö¤rendi¤ini dile getirdi.

Büyük yazar›n 80 yafl›na girmesi münasebetiyle düzenlenen imza töreni platformumuz “Diyalog Avrasya”, Uluslararas› C. Aytmatov Vakf›, “Sebat” E¤itim Kurumlar›, C. Aytmatov Kulübü ve Akademisi taraf›ndan organize edildi.

118

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

«Круглый стол» в Казани, посвященный Мевляне Расим Хуснутдинов Представитель «ДА» в Татарстане.

˚ÎË ÓÔ‡ÒÂÌËfl, ˜ÚÓ ‰Îfl Ôðӂ‰ÂÌËfl ‚ÒÚð˜Ë, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÈ å‚ÎflÌÂ, ‚ ä‡Á‡ÌË Ì ̇ȉÂÚÒfl ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ Î˛‰ÂÈ, Á̇˛˘Ëı Ó ÌÂÏ. çÓ Ó͇Á‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ ˝ÚÓ Ì ڇÍ. èð˯‰¯Ë ̇ ð‡Á„Ó‚Óð Á‡ «ÍðÛ„Î˚Ï ÒÚÓÎÓÏ» ·˚ÎË ÒÂð¸ÂÁÌÓ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÎÂÌ˚. çÂÍÓÚÓð˚ ËÁÛ˜‡ÎË ˝ÚÛ ÚÂÏÛ Ì ӉËÌ „Ó‰.

30 ÌÓfl·ðfl Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÏ è·ÚÙÓðÏ˚ ÑˇÎÓ„ Ö‚ð‡ÁËfl ‚ í‡Ú‡ðÒÚ‡ÌÂ Ë Ù‡ÍÛθÚÂÚÓÏ Ú‡Ú‡ðÒÍÓÈ ÙËÎÓÎÓ„ËË Ë ËÒÚÓðËË ‚ 燈ËÓ̇θÌÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍ êÂÒÔÛ·ÎËÍË í‡Ú‡ðÒÚ‡Ì ä‡Á‡ÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡ (äÉì) ‚ ä‡Á‡ÌÒÍÓÈ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍ ·˚Î Ôðӂ‰ÂÌ «ÍðÛ„Î˚È ÒÚÓλ ̇ ÚÂÏÛ «ç‡ÒΉÒÚ‚Ó å‚ÎflÌ˚ Ñʇ·Ή‰Ë̇ êÛÏË Ë Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸», ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚È 800-ÎÂÚ˲ ÒÓ ‰Ìfl ðÓʉÂÌËfl êÛÏË. èð‰Ò‰‡ÚÂθÒÚ‚Ó‚‡Î ‰ÓÍÚÓð ËÒÚÓð˘ÂÒÍËı ̇ÛÍ Ñ‡ÏËð àÒı‡ÍÓ‚. éÌ Ò͇Á‡Î: «ë„ӉÌfl ÏÓÎÓ‰Âʸ ‚ÒÂ„Ó ÏËð‡ ËÌÚÂðÂÒÛÂÚÒfl ËÒÍÛÒÒÚ‚ÓÏ êÛÏË. Ö„Ó ÍÌË„Ë ‚ıÓ‰flÚ ‚ ˜ËÒÎÓ Ò‡Ï˚ı ËÁ‰‡‚‡ÂÏ˚ı ÍÌË„ ÏËð‡». ÑÓÍÚÓð ÙËÎÓÎӄ˘ÂÒÍËı ̇ÛÍ, ÔðÓÙÂÒÒÓð äÉì ï‡ÚËÔ åËÌÌ„ÛÎÓ‚, ‰ÂÔÛÚ‡Ú Ô‡ð·ÏÂÌÚ‡ í‡Ú‡ðÒڇ̇ ÔËÒ‡ÚÂθ ê‡ÁËθ LJÎË‚, ‰ÓÍÚÓð ÙËÎÓÎӄ˘ÂÒÍËı ̇ÛÍ, ÔðÓÙÂÒÒÓð äÉì êÂÁ‰‡ ɇÌË‚‡, ÔðÂÔÓ‰‡‚‡ÚÂθ ÚÛðˆÍÓ„Ó flÁ˚͇, ‰ÓˆÂÌÚ Í‡Ù‰ð˚ ÚÛðÍÓÎÓ„ËË äÉì ÄÒËfl ê‡ıËÏÓ‚‡ Ë ÔðÓÙÂÒÒÓð í‡Ú‡ðÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó „ÛχÌËÚ‡ðÌÓ„Ó Ô‰‡„ӄ˘ÂÒÍÓ„Ó ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚ‡, ‰ÓÍÚÓð ÙËÎÓÎӄ˘ÂÒÍËı ̇ÛÍ î‡ðËÚ üıËÌ ÔÓ‰ÂÎËÎËÒ¸ Ò‚ÓËÏË ‚Ô˜‡ÚÎÂÌËflÏË Ó ÊËÁÌË Ë Ú‚Óð˜ÂÒÚ‚Â êÛÏË, ÔÓ‰˜ÂðÍÌÛÎË Á̇˜ÂÌË ÏËÒÒËË å‚ÎflÌ˚ ‰Îfl ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl.

Å

Kazan’da “Mevlana” yuvarlak masa toplant›s› Rasim Husnutdinov DA Tataristan temsilcisi.

azan’da Mevlana konusunda konferans düzenlenirse, Mevlana’y› o kadar bilen birileri olmayabilir” deniyordu fakat öyle de¤ilmifl. Yuvarlak masaya gelenler konferans›n ciddiyetine haz›rl›kl› ve bilgi dolu gelmifllerdi. Baz›lar›n›n bu konuyu y›llarca ö¤renmifl olduklar› ortaya ç›kt›.

“K

Mevlana Celalettin Rumi’nin 800. do¤um y›ldönümü münasebetiyle 30 kas›m Cuma günü Kazan Milli Kütüphanesi’nde «Mevlana Celalettin Rumi Miras› ve Günümüz» konulu yuvarlak masa toplant›s› Diyalog Avrasya Platformu Kazan Temsilcili¤i ve Kazan Devlet Üniversitesi’nin (KDÜ) Tatar Dili Filolojisi ve Tarihi fakültesi taraf›ndan düzenlendi.

Programa tarih bilimleri doktoru Damir ‹shakov baflkanl›k yapt›: “Bugün bütün dünya gençli¤i Rumi sanat› ile ilgilenmekte. Onun kitaplar› dünyan›n en iyi sat›lan kitaplar› aras›nda. Bu kifli birkaç milletin içinden ç›km›flt›r ama onu bölüflürken de kavga yaflanm›yor.” dedi.

Filoloji bilimleri doktoru, KDÜ profesörü Hatip Minnegulov, Tataristan Devlet fiuras› milletvekili ve yazar Razil Valiev, Filoloji bilimleri doktoru, KDÜ profesörü Rezeda Ganiyeva, KDÜ Türkoloji Türk dili ö¤retim görevlisi Asiye Rahimova ve Tatar Devlet Gumanitar Üniversitesi profesörü, filoloji bilimleri doktoru Ferit Yahin’in, Mevlana hakk›ndaki görüfllerinin dile getirildi¤i toplant›dan olumlu sonuçlar elde edildi. Tataristan’›n yeni neslin e¤itiminde Mesnevi’den ve Mevlana misyonundan fazlas›yla istifade edilebilece¤ine vurgu yap›ld›.

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

общество toplum

Неправительственные организации Казахстана: новый гражданин, новая страна Жетписбай Бекболатулы Журналист, кандидат экономических наук (Казахстан).

Kazakistan’›n sivil toplum örgütleri: Yeni bir vatandafl, yeni bir ülke Jenitbay Bekbolatul› Dr., Gazeteci, Ekonomi Bilimleri (Kazakistan).

ä

‡Í ÔÓ͇Á˚‚‡ÂÚ ÏËðÓ‚‡fl Ôð‡ÍÚË͇, ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË (çèé) fl‚Îfl˛ÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ÓÔð‰ÂÎfl˛˘Ëı ˝ÎÂÏÂÌÚÓ‚ ‰ÂÏÓÍð‡Ú˘ÂÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. èÓ Ëı ð‡Á‚ËÚÓÒÚË ÒÛ‰flÚ Ó ð‡Á‚ËÚÓÒÚË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ˆÂÎÓÏ. é‰ÌÓÈ ËÁ ̇˷ÓΠ‡ÍÚۇθÌ˚ı ÔðÓ·ÎÂÏ, ‚ÒÚ‡‚¯Ëı ÔÂð‰ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍËÏË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ÏË ñÂÌÚð‡Î¸ÌÓÈ ÄÁËË ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÔÂðÂıÓ‰ÌÓ„Ó ÔÂðËÓ‰‡, fl‚ÎflÂÚÒfl ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌÓ ÔðÓËÒıÓ‰fl˘ËÏ ÔÂðÂÏÂÌ‡Ï ð‡Á‚ËÚË ÒÙÂð˚ „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ÍÓÌÚðÓÎfl Á‡ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏË Ë ÒӈˇθÌÓ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏË ÔðÓˆÂÒÒ‡ÏË ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â Ë „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Â. èÓ˝ÚÓÏÛ ðÂÁÍÓ ‚ÓÁð‡ÒÚ‡ÂÚ ðÓθ çèé ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚ ‚·ÒÚË, ÍÓÚÓð˚Â Ë ‰ÓÎÊÌ˚ ‚˚ÔÓÎÌflÚ¸ ÙÛÌÍˆË˛ «ÍÓÌÚðÓÎfl Ë ÒÓÛ˜‡ÒÚËfl» ‚ ‚˚¯ÂÓÁ̇˜ÂÌÌÓÏ ÔðÓˆÂÒÒÂ.

҉·ڸ Ò‡Ï˚ ÓÔÚËÏËÒÚ˘Ì˚ ÔðÓ„ÌÓÁ˚. àÏÂÌÌÓ ÓÌË fl‚Îfl˛ÚÒfl Ò‚ÓÂÓ·ð‡ÁÌ˚Ï ÒӈˇθÌ˚Ï ð„ÛÎflÚÓðÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ‚˚ÔÓÎÌfl˛Ú ðÓθ ÔÓÒð‰ÌËÍÓ‚ ÏÂÊ‰Û „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ Ë „ð‡Ê‰‡Ì‡ÏË, ·ÂðÛÚ Ì‡ Ò·fl ÏÌÓ„Ë ÙÛÌ͈ËË ÒӈˇθÌ˚ı ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ Ë ð‡·ÓÚ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. ë„ӉÌfl ‚ ÒÚð‡Ì ‡ÍÚË‚ÌÓ Ë‰ÂÚ ÔðÓˆÂÒÒ ÙÓðÏËðÓ‚‡ÌËfl ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÂÍÚÓð‡, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ„Ó ‰Îfl ÙÛÌ͈ËÓÌËðÓ‚‡ÌËfl „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡.

D

ünya tecrübesi de gösteriyor ki, sivil toplum kurulufllar› (STK) demokratik bir toplumun belir-

leyici unsurlar›ndan biridir. Toplumun geliflmiflli¤i STK’lar›n geliflmiflli¤ine göre de¤erlendirilir.

Geçifl dönemi flartlar›nda postsovyet Merkezi Asya devletlerinin önüne ç›kan güncel problemlerden biri, toplumda ve

çÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË Úð‡‰ËˆËÓÌÌÓ ÙÓðÏËðÛ˛ÚÒfl ̇ ¯ËðÓÍÓÈ Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂθÌÓÈ ·‡Á Ë, Í‡Í ÏËÌËÏÛÏ, ‚Íβ˜‡˛Ú ‚ Ò·fl ̇˷ÓΠ‡ÍÚË‚Ì˚ ӷ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ‰‚ËÊÂÌËfl Ë Ó·˙‰ËÌÂÌËfl. Ä̇ÎËÁ ÔÂðÂÏÂÌ, ÔðÓËÒıÓ‰fl˘Ëı ‚ ‰‡ÌÌÓÏ ÒÂÍÚÓð ӷ˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ, ÔÓ͇Á˚‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ çèé ÔÓ͇ Ì ÒÚ‡ÎË ‡‚ÚÓðËÚÂÚÌ˚ÏË ËÌÒÚËÚÛÚ‡ÏË „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÌÓ ÚÂÏÔ˚ Ëı ð‡Á‚ËÚËfl ÔÓÁ‚ÓÎfl˛Ú

120

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

toplum общество

Ç ä‡Á‡ıÒڇ̠çèé ÔðËÌflÚÓ Ì‡Á˚‚‡Ú¸ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflÏË ÚðÂÚ¸Â„Ó ÒÂÍÚÓð‡, Ú.Í. ÔÂð‚˚Ï ÒÂÍÚÓðÓÏ fl‚ÎflÂÚÒfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó, ‚ÚÓð˚Ï, ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ, ·ËÁÌÂÒ. ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍË çèé – ˝ÚÓ ‰Ó·ðÓ‚ÓθÌ˚ ӷ˙‰ËÌÂÌËfl, ÒÓÁ‰‡ÌÌ˚ ÔÓ ËÌˈˇÚË‚Â „ð‡Ê‰‡Ì ̇ ÓÒÌÓ‚Â Ó·˘ÌÓÒÚË Ëı ËÌÚÂðÂÒÓ‚ Ò ˆÂθ˛ ð‡ÎËÁ‡ˆËË „ð‡Ê‰‡ÌÒÍËı ËÌˈˇÚË‚ ̇ ÔðË̈ËÔ‡ı ÓÚÍð˚ÚÓÒÚË, Ò‡ÏÓÛÔð‡‚ÎÂÌËfl Ë Ò‡ÏÓÙË̇ÌÒËðÓ‚‡ÌËfl. èðÓˆÂÒÒ Ëı ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl ÔðÓ¯ÂÎ ‚ ÌÂÒÍÓθÍÓ ˝Ú‡ÔÓ‚. èÂð‚˚È ˝Ú‡Ô Óı‚‡Ú˚‚‡ÂÚ ÔÂðËÓ‰ Ò ÍÓ̈‡ 80-ı ÔÓ 1994 „Ó‰. ᇠ˝ÚÓ ‚ðÂÏfl, ÔÓ ÓˆÂÌÍ‡Ï ÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚ı ˝ÍÒÔÂðÚÓ‚, ‚ÓÁÌËÍÎÓ ·ÓΠ400 ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ, ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ Ôð‡‚ÓÁ‡˘ËÚÌÓ„Ó Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËfl, ˜ÚÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ÔÂðËÓ‰ÓÏ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ä‡Á‡ıÒڇ̇ Ë Ì‡˜‡ÎÓÏ ÔðÓˆÂÒÒ‡ ‰ÂÏÓÍð‡Ú˘ÂÒÍËı ÔðÂÓ·ð‡ÁÓ‚‡ÌËÈ. ÑÎfl ‰‡ÌÌÓ„Ó ˝Ú‡Ô‡ ı‡ð‡ÍÚÂðÌÓ ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ë ÒËÒÚÂÏÌÓÒÚË, ÒÚËıËÈÌÓÒÚ¸ Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl çèé. ÉÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ‚˚ð‡·‡Ú˚‚‡ÎÓ Ó·˘Ë ÔÓ‰ıÓ‰˚ Ë ÔðËÓðËÚÂÚ˚ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÂÍÚÓð‡. ÇÚÓðÓÈ ˝Ú‡Ô, Óı‚‡Ú˚‚‡˛˘ËÈ ÔÂðËÓ‰ Ò 1994 ÔÓ 1997 „„., – ˝Ú‡Ô ͇˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ë ÍÓ΢ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ðÓÒÚ‡

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

devlette meydana gelen politik ve sosyoekonomik süreçleri takip eden sivil kontrol alan›n›n geliflmesi problemidir.

Bu nedenle yukar›da sözü edilen süreci “kontrol” ve ayn› sürece “kat›l›m” görevini yerine getirmesi gereken STKlar›n rolü h›zla büyüyor.

ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ. óËÒÎÂÌÌÓÒÚ¸ Ëı ‚ÓÁðÓÒ· ‰Ó 1600. çÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÂÍÚÓð ‰ËÙÙÂðÂ̈ËðÓ‚‡ÎÒfl ÔÓ ‚ˉ‡Ï ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. êÓÒÚ ˜ËÒ· ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ, ‚ ÔÂð‚Û˛ Ó˜Âð‰¸, Ó·˙flÒÌflÂÚÒfl χÒÒËðÓ‚‡ÌÌÓÈ ÙË̇ÌÒÓ‚ÓÈ ÔÓ‰‰ÂðÊÍÓÈ ÏÂʉÛ̇ðÓ‰Ì˚ı ÙÓ̉ӂ Ë Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ ˜ÂðÂÁ ÒËÒÚÂÏÛ „ð‡ÌÚÓ‚. éÌË ·˚ÎË Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ˚ ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ Ì‡ Ôðӂ‰ÂÌË ÒÂÏË̇ðÓ‚, «ÍðÛ„Î˚ı

Sivil kurulufllar geleneksel olarak genifl bir temsil esas›yla kurulurlar ve içlerine en aktif toplumsal hareket ve birlikleri al›rlar. Kazakistan’da toplumun bu sektöründe meydana gelen de¤iflimlerin analizi, STK’lar›n henüz sivil toplumun nüfuzlu kurumlar› olmad›¤›n› gösteriyor. Buna ra¤men geliflme tempolar› iyimser bir tablo çiziyor. Toplumsal iliflkileri düzenliyor, devlet ve vatandafllar aras›nda arac› rolünü yerine getiriyor, toplumda birçok sosyal reform ve ifllerde görev al›yorlar. Ülkemizde sivil toplumun faal hâle gelmesi için bir ihtiyaç olan STK’lar›n oluflum süreci bugün fazlas›yla aktif.

Kazakistan’da STK’lar devlet ve iflten sonra toplumun üçüncü sektörü olarak adland›r›l›r. Kazakistan STK’lar› sivil inisiyatifin hayata geçirilmesi amac›yla

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

121

общество toplum

ÒÚÓÎÓ‚», ÚðÂÌËÌ„Ó‚, ËÏÂÎË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÓÌÌÓ-ÚÂıÌ˘ÂÒÍËÂ, Ó·Û˜‡˛˘ËÂ Ë ÏÂÚӉ˘ÂÒÍË ˆÂÎË. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, ‚ ˝ÚË „Ó‰˚ ·˚· Ó·ÓÁ̇˜Â̇ Î˯¸ Ó·˘‡fl ÔÓÁˈËfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ÒÂÍÚÓðÛ, ‰Ë̇fl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌ̇fl ÔÓÎËÚË͇ ÔÓ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒڂ˲ Ò ÌËÏË Â˘Â Ì ·˚· ‚˚ð‡·Óڇ̇ ‚ ÔÓÎÌÓÏ Ó·˙ÂÏÂ. éÒÌÓ‚Ì˚ÏË ˆÂÌÚð‡ÏË ð‡Á‚ËÚËfl ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ ÒÚ‡ÎË ÍðÛÔÌ˚ „ÓðÓ‰‡, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÄÎχÚ˚, ‡ Ò ÔÂðÂÂÁ‰ÓÏ ÒÚÓÎˈ˚ ‚ ÄÒÚ‡ÌÛ ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÂÍÚÓð ÒڇΠ‡ÍÚË‚ÌÓ ð‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl Ë Á‰ÂÒ¸. ä ÍÓÌˆÛ ‚ÚÓðÓ„Ó ˝Ú‡Ô‡ ̇ÏÂÚË‚¯ËÈÒfl ðÓÒÚ ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÔÂðÂıÓ‰ËÚ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÌÓ‚Ó ÒÓÒÚÓflÌËÂ. íðÂÚËÈ ˝Ú‡Ô ̇˜Ë̇ÂÚÒfl Ò 1998 „. Ë ÔðÓ‰ÓÎʇÂÚÒfl Ò„ӉÌfl. ç‡ ˝ÚÓÏ ˝Ú‡Ô ÔðÓËÒıÓ‰ËÚ ÓÚð‡·ÓÚ͇ ÏÂı‡ÌËÁχ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡ Ò çèé. ëÂȘ‡Ò ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÓÍÓÎÓ 3500 ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ, ‚ ÌËı ð‡·ÓÚ‡ÂÚ Ì‡ ÔÓÒÚÓflÌÌÓÈ ÓÒÌÓ‚Â ÓÍÓÎÓ 35 Ú˚Ò. ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ̇ ‚ðÂÏÂÌÌÓÈ (ÍÓÌÒÛθڇÌÚ˚, ˝ÍÒÔÂðÚ˚) ‰Ó 50 Ú˚Ò. ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ‡ ‰Ó·ðÓ‚ÓθˆÂ‚ ·ÓΠ100 Ú˚Ò. ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. ëÎÓÊËÎËÒ¸ ‰Ó‚ÓθÌÓ ÛÒÚÓȘ˂˚ „ðÛÔÔ˚ çèé: ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍË 15%, ‰ÂÚÒÍËÂ Ë ÏÓÎÓ‰ÂÊÌ˚ 13,6%, ÊÂÌÒÍË 13,3%, ωˈËÌÒÍË 13,1%, ‚ ӷ·ÒÚË ÍÛθÚÛð˚, ËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ̇ÛÍË, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÌËfl 12,5%, Ôð‡‚ÓÁ‡˘ËÚÌ˚ 7,6%, ÔÓ ÒӈˇθÌÓÈ Á‡˘ËÚ 6,8%, ÔÓ ÔÓ‰‰ÂðÊÍ ӷ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÌˈˇÚË‚ 6%, ÏÌÓ„ÓÔðÓÙËθÌ˚ 4,7%, Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ËÌ‚‡Îˉӂ 4,4%, ÔÓ ð‡·ËÎËÚ‡ˆËË ‰ÂÚÂÈ-ËÌ‚‡Îˉӂ 3%.

122

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ç ˝ÚËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÌÂÓ·ıÓ‰Ëχ ͇˜ÂÒÚ‚ÂÌ̇fl Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÓÌÌÓÔð‡ÍÚ˘ÂÒ͇fl ÔÓ‰‰ÂðÊ͇ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÂÍÚÓð‡, ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÂÍÚÓð‡ Ò „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ Ì‡ ÔðË̈ËÔ‡ı ð‡‚ÌÓÔð‡‚ÌÓ„Ó Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚‡. é‰ÌËÏ ËÁ ¯‡„Ó‚ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌËË fl‚ÎflÂÚÒfl ÔðËÌflÚË á‡ÍÓ̇ êÂÒÔÛ·ÎËÍË ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì «é ÌÂÍÓÏÏÂð˜ÂÒÍËı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËflı êÂÒÔÛ·ÎËÍË ä‡Á‡ıÒڇ̻ Ë «äÓ̈ÂÔˆËË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓ‰‰ÂðÊÍË ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË ä‡Á‡ıÒڇ̻. ë··˚Ï ÏÂÒÚÓÏ «ÚðÂÚ¸Â„Ó ÒÂÍÚÓð‡» fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÂð‡‚ÌÓÏÂðÌÓÒÚ¸ ð‡Á‚ËÚËfl çèé ‚ ð„ËÓ̇ı, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ÒÂθÒÍÓÈ ÏÂÒÚÌÓÒÚË. çÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÂÍÚÓð ‡ÍÚË‚ÂÌ ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ ‚ ÍðÛÔÌ˚ı ӷ·ÒÚÌ˚ı ˆÂÌÚð‡ı Ë „ÓðÓ‰‡ı ÄÒÚ‡ÌÂ Ë ÄÎχÚ˚. ÇÒÂ„Ó 8% ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ Ôð‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÓ Ì‡ ð‡ÈÓÌÌÓÏ ÛðÓ‚ÌÂ, ˜ÚÓ ÒÓ‚Âð¯ÂÌÌÓ Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ. éÒÌÓ‚Ì˚ ÔðÓ·ÎÂÏ˚ ð‡Á‚ËÚËfl ͇Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍËı ÌÂÔð‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌËÁ‡ˆËÈ: ÒÓÁ‰‡ÌË Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂθÌÓÔð‡‚Ó‚ÓÈ ·‡Á˚, Ó·ÂÒÔ˜ÂÌË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓ‰‰ÂðÊÍË ð‡Á‚ËÚËfl çèé, ‡ÍÚË‚ËÁ‡ˆËfl Ò‚flÁÂÈ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Óð„‡ÌÓ‚ Ò çèé ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ð¯‡˛ÚÒfl, ˜ÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ Ò‰Â·ڸ ‚˚‚Ó‰ Ó ‚˚ıӉ çèé ̇ ͇˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÌÓ‚˚È ˝Ú‡Ô ð‡Á‚ËÚËfl Ë ‡ÍÚË‚ËÁ‡ˆËË „ð‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ËÌˈˇÚË‚˚. Ç Ò‚Ó˛ Ó˜Âð‰¸, Ò‡ÏË ˝ÚË Óð„‡ÌËÁ‡ˆËË ‰ÓÎÊÌ˚ ‡ÍÚË‚ÌÓ ‚Íβ˜ËÚ¸Òfl ‚ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ÔðÓˆÂÒÒ˚ ̇ ÔðË̈ËÔ‡ı ÒӈˇθÌÓ„Ó Ô‡ðÚÌÂðÒÚ‚‡ Ò „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÓÏ. èð‰ÒÚ‡‚Îflfl ËÌÚÂðÂÒ˚ „ð‡Ê‰‡Ì Ë ÒÓıð‡Ìflfl ÓÔð‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ‡‚ÚÓÌÓÏÌÓÒÚ¸, ÓÌË ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÚ‡Ú¸ ÒËÎÓÈ, ‚ÎËfl˛˘ÂÈ Ì‡ ð¯ÂÌËfl Ôð‡‚ËÚÂθÒÚ‚‡. n

vatandafllar›n ortak ilgileri temelinde fleffafl›k, özerklik ve kendi kendini finanse etme prensipleri esas›nda kurulan gönüllü birliklerdir. Bu kurulufllar›n kurulmas› süreci birkaç etapta geçekleflti.

Birinci etap 80’lerin sonunu ve 1994 y›l›n› kapsar. Bu zaman zarf›nda ulusal ve uluslararas› uzmanlar›n görüflüne göre daha çok insan haklar› alan›nda olmak üzere 400’den fazla sivil toplum kuruluflu kuruldu. Bu, Kazakistan’›n ba¤›ms›zl›¤› dönemi ve demokratik reformlar›n bafllamas› süreciyle ilgili. Bu etab›n bafll›ca karakteristik özelli¤i; sistem yoklu¤u ve STKlar›n kendili¤inden oluflmas›d›r. Devlet sivil toplum kurulufllar›na yönelik iliflkilerini ve önceliklerini düzenliyordu bu dönemde. ‹kinci etap 1994 – 1997 periyodunu kapsar. Bu devre sivil toplum kurulufllar›n say› ve nitelik olarak büyümesi devresidir. Bu zaman zarf›nda sivil kurulufllar›n say›s› 1600’e kadar yükseldi. Sivil kurulufllar faaliyet alanlar›na ayr›flt›. Sivil toplum kurulufllar›n say›ca ço¤almas›n›, her fleyden önce uluslararas› vak›f ve kurulufllar taraf›ndan “ba¤›fllar” yöntemiyle yap›lan toplu bir finans deste¤i ile aç›klamak mümkün. Uluslararas› vak›f ve kurulufllar›n ba¤›fl deste¤i; seminerler, “yuvarlak masa” ve e¤itime yönelikti, organize ve teknik, ö¤retici ve metodik bir özellik tafl›yordu. Bununla

ЗИМА-ВЕСНА 2008, 27 НОМЕР

toplum общество

beraber bu y›llarda sivil toplum kurulufllar›na yönelik devletin sadece ortak duruflu belirlendi. Sivil toplum kurulufllar› ile iflbirli¤ine yönelik devletin haz›rlam›fl oldu¤u bir politikas› yoktu.

Sivil toplum kurulufllar›n›n ekseriyetle geliflti¤i merkezler, genellikle Almat› gibi büyük flehirler oldu. Baflkentin Astana’ya tafl›nmas› ile sivil toplum sektörü burada da aktif bir flekilde geliflmeye bafllad›. ‹kinci etab›n sonuna do¤ru sivil toplum kurulufllar›n›n büyümesi yavafl yavafl yeni ve nitelikli bir hâle geldi. Üçüncü etap 1998 y›l›nda bafllar ve günümüzde de devam ediyor. Bu devrede devletin STK’larla karfl›l›kl› iliflkilerini düzenleyen yap›n›n düzenlendi¤i periyottur. fiu an itibariyle 3500 sivil toplum kuruluflu var. Bu kurulufllarda devaml› olarak 35 bin kifli, 50 bin kifliye kadar geçici (dan›flman ve uzman) ve 100 binden fazla gönüllü personel çal›flmaktad›r.

Farkl› alanlarda gayet sa¤lam STK’lar ortaya ç›kt›: Çevre kurulufllar› %15, ço-

KIfi-BAHAR 2008, SAYI: 27

cuk ve gençli¤e yönelik kurulufllar %13,6, kad›nlara yönelik %13,3, t›p kurulufllar› %13,1, kültür, sanat, bilim ve e¤itim sahas›ndaki kurulufllar %12,5, insan haklar› kurulufllar› %7,6, sosyal güvenlik %6,8, toplumsal inisiyatifleri destekleme kurulufllar› %6, çok ihtisasl› kurulufllar %4,7, engelli kurulufllar› %4,4, engelli çocuk kurulufllar› % 4,4, engelli çocuklar›n rehabilitasyonuna yönelik %3.

Bu flartlarda sivil sektörün devletle eflit hak prensipleriyle ortakl›k yapmas›, nitelikli organize ve pratik bir deste¤i gerekli k›l›yor. Bu yöndeki ad›mlardan biri “Kazakistan Cumhuriyeti’nin ticari olmayan kurulufllar›” hakk›ndaki kanunun ve “Kazakistan Cumhuriyeti’nin sivil toplum kurulufllar›n› destekleme konsepti”nin kabul edilmesidir. “Üçüncü sektörün” zay›f taraf›, sektörün bölgelerde, özellikle köylerdeki dengesiz geliflimidir. Günümüze dönük analizler, sivil toplum sektörünün genelde eyalet merkezleri ve büyük flehirler Astana ve Almat›’da faal oldu¤unu gösteriyor. Sivil toplum kurulufllar›n›n

sadece %8’i ilçe seviyesinde temsil ediliyor. Bu da toplumsal inisiyatifin geliflmesi için kesinlikle yeterli de¤ildir.

Bugün Kazakistan sivil toplum kurulufllar›n›n yasal temelinin oluflturulmas›, geliflmeleri için devlet deste¤inin sa¤lanmas› ve devlet organlar›n›n STK’larla iliflkilerinin faal hale getirilmesi gibi bafll›ca problemleri yavafl yavafl çözülüyor. Bu da STK’lar›n, vatandafllar›n inisiyatifini aktif hale getirdi¤i ve nitelik olarak yeni bir etaba geçildi¤i sonucunu ortaya koyuyor. Bu arada STK’lar devletle aktif bir flekilde toplumsal iflbirli¤ine gitmelidir. Vatandafllar›n ç›karlar›n› ve özerkli¤ini koruyarak hükümetin kararlar›n› etkileyen bir güç olmal›lar. n

D‹YALOG

EVET’LE

B A fi L A R

123

актуально gündem

TUSKON провел II Евразийский Мост внешней торговли ‰Âð‡ˆËfl ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓ‚ Ë ÔðÓÏ˚¯ÎÂÌÌËÍÓ‚ íÛðˆËË

î TUSKON, ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ ÍÓÚÓðÓÈ Ì‡Ôð‡‚ÎÂ̇ ̇ ð‡Á‚ËÚËÂ

ÚÓð„Ó‚˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û Ö‚ð‡ÁËÂÈ Ë íÛðˆËÂÈ, Ôӂ· II åÓÒÚ ‚̯ÌÂÈ ÚÓð„Ó‚ÎË ÏÂÊ‰Û íÛðˆËÂÈ Ë ÒÚð‡Ì‡ÏË Ö‚ð‡ÁËË. ç‡ ÍÓÌÙÂðÂÌˆË˛ ÔðË·˚ÎÓ ÔÓ˜ÚË 500 ·ËÁÌÂÒÏÂÌÓ‚ ËÁ 12 ÒÚð‡Ì Ö‚ð‡ÁËË Ë 1,5 Ú˚Ò. ÚÛðˆÍËı Ôð‰ÔðËÌËχÚÂÎÂÈ. Ç ÍÓÌÙÂðÂ̈ËË, ÍÓÚÓð‡fl ÓÚÍð˚·Ҹ ‚ Ç˚ÒÚ‡‚Ó˜ÌÓÏ ñÂÌÚð ëڇϷÛ·, ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÏËÌËÒÚð íÛðˆËË ä˛ð¯‡Ú í˛ÁÏÂÌ, ·˚‚¯ËÈ Ôð‰Ò‰‡ÚÂθ ÇÂÎËÍÓ„Ó ç‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ëÓ·ð‡ÌËfl íÛðˆËË, ‡ Ì˚Ì „·‚‡ è‡ð·ÏÂÌÚÒÍÓÈ ‡Ò҇ϷÎÂË îÓðÛχ óÂðÌÓÏÓðÒÍÓ„Ó ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ Å˛ÎÂÌÚ Äð˚̘, Á‡ÏÂÒÚËÚÂθ „·‚˚ ëÓ˛Á‡ Ô‡Î‡Ú Ë ·ËðÊ íÛðˆËË à·ð‡„ËÏ ó‡„·ð, „·‚‡ ëÓ‚ÂÚ‡ ÚÛðˆÍËı ˝ÍÒÔÓðÚÂðÓ‚ é„ÛÁ ë‡Ú˚‰ÊË, ‡ Ú‡ÍÊ 9 ÏËÌËÒÚðÓ‚ Ë 22 ‚˚ÒÓÍÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˜ËÌÓ‚ÌË͇ ËÁ ‚ð‡ÁËÈÒÍËı ÒÚð‡Ì.

ÇÓ ‚ÚÓðÓÈ ‚ÒÚð˜ ̇ ‚˚Ò¯ÂÏ ÛðÓ‚ÌÂ, Ôðӂ‰ÂÌÌÓÈ ÔðË ÔÓ‰‰ÂðÊÍ åËÌËÒÚÂðÒÚ‚‡ ËÌÓÒÚð‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ Ë ëÓ‚ÂÚ‡ ÔÓ ‚̯ÌÂÈ ÚÓð„Ó‚ÎÂ, ÔðËÌflÎË Û˜‡ÒÚË Ôð‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË íÛðˆËË, êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰Âð‡ˆËË, ìÍð‡ËÌ˚, åÓΉӂ˚, ÅÂÎÓðÛÒÒËË, ä‡Á‡ıÒڇ̇, ä˚ð„˚ÁÒڇ̇, íÛðÍÏÂÌËÒڇ̇, 퇉ÊËÍËÒڇ̇, åÓÌ„ÓÎËË, ÄÁÂð·‡È‰Ê‡Ì‡, ÉðÛÁËË Ë ìÁ·ÂÍËÒڇ̇. É·‚‡ TUSKON ê˚Á‡ÌÛð åÂð‡Î ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ, ·Î‡„Ó‰‡ðfl Ó·˘ÂÏÛ ËÒÚÓð˘ÂÒÍÓÏÛ ÔðÓ¯ÎÓÏÛ Ë „ÂÓ„ð‡Ù˘ÂÒÍÓÈ ·ÎËÁÓÒÚË, ÒÓÚðÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó íÛðˆËË Ë Ö‚ð‡ÁËË ËÏÂÂÚ ·Óθ¯Ë ÔÂðÒÔÂÍÚË‚˚. Ç ð‡Ï͇ı ÏÂðÓÔðËflÚËfl ÔðÓ¯ÎÓ 16 Ú˚Òfl˜ ‰ÂÎÓ‚˚ı ‚ÒÚð˜, ‡ ÔÂð‚Ӊ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÎË 300 ‚˚ÔÛÒÍÌËÍÓ‚ ÚÛðˆÍËı ¯ÍÓÎ Ö‚ð‡ÁËË, Ì˚Ì ÒÚÛ‰ÂÌÚÓ‚ ÛÌË‚ÂðÒËÚÂÚÓ‚ íÛðˆËË. èÓÏËÏÓ ‰ÂÎÓ‚˚ı ‚ÒÚð˜, ÒÓÒÚÓflÎËÒ¸ ˝ÍÒÍÛðÒËË Ë ‰ðÛ„Ë ÏÂðÓÔðËflÚËfl.

TUSKON’dan 2. Avrasya Ticaret Köprüsü A yen Türkiye ‹fl Adamlar› ve Sanayicileri Federasyonu (TUSvrasya ile Türkiye aras›ndaki ticareti gelifltirmeyi hedefle-

KON) 12 Avrasya ülkesinden 500’e yak›n ifl adam› ile bin 500 Türk giriflimciyi 2. Türkiye Avrasya D›fl Ticaret Köprüsü’nde bir araya getirdi.

‹stanbul Gösteri Merkezi’nde gerçekleflen program›n aç›l›fl›na Devlet Bakan Kürflat Tüzmen, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Eski Baflkan› ve Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i Forumu Parlamenterler Asamblesi Baflkan› Bülent Ar›nç, Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB) Baflkan Vekili ‹brahim Ça¤lar, Türkiye ‹hracatç›lar Meclisi Baflkan› O¤uz Sat›c› ile birlikte Avrasya ülkelerinden 9 bakanla 22 üst düzey bürokrat kat›ld›.

D›fliflleri Bakanl›¤›’n›n himayesi ve D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›’n›n katk›lar›yla gerçeklefltirilen 2. zirveye Türkiye, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Moldova, Beyaz Rusya, Kazakistan, K›rg›zistan, Türkmenistan, Tacikistan, Mo¤olistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Özbekistan kat›ld›. TUSKON Baflkan› R›zanur Meral, Türkiye ile Avrasya aras›nda hem tarihî geçmifl, hem de co¤rafî yak›nl›k sayesinde güçlü bir iflbirli¤i oldu¤unu söyledi.

Avrasya bölgesindeki Türk okullar›ndan mezun ve fluanda Türkiye’deki üniversitelerde okuyan 300 ö¤rencinin tercümanl›k yapt›¤› organizasyonda, 16 bin ifl görüflmesi yap›ld›.

Programda, ifl görüflmelerinin yan› s›ra gezi ve di¤er etkinlikler de gerçeklefltirildi.

gündem актуально

Узбекистан повышает цены на природный газ Узбекистан, продающий природный газ Таджикистану по цене 100 долларов за тысячу кубических метров, заявил о намерении повысить цены на газ в 2008 г. В этой связи компания «Узтрансгаз», занимающаяся перекачкой и распределением природного газа в стране, направила предприятию «Таджикгаз» уведомление о повышении цен на газ с 1 января 2008 г. Запасы природного газа в Узбекистане составляют 6,25 трлн кубометров, а в 2007 г. планировалось добыть в общей сложности 65 млрд кубометров. Предполагалось, что значительная его часть будет потреблена внутри страны, 10 млрд кубометров экспортировано в Россию. 3 млрд в Казахстан, 850 млн в Киргизию, 700 млн кубометров в Таджикистан.

Özbekistan do¤algaz fiyat›n› art›r›yor

Özbekistan, 2008 y›l›nda Tacikistan’a bin metreküpünü 100 dolardan satt›¤› do¤al gaz fiyat›n› artt›raca¤›n› aç›klad›. Ülkenin do¤al gaz tafl›mac›l›k ve da¤›t›m flirketi Uztransgaz, konuyla ilgili olarak Tacikgaz iflletmesine 1 Ocak 2008 itibar›yla sataca¤› do¤al gaz fiyat›n›n art›r›lmas›yla ilgili uyar› yaz›s› gönderdi. Toplam do¤al gaz rezervleri 6,25 trilyon metreküp olan Özbekistan’da, 2007 y›l›nda toplam 65 milyar metreküp do¤al gaz üretilmesi hedeflenmiflti. Bu üretimin önemli bir k›sm›n›n ülke içinde tüketilmesi, 10 milyar metreküpünün Rusya’ya, 3 milyar metreküpünün Kazakistan’a, 850 milyon metreküpünün K›rg›zistan’a ve 700 milyon metreküpünün de Tacikistan’a ihraç edilmesi öngörülmüfltü.

Экономика стран СНГ выросла на 9% Как сообщил Межгосударственный статистический комитет Содружества Независимых Государств, экономический рост в странах СНГ за первые 10 месяцев 2007 г. составил в среднем 9%. По сообщению комитета, максимальные темпы роста показал Азербайджан (26,8%), а самые низкие – Таджикистан (6,9%).

BDT ülkeleri yüzde 9 büyüdü

Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u (BDT) Devletleraras› ‹statistik Komitesi, BDT ülkelerindeki ekonomik büyümenin, 2007’nin ilk 10 ay›nda ortalama yüzde 9 oldu¤unu aç›klad›. Aç›klamaya göre, söz konusu dönemde en yüksek büyüme oran› yüzde 26,8 ile Azerbaycan’da, en düflük oran ise yüzde 6,9 ile Tacikistan'da gerçekleflti.

актуально gündem

Yeni Türkmen Manat› 2009’da

T

Новый туркменский манат появится в 2009 г.

Ç

2009 „. íÛðÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ÒÓ·Ëð‡ÂÚÒfl ÔðÓ‚ÂÒÚË ‰ÂÌÓÏË̇ˆË˛ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‚‡Î˛Ú˚ – Ò ·‡ÌÍÌÓÚ Ï‡Ì‡Ú‡ ËÒ˜ÂÁÌÛÚ ÚðË ÌÛÎfl. ä‡Í ÒÓÓ·˘ËÎÓ íÛðÍÏÂÌÒÍÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ÂÌÌÓ ËÌÙÓðχˆËÓÌÌÓ ‡„ÂÌÚÒÚ‚Ó TDH, Ó·ð‡Áˆ˚ ÌÓ‚˚ı ÚÛðÍÏÂÌÒÍËı ‰ÂÌ„ ·˚ÎË Ì‡Ôð‡‚ÎÂÌ˚ ÔðÂÁˉÂÌÚÛ íÛðÍÏÂÌËÒڇ̇ ÉÛð·‡Ì„ÛÎ˚ ÅÂð‰˚ÏÛı‡ÏωӂÛ. ç‡ ‰‡ÌÌ˚È ÏÓÏÂÌÚ ÍÛÔ˛ð‡ ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚ÓÏ 10 000 χ̇ÚÓ‚ fl‚ÎflÂÚÒfl Ò‡ÏÓÈ ÍðÛÔÌÓÈ ‚ ÒÚð‡ÌÂ, ÔÓÒΠ‰ÂÌÓÏË̇ˆËË Ò‡ÏÓÈ ÍðÛÔÌÓÈ ÒÚ‡ÌÂÚ ÍÛÔ˛ð‡ ÌÓÏË̇ÎÓÏ 500 χ̇ÚÓ‚. ç‡ Ó·ð‡Áˆ‡ı ÌÓ‚˚ı ÚÛðÍÏÂÌÒÍËı ‰ÂÌ„ ËÁÓ·ð‡ÊÂÌ˚ ‚˚‰‡˛˘ËÂÒfl ‰ÂflÚÂÎË ËÒÚÓðËË ÚÛðÍÏÂÌÒÍÓ„Ó Ì‡ðÓ‰‡. ç‡ ·‡ÌÍÌÓÚ ‚ Ó‰ËÌ Ï‡Ì‡Ú ËÁÓ·ð‡ÊÂÌ íÓ„ðÛÎ-·ÂÍ, Ó‰ËÌ ËÁ ÓÒÌÓ‚‡ÚÂÎÂÈ ÇÂÎËÍÓ„Ó ëÂθ‰ÊÛÍÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚‡, ̇ «ÔflÚÂðÍ» Ó‰ËÌ ËÁ ÔÓÒΉÌËı ‚ÂÎËÍËı ÒÛÎÚ‡ÌÓ‚ ÒÂθ‰ÊÛÍÓ‚ ë‡Ì‰Ê‡ð, ‡ ̇ ÌÓ‚ÓÈ «‰ÂÒflÚÍ»ÔÓÏ¢ÂÌ ÔÓðÚðÂÚ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡ å‡ıÚÛÏÍÛÎË.

ürkmenistan, 2009 y›l›nda para birimi olan manattan 3 s›f›r atmaya haz›rlan›yor. Türkmen Devlet Haber Ajans› TDH’nin haberine göre, 3 s›f›r›n at›laca¤› yeni Türkmen manat›n›n örnekleri, Türkmenistan Devlet Baflkan› Gurbangul› Berdimuhamedow’a sunuldu. fiu an en yüksek kupür olarak 10.000 manat›n bulundu¤u ülkede, yeni dönemde en büyük banknot 500 manatl›klar olacak. Yeni manat örneklerinde, Türkmen tarihinin önemli flahsiyetlerinin resimlerine de yer veriliyor. Yeni 1 manatta Büyük Selçuklu devletinin kurucular›ndan Tu¤rul Bey’in, 5 manatl›klarda ise Büyük Selçuklu devletinin son sultanlar›ndan Sultan Sencer’in resmine yer verilirken, Yeni 10 manatta da milli flair Mahtumkuli’nin resmi bulunuyor.

Автобусный завод в Казахстане В Казахстане введен в эксплуатацию первый завод по сборке автобусов. Завод, расположенный в городе Семей, называется «СемАЗ (SemAz)» и принадлежит компании «Daewoo Bus Kazakstan», созданной при участи южнокорейской компании «Daewoo Bus Global Corporation». Годовая производительность предприятия составит 1200 автобусов модели BS 090.

Kazakistan’a otobüs fabrikas›

Kazakistan'da ilk otobüs montaj fabrikas› faaliyete geçti. Kore’nin Daewoo Bus Global Corporation flirketi ile ortaklafla kurulan Daewoo Bus Kazakstan flirketine ait fabrika, Semey kentinde SemAZ ad› ile üretime bafllad›. Y›ll›k 1200 adet üretim kapasitesi olan tesislerde BS 090 modeli otobüsler üretilecek.

gündem актуально

В России умер «король народного танца»

Ç

êÓÒÒËË ‚ ‚ÓÁð‡ÒÚ 101 „Ó‰‡ ÒÍÓ̘‡ÎÒfl à„Óð¸ ÄÎÂÍ҇̉ðӂ˘ åÓËÒ‚, ‚˚‰‡˛˘ËÈÒfl ÔÓÒÚ‡ÌÓ‚˘ËÍ Ú‡ÌˆÂ‚ ̇ðÓ‰Ó‚ ÏËð‡. åÓËÒ‚Û, ÍÓÚÓð˚È Ò˜ËÚ‡ÎÒfl «ÍÓðÓÎÂÏ Ì‡ðÓ‰ÌÓ„Ó Ú‡Ìˆ‡», Û‰‡ÎÓÒ¸ ÒÔ·‚ËÚ¸ ‚Ó‰ËÌÓ ÍÛθÚÛðÌÓ ̇ÒΉËÂ Ë ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl Í·ÒÒ˘ÂÒÍÓ„Ó ·‡ÎÂÚ‡, ÔÓ‰ÌflÚ¸ Úð‡‰ËˆËÓÌÌ˚È ðÛÒÒÍËÈ Ì‡ðÓ‰Ì˚È Ú‡Ìˆ ̇ ÔðÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚È ÛðÓ‚Â̸. åÓËÒ‚ ÔðÓÒ·‚ËÎÒfl ‚ ˝ÔÓıÛ, ÍÓ„‰‡ ÏÂÊ‰Û ëëëê Ë ÒÚð‡Ì‡ÏË á‡Ô‡‰‡ ÌÓÒËÎËÒ¸ ‚ÂÚð˚ ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚. ÖÏÛ Û‰‡ÎÓÒ¸ ÔÓ͇Á‡Ú¸ ÌÂÔðÂıÓ‰fl˘Û˛ Íð‡ÒÓÚÛ Ì‡ðÓ‰Ì˚ı ڇ̈‚.

«Хэллоуин» был запрещен Учащимся школ Москвы, столицы России, запретили праздновать «Хэллоуин», чуждый для российской культуры. Как сообщил пресс-секретарь департамента образования города Москвы Александр Гаврилов, праздник был запрещен, так как содержит элементы религиозного содержания, культ смерти и глумление над смертью. «Празднование было запрещено только в школах и университетах. «Хэллоуин» разрушительно действует на психическое и духовнонравственное здоровье учащихся», – сказал он.

Cad›lar Bayram› yasakland›

Rusya'n›n baflkenti Moskova’daki okullarda ö¤rencilerin, Rus kültüründe bulunmayan ve d›flar›dan gelen “Cad›lar Bayram›” kutlamas› yasakland›. Moskova Kent Yönetimi E¤itim Bölümü sözcüsü Aleksandr Gavrilov, Cad›lar Bayram›n›n dini unsurlar içermesi, ölümün övülmesi ve ölümle alay edilmesi nedeniyle kutlanmas›n›n yasakland›¤›n› belirterek, “Kutlama sadece okullarda ve üniversitelerde yasaklanm›flt›r. Bu, ö¤rencilerin zihinleri, ruhu ve ahlaki sa¤l›¤› için y›k›c› bir fley” dedi.

Rusya’da “halk danslar› kral›” öldü

R

usya'n›n halk danslar› alan›ndaki ünlü ismi ‹gor Aleksandroviç Moiseyev, 101 yafl›nda öldü. “Halk Danslar›n›n Kral›” olarak tan›nan ve etnik figürleri klasik baleyle harmanlayan Moiseyev, geleneksel Rus halk danslar›n› profesyonel boyuta ç›kararak sahneliyordu. Moiseyev, SSCB ile Bat› aras›nda so¤uk savafl rüzgarlar›n›n esti¤i dönemlerde, Bat› ve Rus halk danslar› aras›nda sentez kuran koreografileriyle ad›n› duyurmufltu.

Деньги мигрантов – вклад в киргизскую экономику Как сообщает Агентство новостей, деньги, которые получают киргизские рабочие-мигранты, особенно работающие в Казахстане и России, становятся значительным вкладом в киргизскую экономику. По сообщению агентства, ВНП Киргизии на 27,4% формируется благодаря заработкам мигрантов. Данные Всемирного Банка свидетельствуют, что Киргизия занимает третье место в СНГ, после Молдовы и Таджикистана, по доле доходов рабочих-мигрантов в ВНП. Больше всего киргизских граждан работает в России – 700 тыс. чел.

K›rg›z ekonomisine iflçi dövizi katk›s›

Resmi Haber Ajans›’n›n haberine göre, özellikle Rusya ve Kazakistan'da çal›flan K›rg›z göçmen iflçilerin gönderdikleri dövizin K›rg›z ekonomisine büyük katk› yapt›¤› bildirildi. Habere göre, K›rg›zistan GSMH’n›n yüzde 27,4’ü göçmen iflçi döviz gelirlerinden olufluyor. Dünya Bankas›n›n verilerine göre de, K›rg›zistan iflçi gelirlerinin GSMH’ya oran›nda, BDT içinde Moldova ve Tacikistan’dan sonra üçüncü s›rada yer al›yor. K›rg›z iflçilerin en yo¤un oldu¤u ülke 700 bin kifli ile Rusya.