DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 1/2016 by DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych

SPIS TREŚCI

ROZMOWA NUMERU

Rozmowa z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu Panią Lucyną Kurowską-Trudzik..………………………………..…………………………………………..3-4

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

Elżbieta Szymańska. A, B, C… e-learningu……….……………...…………………………………………5-11 Anna Zakrzewska. Baza EDUKACJA - najbardziej aktualne źródło informacji………………………12-16 Anna Chawawko. Nowoczesne źródła informacji w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu……………………………….……………………………………………………………………17-27 Ewa Bochynek. Hanna Szaga i „bajki terapeutyczne”, czyli jak przekonać dziecko do szkolnej biblioteki……………….......................................................................................................28-30 Renata Stańczak. Moje działania biblioterapeutyczne w pracy z uczniami………...........................31-39 Iwona Rabów. Edukacja regionalna nie tylko w bibliotece : komunikacja miejska w Jeleniej Górze dawniej i dziś……………………………………………………………………………….40-42 Anna Chawawko. Wybrane metody aktywizujące : zastosowanie w nauczaniu i uczeniu się…....43-49 Barbara Rdzanek. Kreatywne czytanie z papierowym teatrem kamishibai……………….………….50-53 Marzena Musialik. Klub Czytających Przedszkolaków : praca z przedszkolakami w Bibliotece Pedagogicznej w Jeleniej Górze………………………………………………………….….54-57 Ewa Bochynek. BAJKOWÓZ - wędrująca szpitalna biblioteka w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej.……………………………………………………………………………………….….58-61

ROZMOWA NUMERU

Lucyna Kurowska-

Rozmowę z dyrektorem Dolnośląskiej

Trudzik

Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu

Dyrektor

Panią Lucyną Kurowską-Trudzik

Dolnośląska Biblioteka

o decyzji wygaszenia e-biuletynu DIBP

Pedagogiczna

przeprowadziła Urszula Tobolska

we Wrocławiu.

Urszula Tobolska – redaktor naczelna

Lucyna Kurowska-Trudzik – dyrektor

Pani dyrektor, jest Pani wydawcą e-

Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej

biuletynu o nazwie Dolnośląski Informator

we Wrocławiu

Bibliotek Pedagogicznych. Czasopismo

W roku 2012, kiedy w naszej placówce

powstało w 2012 r. Od samego początku

powstał

zostało pomyślane jako półrocznik emito-

wydawnictwo, pracowaliśmy w nieco in-

wany w formie elektronicznej.

nych realiach, odmiennych do obecnej

pomysł

własne

sytuacji. Te odmienne realia to poważne Decyzją wydawcy elektronicznego czaso-

zmiany kadrowe, polegające na zmniej-

pisma DIBP, w 2016 roku, zakończona

szeniu liczby pracowników pedagogicz-

została działalność wydawnicza w Dolno-

nych, zarówno w bibliotece wrocławskiej,

śląskiej

jak i wszystkich jej filiach.

Bibliotece

Pedagogicznej

Wrocławiu. Tym samym lubiane przez czytelników pismo, podejmujące podobną

Od stycznia 2016 roku biblioteki pedago-

działalność

giczne mają obowiązkowo realizować no-

wydawniczą,

kończy

swą

działalność.

we zadania, określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 28 lutego

Czytelnikom należy się informacja wyja-

2013 r. w sprawie szczegółowych zasad

śniająca podjęcie takiego rozstrzygnięcia.

działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dziennik Ustaw poz. 369).

Takie działania podjęliśmy zaraz po wej-

Urszula Tobolska

ściu w życie w/w Rozporządzenia i wła-

Dotychczas wydano 8 numerów pisma.

śnie zebrane wcześniej doświadczenie we

Niniejszy, w którym znajdzie się zareje-

współpracy ze szkołami w zakresie ich

strowana z Panią rozmowa, jest 9. Jako

wspomagania oraz wypracowany proces

redaktor naczelna pragnę podziękować

wspomagania spowodowały duże zaan-

wszystkim autorom, którzy współpra-

gażowanie naszej kadry w ten obszar

cowali

działalności Biblioteki.

własne teksty popularyzujące działania

wydawnictwem,

przysyłali

placówek, w których spędzali zawodoW takiej sytuacji pojawił się niepokój o

wą część swojego życia, dzielili się

skuteczność realizacji celów strategicz-

własnymi pasjami i zainteresowaniami.

nych naszej placówki. W rezultacie anali-

Wiem, że ich wysiłek wkładany w pisa-

zy tych celów oraz możliwości kadrowych,

nie tych tekstów był czasami niełatwy.

po konsultacji z kierownikami Wydziałów

Cieszę się, że mogłam przybliżyć sylwetki

w DBP we Wrocławiu, stojąc przed dyle-

tych osób, których nie ma już wśród nas,

matem: zadanie strategiczne a alterna-

a którzy twórczym zaangażowaniem i

tywne, podjęłam decyzję o zakończeniu

pomysłami,

edycji e-biuletynu DIBP.

kształtu sieci bibliotek pedagogicznych

przyczynili

Dolnego Śląska. Dziękuję serdecznie całemu zespołowi redakcyjnemu za wielkie zaangażowanie

Dziękuję za rozmowę.

się w edycję naszego wydawnictwa oraz wszystkim pracownikom, którzy podjęli z nim współpracę.

się

tworzenia

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

Elżbieta Szymańsk Nauczyciel bibliotekarz

A, B, C… e-learningu

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Zamiast wstępu… Jest końcówka lutego 2016 roku. W bazach DBP odnaleźć można 24 pozycje książkowe oraz 329 adnotowanych artykułów z czasopism na temat e-learningu. Praktyczna rada - przy wyszukiwaniu w bazie Edukacja nie wpisujmy myślnika, który konfunduje Alepha. Sporo też informacji znajdziemy w WikiEduLinkach pod hasłem Kształcenie na odległość. Można zapytać się, czy kolejny artykuł z tego zagadnienia jest więc potrzebny? Zdaniem autorki, zdecydowanie tak. Na pewno przyda się tym bibliotekarzom, którzy jeszcze z e-learningiem się nie zmierzyli. Być może wcześniej, podobnie jak autorka tego opracowania, zadają sobie pytania… czy w kontakcie z tą formą nauczania dam sobie radę? czy to ma sens? czy znajdę czas na niełatwy przecież elearning? czy się czegokolwiek „w ten sposób” nauczę? Odpowiedź 4 x TAK!

Poniższy artykuł ma pokrótce przedstawić

powodzeniem autorka przekazuje dalej.

zalety uczenia się oraz uczenia innych

Cel, który jej przyświeca, to zachęcenie

zdalnie oraz wskazać pomocne strony

do korzystania z kursów i szkoleń reali-

w uczeniu metodą e-learningową. I jest to

zowanych właśnie na odległość.

opinia absolutnie subiektywna. Wnioski na temat praktycznego korzystania z e-

A… czyli wady i zalety e-learningu

learningu, opiera na pracy z platformą

Korzyści jest zdecydowanie więcej niż

Moodle prowadzoną przez KOWEZiU.

wad. Co ciekawe, zapoznając się z pi-

W październiku 2015 r. autorka rozpoczę-

śmiennictwem sprzed kilku lat przeczyta-

ła kurs e-learnigowy organizowany przez

my o wadach, których nie przedstawia się

KOWEZiU pt. „Jak przygotować kurs

dzisiaj 1. Coraz rzadziej wymienia się ba-

online na platformie Moodle”. Można

rierę technologiczną, brak dostępu do

więc powiedzieć, że był to skok na głębo-

komputera czy Internetu. Coraz mniejsze

ką wodę. Pierwsze szkolenie online i od

wydają się być koszty, a coraz jaśniejsza

razu o tym, jak uczyć na odległość innych.

sytuacja prawna (Licencje Creative Com-

Było to zarówno teoretyczne, jak i praktyczne zdobywanie wiedzy, którą teraz z

Por. Juszczyk, S. Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów. Toruń 2002. s. 152-156.

mons - zmiany w prawie autorskim przy

zwiększa się prawdopodobieństwo, że

wykorzystaniu w celach edukacyjnych).

skierujemy większą uwagę na ten kurs.

Wciąż aktualną wadą tego typu kształ-

Jeśli chodzi o przymioty tej formy uczenia

cenia jest brak bezpośredniego kontaktu

– do najważniejszych zalet e-learningu

z prowadzącym i innymi uczącymi się.

wymienionych przez wspominanego auto-

Kolejnym minusem przytoczonym przez

ra Z. Zielińskiego można zaliczyć:

Z. Zielińskiego jest konieczność posiadania silnej motywacji i bycia zdyscyplino-

Elastyczność nauczania – dowolność

wanym w samokształceniu 2. Z tymi wa-

czasu, miejsca i tempa. Dzięki tej jakości

dami, też jednak można dyskutować. Po-

autorka przystępując do kursu mogła

kolenie Y, wchodzące powoli na rynek

z powodzeniem go ukończyć. Większość

pracy, jest przyzwyczajone do dominacji

kursu zrealizowała w domu, wieczorem,

życia społecznego i komunikacji w sieci.

gdy Jej półtoraroczny roczny synek już

Do szkół coraz większymi krokami wkra-

zasnął, a ona sama mogła na spokojnie

cza nowoczesna technologia, mobilność

zapoznać się z przygotowanymi przez

oraz przede wszystkim sieć. Coraz czę-

prowadzącego materiałami i wykonywać

ściej nauczyciele zamiast „walczyć z ko-

zadane aktywności. Dostęp do wszystkich

mórkami” wykorzystują ich możliwości

materiałów online, pozwalał na zapozna-

w trakcie lekcji, zwiększając zaintereso-

wanie się z treściami kursu w pracy,

wanie i zaangażowanie uczniów. Silna

w domu, w szpitalu na niespodziewanym

motywacja i konsekwencja jest potrzebna,

pobycie czy podczas podróży po kraju

gdy mówimy o samokształceniu. Najpierw

autobusem z wifi. Okazało się, że i… ko-

podjęcie decyzji, a potem wytrwałe dąże-

rek przy wyjeździe z Poznania miał swoje

nie do zakończenia kursu, szkolenia. Ina-

dobre strony – udało się wówczas pod-

czej rzecz się ma przy kursie, na który

czas tej podróży wykonać dwa czaso-

zostaliśmy wydelegowani, zadanie do wy-

chłonne zadania, a brak lodówki, telewizo-

konania, z którego musimy się rozliczyć.

ra czy niepokojącego bałaganu w pokoju,

Dobrym motywatorem zwiększającym na-

nie odrywał od komputera. Większość za-

szą konsekwencję jest też poniesiony wy-

dań wykonywała właśnie na komputerze

datek. Gdy za kurs musimy zapłacić,

lub laptopie, czasem zdarzało jej się za-

Z. Zieliński, E-learning w edukacji. Gliwice 2012, s. 25

poznawać z wypowiedziami na forum za

równo osoba przygotowująca szkolenie

pomocą smartfona.

(na zaliczenie kursu właśnie taki projekt należało stworzyć) oraz osoba ucząca się,

Multimedialne i atrakcyjne formy prze-

praktycznie zapoznają się z możliwościa-

kazu – tu prowadzący jest ograniczony

mi Internetu, platformy oraz mobilnych

jedynie

umiejętno-

urządzeń. Jeśli chodzi o platformę, to jej

ściami i czasem. Różnorodność form pre-

wybór powinien być dostosowany do na-

zentacji materiału, kontaktu ze słucha-

szych potrzeb. Dziś nie musimy już wy-

czami czy egzekwowania wiedzy jest

dawać kroci na wykupienie licencji. Do-

wciąż powiększana. Tutoriale, prezenta-

stępne są platformy darmowe na licencji

cje, instrukcje w pdf, odnośniki do portali,

GNU GPL lub Apache, szerzej o nich mo-

artykułów, a w końcu różnorodne formy

żemy poczytać w artykule Ewy Palki 3.

ćwiczeń i aktywności. W trakcie kursu pi-

Dane zapisywane są na naszym serwe-

sząca te słowa poznała możliwości ankie-

rze, dzięki czemu mamy zapewnione

ty online, pracy w zespole 4 osobowym,

większe bezpieczeństwo przetwarzanych

który kontaktował się za pomocą forum,

informacji. Wśród osób wykorzystujących

czatu i znanego nam już wiki.

Moodle trwają dyskusje czy do instalacji

swoją

wyobraźnią,

i obsługi platformy jest potrzebna pomoc Rozwój umiejętności informatycznych

informatyka. Jest to coraz łatwiejsze

– i to działa świetnie na obie strony. Za-

oprogramowanie, a z drugiej strony coraz większe

Źródło: http://www.dbp.wroc.pl/moodle/

nasze

własne

umiejętności obsługi urządzeń oraz wykorzystywania TIK. Do zestawienia proponowanego przez Zielińskiego dodać jeszcze należy zaletę współdziałania, jaką daje praca w grupie. Prawda, że jest to 3

Palka, E. Co różni platformy edukacyjne Modle i OLAT? [online]. W: „E-mentor” nr 4(36), 2010. [Dostęp: 06.03.2016]. Dostępny na: http://www.ementor.edu.pl/artykul/index/numer/36/id/771.

wciąż praca online, brak jest kontaktu

chanowie. Tu w czytelny sposób dowiadu-

bezpośredniego, ale wciąż możemy sobie

jemy się jakie kursy są dostępne po zalo-

wiele przekazać. Sama autorka miała

gowaniu, a które wymagają klucza dostę-

okazję wykorzystać zdobyte na kursie

pu.

umiejętności do pracy z koleżankami z filii

sy/szkolenia przewidziane są dla bibliote-

DBP we Wrocławiu. Pokolenie X dopiero

karzy (Skontrum w bibliotece, Ewidencja

będzie uczy się kooperacji w sieci, pod-

materiałów, Upowszechnianie czytelnic-

czas gdy dla naszych uczniów jest to już

twa wśród dzieci i młodzieży) ale także

codzienność.

dla uczniów i studentów (Unia Europejska

ciekawe,

oferowane

kur-

w innym zwierciadle, Zagrożenia współB… czyli kursy dla Bibliotekarzy i nie

czesnego świata, Pierwsza pomoc… oraz

tylko

kurs doskonalący z pakietu PS Office).

Portal Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna

posiada

zakładkę

e-learning,

http://moodle.wmbp.edu.pl/ Moodle War-

w którym można się zapoznać zarówno

mińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicz-

z teorią tego typu edukacji, jak też przejść

nej z Elblągu pod nazwą Biblioteczne

na strony, które takie właśnie kursy i szko-

Centrum Zdalnej Edukacji. Placówka ma

lenia prowadzą. W większości realizowa-

w swojej ofercie kursy samokształcenio-

ne przez biblioteki pedagogiczne są po-

we oraz kursy z prowadzącym, które wy-

sadowione na Moodle’u, co pozwala na

magają rekrutacji, przestrzegania termi-

zmniejszenie

technologicznej.

nów i zakończone otrzymaniem certyfika-

Przy dokładnym poznaniu tego typu plat-

tu. Świetna opcja dla osób mających pro-

formy, łatwiej z niej korzystać. Co prawda

blemy z konsekwencją. Jest to oferta bo-

w prezentowanych stronach wykorzysty-

gata i bardzo aktualna. W chwili pisania

wane są różne wersje Moodle’a, lecz na-

artykułu trwają zapisy na Poow Toon, Pa-

rzędzia i sposób ich prezentowania pozo-

dlet, Prezi., BeFunky. Wszystkie kursy

staje podobny.

i szkolenia pogrupowane są wg kategorii

bariery

takich jak: Cyfrowe opowieści, Materiały Poniżej przedstawiono propozycje zasłu-

biurowe, Wirtualne tablice, Materiały do

gujące na uwagę:

lekcji. Wszystko przedstawione bardzo

http://moodle.bpciechanow.pl/

czytelnie i efektownie.

Platforma

Moodle Biblioteki Pedagogicznej w Cie8

http://www.bptorun.edu.pl/moodle/

o ważnej tematyce jaką jest Prawo autor-

Plat-

skie dla bibliotekarzy.

forma zawierająca 11 kursów/szkoleń, która trwale zapisała się już w polskim ebibliotekarstwie. Nazwiska prowadzących

Akademia Górniczo-Hutnicza z Krakowa

kursy znane są wszystkim sięgającym do

posiada niemałe repozytorium kursów dla

fachowej literatury czy biorących udział

swoich studentów, przygotowała także

w konferencjach. Angielski dla biblioteka-

kursy w kategorii open:

rzy, Glogster, Innowacyjny warsztat pracy

do e-learningu, Open Access - otwarta

nauczyciela bibliotekarza i wiele praktycz-

nauka

Wprowadzenie

nych narzędzi do wykorzystania w codziennej pracy bibliotecznej. Co ciekawe

http://fbc.pionier.net.pl/elearning/pl/mod/fo

wyróżnione są też ćwiczenia uzupełniają-

rum/discuss.php?d=5 Federacja Bibliotek

ce do lekcji i szkolenia biblioteczne.

Cyfrowych przygotowała kurs dla bibliotekarzy związany z Budowaniem kolekcji

http://www.dbp.wroc.pl/moodle/ platforma

cyfrowej

naszej biblioteki jest w trakcie reorganiza-

Współpraca z Europeaną.

z LoCloud

Collections

oraz

cji (przenoszenie zasobów do nowszej wersji) lecz wciąż są dostępne kursy sa-

http://moodle.ebib.pl/ Wszystkim

mokształceniowe. Do tej pory nie były re-

EBIB

alizowane

prowadzącym

learningową. Cztery udostępnione kursy

w czasie rzeczywistym. Zapewne pojawią

pozwolą nam zapoznać się z prawem au-

się one wkrótce. Kursy dzielą się na kom-

torskim, Wyszukiwaniem informacji w ba-

puterowe i tematyczne. Znaleźć tu może-

zach danych (głębokich zasobach) oraz

my m.in. kurs o e-learningu, który wyjaśni

w otwartych zasobach Internetu. Doszko-

nam więcej na temat tej formy kształcenia

limy się też z redakcji publikacji elektro-

i dokształcania się. A oprócz tego kursy:

nicznych.

szkolenia

Cyberprzemoc,

Książka

nie

też

uruchomił

znany

platformę

książka

i Prawo autorskie w szkole.

http://e-learning.biblioteki.org/ Projekt Login biblioteka dobiegł już końca, jednak

https://moodle.umk.pl/BU/

Jeden

kurs

dla chętnych wciąż udostępnione są ma-

otwarty dla wszystkich bibliotekarzy, ale

teriały do realizacji kursów. Plan pracy

biblioteki, Specjalista informacji oraz Wy-

http://centrumedukacji.eu/course/index.ph

szukiwanie bez tajemnic.

p Centrum Edukacji Szczecińskiego Parku Naukowo-Technologicznego. Informa-

Jednak nie samą biblioteką bibliotekarz

tyka, Zarządzanie, Zawody Przyszłości to

żyje, wciąż powinno się otwierać na nowe

kategorie (nie wszystkie) w których po-

usługi, dokształcać się w różnych kierun-

grupowane zostały bezpłatne kursy Cen-

kach. Stąd kilka podpowiedzi, gdzie warto

trum.

szukać atrakcyjnych bezpłatnych kursów https://support.office.com/pl-pl

i szkoleń.

Ekipa

Microsoftu też coś praktycznego przygohttps://www.akademiaparp.gov.pl/szkoleni

towała. Samouczki i kursy na temat pakie-

a-biznesowe.html Zagadnienia finansowe

tu Office. Każdy znajdzie coś dla siebie.

i prawne, Zarządzanie strategiczne i opemenadżerskie

http://koweziu.edu.pl tę stronę powinni-

i osobiste… to tylko kategorie, w których

śmy również sprawdzać aby w odpowied-

możemy znaleźć wiele ciekawych kursów.

nim momencie przystąpić do rekrutacji

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębior-

(Uwaga! Jest potrzebna akceptacja dyrek-

czości przygotowała naprawdę bogatą

tora placówki, w której nauczyciel jest za-

ofertę.

trudniony). Właśnie rusza kurs e-portfolio,

racyjne,

Umiejętności

planowany jest kurs na eksperta awansu http://edukacja.fdn.pl/kursy-e-learning

zawodowego. Przy otwartych zasobach

Fundacja Dzieci Niczyje przygotowała

edukacyjnych znajdziemy również 169

kursy dla dzieci i młodzieży na temat bez-

kursów

piecznego internetu w podziale na różne

zwłaszcza szkolnictwa zawodowego, któ-

etapy edukacji. Dla pracujących z dziećmi

re mogą być wykorzystane na własnych

i młodzieżą zamieszczone są 45, 80 i 180

platformach. (np. Dekoracja wyrobów cu-

minutowe kursy o cyberprzemocy, pracy

kierniczych, Pierwsza pomoc, Zasady ob-

z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie

liczania wynagrodzeń i wiele, wiele in-

oraz dziecku – świadku w rozprawie są-

nych).

dowej.

dla

nauczycieli

dydaktyków

Zamieszczone powyżej linki odsyłają nas

społeczne związane z emigracją zarob-

do bezpłatnych kursów i szkoleń, których

kową… te pojęcia nie występowały w na-

jak widać w sieci jest całkiem sporo.

szych skryptach, jednak prawie codzien-

Jeszcze więcej znajdziemy takich, za któ-

nie przychodzi nam się z nimi mierzyć.

re trzeba zapłacić, ale jak wspomnieliśmy

Kolejne nowe tematy czekają na nas „za

wcześniej niektórym taka mobilizacja jest

rogiem”. Poznać je możemy na studiach

potrzebna. Na pewno zdecydowanie ła-

podyplomowych czy stacjonarnych, lecz

twiej odnaleźć je w internecie. Klikając

ich problematykę przybliżą nam (oczywi-

w ten

https://www.e-

ście nie w tak pełnym stopniu) szkolenia

sgh.pl/baza.php?page=kursy znajdziemy

i kursy e-learningowe. Nie bójmy się, się-

zestaw linków do sprawdzonych szkoleń.

gnijmy po nie, sprawdźmy jak ta cała

adres

technologia może ułatwić nam życie. C… czyli Co my na to… Pomimo tej całej nowoczesności, za-

A może jeszcze jeden krok do przodu…

awansowanych technologii czasu mamy

może sami stworzymy kurs, podzielimy

jakby wciąż mniej. Nasze umiejętności

się wiedzą z kolegami czy uczniami? To

nabyte w szkole czy na studiach zaczyna-

naprawdę potrafi wciągnąć . Autorka

ją tracić swoją wartość. Ciągły rozwój

artykułu służy pomocą i własnymi materia-

wymusza na nas poznawanie coraz to

łami, aby pomóc takie szkolenie lub kurs

nowych programów, obsługi urządzeń

opracować. A dziś zaprasza do wypełnie-

oraz reagowania we właściwy sposób na

nia krótkiej anonimowej ankiety na ile e-

„potrzeby rynku” czy zmianę relacji mię-

learning jest dla nas atrakcyjny i czy je-

dzyludzkich.

steśmy zainteresowani tą formą dokształ-

Problemy

cyberprzemocy,

dopalacze, bezpieczny Internet, sieroctwo

cania czy kształcenia innych. P.S. Część kursów jest już udostępniana jako m-learning. Smartfony wkraczają w kolejną sferę naszego życia… Kontakt z autorem: e.szymanska@wroclaw.dbp.wroc.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

BAZA EDUKACJA

Anna Zakrzewska Nauczyciel bibliotekarz

najbardziej aktualne źródło informacji

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Głównym celem działalności Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu jest zapewnienie dostępu do źródeł wiedzy i informacji edukacyjnej niezbędnej w procesie kształcenia i dokształcania nauczycieli, jak również doskonalenia zawodowego kadry pedagogicznej. Aby wywiązać się z tego zadania, podejmowane są liczne przedsięwzięcia, w efekcie których użytkownikom Biblioteki oferowany jest nowoczesny warsztat informacyjny, pomocny w dotarciu do potrzebnych źródeł wiedzy i informacji naukowej.

Jednym z jego elementów jest baza bi-

deutologii. W mniejszym stopniu repre-

bliograficzna artykułów z czasopism

zentowane są inne nauki społeczne i hu-

EDUKACJA, będąca cyfrową kontynuacją

manistyczne, takie jak psychologia, histo-

kartkowej kartoteki zagadnieniowej, której

ria, socjologia, kulturoznawstwo, itp.

początki sięgają lat 50-tych XX wieku. Zawartość bazy stanowią adnotowane

Głównymi atutami bazy EDUKACJA są

opisy bibliograficzne artykułów z czaso-

wielkość oraz aktualność. Liczba opisów

pism

Bibliotece,

bibliograficznych artykułów z czasopism

w tym z wybranych wydawnictw ciągłych

przekracza 216 tys. i na bieżąco wprowa-

oficyn uczelnianych. Na potrzeby bazy

dzane są kolejne, dzięki czemu baza sta-

bibliografowane są zarówno czasopisma

nowi rzetelne źródło wiedzy o szybko

wydawane w formie drukowanej, jak i te,

zmieniającej się edukacyjnej rzeczywisto-

które ukazują się wyłącznie w postaci

ści. Mamy możliwość śledzenia reform

elektronicznej. Pod względem treściowym

polskiego szkolnictwa, porównywania ich

baza EDUKACJA zawiera wiadomości

z rozwiązaniami stosowanymi w innych

z zakresu szeroko rozumianego pojęcia

krajach,

edukacji, zarówno w wymiarze polskim,

w kwestii

jak i światowym, teorii i praktyki pedago-

i strategii pedagogicznych.

gicznej, dydaktyki ogólnej, metodyk na-

Nauczyciele bibliotekarze dolnośląskich

czania poszczególnych przedmiotów, pe-

bibliotek pedagogicznych tworzący bazę

prenumerowanych

także

szukania

stosowania

nowych

inspiracji metod

opracowują artykuły z czasopism pod

w Bibliotece. Tak wzbogacone zasoby

wzglądem zawartości treściowej, tj. kwali-

umożliwiają użytkownikom bezpośredni

fikują artykuły po uprzedniej analizie ich

dostęp do treści znalezionego dokumentu

treści, formułują adnotacje (streszczenie

i bieżącą weryfikację poszukiwanych in-

treści dokumentu) oraz indeksują je we-

formacji.

dług stosowanego w Dolnośląskiej Biblio-

Zgodność rozwoju usług cyfrowych Biblio-

tece Pedagogicznej języka informacyjno-

teki z koncepcją otwartego dostępu (ang.

wyszukiwawczego. Proces ten gwarantuje

open access) na rzecz budowy otwartego

użytkownikowi otrzymanie wartościowych

modelu komunikacji naukowej, jest waż-

informacji, które zostały już wyselekcjo-

nym wyznacznikiem konstruowania no-

nowane pod względem treściowym, na-

wego wariantu rozpowszechniania wiedzy

tomiast opis bibliograficzny wzbogacony o

pedagogicznej i dziedzin jej pokrewnych,

adnotację dostarcza pełnej i natychmia-

jak i wychodzenia naprzeciw potrzebom

stowej wiedzy, czy znaleziony dokument

użytkowników nastawionych na rozwój

realnie odpowiada zapotrzebowaniu in-

technologiczny.

formacyjnemu osoby przeszukującej zasoby bazy.

Baza EDUKACJA obsługiwana jest w systemie

ALEPH,

dostępie

online

Mocną stroną bazy jest również ciągłe

http://aleph.dbp.wroc.pl/F?func=find-b-

rozszerzanie jej zbiorów o pełnotekstowe

0&local_base=dbp03.

wersje artykułów w wersji online, a także

Przykładowy rekord z danymi bibliograficznymi artykułu z czasopisma, wzbogacony o adnotację i wersję elektroniczną

skany artykułów, które są wykonywane

Wyszukiwanie

się

kownik bazy posługując się swobodnym

w oparciu o liczne funkcje oferowane

zestawieniem słów kluczowych może do-

przez elektroniczny system biblioteczny.

konać wyszukiwania przez wszystkie po-

Pierwszą opcję wyszukiwawczą stanowią

la. Jeżeli zastosowane opcje wyszuki-

Indeksy, które pozwalają na przeglądanie

wawcze nie dają zadawalającego efektu,

alfabetyczne w obrębie wybranego zbioru

może on skorzystać z funkcji pomocni-

(autorzy, tytuły, tytuły czasopism, hasła

czych systemu ALEPH. Można zatem do-

przedmiotowe, nazwy osobowe). W ra-

datkowo wykorzystać maskowanie części

mach korzystania z Indeksów warto pod-

wyrazu poprzez znak „?”, dzięki czemu

kreślić atuty alfabetycznego przeglądania

sformułowana przez nas fraza będzie np.

bazy pod kątem haseł przedmiotowych.

odmieniona przez przypadki. Można rów-

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna po-

nież

siada

informacyjno-

(AND, OR, NOT), funkcje zawężania lub

wyszukiwawczy, którego zaletą jest kom-

filtrowania, wyszukiwanie w wielu polach,

patybilność z językiem naturalnym. Po-

wyszukiwanie zaawansowane, które po-

nadto hasła bogate treściowo posiadają

szerzą spektrum precyzowania kryteriów

formy rozbudowane, w których zastoso-

wyszukiwawczych, co z kolei ma kluczo-

wano dodatkowe określniki głównego za-

we znaczenie przy trafnym wyborze źró-

gadnienia. I tak – wprowadzając frazę

deł. Otrzymane dane bibliograficzne moż-

„dziecko”, przy wyborze indeksu hasła

na wydrukować, zapisać na dysku lokal-

przedmiotowe, użytkownik bazy otrzyma

nym, dodać do swojej e-półki, jak również

dodatkowe wskazania haseł pokrewnych

wysłać pod wybrany adres mailowy.

tematycznie (m.in. dziecko a alkoholizm,

Wszystkie wskazówki dotyczące optymal-

dziecko a Internet, dziecko a narkoma-

nego

nia), które skierują go do zbioru opisów

ALEPH w przeszukiwaniu zasobów EDU-

bibliograficznych artykułów ściśle odpo-

KACJI znajdziemy na stronie startowej

wiadających jego potrzebom informacyj-

bazy.

własny

bazie

język

odbywa

wykorzystać

wykorzystania

operatory

funkcji

logiczne

programu

nym. Aby sprostać wymaganiom osób korzystaDrugą opcją przeszukiwania bazy jest

jących z zasobów Dolnośląskiej Biblioteki

proponowane przez system Wyszukiwa-

Pedagogicznej, zwłaszcza tych spoza

nie. W tzw. wyszukiwaniu prostym użyt-

Wrocławia, realizowana jest usługa ska14

nowania artykułów z bazy EDUKACJA.

znać z metodami i strategiami dydaktycz-

Każda osoba posiadająca konto czytelni-

nymi, programami nauczania, propozy-

cze może złożyć zamówienie na elektro-

cjami wykorzystania w nauczaniu nowo-

niczną wersję potrzebnego dokumentu.

czesnych technologii, jak również sposo-

Usługa ta wykonywana jest nieodpłatnie

bami na nawiązanie skutecznej współpra-

dla nauczycieli korzystających ze zbiorów

cy z rodzicami uczniów.

DBP. Pełną informację można znaleźć

Baza uwzględnia także podział na dydak-

pod adresem:

tyki poszczególnych przedmiotów szkol-

http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/

nych. Każda z nich obejmuje ogólne za-

kopiowanie-

gadnienia dotyczące nauczania (progra-

dokumentow#us%C5%82uga-

my, planowanie dydaktyczne, środki dy-

skanowania.

daktyczne, sprawy wychowawcze), organizację pracy dydaktycznej (rozwijanie

Baza EDUKACJA tworzona jest głównie

zainteresowań, samokształcenie ucznia)

z myślą o nauczycielach – kształcących

oraz materiały skierowane do nauczycieli

się i doskonalących swój warsztat pracy.

(doskonalenie zawodowe, konspekty lek-

Jest ukierunkowana na służenie wspar-

cji, samoocena). Na szczególnie rozbu-

ciem merytorycznym i praktycznym na

dowany zasób mogą liczyć nauczyciele

każdym etapie rozwoju zawodowego na-

języka polskiego, który został wzbogaco-

uczycieli, pedagogów, logopedów, psy-

ny o wiadomości dotyczące egzaminów

chologów. Co więc baza może im zaofe-

szkolnych, podział na kształcenie języko-

rować?

we, kształcenie literackie i kulturalne oraz

Nauczyciele, z uwzględnieniem podziału

nauczanie cudzoziemców.

na poszczególne etapy edukacyjne, znajdą artykuły z czasopism na temat awansu

Dużą część bazy bibliograficznej EDU-

zawodowego, samokształcenia, trudności

KACJA stanowią opisy artykułów skiero-

wychowawczych, pracy z uczniem zdol-

wanych do kadry kierowniczej placówek

nym, jak i tym, który boryka się z niepo-

oświatowych. Kadra zarządzająca szkół,

wodzeniami szkolnymi. Dostępnych jest

przedszkoli i innych instytucji oświatowych

także wiele scenariuszy zajęć lekcyjnych,

może szybko dotrzeć do aktualnych wia-

uroczystości,

propozycji

domości na temat zadań i obowiązków

zabaw dydaktycznych. Można się zapo-

dyrektorów w roku szkolnym, kompetencji

przedstawień,

zawodowych, realizacji planu nadzoru pe-

zajęć logopedycznych, propozycji ćwi-

dagogicznego, organizacji pracy rady pe-

czeń, terapii do wykorzystania w pracy

dagogicznej

zespołów zadaniowych,

z dziećmi (także z niepełnosprawnościa-

przepisów prawnych i ich interpretacji, re-

mi) i dorosłymi (np. po laryngektomii), me-

alizacji kierunków polityki oświatowej pań-

tod skutecznej pracy przy m.in. afazji, ją-

stwa. Od strony praktycznej można liczyć

kaniu, czy mutyzmie.

na wzory dokumentacji szkolnej oraz przykładowe przemówienia. Specjalistom

Ważną grupę odbiorców zawartości bazy psycho-

bibliograficznej EDUKACJA stanowią stu-

psychologom

denci, zwłaszcza przygotowujący się do

szkolnym zasób bazy oferuje artykuły na

wykonywania zawodu nauczyciela. Na

temat form pomocy dzieciom, młodzieży

bieżąco uzupełniane zasoby rozbudowują

i ich rodzicom, przeprowadzania diagno-

ich warsztat naukowy, dopełniając wiedzę

zy, organizowania działań w obliczu sytu-

informacjami publikowanymi wyłącznie na

acji kryzysowej, podstaw prawnych i pro-

łamach czasopism.

pedagogicznego

poradnictwa oraz

cedur udzielania wsparcia. Poza projektami, propozycjami scenariuszy zajęć,

EDUKACJA to baza żywa, wciąż aktuali-

ćwiczeń i zabaw dydaktycznych odnaleźć

zowana i podążająca za potrzebami swo-

można informacje z zakresu kwalifikacji

ich odbiorców, zwłaszcza w wymiarze

zawodowych, problematyki wykonywania

udogodnień technologicznych. Jest także

zawodu, a także wzory dokumentów.

wyjątkowa - żadna inna biblioteka w Polsce nie posiada bazy bibliograficznej za-

Aby wspomóc logopedów i ich pracę, bi-

wartości czasopism z zakresu nauk peda-

bliografujemy artykuły dotyczące zarówno

gogicznych o tak szerokim zasięgu chro-

wykonywania zawodu (kształcenie, kwali-

nologicznym, tematycznym i ilościowym.

fikacje, odpowiedzialność), jak i materiałów praktycznych w postaci scenariuszy

Zapraszamy zatem do korzystania z jej zasobów i możliwości.

kontakt z autorem: a.zakrzewska@wroclaw.dbp.wroc.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

NOWOCZESNE ŹRÓDŁA INFORMACJI w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu

Anna Chawawko Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.

Rewolucja informacyjna zmieniła cały nasz świat i całe nasze życie. Przyczynił się do tego oczywiście Internet, który zrewolucjonizował dostęp do informacji. Dla odbiorcy ważna stała się aktualność oraz jakość wiedzy. Problemem stało się jednak to, w jaki sposób dana informacja zostanie przedstawiona. Nowoczesny nauczyciel powinien umieć dzielić się swoją wiedzą oraz doświadczeniem z uczniami. Powinien współpracować również z nauczycielami, dzielić się z nimi swoimi spostrzeżeniami, dobrymi praktykami, zebranymi materiałami, ciekawymi pomysłami na lekcje, ponieważ umiejętność współpracy jest nieodłącznym atrybutem współczesnego pedagoga. Od nauczyciela bowiem wymaga się dziś otwartości na nowe technologie informacyjno-komunikacyjne i zmiany myślenia o roli jaką pełnią w procesie edukacji. Wymaga się również podnoszenia kompetencji, a co za tym idzie uczestnictwa w różnego typu szkoleniach, warsztatach czy konferencjach. Co z tego wynika dla nauczyciela? Przede wszystkim musi On stale podnosić swoje kompetencje. Hasło - kształcenie ustawiczne staje się dziś normą. Do tego niezbędne są narzędzia, z których nauczyciele mogliby skorzystać. Wiele instytucji wychodzi naprzeciw tym wymogom, i stara się ułatwić poszukiwanie informacji. Jedną z takich placówek, które wspierają nauczycieli w ich pracy edukacyjno-wychowawczej jest Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna.

Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej Biblioteka stanowi cenne źródło wiedzy

które pracują w strukturach powiatowych

i informacji edukacyjnej. Aby wykorzystać

ośrodków doradztwa metodycznego na

posiadaną, bogatą kolekcję zbiorów o pro-

terenie całego województwa dolnoślą-

filu pedagogicznym, placówka rozpoczęła

skiego, a także niektóre biblioteki krajowej

w 2002 roku wdrażanie projektu pod na-

sieci bibliotek pedagogicznych (baza Wi-

zwą

Informacji

kiEduLinki). Dolnośląska Biblioteka Peda-

Edukacyjnej (DSIE). System tworzony

gogiczna jest biblioteką centralną i głów-

jest przez Dolnośląską Bibliotekę Peda-

nym koordynatorem tego projektu. Dba

gogiczną we Wrocławiu, biblioteki filialne

o poprawność merytoryczną systemu, or-

w Jeleniej Górze, Legnicy, Strzelinie,

ganizuje współpracę, doskonali kadrę bi-

Świdnicy oraz Wałbrzychu, oraz biblioteki,

bliotek pedagogicznych oraz prowadzi

Dolnośląski

System

badania nad efektywnością systemu i go

Systemu

jest

również

zapewnienie

doskonali.

wszystkim użytkownikom różnorodnej informacji z zakresu edukacji, która wspie-

Celem działania Dolnośląskiego Syste-

rałaby ich w ich pracy zawodowej, w do-

mu Informacji Edukacyjnej jest mi.in.:

skonaleniu, podnoszeniu kwalifikacji z za-

uporządkowanie i zarządzanie na serwe-

kresu pedagogiki, nauk pokrewnych czy

rze DBP centralnej informacji edukacyjnej

oświaty.

zbiorach

bibliotek

pedagogicznych

uczestniczących w systemie, bazach da-

Aby umożliwić Użytkownikom dostęp do

nych instytucji członkowskich i nie będą-

zasobów

cych członkami systemu. Zamierzeniem

zintegrowany system biblioteczny o na-

Autor: Alina Dyrek, Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

informacyjnych

zwie

ALEPH.

wykorzystano Obecnie

Biblioteki trafia jego najnowsza wersja - ALEPH 22, wzbogacona o nowe funkcjonalności, które z pewnością usprawnią

jeszcze

bardziej

wyszukiwanie

nie-

zbędnych informacji. Źródła informacji online Najpopularniejszym źródłem informacji DSIE są Katalogi biblioteczne. W Katalogu centralnym sieci dolnośląskich bibliotek pedagogicznych http://aleph.dbp.wroc.pl:8991/F?fu nc=find-b-0&local_base=dbp01 Czytelnik

znajdzie

o zbiorach

wszystkich

pedagogicznych sieci.

informacje bibliotek

Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

Prócz katalogu centralnego, w którym

opcji, które umożliwiają mu trafne i sku-

znajdują się opisy wszystkich zbiorów,

teczne znalezienie w bardzo szybki spo-

bez względu na ich formę oraz miejsce

sób pożądanej wiedzy. Jeśli Użytkownik

przechowywania wyodrębniono mniejsze

potrzebuje informacji dotyczących tego,

katalogi kierując się formą dokumentów

od którego roku Biblioteka gromadzi dane

oraz miejscem, gdzie się znajdują. Dzięki

czasopismo, informacje znajdzie w

temu Użytkownik ma możliwość przeglądania dodatkowo (nie wchodząc w katalog

Katalogu tytułów czasopism. Obecnie

centralny) samych książek, lub tylko do-

Biblioteka prenumeruje ok.130 tytułów.

kumentów

filmów

Główne tematy to edukacja w Polsce i na

edukacyjnych lub tytułów czasopism albo

świecie, teoria i praktyka pedagogiczna,

zbiorów obcojęzycznych. Na podobnej

dydaktyka ogólna i metodyka poszczegól-

zasadzie wyodrębniono katalogi dla po-

nych przedmiotów nauczania, psycholo-

szczególnych dolnośląskich bibliotek pe-

gia.

elektronicznych

lub

dagogicznych. W tym przypadku kryterium podziału stanowiło miejsce przecho-

Co zrobić, aby w prosty i szybki sposób

wywania dokumentów bibliotecznych.

wyszukać najnowszą i najbardziej aktualną literaturę przedmiotu? Warto skorzy-

Katalogi można przeszukiwać wpisując

stać z edukacyjnych baz, które obok ka-

w odpowiednie miejsce autora, tytuł, hasło

talogów oferuje Biblioteka. DBP proponuje

przedmiotowe czy dowolne słowa kluczo-

dwie bazy Bazę bibliograficzną artyku-

we. Czytelnik ma pełną dowolność i wiele

łów z czasopism EDUKACJA oraz Bazę 19

Dolny Śląsk – edukacja regionalna, któ-

wśród bibliotek. Dzięki temu Użytkownicy

ra została zamknięta z końcem 2014 roku.

mogą swobodnie korzystać z większości

Ta pierwsza jest na bieżąco aktualizowa-

zbiorów, również w domu.

na, zawiera opisy bibliograficzne, przy WikiEduLinki

których bibliotekarze zamieszczają dokładną adnotację. Dzięki niej Czytelnik wie, o czym jest dany artykuł i tym samym

Dolnośląska

ma możliwość oceny przydatności danego

chcąc wyjść naprzeciw potrzebom Czytel-

materiału. Artykuły te opatrzone są rów-

ników uruchomiła w 2002 roku interak-

nież hasłami przedmiotowymi. Druga ba-

tywne źródło informacji pod nazwą WikiE-

za zawiera z kolei materiał z prasy regio-

duLinki. Zawiera wyselekcjonowane i upo-

nalnej dotyczący edukacji na Dolnym Ślą-

rządkowane edukacyjne zasoby Internetu.

sku. Od kilku lat baza EDUKACJA jest

Dziś jest to baza składająca się z ponad

systematycznie aktualizowana a artykuły

200 haseł, która polega na ogólnopolskiej

w wersji elektronicznej online. Dzięki

współpracy, gdyż oprócz DBP we Wro-

temu materiał jest udostępniany Czytelni-

cławiu, bibliotek filialnych i sieci hasła

kom w postaci pełnych wersji tekstów

opracowywane są również przez biblioteki

w plikach PDF.

pedagogiczne z całego kraju.

Dzięki

wypożyczalni

Biblioteka

Pedagogiczna

elektronicznej,

Zaangażowani w projekt są nauczyciele

w przypadku braku dostępu do danej pu-

bibliotekarze tych placówek, którzy dzięki

blikacji,

swojej wiedzy i umiejętności

użytkownicy

mają

możliwość

gromadzą

otrzymania informacji, w której bibliotece

w tej właśnie bazie cenne dla Użytkowni-

znajduje się dana pozycja; mogą ją rów-

ków materiały. Hasła dotyczą głównie ta-

nież zarezerwować, a w momencie do-

kich dziedzin jak: pedagogika, psycholo-

stępności zostaną o tym powiadomieni.

gia, dydaktyka, szkolnictwo etc. W zależ-

Elektroniczne konta Czytelników dają im

ności od rodzaju hasła dołączone jest hi-

możliwość

perłącze do portali, serwisów, multime-

kontroli

nad

zamawianymi

zbiorami, informacje o karach czy zbyt

diów,

długim przetrzymaniu zbiorów. Biblioteka

z czasopism elektronicznych zestawień

daje również możliwość wypożyczenia

bibliograficznych. Są one na bieżąco uak-

książek z Czytelni co jest rzadką praktyką 20

książek,

czasopism,

artykułów

mentów

drukowanych

pochodzą ze źródeł DBP we

Wrocławiu

innych

oraz

dolnośląskich

bibliotek pedagogicznych. Przedstawione są one w formie

zestawień

bibliograficznych opublikowane PDF

internetowej Przy bibliograficznych

Źródło: http://www.dbp.wroc.pl/linki/index.php?title=Strona_g%C5%8 2%C3%B3wna

Biblioteki. opisach zostały

jest ściśle z bieżącą polityką oświatową. Nauczyciel stale musi poszerzać swoją

Baza WikiEduLinki to atrakcyjne źródło informacji. Uzupełnia istniejące już źródła informacji w Bibliotece. To bardzo interesujące przedsięwzięcie, dlatego też jego twórcy zachęcają do aktywnego uczestnictwa i tworzenia projektu. Pakiety edukacyjne Jeszcze inną formą wspierania edukacji nauczycieli

stronie

ściowej publikacji. Tematyka ich związana

wsparciem dla pedagogów.

zawodowego

formie

zamieszczone adnotacje o zawartości tre-

tualniane, dlatego też baza ta jest cennym

i rozwoju

są

elektroniczne tematyczne pakiety edukacyjne. Jest to zespolenie materiałów publikowanych w dokumentach drukowanych czyli książkach i czasopismach z zasobami z Internetu. Materiały z doku21

wiedzę i umiejętności warsztatowe, dla

stać

swoich uczniów powinien być dobrym

http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/

i twórczym pedagogiem. W związku z tym

dla-nauczycieli/materialy-merytoryczne-i-

każda biblioteka powinna być dla nich za-

dydaktyczne-1/pakiety-

pleczem naukowym i informacyjnym. Dla-

edukacyjne?download=297:wzmocnienie-

tego też pakiety wspierają ich pracy za-

bezpieczenstwa-dzieci-i-mlodziezy.

klikając

ten

adres:

wodowej. W ostatnim czasie ukazał się pakiet pt. Wzmocnienie bezpieczeństwa

Pełna wersja pakietu zgodnie z prawem

dzieci

szczególnym

autorskim dostępna jest na komputerach

uwzględnieniem dzieci ze specjalnymi po-

w siedzibie Biblioteki. Pozostałe dostępne

trzebami edukacyjnymi w młodzieżowych

są na stronie www.dbp.wroc.pl w zakład-

ośrodkach wychowawczych, młodzieżo-

ce Dla nauczycieli – materiały meryto-

wych ośrodkach socjoterapii, specjalnych

ryczne i dydaktyczne.

młodzieży,

ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach

ośrodkach

Wirtualna czytelnia czy IBUK Libra

wychowawczych, rewalidacyjno-

wychowawczych. Można z niego skorzy-

Oprócz wszystkich dostępnych źródeł informacji – katalogi, bazy, pakiety edukacyjne, edukacyjne zasoby Internetu w Bibliotece jedną z nowości jest korzystanie z wybranych e-booków na stronie www.libra.ibuk.pl. Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna wykupiła dostęp do ponad 1500 tytułów. Publikacje z zakresu pedagogiki, psychologii, socjologii i komunikacji społecznej dostępne są dla wszystkich Czytelników. Jest to bardzo ciekawa propozycja ze strony placówki i niejako uzupełnienie zbiorów o nowe tytuły. Nauczyciele bibliotekarze zachęcają do pobrania PIN-ów 22

wszystkich swoich Czytelników, jest to na

w sieci nt. awansu, nie zawsze potrafią

pewno łatwy i szybki dostęp do wiedzy.

się odnaleźć lub niekoniecznie są na bie-

Innowacyjne technologie to ułatwienie dla

żąco ze zmianami jakie zachodzą w pra-

informacyjnego społeczeństwa XXI wieku.

wie. Na wszystkie wątpliwości i pytania odpowie ekspert w zakresie biblioteko-

Usługi on-line w Bibliotece

znawstwa

pedagogiki

opiekuńczo-

wychowawczej. Jest to usługa, która poKolejne e-usługi jakie wchodzą w skład

dobnie jak e-informacja, daje Użytkowni-

Dolnośląskiego

kom rzetelną i szybką informację.

Edukacyjnej

Systemu to

m.in.

Informacji usługa

Informacja edukacyjna nauczycieli oraz

informacji, dzięki której Czytelnik ma sta-

nauczycieli-bibliotekarzy.

ły kontakt z bibliotekarzami bez wychodzenia z domu. Na specjalny e-mail e-

Jak wiele tego typu placówek tak i Dolno-

informacja@dbp.wroc.pl może przesyłać

śląska Biblioteka Pedagogiczna dba

zapytania dotyczące godzin otwarcia Bi-

o to, by pracujący w niej nauczyciele bi-

blioteki czy sposobu zapisu, dostępności

bliotekarze stale podnosili swoje kwalifi-

konkretnych zbiorów, przedłużenia wypo-

kacje oraz doskonalili swój warsztat pra-

życzeń, propozycji doboru literatury czy

cy. Uczestniczą w wielu warsztatach,

sporządzenia zestawienia bibliograficzne-

szkoleniach i konferencjach. Dzięki temu

go. Poczta jest sprawdzana na bieżąco,

mogą dzielić się swoim doświadczeniem,

dlatego też zainteresowany otrzymuje od-

umiejętnościami i wiedzą. Wszyscy zain-

powiedź najszybciej jak to jest możliwe.

teresowani podnoszeniem swoich kompe-

Taka forma komunikacji z Biblioteką jest

tencji mogą skorzystać z usług jakie ofe-

jak najbardziej atrakcyjna.

ruje im DBP. Kadra pedagogiczna szkoli wszystkich chętnych podczas otwartych

Następna usługa, również bardzo przy-

spotkań w siedzibie DBP ale też poza nią,

datna,

np. w szkołach, bibliotekach czy innych

tym

ośrodkach edukacji. Prowadzi również

adresem można przesyłać zapytania do-

kursy samokształceniowe na platformie

tyczące stopni awansu zawodowego. Jest

edukacyjnej DBPMoodle. Tematyka szko-

to usługa przydatna nauczycielom, którzy

leń dotyka zarówno tematów czysto prak-

w gąszczu wielu informacji dostępnych

tycznych jak np. szkolenie pt. Wybrane

usługa

e-ekspert

expert@wroclaw.dbp.wroc.pl.

Pod

metody aktywizujące i ich zastosowanie

książki, historią pisma czy atlasami, ma-

w nauczaniu i wychowaniu z wykorzysta-

pami i encyklopediami podczas lekcji

niem tablicy interaktywnej, jak i wykorzy-

o państwach

stujące

informacyjno-

uczniowie dowiedzą się m.in. jak prze-

komunikacyjne, np. Grafika w chmurze.

strzegać prawa autorskiego podczas pi-

Edytory graficzne on-line. Każdy znajdzie

sania prac, jak poprawnie sporządzić bi-

coś dla siebie. Każde szkolenie przepro-

bliografię załącznikową czy choćby to,

wadzane jest w nowoczesnych salach

w jaki sposób postrzegać dzisiejsze me-

multimedialnych.

dia – dystansować się wobec nich czy nie.

technologie

Unii

Europejskiej.

Starsi

Ciekawość i atrakcyjność zajęć jest nieStudent i uczeń w Dolnośląskiej Biblio-

wątpliwie zaletą tej oferty, dlatego warto

tece Pedagogicznej

z niej skorzystać dla uatrakcyjnienia edukacji swoich uczniów.

DBP jest placówką, która wspiera w swoich działaniach dydaktyczno-wychowawczych również tych młodszych, potencjalnych użytkowników. W pracowniach odbywają się zajęcia z edukacji medialnej

dla

uczniów

wszystkich poziomach edukacji, od szkoły podstawowej, przez gimnazja po szkoły ponadgimnazjalne. Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

Młodsi uczniowie mogą dowiedzieć się

Dolnośląski Informator

w jaki sposób funkcjonuje biblioteka pe-

Bibliotek Pedagogicznych

dagogiczna, jakie posiada zbiory, a tym samym mają możliwość porównania Bi-

Wydawnictwo

blioteki ze swoją szkolną lub miejską, do

Bibliotek Pedagogicznych to propozycja

której są zapisani. Odbywają się dla nich

dla wszystkich nauczycieli bibliotekarzy,

zajęcia, które zapoznają ich z budową

która ma sprzyjać popularyzacji wiedzy 24

Dolnośląski

Informator

edukacyjnej, rozwojowi zawodowemu na-

ne, czyli propozycje scenariuszy zajęć.

uczycieli

wysokich

Bibliotekarze dzielą się swoją pracą pe-

standardów pracy w środowisku eduka-

dagogiczną, opisują inicjatywy jakie są ich

cyjnym. Autorami artykułów są oprócz

udziałem. Dolnośląska Biblioteka Peda-

pracowników pedagogicznych DBP, na-

gogiczna zachęca do korzystania z tego

uczyciele bibliotekarze innych bibliotek,

cennego źródła praktycznych informacji,

którzy chcą podzielić się z Czytelnikami

jakim jest e-Biuletyn. Pod tym adresem

swoim doświadczeniem. Opisują dobre

http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/

praktyki, które stosują na co dzień w swo-

dsie-dibp-dolnolski-informator-bibliotek-

ich placówkach, bibliotekach, swoje dzia-

pedagogicznych dostępne są numery,

łania na rzecz czytelnictwa, np. konkursy,

które dotychczas się ukazały.

oraz

promowaniu

wystawy, zajęcia z uczniami. W artykułach promowane są wartościowe lektury,

Biuletyn czyta się dzięki programowi IS-

przy których warto choć na chwilę się za-

SUU, który w bardzo przystępny sposób

trzymać. Pokazują w jaki sposób realizują

sprawia, że można wirtualnie wertować

zadania statutowe. I wreszcie, przedsta-

kartki czasopisma. Ten nowoczesny spo-

wiają praktyczne rozwiązania dydaktycz-

sób promocji środowiska bibliotekarskiego jest kolejnym dowodem na to, że Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna jest nowoczesną placówką edukacyjną. Technologia

informacyjna

niewątpliwie

zmieniła nasze życie. W dobie komputerów i szeroko pojętej informacji nauka stała się o wiele bardziej dostępna, łatwiejsza i tańsza. Powszechność jej sprawiła, że chętniej sięgamy po kolejne nowiki techniczne. Wychodzimy naprzeciw tym wymaganiom w szkole czy w pracy zawodowej. Instytucje edukacyjne również zaczęły inaczej funkcjonować i diametralnie się zmieniać. Technologia ta ma również duży wpływ na biblioteki. Dawniej, kiedy 25

chcieliśmy wypożyczyć książkę w biblio-

Bibliografia:

tece korzystaliśmy z katalogów kartko-

1. Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna.

wych. Dziś zastąpiły je nowocześniejsze –

[online]. [dostęp: 25 lutego 2016]. Do-

elektroniczne. Tamte odchodzą w niepa-

stępny w WWW:

mięć, zalegają w kątach bibliotek czy piw-

http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wrocl

nicach. Jeśli można je jeszcze gdzieś

aw/

spotkać, to raczej tylko w bibliotekach

2. Nowoczesne źródła informacji wspiera-

szkolnych. Dawniej, aby uzyskać jakie-

jące edukację użytkowników Dolno-

kolwiek informacje czy o bibliotece czy

śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we

o zbiorach musieliśmy wybrać się bezpo-

Wrocławiu. I. Gawrońska-

średnio do biblioteki. Dzisiaj możemy wy-

Paluszkiewicz [W:] Biblioteka w prze-

słać e-maila czy skorzystać z komunikato-

strzeni edukacyjnej : technologia in-

rów typu Gadu Gadu. Informacje o tym,

formacyjna w służbie użytkownikowi.

co ciekawego dzieje się w bibliotece mo-

Kraków 2014, s. 163-173 3. Rozwój usług informacyjnych w Dolno-

żemy uzyskać ze stron internetowych bibliotek, na bieżąco śledzić zmiany dzięki

śląskiej Bibliotece Pedagogicznej we

Facebookowi czy Twitterowi. Szybki do-

Wrocławiu w oparciu o nowe techno-

stęp do informacji to jest to, czego dziś

logie informacyjno-komunikacyjne. I.

potrzebuje nowoczesne społeczeństwo

Gawrońska-Paluszkiewicz, L. Kurow-

informacyjne. Przed bibliotekami i przed

ska-Trudzik [W:] Rola bibliotek

samymi bibliotekarzami stoi dziś nie lada

w lokalnej przestrzeni informacyjnej,

wyzwanie aby podtrzymać już dziś istnie-

edukacyjnej i kulturalnej. Poznań –

jące standardy oraz by nadal je rozwijać,

Kalisz – Konin 2009, s. 218-227

unowocześniać. Ale także inwestować

4. Tobolska, Urszula, Sikorska, Małgo-

w swoją przyszłość.

rzata. Potencjał informacyjny Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna sta-

Wrocławiu. Poradnik Bibliotekarza

ra się w szybki sposób odpowiadać na

2007, [nr] 2, s. 8-11.

potrzeby użytkowników. Odpowiedzią na to jest Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej. Co z tego wybierze dla siebie nasz Użytkownik? 26

6. Tobolska, Urszula. Wrocławska jubilat-

5. Tobolska, Urszula. Usługi online w Dolnośląskiej Bibliotece Pedago-

ka. Oblicza Edukacji 2011, nr 51, s.

gicznej we Wrocławiu. Poradnik Biblio-

10-14.

tekarza 2009, [nr] 7/8, s. 11-16. Kontakt z autorem: a.chawawko@wroclaw.dbp.wroc.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

HANNA SZAGA

Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz

I „BAJKI TERAPEUTYCZNE”

Dolnośląska Biblioteka

czyli jak przekonać dziecko do szkolnej biblioteki

Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu

Biblioterapia, a szczególnie bajkoterapia powinna być stosowana jak najczęściej w szkołach i innych placówkach wychowawczych. Może pomóc w rozwoju dzieci i młodzieży. Prawidłowy dobór lektury może zaspokoić potrzebę kontaktu z drugim człowiekiem, naprawić relacje z rówieśnikami czy rodziną oraz niwelować niepożądane zachowania dziecka.

Bajkoterapia to metoda wykorzystywana

tuacjach nie należy się poddawać. Bajki

do pracy z dziećmi w wieku przedszkol-

terapeutyczne dają dziecku wzorce po-

nym i wczesnoszkolnym, które wymagają

stępowania, aby umiały zrozumieć ota-

wsparcia ze strony osób trzecich. Realizu-

Źródło: własność autorki.

je się ją poprzez czytanie dzieciom, bądź ich samodzielną lekturę. Adekwatną opowieść terapeutyczną dobiera

się

danego

problemu.

Główne zadanie tekstu terapeutycznego to budowanie dobrego samopoczucia dziecka, pozytywnego myślenia, że z każdej trudnej sytuacji jest wyjście. Dzięki temu można pomóc dziecku pokonać lęk, ograniczyć stres lub poczucie niskiej wartości. Bohater bajki terapeutycznej to ktoś bliski dziecku, pozytywna postać, z którą możliwa jest identyfikacja. Przygody i doświadczenia tej postaci pomagają w codziennym życiu, uczą dziecko, że w trudnych sy28

czający świat, aby nie czuły się samotne,

Kraina książek jest krainą ciszy i spokoju.

zalęknione.

Kasia zapomina szybko o swoim strachu i płaczu, o tym, że spóźniła się na auto-

Autorką książki zatytułowanej „Bajki tera-

bus, którym miała odjechać po lekcjach

peutyczne” jest Hanna Szaga - polonistka,

do domu. Zapomina też, że jeszcze tak

socjoterapeutka, nauczycielka i bibliote-

niedawno nie lubiła swojej szkoły. Teraz

karka. Zbiór swoich siedmiu bajek zaopa-

zmieniło się również nastawienie dziew-

trzyła

czynki do szkoły:

dedykacją: „Ukochanemu wnu-

kowi – Maksowi – pierwszemu dziecię-

„A wie pani, ja już chyba lubię szkołę,

cemu odbiorcy”.

a najbardziej bibliotekę. I książki też, bo są kolorowe i ciekawe. Będę tu często

Czytając już pierwszy utwór - Kasia

przychodziła”2 .

w krainie książek - nabieramy pewności,

O tej swojej przygodzie Kasia opowiedzia-

że autorka to nauczyciel i bibliotekarz

ła w domu rodzicom. Zapewniła ich, że

z powołania. Gdy wprowadza małą pierw-

nie muszą się martwić, gdyby nie przyje-

szoklasistkę (tytułową Kasię) do szkolnej

chała zaraz po zajęciach do domu, bo

biblioteki, to upływ czasu przestaje mieć

przecież zamierza często po lekcjach

znaczenie, a poza tym dziecko czuje się

chodzić do biblioteki.

tu bezpiecznie: „Nagle czyjś głos wyrwał Kasię z Krainy

W podobny sposób przekonuje się do

książek. W pierwszej chwili pomyślała, że

szkolnej biblioteki nieśmiały Kuba. Chłop-

to molik do niej przemówił. Była to jednak

czyk, podobnie jak Kasia, czeka na szkol-

bibliotekarka. Mówiła, że już czas iść do

ny autobus. Nie chce uczestniczyć w za-

autobusu, ale Kasi tak się spodobało, że

jęciach świetlicowych. Przypadkowo spo-

najchętniej zastałaby dłużej”1 .

tyka na szkolnym korytarzu panią, która

Dziewczynka polubiła bibliotekę, a może

zachęca

sprawiły

mieszkają

w zajęciach prowadzonych w bibliotece.

w książkach i każdy z nich robi wszystko,

Uczeń jest zainteresowany tym zaprosze-

aby zaprosić do swojego domku, czyli

niem, zwłaszcza, że słyszy zza drzwi bi-

swojej książeczki.

blioteki śmiech rówieśników. Po powrocie

moliki,

które

pierwszoklasistę

udziału

do domu prosi mamę, aby zapisała go na 1

Szaga, Hanna. Bajki terapeutyczne. Kraków 2014, s. 11.

Tamże, s. 11

poniedziałkowe

zajęcia

bibliotece,

Bajki Hanny Szagi nie są długie. To prze-

a niedługo potem namawia do udziału

ważnie kilka, kilkanaście kartek tekstu.

w nich spotkaną na szkolnym korytarzu

Walorem jest tu niewątpliwie język i pro-

zapłakaną Anię:

sta konstrukcja zdań. A dzięki temu wła-

„Dziewczynka skinęła głową i poszli do

śnie książkę mogą także samodzielnie

biblioteki. Oczywiście bibliotekarka zgo-

czytać dzieci. Dodatkową zaletą są rysun-

dziła się, żeby Ania (bo tak miała na imię

ki autorstwa Agaty Fuks przypominające

nowa koleżanka Kuby) została na zaję-

kreślone ołówkiem szkice w dziecięcym

ciach. Dziewczynka początkowo siedziała

zeszycie.

przy stoliku i czytała książkę, ale później wspaniale się bawiła ze wszystkimi. (...)

kontakt z autorem: ewa.m.bochynek@wp.pl

Po zajęciach Kuba złapał swoją nową koleżankę za rękę i razem poszli do autobusu” 3.

Tamże, s. 20

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

MOJE DZIAŁANIA

Renata Stańczak Nauczyciel bibliotekarz

BIBLIOTERAPEUTYCZNE

Szkoła Podstawowa

W PRACY Z UCZNIAMI

nr 2 we Wrocławiu

Autorka artykułu prezentuje czytelnikom terapeutyczną rolę książki. Przybliża teorię dziedziny wiedzy, jaką jest biblioterapia i dzieli się pragmatycznym jej wykorzystaniem w pracy z uczniami. Literatura od wieków towarzysząca człowiekowi, jest doskonałym narzędziem do wykorzystania w procesie dydaktycznym i wychowawczym. Stosownie dobrana lektura przyczynia się do kształtowania pożądanych postaw. W szczególności na wychowanie uznany jest wpływ baśni.

Znaczenie biblioterapii Biblioterapia to „użycie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych jako pomocy terapeutycznej w medycynie, psychiatrii, psychologii i pedagogice, a także poradnictwo w rozwiązywaniu problemów osobistych poprzez ukierunkowane czytanie”. Taką definicję biblioterapii, w 1966 roku przyjęło oficjalnie Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotekarzy. Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki jako metody leczenia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją. Powinna ona być stosowana jak najczęściej w szkołach i innych placówkach wychowujących i opiekujących się dziećmi oraz młodzieżą. Biblioterapia może pomóc w rozwoju dzieci i młodzieży, integracji osób niepełnosprawnych, nieprzystosowanych społecznie oraz uczniom z zaburzeniami zachowania. Terapeutyczna rola książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie, pogłębianiu samoświadomości. Literatura piękna oddziałuje na człowieka, wyrabia w nim nowe spojrzenie na świat, zmienia jego sposób myślenia, przeżywania i zachowania. Dzięki temu człowiek wie więcej o świecie i o innych ludziach, ale także lepiej rozumie ich postawy, zachowania. Odpowiednio dobrana literatura ma swój olbrzymi udział w rozwoju osobowości, pomaga utrzymać równowagę emocjonalną, chroni przed negatywnymi emocjami, smutkiem, żalem, lękiem, gniewem, uczy nowych zachowań.

Źródło: własność autorki.

Rys historyczny Termin biblioterapia wywodzi się od greckich słów „biblion” czyli książka oraz „therapeo” co znaczy leczyć. Lecznicza moc słowa znana była od czasów najdawniejszych. O terapeutycznej funkcji tekstu wiedziano już w czasach starożytnych. W XIII wieku p.n.e. w Tebach nad wejściem do biblioteki Razmesa II widniał napis „Psyches iatreion” czyli „Lecznica dusz”. Księga Koranu czytana była w szpitalu Al-Mansur jako część terapii leczniczej już w XIII wieku n. e. Na terenie Europy w XVIII wieku czytanie chrześcijańskich tekstów religijnych stosowano w leczeniu pacjentów chorych psychicznie. Jako pierwszy terminu „biblioterapia” użył w 1916 r. Samuel McChord Crothers na łamach amerykańskiego czasopisma „Atlantic Monthly”. Biblioterapia jako dyscyplina naukowa w Polsce nie ma długiej tradycji - termin ten pojawił się po raz pierwszy w latach trzydziestych dwudziestego wieku; określano nim "działalność terapeutyczną, w której główne narzędzia działania stanowi książka". Pojęcie biblioterapii zostało przypomniane w latach sześćdziesiątych. W "Encyklopedii wiedzy o książce" z 1971 r. czytamy: "biblioterapia - stosowanie lektury książek i innych materiałów drukowanych jako środka terapeutycznego w leczeniu chorych". Według "Encyklopedii współczesnego bibliotekarstwa polskiego" z 1976 r. biblioterapia to "dział psychologii czytelnictwa

znajdujący

się

również

sferze

i socjologii".

zainteresowań

medycyny,

pedagogiki

Podział biblioterapii Trzy kategorie biblioterapii (według R. J. Rubin):  biblioterapia kliniczna – jest skierowana do osób chorych fizycznie lub psychicznie. Polega na stosowaniu odpowiednio dobranej literatury w grupach pacjentów cierpiących na taką samą chorobę lub pracy indywidualnej z cierpiącą osobą. Zajęcia mogą być prowadzone w klinikach, szpitalach, w domu chorego. Głównym celem tego typu terapii jest zmiana sytuacji psychologicznej pacjenta, zaakceptowanie choroby, pobudzenie chęci wyzdrowienia;  biblioterapia ogólnorozwojowa (wychowawczą) – adresowana jest do osób zdrowych, ale borykających się z różnymi problemami np. lękami, odrzuceniem, izolacją społeczną. Wykorzystuje się w niej głównie książki dydaktyczne i wyobrażeniowe. Skierowana może być do różnych odbiorców : dzieci, młodzieży, dorosłych, seniorów. Najistotniejszym celem spotkań jest wspieranie rozwoju i samorealizacji, pokonywanie trudności życia codziennego oraz dawanie uczestnikom warsztatów wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.  biblioterapia instytucjonalna – prowadzona jest w instytucjach medycznych, wychowawczych oraz resocjalizacyjnych. Jej celem jest przekazywanie informacji, wspieranie rehabilitacji, rekreacji i resocjalizacji 1. Organizacja procesu biblioterapeutycznego 1. Diagnoza: ustalamy przyczyny zaburzeń lub choroby. W zależności od rodzaju biblioterapii stosuje się różne metody i techniki diagnozowania. W przypadku biblioterapii wychowawczej wykorzystujemy diagnozę pedagogiczną. 2. Planowanie działań terapeutycznych: ustalamy do kogo skierowane będą zajęcia, opracowujemy scenariusze poszczególnych spotkań, gromadzimy środki i pomoce dydaktyczne. 3. Dobór literatury: w zależności od problemu przygotowujemy różne utwory literackie (fragmenty utworów), alternatywne materiały czytelnicze.

Tomasik, Ewa. Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa 1994, s.13.

4. Zajęcia integrujące grupę: mają ułatwić poznanie się członkom grupy terapeutycznej. 5. Rozmowa z uczestnikami mająca na celu zwerbalizowanie przez nich problemu może to być rozmowa kierowana, swobodne wypowiedzi poszczególnych uczestników, debata. 6. Identyfikacja z bohaterami literackimi lub sytuacjami fikcyjnymi: doświadczanie podczas kontaktu ze słowem czytanym, czy słuchanym pozytywnych lub negatywnych doznań mających na celu uaktywnienie emocji lub wyciszenie uczestników terapii. 7. Zabawy terapeutyczne w oparciu o przeczytane lub wysłuchane fragmenty literatury: zabawy plastyczne, elementy dramy, pantomimy, „burza mózgów”. 8. Zmiana w postawach i zachowaniu uczestników terapii: zajęcia powinny przyczynić się do zmiany sposobu postrzegania siebie, myślenia o chorobie, niepełnosprawności, czy sytuacji życiowej. Uczestnik stara się zmienić swój sposób funkcjonowania w grupie terapeutycznej, w rodzinie, środowisku, w którym funkcjonuje każdego dnia. 9. Ewaluacja: biblioterapeuta (terapeuta) uzyskuje informację zwrotną o przebiegu zajęć (warsztatów) od osób, które brały udział w zajęciach terapeutycznych. Źródło: własność autorki.

Doświadczenia własne z pracy z uczniami metodą biblioterapii Praca nauczyciela bibliotekarza (biblioterapeuty), zależna jest od prawidłowego zdiagnozowania zaburzenia, choroby czy uzależnień oraz od odpowiedniego doboru różnego rodzaju metod i technik diagnozowania. Spotykam się z dziećmi z klas I-III oraz aktorami koła teatralnego – Teatrzyku pod Aniołkiem funkcjonującego w Szkole Podstawowej nr 2 we Wrocławiu. Jestem do tej pracy przygotowana merytorycznie. Wykorzystuję wiedzę zdobytą podczas studiów podyplomowych – z dziedziny biblioterapia. Ponadto inspiracją są dla mnie materiały dostępne w Internecie (szczególnie na blogu – Biblioteki Szkolne Online), lektury (tytuły kilku z nich podaję na końcu tego artykułu), ale też dobre praktyki nauczycieli stosujących elementy biblioterapii, którzy zaprezentowali je na jednym ze spotkań Sieci Aktywności Edukacyjnej Nauczycieli Bibliotekarzy Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu. W swojej pracy terapeutycznej, wykorzystuję różnorodne formy pracy z tekstem. Jest to: - czytanie tekstu; - streszczenie poszczególnych fragmentów tekstu - omawianie ilustracji w książce (wskazanie powiazań tekstu z ilustracjami) - opowiadanie przeczytanych fragmentów tekstu - ilustrowanie przeczytanego tekstu pracami plastycznymi Podstawowym narzędziem pracy jest prawidłowo skonstruowany scenariusz zajęć biblioterapeutycznych. Powinien on zawierać takie elementy jak: - temat - cele (terapeutyczne) - informację o uczestnikach - określenie warunków/miejsca pracy - metody i techniki pracy - formy zajęć - środki - literaturę - wyodrębnienie poszczególnych części przebiegu zajęć 35

- części wstępnej (z wykorzystaniem np. zabaw integracyjnych) - części właściwej (wprowadzającej, przedstawiającej temat spotkania, omawiany problem z wykorzystaniem metod aktywizujących) - prezentacja tekstu - przepracowanie problemu zawartego w tekście (różne techniki) - podsumowanie - ewaluację Przykładowy scenariusz zajęć biblioterapeutycznych, wykorzystywany na zajęciach z gimnazjalistami (autor scenariusza: Renata Stańczak)

Temat: Czym się kierować w życiu? Cele: - poznanie sposobów postępowania innych ludzi - wzmocnienie własnej wartości - uświadomienie sobie odpowiedzialności za swoje życie Uczestnicy: młodzież gimnazjalna (I klasa, 25 osób) Czas trwania: 90 min. Miejsce prowadzenia zajęć: czytelnia w bibliotece Metody i techniki: - drama - dyskusja - czytanie, słuchanie, pisanie

Formy: zajęcia indywidualne i grupowe Narzędzia dydaktyczne: tekst Małego księcia, materiały papiernicze, kredki, pisaki, szablon samolotu, szablon planet, szablon słoneczka i chmurek, tablica, nożyczki Literatura: Saint-Exupéry, A. de. Mały książę. Toruń 2005. s. 79. Część I (wstępna): Przedstawienie się terapeuty i uczestników zajęć (wszyscy siadają w kole, następnie podają sobie maskotkę). Osoba, która trzyma maskotkę w ręku, mówi swoje imię oraz kilka słów o sobie np.: gdzie mieszka, czym się interesuje. Część II (właściwa): Wprowadzenie do tematu: wytworzenie nastroju skupienia, młodzież rysuje (lub odrysowuje od szablonu) samolot, ewentualnie planety Praca z tekstem: - uczestnicy zajęć dzielą się na grupy 3-4 osobowe - każda z grup otrzymuje fragment książki poświęcony spotkaniu Księcia z inną postacią - prowadzący wyjaśnia młodzieży, jakie mają zadania do wykonania w czasie swojej podróży planetarnej. Mały Książę spotyka różne osoby, uczestnicy mają ustalić co wyniósł on ze spotkania z nimi. - „złotą myśl” grupy zapisują na wykonanych samolotach Przykładowe efekty prac grupy: I grupa: spotkanie z Królem (Mały książę s. 31-35) „Złota myśl” – Należy wymagać tego, co można otrzymać. II grupa: spotkanie z Próżnym (s. 35-37) „Złota myśl” – Człowiek zbyt wielką wagę przywiązuje do pozorów. III grupa: spotkanie z Pijakiem (s. 37)

„Złota myśl” – Człowiek ucieka od rzeczywistości, nie mogąc sobie poradzić w życiu. IV grupa: spotkanie z Biznesmenem (s. 38-41) „Złota myśl” – Wykonujemy jakąś pracę po to, żeby inni mogli z niej korzystać. V grupa: spotkanie z Latarnikiem (s. 41-44) „Złota myśl” – Nie można zajmować się tylko własną osobą. VI grupa: spotkanie z Geografem (s. 45-48) „Złota myśl” – Dbajmy o rzeczy ulotne i marzenia. VII grupa: spotkanie ze Żmiją (s. 49-51) „Złota myśl – Wśród ludzi też jest samotnie VIII grupa: spotkanie z Lisem (s. 55-62) „Złota myśl” – Jedynie sercem można wszystko poznać. To co najważniejsze skrywa się przed wzrokiem. - grupy prezentują efekty swoich prac - prowadzący przykleja do tablicy okrągłe żółte słońce - uczestniczy zajęć na promykach wypisują określenia dotyczące przyjaźni - dyskusja na temat różnic między przyjaźnią a koleżeństwem - gry dramowe (wyobrażona sytuacja np. uczniowie zamykają oczy i wyobrażają sobie, jak Mały Książe opiekował się różą, chronił ją przed zimnem i chłodem) Podziękowanie wszystkim uczestnikom zajęć za aktywność. Ewaluacja: uczestnicy kończą zadanie: Wędrówka Małego Księcia uświadomiła mi, że: - ........................................................................ - ........................................................................

Polecana literatura biblioterapeutyczna (dla dzieci młodszych): 1. Blogowe dbajki : bajki, które dbają o rozwój dziecka. Warszawa 2011. 2. Haręża, J. Kruk – między innymi : historia intymna dla mniej lub bardziej nieopierzonych. Warszawa 2008. 3. Magiczne bajki na dziecięce smutki : bajki pomagajki dla nieco starszych dzieci. Pod red. Lidii Ippoldt. Skawina 2012 4. Tomaszewska, J., Kołyszko, W. Domonoś, odlotka i inne dziwolągi z mojej okolicy. Warszawa 2012. 5. Tomaszewska, J., Kołyszko, W. Opowieści z planety Holo : opowiadania terapeutyczne. Warszawa 2011. kontakt z autorem: renatastanczak64@wp.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

EDUKACJA REGIONALNA NIE TYLKO

Iwona Rabów Nauczyciel bibliotekarz

W BIBLIOTECE

Dolnośląska Biblioteka

komunikacja miejska

Pedagogiczna we Wrocławiu.

w Jeleniej Górze dawniej i dziś

Filia w Jeleniej Górze

W ramach programu rozwoju zainteresowań uczniów wiedzą o regionie i historii miasta zaplanowałam cykl spotkań uczniów z pracownikami Miejskich Zakładów Komunikacyjnych w ich siedzibie. Komunikacja miejska w Jeleniej Górze istnieje od 1875 r. Wtedy to pojawiły się pierwsze omnibusy. Następnie przyszedł czas na tramwaje gazowe, które szybko zostały zastąpione przez pojazdy elektryczne.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu Filia w Jeleniej Górze w roku szkolnym 2015/2016 nawiązała współpracę z Miejskim Zakładem Komunikacyjnym w Jeleniej Górze, dzięki której możliwe jest

prowadzenie

zajęć

dla

uczniów

z edukacji regionalnej. Dotychczas odbyły się dwa spotkania, których celem było poznanie historii komunikacji miejskiej we własnym mieście – małej ojczyźnie, zapoznanie z codzienną pracą kierowcy, promowanie zasad bezpiecznego korzystania z komunikacji oraz poznanie możliwości jakie daje bilet elektroniczny SeBa. W zajęciach wzięli udział uczniowie gimnazjum Specjalnego

Ośrodka

Młodzież

Szkolno-

miała

możliwość

poznania

zmian jakie następowały w wyglądzie au-

Wychowawczego w Jeleniej Górze.

tobusów miejskich na przestrzeni wielu

Prezentacja tematu zajęć zobrazowana

lat. Chcących poszerzyć zdobytą na zaję-

była makietami dawnych pojazdów kon-

ciach wiedzę

nych.

zachęcam do przejrzenia

pozycji Cezarego Wiklika pt. „Historia na szynach pisana”. 40

wykonali ciekawą papierową makietę auW takcie zajęć uczniowie mieli możliwość

tobusu, o jakim tylko faktycznie można

zwiedzenia terenu zakładu, tj. zajezdnię autobusową,

warsztaty

pomarzyć. Młodzież wykazała się ogrom-

samochodowe

ną pomysłowością w swoich pracach pla-

oraz zapoznali się z zasadami bezpiecz-

stycznych grupowych i indywidualnych, co

nego i kulturalnego korzystania z komunikacji miejskiej. Uwieńczeniem tych spotkań był zorganizowany przez wychowawczynię ze Specjalnego

Ośrodka

Szkolno-

Wychowawczego, konkurs pt. „Autobus moich marzeń”. Uczniowie samodzielnie

Nagrodzono pracę zbiorową – makietę autobusu marzeń oraz cztery prace plastyczne. Nagrodami były książki i gry planszowe, z

których uczniowie będą

mogli korzystać w swojej szkolnej bibliotece. Zajęcia o historii komunikacji miejskiej cieszą się dużym zainteresowaniem uczniów i będą nadal kontynuowane jako ciekawa forma zajęć edukacji regionalnej realizowana nie tylko w bibliotece.

w pełni doceniła komisja konkursowa złożona z przedstawicieli MZK.

Kontakt z autorem: i.rabow@jeleniagora.dbp.wroc.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

WYBRANE METODY AKTYWIZUJĄCE

Anna Chawawko Nauczyciel bibliotekarz

zastosowanie w nauczaniu

Dolnośląska Biblioteka

i uczeniu się

Pedagogiczna we Wrocławiu.

Nauczyciele mogą wykorzystać przedstawione przez autorkę propozycje lub wymyślać własne. Pomysłów jest z pewnością tyle, ilu nauczycieli. W działaniach nauczycieli tkwi ogromny potencjał edukacyjnowychowawczy, podnoszący kompetencje czytelniczo-informacyjne uczniów, rozwijające ich zainteresowania. Po raz kolejny okazuje się, że nauczyciel bibliotekarz to człowiek ciekawy, twórczy i pełen pomysłów. Umysł to nie dzban, który należy wypełnić, ale ognisko, które należy rozpalić Plutarch grecki historyk, filozof-moralista oraz orator

Nauczanie jest planową pracą nauczycie-

obecnie krytykowane, gdyż to nauczyciel

la z uczniami, umożliwiającą im zdobywa-

jest tu zasadniczym źródłem wiedzy,

nie wiadomości, umiejętności, nawyków

a uczeń jest biernym jej odbiorcą. Gdyby-

oraz rozwijanie osobowości. W prawidło-

śmy mieli wybierać między wykładem na-

wo zorganizowanym procesie dydaktycz-

uczyciela na lekcji a wspólną pracą

nym rola nauczyciela polega na stwarza-

uczniów i nauczyciela - wydaje się, że ta

niu warunków i sytuacji pobudzających

druga opcja jest korzystniejsza dla obu

uczniów do aktywności (uczenia się), kie-

stron. Jak to zrobić? Odpowiedź wydaje

rowaniu ich podczas zdobywania przez

się

nich wiedzy oraz czuwaniu nad jej wyko-

ucznia.

prosta

poprzez

aktywizowanie

rzystaniem. Jednym ze sposobów pracy z uczniami, podczas którego osiąga się

Metody aktywizujące czy metody

zaplanowane cele nauczania (tj. przeka-

Aktywne

zanie wiedzy, kształtowanie pożądanych postaw, pomoc uczniom w nabywaniu

Dwie formy są poprawne i dwóch można

nowych umiejętności) jest zastosowanie

używać. Metody aktywizujące (aktywne)

metod dydaktycznych. Tradycyjne me-

to taki sposób nauczania, w którym na-

tody dydaktyczne oparte na wykładowym

uczyciel nie przekazuje uczniom gotowej

przekazie wiedzy i odpytywaniu z niej są

wiedzy, lecz stwarza warunki do samo43

Stosowanie metod aktywizujących

dzielnego uczenia się, samodzielnych poszukiwań. Aktywizacja to nic innego jak: twórcze myślenie, pobudzanie do wysiłku

Od prowadzącego wymaga się większego

intelektualnego, ale również budowanie –

przygotowania do zajęć. Stosowanie me-

poprzez wspólną pracę i tolerancję – po-

tod aktywizujących wymaga od nauczy-

staw moralnych i etycznych. Dzięki temu

ciela bardzo dobrego przygotowania oraz

uczenie się możemy opisać jako wymianę

pochłania dużo czasu na przygotowanie

pomysłów, skojarzeń czy doświadczeń.

odpowiednich

Czynniki motywujące ucznia do aktywno-

i jedynie to może niektórych nauczycieli

ści to m.in.: atrakcyjność proponowanych

zniechęcać do działań. Ale dzięki temu

przez nauczyciela zadań, dynamika pra-

nauczyciel ma grupę uczniów, którzy

cy. Dla ucznia ważne jest poczucie sensu

chętnie stają się aktywni.

pomocy

dydaktycznych.

i przydatności realizowanego zadania, odkrywanie czegoś nowego, a także moż-

Metody aktywizujące, które charakteryzu-

liwość osiągnięcia satysfakcji i samoreali-

je  duża siła stymulowania aktywności

zacji.

uczniów  wysoka skuteczność przyswajania

Twórcze myślenie sprawia radość pod-

wiedzy

czas tworzenia wielu edukacyjnych roz-

 różnorodność i atrakcyjność

wiązań. Dzieci myślące twórczo są bar-

uczą

dziej ciekawe świata. Dlatego też nowo-

 współpracy i współdziałania w gru-

czesna pedagogika skupia się na stymu-

pie

lowaniu rozwoju dziecka w kierunku no-

 dyskutowania (używania argumen-

woczesnego myślenia. Naturalnym zatem jest prowadzenie zajęć tak, aby były one

tów)

skierowane na domyślanie się, zgadywa-

 przełamywania własnej nieśmiałości

nie itd. Zdolność do twórczego myślenia

(prezentowania przed innymi wła-

nie jest wyłącznie darem pojedynczych

snych pomysłów)

jednostek,

lecz

naturalną

potrzebą

Powyższe argumenty przemawiają za stosowaniem metod aktywizujących w to-

wszystkich ludzi. Należy ją tylko rozwijać.

ku zajęć.

Projektowanie pracy z dziećmi – wybór

Ważne jest by uczeń wyniósł jak najwięcej

metody

korzyści, tzn. potrafił się uczyć. Dlatego w pierwszym bloku metod przedstawiono

Należy pamiętać, że metody aktywne ma-

metody, dzięki którym możliwe będzie

ją określone zastosowania. Dobry na-

uczenie się a także rozwijanie sprawności

uczyciel umie używać je wszystkie, ale też

umysłowych, planowania, organizowania

potrafi ocenić, które będą przydatne mu

i oceniania własnej nauki. Zaliczamy do

w danych

Projektując

nich m.in.: Mapy myśli, Projekt eduka-

pracę z dziećmi, warto brać pod uwagę

cyjny, Haki pamięciowe, Odwrócona

nie tylko efektywność i atrakcyjność pro-

klasa, Autoprezentacja, Metoda SWOT.

ponowanych metod i technik, lecz także

W artykule omówiono niektóre z nich.

okolicznościach.

sposób organizowania procesu edukacyjnego uwzględniającego skuteczne formy

Mapy myśli (Mind Mapping – mapowa-

pracy. Należy pamiętać, że to nie metody

nie myśli) to jedna z najbardziej znanych

są aktywne same w sobie, lecz ich zdol-

i wykorzystywanych w edukacji metod ak-

ność do aktywizowania, tj. do poszukiwań

tywizujących. Jej twórcą jest Tony Buzan,

i myślenia.

który od lat prowadzi badania nad ludzkim mózgiem i technikami uczenia się. Uważa

Dokonywanie świadomego wyboru metod

on bowiem, że podczas tradycyjnego, li-

lub strategii nauczania, możliwość dosto-

nearnego notowania angażujemy tylko

sowania się do sytuacji i proponowanie

niewielką część naszego mózgu. Wyko-

uczniom wielu rozmaitych form aktywno-

rzystujemy tylko lewą część półkuli mózgu

ści będzie możliwe dopiero wtedy, gdy

(zdania, zwroty, liczby), nie wykorzystu-

nauczyciel będzie wiedział:

jemy niestety prawej półkuli (kolor, wy-

 wśród jakich metod nauczania mo-

obraźnia, skojarzenia). Mapa myśli T. Bu-

że wybierać

zana wykorzystuje obie te półkule, dlatego

 co stanowi o sile, a co o słabości

też warto stosować ją w nauczaniu.

każdej z tych metod

Uczeń może ją wykorzystać do przygoto-

 jakim celom służy każda z nich

wania prezentacji, podczas przygotowań

 jak używa się każdej z nich w prak-

do różnego typu egzaminów czy do nauki

tyce

języków. Mapy te tworzy się w bardzo prosty sposób. Potrzebna jest duża karta 45

białego papieru i kolorowe pisaki. Na

kolegów. Z tak przeprowadzonej lekcji

środku kartki należy zapisać temat prze-

płynie szereg korzyści, dzięki którym na-

wodni, do którego uczeń będzie się odno-

uczyciel

sił. Następnie należy domalować do hasła

uczniów i aktywność motywującą uczniów

kilka kolorowych kresek – organicznie

do pracy. Możliwe jest utrwalanie naby-

wyglądające gałęzie. Do tematu głównego

tych wcześniej umiejętności poprzez sta-

dopisuje się kolejne hasła/skojarzenia do

wianie pytań. Lekcję odwróconą można

tematu i stopniowo się go rozwija. Potem

prowadzić na każdy temat, z różnych

dodaje się kolejne gałęzie - podtematy.

przedmiotów i na wiele sposobów. Taką

Tworzy się mapę na wzór pajęczyny. Na-

lekcję można przeprowadzić już z naj-

różnego

grupową

pracę

Autorka grafiki: Anna Chawawko.

leży używać symboli, słówkluczy,

wykorzystuje

rodzaju

strzałek, kolorów, stylów, znaków,

obrazków.

Można

wprowadzać liczby, aby nadać porządek gałęziom. Warto też wprowadzić grubości

hierarchię kresek

–

najgrubszej do najwęższej. Metoda efektywność Cały

podnosi

pracy

proces

zapamiętywania

mózgu.

nauczania staje

i się

młodszymi uczniami (nie umiejącymi pi-

łatwym, prostym i przyjemnym. Uczeń

sać). Dzieci mogą przygotować się do ta-

myśli twórczo i wielokierunkowo.

kich zajęć przygotowując informacje obrazkowe, np. jakie są niebezpieczne za-

Metoda odwróconej klasy polega na

chowania w zimie itp.

przygotowaniu przez uczniów w domu zadań powtórzeniowych na lekcję. Na lekcji

I jeszcze Metoda SWOT będąca metodą

uczniowie wymieniają się zadaniami, któ-

zespołowej analizy i oceny jakiegoś zjawi-

re przygotowali w domu. Inni uczniowie

ska, wydarzenia, problemu. Doskonale

wykonują zadania zaproponowane przez

pomaga 46

podejmowaniu

decyzji.

w tym bloku metod to m.in.: Stacje zadaniowe, Wzajemne odpytywanie się, Chmurki i Rybki w akwarium. I tu również omówiono niektóre z nich. Technikę o nazwie Wzajemne odpytywanie stosować

się na

lekcjach

powtórzeniowych.

Uczy

porządkowania zawartych materiałach przez

Autorka grafiki: Anna Chawawko

można

informacji w

różnych

zapamiętanych

uczniów.

Angażuje

Uczniowie określają zarówno mocne stro-

wszystkich uczniów. Przebieg pracy tą

ny danego zagadnienia i wynikające z

metodą:

nich

1. Podanie tematu. 2. Indywidualne przy-

szanse (możliwości), jak i słabe strony

gotowywanie się uczniów do tematu po-

i związane z nimi zagrożenia. Finałem

przez analizę różnych materiałów. 3. Pra-

wspólnej pracy może być ustalenie osta-

ca w grupach, w których uczniowie przy-

tecznego stanowiska.

gotowują zestawy pytań do tematu. 4. Każdy członek nowej grupy przedstawia

Aby skutecznie i trwale przyswoić sobie

pytania wcześniej wypracowane przez

informacje ważne jest powtarzanie. Ze

swój zespół, pozostali na nie odpowiada-

względu na

ją.

organizację naszej pamięci

ważne jest powiązanie nowej wiedzy z danymi już zawartymi w naszej pamięci

Metoda Rybki w akwarium służy powta-

poprzez powtarzanie materiału i rozsze-

rzaniu materiału i zapamiętywaniu trud-

rzanie go. Należy pamiętać, że niemal

niejszych treści. Etapy przygotowujące do

natychmiastowe wykorzystanie zdobytej

jej wykorzystania: 1. Uczniowie przygoto-

wiedzy następuje poprzez nauczanie in-

wują się wcześniej w domu do pracy kon-

nych. Dlatego narzędzia zaproponowane

trolnej z większej partii materiału. 2. Do 47

lekcji

powtórzeniowej

jest

Podczas gromadzenia pomysłów najważ-

ustawienie krzeseł w dwóch kręgach.

niejszą rolę spełnia myślenie kreatywne.

w kręgu wewnętrznym powinno być 4-5

Oznacza to, że wszystkie pomysły roz-

wolnych krzeseł. Tu zasiada dwóch najle-

wiązania problemu, nawet te nierealne,

piej przygotowanych uczniów. Pozostali

absurdalne i niewykonalne są tak samo

uczniowie i nauczyciel siedzą w kręgu

ważne i należy je zapisać.

zewnętrznym

potrzebne

utworzonym

i przysłuchują się dyskusji.

krzeseł

3. Materiał

Do metod tych zalicza się m.in.: metodę

dialogu.

Za i przeciw, Drama, Metaplan, Metoda

Uczniowie przedstawiają najważniejsze

trójkąta, Rybi szkielet, Piramida priory-

aspekty, problemy, o których warto pa-

tetów. Poniżej omówiono Dramę i metodę

miętać na klasówce. 4. Osoba z kręgu

Metaplanu.

powtarzany

jest

formie

zewnętrznego, która chciałaby włączyć się do dyskusji, może to uczynić i przejść

Drama to metoda, która polega na próbie

do kręgu wewnętrznego.

5. Uczniowie

odgrywania scenek przez dzieci na zada-

w czasie tej wspólnej powtórki materiału

ny przez nauczyciela temat. Uczeń wcho-

robią indywidualne notatki, które pomogą

dzi w fikcyjne role, nie ma gotowego sce-

im przygotować się do sprawdzianu czy

nariusza, improwizuje. Zachowuje się na-

lekcji powtórkowej.

turalnie. Nie ma tu podziału na widzów czy aktorów. Otrzymuje on od nauczyciela

III blok metod najlepiej nadaje się do roz-

symboliczne przedmioty-rekwizyty i od-

wiązywania problemów. Problemy to

grywa rolę. Metoda ta jest twórczym do-

sprawy trudne i niejasne zagadnienia, któ-

świadczeniem dla ucznia, rozwija jego

re trzeba rozwiązać, wyjaśnić. Sposób

empatię. a przede wszystkim wrażliwość

rozwiązywania

obejmuje

i wyobraźnię ucznia. Uczy twórczego my-

sformułowanie problemu, ustalenie moż-

ślenia, kształci postawy, poprawia pamięć

liwych rozwiązań problemu, ocenę po-

i koncentrację, wyzwala ekspresję. Przy-

szczególnych wariantów rozwiązań, wy-

kładem może być lektura szkoły podsta-

bór optymalnego rozwiązania oraz zasto-

wowej „Mikołajek na wakacjach” René

sowanie wybranego rozwiązania w prak-

Goscinny i Jean-Jacques Sempé. Scenki

tyce.

uczeń może odgrywać na podstawie krót-

problemów

kich opowiadań z tej książeczki. 48

Weź grupę 20-25 uczniów w dowolnym wieku. Omów z nimi cel lekcji, pokaż, jakie korzyści z niej wyniosą. Rób to krótko, z zapałem i entuzjazmem, aby wzrosło ich zainteresowanie i motywacja.

2. Dodaj sprawną organizację: starannie dobrane miejsce, odpowiednio zaplanowany czas, przygotowane materiały. Zamieszaj uczniów, podziel ich na grupy, przydziel konkretne zadania, dołącz precyzyjną instrukcję.

Autorka grafiki: Anna Chawawko

Metoda Metaplanu jest raczej mało zna-

3. Przypraw właściwymi cechami prowa-

nym sposobem prowadzenia dyskusji dy-

dzącego: znajomością zasad komuni-

daktycznej. Pozwala na wspólne omówie-

kacji, umiejętnością prowadzenia, a

nie zagadnienia i szukanie najlepszego

jednocześnie podążania za grupą:

rozwiązania. Dyskusję tą metodą można

gruntowną, ekspercką wiedzą z na-

przeprowadzić w dużej grupie lub w ma-

uczanego przedmiotu, zręcznością w

łych zespołach. W czasie debaty nad za-

nawiązywaniu kontaktów, poczuciem

gadnieniem uczestnicy tworzą plakat bę-

humoru.

dący graficznym skrótem tej debaty. Można na przykład zastanowić się wspól-

4. Podtrzymuj nastrój entuzjazmu, pod-

nie z grupą nad zagadnieniem słabego

grzewaj wiarę uczniów we własne siły,

czytelnictwa uczniów, a do pracy wyko-

optymizm i ciekawość poznawczą. Po

rzystać poniższy schemat

45 minutach spróbuj, jak „smakuje potrawa”.

Na koniec warto przeczytać Przepis „kuNie rozczarujesz się. Bon appetit!

linarny” na dobrą metodę nauczania wg Ireny Dzierzgowskiej.

Kontakt z autorem: a.chawawko@wroclaw.dbp.wroc.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

KREATYWNE CZYTANIE

Barbara Rdzanek Kierownik

Z PAPIEROWYM TEATREM

Dolnośląska Biblioteka

KAMISHIBAI

Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze

Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży to jeden z głównych kierunków polityki oświatowej MEN w bieżącym roku szkolnym. Biblioteki pedagogiczne, jako instytucje wspierające szkoły w realizacji zadań wynikających przepisów oświatowych, w tym nowią jegozpodpórki i zapewniają stabilw działaniach promujących czytelnictwo, są organizatorami wielu zajęć, warsztatów, spotkań i konkursów proczytelniczych. Jedną z wielu form zaciekawienia książką i czytaniem, a mało jeszcze znaną w Polsce, jest papierowy teatr Kamishibai.

Kamishibai to tradycyjna japońska sztuka

stanowią jego podpórki i zapewniają sta-

opowiadania i czytania, która wykorzystu-

bilność. Nazwa pochodzi od japońskiego

je plansze z obrazkami i tekstem o wymia-

kami - papier i shibai - sztuka. Oznacza

rach 37x27,5 cm wsuwane do małego

teatr ilustracji lub teatr obrazkowy, a do-

drewnianego parawanu nazywanego bu-

słownie sztukę teatralną na papierze.

tai, czyli scena. Parawan jest otwierany

Można go porównać do znanego nam te-

i zamykany z przodu przy pomocy dwóch

atru kukiełkowego, w którym kukiełki za-

lub trzech przysłon, które po otwarciu

stąpiono obrazkami.

Źródło: zdjęcia własne autorki.

Kamishibai wywodzi się z XII w., kiedy to buddyjscy mnisi przekazywali

umoralniające

opowieści za pomocą zwijanych rulonów z historiami obrazkowymi. Po upowszechnieniu się druku sztuka zamarła. Powrócono do niej w Japonii na początku XX w., gdzie wędrowni opowiadacze przemieszczając się z miasta 50

miasta,

wioski,

wioski

przedstawiali

pomocą

do za

drewnianych

skrzynek krótkie spektakle dla

ubogiej

ludności.

latach rozkwitu obrazkowe teatrzyki zniknęły w latach 60. ubiegłego wieku wyparte przez telewizję, prasę

komiksy. Dzięki staraniom stowarzyszenia IKAIA, które promuje

edukacyjne

Źródło: zdjęcia własne autorki.

Współczesne Kamishibai zachowało ideę

Kamishibai, papierowy teatr powrócił do

i formę teatrzyku, a treści dostosowuje do

Japonii i rozpropagowany został na całym

tradycji kulturowych poszczególnych kra-

świecie, jako forma kreatywnego czytania.

jów. Książki w formie kart narracyjnych

Prekursorką Kamishibai w Europie jest

mówią o ważnych problemach dotyczą-

Edtth Montelle, która od lat 70. XX w. pro-

cych istoty życia i ludzkiej natury, o emo-

paguje i równocześnie szkoli bibliotekarzy

cjach, wartościach i sensie otaczającego

i nauczycieli w sztuce opowiadania za

świata.

pomocą obrazkowego teatru.

Podstawą

przedstawienia

w Kamishibai jest plansza z ilustracją do

Źródło: zdjęcia własne autorki.

opowiadanej historii. Każda ilustracja odpowiada kolejnemu fragmentowi opowieści. Na odwrocie karty znajduje się tekst czytany przez opowiadającego oraz czarno-biały podgląd ilustracji, którą widzi publiczność. Karty z ilustracjami wsuwane są w okienko parawanu, który stanowi oprawę dla 51

Kamishibai jest doskonałym narzędziem ułatwiającym dzieciom naukę

czytania,

i formułowania

opowiadania samodzielnych

wypowiedzi, gdyż mogą w nim uczestniczyć zarówno jako widzowie, jak i narratorzy czy autorzy. Dzięki temu, że z tyłu karty znajduje się podgląd ilustracji, dziecko, które nie potrafi jeszcze czytać, może przyjąć rolę opowia-

Źródło: zdjęcia własne autorki.

ilustracji i skupia na niej uwagę słuchają-

dacza, opierając się wyłącznie na ilustra-

cych, dzięki czemu opowieść zdecydowa-

cji. Może też tworzyć własne wersje zna-

nie wyodrębnia się z otaczającej rzeczy-

nych bajek, wymyślać dalsze losy bohate-

wistości. Zmiana ilustracji może być szyb-

rów lub własne opowieści.

sza lub wolniejsza, obraz może być pokazywany dłużej, dla podkreślenia przed-

W ubiegłym roku szkolnym zorganizowali-

stawianego aspektu. Można też kilkakrot-

śmy w naszej bibliotece spotkanie dla na-

nie wracać do danej ilustracji. Różne tem-

uczycieli, bibliotekarzy i rodziców, które

po zmian kart daje wrażenie ruchu jak

poprowadziła

w animowanym filmie.

Wolska z Wydawnictwa Tibum, będącego

Pani

Zofia

Piątkowska-

pierwszym wydawcą i propagatorem Ka-

Źródło: zdjęcia własne autorki.

mishibai

w Polsce.

spotkania

odbył

Podczas się

seans

głośnego czytania przy użyciu parawanu Kamishibai. Prowadząca przedstawiła historię i ideę

teatru

Omówiła

obrazkowego.

metodykę

głośnego

czytania w tej formie przekazu. Uczestnicy 52

mieli

również

również możliwość zakupu parawa-

Źródło: zdjęcia własne autorki.

nów i książek Wydawnictwa Tibum. Teatrzyk Kamishibai wzbudził duże zainteresowanie

uczestników

spo-

tkania. Reakcja obecnych podczas seansu głośnego czytania dzieci świadczyła, że Kamishibai jest świetną formą obcowania z tekstem literackim, a zarazem formą zabawy, przenoszącą widzów do magicznego świata teatru i literatury. Tekst opracowano na podstawie informacji ze strony Wydawnictwa Tibum: www.tibum.pl

Kontakt z autorem: b.rdzanek@jeleniagora.dbp.wroc.pl

możliwość zakupu

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

KLUB CZYTAJĄCYCH

Marzena Musialik Nauczyciel bibliotekarz

PRZEDSZKOLAKÓW

Dolnośląska Biblioteka

praca z przedszkolakami

Pedagogiczna

w Bibliotece Pedagogicznej w Jeleniej Górze

we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze

Z początkiem roku szkolnego Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze wystartowała z nową ofertą edukacyjną na rok 2015/2016. Autorka artykułu dzięki współpracy z nauczycielami przedszkoli z Jeleniej Góry przygotowuje zajęcia w oparciu o potrzeby wychowawców. Autorka bardzo sobie ceni pracę z dziećmi.

Najmłodsza

grupa

czytelników

biblioteki jest grupą „ciekawską”, wiele informacji stanowi dla nich nowość, a możliwość przebywania w bibliotece to dla nich ogromna przyjemność.

Dzięki

działalności

Klubu

Czytających

Przedszkolaków

bibliotekarze

mają

szansę

plany

pracy

realizować

swoje

z przedszkolakami.

Klub daje możliwość rozwijania i poszerzania zakresu tematyki i działalności październiku

bibliotecznej. 2015

roku

W dzieci

zapoznano ze światem biblioteki. W pracy z najmłodszymi wykorzystano wszelkie możliwości biblioteki pedagogicznej.

Poznanie

jej

zasobów było tylko pretekstem, aby włączyć je w dyskusję na temat ulubionych książek. Najciekawszym elementem zajęć było 54

cięcymi gadżetami. Każda grupa tworzyła swój pociąg. Najstaranniejsze prace nagrodzono wówczas książkami i kolorowankami. Każdy dzień i każda pora roku jest dobra, aby zwrócić uwagę dzieci na zjawiska występujące w przyrodzie. Jesień oczami dzieci przedstawiona została, jako świat barw i zjawisk atpoznanie Drogi Książki, czyli tego jak

mosferycznych.

powstaje książka - od autora do odbiorcy.

Podczas omawiania jesiennej pory roku tworzono np. kreatywną choinkę z… szy-

Na przykładzie ilustracji w książkach dla

szek. Dzieci wcześniej je zbierały i przy-

dzieci wspólnie tworzono i opowiadano

niosły na zajęcia, gdzie z powodzeniem

historię stanowiącą treść bajek. Po raz

zostały wykorzystane i pięknie umalowa-

kolejny dzieci dowiodły, że ich kreatyw-

ne. Czytały też nowe wiersze. Atrakcji by-

ność nie zna granic.

ło zatem wiele, a bibliotekarze w pracy z najmłodszymi wykorzystali nowe techni-

W poprzednim semestrze dzieci odjechały

ki pracy twórczej i przekazu informacji.

w ramach zabawy kolorową lokomotywą z Julianem Tuwimem, wspólnie śpiewając, a następnie zapełniając wagony dzie-

Ostatnim

tematem

zrealizowanym

pierwszym

semestrze był wątek dotyczący życia pingwinów na Antarktydzie. Dzieci

poznawały

wiele

ciekawych

historii,

jak

pingwinów

cesarskich.

życie Zajęcia

okazały się bardzo ciekawe dla dzieci,

gdyż

odbyły

wykorzystaniem

tablicy

się

inte-

raktywnej w sali DODN. Przedszkolaki

swoje prace, a najpiękniejsze zostały

przybyły w dwóch grupach. Prezentacja

nagrodzone

w Prezi o pingwinach zawierała nie tylko

komiksami

pt.

„Pingwiny

z Madagaskaru”.

szereg informacji, ale i dwa filmy: jeden dokumentalny o pingwinach i drugi - bajka o

pingwinie

PIK

Na zajęcia do biblioteki uczęszcza zwykle

POK

kilka grup przedszkolnych. Grupy zapisy-

(http://prezi.com/rqtfn-l-

wane są na bieżąco. Mimo ograniczonych

q_83/?utm_campaign=share&utm_mediu

możliwości finansowych, wszystkie dzieci

m=copy).

otrzymują nagrody pocieszenia.

Na zakończenie zajęć dzieci stworzyły

Działalność z najmłodszymi użytkowni-

tytułowego bohatera przy pomocy wcze-

kami będzie kontynuowana. W przyszłości

śniej przygotowanych materiałów. Przed-

poszerzona zostanie o nowe tematy za-

szkolaki bardzo skrupulatnie wykonały

jęć. Na pewno wykorzystana zostanie sala

Multicentrum

nowoczesne

DODN

techniki,

które

przybliżą dzieciom komputerowy świat. Informacje na temat zajęć a także foto relacje z ich przebiegu zamieszczane są na portalu społecznościowym 56

Facebook

(https://www.facebook.com/Biblioteka-

Dzięki uprzejmości i pomocy wielu wy-

Pedagogiczna-w-Jeleniej-Górze-

dawnictw dziecięcych pozyskano bezpłat-

553886134675278/ ) i na stronie utworzo-

ne materiały przeznaczone na nagrody

nej na potrzeby Klubu Czytających Przed-

dla dzieci.

szkolaków (http://klubcp.wix.com/klubcp ). Zdjęcia są własnością autorki.

Kontakt z autorem: m.musialik@jeleniagora.dbp.wroc.pl

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

BAJKOWÓZ

Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz

wędrująca szpitalna biblioteka

Dolnośląska Biblioteka

w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej

Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu

Czas spędzony w szpitalu przez dziecko nie musi wcale oznaczać dla niego jako ucznia zaległości w nauce. Podczas pracy z nauczycielami uczniowie opanowują nie tylko bieżący materiał i zdobywają oceny.

Zespół Szkół Specjalnych Przyszpitalnych

pacjenta, który przecież jest uczniem tak-

że podczas choroby.

Wałbrzychu

jest

szkołą

szpitalną.

Oznacza to, że uczniami są pacjenci hospitalizowani

wałbrzyskim

szpitalu,

Szkolna biblioteka w szkole przyszpitalnej

a kadra pedagogiczna jest przygotowana

realizuje zadania wynikające ze specyfiki

do pracy z dziećmi chorymi. Nauczyciele

szkoły. Z biblioteki mogą korzystać nie

tu uczący pomagają uczniom realizować

tylko uczniowie, ale też nauczyciele i pra-

obowiązek szkolny, aby po powrocie do

cownicy szpitala oraz rodzice małych pa-

zdrowia mogli oni bez problemów i zale-

cjentów. Księgozbiór dostosowywany jest

głości powrócić do nauki w swojej szkole

do potrzeb szkoły, wzbogacany z roku na

macierzystej.

rok.

Taka szkoła jest jakby łącznikiem między życiem szpitalnym a szkołą ucznia. Za-

Z placówką tą od wielu lat współpracuje

pewnia małemu pacjentowi możliwość

wałbrzyska filia Dolnośląskiej Biblioteki

ciągłości nauki szkolnej poprzez umożli-

Pedagogicznej

wienie (podczas pobytu w szpitalu) reali-

można nawet pokusić się o stwierdzenie,

zowania programu nauczania właściwego

że nawiązała się między nami przyjaźń -

dla szkoły, do której dziecko uczęszcza.

górnolotnie mówiąc - zbudowana na wiel-

Dlatego też tak ważne jest dostosowanie

kiej miłości do książek.

Wrocławiu.

Chyba

wymagań programowych do możliwości ucznia poprzez prowadzenie działań, któ-

Dzień piątego maja 2015 roku był dniem

re przyspieszą proces leczenia małego

szczególnym dla uczniów tej szkoły, rodziców, nauczycieli, pracowników szpitala 58

oraz zaproszonych gości (wśród których

wania znanej wszystkim piosenki: „Tę

była przedstawicielka

filii

pszczółkę, którą tu widzicie...”. W rado-

Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej -

snym nastroju pędzący pociąg zatrzymał

autorka artykułu).

się na stacji Szpitalkowo i ... to właśnie

To właśnie w to majowe przedpołudnie do

wtedy nastąpiło uroczyste przekazanie

szpitala przyjechał aż z Poznania bajko-

bajkowozu dla pacjentów wałbrzyskiej

wóz. Jest to wędrująca szpitalna bibliote-

szkoły przyszpitalnej, a Bajka zapukała:

wałbrzyskiej

ka wypełniona książkami, magicznymi przedmiotami, pełna skrytek i tajemni-

„Bajka zapukała do drzwi…

czych schowków. Witana była entuzja-

Drzwi otworzyły się.

stycznie.

Bajka weszła do środka i zaczęła snuć swoją opowieść… o Bajecznych Szpitalnych Oddziałach”1. Cała ta akcja była zorganizowana po to, aby nie było tak wielkiej tęsknoty i osamotnienia w szpitalu, aby dzieci przeżywały te uczucia mniej intensywnie. A sam pobyt w szpitalu - w miarę możliwości -

Świetlica szkolna pękała w szwach. Każ-

dostarczył chociaż kilku pozytywnych do-

dy chciał zobaczyć ten niezwykły prezent,

świadczeń, być może związanych z tym

jaki otrzymali mali pacjenci. Zresztą oni

niezwykłym bajkowozem.

sami też sumiennie przygotowali się na to spotkanie. Były słowa powitania, był spektakl teatralny. Dzięki zaczarowanej lokomotywie wszyscy ruszyliśmy do świata znanych bajek. I tak na przykład na stacji Kapturkowo mogliśmy spotkać Czerwonego Kapturka ze swoją babcią, a kiedy pojawiła się niezwykła pszczółka Maja, nie mogliśmy nie przyłączyć się do śpie-

Strona internetowa Fundacji Serdecznik: http://serdecznik.pl/3/strona/32/ODDZIAL_BAJKA 59

Przedstawicielka

Fundacji

Serdecznik,

Ten piękny projekt jest realizowany we

koordynatorka projektu „Oddział Bajka -

współpracy z Zespołami Szkół Przyszpi-

Wędrująca Szpitalna Biblioteka” - pani

talnych z terenu całej Polski, a wszystko

Anna Bany, która miała swój udział w tym,

po to, aby dostarczyć dzieciom radości,

aby ta niezwykła biblioteka przyjechała do

umożliwić przeżycie nowej przygody pod-

Wałbrzycha, zwracając się do małych pa-

czas czytania niezwykłych książek, które

cjentów życzyła im, aby mogły chociaż na

zostały zgromadzone w takim niezwykłym

chwilę zapomnieć o chorobie i wybrać się

bajkowozie, a jest to sto tytułów.

w podróż do świata opowieści, bajek „Wałbrzyski Bajkowóz” jest już siedem-

i czarów, bo przecież:

nastą biblioteką, która została przekazana „Bajkowozy kryją w sobie mnóstwo

przez Fundację Serdecznik. Takie same

wyjątkowych książek i niezwykłych,

wędrujące biblioteki są już między innymi

baśniowych przedmiotów”2.

w szpitalach w Opolu, Szczecinie, Gdyni, Poznaniu i Olsztynie.

Jednak to, na co wszyscy zwrócili uwagę to fakt, że nie tylko książki przywiózł ten

Rozumiejąc potrzebę czytelnictwo pod-

zaczarowany pojazd z Poznania, ale też

czas pobytu dzieci w szpitalu warto pro-

niezwykłe pluszaki – przytulanki, gry i za-

mować bajkowozy, te małe obwoźne bi-

bawki.

blioteki, które mogą dotrzeć do każdego szpitalnego łóżka, do każdego małego

Poza tym:

pacjenta, aby ów czytając książkę spotkał

„Każdy (...) Bajkowóz ma swoje imię i nie-

bajkę, baśń, niespodzianki, czary, a nade

zwykłą osobowość. Niektóre z nich są romantyczne

sentymentalne,

inne

uwielbiają robić żarty i płatać psikusy. Każdy z (...) Bajkowozów ma swoje sekretne życie, marzenia i szczególne cechy osobowości”3.

2 3

Tamże. Tamże.

wszystko odrobinkę radości. 60

Zdjęcia są własnością autorki.

Autorka artykułu składa słowa podziękowania dla Pani Dyrektor szkoły – dr Haliny Noszczyk za

kontakt z autorem:

zaproszenie i możliwość udziału w uroczystości

ewa.m.bochynek@wp.pl

powitania wędrującej biblioteki w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej.