DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych by DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych

Wstęp redakcyjny.............................................................................................................................................. 5

Agnieszka Keplinger. Tożsamość DolnoślązakaIIIII.......................................................................... 9 Małgorzata Kozłowska. Nasze potyczki z tożsamością................................................................................. 1 4 Małgorzata Łodyga. Jak Biblioteka Pedagogiczna w Legnicy zmierzyła się z regionalizmem? Krótka historia jednej lekcji.............................................................................................................................. 1 6 Urszula Tobolska. Czytanie łączyI Relacja z seminarium dla bibliotekarzy, Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu, 1 4 maja 201 4 roku... ...................................................................................... 1 8 Urszula Tobolska. Przechodzenie przez zmianę czyli nowa rola biblioteki w świetle rozporządzenia z 201 3 roku. Relacja ze szkolenia.....................................................................................................................23 Ewa Bochynek. Zmiany w szkolnictwie zawodowym – możliwości uczenia się przez całe życie.III..27

Małgorzata Grabowska. Profesjonalne publikowanie w sieci. Młodzieżowa Akcja Multimedialna MAM.MEDIA.PL.................................................................................................................................................. 30 Magdalena Pilińska, Urszula Tobolska. Jak powstały książki? Scenariusz zajęć dla przedszkolaków.... 37 Bogumiła Niewiadomska. Dni otwartych drzwi w Bibliotece Pedagogicznej w Legnicy............................ 42 Małgorzata Łodyga. Poznajemy współczesną literaturę emigracyjną. Spotkanie autorskie z Panią Łucją Fice........................................................................................................................................................... 45

Elżbieta Sienkiewicz. 60 lat Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śląskim. 1 954 – 201 4 (zarys)............... 48

Anna Sitarek. Lista piękności........................................................................................................................... 55

Anna Sitarek. Wiara, nadzieja, miłośći.............................................................................................................58 Alicja Bławat. Wychowanie w bliskości. Radosna podróż przez rodzicielstwo...........................................61

Aneta Butwicka. Nauczyciel bibliotekarz z Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu..........63

Urszula Tobolska. Edukacja regionalna realizowana w przedszkolu i szkole podstawowej...................... 66 Urszula Tobolska. Edukacja regionalna – jej obecność w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej....... 72

Wioletta Matelonek. Zbiory regionalne w Bibliotece Pedagogicznej w Strzelinie....................................... 78 Ewa Bochynek. Z Joanną Bator w Wałbrzychu. Refleksje po lekturze „Ciemno, prawie noc”.................. 81 Ewa Bochynek. Z wizytą w uzdrowisku, czyli kilka refleksji po lekturze „Szczawno–Zdrój wczoraj i dziś”................................................................................................................................................................. 85 Urszula Tobolska. „Odkrywanie Dolnego Śląska”. Zestawienie bibliograficzne......................................... .88 Sylwia Kuszka. Realizacja polityki oświatowej państwa w działaniach Biblioteki Pedagogicznej w Dzierżoniowie................................................................................................................................................. 1 01 Agnieszka Nawrocka. Wspomaganie szkół i placówek przez Bibliotekę Pedagogiczną w Świdnicy. Realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 201 3/201 4................................................................. 1 05 Barbara Rdzanek. Wspomaganie szkół i placówek przez Bibliotekę Pedagogiczną w Jeleniej Górze. Realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 201 3/201 4................................................................. 1 08 Barbara Rucińska. Wspomaganie szkół i placówek przez Bibliotekę Pedagogiczną w Strzelinie. Realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 201 3/201 4................................................................. 11 3 Małgorzata Łodyga. Wspomaganie szkół i placówek przez Bibliotekę Pedagogiczną w Legnicy. Realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 201 3/201 4................................................................. 11 6 Teresa Dałek. Wspomaganie szkół i placówek przez Bibliotekę Pedagogiczną w Wałbrzychu. Realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 201 3/201 4................................................................. 11 9

Rozmowę z Lucyną Kurowską-Trudzik, dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu na temat doświadczeń bibliotek pedagogicznych z realizacji zadania wspomagania szkół i placówek oświatowych przeprowadziła Urszula Tobolska................................................................ 1 22

DOLNOSLĄSKI INFORMATOR BIBLIOTEK PEDAGOGICZNYCH Półrocznik ukazuje się w wersji elektronicznej od 201 2 roku. ISSN 2299-2936. Wydawca: Dolnośląska Biblioteka

Pedagogiczna, ul. Worcella 25-27, 50-448 Wrocław, reprezentowany przez dyrektora Lucynę Kurowską-Trudzik. Adres e-mail Redakcji : wydawnictwo@wroclaw.dbp.wroc.pl ; tel. (71 ) 377 28 26.

Skład redakcyjny:

Redaktor naczelna: Urszula Tobolska; adres e-mail: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl Zastępca redaktora: Lidia Soszyńska; adres e-mail: l.soszynska@wroclaw.dbp.wroc.pl Opracowanie graficzne: Alina Dyrek; adres e-mail: a.dyrek@wroclaw.dbp.wroc.pl Korekta: Anna Chawawko; adres e-mail: a.chawawko@wroclaw.dbp.wroc.pl

Przedstawiam Państwu drugi w roku 201 4 numer e-biuletynu. Jak pamiętają Państwo, w pierwszym numerze z roku 201 4, dyrektor Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu podjęła rozmowę z kierownikiem Wydziału wspomagania szkół i placówek nt. projektu Dolny Śląsk jako zintegrowana wspólnota regionalna, do realizacji którego przygotowują się biblioteki pedagogiczne Dolnego Śląska. Inspiracją działań placówek jest Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 1 . Ten ważny dokument strategiczny regionu wytyczający cele i kierunki rozwoju Dolnego Śląska na najbliższe lata wpisuje się w jedną z wieloletnich strategii Biblioteki jaką jest Organizowanie i prowadzenie działalności edukacyjnej i kulturalnej . Szczegółowe zapisy w programie rozwoju placówki rozszerzają ofertę edukacyjną o edukację regionalną i wielokulturową. Wśród wielu artykułów drugiej edycji e-biuletynu, ukazujących różnorodne działania Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu i jej filii, znajdą się popu-

laryzujące Dolny Śląsk jako region z bogatą i różnorodną ofertą kulturalną i edukacyjną.

Magdalena Pilińska; adres e-mail: m.pilinska@wroclaw.dbp.wroc.pl

Pierwszym tekstem ważnym w kontekście wiodącego wątku tego numeru e-biuletynu jest felieton Agnieszki Keplinger. Autorka podejmuje temat tożsamości Dolnoślązaka.

Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych DIBP jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0.

Małgorzata Kozłowska pokazała, jak można do tematu Mała Ojczyzna podejść w sposób, który nie odstrasza, ale wciąga uczniów i ich otoczenie.

Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonania koniecznych zmian utworu, wynikających z opracowania redakcyjnego oraz zwielokrotnienia techniką cyfrową.

1 . Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020. [online]. [dostęp: 28 lipca 201 4 roku]. Dostępny na www: http://www.umwd.dolnyslask.pl/fileadmin/user_upload/Rozwoj_regionalny/SRWD/SRWD_2020final.pdf.

Dzięki przygotowanej ciekawej ofercie dla młodzieży w wieku od 6 do 1 9 lat, każdy odnajduje coś dla siebie – ciekawego, ambitnego, na odpowiednim poziomie intelektualnym i artystycznym.

Po kilku latach zapaści szkolnictwo zawodowe zaczyna się powoli odradzać. Istniejący przez ostatnie kilkanaście lat brak zainteresowania podejmowaniem nauki w szkołach zawodowych, na szczęście, oddala się. Ewa Bochynek brała udział w kursie doskonalącym pt. Zmiany

Zainteresowanie uczniów dziejami własnego regionu , propagowanie kultury

w szkolnictwie zawodowym – możliwości uczenia się przez całe życie. W arty-

właściwej dla regionu, powoli stają się w działalności bibliotek pedagogicznych zadaniami niemalże priorytetowymi. Z krótkiego artykułu Małgorzaty Łodygi dowiemy się jak Biblioteka Pedagogiczna bierze udział w kształceniu i wychowaniu młodzieży w duchu szacunku do własnego dziedzictwa kulturowego.

kule przedstawiamy przemyślenia autorki w kontekście roli biblioteki pedagogicznej w zachodzących zmianach. Temat ważny, zwłaszcza gdy priorytetem ministerstwa oświaty na rok szkolny 201 4/201 5, będzie szkolnictwo zawodowe.

Czytelnicy pisma mają niepowtarzalną okazję wejścia do świata dziennikarstwa i mediów. A to za sprawą Małgosi Grabowskiej, która przybliża tajniki warsztatu dziennikarskiego. Portal Mam.media.pl. daje możliwość stworzenia własnej redakcji bądź przyłączenia się do tych już działających.

W bloku Nauczycielskie Rozmaitości Edukacyjne staram się umieszczać relacje z udziału nauczycieli bibliotekarzy w kursach, szkoleniach, czy warsztatach. W tym numerze przedstawiam trzy relacje. Intencją osób związanych ze środowiskiem ludzi książki, rok 201 4 ogłoszony został Rokiem Czytelnika. W roku jubileuszu podjęto szereg działań promujących czytelnictwo. Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu włączyła się w te działania i przygotowała seminarium pod hasłem Czytanie łączyI . Relację przygotowała Urszula Tobolska.

Nowoczesne biblioteki pedagogiczne powinny być organizacjami, które pozytywnie reagują na oczekiwania lokalnego środowiska. Scenariusz przygotowany przez Magdalenę Pilińską i Urszulę Tobolską pt.

Jak powstały książki? : scenariusz zajęć dla przedszkolaków jest tego najlep-

Warto poznać nowy model systemu wspomagania placówek edukacyjnych , zapowiadany odpowiednim rozporządzeniem, a obligującym biblioteki pedagogiczne do nowych zadań. Uczestnicy warsztatów, które odbyły się w siedzibie Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu dowiedzieli się czym jest zmiana edukacyjna i czemu służy przecho-

szym przykładem. Miejscem spotkań jest Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Dni Otwartych Drzwi w bibliotece pedagogicznej to doskonała okazja, by przedstawić aktywność placówki. Program z wieloma ciekawymi spotkaniami (w tym o lokalnym patriotyzmie) i zajęciami dla osób w różnym wieku przedstawiła Bogumiła Niewiadomska.

szkolenia przedstawiła Urszula Tobolska.

Zaproszenie do spotkania z młodymi czytelnikami biblioteki pedagogicznej przyjęła

dzenie przez zmianę edukacyjną bibliotek pedagogicznych . Relację ze

pani Łucja Fice – autorka powieści Przeznaczenie i Wyspa starców. Jej książki ukazujące przenikliwy obraz emigracji zarobkowej, choć nie są łatwe w odbiorze, to robią wrażenie na czytelnikach. Spotkanie z młodzieżą stało się próbą ustalania katalogu wartości, które sprzyjają poszukiwaniu ich własnej tożsamości. Małgorzata Łodyga jest autorką zarówno relacji ze spotkania, jak też wywiadu z powieściopisarką.

Smakujmy duchowo trzy wyjątkowe piękne wiersze poety i nośmy w swym sercu „Wiarę”, „Nadzieję” i „Miłość”. Alicja Bławat rekomenduje ciekawą lekturę - poradnik dla rodziców i opiekunów, zachęcającą do czerpania radości z bycia blisko z dzieckiem, tak w smutkach, jak i radościach. Nie ma jednego prostego „przepisu” na wychowanie dzieci. Tym bardziej cieszyć powinno, że powstają takie książki.

Dla dolnośląskich bibliotek pedagogicznych lata 50. XX w. stanowią okres gwałtownego i burzliwego rozwoju. W tym okresie powstała znacząca większość tego typu placówek, między innymi Biblioteka Pedagogiczna w Lwówku Śląskim . Elżbieta Sienkiewicz w ciekawym artykule wraca pamięcią do lat organizowania pedagogicznej biblioteki powiatowej, sporo miejsca poświęcając na czasy obecne placówki.

Na łamach półrocznika tym razem przedstawiamy naszą koleżankę, Anetę Butwicką, pracującą w placówce wrocławskiej. Poznajmy Jej zainteresowania i opinie nt. pracy w Bibliotece. Edukacja międzykulturowa pojawiła się w Europie Zachodniej po II wojnie światowej w odpowiedzi na zróżnicowanie kulturowe spowodowane migracją ludzi. Ważnym zadaniem edukacji międzykul-

turowej jest nabywanie postawy tolerancji dla innych kultur. Dzięki temu

W tym numerze prezentujemy dwa teksty nadające się do „smakowania” ich intelektualnie. A to za sprawą Anny Sitarek. Pierwszy tekst poświęcony jest idei katalogów. Bliski nam bibliotekarzom katalog biblioteczny oznacza listę książek. Lista to praktyczna, bo porządkująca książki w pewien zbiór. Tworzona po to, by czytelnik miał wiedzę na temat, czym dysponuje biblioteka. Choć Umberto Eco sporo miejsca w książce „Szaleństwo katalogowania” przeznacza rozmyślaniom nad sensem katalogów w miarę upływu wieków, to raczej uwagę czytelnika kieruje na inne listy. To listy poetyckie, stanowiące próbę wyliczenia czegoś, czego człowiek nie potrafi wypunktować. Tu sztuka porządkowania jest trudna, bo styka się z nieskończonością. Drugi tekst to skupienie się na geniuszu talentu i osobowości Czesława Miłosza.

ludzie reprezentujący różne dziedzictwa kulturowe mogą żyć obok siebie w wielokulturowym społeczeństwie. Urszula Tobolska przygotowała rekomendacje dwóch publikacji podejmujących wątek edukacji regionalnej i edukacji wielokulturowej

w przedszkolu i szkole podstawowej w jednej oraz w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych w drugiej książce.

Tworzenie zasobów wspomagających nauczycieli w edukacji regionalnej to bardzo ważne zadanie biblioteki pedagogicznej. Wioletta Matelonek opisała, jak Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie zajęła się odkrywaniem i utrwalaniem historii miasta, a także gromadzeniem i udostępnianiem źródeł informacji o mieście i regionie. 7

Na sprawy regionalizmu można spojrzeć również przez pryzmat lektury. Ewa Bochynek pokazała, że można dotknąć historii miasta (tu: Wałbrzycha) nie zawsze tej pięknej, kolorowej, ale również szarej i nieciekawej. W drugim artykule ta sama autorka postuluje, by pamiętać o zasługach ludzi, którzy tworzyli historię Szczawna-Zdroju i w dalszym ciągu swoją postawą i pracą tworzą teraźniejszość miasta.

Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych jest czasopismem, na którego kartach dzielimy się doświadczeniami z naszej pracy. W niniejszym numerze możemy przeczytać o doświadczeniach bibliotek pedagogicznych z Jeleniej Góry, Legnicy, Strzelina, Świdnicy i Wałbrzycha w obszarze wspomagania szkół i placówek w roku szkolnym 201 3/201 4. Autorki podkreślają, że placówki te były zawsze i są nadal niezastąpione w procesie wspierania szkół i placówek. Obecnie, gdy stosownym rozporządzeniem MEN zostały zobligowane do tworzenia sieci wsparcia i samokształcenia szkół i placówek oświatowych, stanęły przed nowymi szansami.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu i jej filie gromadzą i udostępniają zbiory, dokumentujące dziedzictwo

kulturowe na obszarze całego województwa. Urszula Tobolska proponuje nauczycielom zestawienie bibliograficzne z bazy DOLNY ŚLĄSK-edukacja regionalna. To kolejna w e-biuletynie podpowiedź, jak można wspomóc nauczycieli w ich działalności edukacyjnej dotyczącej edukacji regionalnej.

Niniejszym rekomenduję rozmowę z Lucyną Kurowską-Trudzik, dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu na wyżej wzmiankowany temat. Autorzy artykułów pokazali, w jaki sposób można i należy pisać o regionie. Spróbujmy dzielić się doświadczeniem własnym i uczniowskim w kształtowaniu tożsamości Dolnego Śląska, poznawaniu wielokulturowości regionów, w których żyjemy i budowania „małych ojczyzn”. Emocjonalne przywiązanie do regionu i wzmacniające poczucie regionalnej tożsamości niech przełoży się na konkretne działania.

Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa mają zasadnicze znaczenie dla planowania pracy placówek edukacyjnych. W myśl nowego rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych zadaniem biblioteki pedagogicznej jest m.in. organizowanie i prowadzenie wspomagania z uwzględnieniem kierunków polityki oświatowej państwa oraz zmian wprowadzanych w systemie oświaty. Sylwia Kuszka przedstawiła jak biblioteki pedagogiczne wywiązują się z tego zadania.

Zapraszam do współpracy i przesyłania tekstów! Redaktor naczelna Urszula Tobolska u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.p l

TOŻSAMOŚĆ DOLNOŚLĄZAKA

Zanim rozpoczęłam pracę nad artykułem, w trakcie wstępnych „przymiarek”, spróbowałam sobie postawić dwa typowo ankietowe pytania:

Moja odpowiedź: Indywidualny wybór jednostki do samookreślenia tożsamości. Fakt długoletniego zamieszkiwania oraz pochodzenie rodziców i dziadków moim zdaniem jeszcze o niczym nie przesądza. Dopiero w połączeniu ze świadomym czy w pełni uświadomionym poczuciem identyfikacji z danym regionem, nabierają znaczenia. Tym bardziej we współczesnym świecie.

1 . Czy czuję się Dolnoślązakiem?

Moja odpowiedź: Z całą pewnością „tak”. Biorąc pod uwagę kryteria: pochodzenie, zasiedzenie, autoidentyfikacja - można powiedzieć, że moja pozycja jako Dolnoślązaczki jest mocno ugruntowana. Dziadkowie ze strony mamy znaleźli się na tej części wykresu, przedstawiającego powojenną migrację na Dolnym Śląsku, która wskazywała na liczny odsetek przesiedleńców zza wschodniej granicy. Mówiąc żartobliwie, ich historia wpisuje się dokładnie w Pawlakowo – Kargulowy schemat: „My zza Buga”.

Sformułowane powyżej pytania pociągnęły za sobą kolejne. Czy Dolnoślązacy mają słuszność mówiąc o własnej tożsamości? Czy mają do tego prawo w obliczu wydarzeń, które miały miejsce w ciągu ostatniego stulecia, czyli po całkowitej wymianie ludności, która nastąpiła na Dolnym Śląsku po II wojnie. Czy niespełna siedemdziesiąt lat to wystarczający czas na ukształtowanie regionalnej tożsamości?

2. Co powoduje, że czuję się Dolnoślązakiem, czyli które z podanych powyżej kryteriów ma dla mnie największe znaczenie?

Nie jest odkrywczym stwierdzenie, że pierwsi osadnicy, którzy przybyli na Ziemie 9

równie trafna, jest autorstwa Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. Swego czasu organizacja ta w ramach jednego z projektów, wydała mapę Polski, na której nazwy dużych miast zastąpiły symbole. Wrocław (choć symbol ten równie dobrze odnosi się do całego Dolnego Śląska) pokazano za pomocą drzwi. Ziemie Odzyskane stanowiły bramę, poprzez którą jedni odeszli, by inni mogli zacząć tu nowe życie.

Odzyskane mieli jasność w zakresie poczucia przynależności: „nie byli stąd”. I choć zaczęli budować nowe życie, „zapuszczać korzenie”, tworzyć nową rzeczywistość, to traktowali ten stan tymczasowo. Żyli w pewnym zawieszeniu - bo „Niemiec na pewno wróci”. Znam takie opowieści z własnego dzieciństwa. Zresztą sama jako dziecko miałam okazję spotkać się z niemiecką rodziną, która przyjechała obejrzeć „swój” dom, w którym wówczas mieszkaliśmy my.

Opisane doświadczenia sprawiły, że pokolenie naszych rodziców, a zatem pierwsze rodzime pokolenie, które urodziło się na Dolnym Śląsku, zaczęło czuć potrzebę poszukiwania prawdy, odkrywania własnej tożsamości i prób jej zdefiniowania. Było to pokolenie nie do końca jeszcze zakorzenione w nowej rzeczywistości, ale gotowe, by móc zadawać pytania: Czy jestem Dolnoślązakiem? Co to oznacza? W czasie odbudowy po zniszczeniach wojennych z krajobrazu Dolnego Śląska powoli znikały niemieckie akcenty, pamięć o wydarzeniach wojennych przygasała, podobnie jak obawa przed „powrotem Niemca”. Przez kolejne lata Ziemie Odzyskane nabierały polskiego charakteru. Niestety, działania ówczesnych władz w przypadku Dolnego Śląska zmierzały do tego, by podstawowymi elementami wspólnej tożsamości stawały się antyniemieckość i zmitologizowana piastowska tradycja tych terenów 1 . Stan ten Beata Maciejewska trafnie określiła pewnego rodzaju schizofrenią. Z jednej strony władze komunistyczne, zgodnie z ideologią, zapewniały

Autor grafiki: Alina Dyrek

Przybysze z innych ziem, tzw. przesiedleńcy – oderwani od własnych tradycji i kultur, przenosili je na nowy grunt, niczym pionierzy podbijający Dziki Zachód. Nie bez przyczyny nazwano przecież Dolny Śląsk Stanami Zjednoczonymi Polski. To dobra metafora wymiany ludności, która nastąpiła na Ziemiach Odzyskanych. Inna,

1 . Czapliński, M., Kaszuba, E., Wąs, G., Żerelik, R. Historia Śląska, Wrocław 2002, s. 466-467.

o staropolskim charakterze Dolnego Śląska, z drugiej przesiedleni musieli sami sobie wyjaśniać, dlaczego na ich strychach znajdują się niemieckie książki i listy, a na solniczce napisane jest „Salz“ a nie „sól“ 2. Dopiero przemiany ustrojowe, które nastąpiły po 1 989 roku pozwoliły spojrzeć na złożoną historię Wrocławia i Dolnego Śląska z szerszej perspektywy. Podjęte wówczas badania i analizy próbowały zmierzyć się nie tylko z problematyką skomplikowanej historii Dolnego Śląska, ale również z trudnym zagadnieniem tożsamości 3.

tem do postawionego na początku pytania: Dlaczego wciąż nie możemy mówić o w pełni ukształtowanej lecz wciąż kształtującej się tożsamości Dolnoślązaka? Jakie czynniki na to wpłynęły?

Przede wszystkim wskazałabym na brak ciągłości, a co za tym idzie, konsekwencji w definiowaniu wspólnego źródła, na którym miałoby się ogniskować poczucie przynależności do regionu. Wyraźną cezurę stanowi tu rok 1 989 i transformacja ustrojowa, która sprawiła, że model promowany przez poprzednie władze, oparty na dwóch filarach - antyniemieckość i „słoJak zatem wygląda stan obecny? wiańskość” - zastąpił model osadzający się Badania, przeprowadzone w listopadzie na wielokulturowości, popularyzowany i grudniu 2011 roku przez Centrum Moni- przez nowe ekipy rządzące. toringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej, wykazały, że 39 procent badanych W następnej kolejności należałoby wymieszkańców naszego regionu uważa, że mienić, nieodłącznie związane z rozwojem nie istnieje coś takiego jak „tożsamość kapitalizmu, zjawisko globalizacji, która, jak dolnośląska” , a kolejne 35 procent wolało zauważył Bronisław Misztal, zmienia tranie odpowiadać na to pytanie, bo po prostu dycyjne wzory życia. Pytanie: Kim jenie wiedziało 4. stem? coraz częściej zaczyna brzmieć:

Kim jestem w tak dynamicznie zmieniaNajmłodsze pokolenie oddalone o kilka- jącym się świecie? Globalizacja poprzez

dziesiąt lat od wydarzeń wojennych, z pewnością nie odczuwa już charakterystycznej dla pierwszych przesiedleńców tymczasowości więc nie powinny istnieć żadne przeciwwskazania, by to właśnie pokolenie z dumą zaczęło identyfikować się ze swoją małą ojczyzną. Z drugiej jednak strony tworzenie tożsamości nie ma charakteru rewolucyjnego, przeciwnie, jak już wcześniej wspominałam, jest długotrwałym procesem społecznym, na który ma wpływ wiele czynników. Wracamy za-

popularyzację konsumpcji dóbr kulturowych wpływa na sposób kształtowania przez ludzi tożsamości 5. Zaawansowane procesy technologiczne (rozwój mediów) i gospodarcze sprawiają, że pewne doświadczenia, w których możemy uczestniczyć nie wymagają już naszej fizycznej obecności. Tak jak otwarcie granic daje nam fizyczną możliwość ich przekraczania, tak globalizacja umożliwia przekraczanie granic społeczeństw. To zacieranie granic sprawia, że zmienia się charakter współ-

2. Cyt. za: Bown, H, Fuhrmann, K, Milewicz, M. Polityka historyczna oraz lokalna tożsamość we Wrocławiu po roku 1989, [online]. [Dostęp: 04.06.201 4 r.]. Dostępny na www: http://homepage.univie.ac.at/philipp.ther/breslau/html/polityka.html. 3. M.in.: Kaczmarek, M., Goliński, M. Wrocław. Dziedzictwo wieków. Wrocław 1 997. ; Encyklopedia Wrocławia. Wrocław 2000. 4. Czapliński, M., Kaszuba, E., Wąs, G., Żerelik, R. Historia Śląska. Wrocław 2002.; Kłopot, W. Dylematy kształtowania procesu tożsamości Dolnoślązaków. W: Biografia a tożsamość. Red. I. Szlachcicowa. Wrocław 2003, ; Bagiński, E., Damurski, Ł. Wizerunek Wrocławia, Wrocław 2009. 4. Tożsamość mieszkańców Dolnego Śląska : raport z badań. Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej. Wrocław 2011 , s. 36. 5. Misztal, B. Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Kraków 2000, s. 1 52-1 54.

czesnego społeczeństwa. Młodzi ludzie czują się teraz bardziej obywatelami Europy, a nawet świata. Owszem pochodzą z Dolnego Śląska, urodzili się we Wrocławiu, Polanicy czy Bolesławcu, ale studia mogą zrobić w Wielkiej Brytanii, a pracować w Niemczech czy Brazylii. Dla młodego pokolenia pytanie o lokalną tożsamość nie ma kluczowego znaczenia. Lub inaczej: nie stanowi priorytetu w definiowaniu zasad funkcjonowania oraz realizacji celów życiowych.

jąca głównie na prawym brzegu Odry, niekiedy nazywanym „polską stroną” stanowiła tę uboższą część społeczności Breslau.

Można zatem pokusić się o teorię, że brak ciągłości w procesie kształtowania lokalnej tożsamości jest w przypadku samego Wrocławia mniej widoczny czy też odczuwalny niż na pozostałych terenach Dolnego Śląska, aczkolwiek statystyki dotyczące analizy ludności napływowej po II wojnie są jednoznaczne: Polska centralna – 70%, Kresy Wschodnie – 20%, autochtoni – Nie wydaje mi się natomiast, by na zaha- 8%, reemigranci – 2% 7. mowanie procesu kształtującego identyfikację lokalną miało wpływ przystąpienie do Bezsprzecznie, wielokrotne zmiany przyUnii Europejskiej. Unifikacja Europy nie należności państwowej Dolnego Śląska jest sprzeczna z ideą regionalizmu. Prze- oraz migracja po 1 945 roku miały wpływ na ciwnie, Unia zachęca do wykorzystywania różnorodność dziedzictwa kulturowego witej idei w odniesieniu do ochrony tożsa- doczną zarówno w zachowanych tradymości kulturowej różnych społeczności lo- cjach jak i w zabytkach architektury, kalnych. Mottem przewodnim UE jest dziełach sztuki, krajobrazie miejskim przecież hasło „Jedność w różnorodności”. i wiejskim. To z kolei spowodowało, że dokonując charakterystyki regionu można W przypadku Dolnego Śląska ważny jest odwoływać się do takich walorów jak również kontekst lokalny, gdyż sytuacja wspomniana wielokulturowość, otwartość, samego Wrocławia rożni się od pozosta- umiejętność asymilacji i są to te elementy, łych regionów. Teresa Kulak w Encyklope- na których jest obecnie budowana tożsadii Wrocławia, w artykule opisującym mość Dolnoślązaka. ludność miasta przed II wojną światową, wyraźnie zaznacza, że mimo intensywnych Do tychże wartości nawiązuje Jan Paweł procesów germanizacyjnych mieszkańcy w swojej homilii wygłoszonej we Wrocławiu Wrocławia pozostali dwujęzyczni, a nie- w 1 997 roku: „Wrocław jest miastem połoktóre zarządzenia ukazywały się tutaj rów- żonym na styku trzech krajów, które histonolegle w języku polskim i niemieckim. Na ria bardzo ściśle ze sobą połączyła. Jest potwierdzenie przytacza słowa Józefa poniekąd miastem spotkania, jest miastem, Ignacego Kraszewskiego, który w 1 860 które jednoczy. Tutaj w jakiś sposób spotyroku wspominał, że we Wrocławiu „mało ka się tradycja duchowa Wschodu i Zagdzie nie mówią po polsku”, a „sam Wro- chodu” 8. cław nawet już, można powiedzieć, jest półpolskim miastem” 6. Należy przy tym Na idei wielokulturowości opiera się rówzaznaczyć, że ludność polska, zamieszku- nież projekt edukacyjny zainicjowany 6. Kulak, T. Ludność polska przed II wojną światową. W: Encyklopedia Wrocławia, 2001 , s. 466-468. 7. Kulak, T. Ludność polska przed II wojną światową. W: Encyklopedia Wrocławia, 2001 , s. 464-465. 8. Homilia Jana Pawła II z 1 czerwca 1997 roku. [online]. [Dostęp: 04.06.201 4 r.]. Dostępny na www: http://serwisy.gazeta.pl/jp2/1 ,7251 6,2641 664.html.

w 2011 roku przez wicemarszałka Radosława Moronia: „Tożsamość Dolnoślązaków. Unia Wielu Kultur” . W ramach tego projektu oprócz różnego rodzaju konferencji, programów (np. „Dolnoślązacy – portret własny” ), działań muzycznych (np. konkurs na piosenkę o Dolnym Śląsku), rozpoczęto wydawanie specjalnego dodatku do „Gazety Wyborczej”, traktującego o dziedzictwie dawnych województw: Wałbrzyskiego, Legnickiego, Wrocławskiego i Jeleniogórskiego tworzących obecnie Dolny Śląsk. Nagrano także serię programów telewizyjnych i audycji radiowych („Ocalić od zapomnienia" ) o pierwszych powojennych mieszkańcach Dolnego Śląska, ponieważ dla projektu ważniejsze jest nie spojrzenie instytucjonalne, ale tak zwana ludzka perspektywa.

procesu kształtowania się identyfikacji z regionem jest przedsięwzięciem o tyle ważnym, że świadków tych zdarzeń wciąż ubywa. Z drugiej strony niezbędna jest również intensywna edukacja regionalna prowadzona w szkołach już od najniższych poziomów kształcenia. Dzięki niej możliwe jest wskazanie najważniejszych symboli oraz wartości kulturowych i materialnych wpływających na kształtowanie się tożsamości regionalnej wśród mieszkańców Dolnego Śląska. Dopiero poznanie miejsca, w którym się żyje, jego kultury, dziejów, tradycji ułatwia zadomowienie na nowym terenie. Wszelkie inicjatywy o mniejszym czy większym zasięgu, dają gwarancję wykształcenia się w pełni uświadomionego poczucia identyfikacji z regionem i są niezbędne do zbudowania jednolitej kulturowo tożsamości mieszkańOpisanie powojennej historii Dolnego Ślą- ców naszego regionu – tożsamości Dolnoska, widzianej oczami zwykłych ludzi i po- ślązaka. przez ich doświadczenia pokazanie Kontakt z autorem: a.keplinger@wroclaw.dbp.wroc.pl

NASZE POTYCZKI Z TOŻSAMOŚCIĄ

Jako organizatorzy z zadowoleniem obserwujemy fakt, że festiwal się nie starzeje, a młodzież i przygotowujący ich opiekunowie sięgają po coraz nowszy i trudniejszy repertuar, dotykający współczesnych spraw Polaków.

Jesteśmy placówką, która dla uzdolnionej młodzieży przygotowuje powiatowe konkursy przedmiotowe i artystyczne. Co roku, od 11 lat, około 11 listopada odbywa się w Oleśnicy Festiwal Piosenki Patriotycznej i Żołnierskiej . Wykonawcy – zespoły i soliści – reprezentują wszystkie poziomy edukacyjne. Młodzież wykonuje przed publicznością utwory o tematyce żołnierskiej (wszak Oleśnica ma spore tradycje wojskowe) lub/i patriotycznej.

W tematykę patriotyczną wpisują się również organizowane cyklicznie w Powiatowym Centrum Edukacji i Kultury przedmiotowe konkursy historyczne dla wszystkich etapów edukacyjnych oraz konkursy z zakresu Wiedzy o Społeczeństwie dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z powiatu oleśnickiego.

Fot. 1 . Laureaci XI Festiwalu Pieśni Patriotycznej i Żołnierskiej. Źródło: PCEiK w Oleśnicy.

Szczególną wizytówką PCEiK są nasze konkursy regionalne. Powiat oleśnicki jest najdalej na wschód wysuniętym skrawkiem Dolnego Śląska. Część jego mieszkańców nie utożsamiała się wcze14

oleśnickiej ambony, katalog wystawy w Muzeum Miejskim Wrocławia Bruno Tschoetschel (1 874–1 941 ). Wrocławski Wit Stwosz XX wieku i in. Odrębnym zagadnieniem jest podejmowanie każdego roku przez PCEiK działań o charakterze kulturalno-regionalnym w formie projektów edukacyjnych, warsztatów, konferencji lub wystaw. Działania te są skierowane do młodzieży Fot. 2. Laureaci konkursu regionalnego - „Powiat Oleśnicki - Moja Mała i nauczycieli, a ich celem jest zaangażoOjczyzna''.Źródło: PCEiK w Oleśnicy. wanie placówek oświatowych i społecznośniej z obecnym regionem. Poznawanie ści dorosłych w realizację zadań lokalnych dziejów daje młodzieży możli- związanych z tematyką lokalną. wość pełniejszej identyfikacji ze swoją Małą Ojczyzną. W bieżącym roku szkolnym PCEiK wdrożył projekt edukacyjny pt.: „Zapomniane Konkursami regionalnymi obejmujemy cmentarze w powiecie oleśnickim” . młodzież gimnazjalną, która zgłębia dzieje Młodzież pod opieką nauczycieli poszukidynastii książęcych władających w prze- wała w swojej okolicy i dokumentowała szłości Oleśnicą oraz młodzież ponadgim- miejsca pochówku, które uległy zapomnienazjalną, poznającą historię i kulturę niu, a często dewastacji. Przygotowując powiatu w szerszym aspekcie. materiały faktograficzne i fotograficzne, Dbamy o to, aby laureaci tych konkursów przywracała te miejsca lokalnym społeczzawsze otrzymywali w formie nagród war- nościom. W działaniach wzięło udział 1 8 tościowe książki o tematyce lokalnej. zespołów z 1 0 szkół. Dalszym etapem W tym roku najlepsi otrzymali takie publi- projektu będzie stworzenie wystawy na kacje jak: Marek Nienałtowski, Podie- podstawie materiałów uzyskanych przez bradowie w dziejach księstwa uczniów i eksponowanie jej w różnych ziębicko-oleśnickiego 1 495-1 647, miejscowościach powiatu. Krzysztof Dziedzic, Pozdrowienie z po- Naszym działaniom przyświecają słowa wiatu oleśnickiego. Pocztówki z lat Józefa Piłsudskiego: „Naród, który traci

1 898-1 943 z kolekcji autora, Piotr pamięć przestaje być Narodem – staje Oszczanowski, Złoty medalion opra- się jedynie zbiorem ludzi, czasowo zajwiony czterema diamentami. Historia mujących dane terytorium” . Kontakt z autorem: mkozlowska@pceik.pl

JAK BIBLIOTEKA ZMIERZYŁA SIĘ Z REGIONALIZMEM? krótka historia pewnej lekcji

W ramach Wspomagania szkół i placówek oświatowych podpisano porozumienie ze Szkołą Podstawową Nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Legnicy. Jednym z zadań, zapisanym w Rocznym Planie Wspomagania, było przeprowadzenie zajęć z edukacji regionalnej dla uczniów. Należało zastanowić się nad atrakcyjnością lekcji. Tematy dotyczące regionalizmu należą do zajmujących, należy tylko mówić o nich z zaciekawieniem. Tylko wówczas można wzbudzić w dzieciach chęć poznania ich Małej Ojczyzny.

Autor grafiki: Alina Dyrek

Do tej pory Biblioteka Pedagogiczna w Legnicy nie realizowała zajęć dla uczniów na temat regionalizmu. Jednak przyszedł dzień, w którym przyszło nam zmierzyć się z tematem.

Uznano, że najlepiej o Legnicy, jej historii, zabytkach i ciekawych ludziach opowie pasjonat. Poszukiwania odpowiedniej osoby czy osób kierowały mnie (piszącą te słowa) do tych instytucji, które w swoich 16

Rynek w Legnicy. Autor: Taw Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Legnica_rynek_1 01 00008.jpg. Zdjęcie dostępne na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0

Ulica Najświętszej Marii Panny w Legnicy. Autor: Mohylek. Zdjęcie dostępne na licencji Creative Commons AttributionShare Alike 3.0. Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Legnica_01 .JPG.

zadaniach mają wpisane upowszechnianie regionalizmu. Jednak pomimo moich usilnych starań nie trafiałam na odpowiednią osobę.

podjęła się organizacji zajęć. Lekcje odbywały się w oddziale PTTK. Na zajęcia przyniesiono albumy i inne ilustrowane wydawnictwa o Legnicy pochodzące ze zbiorów Biblioteki. Wzbogacono je też o zbiory Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego. Przewodnik opowiadał niezmiernie ciekawie o historii miasta, o legendach związanych z dziejami miasta i zabytkach. Uczniowie żywo zainteresowali się przekazywanymi treściami. Zostali też poinformowani o możliwości uczestnictwa w cyklicznych wycieczkach organizowanych przez PTTK po Legnicy.

Dopiero w Oddziale Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego w Legnicy udało mi się porozmawiać z przewodnikami. Panowie byli zainteresowani tematem nawiązania współpracy między PTTK Odział w Legnicy a DBP Filia w Legnicy. W trakcie rozmowy nabierałam coraz większego przekonania, że właśnie o takich ludzi mi chodzi: fachowców w temacie, przychylnie nastawionych do pomysłu i współpracy, prawdziwych entuzjastów. Przewodnicy byli otwarci na współpracę z Biblioteką, choć nie ukrywali, że lepiej czują się w terenie, niż w sali dydaktycznej. Jeden z przewodników pan Janusz Janczyński zobowiązał się, że poprowadzi takie spotkania z młodzieżą. Biblioteka

Po spotkaniach nauczyciele nabrali przekonania i chęci, by zainteresować uczniów własnym regionem. Przewodnik podtrzymał chęć kontynuowania współpracy z Biblioteką, a placówka zyskała nowych partnerów do współpracy. Czyniąc zadość zadowoleniu wszystkich stron nie pozostaje mi nic innego jak rozpowszechniać tego typu działania. Kontakt z autorem: m.lodyga@legnica.dbp.wroc.pl

CZYTANIE ŁĄCZY… relacja z seminarium dla bibliotekarzy Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu, 14 maja 2014 roku

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu włączyła się w te działania i przygotowała seminarium pod hasłem „Czytanie łączyI” , na którym przedstawiono 4 referaty poszerzające wiedzę o książce i działań wokół książki. Pierwszy referat wygłoszony przez dr Renatę Aleksandrowicz z Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego nosił tytuł

dawcze autorki dotyczą czytelnictwa różnych grup pokoleniowych, a zwłaszcza dzieci i seniorów. Szczególne pokolenie czytelników to seniorzy, których dzieciństwo pozbawione było dostępu do mediów, za to czytanie było czymśU wyjątkowym. W tę wyjątkowość wprowadziła zebranych prelegentka. Seniorzy pamiętają pierwsze lektury czytane im w dzieciństwie, które mają swoje implikacje w ich życiu doroLekturowe dzieciństwo – okoliczności, słym. Choć przeszli oni w swoim życiu emocje i powroty. Zainteresowania ba- również etap rewolucji medialnej, to często 18

Rozważając aspekt poznawczo-emocjonalny obcowania z książką dziecko zdobywa informacje o świecie. Utożsamiając się z bohaterem poznaje jego problemy, emocje (doświadcza radości, smutku). Dostrzega, że choć w życiu nie zawsze jest łatwo, to jednak problemy można i należy rozwiązywać. Dobierając książkę dla dzieci nie można zapominać o kryterium psychologicznym. Należy wziąć pod uwagę wiek dziecka, zasób doświadczeń, jego zainteresowania czytelnicze i potrzeby poznawcze. Dziecięca literatura gromadzi ogromny wypracowany przez lata potencjał, który służy poczuciu bezpieczeństwa dziecka. Współcześnie wszechobecne media traktowane są jako „uniwersalna opiekunka”. Niestety wypierają z domów rodzinnych czytanie książek, co stanowi duże zagrożenie dla rozwoju osobowości dziecka. Prelegentka zwróciła uwagę na terapeutyczną rolę rodzinnego czytania. Dziecko pragnie obecności drugiego człowieka (ważne staje się przytulenie, tembr głosu osoby czytającej itp.). Można też w każdym momencie przerwać czytanie dziecku by wyjaśnić mu przeczytane treści lub wrócić do tekstu później.

wracają do bohaterów zasłyszanych i zapamiętanych z lat dzieciństwa. Lektury z dzieciństwa są dla starszych ludzi często formą terapii reminiscencyjnej, jak powrót do arkadii dzieciństwa, gdzie matki były czułe, a ojcowie jawią się jako przewodnicy lekturowi i patriotyczni. Jest to też okazja, by czytając np. literaturę faktu zrozumieć dlaczego zabrano im dzieciństwo (czas wojny). Książka staje się pretekstem do spotkania z drugim człowiekiem i rozmów o lekturowych bohaterach i ich losach. Nieobecność bliskich skutkuje brakiem rozmów o książce. Prelegentka omówiła też funkcje literatury dla dzieci. W aspekcie historycznym książka dla dzieci pojawiła się niecałe 200

Autor grafiki: Alina Dyrek

Czytanie nieodłącznie kojarzy się z biblioteką. W drugim referacie przedstawiono działania biblioteki szkolnej dla edukacji. Wszystkie drogi prowadzą do czytania – tak postawioną tezę starały się udowodnić pani Anna Biernacka-Bryk i Dorota Guzikowska z I Liceum Ogólnokształcącego nr 1 we Wrocławiu. Pracując w bibliotece szkolnej doskonale nawiązują więzi z czytelnikami. Uczeń nie czuje się tu anonimowy, a w bibliotece panuje doskonała

lat temu. Nikt nie myślał wówczas, by wydawać oddzielne publikacje dla dzieci. Były to raczej wersje książek dla dorosłych na rzecz czytelnika dziecięcego. Książka do początku XX w. miała głównie uczyć i wychowywać. W latach 20. XX wieku badacze dostrzegli inne walory lektury dla dzieci. Książka zaczęła rozbudzać zainteresowanie czytelników i dostarczała wzruszeń. 19

do 1 3, gdzie mogą miło spędzić czas - na ciekawej lekturze i zabawach.

atmosfera dająca poczucie wspólnoty bibliotecznej. W przedstawionej prezentacji autorki uwzględniły pracę z uczniami mającą na celu popularyzację czytelnictwa wśród młodzieży licealnej. Dzięki zastosowaniu w swej pracy kwestionariusza preferencji i zainteresowań , ale też skrzynki „życzliwości” , dają sygnał, że uczeń i jego potrzeby są ważne i realizowane. Przedstawiły inicjatywy biblioteczne, jakimi są m.in.: Biblioteczny Klub Dyskusyjny, do którego uczniowie sami proponują interesujące ich tematy (jak: inteligencja emocjonalna, kultura instant i in.). Koło Lingwistyki Matematycznej to zajęcia interdyscyplinarne. Lingwistyka matematyczna jest świetnym pomysłem zarówno dla humanisty, jak i umysłu ścisłego. W trakcie zajęć uczniowie uczą się rozpoznawania i rozróżniania większości nie tylko popularnych, ale i mniej znanych języków świata. W bibliotece organizowanych jest szereg projektów, m.in.: projekt edukacyjno-kulturalny w ramach programu unijnego Młodzież w działaniu zatytułowany Podwórko dzieciom a nie śmieciom , projekt edukacyjny Mały Magiel Sztuki realizowany w LO nr 1 we współpracy z Teatrem Polskim, czy projekt edukacyjny Z kulturą za pan brat. Młodzież sama określa i wyszukuje informacje o tych instytucjach kultury, które chce i jej zadaniem warte są zobaczenia (wytwórnia filmów, radio, Humanitarium itp.). W Bibliotece organizowane są ponadto wystawy, jak np.: wystawa o historii książki pt. Od malowideł naskalnych do e-booka, inscenizacje, jak np.: Głodne dusze (wg scenariusza Doroty Kilar i Barbary Urban), spotkania poetyckie pod hasłem Biblioteka z poezją, czy konkurs fotograficzny pt. Przyłapani na czytaniu . Do placówki zapraszane są też dzieci z pobliskich szkół podstawowych w wieku od 6

Kolejny punkt seminarium dotyczył omówienia przez panią Joannę Śliwińską wystawy pt. Sprawniejsi od Sprawnych . Ekspozycja przygotowana przez Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury we Wrocławiu czynna była do połowy czerwca 201 4 roku w siedzibie Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu. Współorganizatorka wystawy przedstawiła działania inspirowane literaturą i wokół książki. Prezentowane na wystawie publikacje mogą pomóc każdemu z nas zrozumieć otaczający świat, rozwiązywać problemy czy podejmować trafne decyzje. Jak sama określa wystawa ta jest „alegorią animacji książki i książki dla animacji: animacji życia dla siebie, powrotu do życia, a może przede wszystkim, życia dla innych i z innymi” . Po przerwie głos zabrała trzecia referentka, którą była Justyna Paluch z Liceum Ogólnokształcącego nr 3 we Wrocławiu. Przedstawiając prezentację pt. Przez pisanie do czytania wierszy przybliżyła zebranym działalność Grupy Poetyckiej Hurtownia. Justyna Paluch stara się zainteresować poezją młodzież. Stworzyła „grupę młodych ludzi zakręconych na punkcie słowa”. Spotkania grupy, to jak sama określa „pogaduchy o literaturze, warsztaty, krytyka, ćwiczenia, konkursy, wieczorki, spektakle poetyckie i wiele nowych pomysłów”. Ideą przyświecającą tym spotkaniom jest, by słowo pisane i czytane, które wyszło od młodych, trafiło do młodych. Prelegentka zaprezentowała także inne działania aktywizujące twórczo młodzież III LO, jak: warsztaty poetyckie, wieczory poezji, konkursy poetyckie. 20

atutach omawianego czasopisma dowiodła, że czasopismo uczy, rozwija, fascynuje i poszerza horyzonty.

Ostatnią prelegentką była Urszula Tobolska z Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu. W referacie pt. Strefa

zawodowego czytania na przykładzie eczasopisma Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu przedsta-

Następnie przedstawiła drogę edycji ebiuletynu , na którą składa się m.in.: praca koncepcyjna nad tematem danego numeru, pozyskiwanie autorów, korekta otrzymanego materiału, przygotowywanie tekstu do wydania w programie Scribus, czy umieszczenie materiału na platformie ISSUU. Efekt pracy całego zespołu redakcyjnego można zobaczyć w wersji online poprzez wejście na stronę placówki (http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/) i kliknięcie w zakładkę E-czasopismo DIBP.

wiła działalność edytorską placówki poprzez wydawanie własnego biuletynu o nazwie Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych . E-wydawnictwo stanowi nową jakość aktywności placówki, możliwą do zaistnienia w wyniku coraz większego udziału mediów elektronicznych w życiu Biblioteki. Misja e-biuletynu kształtowana jest przez kilka znaczących elementów, jak: popularyzacja wiedzy edukacyjnej, rozwój zawodowy nauczycieli oraz promowanie wysokich standardów pracy. Zakres tematyczny pisma obejmuje zagadnienia współczesnego bibliotekarstwa, choć nie brakuje artykułów o historii bibliotek pedagogicznych Dolnego Śląska. Materiał sytuowany w e-biuletynie wypełniają stałe bloki tematyczne. Autorka skupiając się na

Seminarium zakończyły warsztaty pt. Książka – nie książka, które poprowadziła Magdalena Pilińska z Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu. Celem zajęć było zapoznanie uczestników z programem do tworzenia książki elektronicznej oraz komiksu. Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

PRZECHODZENIE PRZEZ ZMIANĘ CZYLI NOWA ROLA BIBLIOTEKI W ŚWIETLE ROZPORZĄDZENIA Z 2013 ROKU relacja ze szkolenia

jest pojawienie się czegoś nowego lub zanikanie elementu istniejącego i kojarzy się z procesem przemian dokonywanych w placówkach edukacyjnych. Zmiana wchodzi w każdy obszar pracy szkoły od organizacji, przez nauczanie, opiekę i wychowanie. Kierujący szkoleniem zwrócił uwagę na kilka aspektów. Jednym z nich jest fakt, że obecnie młodzi wyrośli na Internecie nie znając innej rzeczywistości. Zmusza to nauczycieli do zmiany sposobu

Rok 201 3 obfitował w znaczące zmiany w obszarze edukacji. Podmioty edukacyjne, jak: poradnie psychologiczno-pedagogiczne, placówki doskonalenia nauczycieli i biblioteki pedagogiczne w oparciu o odpowiednie rozporządzenia 1 zostały zobligowane do nowych zadań, które określono jako przechodzenie przez zmianę. Prowadzący warsztaty wyjaśniał w bardzo ciekawy sposób czym jest rzeczona zmiana edukacyjna. Najprostszą jej definicją

1 . Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 201 3 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 201 3 r., poz. 1 99). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 października 201 2 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U z 201 2 r., poz. 11 96). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 28 lutego 201 3 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz. U. z 201 3 r., poz. 369).

myślenia i nauczania. To co było udziałem tkać z oporem ze strony nauczycieli. Dyprocesów edukacyjnych kilkanaście lat te- rektor powinien wpływać na emocje zemu, obecnie jest zupełnie inne. społu, motywować, angażować do doskonalenia. Uczestnictwo placówki w zmianie eduka- Dyrektor ma być liderem inicjującym dziacyjnej ma stworzyć z niej tzw. organizację łania swych podwładnych. Dla całego zeuczącą się. Takie określenie zapropono- społu dyrektor powinien organizować wał już kilka lat temu Peter Senge szkolenia, narady itp. Oznacza to raczej w książce pt. „Piąta Dyscyplina” 2. Teraz koniec podejścia incydentalnego, opartego następuje reminiscencja zagadnienia. na jednokrotnych działaniach. Żeby placówka zdolna była do uczenia się, musi zaistnieć kilka czynników. Przede Co należy uwzględnić organizując wszystkim otwartość pracowników na no- wspomaganie? we myśli oraz chęć stałego doskonalenia W toku trwania szkolenia przybliżono informacje nt. wspólnych działań dla wszystkich podmiotów wymienionych w rozporządzeniach (patrz przypis 1 ). Ukazano słabe i mocne strony systemu oraz nacisk na zmianę. Nowoczesny system wspomagania szkół i przedszkoli powinien uwzględniać kierunki po-

lityki oświatowej państwa oraz wszelkie zmiany w systemie oświaty. Powinno się też wykorzy-

stywać potencjał placówek wymienionych w nowych rozporządzeniach. Powodem omawianej zmiany jest m.in. dotychczasowy brak (lub w małym stopniu) współpracy tych placówek. Dla niektórych placówek, jak poradni psychologiczno-pedagogicznych nie są to zadania nowe, a jedynie innowacyjny jest sposób ich realizacji. Głównym wątkiem poruszanym na kursie były działania biblioteki pedagogicznej związane ze wspomaganiem szkół i przedszkoli według nowych założeń resortu oświaty. Biblioteki pedagogiczne mają odpowiedzialne zadanie wspomagania zmian w szkołach i przedszkolach . Wy-

Autor grafiki: Alina Dyrek

się. Należy uświadomić sobie, że przechodzenie przez zmianę nie jest zadaniem

jednej osoby, lecz jest to praca zespołowa! Budowanie prawdziwego zespołu,

zdolnego do nieustannego rozwoju jest zadaniem trudnym, gdyż może się on spo-

2. Senge, Peter M. Piąta Dyscyplina : teoria i praktyka organizacji uczących się. Tł. Helena Korolewska-Mróz. Kraków 2006.

alizacji procesu nauczania i wychowania.

korzystuje się przy tym dość dobrze wyposażoną bazę placówek, jak i potencjał ludzki, umożliwiając właściwą realizację zadań. Zanim biblioteka pedagogiczna spełni należycie to działanie, sama powinna wykazać się inicjatywami.

Rola i zadania Szkolnego Organizatora Rozwoju Edukacji (SORE) Na razie w projektach ministerstwa na określenie kadry wspomagającej doskonalenie nauczycieli funkcjonuje nazwa SORE , oznaczająca szkolnego organizatora rozwoju edukacji . Kolejną zasadą wspomagania jest osadzenie działań osoby współpracującej z placówką (SORE) w ramach tzw. rocznego planu wspomagania (RPW). Kluczowe etapy wspomagania zawierają:

Przestrzeń ewaluacji i wspomagania (jako form nadzoru pedagogicznego) to dwa podstawowe filary zmiany edukacyjnej . We wspomaganiu kluczowym wątkiem są wymagania stawiane szkołom i placówkom , których spełnianie badane jest przez organy sprawujące nadzór pedagogiczny w procesie ewaluacji zewnętrznej . Dlatego też wyraźnie w nowym modelu nadzoru pedagogicznego 3 zostały zaakcentowane wymagania. Trzeba oprzeć się na wymaganiach, choć one w żaden sposób nie mówią, jak to robić. Każda placówka edukacyjna ma bowiem inną koncepcję pracy, wizję i organizację. Odpowiednie działania państwa mogą motywować szkoły (i inne placówki oświatowe) do podejmowania wartościowych inicjatyw edukacyjnych i wyzwań.

1 . Pomoc w diagnozowaniu potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki. 2. Ustalenie sposobów działania prowadzących do zaspokojenia potrzeb ww. placówek. 3. Zaplanowanie form wspomagania i ich realizację. 4. Wspólną ocenę efektów i opracowanie wniosków z realizacji zaplanowanych form wspomagania.

Praktyczne sprawdzenie nowego moProwadzący podkreślił znaczenie wyko- delu systemu wspomagania placówek rzystania we wspomaganiu wyników edukacyjnych i wniosków z nadzoru pedagogicznego. Trzeba opierać się na raportach wynikają- Obecnie trwa pilotaż nowego systemu cych z przeprowadzonej ewaluacji, a nie wspomagania placówek edukacyjnych . Realizowany jest przez samorządy powiatowe. Ma on głównie na celu przybliżenie nauczycielom idei projektu, pomoc w przygotowaniu się do nowych zadań, a także weryfikację założeń systemu.

chować jeU do szuflady. Ważnym pozostaje też analiza wyników sprawdzianów i egzaminów na koniec kolejnych etapów edukacji i potrzeb zdiagnozowanych po tej analizie oraz innych potrzeb wskazanych przez przedszkole, szkołę lub placówkę. Przy organizowaniu wspomagania uwzględnia się też realizację podstaw programowych oraz rozpoznawanie potrzeb dzieci i młodzieży oraz indywidu-

Tok ćwiczeń - praca zespołowa Intensywny program szkolenia trwającego ok. 4 godzin obejmował część teoretyczną

3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 0 maja 201 3 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego z dnia 7 października 2009 r. (Dz. U. z 201 3 r., poz. 560).

i ćwiczenia. Szkolenie dało okazję do dyskusji w obszarach omawianego projektu. Podczas spotkania doskonalono umiejętności związane z organizowaniem pracy zespołowej. W toku ćwiczeń uczestnicy zostali podzieleni na cztery grupy. Każda z nich otrzymała materiały do zapoznania się, by potem móc przekazać najważniejsze informacje pozostałym osobom. W podsumowaniu szkolenia uczestnicy podkreślali użyteczność nabytej wiedzy i umiejętności, a także możliwość wymiany doświadczeń między placówkami bibliotecznymi.

placówkach (te dokładnie zostały uwzględnione w rozporządzeniu). Nie chodzi tu tylko o gromadzenie zasobów dotyczących standardowych zestawów podręczników i programów nauczania. Lecz być może przede wszystkim gromadzenia przykładów dobrych praktyk, by nauczyciel mógł doprowadzić do właściwych osiągnięć swych wychowanków (rezultatów nauczania). Uczestnicy szkolenia wskazali na miejsca, w których można znaleźć i powinno się szukać przykładów dobrych praktyk. To przede wszystkim Internet z jego bogatymi zasobami - biblioteka pedagogiczna powinna być blisko szkoły/przedszkola. I wcale nie chodzi tu o stricte fizyczną bliskość, lecz raczej o odpowiadanie na konkretne potrzeby tych instytucji. Placówki np. określają tematy, które może opracowywać biblioteka pedagogiczna jako zestawienia czy pakiety edukacyjne

Uczestnictwo biblioteki pedagogicznej w zmianie edukacyjnej Większą część szkoleniowego czasu poświęcono kreowaniu przez biblioteki pedagogiczne obszarów wspomagania. Potencjał tkwiący w bibliotekach pedagogicznych, ich wieloletnie doświadczenie i wykwalifikowana kadra mogą być wykorzystane w podnoszeniu jakości pracy szkół i nauczycieli. Pomysły jakie wymieniły poszczególne grupy to m.in.:

- biblioteka może wykorzystywać potencjał różnych instytucji (oferty instytucji szkolących, w tym udostępnianie materiałów ze szkoleń)

- udzielanie szkołom i placówkom niezbędnych informacji na temat zmian wprowadzanych w systemie oświaty, w tym zmian prawnych, oraz pomoc w ich wdrażaniu. Dlatego wśród zadań bibliotek wymienia się gromadzenie i udostępnianie materiałów dotyczących kierunków polityki oświatowej państwa, literatury przedmiotu dotyczącej udzielania dzieciom i młodzieży oraz rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także literatury niezbędnej w procesie doskonalenia zawodowego nauczycieli i realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. - biblioteka pedagogiczna powinna wykorzystywać zbiory gromadzone w swych

- rozpoznanie potrzeb rozwojowych szkół i nauczycieli - dopasowanie oferty i przebiegu procesu doskonalenia do aktualnych potrzeb konkretnej szkoły (placówki) - opracowanie kierunkowej oferty, która pozwoli zaspokajać te potrzeby i pomoże w rozwiązywaniu wielu szkolnych i nauczycielskich problemów - wykorzystanie nowych technologii komunikacyjnych (jak platformy edukacyjne) celem podtrzymywania aktywności członków stworzonych już sieci, bądź nawiązy25

wania nowych relacji, wymiany informacji, doświadczeń itp.

wówczas będą jeszcze funkcjonować szkolni organizatorzy rozwoju edukacji. Być może będą się też nazywać inaczejU

Współpraca a nie konkurencja

Na razie biblioteki pedagogiczne (z sieci bibliotek pedagogicznych Dolnego Śląska ) wykonują swoją pracę by od 1 stycznia 201 6 roku być w pełni gotowymi do wykonywania nowych zadań w zakresie wspierania pracy szkoły, w tym do tworzenia sieci współpracy i samokształcenia. I robią to w sposób naprawdę zadowalający. Można zadać sobie pytanie czy to już ostatnie zmiany? Każda zmiana bowiem determinuje kolejną. Potrzeba systemowego podejścia jest niezwykle ważna, bo ucząca się organizacja opiera działanie przede wszystkim na modelu myślenia systemowego i odpowiedzi na pytanie, jak wykorzystać je w organizowaniu pracy placówki. Być może, że jeszcze wiele w tej kwestii będzie ewoluować.

Prowadzący zwrócił jeszcze uwagę kursantów na jedną rzecz. W zakresie wspomagania dokładnie takie same zadania jak biblioteki pedagogiczne mają dwa pozostałe podmioty edukacyjne, tj. poradnie i placówki doskonalenia. Nie powinno to być powodem, by dominowała atmosfera konkurencji między placówkami. Raczej powinna zaistnieć racjonalna współpraca i wymiana doświadczeń.

Podsumowanie Obowiązek zorganizowania wspomagania szkół nałożony przez ministerstwo edukacji na trzy wzmiankowane podmioty dotyczyć ma roku 201 6. Nie wiadomo, czy

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

ZMIANY W SZKOLNICTWIE ZAWODOWYM - MOŻLIWOŚCI UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

Adresatami spotkania byli nauczyciele bibliotekarze z bibliotek pedagogicznych (kurs uwzględniał treść Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych) oraz pedagodzy i psychologowie z poradni psychologiczno–pedagogicznych (kurs uwzględniał treść Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno–pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach [paragraf 20, 23, 24]) i Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno–pedagogicz27

nych, w tym publicznych poradni specjalistycznych) . Wprowadzone przez MEN zmiany w wyżej wymienionych aktach dają możliwość zwiększenia szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. Równocześnie określają też nowe zadania i nową rolę bibliotek pedagogicznych i poradni psychologiczno–pedagogicznych poprzez nałożenie na te placówki obowiązku prowadzenia działań z doradztwa edukacyjno – zawodowego oraz wspierania uczniów w planowaniu własnej ścieżki kształcenia i kariery zawodowej.

W myśl tego dokumentu jednym z głównych zadań bibliotek pedagogicznych jest między innymi organizowanie i prowadzenie wspomagania szkół i placówek w re-

alizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w tym w wykorzystywaniu technologii informacyjno–komunikacyjnych. Funkcjonowanie biblioteki pedagogicznej zapewnia kadrze oświatowej wolny dostęp do literatury naukowej oraz czasopiśmiennictwa ukierunkowanego na interesujące ich dziedziny wiedzy. Uwzględniając zakres działań określony we wzmiankowanym rozporządzeniu biblioteka pedagogiczna może i powinna pełnić rolę centrum informacji edukacyjno–zawodowej w swoim regionie, podając propozycje i przykłady dobrych praktyk w kontekście zmian w szkolnictwie zawodowym. Można na przykład umieścić na stronie internetowej Biblioteki informacje skierowane do gimnazjalistów i nauczycieli gimnazjum o zmianach w ustawie i o możliwości kształcenia w konkretnych zawodach w swoim mieście i najbliższej okolicy (z zaakcentowaniem nowych dróg kształcenia), podać wykaz literatury tematycznej i wskazać pozycje dostępne w konkretnej bibliotece itp.

Autorka z panią Elżbietą Żochowską – prowadzącą kurs. Źródło zdjęcia: własność autorki

nego ucznia. Dlatego też należy rozważyć udział biblioteki pedagogicznej w organizowaniu tzw. drzwi otwartych w szkołach zawodowych w regionie. Po ukończeniu kursu podzieliłam się swoją wiedzą na temat zmian w szkolnictwie zawodowym z nauczycielami bibliotekarzami w wałbrzyskiej bibliotece pedagogicznej oraz przygotowałam scenariusz zajęć na temat planowania ścieżek kształcenia z uwzględnieniem analizy dokumentów prawnych takich jak: Podstawa

Warto przygotować zajęcia edukacyjne dla uczniów klas trzecich gimnazjum o możliwościach nauki w szkołach zawodowych w ich najbliższym otoczeniu. Inną propozycją jest np. przygotowanie Dnia

przedsiębiorczości

programowa kształcenia w zawodzie czy Wykaz kwalifikacji oraz ich powiązania z zawodami i efektami kształcenia. Zajęcia przeprowadziłam w klasie

bibliotece

trzeciej w jednym z wałbrzyskich gimnazjów. Zainteresowanie było duże. Pierwszym zasadniczym problemem dla uczniów jest wybór typu szkoły. Uczniowie poznali umiejętności, jakie mogą zdobyć po ukończeniu danej szkoły zawodowej. Młodzież dopytywała się o warunki kształcenia i możliwości uzyskiwania dodatkowych kwalifikacji zawodowych. Zaciekawieni byli też zagadnieniem rożnych dróg zdobycia wykształcenia w Wałbrzychu i okolicy. W toku zajęć wykorzystałam pomoce naukowe, które

z uwzględnieniem propozycji kształcenia zawodowego. Na pewno należy nawiązać współpracę z doradcami zawodowymi pracującymi w gimnazjach. Jeśli nie ma doradcy w gimnazjum, to z nauczycielem, któremu w danej szkole taką funkcję wyznaczył dyrektor. Współpraca biblioteki pedagogicznej w zakresie działań odnośnie zmian w szkolnictwie zawodowym powinna być dwutorowa: nakierowana zarówno na gimnazjum i gimnazjalistę, jak i na szkołę zawodową oraz jej potencjal28

Od autora: W tym miejscu chciałabym pięknie podziękować pani Elżbiecie Żochowskiej za udostępnianie kursantom licznych materiałów pomocniczych oraz za zaangażowanie i wspaniałą atmosferę podczas szkoleń. Pani Elżbieta Żochowska wyraziła zgodę na publikację zdjęcia wykorzystującego jej wizerunek.

otrzymałam od pani Elżbiety Żochowskiej prowadzącej kurs doskonalący „Zmiany w szkolnictwie zawodowym – nowe możliwości uczenia się przez całe życie”. Uczniowie pracowali w grupach ustalając możliwość zdobycia kwalifikacji po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej, szkoły średniej i także kursu czeladniczego.

Kontakt z autorem: ewa.m.bochynek@wp.pl

PROFESJONALNE PUBLIKOWANIE W SIECI Młodzieżowa Akcja Multimedialna MAM.MEDIA.PL.

Młodzieżowa Akcja Multimedialna (MAM) jest pierwszym projektem Fundacji

Nowe Media, założonej w 2008 roku przez prywatne osoby zainteresowane mediami w Polsce.

Mam wybór. Mam wpływ. Mam media Misją Fundacji jest zaznajamianie młodych ludzi ze światem mediów, takich jak prasa, radio i telewizja, ich funkcjonowaniem i znaczeniem w czasach Web 2.0, mediów społecznościowych, technologii mobilnych. Ponadto jest to popularyzowanie rzetelnego, profesjonalnego dziennikarstwa oraz kształcenie zarówno dziennikarzy, jak i krytycznych odbiorców, którzy poradzą sobie z selekcją i oceną zalewających ich informacji. 30

Cele te realizowane są poprzez liczne szkolenia i warsztaty z zakresu edukacji medialnej, prowadzone przez specjalistów oraz funkcjonowanie kilku serwisów poświęconych popularyzacji nowoczesnych mediów, sztuce informacji, tworzeniu i odbiorowi przekazów medialnych. W serwisach tych znaleźć można informacje na temat sztuki komunikowania się, wyszukiwania informacji, form wypowiedzi, specyfiki publikowania w sieci, warsztatu dziennikarskiego, prawa autorskiego, roli lidera, itp. Fundacja jest też organizatorem olimpiady multimedialnej, której celem jest między innymi podjęcie debaty nad przyszłością i transformacją mediów. Jednym z oficjalnych patronów i sponsorów olimpiady jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Obecnie Fundacja Nowe Media działa w Polsce, Białorusi, Litwie i Ukrainie. Jej motto brzmi: Mam wybór. Mam wpływ. Mam media

Portale prowadzone przez Fundację

─ ZNAM.MEDIA.PL – przewodnik po współczesnych mediach, porady dla początkujących dziennikarzy, blogerów, entuzjastów internetowego radia. (Porady jak założyć internetową rozgłośnię radiową) ─ OLIMPIADA-MEDIALNA.EDU.PL ─ FORUMPISMAKOW.PL ─ NAPISZESZ.PL - platforma do samodzielnego publikowania tekstów ─ MAM.MEDIA.PL – tu można założyć redakcję, tworzyć i publikować własne czasopismo ─ OUTRO.PL - wzorcowe czasopismo Zawartość serwisów jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach.

Młodzieżowa Akcja (MAM). MAM.MEDIA.PL

Multimedialna

Projekt jest adresowany do młodzieży w wieku 1 3-1 9 lat (gimnazjaliści, uczniowie szkół średnich) oraz formalnych i nieformalnych grup. Publikować mogą też pojedyncze, prywatne osoby.

MAM Szczególnie jest adresowana do bi-

bliotek.

Mam.media.pl to zaawansowana platfor-

ma, umożliwiająca założenie redakcji i cykliczne wydawanie multimedialnej e-gazety, czyli qmama. Za pośrednictwem dostępnego na niej edytora można bez trudu stwo31

rzyć profesjonalnie wyglądające wydawnictwo zawierające zarówno tekst jak i wideo. Czasopismo można udostępniać w serwisie MAM (na platformie Qmam System) lub pobrać w formacie PDF. Dostępne są dwie wersje PDF: do wydruku (kolejność stron dopasowana do arkusza wydruku) i do publikacji w sieci. Praca odbywa się w przeglądarce internetowej, nie trzeba nic instalować na komputerze. Platforma dostępna jest w czterech wersjach językowych: polskiej, ukraińskiej, białoruskiej i angielskiej. Aktualnie strony gazet szkolnych odwiedza regularnie 40 tys. użytkowników. Na platformie zarejestrowanych jest ponad 2700 redakcji skupiających 1 5 tysięcy uczniów. Redakcje opublikowały ponad 2 tys. wydań gazet szkolnych i środowiskowych 1 . Po założeniu konta (trzeba podać adres mailowy, na który zostanie przesłany link aktywacyjny) i zalogowaniu się można zacząć pracę w zakładce Moja redakcja lub obejrzeć istniejące czasopisma (Qmamy) i Redakcje. Warto zacząć od Polecanych Qmamów.

Osoba zakładająca konto jest domyślnie redaktorem. W zakładce Moja redakcja - Dla redaktora można dodać nowe osoby i przydzielić im funkcje: dziennikarz, grafik, korektor, redaktor tematyczny, sekretarz redakcji, zastępca redaktora naczelnego. Szczegółowy opis funkcji każdego członka redakcji znajdziemy w materiałach pomocniczych. Tu również dodaje się kolejne numery czasopisma i wstępnie definiuje wygląd. Dwa kolejne moduły to Napisz artykuł i Baza wszystkich artykułów. Teksty można pisać bezpośrednio w założonym numerze, ale wówczas nie znajdą się w bazie i nie będzie ich można wykorzystywać w przyszłości (chyba, że metodą kopiuj wklej, bezpośrednio z danego numeru). Artykuł można przypisać do konkretnego numeru i nadać status.

1 . Wg: http://hint.pl/realizacje/wiecej/item/mam.html [dane z : 201 4-07-20]

Opcja ta jest ważna przy wspólnej pracy. Projekt ma w założeniu nie tylko umożliwiać tworzenie czasopisma, rozwijać kompetencje informacyjne i medialne ale przede wszystkim uczyć pracy zespołowej. Młodzież może spróbować swoich sił w dziennikarskim fachu oraz kształtować i rozwijać umiejętności komunikacji interpersonalnej i autoprezentacji. Redakcja Qmama jest namiastką prawdziwej redakcji.

Przy tworzeniu artykułu określamy jego rodzaj (esej, komentarz, recenzja, itd.) Elementy z pól tytuł, autor, lead, itd. automatycznie znajdą się we właściwych miejscach szablonu po wlaniu artykułu do konkretnego numeru. Automatycznie też jest uzupełniana stopka redakcyjna. Baza Qmamów to zbiór wszystkich numerów. Z jednym kontem związany jest jeden tytuł czasopisma. Jednocześnie można pracować nad kilkoma numerami. Dla czytelników będą one dostępne po opublikowaniu. Usunięte egzemplarze można odzyskać do siedmiu dni. Tworzenie czasopisma odbywa się na bazie gotowych szablonów pogrupowanych w tak zwane makiety. Możemy łączyć ze sobą elementy różnych makiet, a każdy szablon (stronę) ustawić w dowolnej kolejności (program nie blokuje błędnych wyborów). Należy więc pamiętać jak sąsiadują ze sobą strony w czasopiśmie, uważać na pola z opcją przelewania tekstu i uważać na makietę rozkładówkę. Tak wyglądają puste szablony. Kolory oznaczają przeznaczenie danego pola (tekst zwykły, tytuł, pagina, grafika). Miejsca przeznaczone na grafikę mają podane wymiary w pixelach, pola tekstowe sugerowaną ilość znaków.

Edycja tekstu odbywa się jak w zwykłym, uproszczonym edytorze tekstu, natomiast grafikę trzeba przygotować wcześniej w osobnym edytorze (tylko częściowo dopasowuje się do wyznaczonych ram). Teksty można dodawać do bazy artykułów również na tym etapie. Tu tworzymy też bazę multimediów. Dobrze wcześniej zaplanować ilość stron, zawartość i kolejność materiałów. Dla ułatwienia można wydrukować wzory makiet. Przykładowe puste makiety.

Pusty i wypełniony szablon.

Zaletą pracy na makietach jest to, że nie trzeba mieć praktycznych umiejętności tzw. składu tekstu. Do wyboru mamy bardzo dużo szablonów, umożliwiających nadanie czasopismu profesjonalnego wyglądu. W zakładce Polecane qmamy można obejrzeć najlepsze przykłady.

Przykładowe czasopisma. Na górze z zawartością multimedialną

Serwis zawiera masę materiałów pomocniczych przydatnych zarówno przy tworzeniu qmama jak i będących źródłem wiedzy na temat świata dziennikarstwa i mediów. Zakładka Jak zrobić Qmam zawiera instrukcje, wiadomości na temat funkcjonowania redakcji, szablony makiet.

Uzupełnieniem edytora jest portal e-lekcje, zawierający porady i wskazówki przydatne młodym redaktorom i opiekunom szkolnych gazetek. Szczególnie polecić można Pokój nauczycielski (scenariusze) i Niezbędnik prawny, czyli „Zbiór artykułów i dokumentów, które dziennikarz znać powinien”. W zakładce Mam wolność znajdziemy artykuły poświęcone zarówno fotografii i fotoedycji, jak i etyce dziennikarskiej oraz manipulacji. 35

Dodatkowo autorzy serwisu zapewniają wsparcie eksperta (Qmpel), z którym można skontaktować się pocztą mailową, przez GG lub Skype. Serwis mam.media.pl to nie tylko narzędzie do tworzenia i publikowania e-czasopisma. To przede wszystkim miejsce do nauki warsztatu dziennikarskiego. Z serwisu warto korzystać także jeśli nie mamy ambicji dziennikarskich i nie planujemy wydawania własnego czasopisma. Jest to bowiem źródło rzetelnej wiedzy o nowych technologiach i mediach społecznościowych. W ofercie szkoleń Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej są warsztaty Czasopismo szkolne w Internecie. Tworzenie, edycja, publikacja, na których można praktycznie zapoznać się z tworzeniem qmamów. Kontakt z autorem: m.grabowska@wroclaw.dbp.wroc.pl

JAK POWSTAŁY KSIĄŻKI?

scenariusz zajęć dla przedszkolaków

Nauczyciel prowadzący: UUUUU......

używano kiedyś, a jakie są obecnie - zainteresowanie dziecka książką

Adresaci: grupy dzieci z przedszkola

Pomoce dydaktyczne:

nr U. (5 grup po ok. 20-ro dzieci)

- krótki pokaz slajdów ilustrujący przebieg zajęć - dziecięce książeczki (rozłożone na stolikach lub w pudełku) - zabawki kojarzone z postaciami lub przedmiotami ze znanych dzieciom bajek - program komputerowy do układania puzzli - inne pomoce, jak: ptasie pióra, plastelina, taśma klejąca, nożyczki, kilka kartek twardszego papieru formatu A4, obrazki ilustrujące dzieje książki, maszyna do pisania, książka w kształcie zwoju itp.

Miejsce: Dolnośląska Biblioteka Pedago-

giczna we Wrocławiu

Czas trwania: 30 minut Cele szczegółowe:

- dzieci poznają czym zajmuje się pisarz, ilustrator - dzieci poznają co to jest wydawnictwo, drukarnia, księgarnia - dzieci poznają nowe słowa, jak zwój, opublikowana - dzieci poznają jakich narzędzi pisarskich 37

Metody pracy:

- oparta na słowie (pogadanka, objaśnienia) - oparta na oglądzie (wspomaganie pogadanki prezentacją multimedialną) - oparta na działaniu (ćwiczenia wykonywane przez dzieci, jak: układanie puzzli w programie komputerowym do układania puzzli, odgadywanie przez dzieci do jakiej bajki należy ilustracja)

Autor: John Morgan Źródło: https://www.flickr.com/photos/24742305@N00/6475675533

Formy pracy:

Zdjęcie dostępne na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic (CC BY

- indywidualna i grupowa

2.0)

Przebieg zajęć

- Ta książka nie ma przecież żadnej ilustracji. Gdzie się podziały te piękne ilustracje? Zostały tylko puste, białe kartki. - Co można zrobić? - Wiecie co, mam pomysł. Za chwilę pani będzie wam opowiadała o tym, jak książki wyglądały kiedyś, a wy będziecie ze mną wklejać w te puste miejsca ilustracje. Mamy tutaj czarodziejskie pudło, z którego będziemy wyczarowywać te kartki, które nam zaginęły.

Rola osoby prowadzącej

Rola osoby opowiadającej

Uwagi do zajęć:

- do prowadzenia zajęć potrzebne są dwie osoby. Są to osoba prowadząca i osoba opowiadająca - podczas zajęć warto pamiętać o przerwach, pozwalających dzieciom na chwilę relaksu i odprężenia (jednak takich, które nie wprowadzą za dużo zamieszania)

Bardzo, bardzo dawno temu, kiedy jeszcze nie było was na świecie i waszych rodziców też nie było i nawet naszych wszystkich dziadkówUU.. i jeszcze dawniej, ludzie rysowali na ścianach jaskiń. Rysowali zwierzęta i przedmioty, których używali. Tworzyli całe historie, które chcieli opowiedzieć innym, np. dzisiaj upolowałem coś dobrego na obiad [nauczyciel pokazuje na slajdzie odpowiednie zdjęcie]. Ściany jaskiń były twarde, dlatego używano ostrych narzędzi, jak kamienie z ostrymi końcówkami.

Osoba prowadząca rozpoczyna zajęcia i wita dzieci. Witam was. Miło jest gościć was w bibliotece. Widzicie tutaj dużo książek, które mają piękny wygląd, ciekawe ilustracje. Czy wiecie, że kiedyś książki wyglądały inaczej? Chcemy pokazać wam, jak książka wyglądała dawniej i jak ją pisano kiedyś, a jak pisze się ją teraz. Popatrzcie, przygotowałam dla was taką ciekawą książeczkę. [Uwaga! Książeczka ma okładkę, wewnątrz jest ok. 11 pustych kartek. Całość połączona jest np. wstążeczką].

Rola osoby prowadzącej

Dzieci odszukajmy proszę, czy znajdziemy takie obrazki, o którym mówi pani. Przyklejmy je do naszych pustych kartek

- Pokażę wam ją. - Ale co to jest? 38

Dzieci próbują wyżłobić na plastelinie kilka śladów. Mają przygotowane patyczki za pomocą których będzie to możliwe do zrealizowania. Po tej krótkiej zabawie osoba prowadząca zachęca dzieci do znalezienia odpowiedniej ilustracji i wklejenia jej do książeczki.

Rola osoby opowiadającej

W naszej historii chcę wam powiedzieć o papirusie. Papirus to bardzo wysoka roślina, rosnąca nad rzeką o nazwie Nil (w Egipcie). Na papirusie, po odpowiednim przygotowaniu, można było pisać. Pisano po jednej stronie. Papirus był delikatnym materiałem i łatwo się kruszył, dlatego papirusową książkę nawijano na dwie pałeczki, a podczas czytania odwijano. Taką postać książki nazywamy zwojem. Zwój to nowe dla was słowo, dlatego przyniosłyśmy wam do pokazania, jak taki zwój wygląda [nauczyciel pokazuje przyniesione zwoje, dzieci widzą też na slajdzie jak wyglądały takie zwoje książkowe]. Na papirusie pisano za pomocą patyczka wykonanego z trzciny, który zanurzano w specjalnym atramencie [nauczyciel pokazuje na slajdzie odpowiednie zdjęcie].

Autor: Ian Sane Źródło: https://www.flickr.com/photos/31 246066@N04/4785035201 Zdjęcie dostępne na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic (CC BY 2.0)

Rola osoby opowiadającej

Teraz do wyprodukowania książki używamy papieru. Trudno uwierzyć, ale dawniej nie znano papieru. Zanim go wynaleziono wykorzystywano inne materiały, jak drewno albo glinę. Do pisania po takiej tabliczce używano specjalnych rylców, patyczków trzcinowych, których końcówki były specjalnie ostrzone. Zagłębione w takiej miękkiej glinie znaczyły jakiś ślad. Popatrzcie, jak te znaki wyglądały [nauczyciel pokazuje na slajdzie odpowiednie zdjęcie].

Rola osoby opowiadającej

Osoba opowiadająca zachęca dzieci do odnalezienia kolejnych ilustracji i wklejenia ich do powstającej książeczki. Obie prowadzące pomagają dzieciom.

Rola osoby prowadzącej

Rola osoby opowiadającej

Nie mamy gliny, ale przygotowałyśmy dla was kilka tabliczek plastelinowych. Będziecie mogły zapisać na takiej tabliczce własne znaki. Możecie też poprosić wasze panie, by pozwoliły wam w przedszkolu na zapisanie na plastelinie waszej historii, którą chciałybyście opowiedzieć.

Książki bardzo dawno temu pisano ręcznie. Pisaniem takich książek, a właściwie ich przepisywaniem zajmowali się zakonnicy. Jedną bardzo grubą książkę przepisywano przez rok. Książki były bogato zdobione i przez to bardzo drogie. Na slajdzie widzicie takie miejsce, w którym zakonnik przepisuje książkę. A na kolejnym 39

pewna historia, jakiś pomysł na książkę. Pisarz tworzy bohaterów, nadaje im imiona, opisuje ich wygląd. Wymyśla też świat, który występuje w danej historii. Czasami ten świat jest taki, który znacie. Często jednak taki świat powstaje tylko w wyobraźni pisarza. Taki jest początek pracy nad książką.

widzicie tak pięknie ozdobioną książkę [nauczyciel pokazuje na slajdach odpowiednie zdjęcia].

Rola osoby prowadzącej

Już chyba wiecie, co należy teraz zrobić. Jak myślicie znajdziemy i te ilustracje?

Rola osoby opowiadającej

Dawniej do pisania wykorzystywano ptasie pióra. Pisanie wymagało dużej zręczności, a ciągłe maczanie piór w atramencie nie było zbyt wygodne.

To jeszcze nie koniec historii książki. Jej historia toczy się dalej. Kiedy pisarz napisze już tekst, chce, żeby napisana przez niego książka została opublikowana.

Rola osoby prowadzącej

Zobaczcie czy przypadkiem w naszym tajemniczym pudle nie ma takich piór.

Wiecie co to znaczy opublikowana? To też może być nowe dla was słowo.

Rola osoby opowiadającej

Wyjaśnię wam. Opublikowana to znaczy, by mogła znaleźć się w księgarni i każdy, kto jest nią zainteresowany, mógł sobie ją kupić. Zanim trafi do księgarni to wymaga jeszcze kilku rzeczy. Pisarz musi wysłać swój tekst do wydawnictwa. Jest to takie miejsce, w którym przygotowuje się książki do druku.

A jak wam się wydaje czy takim piórem posługuje się pisarz obecnie? Dzieci odpowiadają na pytanie.

Rola osoby opowiadającej

Czy wiecie jakich narzędzi używa pisarz? Jeszcze do niedawna narzędziem jego pracy była maszyna do pisania. Obecnie najczęściej pisarz używa komputera.

Rola osoby opowiadającej

Rola osoby prowadzącej

W wydawnictwie bardzo ważne zadanie pełni ilustrator. Ilustracje upiększają książkę. Dzięki temu książka nas zaciekawia. Ilustrator musi najpierw uważnie przeczytać tekst, a dopiero potem wykonać odpowiednie rysunki. Ilustracje muszą być zgodne z tekstem i pokazywać dokładnie to, o czym autor pisze w swojej książce.

Popatrzcie, przyniosłyśmy dla was taką maszynę do pisania. Przyjrzyjcie się jej. Możecie też popatrzeć, jak wygląda laptop, choć wiecie to doskonale.

Rola osoby opowiadającej

A czy wiecie na czym polega praca pisarza? Dzieci odpowiadają zgodnie ze swoją wiedzą.

Rola osoby prowadzącej

Przygotowana w wydawnictwie książka trafia do drukarni. Drukarnia to miejsce, w którym drukuje się książki. Wydrukowane książki trafiają do księgarni. Księgarnia, to taki specjalny sklep, w których można kupić różne książki.

Osoba opowiadająca dopowiada.

Tak jak lekarz leczy ludzi, mechanik samochodowy naprawia samochody, tak pisarz zajmuje się pisaniem różnych opowieści. W wyobraźni pisarza tworzy się 40

Rola osoby prowadzącej

ciom bajek). Dzieci odpowiadają na pytanie, z jakiej bajki pochodzi dana zabawka.

Poszukajmy wspólnie odpowiednich ilustracji.

Pożegnanie

Rola osoby prowadzącej

Prowadzący może zapowiedzieć: Uwaga, uwaga! Na pożegnanie przygotowałyśmy dla Was specjalne prośby, które książki kierują do wszystkich dzieci. Chcecie usłyszeć? Nauczyciel odczytuje Prośby książki. Poniższe wersy są też wydrukowane i wraz z innymi plakatami (np. ilustracjami z książek) rozwieszone na ścianach w sali, w której odbywają się zajęcia.

Popatrzcie, nasza książeczka jest gotowa. Wszystkie kartki, których nam na początku tych zajęć brakowało, odnalazły się. Możecie wziąć ją do przedszkola. Z pewnością panie pozwolą Wam ją jeszcze pięknie ozdobić.

Rola osoby prowadzącej

A teraz chcemy zaproponować wam zabawy.

Chcę być zawsze czysta i ładna

I zabawa - układanie puzzli

Dotykaj mnie tylko czystymi rękami

Prowadzący otwiera przygotowany komputerowy program do układania puzzli. Wyjaśnia dzieciom polecenie. Zadaniem dzieci będzie przygotowanie z rozsypanek obrazkowych całego obrazka. Jeśli starczy czasu można zaproponować kolejną zabawę, bądź wykorzystać jako alternatywną propozycję.

Nie czytaj przy jedzeniu bo mnie pobrudzisz Używaj zakładki Nie zaginaj moich rogów

II zabawa – zgadywanie, z jakiej bajki pochodzi pokazana ilustracja

Nie pisz i nie rysuj po moich kartkach Nie lubię spać na podłodze - odłóż mnie na półkę

Zadaniem dzieci będzie podanie tytułu bajki do odpowiedniej ilustracji. Wykorzystano następujące baśnie: Kot w butach, Kopciuszek, Pinokio, Czerwony Kapturek, Śpiąca Królewna, Królewna na ziarnku grochu. Można wykorzystać też inną wersję tej zabawy. W pudle znajdują się przedmioty (postaci lub przedmioty ze znanych dzie-

Zaprzyjaźnij się ze mną Nauczyciele żegnają się z dziećmi. Dzieci wraz z opiekunami opuszczają salę. Kontakt z autorami: m.pilińska@wroclaw.dbp.wroc.pl u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

DNI OTWARTYCH DRZWI W BIBLIOTECE PEDAGOGICZNEJ W LEGNICY

Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia Od glinianej tabliczki do eksiążki . Grupy przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych mogły zapoznać się z historią książki, począwszy od glinianych tabliczek, poprzez zwoje papirusowe, aż do współczesnej postaci książki: tradycyjnej i e-booka.

Dzieci mogły same napisać gęsim piórem swoje imię, miały możliwość „przenieść się” w XV wiek i za pomocą ruchomych czcionek „wydrukować” kilka wyrazów. Poznały także, jak dawniej przy użyciu rylca „pisało się” książki. Zobaczyły, jak wyglądało pismo węzełkowe - Kipu. Nie mniejszą atrakcję stanowiły inne rodzaje książki – „książki mówione”, nagrane na

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

taśmach magnetofonowych i płytach winylowych. Jednak największą niespodzianką było wyświetlenie slajdów bajki o „Koziołku Matołku” wraz z czytaniem tekstu. Być może dzieci, zachęcone obejrzanymi książkami, poproszą rodziców czy dziadków, aby odszukali na strychu „książki” z ich dziecięcych lat. Ogromnym powodzeniem cieszyła się kolejna propozycja: wycieczka p.n. Biblioteka od kuchn i. Dzieci miały okazję poznać drogę książki od momentu zakupu do chwili, gdy trafi w ręce czytelnika. Uczestnicy chętnie odpowiadali na zadawane pytania, pomagali również w opieczętowywaniu nowozakupionych książek. Wielką radość sprawiło im „buszowanie” po magazynach. Dla większości dzieci było to nowe doświadczenie – po raz pierwszy mogły zobaczyć tak wiele książek na półkach. Bardzo ważni poczuli się w Czytelni, gdzie mogli usiąść przy stolikach i przeglądać przygotowane dla nich książki. Przy okazji dzieci zapoznały się z zasadami zachowania w bibliotece. Na zakończenie otrzymały zakładki z wydrukowanymi na nich prośbami książek, jak: Nie czytaj przy jedzeniu bo mnie

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

Swoje wrażenia z wycieczki po Bibliotece dzieci „przelały” na papier. Biblioteka widziana oczyma dzieci jest zupełnie inna niż widzą ją dorośli. Uwadze maluchów nie umknął żaden szczegół. Prace młodych twórców można oglądać do dziś.

pobrudzisz, Nie pisz i nie rysuj po moich kartkach, Nie zaginaj moich rogów

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

itp.

W trakcie trwania Dni Otwartych Drzwi odbyło się również spotkanie z dr Wojciechem Konduszą, autorem „Małej Moskwy” i wielu innych ciekawych publikacji. Przybyła na spotkanie młodzież miała okazję poznać najnowszą historię Legnicy, jakiej nie zna ze szkolnych podręczników. Pierwszy dzień Otwartych Drzwi w Bibliotece zakończyło spotkanie pań z sekcji kreatywnej „Złote Ręce” . Zaproponowały one sposób na wypełnienie wolnego czasu i zaprezentowały jego efekt – własnoręcz

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

przyznać, że utworzona i przedstawiona prezentacja z wykorzystaniem Prezi mocno różni się od tych powszechnie znanych i wykorzystywanych w PowerPoint i robi na odbiorcach duże wrażenie. Dla zainteresowanych prowadzone było szkolenie zapoznające z systemem Aleph. Podczas Dni Otwartych Drzwi można było obejrzeć również prace artystyczno–użytkowe podopiecznych Zespołu Placówek

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

nie wykonane prace, m. in.: serwetki, obrusy, szale, torebki, kartki świąteczne. Duże zainteresowanie wzbudziły bombki wykonane metodą quillingu. Niepowtarzalne prace przyciągały uwagę i zachwycały pomysłowością autorek.

Specjalnych Świetlicy Środowiskowej „Arka” oraz Punktu Opieki Dziennej dla Dzieci „Faustynka”. Swoje dzieła plastyczne zaprezentowały także dzieci z Przedszkola nr 1 8 w Legnicy.

Na dłużej zagościł w murach Biblioteki Regał Wędrującej Książki . Każdy mógł przynieść przeczytane książki, zostawić je dla innych i wybrać coś dla siebie. Zainteresowanie kilkoma punktami programu Dni Otwartych Drzwi było tak duże, iż stały się one cykliczne.

Podczas Dni Otwartych Drzwi nie zabrakło akcentów szkoleniowych. O możliwościach przygotowania prezentacji multimedialnej opowiedziała nauczycielom bibliotekarzom bibliotek szkolnych Pani Magdalena Pilińska – nauczyciel bibliotekarz DBP we Wrocławiu w trakcie spotkania pt. Prezi bez tajemnic. Prezentacja przygotowana na tzw. wirtualnym płótnie umożliwia użytkownikom powiększanie i pomniejszanie tworzonych prezentacji oraz pozwala na wyświetlanie i poruszanie się pomiędzy poszczególnymi jego elementami po osiach w przestrzeni. Trzeba

Następne Dni Otwartych Drzwi odbędą się za kilka miesięcy. Już dziś na nie zapraszamy. Zapewniamy, że program będzie równie ciekawy i różnorodny jak obecny. Kontakt z autorem: bniewiad@poczta.onet.pl 44

POZNAJEMY WSPÓŁCZESNĄ LITERATURĘ EMIGRACYJNĄ

spotkanie autorskie z Panią Łucją Fice

W twórczości pani Łucji Fice znalazło odzwierciedlenie Jej wieloletnie doświadczenie pracy na emigracji jako opiekunki ludzi starszych. I choć o starości nie myślą jeszcze dzisiejsi uczniowie, do nich szczególnie było skierowane zaproszenie do udziału w spotkaniu. Dla zachęty poinformowaliśmy ich również, że jeśli planują swoją przyszłość za granicą i mają wątpliwości, to z pewnością pomoże im rozwiać je autorka wspomnianych książek. Mogą dowiedzieć się u źródła nie tylko na temat pracy zarobkowej, ale i kształcenia się poza granicami kraju. Odzew na zaproszenie był imponujący, dostawialiśmy wciąż nowe krzesła dla dochodzących słuchaczy, sala pękała w szwach. Na spotkanie stawili się przede wszystkim uczniowie klas maturalnych legnickich liceów ogólnokształcących. W skupieniu słuchali opowieści snutych przez autorkę. Widać było, że cytowane fragmenty powieści robią wrażenie. Oczywiście chcieli się dowiedzieć jak

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

klimaty prędzej czy później nas dosięgną. Moje książki nie są łatwe. To książki dla ludzi o mocnych nerwach. Zdaję sobie sprawę, że niektórzy nie sięgną po nie właśnie ze względu na ten klimat. Ale tych których zżera ciekawość zachęcam do lektury. Uważam że warto zmierzyć się z tymi problemami. Każdą książkę budowałam na prawdzie, bo tylko prawda ma sens. Wspólną bohaterką powieści jest Gabrysia, która mając 52 lata została bez pracy i możliwości zatrudnienia w Polsce – pozostała jej tylko emigracja za chlebem. Gabrysia zaryzykowała i dobrze, bo inaczej mogłaby się położyć do trumny i sama czekać na śmierć. W książce mamy bohatera dobrego i złego, dobro miesza się ze złem, poruszam tematy wrażliwe i drażliwe. Stosunek młodych do starości i umierania, i stosunek kobiety już dojrzałej po 50-tce, która powtarza po Tetmajerze: „choć życie nasze splunięcia niewarte – EVIVA L'ARTE".

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

Jeszcze długo po zakończeniu spotkania indywidualnie podchodzili do Pani Łucji, aby osobiście podziękować za Jej przekaz. Dziękowali również nam za organizację tego spotkania. Mam świadomość, że wiele osób nie mogło uczestniczyć w spotkaniu. Z pewnością znajdą się też takie, które zechcą zapoznać się z twórczością Pani Łucji Fice. Dla nich przeprowadziłam wywiad, w trakcie którego autorka odpowiadała na postawione Jej pytania.

MŁ: Czy książki napisane przez Panią stanowią jakąś całość? ŁF: Chciałam opisać emigrację widzianą

MŁ: Co chciała Pani ukazać w swoich książkach? ŁF: Pokazuję emigrację zarobkową,

moimi oczyma. Ośmioletni pobyt za granicą (Walia, Anglia, Niemcy) zaowocował powieściami, które w jakiś sposób łączą się, choć każda z książek ma swoją własną dramaturgię, historię, obyczajowość i kulturę. Napisałam, bo wierzyłam i wierzę nadal, że moje słowa są jedyne, udane, przynoszące coś nowego. Powinnam być tego pewna, bo inaczej moja imaginacja schodzi na psy.

a w tym moją pracę jako opiekunka osób starszych i schorowanych w Wielkiej Brytanii i Niemczech. Opisuję swoje obserwacje, spotkanie z cierpieniem i starością, spotkania z „dniami ostatnimi” ludzi chorych. Chciałam pokazać bez upiększeń polskie gastarbajtowanie. Dla tych, którzy nigdy nie byli na zarobkowej emigracji – otwieram szeroko drzwi, ukazuję sceny, o których nigdy nie śnili, o których nie mają pojęcia – tym samym przybliżając pracę opiekunek i pielęgniarek i dziwne wręcz nieprawdopodobne historie i perypetie bohaterów. Poruszam bardzo smutne tematy, których z reguły się boimy i nie chcemy nawet o nich myśleć. Nie myślimy, że te

MŁ: Pisze Pani poezję i prozę. Czym one są dla Pani? ŁF: Poezja jest słowem, dźwiękiem stworzonym z powietrza, cudem ulotności, smakowanej wargami, jest jak szelest – to nie są moje słowa, nie znam autora tych słów, ale bardzo mi one smakują. Poezja 46

Wiem, że tacy ludzie czują się już tylko przedmiotami, ale mimo tego pragną życia więcej i więcej. To już chyba Natura wyposażyła nas w te instrumenty. Ja jak już tak mocno się zestarzeję to zamilknę. Poddam się całkowicie opiece jak moi mądrzy i starzy podopieczni.

jest jak teatr, który uważam za prawdziwą sztukę. Natomiast proza jest jak film – czasami zapominamy co oglądaliśmy.

MŁ: W całej Pani twórczości przewija się wątek starości. Co tak naprawdę myśli Pani o tym etapie życia człowieka? ŁF: Rzadko zdarza się spotkać kogoś

MŁ: Jakim jest Pani autorem? ŁF: Nie jestem mądrym autorem, ale

starego, który nie trąci kwasem i stęchlizną.

przynajmniej próbowałam dojść do głębin uczuć, które sprawiają, że w moich książkach staram się dotrzeć do czytelnika. To tak jak z muzyką, która niczego nie określa, a adresuje się ją do niewyobrażalnych naszych „pokładów duszy.”

Ja osobiście nie uważam się za starą, bowiem wciąż mam dość siły, wytrwałości w dążeniu do celu, wiele optymizmu, nie mam starych przyzwyczajeń. Ciągle zmieniam zdanie (a to jest ponoć cecha młodości). Czuję się jak chłodna zima – krzepka i świeża.

MŁ: Jeszcze raz serdecznie Pani dziękuję za to, że zechciała Pani do nas Nie akceptuję starych, którzy dążą do zaj- przyjechać z odległego Gorzowa Wielkopolskiego i podzielić się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami, nie tylko z uczestnikami spotkania. Dziękuję również za przekazanie Bibliotece w darze książek, które z pewnością włączymy do naszych zbiorów. Niech będą świadectwem życia na emigracji.

mowania wysokich stanowisk, zgarniają najlepsze urzędy i budzą w młodych nienawiść, bo nie chcą niczego zostawić. Zachowują się tak, jakby te stanowiska chcieli przenieść ze sobą na drugi świat.

A przecież muszą zrozumieć, że jesteśmy jak przechodnie przemierzający samych siebie. Niczego nie mamy, bo niczym nie jesteśmy. Starsi jeśli chcą być poważani nie powinni narzucać się ze swym zdaniem i krytyką (zapomniał wół jak cielęciem był). Starość to dla mnie zmienność nastrojów, gadulstwo, utrata pamięci. Starzy lubią przejaskrawiać swoje przewagi, ale ci którzy mają naprawdę duże zasługi, są autorytetami – to można im to wybaczyć. Ale mimo wszystko boję się starości głębokiej, kiedy to już szwankuje całkowicie pamięć, nadchodzi niedołęstwo, fizyczna niemoc i zależność od innych.

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Legnicy.

Kontakt z autorem: m.lodyga@legnica.dbp.wroc.pl 47

60 LAT BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ W LWÓWKU ŚLĄSKIM 1954 – 2014 (zarys)

Wydziału Oświaty Franciszkiem Żuchowskim pierwszym kierownikiem nowo powstającej instytucji 2, który funkcję tę pełnił do 1 962 r. Za datę rozpoczęcia działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim można uznać datę pierwszego wpisu do księgi inwentarzowej czyli 1 6 maja 1 954 r. 3. Do końca 1 954 r. księgozbiór biblioteczny liczył już 1 31 0 woluminów 4. W skład księgozbioru wchodziły książki pozyskane z różnych źródeł, między innymi były to materiały propagandowe do walki z analfabetyzmem, przekazane przez Wydział Oświaty. Inną część stanowiły książki przekazane przez Oddział Powiatowy Związku Nauczycielstwa Polskiego. Jednak największą część księgozbioru, liczącą 50% ówczesnych zbio-

Działania mające na celu powołanie do życia tejże biblioteki rozpoczęły się już w grudniu 1 953 r. przyjazdem do Lwówka Śląskiego Stanisława Zalewskiego pełniącego funkcję zastępcy dyrektora Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej we Wrocławiu w celu organizacji pedagogicznej biblioteki powiatowej 1 . Podczas spotkania z przedstawicielami władz lokalnych uznano, że Lwówek Śląski spełnia wszelkie warunki, aby powstać mogła na terenie miasta biblioteka pedagogiczna. Kolejnym etapem był przyjazd Kamili Koller – instruktora Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu, która pomogła przy tworzeniu nowej placówki. W czasie wizyty pani Koller podpisana została umowa na prowadzenie biblioteki z pracownikiem

1 . Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Sprawozdanie z wyjazdu służbowego do Lwówka Śląskiego, odbytego dnia 31 .1 2.1 953r. przez mgr Stanisława Zalewskiego, z-cę dyrektora PBW we Wrocławiu. 2. Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Sprawozdanie z wyjazdu służbowego (delegacja nr 1 7) odbytego dnia 1 2-1 5.05.1 954r. do Zgorzelca i Lwówka Śląskiego przez instruktora Kamilę Koller. 3. Księga inwentarzowa księgozbioru Nr 1 , s. 1 . 4. Op. cit., s. 66.

rów stanowiły dary od nauczycieli i bibliotek szkolnych. W pierwszym roku działalności w bibliotece zarejestrowano 58 aktywnych czytelników, a zbiory udostępniano przez trzy godziny dziennie 5.

456 woluminów 7, a placówka systematycznie poszerzała swoje usługi i działalność, założono katalog alfabetyczny i rzeczowy a w roku 1 966 Wydział Oświaty przydzielił bibliotece drugiego pełnozatrudnionego pracownika, co pozwoliło usprawnić prace biblioteczne 8, a udostępnianie księgozbioru uległo znacznemu wydłużeniu i realizowane było przez 6 godzin dziennie. Wielkie znaczenie w tym czasie miały kontakty z Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką we Wrocławiu oraz Wypożyczalnią Międzybiblioteczną działającą przy Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu, które umożliwiały realizację wypożyczeń międzybibliotecznych, których w tym czasie realizowano ok. 1 0% wszystkich udostępnień 9. Ponadto Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa w Lwówku Śląskim powołała do życia punkt filialny przy Liceum Ogólnokształcącym w Mirsku, który miał ułatwić nauczycielom korzystanie z księgozbioru biblioteki. W punkcie systematycznie wymieniano 300 tytułów najbardziej poczytnej literatury pedagogicznej niezbędnej kadrze nauczycielskiej 1 0. Do końca 1 966 roku w księgach inwentarzowych zarejestrowano 5 979 woluminów, liczba wypożyczeń sięgała przeszło 6 000, a liczba aktywnych użytkowników wynosiła 331 osób 11 . W roku 1 967 dzięki staraniom bibliotekarzy został utworzony kolejny punkt filialny, tym razem we Wleniu 1 2, a w roku 1 974 powołane zostały dwa kolejne punkty biblioteczne przy szkołach gminnych w Lubomierzu i Gryfowie Śląskim 1 3, które prężnie działały do roku 1 984 1 4.

Początkowo lokal biblioteczny umiejscowiony był w jednym pokoju z referatem Opieki nad Dzieckiem, mieszczącym się w strukturze Wydziału Oświaty Urzędu Powiatowego w Lwówku Śląskim przy alei Wojska Polskiego. Dopiero w roku 1 959 Biblioteka otrzymała oddzielny pokój, w którym można było rozwinąć działalność. Od chwili powstania Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna w Lwówku Śląskim obejmowała swoim działaniem wszystkie szkoły znajdujące się na terenie ówczesnego powiatu lwóweckiego, składającego się z sześciu gmin: Lwówek Śląski, Gryfów Śląski, Lubomierz, Mirsk, Świeradów Zdrój i Wleń. Prężna działalność biblioteki oraz stały przyrost księgozbioru spowodowały, że lokal pozyskany w roku 1 959 stał się ponownie lokalem niewystarczającym do prawidłowego funkcjonowania placówki. Po wielu staraniach w roku 1 962 bibliotekę przeniesiono do przestronnego pomieszczenia znajdującego się w budynku Szkoły Podstawowej nr 2 przy alei Wojska Polskiego 2. Rok ten jest przełomowym w działaniach bibliotecznych, ponieważ w placówce na stanowisko kierownika zostaje powołana Krystyna Cembaluk, która jednocześnie była pierwszym etatowym pracownikiem biblioteki 6. W tym czasie księgozbiór biblioteczny rozrósł się do 3

5. Pismo kierownika Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej z 2 lipca 1 964r. do Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej we Wrocławiu. 6. Sprawozdanie z działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim w 1 963r. 7. Księga inwentarzowa księgozbioru Nr 2, s. 33. 8. Sprawozdanie z działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim w 1 966 r. 9. Op. cit., s. 2. 1 0. Op. cit., s. 2. 11 . Op.cit. 1 2. Sprawozdanie z działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim w 1 967 r. 1 3. Sprawozdanie z działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim w 1 974 r.

Fot. 2. Budynek przy ul. Jaśkiewicza 24, siedziba Biblioteki Pedagogicznej w latach: 1 994 -201 2.

1 972 rok to czas gruntownych zmian w bibliotece. Kierownikiem Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim zostaje Leon Drzewiecki 1 5, który swoje obowiązki pełni przez kolejne 1 8 lat. Wkrótce Biblioteka zmienia swoją siedzibę. Działania mające na celu przeprowadzkę księgozbioru do nowej siedziby rozpoczęto w październiku 1 975 r. Nowy lokal mieścił się na pierwszym piętrze lwóweckiego Ratusza (fot. 1 ). Biblioteka otrzymała trzy pomieszczenia o łącznej powierzchni 1 40 m 2.

kowy charakter, brak możliwości rozmieszczenia regałów oraz problem z dobrym oświetleniem stanowisk pracy czytelników. Jednak usytuowanie Biblioteki w centralnym punkcie miasta znacząco wpłynęło na poprawę czytelnictwa 1 6 i poszerzenie oferty. Z biegiem lat trudności lokalowe spowodowane podzielonym i zabytkowym charakterem nasilały się i były coraz bardziej dotkliwe, szczególnie że systematycznie powiększał się księgozbiór biblioteki. W latach 80. czasowym rozwiązaniem problemu okazało się przekazanie około 3 tysięcy książek do Biblioteki Składowej w Łomnicy, a dalsze gromadzenie zbiorów polegało na doraźnych rozwiązaniach, polegających na uszczuplaniu miejsca na regałach 1 7.

Lokal mieścił się w centrum miasta, wystąpiły jednak pewne kłopoty w adaptacji pomieszczeń i przystosowaniu ich do działalności bibliotecznej. W dwóch połączonych ze sobą pomieszczeniach zostały zorganizowane wypożyczalnia i magazyn książek. Po drugiej stronie korytarza znalazła się czytelnia, która była szczególnie trudna do adaptacji ze względu na zabyt-

W takich warunkach Biblioteka Pedagogiczna pracowała do roku 1 994, kiedy to otrzymała nowy, przestronny i funkcjonalny lokal znajdujący się w budynku przy ulicy Jaśkiewicza 24 (fot. 2). Placówce zostały powierzone do zagospodarowania cztery pomieszczenia, o łącznej powierzchni użytkowej 1 42 m2, w których zorganizowano magazyn książek, wypożyczalnię,

Fot. 1 . Lwówecki Ratusz, siedziba Biblioteki Pedagogicznej w latach 1 975 – 1 994.

1 4. Sprawozdanie z działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śląskim w 1 984 r. 1 5. Roczne sprawozdanie opisowe z pracy Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Lwówku Śl. za rok 1 972. 1 6. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. w 1 975 r. 1 7. Sprawozdanie Filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Lwówku Śl. z działalności w 1 989 r.

kich (biblioteki we Wrocławiu, Wałbrzychu, Legnicy i Jeleniej Górze), a pozostałe pedagogiczne biblioteki powiatowe zostały zlikwidowane i stały się filiami bibliotek wyższej rangi. Lwówek Śląski stał się ośrodkiem miejsko-gminnym, wchodzącym w skład województwa jeleniogórskiego. Zakres działalności terytorialnej Biblioteki Pedagogicznej, która obsługiwała poprzednio nauczycieli powiatu lwóweckiego, pozostał bez zmian 20. Po podziale administracyjnym Biblioteka w Lwówku Śląskim była początkowo biblioteką rejonową, a z czasem została przekształcona w Filię Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Jeleniej Górze i w takiej strukturze działała do końca 1 998 r. Od września 1 989 roku funkcję kierownika biblioteki przejęła na dwa lata Teresa Protasiewicz, którą w 1 991 roku zastąpiła Michalina Grudniewicz 21 .

Fot. 3. Czytelnia Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śląskim, ul. Jaśkiewicza 24.

czytelnię z dwunastoma stanowiskami dla czytelników (fot. 3) oraz pokój do opracowywania zbiorów 1 8. Mimo że lokal był wygodny i przestronny to jednak nadal miał pewien mankament, którym była lokalizacja z dala od centrum miasta, co na wiele lat negatywnie wpłynęło na stan czytelnictwa.

Kolejna transformacja administracyjna, polegająca na wprowadzeniu trójstopniowego podziału terytorialnego Polski, doprowadziła do zmniejszenia się liczby województw z 49 do 1 6 oraz przywrócenia struktur powiatowych 22. Spowodowało to kolejne zmiany w funkcjonowaniu lwóweckiej biblioteki pedagogicznej. Od 1 stycznia 1 999 r. stała się Filią Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej Oddział w Jeleniej Górze. W tym czasie zgodnie z ustalonym limitem etatowym, placówka posiadała dwuetatową obsadę pracowników działalności podstawowej 23. Nadzór administracyjny i finansowo-gospodarczy sprawował Dyrektor Oddziału w Jeleniej Górze, nato-

Duży wpływ na wygląd sieci bibliotek pedagogicznych miały wydarzenia związane z życiem społeczno-gospodarczym Polski. W 1 975 r. nastąpiła reforma administracyjna kraju, w wyniku której wprowadzono dwustopniowy podział terytorialny państwa. Polegał on na likwidacji powiatów i jednoczesnemu zwiększeniu liczby województw. Dolny Śląsk został podzielony na cztery województwa: wrocławskie, wałbrzyskie, legnickie i jeleniogórskie 1 9. Skutkowało to zmianami w strukturze organizacyjnej działających bibliotek pedagogicznych. Część z nich została wyniesiona do rangi bibliotek wojewódz-

1 8. Sprawozdanie Filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Lwówku Śl. z działalności w 1 994 r. 1 9. Ustawa z dnia 28 maja 1 975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, Dziennik Ustaw 1 975, nr 1 6, poz. 91 . 20. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej we Lwówku Śl. w 1 975 r. 21 .Sprawozdanie Filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Lwówku Śl. z działalności w 1 989 r., Sprawozdanie z działalności Filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Lwówku Śl. w roku 1 991 . 22. Ustawa z dnia 24 lipca 1 998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, Dziennik Ustaw 1 998, nr 96, poz. 603. 23. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śląskim za 2001 r.

miast sprawy finansowe prowadziła Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna Oddział w Jeleniej Górze 24. Reforma doprowadziła do tego, że biblioteki pedagogiczne przeszły pod zarząd samorządów wojewódzkich, a nadzór pedagogiczny nadal sprawowany był przez kuratoria oświaty. Polityka oświatowa Urzędu Marszałkowskiego we Wrocławiu spowodowała kolejne zmiany w sieci bibliotek pedagogicznych województwa dolnośląskiego. Biblioteki filialne zaczęto łączyć z nowo powstającymi powiatowymi ośrodkami doskonalenia i doradztwa pedagogicznego, co było zgodne z realizacją Regionalnego Systemu Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli opracowanego przez Wydział Edukacji Urzędu Marszałkowskiego 25. W związku z tym 31 grudnia 2000 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy Urzędem Marszałkowskim we Wrocławiu a Starostwem Powiatowym w Lwówku Śląskim w sprawie powołania nowej instytucji powiatowej.

skim w roku 2001 rozpoczęła komputeryzację placówki. Pierwszy sprzęt komputerowy i program biblioteczny Aleph otrzymała z Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu 28, w maju 2002 roku zostaje również do biblioteki doprowadzony Internet 29. Przez pierwsze lata prace nad komputeryzacją postępują bar-

Fot. 4. Wystawa „Jerzy Giedroyć i zagubieni romantycy” przygotowana przez Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu w ramach ROKU JERZEGO GIEDROYCIA, wzbogacona w materiał filmowy przedstawiający kalendarium najważniejszych wydarzeń z historii Instytutu Literackiego, obszerny życiorys Jerzego Giedroycia, wybrane fragmenty artykułów z „Kultury” autorstwa Józefa Czapskiego, Andrzeja Bobkowskiego, Juliusza Mieroszewskiego, Czesława Miłosza i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. 1 6. – 31 . stycznia 2008 r. Sala Mieszczańska lwóweckiego Ratusza. Fot. 5. Wystawa: „Andrzej Bobkowski chuligan wolności” przygotowana przez Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, wzbogacona materiałem filmowym: 1 . La douce France – o Andrzeju Bobkowskim, reż. Maciej Nowicki, 2. Zawiedziony kochanek Europy – o Andrzeju Bobkowskim, reż. Maciej Nowicki, 3. Szkice piórkiem – monodram w wykonaniu Krzysztofa Gosztyły, reż. Jerzy Zalewski. 04. – 21 .kwietnia 2009 r. Galeria za Miedzą w Lubomierzu.

Biblioteka Pedagogiczna weszła w skład powstającego Powiatowego Centrum Edukacji na mocy Uchwały Rady Powiatu nr XXXIV/01 /01 z dnia 25 stycznia 2001 r. 26 . W roku 2002 Michalina Grudniewicz przestała pełnić funkcje kierownika biblioteki a dwa lata później odeszła na emeryturę. Przez dwa lata Biblioteka Pedagogiczna we Lwówku nie miała kierownika, funkcje tę przywrócono na nowo we wrześniu 2004 r. 27 i powierzono jej sprawowanie Elżbiecie Sienkiewicz, która obowiązki te sprawuje do dziś. Biblioteka Pedagogiczna w Lwówku Ślą-

24. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 1 999 r. 25. Tobolska, U. Rola biblioteki pedagogicznej w kształceniu, dokształcaniu, doskonaleniu i samokształceniu nauczyciela na przykładzie Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu [on-line]. [dostęp 1 8.06.1 3]. http://dbp.home.pl/biblioteki/wroclaw/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=11 6&tmpl=component&format=raw&Itemid=72 . 26. Uchwała Rady Powiatu nr XXXIV/01 /01 z dnia 25 stycznia 2001 r. 27. Braun, H. U., Szczerepa, M.Powiatowe Centrum Edukacji we Lwówku Śląskim w latach 2001 -2006, Lwówek Śląski 2007, str. 34. 28. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 2001 r. 29. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 2002 r.

Fot. 7. Budynek Zespołu szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Lwówku Śląskim przy ul. Henryka Brodatego 1 ,obecna siedziba Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śląskim.

Fot. 6. Wystawa: „Dzieje papieru i papiernictwa” ze zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, opracowana przez Teresę Windykę, Macieja Szymczyka i Barbarę Zagórską, połączona z warsztatami czerpania papieru prowadzonymi przez Jana Bałchana. Wystawa wyróżniona w Konkursie Ministerstwa Kultury Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2000. 09.06. – 06.07.2009 r. holl lwóweckiego Ratusza.

W związku ze zmianą lokalu 20 czerwca 201 2 r. przystąpiono do inwentaryzacji zbiorów biblioteki. Po jej zakończeniu rozpoczęto pakowanie i zabezpieczanie majątku biblioteki. Przeprowadzka odbyła się w dwóch turach: od 3–6 września przenoszony był sprzęt komputerowy, a od 1 4–1 9 września księgozbiór. W wyniku modernizacji placówki przygotowano niezbędne sieciowanie lokalu dostosowane do potrzeb bibliotecznych, wymieniono regały. Po trudach wynikających z zagospodarowania nowego lokalu placówka swoją podstawową działalność wznowiła 1 9 listopada 201 2 r. Uroczyste otwarcie Biblioteki Pedagogicznej odbyło się 6 grudnia

dzo słabo i dopiero od 2006 roku działania te nabierają tempa, po przeprowadzeniu gruntownego remontu lokalu bibliotecznego 30. W bibliotece w tym czasie zatrudnionych jest trzech nauczycieli bibliotekarzy w ramach 2,5 etatu 31 , co pozwala skutecznie nadrobić zaległości, ale także poszerzyć ofertę szkoleniową i edukacyjną adresowaną do szkół i nauczycieli, pozwala to również na nawiązanie nowych relacji z placówkami, co zaowocowało wieloma ciekawymi wydarzeniami kierowanymi do społeczności lokalnej miasta i powiatu. W 201 2 roku Biblioteka Pedagogiczna w Lwówku Śląskim po raz kolejny zmienia swoją siedzibę. Nowe pomieszczenia mają 1 55,3 m 2 łącznej powierzchni użytkowej i znajdują się w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Lwówku Śląskim przy ulicy Henryka Brodatego 1 (fot. 7). Nowa lokalizacja jest zdecydowanie korzystniejsza dla działalności oraz możliwości pozyskania nowych czytelników, ponieważ znajduje się blisko centrum miasta.

Fot. 8. Główny magazyn książek Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śląskim, stan obecny.

30. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 2005 r. 31 . Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 2006 r.

201 2 r. podczas uroczystości głos zabrała dyrektor Powiatowego Centrum Edukacji Halina Klebanowicz oraz Starosta Lwówecki Józef Stanisław Mrówka.

Gorące podziękowania dla Pani Joanny Kret, która zebrała niezbędne materiały, służące do zredagowania niniejszego artykułu.

Na spotkaniu z referatem wystąpiła także dyrektor Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu Lucyna KurowskaTrudzik, która omówiła proces wdrażania e-Wypożyczalni w bibliotekach pedagogicznych oraz przedstawiła zasady współpracy bibliotek pedagogicznych w sieci bibliotek dolnośląskich 32.

Wykaz osób zatrudnionych w Bibliotece Pedagogicznej w Lwówku Śląskim w latach 1 954 – 2001 4 Kierownicy Biblioteki Pedagogicznej: 1 . Franciszek Żuchowski .....1 954 - 1 962 2. Krystyna Cembaluk ..........1 962 - 1 972 3. Leon Drzewiecki ...............1 972 - 1 989 4. Teresa Protasiewicz ..........1 989 - 1 991 5. Michalina Grudniewicz ......1 991 - 2002 6. Elżbieta Sienkiewicz ..........od 2004 r. Nauczyciele bibliotekarze: 1 . Barcewicz Teresa 2. Drobczyńska Krystyna 3. Hołubowicz Monika od 2006r. 4. Hulecka Liliana 5. Jabłońska Helena 6. Jośko Mirosława 7. Komplikowicz-Grzanka Bogumiła 8. Matkowska RenataUrszula 9. Mizerska Grażyna 1 0. Mruk Bożena 11 . Protasiewicz Helena 1 2. Turkoniak Irena 1 3. Wetrykusz Mariola 1 4. Znamirowska Marzanna

Fot. 9. Wypożyczalnia Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śląskim, ul. Henryka Brodatego 1 , stan obecny.

Zgodnie z planem w kwietniu 201 3 roku po zbudowaniu bazy czytelników w Bibliotece Pedagogicznej w Lwówku Śląskim wdrożono ostatni z modułów zintegrowanego systemu bibliotecznego ALEPH, moduł Udostępnianie 33. Dzięki temu działaniu Biblioteka stała się w pełni zmechanizowaną i nowoczesną placówką biblioteczną.

Źródło zdjęć: Biblioteka Pedagogiczna w Lwówku Sląskim. Kontakt z autorem: lwowekslaski@lwowekslaski.dbp.wroc.pl

32. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 201 2 r. 33. Sprawozdanie opisowe z działalności Biblioteki Pedagogicznej w Lwówku Śl. za 201 3 r.

LISTA PIĘKNOŚCI

śpiewności wykazu lub nawet dla oszałamiającej przyjemności łączenia elementów niemających ze sobą szczególnego związku, jak to jest w przypadku tak zwanych enumeracji chaotycznych . W tomie tym wszakże nie

Szaleństwo katalogowania 1 , podobnie jak Historia piękna, a później Historia brzydoty, jest księgą półobrazkową, z bogatym i atrakcyjnym wyborem ilustracji oraz tekstów z klasyki lite-ratury: od starożytności po niemal teraźniejszość. Jeżeli Umberto Eco zamierzał skatalogo-wać tylko wybrane katalogi (a także biblioteki, muzea, panoptika, salony osobliwości, kolekcje i tak dalej) to ostatecznie i tak uznać musiał, że chęć przedstawienia wszystkiego jest po prostu niemożliwa. Często są to wykazy

wyruszamy jedynie na odkrycie pewnej rzadko opisywanej formy literackiej. Przyglądamy się też temu, w jaki sposób sztuki figuratywne zdolne są do poddawania myśli nieskończonych wykazów, nawet gdy przedstawienie wydaje się surowo ograniczone przez ramę obrazu. Czytelnik znaj-

spisane z upodobania do wyliczeń, dla 1 . U. Eco, Szaleństwo katalogowania, Poznań 2009.

Sześcioboczne galerie, z których składa się Biblioteka nie są wielkie, ale wystarczająco obszerne, by nigdy ich nie opuszczać. Układ galerii jest niezmienny. Widać z nich piętra wyższe i niższe nieskończenie. Szafy galerii rejestrują wszystko, to znaczy wszystkie możliwe kombinacje wyrażone we wszystkich językach i nie istnieją między nimi żadne bariery. Przyrost wiedzy nie doprowadzi nigdy mieszkańca Wszechświata (Biblioteki) do punktu finalnego, wręcz przeciwnie. Im więcej pojawi się słów, definicji i ustaleń, tym więcej pojawi się wątpliwości, a proste prawdy przestaną już zadowalać. Biblioteka Babel, jak wszelka Doskonałość, jest wynikiem zgodności Słów z Wyobraźnią. Dlatego przetrwa uzbrojona w cenne woluminy. Niezniszczalna, Tajemnicza, Nieograniczona. Panuje w niej Chaos, który jest Porządkiem.

dzie więc na tych stronach listę obrazów, która również pozwoli poczuć zawrót głowy w spotkaniu z nieskończonością. Umberto Eco wydobywa bowiem z mroku archiwów na światło dzienne wiele nieznanych klejno-tów. Wszystko to okazuje się czarujące i pełne włoskiego wdzięku. Czysta uczta! W tym uroczym bałaganie wiedzy, potrzebnej albo zbędnej, zawarte są również polonica. Przywołany więc zostaje Krzysztof Pomian. Możemy przeczytać wiersze Wisławy Szymborskiej. Widzimy kadry z filmu Zbigniewa Rybczyńskiego. W końcu poszukiwanie list okazało się

doświadczeniem bardzo ekscytującym nie tyle z powodu tego, co się udało umieścić w tym tomie, ile raczej ze względu na to, co trzeba było pominąć.

Nic dziwnego. Tak wielki rozmach z konieczności skazuje na selekcję. I tak dalejU

Źródło: http://www.rebis.com.pl/rebis/public/books/books.html?co=print&id=K4045

Wyimaginowane biblioteki to księgozbiory często opisywane w tekstach literackich. Jorge Luis Borges słowami oddał istotę Wszechświata. Najdoskonalszym wszakże katalogiem jest katalog biblioteczny, katalog nieskończonej biblioteki. Jorge Luis Borges uczynił go tematem swojej Biblioteki Babel. Jego Biblioteka Babel to model doskonały, równie doskonały jak sam Wszechświat. Biblioteka zawiera wszystkie struktury słowne, wszystkie warianty, na jakie pozwala dwadzieścia pięć symboli ortograficznych, ale ani jednej absolutnej niedorzeczności. PRAWDA to kwestia

kierunku wędrówki obranego pośród dzieł Biblioteki. Ścieżki tego olbrzymiego ogrodu Słów nigdy się nie zbiegają w jedną, przeciwnie, stopniowo się nakładają, krzyżują i ulegają coraz większemu rozwidleniu .

różnych list. Są to jednak listy zamknięte, które mają cel praktyczny. Można, naturalnie, zadać sobie pytanie: Czy porządkowanie, katalogowanie istotnie łączy się z szaleństwem?

Książkę Umberto Eco uzupełnia bibliografia, spis źródeł fotografii, indeksy: autorów i innych źródeł, artystów, pozostałych ilustracji oraz fotografii z filmów. Tak więc Czytelnik zobaczy obfitość

Kontakt z autorem: opracowanie@jeleniagora.dbp.wroc.pl

WIARA, NADZIEJA, MIŁOŚĆ

Świata i wdzięczność dla Stwórcy, że dał Poecie długie życie. Jest smutek świadomości, że to życie zmierza ku końcowi, oraz refleksja nad przemianami, którym współczesny Świat podlega. Jest też nieustanna potrzeba dokonywania rachunku sumienia, potrzeba Wiary od której cały współczesny Świat coraz bardziej się oddala.

Niezwykła i bardzo osobista książka Czesława Miłosza Piesek przydrożny, z której pochodzi przytoczony fragment, w roku 1 998 otrzymała Nagrodę Literacką NIKE. Jest tu sama esencja wszystkiego, co składało się przez długie lata na wątki myślowe, na kręgi zauroczeń, erupcje wyobraźni. Jest dar zachwytu urodą 1 . Miłosz, Czesław. Piesek przydrożny. Kraków 2011 , s. 7, 1 05.

gwiazda, niebo. Poeta lubi złote i białe plamy, lazurowy błękit, faliste linie, kapryśne draperie na posągach i fruwające anioły pełnego przepychu katolickiego baroku. Nie potrafi zapomnieć o kościołach i dzwonnicach swojej ojczyzny. Z kim spędzał swój bezcenny czas, te godziny wyrwane z pracy na uczelni, z roz-mów w klasie ze studentami, z obowiązków życia codziennego? Z niemymi rozmówcami wieków przeszłych, którzy w swoich słowach napisanych byli przy nim bardziej obecni niż jemu współcześni. W roku 1 980 Profesor z Berkeley otrzymuje Nagrodę Nobla, która wydobyła go z akademickich półmroków i otworzyła przed nim szeroko drzwi wydawnictw angielskojęzycznych. Gazety zapełniają się wiadomościami o nim. Coraz częściej podróżuje do Rodzinnej Europy.

Uczucie, Wzruszenie, Oczarowanie to tylko aureola Miłości. Miłosz gromadzi z niezrównanym talentem myśli, intuicje, portrety, iluminacje, aforyzmy, przypowieści, krótkie opowiadania, cytaty, wspomnienia. Wszystko jest ujęte skrótowo i konkretnie. Miłosza pociągają przeciwieństwa tego Świata. Z jednej strony poszukiwanie jedynej prawdy, by już zaraz, za minutę schwytać coś w rodzaju czarodziejskiej formuły, z drugiej strony chce poznać pojedyn-cze prawdy: spogląda na kwiat nasturcji oczami motyla, patrzy na łąkę oczami salamandry. To wielorakie spojrzenie budzi w nim zarówno niepokój, jak i ironiczną i migotliwą przyjemność ulegania wszelkim aspektom i głosom Świata. W rodzinnej Litwie i na

odległych wybrzeżach Pacyfiku Miłosz kocha przyrodę: Świat stworzony o wybitnie kobiecej naturze. Kocha ją za

to, czym jest, za jej ulotną, pozbawioną celu urodę, ale także dlatego, że jest objawieniem Boga. Nie można – powtarza – wymyślić nic lepszego od tego, co już istnieje. Wszechświat zasługuje na nieustanny podziw i ekstatyczny zachwyt. Pod koniec XX wieku wydawało mu się, że chrześcijaństwo się wyczerpało. Pojęcia winy i kary, zbawienia i potępienia zniknęły. Piekło i Raj gdzieś przepadły. Wiara w życie przyszłe osłabła. Prawda absolutna utraciła swoje centralne miejsce. Człowiek żyje pośród gór milczenia, które z każdą chwilą coraz bardziej człowiekowi zagrażają.

Właśnie dlatego, że Miłosz zamieszkuje odległe krainy: Przeszłość i Przyszłość, widzi lepiej niż ktokolwiek inny to, co się stało w XX wieku. Zastanawia się: dokąd trafiliśmy i w jakim kierunku zmierzamy? Prawie tysiącstronicowa książka Andrzeja Franaszka 2 to połączenie biografii i monografii poetyckiej. To rzecz o

człowieku niezwykłym. Historie tuż powojenne, jego zachowania, motywacje, stopień politycznej wiedzy, niewiedzy, niechcianej wiedzy, oszukiwania się trochę, świadomej strategii, cynicznej gry. Autor stopniowo

zajmując się losami swego bohatera, zaczynał rozumieć, jak bardzo te losy były niespokojne, pełne bolesnych wydarzeń, niepewności w wyborach. Ile było pomyłek, dramatów, napięć i sprzecznych emocji. Złożoność ludzkiego życia jest szalenie fascynująca. Los człowieka.

Poezja Czesława Miłosza żywi się głęboką uważnością, pełną troski czułością, wielkim współczuciem, a także sekretną kobiecą duszą. Wszystko współistnieje. Tym co się liczy, jest relacja między rzeczami: deszcz, las, rzeka, 2. Franaszek, Andrzej. Miłosz : biografia, Kraków 2011 .

Biografia ma imponujący wymiar. Miłosz

Franaszka rodzi się zarówno z faktów, jak i auto-portretów Poety rozsianych po twórczości, wreszcie z wyobrażeń na jego temat. Ileż tu wątków, problemów i zjawisk... Mogę jedynie nisko się pochylić w podziwie dla Autora. Wiara, Nadzieja i Miłość potrzebuje zachwytu nad Światem i Niepokoju, jaki nosił w sobie Poeta. Książka w roku 201 2 nominowana była do Nagrody Literackiej NIKE. Literatura:

Citati, Pietro. Czesław Miłosz : świat jako wola i jako wyobraźnia. „Odra” 2011 , nr 5, s. 74-75. Kontakt z autorem: opracowanie@jeleniagora.dbp.wroc.pl Źródło: http://www.sklep.gildia.pl/literatura/1 5651 5-andrzej-franaszek-miloszbiografia

WYCHOWANIE W BLISKOŚCI radosna podróż przez rodzicielstwo

Agnieszka Stein, ceniona polska psycholog dziecięca proponuje niezwykle inspirującą książkę wydaną przez Wydawnictwo Mamania pt. „Dziecko z bliska: zbuduj szczęśliwą relację” . Burzy w niej tradycyjny model wychowania, według którego rodzice ograniczają dziecko nakazywaniem i zakazywaniem, stawianiem ram i granic. Autorytatywne wychowanie jest tworzeniem fasady, opiera się na tym, że rodzic nie dostrzega tego, co dziecko przeżywa w środku, gdyż ma się ono jakby pokazać na zewnątrz. Rodzic chce, aby dziecko zachowało się w sposób pożądany – jednak nie idzie za tym umiejętność radzenia sobie z emocjami, budowania relacji z innymi, mówienia o swoich oczekiwaniach i potrzebach. Taki wzorzec

zachowania przyjmuje się jak rolę teatralną, jak maskę – chodzi w niej tylko o to, aby nie odbiegać od ogólnie przyjętych norm. Jest to więc wzorzec całkowicie fikcyjny i niezgodny z rzeczywistością.

Rodzicielstwo bliskości , które proponuje

autorka, jest trudniejszą drogą wychowania, jednak bardziej satysfakcjonującą. I nie jest to wychowanie bezstresowe, gdyż nie opiera się na chronieniu dziecka przed stresem, tylko na wspieraniu go w radzeniu sobie z emocjami i trudnościami. Jest to rodzicielstwo otwarte na potrzeby dziecka, przy czym potrzeby rozu-miane nie w sensie materialnym, ale jako coś czego nie da się kupić. 61

Wychowanie oparte na więzi, przywiązaniu, byciu z dzieckiem - a nie na narzucaniu dyscypliny i kształtowaniu na własne podobieństwo wg przyjętych stereotypów kulturowych. Nie tresura lecz więź, która daje siłę i emocjonalne bezpieczeństwo. Z niej rodzi się szacunek i zaufanie dziecka do dorosłych. Nie jest to więc zwykły poradnik dla rodziców i opiekunów. Niezwykłość książki polega między innymi na tym, że: • Wzmacnia wiarę w moc matczynej intuicji • Zachęca by wsłuchiwać się w naturalny, Autor grafiki: Alina Dyrek prosty i piękny rytm, który posiada każde W rodzicielstwie bliskości - rodzic jest cią- dziecko i zaufać temu gle na drodze własnego osobistego roz- • Uczy jak w mądry sposób umieć odrzuwoju, nie jest kimś idealnym, kto wszystko cać tzw. nakazy socjalizacji i jak robić to już wie najlepiej – lecz uczy się i odkrywa, świadomie i uważnie myli się - ale nie udaje, że wszystko jest • Zachęca do czerpania radości z bycia w porządku, uczy się radzić sobie ze swo- blisko z dzieckiem tak w smutkach jak i raimi emocjami i Utrenuje łagodność. Jest dościach to rodzic przyjazny dla dziecka. Wykorzystana literatura:

Podstawą wychowania nie może być strach, gdyż ten rzadko prowadzi w dobrym kierunku. Jedynie troska i wrażliwość pomaga dzieciom wzrastać. Miłość natomiast to akceptacja osoby dziecka, akceptacja na którą nie trzeba zasługiwać. Nie może być mylona z zaspokajaniem własnych, dorosłych potrzeb.

1 . Bińczycka, Jadwiga. Między swobodą a przemocą w wychowaniu. Kraków: Impuls, 1 999. 2. Chlebowska, Elżbieta. Wychowanie : najtrudniejsza ze sztuk pięknych. Gliwice: Helion, 201 4. 3. Pasternak, Agnieszka. Gdzie jest granica dziecięcego nie? „Bliżej Przedszkola” 201 2, nr 5, s. 5052. 4. Stein, Agnieszka. Bezstresowo, czyli jak? „Bliżej Przedszkola” 201 3, nr 9, s. 1 9-21 . 5. Zielińska, Ewa. O mądrym wychowaniu dzieci. „Bliżej Przedszkola” 201 2, nr 11 , s. 1 0-1 2. Kontakt z autorem: udostepnianie.jeleniagora@dbp.wroc.pl

NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU Jestem nauczycielem bibliotekarzem z.. . 11 letnim stażem pracy w Bibliotece Pedagogicznej.

Ukończyłam... Studia wyższe na kierunku pedagogika opiekuńcza na Uniwersytecie Wrocławskim. W 2004 roku uzupełniłam kwalifikacje o 1 ,5 roczne studia podyplomowe z Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa dla nauczycieli.

Fot. ze zbiorów autorki.

się do zajęć na uczelni, chętnie podpatrywałam pracę pań bibliotekarek. A ponieważ bardzo lubię książki i kontakt z ludźmi - wyobrażałam sobie wtedy, że mogłabym pracować w takim miejscu. Wtedy jednak nie sądziłam, że U tak się rzeczywiście stanie.

W czasie studiów bardzo często korzystałam z usług Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu. Panująca tu atmosfera pracy, dobra komunikacja personelu z czytelnikiem, zawsze wywierała na mnie korzystne wrażenie. Podobała mi się ta praca, zarówno w wypożyczalni, jak i czytelni. W czytelni, gdzie przygotowywałam

W bibliotece zajmuję się... Pracuję w Wydziale udostępniania zbiorów. Dużą część moich obowiązków wypełniają dyżury w wypożyczalni i praca 63

Moje zdanie nt. roli, jaką placówka pełni dla nauczycieli...

z czytelnikiem. Daje mi to dużo satysfakcji, gdy mogę komuś pomóc w wyszukiwaniach materiałów, podpowiedzieć, jakie książki mogą być przydatne do tematu pracy magisterskiej, licencjackiej czy referatu. Dla Biblioteki zadowolenie użytkownika to gwarancja, że na pewno do nas wróci. A ja widzę efekty mojej pracy.

Nauczycielom i wychowawcom dostarcza potrzebne materiały do nauczania i wychowania. Ponadto udostępnia podręczniki i programy nauczania oraz pomoce dydaktyczne, jak multimedia przydatne na zajęcia itp. Dzięki systematycznie powiększanym zbiorom z zakresu pedagogiki, psychologii czy socjologii Biblioteka stanowi warsztat dla samodoskonalenia nauczycieli. Do naszej oferty włączone są również pakiety edukacyjne, w których nauczyciel może znaleźć informacje z Internetu, czasopism, pozycji książkowych na bieżące problemy i tematy.

Poza tym zajmuję się wypożyczalnią międzybiblioteczną, sprowadzam i wysyłam pozycje zamówione przez inne biblioteki lub takie, których my nie posiadamy. Prowadzę też szkolenia z e-wypożyczalni i pomagam bibliotekom z sieci przy problemach pojawiających się w udostępnianiu. Nadzoruję bazę czytelników, sprawdzam jej poprawność.

Znaczenie placówki dla studentów...

Zajmuję się również ewidencją wydatków na doskonalenie nauczycieli bibliotekarzy – wypisuję skierowania i monitoruję środki finansowe przeznaczone na procesy dokształcania. Jak wszyscy pracownicy prowadzę zajęcia edukacyjne – dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Sprawia mi to ogromną radość, jako mama dwojga nastolatków lubię pracę z młodzieżą. Do najmniej przyjemnych obowiązków jest nadzorowanie spraw windykacyjnych w Bibliotece wobec czytelników przetrzymujących książki.

Na swoim przykładzie wiem, że rola Biblioteki jest bardzo duża. Daje możliwość skorzystania z profesjonalnego ośrodka informacji, wyszukania potrzebnych materiałów i przygotowania prac naukowych.

Uczniowie dla biblioteki są... Pewnego rodzaju wyzwaniem, by wzbudzić ich zainteresowanie zajęciami, a jednocześnie przekonać, że Biblioteka nie jest miejscem nudnym, ale pożytecznym i może być przydatna w ich dalszej nauce.

Uważam, że nauczyciel bibliotekarz w dzisiejszych czasach...

Moje dalsze plany zawodowe... Uważam, że nauczyciel bibliotekarz powinien prawidłowo posługiwać się różnymi wyszukiwarkami internetowymi, znać portale, centra informacyjne, wirtualne społeczności, nie pozostawać w tyle za technologią informacyjno-komunikacyjną. Dlatego staram się rozwijać w tym kierunku, ale też poszerzać wiedzę z zakresu dydaktyki i osobistego rozwoju.

Biblioteka dziś to dużo więcej niż tylko wypożyczanie książek. Jako źródło dostępu do informacji również powinna sprostać wymogom współczesnych czasów. Koniecznością jest adaptacja nowoczesnych technologii, wykorzystanie nowości technicznych, informatycznych i informacyjnych w takim stopniu, aby spełnić 64

Moje hobby...

oczekiwania obecnych użytkowników i nie stracić ich pomimo powszechnego dostępu do Internetu i wiedzy.

Bardzo lubię piec: ciasta, ciasteczka, muffinki i wszelkie inne słodkości. Cieszę się, gdyż w domu moim mam wielu chętnych na moje wypieki. Syn, który trenuje koszykówkę (1 98 cm wzrostu) potrafi pochłonąć bardzo dużo. A ja pośrednio nie muszę obawiać się o swoją linięU Poza tym uwielbiam koty, to moja słabość i mam ich w domu aż U 5. Dwa z nich to zwykłe dachowce, ale trzy to piękne kotki rasy norweski leśny i maine coon. Wszystkie są bardzo towarzyskie, przytulaśne i potrafią wspaniale odstresować, po męczącym dniu. Absorbują jednak wiele mojej uwagi. Ich codzienna toaleta to rozczesanie sierści, wyczesanie zwłaszcza po okresie zimowym - podszerstka itp. czynności. Lubię spacery, ale też relaksuję się podziwiając widoki po wspinaczce (choć może to za duże słowo) – po porostu po wejściu na szczyty górek. Często z rodziną jeździmy w Góry Sowie, Stołowe lub na naszą bliską Ślężę.

Czytam... Bardzo dużo i przede wszystkim książki tradycyjne (i drukowane, gdzie można spokojnie przerzucić następną kartkę). Pociąga mnie historia, więc są to pozycje zarówno naukowe, jak i literatura popularna z zakresu starożytnego świata. Lubię czytać biografie wybitnych osób (zwłaszcza kobiet). Wśród ostatnio przeze mnie przeczytanych jest: Caryca Ellen Alpsten oraz Kleopatra Stacy Schiff. Zachęcam do ich przeczytania, są napisane w ciekawym literackim języku i zapoznają nas z czasami, z jakimi obie te bohaterki musiały się zmierzyć. Moimi ulubionymi autorkami są Jane Austen, która przenosi mnie w romantyczne i pełne dżentelmenów i dam czasy wyższych sfer XIX wieku oraz Agatha Christie i jej dwie słynne postaci literackie - detektywów: Belga Herkulesa Poirota oraz starszej pani, detektywa-amatora: panny Marple.

A gdybym mogła pracować gdzie indziej..., byłoby to.... Na pewno praca z dziećmi, wybierałabym pomiędzy pracą bibliotekarki w szkole a zawodem przedszkolanki. Kontakt z autorem: a.butwicka@wroclaw.dbp.wroc.pl

EDUKACJA REGIONALNA REALIZOWANA W PRZEDSZKOLU I SZKOLE PODSTAWOWEJ

Rekomendowaną książkę wydano w 2011 roku, zrozumiałym zatem jest, że autorzy nie nawiązują do rozporządzenia o podstawie programowej z 201 2 roku, lecz raczej korzystają z wówczas im aktualnego rozporządzenia z 2008 roku 3. Jednak i w jednym, jak i w drugim dokumencie początek realizacji treści z edukacji regionalnej ma miejsce już w przedszkolu, na

etapie którego dziecko przejawia zainteresowanie regionem, w którym mieszka. Stopniowo ta tematyka poszerzana jest w edukacji wczesnoszkolnej, a na poziomie nauczania w klasach IV-VI pojawia się odniesienie do pojęcia tzw. „małej ojczyzny”. W najnowszym rozporządzeni z dnia 27 sierpnia 201 2 r. w sprawie podstawy

1 . Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych : przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej : (materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych) : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Jolanta Suchodolska. Katowice 2011 . ISBN 978-83-7587-530-0. 2. Dzieci i młodzież w procesie kształtowania postaw kulturowych : przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej : (materiały dla nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych) : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Jolanta Suchodolska. Kraków 201 2. ISBN 978-83-7587-532-4. 3. Rozporządzenie z 23 grudnia 2008 roku w sprawie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 1 5 stycznia 2009 r.).

programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.

leźć można na przedmiocie Wychowanie do życia w rodzinie, gdzie uczeń poznaje czym jest przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie wolnego czasu.

z dnia 30 sierpnia 201 2 r.)4 wyznaczono ogólne ramy edukacji regionalnej i wielokulturowej, m.in.: wytyczne do umiejętności, jakie powinno osiągnąć dziecko kończące .

W obszarze wiedzy o społeczeństwie uczeń potrafi wyjaśnić czym jest praca w życiu człowieka i wskazać role różnych grup społecznych w społeczeństwie. Wychodząc poza znajomość swojego najbliższego regionu tzw. „ małej Ojczyzny”, tj. uwzględniając jej tradycję historycznokulturową i problemy społeczno-gospodarcze, uczeń potrafi wyjaśnić, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego. Potrafi wymienić i zna znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych i miejsc ważnych dla pamięci narodowej.

I tak: potrafi ono wymienić imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują i czym się zajmują. Zna nazwę miejscowości, w której mieszka, ma orientację co do ważniejszych instytucji tam funkcjonujących. Posiada podstawową wiedzę o kraju, w którym mieszka i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej. Na I etapie edukacyjnym w klasach I-III omawiane treści zawierają się w Edukacji społecznej , która sprzyja rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym. I tak po ukończeniu klasy III uczeń wie, w jakim regionie mieszka, zna najbliższą sobie okolicę, jej ważniejsze obiekty, tradycje. Zna znaczenie symboli narodowych (godła, hymnu narodowego) i najważniejszych wydarzeń historycznych. Wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa. Uczy się tolerancji wobec osób innej narodowości i tradycji kulturowej. Na II etapie edukacyjnym (klasy IV-VI ) bogate treści z edukacji regionalnej, narodowej i europejskiej realizowane są głównie na przedmiocie Historia i Społeczeństwo. Uczeń kończący szkołę podstawową potrafi wyjaśnić znaczenie rodziny w życiu, wskazać przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym jej członkom, prestiż kultywowania tradycji rodzinnych. Ponadto pewne elementy ukazujące wartość rodziny odna-

Dodatkowo na gruncie edukacji podejmowany jest trud kształtowania postaw dzieci i młodzieży wobec innych kultur. Uczeń potrafi wymienić mniejszości narodowe żyjące w Polsce, na wybranych przykładach opisać ich kulturę i tradycje. Wymienia też miejsca na świecie, w których żyją największe skupiska Polaków. Z obszaru wiedzy o wspólnocie europejskiej uczeń potrafi opisać uczestnictwo Polski we wspólnocie europejskiej, rozpoznać symbole unijne: flagę i hymn linii Europejskiej. Tematy te podejmują autorzy rekomendowanej lektury pt. Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych (U). Lektura jest pracą zbiorową, której redaktorami są Tadeusz Lewowicki i Jolanta Suchodolska. Oboje to uznane autorytety w dziedzinie nauk pedagogicznych. Tade-

4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 201 2 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 201 2 r.).

usz Lewowicki jest autorem i redaktorem

łecznej i Edukacji Międzykulturowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. To Barbara Chojnacka-Synaszko, Alina Szczurek-Boruta, Aniela Różańska, Gabriela Piechaczek-Ogierman . Zainteresowania autorek oscylują wokół problemów regionalizmu, a także zagadnień wielokulturowości.

licznych prac z zakresu edukacji międzykulturowej, jak m.in.: Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie. Red. , Ewa Ogrodzka-Mazur, Alina Szczurek-Boruta, Katowice 2000 ;

Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości . Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Alina Szczurek-Boruta, Toruń 2008 ; Edukacja międzykul-

Skupienie się autorek na zróżnicowaniu ludzi i ich kultur a spostrzeganych jako szansa rozwoju zarówno jednostki, jak i społeczeństwa przedstawiono w dwóch odsłonach. W pierwszej części pt.

turowa : dokonania, problemy, perspektywy : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Alina Szczurek-Boruta, Toruń, cop. 2011 ; Wielokulturowość i problemy edukacji . Red. Tadeusz Lewowicki, Aniela Różańska, Gabriela Piechniczek-Ogierman, Toruń, cop. 201 2.

Przedszkolak wobec znajomości regionu, Innego i samego siebie zwrócono uwagę na zadania przedszkola w rozwi-

janiu tożsamości regionalnej najmłodszego ucznia. Tekst wprowadzający w zagadnienie napisała Jolanta Suchodolska. Zdaniem autorki, kształtowanie postaw otwartych wobec siebie i świata jest jednym z podstawowych zadań edukacji przedszkolnej. Na tym etapie jest już widoczna tendencja do wychowania dziecka otwartego na świat. Dziecko w wieku przedszkolnym zaczyna rozszerzać zakres kontaktów społecznych. Poznając tradycję rodzinną, wychodzi powoli poza krąg samej rodziny i zaczyna interesować się światem innych kultur – kulturą regionalną i narodową. Każdorazowe zetknięcie się z Inną kulturą powoduje u niego zaciekawienie tą Innością. Przedszkole realizuje konkretne zadania, by budzić ciekawość dziecka wobec otaczającego świata. Autorka uważa, że nauczyciel powinien umieć wykorzystać ten naturalny dla dziecka w wieku 4-5 lat zainteresowanie światem, czas nowych form aktywności i zainteresowań siebie samego i Innych .

W swoim dorobku ma też kilkadziesiąt artykułów z tej tematyki w czasopismach pedagogicznych, m.in. w: Głosie Nauczycielskim, Ruchu Pedagogicznym i in. 5.

Jolanta Suchodolska zajmuje się pro-

blemem wykluczenia społecznego i edukacyjnego (jak: Pedagogika

międzykulturowa wobec wykluczenia społecznego i edukacyjnego. Red. Tadeusz Lewowicki, Alina Szczurek-Boruta, Jolanta Suchodolska, Toruń, cop. 2011 ), mechanizmom przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i edukacyjnemu różnych grup (w tym osób niepełnosprawnych), a także dziedzictwem kulturowym regionu a kwestią poczucia odrębności kulturowej. Zagadnienie to ma odbicie w szeregu artykułach jej autorstwa. W pracy wypowiedzieli się też inni autorzy - pracownicy Zakładu Pedagogiki Spo-

5. Pełny Wykaz publikacji pod red. Tadeusza Lewowickiego wydawanych w serii „Edukacja Międzykulturowa” umieszczono na stronach 1 95-1 98 omawianej lektury Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych.

Drugi tematyczny blok zagadnień

Kolejna autorka Barbara Chojnacka-Synaszko opisała zagadnienie, które nazwała Dziecko w wieku przedszkolnym poznaje świat kulturowy. Zdaniem autorki rozwój dziecka w wieku przedszkolnym jest nierozerwalnie związany z kulturą. Mały człowiek od najmłodszych lat dąży do poznania i zrozumienia otaczającej go rzeczywistości. Nawiązała do zadań przedszkola, a jednym z nich jest

Część druga nosi tytuł Dziecko w szkole podstawowej wobec dziedzictwa kulturowego regionu, narodu i Europy. W zagadnienie wprowadziła Alina Szczurek-Boruta zwracając uwagę czytelników, że dla dziecka od 7 do 1 2 roku życia ważną grupę determinantów aktywności i rozwoju, stanowią wymagania środowiskowe. Głównym środowiskiem wychowawczym jest rodzina, gdzie dziecko zdobywa pierwsze doświadczenia społeczne.

kształtowanie postaw otwartych wobec siebie i świata. Nauczyciel na tym etapie wychowania ma do zrealizowania liczne zadania, w realizacji których mogą służyć nauczycielowi zaprezentowane scenariusze zajęć. Celem zaproponowanych w publikacji propozycji metodycznych jest zapoznanie dzieci ze wszystkimi elementami, które składają się na niepowtarzalność i specyfikę kulturową miejscowości i regionu, w którym mieszkają, a także kultury innych krajów.

Już uczeń kończący klasę I wie, co wynika z przynależności do rodziny, jakie są relacje między najbliższymi, wywiązuje się z powinności wobec nich. Uczniowie zostają przygotowani do pełnienia określonych ról w rodzinie i społeczeństwie. Szkoła podstawowa staje się kolejnym ważnym środowiskiem wychowawczym, w które wkracza dziecko (po przedszkolu), kształtującym u uczniów postawy sprzyjające jego dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu. Bardzo ważne jest modelowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji ucząc dziecko szacunku wobec zróżnicowania etnicznego, narodowościowego i wyznaniowego.

Z kolei Jolanta Suchodolska wprowadziła czytelnika w zagadnienie Poznajemy In-

nego i jego kulturę oraz kształtujemy tolerancję. Przedszkole, w którym dzieci

mają okazję do choćby zabawowego zetknięcia się z przedstawicielami wielu kultur nie tylko rozbudza zainteresowanie światem, ale też przygotowuje do nowego wielokulturowego świata. Zdaniem autorki dziecko w wieku przedszkolnym zdobywa wiedzę o Innych , ich kulturze, zwyczajach, a Inni stają się dla dziecka ważni, bo za ich pośrednictwem dziecko uczestniczy we wspólnej przestrzeni (otoczeniu społecznym), weryfikuje swoje emocje i doświadcza nowych. Przedstawione scenariusze zajęć przeznaczone są do wykorzystania w przedszkolu, szczególnie w zakresie kształtowania postaw tolerancyjnych i otwartych wobec odmienności.

Ta sama autorka napisała rozdział pt. Po-

znajemy region, kształtujemy otwartość na dziedzictwo kultury narodowej i europejskiej . Chodzi tu przede wszystkim o pokazanie uczniom, jakie wartości tkwią we własnym regionie. Uczeń zna historię regionu i miejscowości, w której mieszka, potrafi wymienić zabytki znajdujące się na ich terenie. 69

ściowej i tolerancji wobec różnych aspektów tej Inności.

Znajomość dziedzictwa lokalnego stanowi ważny składnik tożsamości narodowej. W opinii autorki, zasadniczym warunkiem zachowania własnej kultury i jej trwania jest przekaz dziedzictwa kulturowego z pokolenia na pokolenie. Szkoła ma zapewnić uczniom poznawanie kultury narodowej w perspektywie kultury europejskiej. Współcześnie istotne jest też dziedzictwo europejskie. Działania edukacyjne podejmowane w ramach kształtowania otwartości na dziedzictwo europejskie to wskazania, że każdy naród ma swój niezaprzeczalny wkład w rozwój kultury europejskiej. Znamiennymi cechami cywilizacji europejskiej są wolność i akceptacja różnorodności.

Gabriela Piechaczek-Ogierman w rozdziale pt. Kształtujemy postawy otwarte na świat i budujemy własną tożsamość

zdefiniowała pojęcie tożsamość, które może być zamiennie stosowane z takimi pojęciami, jak: „identyfikacja”, „samookreślenie”, „autokoncepcja”. W procesie tworzenia się tożsamości istotną rolę pełni zrozumienie i oceny samego siebie. Tożsamość kształtuje się przez znajdowanie własnej odrębności, jak i identyfikację z innymi. Dzieje się to zawsze w relacji „ja – inni”. Scenariusze udostępniane w tej części mają pomóc nauczycielowi w kształtowaniu u ucznia poczucia własnego Ja, kształtowania umiejętności dostrzegania odrębności u Innych oraz uwrażliwiania na wielokulturowość.

Autorka zwraca uwagę na znaczenie rozwijanie poczucia przynależności do grupy, jaką jest rodzina, ale też do szerszych społeczności (regionu, państwa, Europy). Celem dołączonych propozycji zajęć dla klas I-III jest m.in. ukazywanie wartości rodziny w życiu dziecka, wskazanie czym jest więź rodzinna, wspólne świętowanie, ale też spojrzenie na Europę jako rodzinę.

Wartość przedstawionej pracy zbiorowej to rezultat współpracy pracowników akademickich i studentów. Poszczególni autorzy włożyli sporo wysiłku, by pokazać, jak ważne jest uczenie od najmłodszych lat szacunku do kultury miasta i regionu, w którym żyją, wskazywanie na wielość płaszczyzn kulturowych własnego narodu oraz poznawanie kultur innych narodów. Nie brakuje też licznych odniesień do aspektów psychologicznych dzieci wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego. Wzmiankowane informacje pisane są prostym i przejrzystym językiem. We wprowadzeniach do poszczególnych zagadnień znajdują się liczne odwołania do literatury, co zainteresowanym czytelnikom ułatwi poszukiwanie źródeł mogących pogłębić samodzielne studia. W proponowanych scenariuszach znalazły się propozycje rozwiązań metodycznych zajęć ukierunkowanych na poznanie przez dzieci kultury własnego regionu. Przedstawione propo-

Aniela Różańska napisała tekst Poznajemy Innego, pozbywamy się stereotypów i kształtujemy tolerancję. Kontakt dziecka ze szkoły podstawowej z Inną kulturą, sprzyja zetknięciu się z odmiennością kulturową oraz pozwala na większe otwarcie się ucznia na świat. Szkoła powinna być miejscem edukacji międzykulturowej poprzez zainteresowanie uczniów tradycją i kulturą europejską, a także upowszechnianie postaw tolerancji i akceptacji wobec osób innych kulturowo i religijnie. Dołączone scenariusze są propozycjami zajęć dla klas I-III oraz klas IV-VI. Scenariusze są zróżnicowane pod względem treści. Poruszają tematy dotyczące tradycji i innych narodów, odmienności narodowo-

i szkoły podstawowej. Wymienione powyżej cechy publikacji czynią ją szczególnie cenną dla szerszego grona czytelników zainteresowanych tematem. Omawianą książkę mogę polecić jako pomoc dla nauczyciela. Uważam, że w pełni na to zasługuje.

zycje metodyczne przygotowane są przez studentów i weryfikowane przez nauczycieli akademickich, co zdecydowanie podnosi ich jakość. Stanowi to o bezsprzecznej pomocy nauczycielom w prowadzeniu zajęć z edukacji regionalnej zarówno w wieku przedszkolnym, jak

Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

EDUKACJA REGIONALNA JEJ OBECNOŚĆ W SZKOLE GIMNAZJALNEJ I PONADGIMNAZJALNEJ

Edukacja międzykulturowa pojawiła się w Europie Zachodniej po II wojnie światowej w odpowiedzi na zróżnicowanie kulturowe spowodowane migracją ludzi. Ważnym zadaniem edukacji międzykulturowej jest nabywanie postawy tolerancji dla innych kultur. Dzięki temu ludzie reprezentujący różne dziedzictwa kulturowe mogą żyć obok siebie w wielokulturowym społeczeństwie. Problemem edukacj regionalnej i wielokulturowej w Polsce zajmowali się m.in.: Jerzy Nikitorowicz. Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa 2009 ; Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, Białystok 2001 ; Jerzy Nikitorowicz, Jerzy

Halicki , Jolanta Muszyńska. Międzyge-

neracyjna transmisja dziedzictwa kulturowego : globalizm versus regionalizm, Białystok 2003 ; Piotr Petrykowski . Edukacja regionalna : problemy podstawowe i otwarte. Toruń 2003 ; Lidia Pawelec. Edukacja regionalna w przedszkolu i klasach młodszych szkoły podstawowej, Kielce 2006 ; Anatol Jan Omelaniuk. Regionalizm w praktyce, Opole 1 999 ; Regionalizm w Polsce na przełomie tysiącleci, Wrocław 2002. Walkowiak, Wanda. Edukacja regionalna: dziedzictwo kulturowe w regionie : zeszyt ćwiczeń dla klasy III. Warszawa 2001 . Edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w zreformowanej

1 . Dzieci i młodzież w procesie kształtowania postaw kulturowych : przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej : (materiały dla nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych): praca zbiorowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Jolanta Suchodolska. Kraków 201 2. ISBN 978-83-7587-532-4. 2. Dzieci w procesie kształtowania postaw kulturowych : przewodnik po ścieżkach edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej : (materiały dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych) : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Jolanta Suchodolska. Katowice 2011 . ISBN 978-83-7587-530-0.

szkole : materiały dla nauczycieli. Red. Od 201 2 roku istnieje nowe rozporządzeStefan Bednarek. Wrocław 2000. nie w sprawie podstawy programowej 3. Rekomendowana lektura została wydana Edukacja regionalna i międzykulturowa w 201 2 roku. Autorzy odnoszą swoje przestanowi treść edukacji ogólnej. W roku myślenia do rozporządzenia im jeszcze szkolnym 1 999/2000 w programie naucza- aktualnego, tj. z 2009 roku. W zależności nia wyodrębniono ścieżki edukacyjne, od poziomu nauczania elementy edukacji a wśród nich charakterystyczną dla tema- regionalnej odnajdziemy na różnych tyki tego artykułu ścieżkę pt. Wychowanie przedmiotach, co sprawia, że tematyka reregionalne – dziedzictwo kulturowe gionalna może stanowić cenne uzupełniew regionie. Jednak w kolejnych rozporzą- nie praktycznie każdego przedmiotu. Na III dzeniach treści nauczania ze ścieżek edu- etapie edukacyjnym realizowanym w gimkacyjnych w szkole gimnazjalnej nazjum treści nauczania z edukacji spoi ponadgimnazjalnej (III i IV etap edukacyj- łecznej realizowane są na przedmiocie ny) zostały włączone do poszczególnych Wiedza o Społeczeństwie, a uczeń m.in.: przedmiotów nauczania. Celem kształce- charakteryzuje małe grupy społeczne (ronia ogólnego w omawianej kwestii jest dzina i grupa rówieśnicza) wyjaśniając kształtowanie postawy obywatelskiej, po- znaczenie podstawowych norm współżycia staw poszanowania tradycji i kultury wła- między ludźmi. Umie wyjaśnić, co dla niesnego narodu, a także postawy go oznacza być Polakiem i jaki wpływ na poszanowania dla innych kultur i tradycji. kształtowanie narodu mają wspólne dzieje, Szkoły podejmują ponadto odpowiednie kultura, język i tradycja. Potrafi wymienić kroki w celu zapobiegania wszelkiej dys- mniejszości narodowe i etniczne oraz grukryminacji. py migrantów (w tym uchodźców) żyjących w Polsce i przedstawia przysługujące im Tematy te podejmują autorzy rekomendo- prawa. Wyjaśnia, co to jest Polonia i w jaki wanej lektury. Redaktorzy podkreślają sposób Polacy żyjący za granicą podtrzyznaczenie przygotowania młodzieży do mują swoją więź z ojczyzną. Podaje możliżycia w społeczeństwie wielokulturowym. we sposoby przeciwstawiania się Odpowiednia edukacja powinna też zapo- przejawom nietolerancji. W zakresie intebiec ewentualnym uprzedzeniom i konflik- gracji europejskiej przedstawia cele i etapy tom. Omawiana publikacja dotyczy właśnie integracji europejskiej. Wyjaśnia, czym głównie zjawisk trudnych dotykających zajmują się najważniejsze instytucje Unii społeczeństwa wielokulturowe. Osoby zaj- Europejskiej. Podaje pozycję Polski w Unii mujące się tym zagadnieniem zwracają Europejskiej. uwagę, że aby zainteresować młodych lu- Na IV etapie edukacyjnym realizowanym dzi regionem nie wystarczą tylko treści re- w szkole ponadgimnazjalnej treści naalizowane na zajęciach w szkole. Cenny uczania z edukacji społecznej realizowane jest zasięg edukacji regionalnej poza in- są również na przedmiocie Wiedza i spostytucje szkoły, jak: stowarzyszenia, mu- łeczeństwo oraz Historia i społeczeńzea. stwo. Na przedmiocie Wiedza i społeczeństwo uczeń wykazuje znajo3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 201 2 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 201 2 r.).

mość praw człowieka i sposobów ich tożsamości młodzieży uczącej się w szkoochrony. Zna też prawa i obowiązki ucznia. łach z polskim językiem nauczania na Białorusi, Ukrainie i w Republice Czeskiej, Z kolei celem zajęć przedmiotu uzupełnia- a także jest współredaktorką prac zbiorojącego Historia i społeczeństwo jest po- wych i wielu artykułów poświęconych szerzenie wiedzy z zakresu historii głównie problematyce wielokulturowości. z elementami wiedzy o społeczeństwie Beata Kozieł (1 975-201 2) nieżyjąca już, i wiedzy o kulturze. Uczeń analizuje, na były nauczyciel akademicki wspomnianego wybranych przykładach, współczesne spo- Instytutu. Zajmowała się problemem niepowodzeń szkolnych i społecznym społeczeństwa wielokulturowe. strzeganiem niepowodzeń szkolnych. Elementy edukacji regionalnej realizowane Wydała trzy monografie naukowe oraz są też na przedmiocie Geografia (na III szereg artykułów z tego tematu. Punktem etapie edukacyjnym). Celami kształcenia jej zainteresowań były też współczesne realizowanymi przez nauczyciela jest od- tendencje w opiece nad dzieckiem i instypowiednie kształtowanie postaw, prowa- tucje opiekuńczo-wychowawcze, a także dzących do rozwijania u ucznia zagadnienia związane z edukacją wielozainteresowanie własnym regionem, Pol- i międzykulturową. Aleksandra Gancarz ską, Europą i światem. Na IV etapie edu- (w czasie prac nad publikacją była stukacyjnym treści mówiące o tolerancji dentką pedagogiki Uniwersytetu Śląskieodmienności kulturowych odnaleźć można go). na przedmiocie Wychowanie do Życia w Rodzinie. Rzecz ciekawa na III i IV eta- Zasadniczym problemem podejmowanym pie edukacyjnym na przedmiocie uzupeł- przez autorów w omawianej publikacji jest niającym Zajęcia artystyczne uczeń kształtowanie postaw młodzieży wobec uczestniczy w kulturze poprzez kontakt dziedzictwa regionu, narodu i Europy. Druz zabytkami i dziełami sztuki współczesnej, gim wątkiem jest budowanie postawy tolena których kształtowane jest poczucie rancyjnej wobec innych kultur. Zwrócono związku z tradycją narodową i europejskim uwagę na zadania szkoły gimnazjalnej oraz szkoły ponadgimnazjalnej w rozwidziedzictwem kultury. janiutożsamości regionalnej swych podOmawiana publikacja pt. Dzieci i mło- opiecznych. dzież w procesie kształtowania postaw Każda część rozpoczyna się tekstem kulturowych jest pracą zbiorową, której wprowadzającym w zagadnienie. Do częredaktorami są Tadeusz Lewowicki i Jolan- ści pierwszej pt. Gimnazjalista jako ta Suchodolska. Na łamach omawianego podmiot działań szkoły w zakresie wydawnictwa wypowiedzieli się autorzy – kształtowania świadomości regionalnej, pracownicy naukowi Zakładu Pedagogiki narodowej, europejskiej oraz rozwijania Społecznej i Edukacji Międzykulturowej tożsamości otwartej na świat wprowaUniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Są dzenie teoretyczne napisały Barbara Chojto: Barbara Chojnacka-Synaszko, której nacka-Synaszko i Beata Kozieł. zainteresowania naukowe to m.in. zagad- We wprowadzeniu opierając się na uznanienie otwartości na odmienność w sytuacji nych autorytetach w dziedzinie psycholoróżnorodności kulturowej. Barbara Gra- gii, pedagogiki i socjologii omówiły czas bowska jest autorką monografii o poczuciu dorastania młodego człowieka (tu gimna74

zjalisty) oraz zwróciły uwagę na sposób, w jaki ów młody człowiek rozumie samego siebie i innych ludzi. Przedstawiły zadania gimnazjum w kontekście omawianego zagadnienia, którymi są m.in.: wychowanie młodzieży w kulturze szacunku dla innych osób, tworzenia dobrych relacji z innymi. Podkreśliły też znaczenie nabywania postawy tolerancji i akceptacji dla innych kultur.

on tytuł Kształtujemy tożsamość gimna-

zjalisty – lokalno-regionalną, narodową i europejską. Uwagę czytelnika ukierunkowano na proces budowania tych trzech elementów u młodego człowieka.

Zdaniem autorek mają w tym pomóc konkretne „ćwiczenia mające na celu uświadomienie uczniowi, z ilu „warstw tożsamości” się składa, które z nich są dla niego najistotniejsze, a z których w pewnych sytuacjach mógłby zrezygnować” 5. Obok poczucia odrębności od innych ludzi nieodłącznym elementem tożsamości jest świadomość własnych korzeni.

W artykule pierwszym , autorstwa Beaty Kozieł pt. Kształtujemy poczucie zakorzenienia w kulturze i postawy społeczne wobec Innego (przeciwdziałamy stereotypom i uprzedzeniom, budujemy postawy tolerancyjne) , przedstawiono W proponowanych do realizacji przez nakrótkie rozważanie teoretyczne związane z tematem. Podano spis literatury (głównie poświęconej stereotypom). Zdaniem autorki organizowane zajęcia „powinny być ukierunkowane na przeciwdziałanie powstawaniu i funkcjonowaniu stereotypów i uprzedzeń oraz na budowanie postaw tolerancyjnych” 4. Cywilizacyjny wizerunek dziedzictw kulturowych powinien być przedstawiany przez pryzmat równości i szacunku wszystkich ludzi bez względu na różnice fizyczne i materialne. Treści o tolerancji i tożsamości każdego człowieka oraz o mniejszościach etnicznych wypełniają dołączone scenariusze. Przygotowanych 1 2 scenariuszy cechuje rzetelność merytoryczna. Podkreślić trzeba, że poszczególne scenariusze opracowali studenci pedagogiki Uniwersytetu Śląskiego w ramach przedmiotu z zakresu edukacji wielo- i międzykulturowej. Autorkami drugiego artykułu są Barbara Chojnacka-Synaszko i Beata Kozieł. Nosi

uczycieli gimnazjum 9. scenariuszy dostrzec można czynniki uwzględniające takie ćwiczenia, jak.: budowanie poczucia własnej wartości, budowanie więzi z innymi, poznanie tradycji rodzinnych, kształtowanie postawy patriotyzmu lokalnego, rozwijanie uczuć patriotycznych i świadomości europejskiej. Kształtowanie poczucia tożsamości grupy lokalnej należy do istoty edukacji regionalnej, która ma dostarczyć młodemu człowiekowi wiedzę o najbliższym otoczeniu, formować jego postawy prospołeczne i zachowania obywatelskie. Bardzo ważne pozostaje kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji, co sprawia, że występowanie tych treści w szkołach jest i ciekawe, i pożądane.

4. Kozieł, Beata.Kształtujemy poczucie zakorzenienia w kulturze i postawy społeczne wobec Innego (przeciwdziałamy stereotypom i uprzedzeniom, budujemy postawy tolerancyjne). W: Dzieci i młodzież w procesie kształtowania postaw kulturowych (U), s. 1 5. 5. Chojnacka-Synaszko, Barbara, Kozieł, Beata. Kształtujemy tożsamość gimnazjalisty – lokalno-regionalną, narodową i europejską. W: Dzieci i młodzież w procesie kształtowania postaw kulturowych (U), s. 85-86.

od stereotypów, pełne otwartości i tolerancji , dotyczy m.in.: szkoły jako miejsca

Drugi tematyczny blok zagadnień Do tematycznego bloku drugiego pt.

kulturowego pluralizmu i edukacji międzykulturowej. We współczesnym świecie integracja europejska, otwarcie granic i przemieszczanie się swobodne ludności stwarzają możliwości poznawania innych kultur, wnikanie w ich istotę i rozumienie. Zdaniem autorki „jednym z głównych czynników warunkujących skuteczność komunikacji między członkami różnych kultur jest bowiem wzajemna gotowość do zrozumienia istoty odmienności” 7. Ponadto dołączono propozycje metodyczne w postaci 5. scenariuszy, których tematyka oscyluje wokół budowania postaw otwartych, umożliwiających dialog międzykulturowy, uświadamiania sobie własnych stereotypów i uprzedzeń itp.

Kształtowanie postaw młodzieży wobec dziedzictwa regionu, narodu i Europy oraz rozwijanie tolerancji – zadaniem szkoły średniej wprowadzenie napisała Barbara Grabowska. Sporo miejsca zajmuje opisanie zmian, jakie zachodzą w okresie rozwoju biologicznego, psychicznego i społecznego człowieka ok. 1 8 roku życia. Autorka podkreśliła znaczenie wzmocnienia w młodych ludziach poczucia wyjątkowości rodzimej kultury na tle europejskiej i światowej oraz tolerancyjnych postaw wobec innych.

Meritum pierwszego rozdziału pt. Stosunek do dziedzictwa kulturowego autorstwa Barbary Grabowskiej i Aleksandry Gancarz stało się pokazanie roli kształtowania u młodzieży świadomości korzeni własnej kultury oraz umiejętności korzystania z jej dorobku. Zajęcia z wiedzy o społeczeństwie kształtują u uczniów postawy zaangażowania w działania obywatelskie, zdaniem autorek jako „konieczne do wychowania odpowiedzialnych obywateli, którzy będą decydować o losach przyszłego społeczeństwa” 6. Zamieszczone w tej części przykładowe scenariusze (jest ich 5) proponowane do realizacji w szkole ponadgimnazjalnej, skoncentrowano na kształtowaniu stosunku do dziedzictwa narodowego w perspektywie kultury europejskiej i światowej. Podnoszą świadomość różnic kulturowych, problemów repatriantów, zapoznają z prawami człowieka oraz prawami dziecka i ucznia. Drugi rozdział, autorstwa Barbary Grabowskiej pt. Spotkania z Innym – wolne

Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 27 sierpnia 201 2 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 201 2 r.) ustala zakres treści z edukacji regionalnej i wielokulturowej. Mimo opracowania ram edukacji regionalnej w podstawach programowych, w praktyce szkolnej brakuje opracowań metodycznych, które mogłyby być pomocne w edukacji. Niniejsza książka jest próbą wypełnienia tej nieobecności. Edukacją regionalną dotyczącą dziedzictwa kulturowego powinni być zainteresowani wszyscy nauczyciele, a najbardziej nauczyciele języka polskiego, historii i wychowawcy. Ta książka została pomyślana jako pomoc dla nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, dlatego w poszczególnych rozdziałach wprowadzających w zagad-

6. Grabowska, Barbara, Gancarz, Aleksandra. Stosunek do dziedzictwa kulturowego. W: Dzieci i młodzież w procesie kształtowania postaw kulturowych (U), s. 1 36. 7. Grabowska, Barbara. Spotkania z Innym – wolne od stereotypów, pełne otwartości i tolerancji. W: Dzieci i młodzież w procesie kształtowania postaw kulturowych (U), s. 1 68.

nienie nie pominięto omówienia prawidłowości rozwojowych w tym okresie życia. Propozycje praktyczne w postaci wypełniających publikację scenariuszy zajęć z pewnością okażą się cenną inspiracją dla nauczycieli. Dodatkowo z myślą o osobach, które zechcą się bliżej zapoznać z literaturą poświęconą edukacji między-

kulturowej i szukać także innych inspiracji, na końcu książki zamieszczono wykaz publikacji składających się na serię „Edukacja Międzykulturowa”. W przypisie podaję dość liczne przykłady prac8 teoretycznych podejmujących kwestie edukacji regionalnej i międzykulturowej. Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

8. Poczucie tożsamości narodowej młodzieży. Red. Tadeusz Lewowicki, Cieszyn 1 994 ; Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie. Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Alina Szczurek-Boruta, Katowice 2000 ;Miejsce kultur etnicznych i regionalnych w jednoczącej się Europie. Red. Zenon Jasiński, Tadeusz Lewowicki, Opole 2007 ; Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości. Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Alina Szczurek-Boruta, Toruń 2008 ; Socjalizacja i kształtowanie się tożsamości - problemy i sugestie rozwiązań. Red. Tadeusz Lewowicki, Barbara Grabowska, Aniela Różańska, Toruń 2008 ; Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Janina Urban, Toruń 2009 ; Edukacja międzykulturowa : dokonania, problemy, perspektywy : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Alina Szczurek-Boruta, Toruń, cop. 2011 ; Wielokulturowość i problemy edukacji. Red. Tadeusz Lewowicki, Aniela Różańska, Gabriela Piechniczek-Ogierman, Toruń, cop. 201 2 ; Religia i edukacja międzykulturowa. Red. Tadeusz Lewowicki, Aniela Różańska, Urszula Klajmon-Lech, Toruń, cop. 201 2 ;Kultura w edukacji międzykulturowej - konteksty teoretyczne i społeczno-polityczne. Red. Tadeusz Lewowicki, Alina Szczurek-Boruta, Barbara Grabowska, Cieszyn, cop. 201 3 ; Kultura w edukacji międzykulturowej - doświadczenia i propozycje praktyczne. Red. Tadeusz Lewowicki, Ewa Ogrodzka-Mazur, Anna Gajdzica, Cieszyn, cop. 201 3.

ZBIORY REGIONALNE W BIBLIOTECE PEDAGOGICZNEJ W STRZELINIE

Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie gromadzi i udostępnia wydawnictwa i materiały informacyjne dotyczące miasta i gminy Strzelin oraz powiatu strzelińskiego, popularnie nazywane regionaliami. Biblioteka dzięki nim upowszechnia informacje o regionie. Gromadzona jest w ten sposób wiedza o przeszłości, tradycjach historycznych i kul- Rys. 1 . Monografia Liceum Ogólnokształcącego w Strzelinie w kolekcji Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej. turowych regionu, a także biew Strzelinie oraz Publicznej Szkoły Podstażących wydarzeniach i ludności powiatu. wowej nr 5 w Strzelinie) biblioteka udostępW czytelni biblioteki jest dostępny zbiór nia wszystkim zainteresowanym w wersji książek dotyczących Strzelina i okolic oraz cyfrowej, poprzez Dolnośląską Bibliotekę monografie szkół. Kilka z nich (m.in. mo- Cyfrową, w kolekcji Monografie szkół nografia Liceum Ogólnokształcącego www.dbc.wroc.pl (rys. 1 ). 78

1 998 - „Nasza Ziemia Strzelińska” – roczniki 1 998-2004

Na miejscu udostępniamy również informatory, foldery reklamowe, wykaz zabytków, mapy i opracowania dotyczące powiatu strzelińskiego. Biblioteka posiada prace autorstwa lokalnych nauczycieli, poświęcone miastu, które dzięki uprzejmości autorów przekazano Bibliotece. Wśród nich znajdują się m. in.:

Od kilku lat Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie pracuje w bibliotecznym programie komputerowym Aleph. Poprzez swoją stronę www umożliwia użytkownikom dostęp do katalogu komputerowego własnego księgozbioru, wirtualnych katalogów poszczególnych bibliotek pedagogicznych Dolnego Śląska oraz katalogów i baz wspólnych dla wszystkich dolnośląskich bibliotek pedagogicznych. Jedną z nich jest baza bibliograficzna DOLNY

- Mieczkowska, Anna. Ścieżki przyrod-

nicze jako sposób poznawania dendroflory Wzgórz Strzelińskich. - Porada, Alicja. Strzelin – szkolna ścieżka dydaktyczna: materiały dla nauczycieli uczących przyrody. - Ruciński, Piotr. Strzelin: zarys historii politycznej miasta i powiatu 1 945-1 948. - Kowalska, Katarzyna. Strzelin – moje miasto. - Dziedziński, Jacek. Życie kulturalnospołeczne Strzelina w latach 1 933-1 939. - Górniak, Bożena. Strzelin – dzieje miasta. - Sobok, Maria. Rola PTTK w czynnym wypoczynku dzieci i młodzieży w czasie wolnym, w latach 1 992-2001 na przykładzie działalności Oddziału PTTK „Ziemi Strzelińskiej”. - Czech, Elżbieta. Powiat strzeliński : oświata specjalna: 1 945-2000. - Śladami Czirnów i Samborów po gminie Przeworno : folder gminy Przeworno opracowany przez uczniów i nauczycieli Gimnazjum Publicznego w Przewornie.

ŚLĄSK – edukacja regionalna.

Baza zawiera informacje o edukacji dolnośląskiej i opracowania merytoryczne o Dolnym Śląsku. Materiał źródłowy pochodzi z wydawnictw ciągłych o zasięgu ogólnopolskim, gromadzonych w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu oraz z wydawnictw regionalnych, ukazujących się na terenie Dolnego Śląska, a gromadzonych w poszczególnych dolnośląskich bibliotekach pedagogicznych. W bazie znajdują się opisy z 21 0 tytułów czasopism, w tym z 30 tytułów czasopism lokalnych. Opisy zamieszczane w bazie są wykonywane z autopsji, w oparciu o posiadane czasopisma. Obecnie baza liczy kilkanaście tysięcy opisów bibliograficznych artykułów i jest codziennie aktualizowana.

Bogatą wiedzę o regionie można znaleźć Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie również w czasopismach regionalnych. uzupełnia bazę o opisy bibliograficzne Placówka posiada aktualnie ukazujący się sporządzane ze strzelińskich gazet lokalna terenie regionu tygodnik pt. "Słowo nych. Stanowi ona bogate źródło informacji Regionu Strzelińskiego" – roczniki na temat oświaty, historii, kultury, zagad1 999-201 4 oraz archiwalne czasopisma nień społecznych i gospodarczych Strzelina oraz powiatu strzelińskiego. Znaczna lokalne: - „Reporter Strzeliński” – roczniki 1 995- część opisów pochodzi ze "Słowa Regionu Strzelińskiego" . Dzięki uprzejmości 1 999 - „Ziemia Strzelińska” – roczniki 1 997- redaktora naczelnego tygodnika, pana An79

twórczą dziecka w poznawaniu dziedzictwa kulturowego współdziałają z instytucjami wspomagającymi edukację regionalną. Jedną z nich jest właśnie Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie. Dostęp do bazy DOLNY ŚLĄSK znacznie usprawnia ich pracę. W ten sposób staramy się wspierać ich w rozwijaniu u wychowanków poczucia przynależności do wspólnoty regionalnej, uczyć dostrzegania tradycji własnego regionu, a poprzez to przygotowywać do aktywnego udziału w życiu społecznym.

Rys. 2. Baza DOLNY ŚLĄSK na stronie serwisu www Biblioteki.

drzeja Kaczmarka, otrzymujemy bezpłatne egzemplarze czasopisma. Katalogowanie artykułów w prosty i przejrzysty sposób, wzbogacanie ich adnotacją i hasłami przedmiotowymi, pozwala osobom zainteresowanym na szybkie dotarcie do poszukiwanych informacji. W bieżącym roku dodatkowo rozpoczęliśmy uzupełnianie opisów bibliograficznych o wersje cyfrowe artykułów (rys. 2). Są one dostępne poprzez stronę www biblioteki: strzelin.dbp.wroc.pl wszystkim zainteresowanym. Każdy użytkownik bez konieczności logowania się do systemu, może skorzystać z zamieszczonych w bazie tekstów.

Kolejną grupą odbiorców są studenci i uczniowie, dla których informacje z bazy są doskonałym materiałem podczas pisania prac, tworzenia prezentacji, gazetek szkolnych oraz realizacji projektów. Regionalia zgromadzone zostały z myślą o czytelnikach zainteresowanych historią oraz kulturą ziemi strzelińskiej. Poprzez wydawnictwa i czasopisma regionalne staramy się pogłębiać wiedzę mieszkańców regionu o przeszłości naszego powiatu oraz promować znaczenie "małych Ojczyzn" . Prowadzenie bazy regionalnej i gromadzenie zbiorów sprzyja integracji biblioteki ze środowiskiem lokalnym. Katalog regionalny polecamy nie tylko osobom związanym z edukacja, ale również pozostałym mieszkańcom powiatu strzelińskiego. Nowy regulamin Biblioteki umożliwia zapis do niej wszystkim zainteresowanym.

Opisy z bazy DOLNY ŚLĄSK są często wykorzystywane przez nauczycieli. Przygotowując zajęcia w ramach ścieżki przedmiotowej Edukacja regionalna wiele czasu poświęcają na znalezienie i dobranie do możliwości uczniów odpowiednich tekstów i materiałów. Kształtując postawę

Kontakt z autorem: w.matelonek@strzelin.dbp.wroc.pl 80

Z JOANNĄ BATOR W WAŁBRZYCHU refleksje po lekturze „Ciemno, prawie noc”

Nie, nie była to dla mnie łatwa lektura!

Uważam, że jest to książka niezwykła, napisana przez autorkę, która w tym mieście kiedyś mieszkała. Niektórzy dzisiaj chętnie przyznają, że znali ją osobiście. Na przykład podkreślają fakt uczęszczania do tej samej klasy w liceum. A i Joanna Bator też mówi o swych związkach z tym miastem. Moi znajomi chętnie przeczytali książkę Ciemno, prawie noc, bo ciekawi byli literackiego spojrzenia na Wałbrzych. Mówili różnie. Jedni z zachwytem, inni z dużą ostrożnością w swych opiniach i sądach. Ja długo zwlekałam, ale po rozdaniu Nagrody Nike 201 3 1 i uznaniu, że ta książka to najlepsza powieść roku , przyszła kolej na mnie i moje czytanie.

„Poruszam się po śladach zostawionych przed laty, zdziwiona, że moje stopy ciągle do nich pasują. Dopiero w pociągu, do którego przesiadłam się we Wrocławiu, poczułam, że naprawdę jadę do miasta mojego dzieciństwa. Nie ma już pośpiesznych na tej trasie. Wałbrzych oddalił się jeszcze bardziej od przyspieszającego świata i światowego Wrocławia” („Ciemno, prawie noc”, Warszawa 201 3, s. 7). Wałbrzych nie jest miastem mojego dzieciństwa. Nie jestem Wałbrzyszanką. Ale będąc dzieckiem bywałam w Wałbrzychu. Właśnie – bywałam, bo nie jestem stąd. Mieszkałam po drugiej stronie Chełmca.

1 . Za książkę „Ciemno, prawie noc” Joanna Bator otrzymała w roku 201 3 Nagrodę Nike.

Podróż do Wałbrzycha – to była dla mnie wielka wyprawa. A samo miasto również. Myślałam, że jest wielkie jak Warszawa i oczywiście piękne. Tak – wielkie i piękne. Myślę, że wpływ na takie postrzeganie Wałbrzycha miał fakt, że byłam wtedy bardzo mała, miałam niewiele lat. Poza tym mieszkałam w maleńkim miasteczku u podnóża Chełmca. A Wałbrzych kojarzył mi się z zamkiem. Uważałam, że jeśli Warszawa ma swój zamek, czy pałac, a Wałbrzych ma Książ, prawdziwą księżnę Daisy i jej ulubione rododendrony, to musi być podobnym miastem do samej stolicy. „Wiosna - przez całe godziny przyglądałem się kwitnącym rododendronom, starając się rozszyfrować tajemnicę ich piękna. Wszyscy w mieście wiedzieli, ze to ulubione kwiaty księżnej Daisy” ( tamże, s. 1 48). Każda moja podróż do Wałbrzycha miała też ścisły związek z Madrasem i ulubionymi ciastkami. Basie. Basie to cukiernicza poezja. Tak, słynne wałbrzyskie basie, a ja zawsze kochałam słodycze. Do dzisiaj pamiętam ten smak. Po takim cudzie smaków, Wałbrzych musiał być cudownym miejscem na ziemi. „Główną atrakcją Madrasu były basie, firmowe ciastka Wałbrzycha, ochrzczone imieniem patronki górników” (tamże, s. 1 62).

ment, kiedy zobaczę Śnieżkę – królową Karkonoszy. Jest taka możliwość. Króciutka chwila. Trzeba być uważnym! Tuż za Boguszowem. Patrzymy leciutko w lewo iU jest. Jak zwykle piękna! Rozczarowywałam się, jeśli było mglisto i wyczekiwanie było daremne, Śnieżki nie zobaczyłam. Po czasie dostrzegłam, że daleko z Wałbrzycha do Warszawy, do Wrocławia. Miasto jest szare. Przy zamkniętych oknach okropny zapach wdzierał się do pomieszczeń. Było mi wtedy przykro, że taki jest Wałbrzych. Szary, brudny, po prostu brzydki. A może wpływ miał też fakt, że Madras został zamknięty, nie było już słodkich ciastek, które dawały możliwość innego, łagodniejszego spojrzenia na miasto.

Gdy czytałam książkę Joanny Bator było mi przykro. Przykro i smutno (tak jakoś dziwnie). Było mi żal, że Wałbrzych na kartach książki jest właśnie taki – taki inny – niż ten mój z dzieciństwa. Chwilami opisy miasta w „Ciemno, prawie noc” były tak sugestywne, że prawie czułam zapach koksowni i widziałam dymiące kominy kopalni „Victorii” nad Sobięcinem. Wielka to zaleta pisarska stworzyć taki świat, który idealnie przypomina rzeczywistość. No właśnie, ale czy trzeba było wyciągnąć A potemU Gdy miałam kilkanaście lat, z tego miasto wszelką brzydotę, tak je wymyślałam, że Wałbrzych i okolice to ładne bebeszyćU? miejsce, bo dla mnie Wałbrzych wtedy kojarzył się z Chełmcem, Mniszkiem i Dzi- Ciężka to była dla mnie lektura, chociaż nie jestem z Wałbrzycha. No, ale jestem kowcem, a to piękne górskie tereny. „Chodzić z plecakiem po wałbrzyskich gó- stąd. Pewnie dlatego ważniejsze podczas rach, tak po prostu, dla przyjemności, nie lektury były opisy miejsc, ulic, dzielnic, szukać skarbu, tylko patrzeć w niebo, mo- znanych zakątków miasta niż sama akcja. czyć nogi w górskich strumykach” (tamże, Pewnie dlatego „bolały mnie ulice, dzielnice i to miasto”, gdy wędrowałam z główną s. 1 28). bohaterką przez kolejne stronice książki. Gdy wracałam z Wałbrzycha autobusem Nie tyle byłam zainteresowana historią Alido domu, zawsze czekałam na ten mo- cji - „Wielbłądki”, ile Wałbrzychem, który 82

Pisarka, publicystka, nauczycielka akademicka. Autorka prac naukowych, esejów, powieści i opowiadań. Publikowała w "Gazecie Wyborczej", "Twórczości", "Czasie Kultury", "Tygodniku Powszechnym", "Kulturze i społeczeństwie". W magazynach "National Geographic" i "Voyage" pisze o swoich podróżach. Za książkę "Japoński wachlarz" (2004), która jest zbiorem zapisków z kilkuletniego pobytu autorki w Japonii, otrzymała nagrodę im. Beaty Pawlak, przyznawaną najlepszej antropologicznej pozycji roku oraz poznańską Nagrodę Wydawców. Joanna Bator wykłada w Polsko-Japońskiej Wyższej Szkole Technik Komputerowych w Warszawie na Wydziale Kultury Japonii.

wysunął się dla mnie na pierwszy plan podczas lektury. To na opisy Wałbrzycha czekałam czytając książkę Joanny Bator. Zestawiłam Wałbrzych Joanny Bator z tym, który był moim, takim Wałbrzychem z dzieciństwa, kiedy nie dostrzegałam, jakie jest to miasto naprawdę. Czytając „Ciemno, prawie noc” Joanny Bator uparcie szukałam Wałbrzycha. Nie zastosowałam się do rady Autorki, którą zamieściła na końcu książki. „Wałbrzych i Zamek Książ, którego ostatnią panią była księżna Daisy, istnieją naprawdę. Cała reszta jest dziełem mojej wyobraźni. Nie szukajcie tych miejsc i ludzi poza tekstem. Nie ma ich tam. Joanna Bator”.

Źródło danych o autorce Joannie Bator: http://lubimyczytac.pl/autor/30770/joanna-bator Kontakt z autorem: ewa.m.bochynek@wp.pl

GALERIA MIEJSC Budynki Specjalistycznego Szpitala im. dra Alfreda Sokołowskiego (dawny Specjalistyczny ZOZ nad Matką i Dzieckiem, ul. Batorego 4 w Wałbrzychu). Źródło zdjęcia: własność autorki.

Wjazd do Wałbrzycha od strony Boguszowa (dzielnica Sobięcin, ul. Zachodnia). Źródło zdjęcia: własność autorki.

Plac Marceliny Darowskiej (dzielnica Sobięcin). Źródło zdjęcia: własność autorki.

Dworzec kolejowy Wałbrzych Miasto (ul. Armii Krajowej 26 C). Źródło zdjęcia: własność autorki.

Alejka w parku. Źródło zdjęcia: własność autorki.

Deptak, którym dojdziemy do parku. Źródło zdjęcia: własność autorki.

Z WIZYTĄ W UZDROWISKU czyli kilka refleksji po lekturze „Szczawno–Zdrój wczoraj i dziś”

Miasto posiada liczne zabytki, do których należą m.in.: zespół zabudowań zdrojowych z XIX wieku, wieża widokowa, park zdrojowy i wiele innych. Blisko stąd do Wałbrzycha, Strugi, Lubomina i Jabłowa, ale też do Wrocławia, Jeleniej Góry i Legnicy. Najbliższy dworzec kolejowy znajduje się w Wałbrzychu, co nie pozostaje obojętnym dla uzdrowiskowego charakteru miasta.

Szczawno-Zdrój to urocze miasto położone na Dolnym Śląsku, u podnóża Chełmca. Urokliwe jest jego otoczenie. Przyjezdnych zachwyca przepiękny krajobraz, a dzięki podgórskiemu mikroklimatowi – czyste powietrze. Uzdrowiskowy charakter tego terenu znany był już w średniowieczu. Miasto bogate jest w wody lecznicze. Wśród kuracjuszy przybywających „do wód” znalazły się takie osobistości, jak: Zygmunt Krasiński, Henryk Wieniawski, Karol Marcinkowski, Jan Brzechwa, Xawery Dunikowski czy Ludwik Zamenhof.

Książka zatytułowana Szczawno-Zdrój wczoraj i dziś1 , której autorkami są: Janina Malinowska, Iwona Czech i Bogumiła Miciuk, to opowieść o ludziach, którzy two-

1 . Malinowska, Janina, Czech, Iwona, Miciuk, Bogumiła. „Szczawno-Zdrój wczoraj i dziś”, Szczawno-Zdrój : Towarzystwo Miłośników Szczawna-Zdroju, 201 0. ISBN 978-83-9201 47-4-X.

rzyli historię tego miasta tuż po zakończe- Jak pisał sam o sobie: niu drugiej wojny światowej. Osiedlali się tu więźniowie obozów koncentracyjnych, „Starałem się wciągać w szeregi harceruciekinierzy z Warszawy, przesiedleńcy stwa jak najwięcej dzieci i młodzieży oraz z Ziem Wschodnich i in. zapewnić im kulturalne i pożyteczne spędzanie wolnego czasu” 4 . Integracja tej dość mocno zróżnicowanej społeczności była zatem nie lada wyzwa- Ze zniszczonej Warszawy do Szczawnaniem. Zdroju przyjechała Jadwiga Jajkiewicz. Wspominając swój przyjazd podkreślała: W klimat tych opowieści o zwykłych, ale „Powojenne Solice były naprawdę piękną i jednocześnie „niezwykłych” mieszkań- miejscowością, tym jeszcze piękniejszą, cach Szczawna-Zdroju wprowadza czytel- że nie było tu żadnych ruin, zgliszcz, gruników sam burmistrz miasta Tadeusz zów – a taki obraz miasta wywiozłam Wlaźlak, a także prezes Towarzystwa Mi- z Warszawy”. Tak, jak w całym kraju, tak łośników Szczawna-Zdroju Janina Mali- i tu było dużo pracy i nikt nie czekał na nowska. Snują oni szczawieńskie impresje o ludziach kształtujących powojenną rze- Tablica z nazwiskami znanych Polaków, którzy bywali w Szczawnie-Zdroju do XX wieku. czywistość, przytaczają fragmenty rozmów początku Autor: Przykuta. Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Szczawnoz najstarszymi mieszkańcami, pokazują Źródło: Zdr%C3%B3j_Zak%C5%82ad_Przyrodoleczniczy_tablica_25.07.2011 _p.jpg ich fotografie. O rodowodzie pierwszych mieszkańców mówi w wierszu pani Teresa Kamińska – miejscowa poetka: „(...) Ciągnęły transporty ze Lwowa i Wilna Z ziejącej ruiną Warszawy. Do grodów piastowskich tak było im pilno Gdzie dęby praojców szumiały (...)” 2. Czytelnik ma okazję poznać jednego z nich – osobę niezwykłą. Jest nim Edward Skupień, który urodził się w Zagłębiu Dąbrowskim, a do uzdrowiska przyjechał tuż po wojnie 3. Pan Skupień pracował w komendzie Hufca Wałbrzych jako przewodnik wycieczek, fotograf, korespondent lokalnej prasy. Zmarł w 2002 roku. „Znany był w Szczawnie jako harcerz niezwykle aktywnie działający (U)”. 2. Tamże, s. 20. 3. W 1 946 roku władze miasta wprowadziły urzędową nazwę dla uzdrowiska jako Szczawno-Zdrój. Tym samym nazwa polska zastąpiła nazwę niemiecką (Bad Salzbrunn). Przez krótki czas po wojnie funkcjonowały także nazwy Słońsk i Solice-Zdrój. 4. Op. Cit., s. 28.

zechce trafić na ślady pięknej historii z pewnością odnajdzie je w tych bogatych życiorysach ludzi, którzy ukochali to swoje miejsce na ziemi. Informacje tu prezentowane to nie tylko opowieści, ale i przepiękne zdjęcia Szczawna-Zdroju, budynki, ulice, znane zakątki. Na szczególną uwagę zasługuje rozdział czwarty tej publikacji zatytułowany Znaki i ludzie. Autorki przedstawiają w nim współczesny obraz miasta. To doskonała okazja do promocji działalności stowarzyszeń, klubów, czy też placówek oświatowo – wychowawczych, które związane są z uzdrowiskiem. Szczawno-Zdrój pięknieje z dnia na dzień. Widać to na każdym kroku.

Szczawno-Zdrój. Zespół zabudowań zdrojowych,1 822-1 894. Autor: Jass sw. Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland.

wynagrodzenie, bo takiego się nie otrzymywało5 . Postaci sportretowanych na kartach opwieści jest dużo, dużo więcej. Zachęcam do sięgnięcia po tę lekturę. Każdy kto

Kontakt z autorem: ewa.m.bochynek@wp.pl

. 5. Op. Cit., s. 34.

ODKRYWANIE DOLNEGO ŚLĄSKA zestawienie bibliograficzne

Artykuły z prasy regionalnej Dolnego Śląska 1 . (ab). Od Oporowa po Niskie Łąki. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2005, nr 308, s. 1 , 3. Spotkanie w ramach projektu MBP pt. Nowe Wrocławskie Legendy - wyniki konkursu.

2. Ankowitsch Staczek, Maria. Dziedzictwo Wrocławia, czyli o wychowaniu regionalnym w SP 64. „Gazeta Szkolna” 1 998, nr 1 47, s. 6. 3. Ankudewicz-Blukacz, Teresa, Kamiński, Miłosz. Postawiliśmy na region. „Oblicza Edukacji” 2007, nr 1 7, s. 42-43. Relacja z VIII Pikniku Edukacyjnego w jeleniogórskim DODN (edukacja regionalna i filmowa).

4. Badowska, Alicja. Poznajcie europejski Wrocław : mosty porozumienia i partnerstwa : projekt międzyprzedmiotowy. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 8/9, s. 1 66-1 72. 5. Bak, Liliana. Edukacja regionalna w przedszkolu. „Rocznik Dzierżoniowski” T. 1 3 (2003), s. 253-260. 6. Bartusiak, Irena. Inicjatywy edukacyjne jako strukturalne formy transgranicznej współpracy z lokalną społecznością. „Zeszyty Wydziału Humanistycznego” 201 2, nr 7, s. [233]-240. 88

7. Beker, Irena, Oziembłowska, Beata. Edukacja regionalna : w Zespole Szkół Gastronomicznych we Wroclawiu. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2003, nr 269, s. 5. 8. Bilmon, Dorota. Poznajemy nasze miasto : scenariusz zajęć dla kl. II-III szkoły podstawowej. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 6-7. Scenariusz lekcji z edukacji regionalnej o oleśnickim rynku.

9. Bilmon, Dorota. Poznajemy nasze miasto : scenariusz zajęć dla kl. II-III szkoły podstawowej. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny" s. 8-1 0. Scenariusz lekcji z edukacji regionalnej o oleśnickich ulicach.

Autor grafiki: Alina Dyrek

1 0. Blansjaar, Bożena. Historia Bartolomeusza Scultetusa dziedzictwem kulturowym miasta Zgorzelec - Gorlitz : konspekt lekcji. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. 89-91 .

Trasa wycieczki śladami Bartolomeusza Scultetusa - nauczyciela i uczonego epoki renesansu, burmistrza Zgorzelca. Propozycja lekcji dla uczniów gimnazjum z zakresu edukacji regionalnej łączącej tradycyjne zajęcia w klasie z wycieczką.

11 . Budzińska, Małgorzata. Kozanów jest niezwykły! : cykl lekcji o dzielnicy Wrocławia. „Dolnośląskie Ścieżki” 2008, nr 1 4, s. 1 02-11 5. Scenariusze lekcji z języka polskiego dla uczniów klas VI szkoły podstawowej we Wrocławiu.

1 2. Chabros, Ewa. O problemach z edukacją regionalną : miesięcznik "Sudety" jako pomoc dydaktyczna. „Rocznik Dzierżoniowski” T. 1 7 (2007), s. 1 66-1 72. Na lekcjach w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej.

1 3. Cholewa, Małgorzata. Skąd przychodzimy? : kim jesteśmy? : dokąd zmierzamy?... „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2001 , nr 21 6, s. 7.

Projekt edukacji regionalnej realizowanej w Gimnazjum w Jordanowie Śląskim (województwo dolnośląskie).

1 4. Cieśla, Teresa. Śladami podroży Chopina po Polsce : dolnośląski szlak Chopina. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2003, nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny", s. 37-38. Miejsca na Dolnym Śląsku odwiedzone przez Fryderyka Chopina. 89

1 5. Czaplak, Barbara. Środowisko przyrodnicze byłego powiatu sycowskiego. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2002, nr 2, s. 5-9. 1 6. Dudziak, Tomasz, Mrugalski, Piotr, Mrugalska, Bożena. Dolnośląska droga Wieczności : wycieczka regionalna. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 8/9, s. 1 05-111 . Konspekt wycieczki szkolnej. Trasa Bystrzyca Kłodzka - Huta-Gorzanów.

1 7. Dwornik, Agnieszka. Na zamku Czocha. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 1 2, s. [31 ]-37. Lekcja w terenie dla klas I-II gimnazjum.

1 8. Dziambor, Beata. Siechnice - "moja mała ojczyzna" : europejskie mosty społeczności lokalnych. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 8/9, s. 93-1 05. Konspekt lekcji przeznaczony dla uczniów szkoły podstawowej.

1 9. Dzikowska, Paulina. Śladami Ducha Gór. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 5/1 6, s. 81 -88. Wycieczka w Karkonosze - scenariusz.

20. Dziuba, Stanisław. Nowe Wrocławskie Legendy - wyniki konkursu. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2005, nr 309, s. 5. Legenda o złotym jeleniu widniejącym nad wejściem kamieniczki "Pod Złotym Jeleniem".

21 . Dzyga, Krystyna. Małe jest piękne : o zajęciach w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , nr 2, s. 1 24-1 30. Wizyta uczniów gimnazjum w muzeum prowadzona na podstawie programu Comenius Smile.

22. Fiskies, Olga. Dzieci z Przedszkola Nr 1 06 poznają Wrocław i Dolny Śląsk. „Nasz Czas” 2006, nr 5, s. 1 0-11 . 23. Gałdzińska, Ewelina. Stowarzyszenie Krzewienia Wiedzy o Księstwie Oleśnickim. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2008, nr 3, s. 47-51 . 24. Giergiczna-Siwkin, Jolanta, Pidanty, Barbara. 5 [Pięć] lat literacko-muzycznych prezentacji regionu organizowanych przez Gimnazjum Nr 3 w Świdnicy w latach 20022006. „Rocznik Świdnicki” T. 34 (2006), s. 1 46-1 52. 25. Głód, Janusz. Edukacja regionalna w 1 0-leciu Izby Historii Regionalnej Gimnazjum Gminnego im. ks. Jana Melca w Dzierżoniowie. „Rocznik Dzierżoniowski” T. 1 9 (2009), s. 220-222. 26. Golisz, Edyta, Szałkowski, Artur. Ocalić od zapomnienia. „Słowo Polskie - Gazeta Wrocławska” 2006, nr 205, s. 1 6-1 7. Zajęcia dla uczniów gimnazjów dotyczące historii obozów koncentracyjnych (Gross-Rosen). 90

27. Gotszalk, Aleksandra. Ze swą ziemią zrośnięci od najmłodszych lat - program edukacji regionalnej dla klas I-III. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. [72]-79. 28. Groma, Lidia. Przygoda z regionalizmem. „Gazeta Szkolna : aktualności” 2000, nr 29, s. 21 . Realizacja edukacji regionalnej na etapie edukacji wczesnoszkolnej (Oleśnica).

29. Groma, Lidia, Żak, Anna. Jak organizować dzielnicowy konkurs wiedzy o Wrocławiu "Wrocławskie Krasnale". „Nasz Czas” 2003, nr 1 0, s. 7-8. Dla klas I-III szkoły podstawowej.

30. Groma-Grabos, Lidia. "Wrocław - moja mała ojczyzna" : projekt pozalekcyjnych zajęć rekreacyjno-sportowych dla dzieci 6-letnich. „Lider” 2008, nr 9, s. 22. Edukacja regionalna z wykorzystaniem elementów języka angielskiego.

31 . Grzybowska, Anna. Moja mała ojczyzna. „Oblicza Edukacji” 2008, nr 20, s. 11 . Omówienie dolnośląskiego konkursu literacko-dziennikarskiego Moja Mała Ojczyzna.

32. Hucko, Agnieszka. Lekcje z cyklu "Atrakcje Gór Stołowych". „Dolnośląskie Ścieżki” 2004, nr 7, s. 68-72. 33. Jasion, Ewa. Prawda i legendy z Bielawy : zajęcia z zakresu edukacji regionalnej na I etapie edukacji. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , nr 3, s. [86]-89. 34. Kamińska, Mirosława. Na przystankach nucą słowiki, tętni śpiewem stary park... : Park Szczytnicki - projekt edukacyjny. „Dolnośląskie Ścieżki” 2002, nr 4/5, s. 76-86. Projekt "Parki Wrocławia" dla kl. V szkoły podstawowej.

35. Karasek, Barbara. Edukacja regionalna w zreformowanej szkole. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 2-3. Propozycja realizacji ścieżki międzyprzedmiotowej w szkole podstawowej i gimnazjum.

36. Karasek, Barbara. Edukacja regionalna : rozkład materiału "Wiedzy o małej ojczyźnie - Oleśnicy" realizowanej na lekcjach historii w klasach IV w Szkole Podstawowej nr 7 w Oleśnicy. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 1 4-1 7. 37. Karasek, Barbara [i in.]. Projekt zintegrowanych działań szkoły podstawowej wokół ścieżki regionalnej. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny" s. 1 6-1 7. 38. Karaszewska, Jolanta. Edukacja regionalna : zadania realizowane w MiejskoPowiatowej Bibliotece Publicznej w Dzierżoniowie. „Rocznik Dzierżoniowski” 201 0, T. 20, s. 242-243. 91

39. Kisiel, Robert. Obrony Głogowa 11 09-1 945. „Dolnośląskie Ścieżki” 2004, nr 7, s. [38]-45. 40. Kocjan, Adam. Rola muzeum sycowskiego w edukacji regionalnej. „Dolny Śląsk” Nr 1 4 (2009), s. [1 83]-1 89. Muzeum Regionalne. Powiat oleśnicki.

41 . Kołodziejczyk, Renata, Wołek, Barbara. Polacy w XIX-wiecznym Wrocławiu : program koła zainteresowań "Wrocławskie spacery". „Dolnośląskie Ścieżki” 2008, nr 1 4, s. 68-1 01 .

Zajęcia turystyczno-krajoznawcze kola zainteresowań w Szkole Podstawowej nr 1 we Wrocławiu. Przykładowe scenariusze zajęć.

42. Kołodziejska, Halina. Dymarki Edukacyjne czyli "lekcja pod chmurką". „Dyrektor Szkoły” 2004, nr 5, s. 1 8-22. Realizacja ścieżek międzyprzedmiotowych zawartych w podstawie programowej w gimnazjum w Leszczynie koło Złotoryi.

43. Kopeć, Katarzyna, Wiśniewska, Beata (oprac.). Dlaczego Piotr Włostowic został patronem Szkoły Podstawowej nr 1 07 we Wrocławiu? „Dolnośląskie Ścieżki” 2008, nr 1 4, s. 55-67. Projekt edukacyjny o nazwie "Patron".

44. Kowalczyk, Anna, Maleszewska, Renata, Skowrońska, Jolanta. Szkoła wobec tradycji i historii "malej ojczyzny" - Wrocław - Swojszyce - Strachocin - Wojnów. „Warsztaty Polonistyczne” 2000, nr 3, s. 1 3-20. Scenariusze cyklicznych lekcji z różnych przedmiotów.

45. Koziarski, Jacek. Wycieczka rowerowa po okolicach Bukowiny Sycowskiej. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2003, nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 1 5-1 8. Zajęcia dotyczące edukacji regionalnej w szkole podstawowej (powiat oleśnicki).

46. Kozłowska, Małgorzata, Kozłowski, Stanisław. Europejskie Dni Dziedzictwa 2007 w Sycowie : ludzie gościńca - wędrowcy, pielgrzymi, tułacze. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2008, nr 3, s. 37-40. Obchody Europejskich Dni Dziedzictwa, których celem była edukacja historyczna i kulturalna.

47. Kozłowski, Stanisław. Polskich strachów portret własny... : refleksje o projekcie edukacyjnym. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , [nr] 1 , s. 1 08-111 . Relacja z projektu edukacji regionalnej w Szkole Podstawowej w Działoszy (powiat oleśnicki) pt. "Wspólnota i tradycja, przestrzeń i ludzie śląsko-wielkopolskiego pogranicza".

48. Krawczenko, Katarzyna. Nasza Bogatynia - o edukacji regionalnej. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. 93-99. Dwa scenariusze zajęć edukacyjnych dla uczniów gimnazjum. Propozycja 1 : Bogatynia wczoraj i dziś - scenariusz zajęć terenowych. Propozycja 2 : Śladami węgla i energii - scenariusz wycieczki edukacyjnej. Powiat zgorzelecki.

49. Kupczak, Alina. Spacerkiem po Karłowicach. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , [nr] 1 , s. 83-93. Opis wycieczki po wrocławskiej dzielnicy - omawiają uczniowie-przewodnicy.

50. Kwapińska, Beata, Szczepańska, Agata. Oto nasza Europa... . „Dolnośląskie Ścieżki” 2003, nr 6, s. [1 03]-11 4. Scenariusze lekcji realizowanych w ramach ścieżki edukacyjnej-edukacja europejska i regionalna.

51 . Kwiatkowski, Henryk. Dzieje lokalne i regionalne w szkolnej edukacji historycznej. „Dolny Śląsk”, 201 2, nr 1 7, s. [97]-1 03. 52. Kwiatkowski, Henryk. Inicjatywy i działania TMD na rzecz naszej malej i regionalnej ojczyzny. „Rocznik Dzierżoniowski” T. 1 8 (2008), s. 247-254. Działalność Towarzystwa Miłośników Dzierżoniowa na rzecz edukacji regionalnej.

53. Kwiatkowski, Henryk. Materiały pomocnicze dla nauczycieli realizujących ścieżkę międzyprzedmiotową - dziedzictwo kulturalne ziemi dzierżoniowskiej w klasach IV-VI szkoły podstawowej. „Rocznik Dzierżoniowski” T. 1 3 (2003), s. 261 -270. 54. Kwiatkowski, Henryk. VI [Szóste] Śląskie Spotkania Regionalne. „Rocznik Dzierżoniowski" T. 1 7 (2007), s. 1 59-1 61 . Konferencja Naukowa nauczycieli regionalistów z Dolnego Śląska pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej 26-27 października 2007 roku.

55. Kwiatkowski, Henryk. Warsztat pracy nauczyciela regionalisty oraz możliwości i sposoby jego wykorzystania w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły. „Rocznik Dzierżoniowski" T. 11 (2001 ), s. 223-226. 56. Lamek, Włodzimierz. Dolny Śląsk wśród regionów Polski i Europy : scenariusz zajęć z zakresu edukacji regionalnej. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , [nr] 1 , s. 66-71 . Lekcja dla uczniów klas gimnazjalnych prowadzona metodami aktywnymi.

57. Lamek, Włodzimierz. Europejskie regiony partnerskie Dolnego Śląska : mosty współpracy regionalnej. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 8/9, s. [1 61 ]-1 66. Konspekt zajęć w trzech częściach z edukacji regionalnej i europejskiej.

58. Laska, Janusz, Lamek, Włodzimierz. Postawy patriotyczne Polaków u progu XXI wieku : scenariusz zajęć warsztatowych z nauczycielami. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , [nr] 1 , s. 1 01 -1 07. 93

59. Laska, Janusz. Powiat kłodzki zaprasza nauczycieli i uczniów. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , nr 3, s. 51 -61 . Lekcja w okolicach Barda Śląskiego z klasa V szkoły podstawowej.

60. Ligaszewska, Alina. Jeden dzień aktywności - zajęcia z cyklu Mężczyźni na cokołach : temat dnia : Skąd przybył bajkopisarz? „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , nr 2, s. 52-63. Scenariusz zajęć zintegrowanych. Pomnik Aleksandra Fredry we Wrocławiu.

61 . Lota-Malak, Maria, Malak, Sławomir. Edukacja regionalna w gimnazjum w kontekście modułu wiedzy o społeczeństwie : (wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym) : propozycja projektu interdyscyplinarnego. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2003, nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 1 9-21 . 62. Lubańska, Małgorzata. Czym jest tożsamość regionalna? „Oblicza Edukacji” 2009, nr 33, s. 1 4-1 6.

Refleksje poseminaryjne : Polacy i Niemcy w dialogu : czy współczesnym Europejczykom potrzebne są tożsamości regionalne? Doświadczenia Dolnego Śląska.

63. Lubicz-Miszewski, Zbigniew. 50 [Pięćdziesiąt] lat Towarzystwa Miłośników Ziemi Trzebnickiej. „Dolny Śląsk” 201 0, nr 1 5, s. [1 89]-202. Imprezy i wydarzenia kulturalne zorganizowane przez TMZT.

64. Łomińska, Aleksandra, Szurgut, Urszula. Oleśnica - moja mała ojczyzna. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2002, nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny" s. 33-39. Projekt działań dla uczniów klas początkowych szkoły podstawowej propagujących więź z bliską okolicą (powiat oleśnicki).

65. Łucka, Jolanta, Walkowiak, Beata. Poznajemy kościół parafialny św. Macieja Apostoła w Trzebicku. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 1 0/11 , s. 42-48. Zajęcia terenowe. Realizacja ścieżki regionalnej - klasa 5-6 szkoły podstawowej.

66. Łukawska, Beata. Edukacja regionalna w szkole poprzez multimedia. „Dolny Śląsk” Nr 1 4 (2009), s. [1 90]-1 94. Szkolne Kolo Historyczne "Kornik" przy LO im. Tadeusza Kościuszki w Sycowie (pow. oleśnicki). Przykłady zastosowania w praktyce edukacji regionalnej nowoczesnych mediów.

67. Maciejewska, Beata. Historia i tak wygra. „Gazeta Wyborcza” 2011 , nr 56, dod. "Wrocław" s. 2. „Ścieżka historii” na pl. Nankiera we Wrocławiu jako element edukacji regionalnej.

68. Maciejewska, Beata. Osiemnaście mgnień historii Wrocławia. „Gazeta Wyborcza” 2011 , nr 56, dod. "Wrocław" s. 1 . 94

69. Martysiewicz, Joanna, Martysiewicz, Rafał. Uczymy historii inaczej. „Oblicza Edukacji” 2008, nr 20, s. 9-1 0. Stworzenie izby regionalnej w SP w Warcie Bolesławieckiej (powiat bolesławiecki).

70. Janina Matuszak. Środowisko geograficzne mojego miasta Oleśnicy i okolic. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2002, nr 2, s. 24-30. 71 . Edyta Matuszczyk. Folder naszej miejscowości. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny", s. 1 2-1 3" Zajęcia z wykorzystaniem elementów ścieżki regionalnej o swojej miejscowości.

72. Mikos, Anna. Internetowy słownik biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej. „Oblicza Edukacji” 2006, nr 2, s. 36. Praca, której celem jest tworzenie podstaw biografistyki regionalnej.

73. Miłobędzka, Iwona. Dziedzictwo kulturowe Kotliny Jeleniogórskiej i Karkonoszy : program edukacji regionalnej : Jestem dziedzicem tej ziemi : I etap edukacyjny : (Nr DKW-401 4-0-01 ). „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , nr 2, s. 67-79. 74. Miłobędzka, Iwona. Regionalizm a zajęcia edukacyjne w muzeum. „Skarbiec Ducha Gór” 2000, nr 4, s. 27. Realizacja programu edukacji regionalnej na przykładzie SP nr 11 w Jeleniej Górze.

75. Miniewicz, Marta, Jastrzębska, Renata. Poszukiwanie skarbu : scenariusz wycieczki na Ślężę - śląski Olimp. „Dolnośląskie Ścieżki” 2004, nr 7, s. [53]-58. Wycieczka dla uczniów szkoły podstawowej lub I klasy gimnazjum.

76. Morańska, Anastazja Teresa. Śladami zabytków Brochowa. „Dolnośląskie Ścieżki” 2007, nr 1 3, s. 66-75. Szkolna ścieżka dydaktyczna na Brochowie (osiedle Wrocławia) dla gimnazjalistów.

77. Mozolewska, Bożena, Listowska, Ewa. Jak edukacja regionalna z promocją zdrowia łączyć się mogą? : z doświadczeń Przedszkola Publicznego Nr 5 w Dzierżoniowie. „Dolnośląskie Ścieżki” 2003, nr 6, s. 49-50. 78. Mróz, Bogusława. Tropami przyrody i historii - ścieżka dydaktyczna w Puszczy Zgorzeleckiej. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. 79-82. 79. Mrugalska, Bożena. W poszukiwaniu źródeł kultury w najbliższej okolicy : dwie chrzcielnice w kościołach wrocławskich. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , [nr] 1 , s. 1 27-1 38. Scenariusz zajęć dla uczniów szkoły średniej.

80. My Dolnoślązacy : kim jesteśmy? „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2001 , nr 209, s. 8. II edycja konkursu regionalnego dla szkół.

81 . Nawrotek, Halina. Wędrówka po Dzielnicy Wzajemnego Szacunku. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 1 0/11 , s. [1 89]-1 96. Opis wycieczki po Dzielnicy Wzajemnego Szacunku we Wrocławiu.

82. Noczyńska-Drozd, Izabela, Wojtas, Jacek. Śladami przeszłości zabytków i cechów rzemieślniczych miasta Sycowa w odniesieniu do czasów współczesnych. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2005, nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny', s. 43-46. Scenariusz zajęć z edukacji regionalnej w kl. IV szkoły podstawowej (powiat oleśnicki).

83. Omelaniuk, Anatol Jan. Muzea i ich rola wychowawcza. „Dolny Śląsk” Nr 1 4 (2009), s. [1 32]-1 39. Placówki muzealne na Dolnym Śląsku.

84. Omelaniuk, Anatol Jan. Regionalizm współczesny : jego znaczenie i rola w procesie oddziaływania na młodzież u progu XXI wieku. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2000, nr 1 , s. 5-1 7. Rozwój ruchu regionalistycznego na Dolnym Śląsku.

85. Pac-Marcinkowska, Krystyna. Edukacja historyczna w obrazkach? (zamiast recenzji!). „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. 260-261 . O książeczce Rafała Werszlera "Dolny Śląsk.

86. Papierniak, Witold. Nowa ścieżka edukacyjna w Górach Stołowych. „Sudety” 2007, nr 5, s. 28-29. Edukacja regionalna w Narodowym Parku Gór Stołowych (woj. dolnośląskie).

87. Pasierski, Emil. Wrocław - moja mała ojczyzna. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 5/1 6, s. [97]-11 8. Scenariusze lekcji dla klas gimnazjalnych dotyczących edukacji regionalnej.

88. Piechowiak, Joanna. Najcenniejsze zabytki powiatu oleśnickiego : konspekt lekcji. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2004, nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny" s. 2-3. Zajęcia z edukacji regionalnej w szkole podstawowej w powiecie oleśnickim.

89. Piechowiak, Joanna. Sławni mieszkańcy Oleśnicy - dawniej i dziś : scenariusz zajęć. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2003, nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny", s. 1 4-1 6. Lekcja w szkole podstawowej dotycząca sylwetek sławnych oleśniczan.

90. Pietraszko, Krystyna. Wrocław nasza mała ojczyzna : IV Międzyszkolny Konkurs dla Młodzieży Szkół Ponadpodstawowych. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2001 , nr 21 8, s. 1 0. 91 . Piotrowska, Wiesława, Nawara, Zbigniew, Zakrzewski, Jerzy. Edukacja regionalna na Dolnym Śląsku. „Wiadomości Historyczne” 2003, [nr] 1 , s. 36-57. I nagroda w konkursie "Historia lokalna i regionalna w zreformowanej szkole". 96

92. Potępa, Maria Jolanta. Jerzy Bock - poeta, kaznodzieja, pastor : scenariusz dla kl. III w ramach cyklu zajęć "Oleśnica - moje miasto" (poprzedzone wiadomościami z historii miasta, sławni oleśniczanie, zabytki). „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2003, nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 11 -1 4. 93. Primke, Robert. Młodzi poszukiwacze skarbów Ziemi Lwóweckiej. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2005, nr 302, s. 7.

Realizacja projektu edukacyjnego "Gimnazjalny Klub Poszukiwaczy Skarbów Ziemi LwóweckiejLeorianie".

94. Projekt "Herby" - ścieżka edukacyjna w Gimnazjum nr 1 8 we Wrocławiu. „Warsztaty Polonistyczne” 1 999, nr 4, s. 1 0-1 4. 95. Pycela, Małgorzata. Zabytki Oleśnicy : konspekt lekcji historii i społeczeństwa dla klasy IV. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 2, dod. "Dodatek Metodyczny", s.1 4-1 5. 96. Pyzik, Waldemar (oprac.). Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 1 8-23. Zajęcia w Gimnazjum nr 3 w Oleśnicy.

97. Rabiega, Elżbieta, Zdanowicz, Janina. Oleśnica moje miasto : scenariusz zajęć z dziećmi 6-letnimi. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2005, nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s.1 . Edukacja regionalna dla najmłodszych.

98. Rozenek, Magdalena. Magiczne miejsca w naszej gminie : scenariusz zajęć w terenie dla uczniów klas pierwszych gimnazjum. „Dolnośląskie Ścieżki” 2004, nr 7, s. 59-64. Wycieczki szkolne po gminie Żórawina (powiat wrocławski).

99. Rożko, Izabela. Spacer po starym Lubaniu. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005, nr 1 2, s. 37-52. 1 00. Rydzyk, Józef. Edukacja regionalna w działalności Towarzystwa Miłośników Sycowa. „Dolny Śląsk” Nr 1 4 (2009), s. [1 78]-1 82. 1 01 . Sabat, Ewa. Wrocław to także moje miasto. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2001 , nr 21 5, s. 5. Wystawa w Zespole Szkol nr 9 we Wrocławiu. Edukacja regionalna.

1 02. Schmidt, Leszek. Wyprawa w Dolinę Miłości. „Turysta Dolnośląski” 2003, nr 1 2, s. 5. Ścieżki dydaktyczne w gminie Lubawka.

1 03. Skoczylas-Stadnik, Barbara. w Przedszkolu” 1 996, nr 9, s. 568-570.

Przedszkolaki

muzeum.

„Wychowanie

Oferta kulturalna o charakterze lokalnym Muzeum Regionalnego w Jaworze.

1 04. Skorek, Elżbieta. Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim i kościół w Byczeniu : wycieczka dydaktyczna. „Dolnośląskie Ścieżki” 2004, nr 7, s. 73-78. 1 05. Sobiech, Bożena. Lekcje historii w Gross-Rosen : dolnośląscy gimnazjaliści będą mieli obowiązkowe lekcje historii w dawnym obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen : zapłaci za nie urząd marszałkowski. „Gazeta Wyborcza” 2006, nr 1 72, dod. "Wrocław" s. [1 ]. 1 06. Sołtysiak, Katarzyna, Soja, Joanna. Wałbrzych - moje miasto. „Dolnośląskie Ścieżki” 2008, nr 1 4, s. 44-47 O programie edukacyjnym Literacki Atlas Polski, realizowanym pod patronatem CEO.

1 07. Stodolna-Rybczyńska, Anna. "Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród"... : o treściach regionalnych dotyczących Dolnego Śląska w podręcznikach wydawanych w II Rzeczypospolitej i na ziemi dolnośląskiej. „Dolny Śląsk” 201 0, nr 1 5, s. [1 61 ]-1 69. 1 08. Stodolna-Rybczyńska, Anna. O królewnie, która oddała swoje serce ziemi kłodzkiej i mężczyźnie niższego stanu. „Dolnośląskie Ścieżki” 2004, nr 7, s. 99-1 02. Scenariusz zajęć o życiu i działalności królewny Marianny Orańskiej.

1 09. Stodolna-Rybczyńska, Anna. ”Spotkania wrocławskie'' Tadeusza Mikulskiego na lekcjach języka polskiego. „Warsztaty Polonistyczne” 2000, nr 3, s. 9-1 2. Zaznajomienie uczniów z historią miasta - przykłady pracy z książką.

11 0. Stodolna-Rybczyńska, Anna. Treści regionalne w nauczaniu języka polskiego na Dolnym Śląsku w latach 1 945-1 948. „Dolny Śląsk” Nr 1 4 (2009), s. [1 53]-1 60. 111 . Stodolna-Rybczyńska, Anna. Wczoraj i dziś regionalistyki w szkole. „Warsztaty Polonistyczne” 2001 , nr 3, s. 68-70. 11 2. (Stu). Licealista przewodnikiem po zamku. „Tygodnik Wałbrzyski” 2004, nr 11 , s. 22. Prezentacja programu edukacyjnego uczniów V LO w Wałbrzychu.

11 3. (Stu). Mój region w Europie. „Tygodnik Wałbrzyski” 2004, nr 1 8, s. 1 4.

Sprawozdanie z międzygimnazjalnego spotkania w Publicznym Gimnazjum nr 5 w Wałbrzychu promocja miasta i regionu. Prezentacje, konkursy, gry, dyskusja z władzami lokalnymi.

11 4. Szczęsna, Alicja. Edukacja regionalna na lekcjach języka polskiego w klasie pierwszej Gimnazjum w Leśnej. „Dolnośląska Gazeta Szkolna” 2001 , nr 21 2, s. 6. Leśna koło Jeleniej Góry.

11 5. Szymański, Krzysztof. Edukacja regionalna : propozycja projektu interdyscyplinarnego. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 24-25. Elementy ścieżki edukacyjnej o powiecie oleśnickim.

11 6. Szymański, Krzysztof. Powiat oleśnicki - ludzie i zdarzenia : przykład karty pracy dla 3 grup. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 28. Zajęcia z wykorzystaniem elementów ścieżki edukacyjnej o powiecie oleśnickim.

11 7. Szymański, Krzysztof. Powiat oleśnicki w 7 odcieniach : scenariusz lekcji edukacja regionalna. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2001 , nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 26-27. 11 8. Szymański, Krzysztof. Średniowiecze. (Historia Śląska w podręcznikach szkolnych : Śląsk w podręcznikach gimnazjalisty ; cz. 1 ). „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , [nr] 1 , s. 61 -65. Analiza standardowych podręczników pod katem obecności historii Śląska.

11 9. Śmieszek, Karolina. Edukacja regionalna w Przedszkolu Publicznym nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi i Oddziałem Specjalnym w Dzierżoniowie. „Rocznik Dzierżoniowski” 2011 , T. 21 , s. 48-50. 1 20. Walczak, Barbara. Regionalizm w szkole. „Rocznik Dzierżoniowski” 201 0, T. 20, s. 244-245. Szkoła Podstawowa nr 9 w Dzierżoniowie.

1 21 . Wiącek, Andrzej. Lekcja w największej sali wykładowej świata. „Turysta Dolnośląski” 2003, nr 11 , s. 5. Ścieżka przyrodnicza w Przemkowskim Parku Krajobrazowym.

1 22. Wieczorek, Alojzy. Muzeum Regionalne przy Zespole Szkol Zawodowych w Twardogórze. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2000, nr 1 , s. 48-51 . 1 23. Wielka Nagroda Wrocławia : sprawdź, co wiesz o swoim mieście. „Gazeta Szkolna” 1 999, nr 1 78, s. 6. 1 24. Wojciul, Jadwiga. Spacer szlakiem zabytków Zgorzelca - scenariusz lekcji regionalnej dla gimnazjum. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. 82-86. Dla uczniów gimnazjum realizowanej przez PCE - Bibliotekę Pedagogiczną w Zgorzelcu.

1 25. Wojtkiewicz, Krystyna. Sposoby pobudzania pozytywnej aktywności młodzieży w kontekście edukacji regionalnej. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2002, nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 21 -23. 99

1 26. Wołek, Barbara. Kochamy nasze miasto - o konkursach wiedzy na temat Wrocławia. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 7/1 8, s. 1 21 -1 34. 1 27. Wołek, Barbara. Historyczna Wyspa Tumska - ulice, place, zabytki : aktywne poznawanie Ostrowia Tumskiego - propozycja zajęć wychowania regionalnego. „Dolnośląskie Ścieżki” 2001 , nr 2, s. 44-51 . 1 28. Wołek, Barbara. W gościnie u Urszulanek - spotkanie z wrocławskimi Piastami. „Dolnośląskie Ścieżki” 2009, nr 1 5/1 6, s. 11 8-1 31 . Mauzoleum Piastów Wrocławskich w kościele św. Klary przy klasztorze Sióstr Urszulanek.

1 29. Woźniak, Michał. Ścieżka edukacyjno-ekologiczna Cicha Dolina : Karkonosze nieznane. „Sudety” 2007, nr 4, s. 26-27. Ścieżka położona na zachód od Piechowic (woj. dolnośląskie).

1 30. Woźniak, Michał. Ścieżka przyrodniczo-historyczna na Wzgórzu Kościuszki w Jeleniej Górze. „Sudety” 2007, nr 5, s. 26. 1 31 . Wójcik, Tomasz Paweł. "Ocalić od zapomnienia..." : o mniej znanych zdrojach Dolnego Śląska. „Dolnośląskie Ścieżki” 2003, nr 6, s. 51 -57. Uzdrowiska Dolnego Śląska.

1 32. Wroński, Adam. "Zróbmy sobie Wrocław", czyli o edukacji regionalnej. „Warsztaty Polonistyczne” 1 999, nr 1 , s. 27-31 . Ścieżka edukacji regionalnej - "Wrocław - Stolica Dolnego Śląska. Moja mała ojczyzna" (szkoła podstawowa, kl. 4-8). Przykład lekcji metoda projektu.

1 33. Zdyb, Barbara. W moim mieście moja ulica - czy to jest możliwe? : scenariusz na godzinę wychowawczą w gimnazjum. „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego” 2003, nr 1 , dod. "Dodatek Metodyczny", s. 8-1 0. Lekcja dotycząca edukacji regionalnej w gimnazjum (powiat oleśnicki).

1 34. Żłobiński, Mirosław. XII [Dwunasta] edycja konkursu "Góra i Ziemia Górowska Moja Mała Ojczyzna". „Górowskie Zeszyty Oświatowe” 2006, nr 26/27/28, s. 1 39-1 40.

Podsumowanie edycji konkursu powiatowego "Góra i Ziemia Górowska - Moja Mała Ojczyzna", organizowanego przez Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnictwa PsychologicznoPedagogicznego w Gorze oraz Towarzystwo Miłośników Ziemi Górowskiej w Górze. Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl

1 00

REALIZACJA POLITYKI OŚWIATOWEJ PAŃSTWA W DZIAŁANIACH BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ W DZIERŻONIOWIE

Biblioteka Pedagogiczna PCPP-P (Powiatowego Centrum Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego) w Dzierżoniowie w celu promocji swoich zbiorów i świadczonych usług zorganizowała spotkania z nauczycielami, podkreślając tym samym znaczenie działań biblioteki w procesie edukacji. Podjęte przedsięwzięcie uwzględniało podstawowe założenia polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 201 3/201 4. Kierując się zatem wytycznymi Ministra Edukacji Narodowej poświęcono tematykę spotkań takim zagadnieniom jak: konieczność podejmowania działań na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów, podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych, czy też kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych. 1 01

Cykl spotkań został przeprowadzony w poszczególnych placówkach oświatowych powiatu dzierżoniowskiego, podczas odbywających się rad pedagogicznych. Pracownik BP przedstawił gronu pedagogicznemu zbiory biblioteki z zakresu wybranej tematyki – uzgodnionej wcześniej z dyrekcją szkoły i uwzględniającej kierunki polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 201 3/201 4. Zagadnienia prezentowano pod hasłami: Bezpiecznie

w szkole; Lepsza jakość lepszy uczeń; Niepełnosprawni są wśród nas . Dodatkowo omówiono dostępne nowości wydawnicze, zaprezentowano bogatą ofertę czasopism i udostępniono tematyczne zestawienie bibliograficzne. Uczestnicy spotkań zostali ponadto zapoznani z bibliotecznym systemem ALEPH

i samodzielnym wyszukiwaniem informacji w katalogach online. Pierwsze spotkanie zorganizowano w filii Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, w którym udział wzięli psycholodzy, pedagodzy i bibliotekarze. Tematem przewodnim było hasło Niepełnosprawni są wśród nas . Zaprezentowano ofertę zbiorów bibliotecznych z tego zakresu, w tym m.in. takie tytuły jak: Dzieci i mło-

dzież z niepełnosprawnością intelektualną w systemie edukacji, Dziecko z niepełnosprawnością ruchową: Jak wspomagać rozwój psychoruchowy, Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych i wiele innych. Każdy z zebranych miał możliwość samodzielnego zapoznania się z omawianą literaturą. Po przedstawieniu zbiorów książkowych, prezentowana tematyka została wzbogacona o czasopisma, w których znalazły się artykuły dotyczące niepełnosprawności u dzieci. Prowadzący udostępnił obecnym: Szkołę

Specjalną, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, Wychowanie na Co Dzień, Życie Szkoły, Opiekę-Wychowanie-Terapię oraz rozdał przygotowane zestawie-

Następne spotkanie zorganizowano w szkole ponadgimnazjalnej powiatu dzierżoniowskiego i dotyczyło ono bezpieczeństwa w szkole. Podobnie jak w poprzedniej placówce, przedstawiono i udostępniono gronu pedagogicznemu literaturę wyczerpującą daną tematykę i omówiono poszczególne pozycje książkowe. Dużym zainteresowaniem wśród nauczycieli cieszył się filmowy pakiet edukacyjny Lekcje przestrogi 3 , będący znakomitą pomocą dydaktyczną. Po prezentacji multimedialnej, nauczyciele zadawali pytania dotyczące zasad korzystania ze zbiorów Biblioteki Pedagogicznej. Dzięki przedstawionej przez prowadzącego ofercie biblioteka zyskała nowych czytelników. Tematykę związaną z podniesieniem jakości kształcenia omówiono na kolejnym spotkaniu - również w szkole ponadgimnazjalnej. Mimo niskiej frekwencji obecni nauczyciele wykazali zainteresowanie prezentowanymi zbiorami, dotyczącymi uwzględniania indywidualnych potrzeb każdego ucznia, wspomagania rozwoju młodych ludzi, czy też wykorzystywania nowych technologii w nauczaniu. Uczestniczący przejrzeli udostępnione czasopisma, a także zapoznali się z bazą katalogów online i rozpoczęli aktywne wyszukiwanie książek i artykułów według własnych potrzeb.

nie bibliograficzne. W drugiej części spotkania zapoznano obecnych z wykorzystaniem katalogów online i dzięki temu zainteresowani mieli możliwość samodzielnego wyszukiwania informacji. Uczestniczący sprawdzali dostępność zbiorów, interesując się głównie Na każdym spotkaniu rozdano materiały tematyką zaburzeń wśród dzieci i młodzie- informacyjne związane z prezentowanym ży oraz scenariuszami zajęć, które mogliby tematem i przeprowadzono ankietę ewaluacyjną, badającą m.in. stopień zadowowykorzystać w procesie kształcenia. lenia ze sposobu przeprowadzenia Na zakończenie prowadzący poprosił na- spotkania i jego przydatności w pracy zauczycieli o poinformowanie rodziców o do- wodowej. Z wyników ankiety wynika, że stępnych zbiorach w Bibliotece podjęte przez Bibliotekę Pedagogiczną Pedagogicznej i możliwości korzystania działanie okazało się przydatne w pracy zawodowej nauczycieli, stąd wniosek, że z jej zasobów. 1 02

powyższe przedsięwzięcie należy kontynuować. Wnosząc swoje uwagi, ankietowani zaproponowali powiększenie księgozbioru o podane tytuły książek oraz przesyłanie drogą mailową informacji na temat zakupionych nowości wydawniczych. Uzyskane wyniki ankiety pozwoliły na ocenę dotychczasowej pracy oraz wykorzystane zostaną na jej doskonalenie i będą wskazówką do dalszych działań.

Pracownicy Biblioteki Pedagogicznej w Dzierżoniowie dążą bowiem do jak najlepszej jakości świadczonych usług.

Czytelnia Biblioteki Pedagogicznej w Dzierżoniowie. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

Wypożyczalnia Biblioteki Pedagogicznej w Dzierżoniowie. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

Stanowiska komputerowe w wypożyczalni. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

Wystawa poświęcona profilaktyce zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

1 03

W galerii zdjęć (poniżej) zaprezentowano pomieszczenia placówki: czytelnię, wypożyczalnię, a w niej stanowiska komputerowe. Kontakt z autorem: dzierzoniow@dbp.wroc.pl

Nowy system wspomagania szkoły lub placówki oświatowej w wykonywaniu przez nią zadań nakładanych przez państwo zakłada wykorzystanie potencjału różnych instytucji, m.in. biblioteki pedagogicznej. Zgodnie rozporządzeniem MEN z dnia 28 lutego 201 3 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz. U. poz. 369), do nowych zadań bibliotek pedagogicznych należy m.in. organizowanie i prowadzenie wspomagania: ‒ szkół i placówek w realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w tym w wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnej, ‒ bibliotek szkolnych, w tym w zakresie organizacji i zarządzania biblioteką szkolną.

jakości pracy szkoły lub placówki, obejmujących: a) pomoc w diagnozowaniu potrzeb szkoły lub placówki, b) ustalenie sposobów działania prowadzących do zaspokojenia potrzeb szkoły lub placówki, c) zaplanowanie form wspomagania i ich realizację, d) wspólną ocenę efektów realizacji zaplanowanych form wspomagania i opracowanie wniosków z ich realizacji; 2) organizowaniu i prowadzeniu sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli, którzy w zorganizowany sposób współpracują ze sobą w celu doskonalenia swojej pracy, w szczególności przez wymianę doświadczeń. Biblioteki pedagogiczne w Legnicy, Jele-

niej Górze, Wałbrzychu, Świdnicy i Strzelinie zechciały podzielić się z czytelnikami e-biuletynu swoimi pierwszymi doświadczeniami z roku szkolnego 201 3/201 4 w zakresie wspomagania szkół i placówek. Pokazały, że chętnie

Biblioteki pedagogiczne obligatoryjnie będą realizowały wspomaganie od dnia 1 stycznia 201 6 r. Obecnie zobligowane stosownym aktem prawnym placówki przygotowują się do tak ważnego zadania.

udostępniają zarówno potencjał zasobów swych placówek, jak i potencjał kompetentnych nauczycieli bibliotekarzy tam pracujących. Zasoby bibliotek oraz proponowane usługi mogą wspierać zarówno nauczycieli, jak i uczniów oraz rodziców.

W myśl wzmiankowanego rozporządzenia MEN wspomaganie polega na: 1 ) zaplanowaniu i przeprowadzeniu w związku z potrzebami szkoły lub placówki działań, mających na celu poprawę 1 04

WSPOMAGANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PRZEZ BIBLIOTEKĘ PEDAGOGICZNĄ W ŚWIDNICY realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 2013/2014 1 . Projekt „W sieci” realizowany przez W ramach projektu funkcjonuje pięć sieci Starostwo Powiatowe w Świdnicy. współpracy i samokształcenia: dyrektorów, nauczycieli matematyki , języków Starostwo Powiatowe w Świdnicy i Zespół obcych , nauczycieli wychowawców Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych i pomocy psychologiczno-pedagogiczod 1 sierpnia 201 3 do 31 lipca 201 5 r. re- nej . alizuje projekt „W sieci” - modernizacja doskonalenia nauczycieli powiatu W realizowanym przez starostwo powiaświdnickiego współfinansowanego towe projekcie „W sieci” nie przewidziano przez Unię Europejską ze środków Eu- prowadzenia żadnej formy wsparcia dla ropejskiego Funduszu Społecznego. bibliotekarzy szkolnych. Dlatego w sierpPrzystąpiły do niego 44 publiczne i niepubliczne przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne. Udział w projekcie zapewnia zabezpieczenie finansowe na dwa lata dla rad pedagogicznych z przeznaczeniem na szkolenia w formie warsztatów, wykładów, konsultacji indywidualnych i grupowych prowadzonych przez ekspertów zewnętrznych i szkolnych organizatorów rozwoju edukacji (SORE).

1 05

niu 201 3 roku kierownik Filii poinformowała Dyrektora Wydziału Oświaty i Wychowania Starostwa Powiatowego w Świdnicy o planach powołania sieci

współpracy i samokształcenia nauczycieli bibliotekarzy powiatu świdnickiego. Przygotowano ofertę współpracy dla sześciu szkolnych organizatorów rozwoju edukacji oraz pięciu koordynatorów sieci współpracy i samokształcenia.

W jej ramach zajęto się opracowywaniem i dostarczaniem informacji w formie pakietów tematycznych, zawierających wykaz książek, artykułów z czasopism oraz materiałów z Internetu.

Wybieram zdrowie-nie palę dla dzieci

Do oferty, przesłanej drogą elektroniczną do biura Projektu, dołączono tematyczne zestawienie bibliograficzne dotyczące technik uczenia się i motywowania do nauki. Temat zestawienia, podobnie jak trzy pozostałe, został wybrany przez nauczycieli placówek biorących udział w projekcie i ujęty w obszarach wsparcia.

scenizację wierszowanej baśni o królewnie Śnieżce. Kolejne spotkanie

Ponadto pracownicy Biblioteki sukcesywnie opracowują tematyczne wykazy źródeł informacji, które drogą elektroniczną przesyłane są do wszystkich szkół powiatu świdnickiego i do biura Projektu. Dotychczas opracowane zestawienia dotyczyły takich tematów, jak wymienione powyżej

techniki uczenia się i motywowania do nauki, wspieranie w działaniach wychowawców klas, pomoc uczniowi w osiągnięciu sukcesu edukacyjnego – ocenianie kształtujące. 2. Porozumienia z placówkami oświatowymi w powiecie. Biblioteka nie zawarła pisemnego porozumienia w zakresie wspomagania z żadną placówką na terenie powiatu. Nawiązała natomiast współpracę po raz pierwszy z placówkami przedszkolnymi:

Przedszkolem w Witoszowie Dolnym oraz Przedszkolem specjalnym wchodzących w skład Zespołu Szkół Specjalnych w Świdnicy. W lutym w Przedszkolu w Witoszowie Dolnym odbyły się spotkania z trzema grupami wiekowymi na temat Książka-mój przyjaciel . W marcu we współpracy z ww. przedszkolem zorganizowano konkurs literacki

1 06

pięcio- i sześcioletnich oraz ich rodziców. Również w marcu w Przedszkolu specjalnym w Świdnicy odbyło się spotkanie z niepełnosprawnymi dziećmi i ich opiekunami, podczas którego przedstawiono inzaplanowano na czerwiec. Biblioteka poszerzyła także dotychczasową wieloletnią współpracę ze Szkołą Podstawową nr 8 w Świdnicy. W marcu dla uczniów klas VI przeprowadzono zajęcia z edukacji czytelniczej na temat słowników języka polskiego. We współpracy z dyrekcją szkoły oraz nauczycielami nauczania początkowego zorganizowano I Forum Wymiany Myśli Pedagogicznej , konferencji poświęconej arteterapii. Zaproszono na nią dyrektorów szkół podstawowych, nauczycieli przedszkoli, edukacji wczesnoszkolnej, pedagogów i bibliotekarzy powiatu świdnickiego. Konferencję uświetniło przedstawienie zatytułowane Baśń o ziemnych ludkach przygotowane w konwencji czarnego teatru przez uczniów klasy drugiej Szkoły Podstawowej nr 8.

3. Funkcjonujące sieci współpracy skupione wokół Biblioteki. W październiku 201 3 roku kierownik świdnickiej Biblioteki Pedagogicznej zainicjowała działalność sieci współpracy i samokształcenia nauczycieli bibliotekarzy powiatu świdnickiego. Podczas trzech konferencji, zorganizowanych z okazji Międzynarodowego Miesiąca Bibliotek Szkolnych , przedstawiono bibliotekarzom projekt powołania sieci. Tematy spotkań, formy wsparcia oraz częstotliwość spotkań ustalono po analizie ankiet wypełnionych przez uczestników konferencji.

Aktywny udział w spotkaniach zadeklaro- ww. grupach. Jedno ze spotkań poprowawało 35 bibliotekarzy (27 ze szkół pod- dziła pani Magdalena Pilińska z Dolnośląstawowych i gimnazjów oraz 8 skiej Biblioteki Pedagogicznej we bibliotekarzy ze szkół ponadgimnazjal- Wrocławiu, która przedstawiła prezentację nych) . Powołano trzy grupy w ramach na temat Tablica interaktywna w szkosieci skupiających bibliotekarzy szkół leI i co dalej .

podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych miasta Świdnicy W styczniu, kwietniu i maju, w ramach i powiatu świdnickiego. Spotkania, któ- sieci współpracy i samokształcenia, zorgarych celem jest wymiana doświadczeń i aktualizowanie wiedzy zawodowej, a także dalsza konsolidacja lokalnego środowiska bibliotekarzy, odbywały się raz na dwa miesiące. Tematy spotkań zaproponowane przez uczestników sieci obejmowały między innymi takie zagadnienia, jak: wykorzysta-

nie tablicy multimedialnej przez bibliotekarza, prowadzenie dokumentacji biblioteki szkolnej , WebQuest w pracy biblioteki , wspieranie rozwoju ucznia z dysfunkcjami przez bibliotekarza. Podczas warsztatów i konferencji stosowane są różnorodne grupowe metody uczenia się, obejmujące między innymi dyskusje, wykłady, ćwiczenia, zajęcia warsztatowe.

W październiku i listopadzie 201 3 roku oraz w marcu 201 4 roku, we współpracy z biblioteką Gimnazjum nr 3 w Świdnicy (dysponującą tablicami interaktywnymi), zorganizowano pierwsze trzy spotkania – konferencje metodyczne na temat wykorzystania tablicy multimedialnej w pracy bibliotekarza. Wzięli w nich udział nauczyciele bibliotekarze szkół powiatu świdnickiego skupieni w ramach sieci w trzech

nizowano w Bibliotece cztery spotkania metodyczne poświęcone prowadzeniu

dokumentacji biblioteki szkolnej oraz wykorzystaniu metody WebQuest podczas zajęć edukacyjnych prowadzonych w Internetowym Centrum Informacji Multimedialnej (ICIM) . Zadaniem koordynatora sieci współpracy i samokształcenia, w ramach nowego systemu wspomagania szkół, jest przede wszystkim tworzenie przestrzeni do współpracy nauczycieli oraz dyrektorów szkół i przedszkoli, a także inicjowanie wymiany doświadczeń i promocji dobrych praktyk, wzajemnego uczenia i wspólnego rozwiązywania problemów edukacyjnych. Jako animator i koordynator sieci podsumowując swoją ośmiomiesięczną współpracę ze środowiskiem bibliotekarzy szkolnych mogę stwierdzić, że uczestniczący w niej bibliotekarze, szczególnie ze szkół podstawowych i gimnazjów funkcjonujących w gminach, stanowiący najbardziej aktywną i zaangażowaną grupę, doceniają stworzone przez Bibliotekę warunki do swobodnego dzielenia się doświadczeniami i wzbogacania swojej wiedzy i umiejętności. Kontakt z autorem: swidnica@swidnica.dbp.wroc.pl

1 07

WSPOMAGANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PRZEZ BIBLIOTEKĘ PEDAGOGICZNĄ W JELENIEJ GÓRZE realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 2013/2014

Informowanie o kierunkach polityki oświatowej państwa oraz zmianach wprowadzanych w systemie oświaty

towej państwa w roku szkolnym 201 3/201 4, procedur i harmonogramów egzaminów szkolnych i maturalnych w roku szkolnym 201 3/201 4, ogłoszonego przez MEN Roku Szkoły w Ruchu, wymagań państwa wobec szkół i innych placówek oświatowych, kształcenia nauczycieli w Polsce, awansu zawodowego nauczyciela. W zakładce Doskonalenie zawodowe znajdują się informacje o organizowanych

Pomocą do realizacji tego zadania jest umieszczenie w serwisie internetowym Biblioteki nowego działu Aktualności oświatowe, gdzie zamieszczane są raporty edukacyjne. Natomiast w zakładkach Polityka oświatowa umieszcza się informacje na temat kierunków polityki oświa1 08

przez różne instytucje oświatowe konferencjach, szkoleniach i warsztatach . Nauczyciele mogą znaleźć gotowe prezentacje multimedialne oraz materiały z konferencji i szkoleń . Inne działania Filii w omawianym obszarze to m.in. zakupy książek tematycznie związanych z wyznaczonymi priorytetami oświatowymi państwa, opracowanie pakietu edukacyjnego pt. Kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych, zamieszczenie na platformie Fronter zestawień wykonanych techniką glogster (Bezpieczna szkoła, Szkoła w ruchu). Na witrynie internetowej Biblioteki znaleźć można linki do serwisów stron MEN do tematów (Sześciolatek w szkole, Szkoła

4. Oferta doskonalenia dla nauczycieli:

- wykorzystanie TIK na zajęciach edukacyjnych, - wykorzystanie TIK w promocji placówki, - edukacja informacyjna – kształtowanie umiejętności efektywnego korzystania z Internetu, - podnoszenie umiejętności posługiwania się narzędziami typu Office (edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, prezentacje multimedialne), - otwarte zasoby edukacyjne – wykorzystanie w nauczaniu bezpiecznych zasobów sieci.

5. Oferta edukacyjna dla uczniów:

- z zakresu edukacji informacyjnej – kształtowanie umiejętności wyszukiwania, selekcji oraz analizy informacji, - z zakresu edukacji czytelniczej - rozwijanie wiedzy na temat dostępnych zasobów informacyjnych np. polskich bibliotek cyfrowych oraz kształcenie kompetencji czytelniczych, niezbędnych do odbioru tekstów literackich, naukowych i popularnonaukowych, - z zakresu edukacji medialnej - ukazanie roli mediów we współczesnej cywilizacji i wyrabianie umiejętności krytycznego odbioru komunikatów medialnych, - z zakresu edukacji regionalnej – kształtowanie świadomości regionalnej w szkole, - bezpieczeństwo w sieci.

w ruchu, Przeciwdziałanie uzależnieniom w szkole, Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży). Dzięki tym zadaniom nauczyciele otrzymali w serwisie Biblioteki szybki dostęp do wyselekcjonowanej i aktualnej informacji oświatowej. Rosnąca liczba wejść na witrynę internetową Filii świadczy o tym, że informacje te są poszukiwane przez naszych użytkowników.

Oferta biblioteki w zakresie wspomagania placówek oświatowych Biblioteka w Jeleniej Górze zaproponowała szkołom i placówkom oświatowym Program wsparcia w 6 obszarach:

6. Współpraca ze środowiskiem lokalnym oraz działalność kulturalna:

1 . Dostarczanie informacji o zasobach dolnośląskiej sieci bibliotek pedagogicznych - tematyka informacji wynika z potrzeb placówki. 2. Opracowywanie i dostarczanie informacji oświatowej na określony przez placówkę temat. 3. Gromadzenie i dostarczanie dokumentów zgodnych z potrzebami placówki.

- angażowanie uczniów w działania promujące czytelnictwo poprzez organizację konkursów, - poszerzanie wiedzy nauczycieli poprzez organizowanie spotkań okolicznościowych. Oferta została zamieszczona na stronie internetowej Filii oraz rozesłana pocztą elektroniczną do szkół i placówek z Jele1 09

niej Góry i powiatu. Informację o Programie Wsparcia przekazywano również w trakcie form szkoleniowych organizowanych w Bibliotece i DODN w Jeleniej Górze.

Porozumienia z placówkami oświatowymi w powiecie Na zaproszenie Biblioteki do współpracy odpowiedział dyrektor Bursy Szkolnej nr 1 w Jeleniej Górze, z którą to placówką podpisano 30 października 201 3 r. poro-

zumienie w ramach kompleksowego wspomagania szkół i placówek oświatowych .

Na podstawie przeprowadzonej diagnozy opracowano Roczny Plan Wspomagania w dwóch obszarach: • Kształcenie kompetencji wychowanków z zakresu edukacji informacyjnej, czytelniczej i medialnej. Wykorzystanie TIK w pracy własnej wychowanków. • Gromadzenie i dostarczanie dokumentów zgodnych z potrzebami placówki. W ramach pierwszego obszaru wspomagania zaplanowano realizację następujących tematów zajęć edukacyjnych: • Kształtowanie umiejętności wyszukiwania, selekcji oraz analizy materiałów • Redagowanie bibliografii załącznikowej w programie Bibliografikon • Kształtowanie umiejętności wyszukiwania i selekcji informacji w oparciu o wydawnictwa informacyjne • Polskie biblioteki cyfrowe jako zasoby informacyjne • Przygotowanie prezentacji multimedialnej w programie Prezi Działania realizowane w ramach drugiego obszaru wspomagania miały na celu wsparcie biblioteki, która dopiero buduje od podstaw księgozbiór służący zaspoko11 0

jeniu potrzeb czytelniczych i samokształceniowych nauczycieli oraz wychowanków. W ramach tego zadania Filia w Jeleniej Górze gromadziła i przekazała w darze książki podarowane przez różne instytucje i czytelników, które w wyniki selekcji nie zostały włączone do zbiorów Filii. Współpraca z wymienionymi placówkami układała się bardzo dobrze. Dyrektor był otwarty na propozycje działań. Wyznaczył nauczyciela bibliotekarza na osobę odpowiedzialną za kontakty z Biblioteką. Niektóre zaplanowane terminy zajęć musiały zostać zmienione ze względu na trudności z zebraniem grupy wychowanków, którzy będąc uczniami różnych szkół ponadgimnazjalnych, mieli również w godzinach popołudniowych dodatkowe zajęcia w swoich szkołach. Nauczyciele i wychowankowie Bursy wyrazili zadowolenie i podziękowanie za udzielone wsparcie, elastyczność oraz stworzenie miłej i twórczej atmosfery podczas zajęć. Prowadzono również wspomaganie kilku placówek oświatowych, jednak już bez podpisywania porozumień. Były to m.in.: - SP w Sosnówce – przeprowadzono 1 6 zajęć edukacyjnych dla 1 84 uczniów i 25 nauczycieli, - SP nr 1 3 w Jeleniej Górze – przeprowadzono 1 3 zajęć dla 1 88 uczniów i 1 4 nauczycieli, - SP w Jeżowie Sudeckim – przeprowadzono 7 zajęć dla 1 30 uczniów i 8 nauczycieli, - SP w Barcinku - przeprowadzono 4 zajęcia dla 67 uczniów i 7 nauczycieli, - MP nr 4 w Jeleniej Górze – przeprowadzono 8 zajęć dla 1 37 przedszkolaków i 1 6 nauczycieli, - MP nr 27 w Jeleniej Górze – zrealizowano 7 zajęć dla 1 37 przedszkolaków i 1 4 nauczycieli,

- MP„Kacperek” w Jeleniej Górze – zrealizowano 4 zajęcia dla 86 przedszkolaków i 7 nauczycieli.

Górze, dostarczającego informacji o najnowszych publikacjach fachowych za lata 201 0-201 3, prowadzenie zajęć edukacyj-

nych dla uczniów z edukacji informaFunkcjonujące sieci współpracy sku- cyjnej, czytelniczej i medialnej. Ponadto pomoc w organizacji międzyszkolnego pione wokół Biblioteki konkursu literackiego „Odsłoń Mrożka”. Dopełnieniem i rozszerzeniem realizowanego w placówce wspomagania jest organizacja sieci współpracy i samokształcenia. Od września 201 3 roku budowana jest sieć nauczycieli bibliotekarzy Klub Nauczycieli Bibliotekarzy. Organizatorem i koordynatorem sieci jest kierownik Filii. Odbyły się 3 spotkania, w których uczestniczyło 31 bibliotekarzy. Na pierwszym, organizacyjnym spotkaniu zostały przedstawione założenia nowego systemu doskonalenia nauczycieli. Dwa kolejne, pod nazwą Biblioteka szkolna w praktyce, odbyły się w bibliotece Zespołu Szkół Ekonomiczno-Turystycznych oraz w bibliotece I LO w Jeleniej Górze. Spotkania te służyły wymianie doświadczeń, uczenia się od siebie, a także dawały możliwość lepszego poznania się i swoich placówek. Ten pierwszy rok pracy sieci pokazał, że nauczyciele chcą się dzielić swoim doświadczeniem z innymi, ale najczęściej zgłaszali potrzebę organizacji szkoleń prowadzonych przez ekspertów, co będzie trudne do realizacji ze względu na brak środków na ten cel.

Formy wspomagania bibliotek szkolnych Biblioteka wspomagała bibliotekarzy szkolnych poprzez gromadzenie literatu-

ry z zakresu bibliotekoznawstwa, czytelnictwa i metodyki pracy z czytelnikiem , opracowanie zestawienia literatury z zakresu bibliotekarstwa i czytelnictwa w zbiorach BP w Jeleniej 111

Do ważnych zadań należy też prowadzenie doradztwa merytorycznego w zakresie organizacji i zarządzania biblioteką szkolną. Realizując zadanie doradztwa merytorycznego i instruktażu dla nauczycieli bibliotekarzy opracowano i zamieszczono na stronie internetowej Biblioteki szczegółową informację dotyczącą konsultacji warsztatowych prowadzonych przez pracowników Filii (przy każdym nazwisku bibliotekarza podano zakres tematyczny konsultacji oraz kontakt telefoniczny i mailowy). Udzielono instruktażu m.in. w zakresie przepisów regulujących prowadzenie windykacji w bibliotece szkolnej oraz w zakresie organizacji, przepisów prawnych i dokumentacji selekcji materiałów bibliotecznych.

Inne formy wsparcia W minionym roku szkolnym nawiązaliśmy współpracę z firmą Psicholog, dzięki której możliwa była organizacja 1 4 zajęć z zakresu bezpieczeństwa dzieci w kontaktach z psami, w ramach programu edukacyjnego The Blue Dog . Cieszące się olbrzymim zainteresowaniem zajęcia prowadził nieodpłatnie pan Waldemar Leszczyński, trener i psycholog psów. W zajęciach wzięło udział 223 uczniów i 21 nauczycieli. Zorganizowano również dwa spotkania z panem Mariuszem Mieczakowskim, terapeutą, specjalistą w zakresie terapii systemowej, który (nieodpłatnie) poprowadził warsztaty dla nauczycieli i wy-

chowawców na temat:

1 . Metoda ustawień systemowych Berta Hellingera w rozwiązywaniu problemów typowych dla środowiska nauczycielskiego. 2. Dzieci – wychowanie – trudności wychowawcze – spojrzenie hellingerowskie. W spotkaniach uczestniczyły 42 osoby. Zainteresowanie tematem było bardzo duże, dlatego mamy nadzieję na dalszą tego typu współpracę. Pierwszy rok realizacji nowych zadań, jakie zostały wyznaczone bibliotekom pedagogicznym pokazał, że szkoły i placówki oświatowe są zainteresowane propozycjami Biblioteki w obszarze wspomagania

i współpracy. Placówki korzystające z oferty Biblioteki wyrażały zadowolenie z oferowanego im wsparcia, przekazując Bibliotece podziękowania i dyplomy. Deklarowały również chęć dalszej współpracy. Cieszy fakt, że poszerza się zasięg oddziaływania Biblioteki Pedagogicznej w Jeleniej Górze. I tak liczba współpracujących placówek zwiększyła się o szkoły z terenu powiatu, jak m. in.: z Karpacza, Sosnówki, Jeżowa Sudeckiego czy Barcinka. Jednocześnie padają jednoznaczne sygnały, by współpraca toczyła się na dotychczasowych zasadach, bez konieczności podpisywania porozumień. Kontakt z autorem: b.rdzanek@jeleniagora.dbp.wroc.pl

11 2

WSPOMAGANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PRZEZ BIBLIOTEKĘ PEDAGOGICZNĄ W STRZELINIE realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 2013/2014

Nauczyciele bibliotekarze Biblioteki Pedagogicznej w Strzelinie przeanalizowali możliwości placówki i podjęli odpowiednie działania. Przygotowano ofertę skierowaną do środowiska edukacyjnego Strzelina. Przeprowadzono rozmowy z dwiema wybranymi szkołami. Pierwsza z nich to uczelnia wyższa w Strzelinie, będąca filią Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Brzegu. Rozmawiano z wykładowcami i studentami. Zapytano o ich potrzeby edukacyjne. Potencjalni partnerzy wykazali zainteresowanie propozycją współpracy. Kadrze pedagogicznej regularnie przesyłano zestawienia nowości oraz informacje o mających się odbyć

spotkaniach szkoleniowych. W sytuacji gdy trudno było zebrać całą grupę na szkolenie w zakresie wyszukiwania i posługiwania się zasobami informacyjnymi Biblioteki, decydowano się na formę szkolenia indywidualnego. Drugą placówką, której zaproponowano bliższą współpracę, było Gimnazjum Nr 1 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Armii Krajowej w Strzelinie. W rozmowie z dyrektorem szkoły, panią Grażyną Ziółkowską, uzgodniono trzy płaszczyzny współpracy: doskonalenie nauczycieli,

edukowanie uczniów i samokształcenie rodziców. 11 3

Na posiedzeniu rady pedagogicznej szkoły przedstawiono materiał o zasobach informacyjnych dolnośląskiej sieci bibliotek pedagogicznych i sposobach ich wykorzystywania. Osobą kontaktową została pedagog szkolny pani Sylwia Koperska, z którą Biblioteka współpracuje od lat przy organizacji uczniowskiego wolontariatu i innych spotkań. Nauczycielom zaoferowano wykorzystywanie w ich pracy platformy edukacyjnej FRONTER, na której zamieszczane są liczne materiały pomocnicze, jak scenariusze zajęć, zestawienia bibliograficzne, propozycje repertuarowe itp. Pedagogów zachęcano do odwiedzania strony serwisu Biblioteki oraz Facebooka, gdzie zamieszcza się wszystkie ważne dla środowiska oświatowego informacje (rekomendacje ważnych publikacji, zdjęcia z organizowanych imprez itp.). Nauczyciele z przedziału wiekowego 45+ docenili szkolenia z obsługi nowych technologii. Ich zdaniem to ważna propozycja pomocy w podnoszeniu ich kompetencji w tym obszarze. Szkolenia te spotkały się z tak dużym zainteresowaniem, że Biblioteka planuje zorganizować podobne zajęcia w przyszłym roku szkolnym.

Jak co roku wspólnie ze wspomnianym wyżej pedagogiem szkolnym zorganizowano w Bibliotece pracę dla trzech wolontariuszek. Uczennice uczyły się systematyczności, dokładności, wykonując prace związane z technicznym opracowaniem książek. Rodzicom uczniów z Gimnazjum nr 1 , oprócz informacji o zasobach Biblioteki oraz zestawień nowości wydawniczych z zakresu wychowania, zaproponowano też udział w spotkaniu na temat Współpraca szkoły z rodzicam i, które prowadziła dyrektor Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Strzelinie pani Elżbieta Kasprzyszak. Rodzicom umożliwiono zapisywanie się i korzystanie z księgozbioru placówki. Na spotkaniu tym wspólnie z rodzicami uczestniczyli też nauczyciele nauczania zintegrowanego.

Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie chętnie promuje prace uczniów uzdolnionych plastycznie. Z placówką współpracowała pani Bożena Krzesaj – nauczyciel plastyki Gimnazjum nr 1 . Uczniowskie dzieła, wystawione w hallu Biblioteki, bardzo podobały się czytelnikom. NajciekawW ramach współpracy z Gimnazjum Nr 1 sze prace uczniów, wybrane przez w Strzelinie przeprowadzono zajęcia z za- czytelników, zostały docenione i nagrodzokresu edukacji regionalnej , mające na ne. celu kształtowanie świadomości i przywiązania do swojej Małej Ojczyzny. Jedna Oprócz wymienionych wyżej działań, Filia z klas uczestniczyła w spotkaniu z cyklu DBP w Strzelinie, zorganizowała w mijająObrazy z historii Strzelina. Zajęcia pro- cym roku szkolnym jeszcze inne formy wadził znany strzeliński historyk pan Jacek wspierania rozwoju zawodowego nauczyDziedziński. Inna klasa brała udział w spo- cieli i bibliotekarzy. Były to dwa spotkania tkaniu krajoznawczym z cyklu Ze Strzelina dla bibliotekarzy szkolnych. Tematem w daleki świat. Pan Dariusz Stępień (dy- pierwszego był awans zawodowy narektor Domu Kultury w Strzelinie i aktywny uczycieli . Szkolenie prowadziła pani Urpodróżnik) pokazał prezentację pt. Przez szula Tobolska z Dolnośląskiej Biblioteki Syrię, Jordanię do Jerozolimy – kolebki Pedagogicznej we Wrocławiu – Ekspert MEN do spraw awansu zawodowego. Druchrześcijaństwa. 11 4

gie spotkanie prowadziła pani Joanna Golczyk – przewodnicząca wrocławskiego okręgu SBP. W jego toku przedstawiono prezentację pani Justyny Hofman-Ciszek, bibliotekarza Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Strzelinie nt.

nowych kierunków w pracy biblioteki szkolnej .

Na końcówkę roku szkolnego 201 3/201 4 zaplanowano jeszcze dwa wykłady histo-

ryczne związane z setną rocznicą wybuchu I wojny światowej organizowane przez Fundację Czarodziejska Góra im. Michała Żurobskiego. Prelegentami tychże byli doktoranci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Nauczyciele poloniści mieli możliwość uczestniczenia w kontynuacji cyklu Spotkań z filozofią, prowadzonych przez panią Marię Kostyszak – pracownika Uniwersytetu Wrocławskiego. Dla nauczycieli początkujących przygotowano szereg informacji o zasobach Biblioteki i możli-

Bliska współpraca Biblioteki z placówkami edukacyjnymi miasta i powiatu czyni tę placówkę wiarygodną i potrzebną w środowisku edukacyjnym. Nowym i wydaje się trafnym pomysłem pracowników Filii w Strzelinie, jest stworzenie w placówce możliwości prezentowania placówek wościach wykorzystania ich w pracy oświatowych powiatu strzelińskiego. metodycznej i merytorycznej . Z kolei Pierwszą szkołą, która przedstawiła swoją wykład pani Leokadii Pawliszak – metody- działalność, była Szkoła Podstawowa im. ka Powiatowego Centrum Dydaktyki – Marii Konopnickiej w Zielenicach. Przygowprowadził ich w temat Oceniania towana krótka historia szkoły, ubogacona kształtującego. ciekawymi zdjęciami i pracami uczniów wystawionych w hallu Biblioteki, spotkały Zainteresowani nauką języków obcych się z żywym zainteresowaniem czytelnimieli możliwość spotkania się z niewido- ków. Wyeksponowane prace bardzo się mą autorką książeczek dla dzieci w ję- podobały, a szkoła zyskała na popularnozyku esperanto panią Haliną ści. Kuropatnicką - Salamon. Zebrani poznali również alfabet Brajla, którym się ona posługuje. Kontakt z autorem: strzelin@strzelin.dbp.wroc.pl

11 5

WSPOMAGANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PRZEZ BIBLIOTEKĘ PEDAGOGICZNĄ W LEGNICY realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 2013/2014

Mimo tak szeroko prowadzonego co roku wspomagania, Biblioteka w Legnicy, podobnie jak wszystkie biblioteki pedagogiczne, zobligowana została do spełnienia zadań wynikających z nowego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych z lutego 201 3 roku. Przystępując do ich realizacji Biblioteka zwróciła się do szkół 11 6

i placówek z konkretną ofertą pomocy. Stosowną informację rozesłano pocztą elektroniczną do placówek edukacyjnych oraz zamieszczono w zakładkach ww. na stronie WWW Biblioteki. Propozycje Biblioteki dotyczyły: opraco-

wania informacji o zasobach dolnośląskiej sieci bibliotek pedagogicznych, opracowania informacji oświatowej na określony przez placówkę temat, gro-

madzenie i dostarczanie dokumentów bibliotecznych zgodnych z potrzebami placówki , szczegółową ofertę doskonalenia nauczycieli obejmującą m.in.: wykorzystanie TIK na zajęciach edukacyjnych, wykorzystanie TIK w promocji placówki, podnoszenie umiejętności posługiwania się narzędziami typu Office, otwarte zasoby edukacyjne, licencje i prawo autorskie, bezpieczeństwo w sieci . Propozycja po-

strony dyrektorów, którzy wprost odmawiali współpracy, obiecywali, zwodzili lub podawali różne przyczyny braku zainteresowania tematem i niechęcią do prowadzenia kolejnej dokumentacji. Argumentowali, że „mają nawał innych zajęć”, to „dodatkowa robota”, uważali, że „szkoła nie będzie miała z tego żadnych korzyści”, padały stwierdzenia, że „póki nie muszą nie będą się w to pchali”.

Choć i ta forma inicjowania wspomagania ofertę edukacyjną dla uczniów nie przyniosła oczekiwanych efektów, to z uwzględnieniem: zakresu edukacji infor- jednak kolejne spotkania i rozmowy, przemacyjnej, edukacji czytelniczej i medialnej, konywanie o skuteczności podjętego edukacji regionalnej, kształcenie kompe- wspomagania, omawianie oferty i wzoru tencji czytelniczych, bezpieczeństwo porozumienia zaowocowało podpisaniem porozumień. Efektem podjętych starań w sieci. W bogatej ofercie znalazła się współpra- okazało się podpisanie dwóch porozumień ca ze środowiskiem lokalnym i działal- na rzecz Szkoły Podstawowej Nr 1 im. ność kulturalna polegająca na: Powstańców Wielkopolskich w Legnicy promowaniu działań placówki (na plat- oraz Powiatowej Poradni Psychologiczformie edukacyjnej, w serwisie Biblioteki), no-Pedagogicznej w Chojnowie. Zakres prezentacji dobrych praktyk, promowa- wspomagania w obu placówkach ze niu ucznia zdolnego poprzez wystawy względu na typ placówki i potrzeby znaczprac uczniowskich w siedzibie Biblioteki, nie się różnił. Dlatego też jako przedmiot angażowaniu nauczycieli i uczniów porozumienia ze SP Nr 1 w Legnicy w działania promujące czytelnictwo po- uzgodniono do realizacji: wykorzystanie przez organizację konkursów, wystaw, TIK w pracy nauczyciela poprzez kształspotkań, organizowaniu spotkań okolicz- towanie umiejętności wyszukiwania, senościowych poszerzających wiedzę na- lekcji oraz analizy informacji, ofertę uczycieli i uczniów, udostępnianiu edukacyjną dla uczniów z uwzględniezasobów Biblioteki w procesie kształcenia niem: zakresu edukacji informacyjnej czyli kształtowanie umiejętności wyszukiwania, i nauczania. selekcji oraz analizy informacji; zakresu Biblioteka zaproponowała, że ofertę zre- edukacji czytelniczej obejmującej rozwijaalizuje z wykorzystaniem różnorodnych nie wiedzy na temat dostępnych zasobów form, które zostały już wyżej wymienione. informacyjnych m.in. polskich bibliotek cyNie było jednak specjalnego zaintereso- frowych; zakresu edukacji regionalnej rowania ze strony placówek edukacyjnych. zumianej jako kształtowanie świadomości Dlatego zdecydowano się na dalsze kroki, regionalnej w szkole, współpracę ze śrojak przeprowadzenie rozmów telefonicz- dowiskiem lokalnym : realizując udostępnych z kilkoma dyrektorami. Należy za- nianie zasobów Biblioteki w procesie znaczyć, że realizując to zadanie kształcenia i nauczania. Biblioteka napotkała na kilka barier ze mocy wymieniała również szczegółową

11 7

W trakcie roku szkolnego wspólnie ze szkołą został wypracowany Roczny Plan Wspomagania zgodnie z którym przeprowadzono zajęcia dla nauczycieli nt. Pre-

zentacji systemu bibliotecznego ALEPH na Radzie Pedagogicznej oraz konsultacje indywidualnie w Bibliotece. Zgodnie z zapotrzebowaniem placówki przygotowano zestawienia bibliograficzne na tematy: Sześciolatek w szkole, Aktywizujące metody nauczania, Praca z uczniem zdolnym, Agresja w szkole, Bezpieczna szkoła, Wspieranie uzdolnień, Tolerancja mniejszości narodowych. Biblioteka gro-

madziła i udostępniała literaturę pedagogiczną, pomagając nauczycielom w doskonaleniu zawodowym i podnoszeniu ich kwalifikacji. Realizowała przy tym różnorodne formy udostępniania zbiorów. Natomiast dla uczniów przeprowadzono 1 4 zajęć edukacyjnych omawiając na nich tematy: Od glinianej tabliczki do e-booka – rozwój pisma i książki, Biblioteka od kuchni, Edukacja regionalna – Spotkania z przewodnikiem, Legnica, moje miasto, Inny nie znaczy gorszy (O tolerancji), Bezpieczeństwo w sieci.

Realizując porozumienie z Powiatową Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Chojnowie skupiono się na współpracy w realizacji projektu unijnego Szkoła na miarę czasów. Współpraca ta polegała na wspomaganiu szkół i przedszkoli w zakresie: dostarczania informacji na temat nowości wydawniczych dotyczących dydaktyki, wychowania i opieki, przygotowania bibliografii dotyczącej tematyki szkoleń i warsztatów, w tym bazę sieci i linków edukacyjnych, tworzenia opracowań materiałów, bibliografii i rekomendacji tematycznych do pracy w sieci,

zamieszczania ww. materiałów na platformie ORE w utworzonych przez powiat

legnicki Sieci Współpracy i Samokształcenia, wspomagania pracy koordynatorów sieci i Szkolnych Organizatorów Rozwoju Edukacji. Szczególnie na realizacji porozumienia zyskali użytkownicy sieci współpracy i samokształcenia, tj. dyrektorzy szkół i przedszkoli sieci Pozapedagogiczne obowiązki dyrektora szkoły; nauczyciele humaniści sieci Metody uczenia się i techniki motywujące do nauki , nauczyciele pedagodzy i wychowawcy sieci Pra-

ca z uczniem sprawiającym trudności wychowawcze; nauczyciele przedmiotów ścisłych i przyrodniczych sieci Jak wspierać dziecko w uczeniu matematyki? Po roku prowadzonego wspomagania i przeprowadzonej na koniec ewaluacji, bardzo dobrze oceniono współdziałanie. Faktem potwierdzającym tę opinię niech będzie również i to, że obie placówki chcą kontynuować współpracę w kolejnym roku szkolnym. W wyniku organizacji i prowadzenia wspomagania, w trochę innej formie niż w poprzednich latach, nasuwają się następujące wnioski: - dyrektorzy placówek uważają że mają doskonałych nauczycieli, a zatem jeśli Biblioteka ma realizować wspomaganie, to głównie realizując ofertę dla uczniów. - nauczyciele boją lub wstydzą się przyznać, że wspomaganie jest Im potrzebne. Okazuje się, że czas działa na korzyść Biblioteki, gdyż: — przekonujemy o potrzebie wspomagania, — wydeptujemy ścieżki, — udowadniamy, że chcemy i potrafimy wspomagać. Kontakt z autorem: m.lodyga@legnica.dbp.wroc.pl

11 8

WSPOMAGANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PRZEZ BIBLIOTEKĘ PEDAGOGICZNĄ W WAŁBRZYCHU realizacja zadania i doświadczenia w roku szkolnym 2013/2014

1 . Oferta Biblioteki w zakresie wspo- nauczycieli bibliotekarzy. Drogą mailową i faksem przesłano ją do wszystkich szkół magania placówek oświatowych. powiatu. Ukazała się też na stronie www placówki w zakładce „Wspomaganie szkół i placówek oświatowych”. Działania Biblioteki w zakresie wspierania szkół i placówek oświatowych w roku szkolnym 201 3/201 4 dotyczyło groma-

Biblioteka skorzystała z oferty przygotowanej przez DBP we Wrocławiu, którą dostosowano do możliwości filii w Wałbrzychu. Następnie została ona rozpropagowana w środowisku edukacyjnym, m.in.: podczas konferencji otwarcia w DODN w Wałbrzychu, na targach książki „Mall książkowy”.

dzenia literatury zgodnej z kierunkami polityki oświatowej państwa (jak: wspie-

Okazją do jej rozpowszechnienia były spotkania zespołów samokształceniowych 11 9

rania rozwoju dziecka młodszego w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego, działań szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów,

kształcenia uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych i podniesienia jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych). W placówce opracowywane są pakiety edukacyjne, których tematy określają kierunki polityki oświatowej państwa. W minionym roku szkolnym wiodącym zagadnieniem była edukacja na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów. Udostępniane są materiały źródłowe,

chu i Miejską Szkołą Podstawową w Szczawnie Zdroju . Wcześniej nauczy-

ciele sami zdiagnozowali swoje potrzeby edukacyjne. Zakres wspierania szkół przez Bibliotekę obejmował prowadzenie zajęć

edukacyjnych z elementami biblioterapii w klasach 1 -3 , przygotowanie i prezentowanie literatury tematycznej na konferencjach metodycznych oraz uczestnictwo w szkoleniach i warsztatach przygotowanych przez pracowników

konspekty i scenariusze zajęć, materia- Filii DBP w Wałbrzychu. ły repertuarowe, rocznicowe, zestawienia tematyczne opracowywane na 3. Funkcjonujące sieci współpracy potrzeby pedagogów. Na stronie www Bi- w Bibliotece. blioteki upowszechniane są publikacje nauczycieli, jak: Wałbrzych – nasze miasto, czy cykl scenariuszy o prawach dziecka. Prowadzone są zajęcia z edukacji czy-

telniczej i medialnej z wykorzystaniem TIK m.in. dla klas maturalnych, których

celem jest przygotowanie do korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki, umiejętność sporządzenia prezentacji maturalnej, bibliografii załącznikowej i przypisów. W ofercie Biblioteki znaleźć można zajęcia tematyczne związane np. z Międzynarodowym Rokiem Rodziny, Rokiem Oskara Kolberga, Rokiem Juliana Tuwima lub dotyczące poradnictwa zawodowego. Ponadto nauczyciele wspierani są

W placówce funkcjonuje sieć nauczycieli bibliotekarzy szkolnych, która skupia od 8 do 1 5 osób. Koordynatorem sieci jest kierownik Biblioteki Pedagogicznej w Wałbrzychu. Na początku roku szkolnego określono terminy spotkań samokształceniowych (obejmujące 3 - 4 spotkania co dwa miesiące, tj. w październiku, grudniu, marcu i maju. Podano tematy szkoleń i warsztatów. Uczestnicy spotkań samokształceniowych otrzymali materiały pomocnicze związane z tematem zajęć. Dla bibliotekarzy szkolnych przygotowano i przeprowadzono szkolenia w ramach działającej sieci współpracy, dotyczące takich zagadnień, jak: przepisy prawne bi-

w przebiegu ich kariery zawodowej dzięki szkoleniom i konsultacjom doty- bliotekarskie i rachunkowe dotyczące czącym awansu zawodowego prowa- przeprowadzenia inwentaryzacji matedzonych przez eksperta z listy MEN ds. riałów bibliotecznych, budowanie poprawnych relacji z czytelnikiem, awansu zawodowego. nowych zadań bibliotek pedagogicznych, rodzajów działań w ramach sieci 2. Porozumienia z placówkami oświa- współpracy i samokształcenia, korzystania z elektronicznych źródeł infortowymi w powiecie. macji, samodzielnego korzystania przez W listopadzie 201 3 roku DBP Filia w Wał- uczniów z zasobów informacyjnych, brzychu podpisała dwa porozumienia Polskich Bibliotek Cyfrowych, realizacji o współpracy ze szkołami: Publiczną godzin dodatkowych z uwzględnieniem Szkołą Podstawową Nr 28 w Wałbrzy- metod aktywizujących . 1 20

4. Formy wspomagania bibliotek szkol- Podsumowując doświadczenia z realizacji zadania wspomagania szkół i placówek nych. W omawianym okresie biblioteki szkolne wspomagane były poprzez prowadzenie doradztwa metodycznego (osobiście lub telefonicznie) z zagadnień prawa oświatowego, autorskiego, dotyczących pracy bibliotekarza. Dla nauczycieli bibliotekarzy bibliotek szkolnych gromadzono literaturę z zakresu bibliotekoznawstwa. Na spotkaniach samokształceniowych prezentowano nowe nabytki z zakresu pedagogiki, metodyki nauczania, psychologii, bibliotekarstwa. Opracowywano też tematyczne zestawienia bibliograficzne. Na uwagę zasługuje też współpraca w zakresie organizowania konkursów, wystaw, spotkań oraz prowadzenie zajęć edukacyjnych. Ciekawą formą wspomagania były warsztaty z arteterapii , podczas których prezentowano literaturę związaną z różnymi metodami terapii do zastosowania w pracy nauczyciela i bibliotekarza szkolnego (kształtowanie w uczniach wrażliwości estetycznych oraz wyrabianie zdolności manualnych). Bibliotekarze szkolni byli zapraszani na zajęcia otwarte z biblioterapii w ich szkołach (PSP Nr 28, PSP Nr 1 5, Zespół Szkół Integracyjnych w Wałbrzychu). Nauczyciel bibliotekarz z placówki filialnej w Wałbrzychu został zaproszony do PSP Nr 1 5 w Wałbrzychu celem przeprowadzenia warsztatów plastycznych z okazji Święta Szkoły pod hasłem Tworzę, więc jestem kreatywny.

oświatowych należy podkreślić fakt, że już od wielu lat praktykowana jest współpraca między Biblioteką a placówkami edukacyjnymi w mieście i powiecie. Zdaniem osób współpracujących z placówką biblioteczną najbardziej pożądaną

formą wsparcia są zajęcia edukacyjne dla uczniów, przygotowywanie materiałów źródłowych dla nauczycieli (zamieszczanych na platformie Fronter, stronie www Biblioteki, czy kolportowanych w postaci papierowej) . Pozytywnie odbierane są indywidualne szkolenia z zakresu wyszukiwania informacji i materiałów źródłowych do lekcji . Grupowe szkolenia nauczycieli nie spotykają się z aprobatą, ewentualnie, gdy przeprowadzane są podczas rad pedagogicznych. Ponadto istnieje niechęć do podpisywania jakichkolwiek umów z placówką i ustalania konkretnych terminów spotkań. Zdecydowanie lepiej nawiązuje się współpracę na zasadzie porozumienia ustnego bez podania szczegółów. Najlepsze efekty współpracy występują w sytuacji stałego kontaktu pracownika ze strony Biblioteki z jednym nauczycielem ze szkoły lub placówki. Istnieje wówczas możliwość wspólnego diagnozowania potrzeb tej konkretnej placówki, zaś indywidualny kontakt nauczyciela z biblioteką pedagogiczną utwierdza go z możliwości korzystania z jej usług. Ponadto zauważono bardzo dobrą współpracę z tymi szkołami i placówkami, w których pracują kreatywni bibliotekarze, nauczyciele – doradcy metodyczni, konsultanci. Kontakt z autorem: t.dalek@walbrzych.dbp.wroc.pl

1 21

ROZMOWĘ Z LUCYNĄ KUROWSKĄ-TRUDZIK DYREKTOREM DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU na temat doświadczeń bibliotek pedagogicznych z realizacji zadania wspomagania szkół i placówek oświatowych przeprowadziła Urszula Tobolska

Urszula Tobolska – redaktor naczelny DIBP: Pani dyrektor, w przedostatnim numerze e-biuletynu [nr 2 z 201 3 roku], poruszałyśmy temat gotowości Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu do nowych zadań, do których placówka została zobligowana stosownym rozporządzeniem. I choć te nowe zadania obowiązkowo realizować będą biblioteki pedagogiczne dopiero od 201 6 roku, to już przez cały rok szkolny 201 3/201 4 zarówno 1 22

Biblioteka we Wrocławiu, jak też jej filie, tj. placówki w Jeleniej Górze, Wałbrzychu, Legnicy, Świdnicy i Strzelinie, przystosowywały swoją działalność do nowej aktywności. Na zebraniu Rady Pedagogicznej w maju 201 4 roku kierownicy tych bibliotek zdali relacje z tego, jak ich placówki odnalazły się w nowych obowiązkach. Określili je wówczas jako próby realizacji programu wspomagania szkół i placówek oświatowych. Jak dyrektor DBP we Wrocławiu odbiera te doświadczenia?

Lucyna Kurowska-Trudzik – dyrektor Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu:

szkoła musi życzyć sobie naszego partnerstwa w definiowaniu problemów, sposobie ich rozwiązania i ewaluacji ich efektów. Pamiętajmy też, że w minionym roku szkolnym podjęliśmy pierwszą próbę dostosowania działalności do nowych zadań, mając przy tym świadomość, że zebrane doświadczenie posłuży jej modyfikacji.

Realizacja zadania wspomagania szkół

podjęta przez biblioteki filialne polegała na sformułowaniu ogólnej oferty biblioteki pedagogicznej, przedstawieniu jej wybranym placówkom oświatowym i wynegocjowaniu z nimi takich form wsparcia, jakich sobie życzyły. Następny krok musi polegać na przygotowaniu działań biblioteki dedykowanych konkretnej szkole i jej rzeczywistym zdiagnozowanym potrzebom .

Urszula Tobolska: Nowe regulacje opisują, na czym polega organizowanie i prowadzenie wspomagania przez biblioteki pedagogiczne. Zwraca się uwagę na prowadzenie diagnozy potrzeb placówek edukacyjnych. Czy takie placówki jak biblioteki pedagogiczne zobligowane są do jej przeprowadzenia?

Na tym polega nowe myślenie o wspomaganiu nauczycieli. Instytucje wskazane przez Ministra Edukacji Narodowej do tej misji, pomagać mają nie pojedynczym nauczycielom czy grupie nauczycieli w rozwiązaniu wyartykułowanego przez nich problemu, ale konkretnej jednostce, jaką jest szkoła i jej problem czy problemy, określone w przeprowadzonej diagnozie.

Lucyna Kurowska-Trudzik: Diagnozę potrzeb przeprowadza szkoła lub inna placówka oświatowa. Pożądanym rozwiązaniem jest, że robi to wraz z parterami odpowiedzialnymi za proces ich wspomagania, czyli placówkami doskonalenia nauczycieli, poradniami pedagogiczno-psychologicznymi czy bibliotekami pedagogicznymi. Po dokonaniu diagnozy w szkole analizuje się jej wyniki, definiuje priorytety i partnerów do współpracy przy rozwiązaniu zdiagnozowanych problemów.

Podczas szkoleń organizowanych przez Ośrodek Rozwoju Edukacji dla bibliotek pedagogicznych wypracowano definicję procesowego wspomagania, która powinna ułatwić nam realizację tego zadania. „Jest to proces polegający na rozpoznawaniu wspólnie ze szkołą jej potrzeb, określenie tego co ma ulec zmianie, wspólne zaplanowanie drogi dochodzenia do oczekiwanej zmiany, zrealizowanie zaplanowanych działań oraz wdrażanie (utrwalanie) zmian w praktyce szkolnej.”

Urszula Tobolska: I znowu powrócę do treści rozporządzenia. Szczególny nacisk położono na wsparcie szkół w wykorzystaniu nowoczesnej technologii informacyjno-komunikacyjnej (TIK) w edukacji. Biblioteki mają w większym niż dotąd stopniu wspomagać nauczycieli w nabywaniu i rozwijaniu kompetencji cyfrowych. Chodzi o umiejętność praktycznego zastosowania narzędzi,

Przyglądając się działaniom w tym zakresie naszych bibliotek filialnych, a także i DBP we Wrocławiu, nie mogę stwier-

dzić, że już wspomagamy szkoły w sposób procesowy. Mogę zapewnić, że jesteśmy do tego przygotowani merytorycznie i organizacyjnie. Jednak to 1 23

aplikacji internetowych w procesie nauczania, a także o aktywne korzystanie z platform edukacyjnych czy e-learningowych kursów samokształceniowych.

gogicznych doceniono w Ministerstwie Edukacji Narodowej dając temu wyraz w zapisach rozporządzenia, o którym rozmawiamy.

Lucyna Kurowska-Trudzik:

Urszula Tobolska:

Nasze biblioteki mogą i powinny szybko zaangażować się w realizację tego zadania, gdyż zatrudnieni tam nauczyciele bibliotekarze od kilkunastu już lat funkcjonują zawodowo w oparciu o technologie informacyjno-komunikacyjną. W tym też czasie jednym z priorytetowych kierunków doskonalenia zawodowego pracowników bibliotek był właśnie TIK. Dlatego uważam, że kadra nauczycielska w naszych filiach jest przygotowana do wsparcia w tym zakresie nauczycieli różnych przedmiotów nauczania, nauczycieli bibliotekarzy bibliotek szkolnych, wychowawców, pedagogów i psychologów szkolnych. W przedstawianych przez biblioteki filialne relacjach z realizacji wspomagania szkół brakuje takiej właśnie aktywności. Oferta proponowanych szkoleń dla nauczycieli była uboga, podobnie oferta zajęć z edukacji medialnej i informacyjnej dla uczniów. Oceniam więc ją, jako ofertę nie wykorzystującą własnego potencjału. A właśnie ten potencjał dobrej znajomości technologii informacyjno-komunikacyjnej przez kadrę bibliotek peda-

Jakie zatem wnioski?

Lucyna Kurowska-Trudzik: W roku szkolnym 201 4/201 5 uważam za najważniejsze włączenie do oferty edukacyjnej bibliotek filialnych szkoleń dla nauczycieli z wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnej oraz powiększenie liczby tematów zajęć z edukacji medialnej i informacyjnej dla uczniów na różnych etapach kształcenia. O zapotrzebowaniu środowisk powiatowych na taką działalność biblioteki pedagogicznej świadczą liczne zaproszenia pracowników Wydziału wspomagania szkół i placówek oświatowych z DBP we Wrocławiu do prowadzenia szkoleń nauczycieli na terenie województwa dolnośląskiego. Chciałabym, aby w drugim semestrze tego roku szkolnego, formy takie prowadziły w swoich powiatach biblioteki filialne.

Urszula Tobolska: Bardzo dziękuję za rozmowę.

1 24

Od redaktora O istocie sieci współpracy i samokształcenia jako nowej formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, można przeczytać w książce i artykułach autorstwa Danuty Elsner, traktujących o tym zagadnieniu 1 . Artykuły dotyczące tych kwestii stricte przekładających się na pracę nauczycieli bibliotekarzy w myśl nowego rozporządzenia to teksty Jarosława Kordzińskiego oraz Anny Płusy 2. Sięgając po własne zasoby archiwalne e-biuletynu DIBP chcę wskazać na rozmowę z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu dotyczącej wzmiankowanego zagadnienia 3. Również w niniejszym numerze e-biuletynu znajduje się adekwatny materiał. Jest nim relacja ze szkolenia pt. Przechodzenie przez zmianę czyli nowa rola biblioteki w świetle rozporządzenia z 201 3 roku. Polecam też strony internetowe 4, w których przeczytać można m.in. o celach, założeniach i działaniach w ramach projektu wspomagania. Z pewnością podobnych artykułów pojawi się więcej, kiedy placówki zaczną realizować konkretne zadania w zakresie wspomagania.

1 . Elsner, Danuta. Sieci współpracy i samokształcenia : teoria i praktyka. Warszawa 201 3. ISBN 978-83-264-4352-7. Elsner, Danuta. Od WDN do sieci współpracy i samokształcenia. „Dyrektor Szkoły” 201 4, nr 5, s. 78- 81 . Elsner, Danuta. Sieć współpracy i samokształcenia. „Przed Szkołą” 201 4, nr 1 , s. 1 6-1 8. Elsner, Danuta. Reforma systemu doskonalenia nauczycieli. „Przed Szkołą” 201 3, nr 3, s. [21 ]-22, 24. Elsner, Danuta. Wszyscy jesteśmy załogą. [Projekt „System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym, kompleksowym wspomaganiu szkół]. „Głos Nauczycielski” 201 3, nr 6. dod. Reforma edukacji, s. III. Kordziński, Jarosław. Biblioteka jako element doskonalenia. „Dyrektor Szkoły” 201 4, nr 5, s. 82- 84. 2. Płusa, Anna. Sieci współpracy i samokształcenia jako nowa forma doskonalenia zawodowego nauczycieli bibliotekarzy. „Poradnik Bibliotekarza 201 4, nr 1 , s. 4-8. 3. Kurowska-Trudzik, Lucyna. Rozmowę z Lucyną Kurowską-Trudzik, dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu, o placówce realizującej proces wspomagania szkół i placówek oświatowych, przeprowadziła Urszula Tobolska. W: „Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych DIBP” 201 3, nr 2, s. 11 211 5. [online]. [Dostęp: 23 lipca 201 4]. Dostępny na www: ftp://dok.dbp.wroc.pl/E-czasopismo/Archiwum_nr4.pdf. 4. Doskon@lenie w sieci. [online]. [Dostęp: 23 lipca 201 4]. Dostępny na www: http://doskonaleniewsieci.pl. Materiały szkoleniowe dla nauczycieli i pracowników instytucji wsparcia szkoły w zakresie zadań Szkolnych Organizatorów Rozwoju Edukacji. [online]. [Dostęp: 23 lipca 201 4]. Dostępny na www: http://www.ore.edu.pl/index.php?option=com_phocadownload&view=category&id=1 97:materiay-szkoleniowe-dlanauczycieli-i-pracownikw-instytucji-wsparcia-szkoy-w-zakresie-zada-szkolnych-organizatorw-rozwojuedukacji&Itemid=1 01 7.

1 25