WSTĘP REDAKCYJNY
SZANOWNI CZYTELNICY
Przedstawiam Państwu drugi w roku 2015
DOLNOSLĄSKI INFORMATOR
numer e-biuletynu Dolnośląski Informa-
BIBLIOTEK PEDAGOGICZNYCH
tor Bibliotek Pedagogicznych DIBP. Półrocznik ukazuje się w wersji elektronicznej od 2012 roku. ISSN 2299-2936.
Hasłem naczelnym działań placówki jest Biblioteka otwarta na czytelnika.
Wydawca: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna, ul. Worcella 25-27, 50-448 Wrocław, reprezentowany przez dyrektora Lucynę Kurowską-Trudzik.
Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz
upowszechnianie
czytelnictwa
wśród dzieci i młodzieży to jeden z po-
Adres e-mail Redakcji : wydawnictwo@wroclaw.dbp.wroc.pl ; tel. (71) 377 28 26.
stulatów realizacji polityki oświatowej na rok szkolny 2015/2016.
Skład redakcyjny: Redaktor naczelna: Urszula Tobolska; adres e-mail: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl Zastępca redaktora: Lidia Soszyńska; adres e-mail: l.soszynska@wroclaw.dbp.wroc.pl Opracowanie graficzne: Alina Dyrek; adres e-mail: a.dyrek@wroclaw.dbp.wroc.pl Korekta: Anna Chawawko; adres e-mail: a.chawawko@wroclaw.dbp.wroc.pl
Dlatego w tym numerze nie zabraknie atrakcyjnych inicjatyw placówek edukacyjnych na rzecz rozwoju czytelnictwa. Biblioteki na przestrzeni ostatnich kilku lat przechodzą dynamiczny rozkwit. Od katalogów
bibliotecznych
dostępnych
online po profile na portalach społecznościowych i serwisach typu Facebook. W zmieniającym się dynamicznie społeczeń-
Magdalena Pilińska; adres e-mail: m.pilinska@wroclaw.dbp.wroc.pl
stwie informacyjnym i cyfrowym różne kanały komunikacji w bibliotekach stają się
Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych DIBP jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonania koniecznych zmian utworu, wynikających z opracowania redakcyjnego oraz zwielokrotnienia techniką cyfrową.
niemalże standardem.
2
Tak jest też i w przypadku Dolnoślą-
W Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej
skiej Biblioteki Pedagogicznej we Wro-
we Wrocławiu odbyło się też spotkanie
cławiu. Czytelnicy mogą zaglądać na pro-
miłośników
file biblioteki na Facebooku, gdzie zyskują
Atelier biblioterapii. Nie zabrakło w nim
informacje o wydarzeniach zaplanowa-
miejsca na ważne dyskusje o czytelnic-
nych w Bibliotece, nowościach, wysta-
twie. Inspiracją do wymiany doświadczeń
wach.
były wystąpienia kolejnych referentów.
czytelnictwa
zatytułowane
Jednym z zagadnień przedstawionych na Dzień Bezpiecznego Internetu obcho-
seminarium było znaczenie roli bibliote-
dzony jest w całej Europie już od 2004
rapii jako sprzymierzeńca wychowania,
roku. Jego inicjatorem jest Komisja Euro-
które wygłosiła Urszula Tobolska.
pejska. Celem działań jest upowszechnianie bezpiecznego i odpowiedzialnego
Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie
korzystania z nowych technologii głównie
rozpoczęła w roku szkolnym 2013/2014
przez dzieci i młodzież. Placówki oświa-
cykl imprez kulturalnych skierowanych do
towe zachęcane są do wspierania tego
uczniów powiatu dzierżoniowskiego. Ce-
przedsięwzięcia przez organizację lokal-
lem działań było poznanie wartości i roz-
nych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa
budzenie zainteresowania dziedzictwem
młodych internautów oraz nagłaśnianie
kulturowym regionu, jako żywej inspira-
tematyki dotyczącej bezpieczeństwa onli-
cji działań twórczych, koniecznej przy od-
ne. W lutym 2015 roku w Dolnośląskiej
szukiwaniu i zachowaniu swej tożsamo-
Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu z
ści. Stosowny materiał przedstawiła Syl-
okazji przypadającego Dnia Bezpieczne-
wia Kuszka z Biblioteki Pedagogicznej w
go Internetu odbyło się spotkanie szkole-
Dzierżoniowie.
niowe pt. Bezpieczni w sieci. Urszula Tobolska przygotowała materiał
Elżbieta
nt. bezpieczeństwa najmłodszych inter-
czyła w wyjeździe do Warszawy, którego
nautów w sieci pt. Czuj się bezpiecznie
organizatorem było Stowarzyszenie Bi-
w sieci. Artykuł powstał na kanwie po-
bliotekarzy Polskich z Oddziału Wro-
dejmowanych na spotkaniu szkoleniowym
cławskiego.
zagadnień.
3
Kortkowicz-Białowąs
uczestni-
Echem tej wycieczki jest rozmowa prze-
śmy jednak chcieli odpowiedzieć na pyta-
prowadzona przez Lidię Soszyńską.
nie, czym jest, odpowiedź byłaby bardzo trudna. Nie jest jednak ważne wiedzieć,
Alina Dyrek przedstawiła ciekawą alterna-
czym jest czas, ważniejsze jest… umieć
tywę dla początkowej nauki czytania
go używać. Do tego motywuje czytelników
i
edukacji matematycznej dzieci w wieku
Urszula Tobolska.
przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Są to aplikacje na tablet lub telefon oraz stro-
W najnowszym numerze przedstawiam
ny internetowe wprowadzające dzieci
sylwetkę Patrycji Lali - nauczyciela bi-
w świat liter i cyfr poprzez zabawę.
bliotekarza pracującego w Bibliotece Pedagogicznej w Oławie.
Nowa formuła egzaminu maturalnego zaczęła obowiązywać od roku 2015. Jest
Zaangażowanie w sprawy funkcjonowania
konsekwencją sukcesywnego wdrażania
szkoły i współczesnego nauczyciela to
od roku szkolnego 2009/2010, na kolej-
dobry kierunek działań osób nieobojęt-
nych etapach edukacji, nowej podstawy
nych na potrzebę realnej poprawy jakości
programowej kształcenia ogólnego.
kształcenia. Urszula Tobolska - autorka
Urszula Tobolska przygotowała scena-
recenzowanej publikacji Odpowiedzialni
riusz i prowadzi zajęcia edukacyjne dla
nauczyciele w zmieniającym się świe-
uczniów klas III szkół ponadgimnazjal-
cie przybliżyła postulaty autorów reko-
nych. Z czytelnikami dzieli się pomysłem
mendowanej
przeprowadzenia lekcji.
przemiany polskiej szkoły.
Kalendarium wydarzeń prężnie działającej
W czasach, kiedy czytelnictwo w naszym
Biblioteki Pedagogicznej w Trzebnicy
kraju pozostawia wiele do życzenia, a sta-
przygotował Sebastian Węgrzynowski.
tystyczny Polak chwali się, że nigdy nie
lektury
o
konieczności
przeczytał żadnej książki, przed biblioteKsiążka Paradoks czasu Philipa Zimbar-
kami szkolnymi stoją poważne wyzwania.
do i Johna Boyda stała się impulsem do
Przełamanie niechęci do czytelnictwa jest
refleksji na temat trwania (czasu). Dla
problemem, z którym zmagają się
każdego z nas czas ma znaczenie –
niemal wszyscy bibliotekarze. Agata Pen-
przynajmniej powinien takie mieć. Gdyby-
der 4
nauczyciel
bibliotekarz
biblioteki
szkolnej przedstawiła wybrane działania
Iwona Rabów przedstawia działalność
czytelnicze placówki, mające na celu
jeleniogórskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki
przełamanie tego niechlubnego trendu.
Pedagogicznej we Wrocławiu w zakresie
Ważną częścią działalności Biblioteki jest
pracy z dzieckiem na różnych etapach
działalność edukacyjna. Dotyczy ona róż-
edukacji, ze szczególnym uwzględnie-
nych szczebli nauczania. Tym razem ofer-
niem dziecka niepełnosprawnego.
tę wzbogacono o cykl zajęć dla najmłodszych pt. Książka moim przyjacielem od
W artykule pt. pomysłu do realizacji jego
najmłodszych lat. Opisała je Monika Tu-
autorka Beata Malentowicz przedstawiła
ła z Biblioteki Pedagogicznej w Strzelinie.
rozwiązania, jakie przyjęła Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu
Poszukując skutecznych metod aktywiza-
podczas realizacji nowych zadań wynika-
cji czytelników należy uwzględnić ich na-
jących z uregulowań prawnych dotyczą-
turalną chęć do zabawy i aktywności. Bi-
cych bibliotek pedagogicznych. Artykuł
blioteka jest miejscem dla wielu interesu-
podsumowuje pierwszy rok pracy z tego
jących
obszaru.
artystycznie
przedsięwzięć
dla
dzieci i młodzieży. Konkurs biblioteczny o nazwie Ilustracja do lektury przedstawiła
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we
Ewa Bochynek z Biblioteki Pedagogicznej
Wrocławiu jest otwarta na współpracę z
w Wałbrzychu.
szerszą grupą odbiorców. Aleksandra Nalazek opisuje działalność wystawienniczą
Zarówno Biblioteka Pedagogiczna, jak i
w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej
Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w
we Wrocławiu. Artykuł obejmuje wybrane
Strzelinie, zajmują się gromadzeniem re-
działania z lat 2012-2015.
gionaliów w swoich zbiorach. W ubiegłym roku zostały wydane dwie pozycje poświęcone historii Strzelina. Autorem jed-
Życzę miłej lektury naszego e-biuletynu.
nej z nich, jest lokalny historyk i wieloletni nauczyciel, pan Piotr Rozenek. Wioletta Matelonek
zapoznaje
czytelników
Redaktor naczelna
e-
Urszula Tobolska
biuletynu z jego książką pt. Ulice dawnego Strzelina. 5
SPIS TREŚCI
WSTĘP REDAKCYJNY
Wstęp redakcyjny…………………………………………………………………………………………………..4-9
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Urszula Tobolska. Czuj się bezpiecznie w sieci. Bezpieczeństwo najmłodszych internautów w sieci ……………………………………………………..……………………………………………………….8-12 Urszula Tobolska. Biblioterapia jako sprzymierzeniec wychowania młodszego dziecka …………………………………………………………………...……………………………………….13-23 Sylwia Kuszka. Promowanie przez poznanie. Powiat dzierżoniowski inspiracją dla twórczości uczniów …………………………………………………..….. ………………………………24-28 Lidia Soszyńska. Wyjazd studyjny : rozmowa z panią Elżbietą Kortkowicz-Białowąs – uczestniczką wycieczki do Warszawy ……………………………………………………………………29-30
PODZIEL SIĘ POMYSŁEM Alina Dyrek. Aplikacje i strony internetowe zawierające gry i zabawy edukacyjne do nauki czytania i liczenia dla dzieci …………….………………………………………………………………..…..31-40 Urszula Tobolska. Ustny egzamin maturalny z języka polskiego. Scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów klas III szkół ponadgimnazjalnych ………..............................................41-60
Sebastian Węgrzynowski. Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy. Kalendarium wydarzeń……..61-64
6
LEKTURY NA RECEPTĘ
Urszula Tobolska. Życie człowieka naznaczone czasem. Na kanwie książki Paradoks czasu Philipa Zimbardo i Johna Boyda ……………………..……………………………………………..……....65-69
PRZEDSTAWIAMY BIBLIOTEKARZY
Patrycja Lala. Nauczyciel bibliotekarz pracujący w Bibliotece Pedagogicznej w Oławie………….70-72
REKOMENDACJE WYBRANYCH NOWOŚCI
Urszula Tobolska. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie. Recenzja ………………………………………………………………………………………………………….73-81
WIEŚCI Z SIECI Agata Pender. Wybrane działania czytelnicze biblioteki szkolnej Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Jana Pawła II w Gryfowie Śląskim………………………….82-85 Monika Tuła. Spotkanie przedszkolaków z książką w Bibliotece Pedagogicznej w Strzelinie…...86-90 Ewa Bochynek. Konkurs szkolno-biblioteczny z edukacji czytelniczej „Ilustracja do lektury” …………………………………………….…………………………………….……..91-94 Wioletta Matelonek. Promocja książki Piotra Rozenka. Ulice dawnego Strzelina…………………..95-99 Iwona Rabów. Działalność jeleniogórskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu w zakresie pracy z dzieckiem na różnych etapach edukacji, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka niepełnosprawnego …………………………………….100-105 Beata Malentowicz. Dolnośląskie biblioteki pedagogiczne w Sieci Edukacji Regionalnej……..106-108 Aleksandra Nalazek. Działalność wystawiennicza w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu. W latach 2012-2015 (w wyborze) …………….………………..…....109-114 7
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
CZUJ SIĘ BEZPIECZNIE W SIECI
1
bezpieczeństwo najmłodszych internautów w sieci
Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Dzień Bezpiecznego Internetu obchodzony jest w całej Europie już od 2004 roku. Jego inicjatorem jest Komisja Europejska. Celem działań jest upowszechnianie bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z nowych technologii głównie przez dzieci i młodzież. Placówki oświatowe zachęcane są do wspierania tego przedsięwzięcia przez organizację lokalnych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa młodych internautów oraz nagłaśnianie tematyki dotyczącej bezpieczeństwa online. 13 lutego 2015 roku w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu z okazji przypadającego Dnia Bezpiecznego Internetu odbyło się spotkanie szkoleniowe pt. Bezpieczni w sieci 1.
Internet jest obecny nieomal we wszyst-
młodych). Okazuje się, że zbyt łatwo
kich dziedzinach ludzkiej działalności. To
można natrafić na niebezpieczne treści
duże pole aktywności, zwłaszcza dla mło-
lub mieć pokusę do złych zachowań
dego pokolenia. Dla niego nowe techno-
w sieci). Rodzi to bardzo poważne konse-
logie są nieodzownym, naturalnym śro-
kwencje.
dowiskiem. Jak wskazują badania blisko
Źródłem zagrożenia dla nastoletnich in-
90 % młodych ludzi korzysta z Internetu,
ternautów są niebezpieczne strony zawie-
spędzając w sieci nawet kilka godzin
rające przemoc czy treści pornograficzne.
dziennie.
Zdecydowanie zbyt łatwy jest dostęp do
Dla osób korzystających z Internetu z jed-
stron promujących narkotyki oraz inne
nej strony jest on doskonałym źródłem
używki, czy stron zawierających elementy
wiedzy, czy rozrywki. Drugi biegun stano-
psychomanipulacji.
wią, niestety, działania bezprawne i szko-
Zarówno nauczyciele, jak i rodzice, tech-
dliwe, często patologiczne. Wraz z poja-
nologicznie nie tak biegli, jak młodzi lu-
wieniem się rozmaitych forów, blogów,
dzie, nie do końca uświadamiają sobie
chatów, wzrosła liczba zagrożeń czyhają-
skalę zagrożeń, jaką jest przemoc siecio-
cych na młodych ludzi (acz nie tylko na
wa (cyberprzemoc). Z kolei młodzi ludzie
1
bagatelizują problem ewentualnego „sta-
Tę relację w opracowaniu Beaty Malentowicz i z dodatkiem zdjęć, w wykonaniu Aleksandry Nalazek, można przeczytać i pobrać ze strony http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/wroclawwydarzenia/archiwum-wydarzen/file/250-bezpieczni-wsieci-spotkanie-szkoleniowe.
nia się” ofiarą przemocy rówieśniczej, a w konsekwencji negatywnego wpływu 8
na ich psychikę. Dlatego ważna jest edu-
kwencjami,
kacja na temat zasad bezpiecznego poru-
przemoc.
jak:
oszustwo,
kradzież,
szania się w sieci. Jak edukować?
Ochrona dzieci przed realnym internetowym zagrożeniem polega na uświadomieniu im, w jaki sposób powinni korzy-
Rodzice powinni orientować się, jakie
stać z sieci, jakich zachowań unikać, ze
formy aktywności w sieci preferują ich
wskazaniem skutków tych niewłaściwych.
dzieci. Dlatego dobrze jest rozmawiać
Uświadamianie prawidłowego postępo-
z dziećmi nt. co ich interesuje, jakie mają
wania powinno następo-
problemy itp. Nade wszystko należy dać dzie-
wać także poprzez
ciom
rozbudzanie od-
poczucie bezpieczeń-
powiedzialności
za
stwa i prze-
siebie.
To
konanie, że
dziecko
zawsze mo-
musi
gą
mieć
zwrócić
się do rodzi-
świadomość
ców
przestrzegania
i
wycho-
wawców o pomoc
zasad i czynić to.
w rozwiązywaniu ich pro-
Nauczyciele czy rodzice nie mają pełnej zdolności kontroli dziecka
blemów. Należy mówić o tym, co mogą,
w tym obszarze.
a czego winny bezwzględnie wystrzegać
Nastolatek korzystający z Internetu bez
się w sieci. Dziecko musi wiedzieć o nie-
świadomości związanych z tym zagrożeń
bezpieczeństwo w sieci, a także o tym, że
może narazić się na niebezpieczeństwo
informacje w Internecie nie zawsze są
poprzez udostępnianie swoich danych
wiarygodne. Dlatego trzeba mu też wska-
osobowych, kontakt z oszustami lub
zywać inne sposoby zdobycia ich.
nieświadomy udział w działaniach niezgodnych z prawem. Znajomość internetowa może okazać się zgubna dla dziecka i może skutkować niepożądanymi konse9
Oferta edukacyjna dla przedszkoli
Oferta edukacyjna dla szkół podstawowych klasy IV-VI
http://www.necio.pl To projekt edukacyjny skierowany do
Zajęcia lekcyjne 3… 2… 1… Internet!
dzieci w wieku 4-6 lat, którego celem jest
dotyczą szerokiego spektrum zagrożeń
nauka bezpieczeństwa w Internecie. w roli
internetowych, m.in. przemocy rówieśni-
głównej występuje przyjazny robocik Ne-
czej, kontaktów z obcymi i nadużywania
cio, który zaprasza najmłodszych do
komputera.
wspólnej zabawy.
http://www.sieciaki.pl To serwis dla dzieci (9-12 lat) mający na
Oferta edukacyjna dla szkół
celu nauczanie najmłodszych internautów
podstawowych klasy I-III
bezpiecznego korzystania z sieci. Pod-
http://dzieckowsieci.fdn.pl/owce-w-sieci
czas zajęć dzieci oglądają kreskówki, w których przez pryzmat przygód Siecia-
Celem kreskówek pt. Owce w Sieci jest
ków (tj. grupy dzieci zwalczających w In-
edukacja na temat zagrożeń związanych
ternecie złe Sieciuchy), poznają za pomo-
z korzystaniem przez dzieci z Internetu,
cą robota Netrobiego podstawowe zagro-
telefonów komórkowych i innych nowych
żenia internetowe. Uzupełnieniem jest
technologii. Założeniem autorów jest, by
Kurs e-learning Poznaj Bezpieczny Inter-
cykl kreskówek dla najmłodszych inter-
net.
nautów pokazał ich internetowe zachowaWybrane portale internetowe
nia w krzywym zwierciadle.
przedstawiające problem bezpieczeńZajęcia lekcyjne Zuzia i Tunio poznają
stwa dzieci i młodzieży w sieci
Internet Zajęcia przygotowane z inicjatywy Funda-
www.dzieckowsieci.pl
cji Orange i adresowane do uczniów klas
Znakomitą propozycją, godną rozważenia
II-IV szkoły podstawowej. Ideą zajęć jest
przez rodziców i wychowawców jest ini-
zapoznanie dzieci z podstawowymi me-
cjatywa Dziecko w Sieci, z którą w 2004
chanizmami funkcjonowania sieci oraz
roku wystąpiła Fundacja Dzieci Niczyje.
propagowanie bezpiecznego i efektywne-
W obliczu wyraźnych zagrożeń w sieci
go korzystania z Internetu.
warto stworzyć pewne zasady bezpie10
czeństwa i wpoić je dziecku korzystają-
dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i
cemu z Internetu. Należy podkreślić, że
opiekunom.
nie chodzi o pozbawienie dzieci dostępu
Oczywiście problemy bezpiecznego ko-
do sieci, lecz raczej o umiejętne posługi-
rzystania z Internetu powinny być podej-
wania się Internetem.
mowane zarówno w szkołach podstawowych, jak i w gimnazjach.
www.saferinternet.pl
Rodzice, którzy chcą chronić własne dzie-
To strona Polskiego Centrum Programu
ci przed nieodpowiednimi treściami do-
Safer Internet, na której można znaleźć
stępnymi w sieci, mogą skorzystać z wielu
liczne informacje na temat obchodów
form pomocy.
Dnia Bezpiecznego Internetu.
Dobrym przykładem działań na rzecz bezpiecznego internetu jest serwis inter-
http://www.bezpieczneinterneciaki.pl
netowy www.helpline.org.pl.
Strona Bezpieczne Interneciaki to plan współfinansowany ze środków Minister-
Jego celem jest niesienie pomocy młodym
stwa Administracji i Cyfryzacji. Celem pro-
internautom, którzy znaleźli się w sytuacji
jektu jest organizowanie akcji o charakte-
zagrożenia w Internecie lub podczas ko-
rze informacyjnym skierowanym bezpo-
rzystania z telefonów komórkowych.
średnio do dzieci i rodziców na temat za-
W przypadku natrafienia na materiały
grożeń sieciowych.
o treści nielegalnej lub przestępczej w
Ponadto większość tych stron (ale też i
sieci, należałoby zgłosić ten fakt choćby
innych, niewymienionych w artykule) ofe-
na adres dyzurnet@hotline.org.pl. Samo
ruje liczne kursy e-learningowe, dzięki
dziecko też ma być czujne i cokolwiek
którym i dzieci, i rodzice mogą znaleźć
wzbudza jego niepokój powinno o tym
informacje o zaletach i zagrożeniach
fakcie jak najszybciej poinformować opie-
w sieci.
kunów. Autor grafiki:
Gdzie szukać pomocy w razie
Urszula Tobolska
zagrożenia? Wspomniana wyżej Fundacja Dzieci Niczyje istniejąca od 1991 roku chroni dzieci przed krzywdzeniem oraz niesie pomoc 11
Bibliografia: 1. Sierpniak, Agnieszka. Zagrożenia zwią-
2. Zygmunt, Katarzyna. Portale internetowe
zane z korzystaniem przez dzieci z Inter-
przedstawiające problem cyberprzemocy
netu. „Nauczanie Początkowe : kształce-
oraz zagadnienia bezpieczeństwa dzieci
nie zintegrowane” R. 37 (59), nr 3
i młodzieży
(2013/2014), s. 34-42.
Krzywdzone” 2009, nr 1, s. 150-152.
w
Internecie.
„Dziecko
Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl
12
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Urszula Tobolska
BIBLIOTERAPIA JAKO
Nauczyciel bibliotekarz
SPRZYMIERZENIEC WYCHOWANIA
Dolnośląska Biblioteka
MŁODSZEGO DZIECKA
Pedagogiczna we Wrocławiu.
W Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu odbyło się spotkanie miłośników czytelnictwa zatytułowane Atelier biblioterapii. Nie zabrakło w nim miejsca na ważne dyskusje o czytelnictwie. Inspiracją do wymiany doświadczeń były wystąpienia kolejnych referentów. Sprawozdanie z ciekawych wystąLorem ipsum dolor sit amet, consetetur pień prelegentów dostępne jest na stronie Biblioteki http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/wroclawSprzymierzeńcem możemy nazwać osobę, która powydarzenia/archiwum-wydarzen/file/267-atelier-biblioterapii-relacja-z-seminarium . Jednym z zagadnień przedstamaga nam trudnych chwilach. To nasz sojusznik, wionych nawseminarium było przedstawienie treści dotyczących znaczenia roli biblioterapii jako sprzymierzeńca partner, wychowania. swój człowiek, po prostu przyjaciel. Jego obecność sprawia, że życie staje
Sprzymierzeńcem możemy nazwać oso-
Implikacje wychowawcze obcowania z nią
bę, która pomaga nam w trudnych chwi-
to przede wszystkim budowanie zaufania,
lach. To nasz sojusznik, partner, swój
zrozumienia,
człowiek, po prostu przyjaciel. Jego obec-
dziecka. Poza tym uwrażliwienie dziecka
ność
staje
na dobro i piękno, stymulowanie rozwoju
się łatwiejsze, możemy liczyć na jego po-
oraz poznanie własnych motywów działa-
moc. Współczesny świat choć oferuje
nia. Dla osób zajmujących się wychowa-
szereg udogodnień ułatwiających życie, to
niem dziecka książka jest wsparciem
dostarcza także wielu niebezpieczeństw
w prowadzeniu tego wychowania. Na bi-
i jest niezwykle lękotwórczy. Postęp tech-
blioterapię można spojrzeć zatem jako na
niczny zrewolucjonizował różne dziedziny
drogowskaz rozwoju osobowości dziecka.
sprawia,
że
życie
poczucie
bezpieczeństwa
życia, w tym, niestety wychowanie. Można zauważyć wiele ujemnych skutków emo-
Zdaniem znakomitego pedagoga profeso-
cjonalnego rozwoju dzieci na skutek ich
ra Włodzimierza Goriszowskiego znacze-
nadmiernego zainteresowania telewizją
nie książki można rozpatrywać pod kątem
i komputerami. Na szczęście obserwuje-
tego, co daje ona w zakresie rozwoju
my powrót do znaczenia książki w życiu
osobowości dziecka 1.
dziecka. W dobie komputerów spójrzmy na szansę, jaką daje kontakt dziecka z książką.
1
Goriszowski, Włodzimierz. Książka a wychowanie. Katowice 1973, s. 28. 13
Determinantami rozwoju osobniczego są
ła wybrane problemy o literaturze jako
zarówno czynniki endogenne (predyspo-
wspomaganiu rozwoju dziecka.
zycje genetyczne), jak też czynniki egzogenne, na które składają się oddziaływa-
Dorothy Nolte (amerykańska pisarka i te-
nie środowiska i wychowania. Książka jest
rapeutka) stworzyła swoisty kodeks wy-
jednym z elementów tworzących środowi-
chowania dziecka. Jej zdaniem dzieci
sko, w jakim wzrasta dziecko i kształtuje
uczą się tego, czym żyją. I (…)„jeśli dzieci
się jego osobowość.
żyją
otoczone
szczerością,
uczą
się
prawdomówności”, „Jeśli dzieci żyją otoWpływ literatury na najmłodszego odbior-
czone uczciwością, uczą się sprawiedli-
cę jest przedmiotem dociekań wielu ba-
wości”, „Jeśli dzieci żyją otoczone stra-
daczy i to z różnych dziedzin. Obok psy-
chem, uczą się być pełne obaw” itd. (tych
chologów, biblioterapeutów, literatura za-
prawd jest więcej). Warto zanalizować
ciekawia też literaturoznawców czy języ-
zachowanie swoje i innych osób w kon-
koznawców. W obszarze ich poszukiwań
tekście potencjalnego wzbudzania lęku
badawczych znalazła się koncepcja, którą
u dzieci.
nazwano noosferą literacką. Greckie noos znaczy dusza. I choć pochodzenie
Dziecko ma trudności z
tego słowa osadza ten obszar w naukach
i uświadomieniem
głównie filozoficznych, to odnajdziemy
uczuć, lęków, sytuacji trudnych dla niego.
również odniesienia do kręgu literatury.
Sytuacje trudne, które często wywołują
Termin noosfera adekwatnie do literatury
u dziecka lęk, są związane z nabywaniem
wprowadziła przeszło 30 lat temu Helena
przez niego doświadczeń. To są np.
Starzec, autorka pracy pt. Wychowanie
pierwsze dni pobytu dziecka w przedszko-
literackie. Pojęciem tym nazwała swoistą
lu, pojawienie się nowego dziecka w ro-
sferę ochronną, jaką tworzy literatura wo-
dzinie i wiele innych. Emocje, jakie wów-
kół dziecięcego odbiorcy. Reaktywowała
czas odczuwa, często prowadzą do za-
to pojęcie profesor Alicja Ungeheuer-
chowań, które budzą dezaprobatę oto-
Gołąb, badaczka literatury dziecięcej. Do
czenia. Jest krnąbrne, kapryśne. Ale nie
współpracy zaprosiła znawców tematu
rozumie ani tych sytuacji, ani siebie, nie
i w książce pt. Noosfera literacka zawar-
zna słów określających własnych emocji.
14
sobie
wyrażaniem większości
BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY CO?
A przy tym nie potrafi zwracać się o pomoc do dorosłych. Oczywistym jest, że
To przede wszystkim niezła historia. Dwa
dziecko potrzebuje wsparcia ze strony
wyrazy pochodzenia greckiego biblion-
dorosłych, którzy zechcą skierować swą
książka, oraz therapeo-leczę, ujmuje bi-
uwagę na jego potrzeby, nawiązać do je-
blioterapię jako leczenie książką.
go naturalnych tendencji rozwojowych.
Już w starożytności zdawano sobie spra-
Wśród wielu metod, którymi posługuje się
wę z terapeutycznego oddziaływania lite-
terapia pedagogiczna, szczególne miej-
ratury. To wówczas zrodziły się zalążki
sce zajmuje biblioterapia wychowaw-
wykorzystania książek do uzdrawiania
cza. Nadrzędnym celem biblioterapii wy-
umysłu ludzkiego. Władca starożytnego
chowawczej zwanej też wychowawczo-
Egiptu, Ptolemeusz, który był wielkim bi-
humanistyczną albo rozwojową, jest mi-
bliofilem, nakazał każdej osobie wjeżdża-
nimalizowanie
towarzyszących
jącej do Aleksandrii z jakąś księgą, zwo-
dziecku. Działania terapeutyczne zapro-
jem czy pismem, zostawianie go w depo-
ponowane w wystąpieniu odnoszą się do
zycie biblioteki, a odebranie… dopiero po
perspektywy biblioterapii wychowawczej
jej skopiowaniu. Dzięki temu przyczynił
i wyrosły z intuicji i doświadczeń terapeu-
się do zgromadzenia w bibliotece wielu
tów.
znaczących zbiorów. A na ścianie biblio-
lęków
teki kazał umieścić napis: Książki to lekarstwo dla umysłu. To bardzo stare, lecz mądre spojrzenie na siłę literatury, osadzone zostaje w kontekście pomocy pedagogicznej czy psychologicznej. Jak głosi legenda księżniczka Szecherezada opowiadała co noc swojemu mężowi sułtanowi jedną z jej baśni. Zbiór ten liczył sobie 1001 sztuk. Teksty działały uzdrawiająco na sułtana, lecząc go z depresji.
15
Najstarsze informacje dotyczące kierowanego czytelnictwa pochodzą z XVII wieku, kiedy to jezuici zalecali swoim chorym
czytanie
tekstów
religijnych.
Szczególną uwagę starano się zwrócić na refleksyjne czytanie. Teksty świeckie wprowadzono do leczenia po raz pierwszy w XIX wieku do szpitali głównie angielskich i amerykańskich. W latach 30. XX wieku zaczęto też badania nad terapeutyczną
Biblioterapia stojąca na pograniczu psy-
funkcją czytania (przerwane jednak przez
chologii, pedagogiki i medycyny wcale nie
II wojnę światową). Po wojnie zaczęto
jest niczym nowym, nieznanym. Na pew-
myśleć o stworzeniu naukowych podstaw
no niejednokrotnie zetknęli się Państwo
biblioterapii. Termin biblioterapia w litera-
z terapeutycznymi wartościami literatury
turze przedmiotu doczekał się bardzo wie-
(świadomie bądź nieświadomie).
lu definicji. W latach 60. ubiegłego wieku
Pochylając się nad zagadnieniem bibliote-
rozgorzała dyskusja nad tym, czym jest
rapii będącej sprzymierzeńcem wycho-
biblioterapia – czy metodą psychoterapii,
wania dziecka najmłodszego nie sposób
czy jej techniką, a może samodzielną
ominąć opinii czołowej propagatorki biblio-
dyscypliną naukową?
terapii, jaką jest Maria Molicka. Jest psy-
Pewien kres sporu położyła definicja
chologiem, w sferze jej zainteresowań po-
utworzona w 1966 roku przez Stowarzy-
zostaje dziecko i jego problemy. Swoje
szenie Bibliotek Amerykańskich (Ameri-
desiderata (propozycje) mają też inni au-
can Library Association). Mówi o użyciu
torzy prezentujący liczne możliwości pra-
wyselekcjonowanych materiałów czytelni-
cy z dziećmi na polu biblioterapii, jak: Li-
czych do pomocy terapeutycznej w roz-
dia Ippoldt, Ewa Tomasik, Ewelina Ko-
wiązywaniu problemów osobistych po-
nieczna czy Irena Borecka 2.
przez ukierunkowane czytanie. 2
Biblioterapia w praktyce : poradnik dla nauczycieli, wychowawców i terapeutów. Red. Ewelina Tomasik. Kraków 2012. Borecka, Irena. Biblioterapia : teoria i praktyka : poradnik. Warszawa 2001.
16
BIBLIOTERAPIA TO ZNACZY JAK?
Rym i rytm ułatwiają dzieciom przyswajanie treści
Specjalną noosferą literacką wczesnego dzieciństwa są bajki i baśnie. W termino-
Wierszyki podobają się dzieciom. Dziecko
logii literaturoznawczej bajka oznacza
lubi się śmiać a komizm płynący z tekstu
krótki, dowcipny utwór, najczęściej
daje uczucie zadowolenia i tworzy przyjazne nastawienie do życia.
poetycki o charakterze satyrycznym
Bajka posiada specyficzne właściwości,
lub dydaktycznym.
które wpisują się w potrzeby rozwojowe
Lektura dla najmłodszych – zaraz po
dzieci. Bohater bajkowy jest często nie-
kołysankach śpiewanych dzieciom – za-
podobny fizycznie do dziecka (jest to małe
czyna się od poezji. Jan Brzechwa (autor
zwierzątko, jakaś roślinka), to podobień-
m.in. utworów : Kaczka Dziwaczka, Leń,
stwo dotyczy raczej sytuacji i doświad-
Psie smutki, Zoo, Witajcie w naszej bajce
czania podobnych emocji. Dziecko od-
itp.) tak pisał o swojej twórczości dla dzie-
krywa, że bohater bajki znajduje się w ta-
ci: „literatura […] powinna rozszerzać sfe-
kiej samej bądź podobnej trudnej sytuacji,
rę ich wyobraźni, wzbogacać słownictwo
co ono. I bohater nie pozostaje sam, bo-
[…] starałem się, aby w każdym utworze,
wiem tę trudną sytuację próbują opano-
który pisałem, zawarte było jakieś wyda-
wać inne postaci z bajki. Przez pryzmat
rzenie czy anegdota, jakaś niespodzianka
bajki dziecko poznaje świat, przyswaja
w rozwiązaniu i zakończeniu, aby dobry
społecznie
rym stawał się punktem ogniskującym
Bajki dotyczą rzeczy i zjawisk ważnych
uwagę, mobilizującym pamięć dziecka,
dla dziecka, gdyż wyrażają w słowach
aby elementy dźwiękowe wiersza wybijały
i zdarzeniach to, co zachodzi w jego we-
się na czoło”.
wnętrznych przeżyciach. Rzeczywiste sy-
akceptowane
zachowania.
tuacje często są podobne do usłyszanych.
Zdecydowanie bajkoterapia jest rodzajem biblioterapii Ippoldt, Lidia. Biblioterapia w szkole podstawowej : pomoce metodyczne do zajęć biblioterapeutycznych : scenariusze dla klas I-III, scenariusze dla klas IV-VI. Warszawa 2012. Tomasik, Ewa. Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa 1994.
Bajki terapeutyczne są specyficznym rodzajem opowieści. Treść bajek terapeutycznych koncentruje się wokół sytuacji 17
Baśnie cudowne i pożyteczne
emocjonalnie trudnych, które to zdarzają się w toku rozwoju dziecka. Bardzo trud-
Żadna literatura dziecięca (poza nielicz-
nym zadaniem rodziców/wychowawców
nymi wyjątkami) nie równa się z baśniami,
jest pomaganie dzieciom w znajdywaniu
jeśli chodzi o wzbogacanie wyobraźni,
sensu ich życia. Bajka tego typu ma na
porządkowanie uczuć, rozeznanie wła-
celu uspokojenie, zredukowanie proble-
snych trudności, a jeszcze podawanie
mów emocjonalnych, wspieranie rozwoju
sposobów
osobowego dziecka. Jej specyfiką jest to, mającego
problem.
Pozwala
nękających
dziecko problemów. Środki masowego
że kierowana jest do konkretnego odbiorcy
rozwiązywania
przekazu, niestety, zubożyły wyobraźnię,
ona
fantazję i świat baśniowych wyobrażeń.
dziecku bez lęku spojrzeć na przeżywane
Dziś dziecko poznaje świat bardziej przez
przez nie sytuacje trudne i uczy jak sobie
to, co widzi, niż przez to, co może sobie
z nimi radzić. Choć bajki nie narzucają
wyobrazić.
wzorców działania, to dziecko słuchając różnych historii, nieświadomie przyswaja Rola baśni
je, a potem wykorzystuje w codziennym życiu do walki z różnymi problemami, np.
Baśnie dają do zrozumienia, że pomyślne,
lękiem.
pełne satysfakcji życie dostępne jest każdemu, mimo życiowych przeciwności –
Szczególne opowieści dla terapii pedagogicznej odkrył Bruno Bettelheim
lecz jedynie wówczas, gdy nie ucieka się przed pełnymi niebezpieczeństw życiowymi zmaganiami.
Zdaniem autora, przeważająca część tzw.
(Bruno Bettelheim. Cudowne i pożyteczne)
„literatury dziecięcej” stara się albo uczyć albo bawić, albo łączyć zabawę z nauką.
Identyfikując się z bohaterem dziecko do-
Jeśli opowieść ma przykuć uwagę dziec-
wiaduje się, że i ono w życiu będzie mu-
ka, zabawić je i obudzić w nim ciekawość,
siało borykać się z trudnościami. Ale do-
to taką rolę może i spełnia. Lecz więk-
staje też cenną wskazówkę. Jeśli będzie
szość tych książek ma treść tak płytką, że
wytrwałe i nie podda się (tak jak baśniowy
nie wnoszą one nic istotnego do rozwoju
bohater), to w końcu osiągnie to, o czym
dziecka.
marzy. Nauczy się też, że wokół są ludzie, na których wsparcie może liczyć. A to nie18
zwykle cenna wiedza na całe życie. To
czarownicę
czy
znienawidzić
smoka.
właśnie baśnie (wywodzące się z folklo-
Dzięki odreagowywaniu uczuć podczas
ru), opowiadane przez stulecia, są zrozu-
słuchania baśni malec porządkuje swój
miałe i dostępne zarówno umysłowości
świat emocjonalny, nawet nie zdając so-
wykształconego człowieka, jak i niewy-
bie z tego sprawy.
kształconemu jeszcze umysłowi dziecka. Dobro-zło. Baśń konfrontuje dziecko w uczciwy sposób z podstawowymi kłopotami egzystencjalnymi.
Przedstawione postaci są jednoznacznie określone – albo są dobre albo złe, albo
Baśnie Andersena czy braci Grimm mó-
mądre albo głupie. Taki przejrzysty układ
wią o samotności, ubóstwie, chorobach,
przemawia do dziecka. Zestawienie po-
starości, śmierci w tym także śmierci ro-
staci przeciwstawnych pozwala dziecku
dziców. Te właśnie problemy ukazane są
łatwiej uchwycić zachodzącą między nimi
w prostej formie, łatwej do zrozumienia
różnicę. Łatwiej
przez dziecko. Dziecko, słuchając takiej
chetnym Kopciuszkiem czy dobrą wróżką.
baśni, może powoli oswoić trudne tematy,
Nie chce postępować nieuczciwie jak zła
stopniowo włączając je do swojej świa-
postać z baśni. Zawsze ta postać amoral-
domości.
na ponosi klęskę, dzięki czemu dziecko
utożsamia się ze szla-
zyskuje przeświadczenie, że niegodziwość nie popłaca.
Wszystkie złe postaci (straszny wilk, który chce pożreć niewinną dziewczynkę, okrutna Baba Jaga czyhająca na dzieci itp.) paradoksalnie porządkują emocje dzieci.
chce być człowiekiem.
Słuchając baśni, dziecko mierzy się ze
Zawsze jest jakieś wyjście.
strachem,
zazdrością
czy
Występowanie przeciwstawnych postaw ułatwia dziecku podjęcie decyzji, jakim
gniewem.
Bohaterowie baśni często wpadają w kło-
Oczywiście ma prawo do takich uczuć.
poty, muszą pokonywać wiele przeszkód,
Śledząc losy bohaterów może znaleźć
by osiągnąć cel, który sobie wyznaczyli.
bezpiecznych adresatów swych emocji,
Zawsze jednak znajdują pozytywne roz-
których przeżywania się boi lub wstydzi.
wiązanie swoich problemów.
Może zatem bezpiecznie złościć się na 19
najduje u niego podobne uczucia, jakie jemu towarzyszą: strach, złość czy bezradność. I powoli oswaja się z nimi. Daje mu to szansę większej kontroli nad własnymi przeżyciami. Baśń wzbogaca wewnętrzny świat dziecka i jest dla niego bezpieczna psychicznie
Jej koncepcja wykorzystania baśni w pro-
W pracy z dzieckiem wymagającym spe-
cesie rehabilitacji wynikała z poszukiwań
cjalistycznych form edukacji wykorzystała
naturalnych czynników rozwoju dziecka
całą baśniową potęgę:
lekko upośledzonego. Dziecko o specjal-
- to, co jest w baśni proste i zrozumiałe
nych potrzebach edukacyjnych jest obcią-
dla dziecka
żone problemami wynikającymi nie tylko
- to, co jest naturalne, a nie sztucznie
z jego
skonstruowane
niepełnosprawności,
ale
także
z nietolerancji czy wręcz odrzucenia
- to, co jest bliskie, przyjazne dziecku,
w środowisku. Te przykre poczucie inno-
a nie odległe,
ści rozwija u niego porównywanie się z
obce jego potrzebom i możliwościom
innymi i prowadzi do stwierdzenia: „jestem
- co teraz pobudza jego myśli, uczucia,
inny”.
aktywność
Stworzony przez nią system nazwała
BIBLIOTERAPEUTA, TO ZNACZY
„Metodą Baśniowych Spotkań”
KTO?
i opisała go Na przestrzeni lat biblioterapią zajmowali Baśń okazała się naturalnym, prostym
się przedstawiciele różnych dyscyplin na-
i bliskim dzieciom środkiem do wzbudza-
ukowych. Najwcześniej wprowadzili ją do
nia i wspomagania jego rozwoju. Baśnio-
szpitali lekarze i odpowiednio przygoto-
wy bohater nie jest ani mądrzejszy, ani
wani bibliotekarze i pielęgniarki. Coraz
odważniejszy od dziecka. A dziecko od-
częściej sięgają po nią nauczyciele (głównie przedszkola i edukacji wczesnoszkol20
nej), pedagodzy, psycholodzy. Bibliotera-
„Jeśli dzieci żyją otoczone zachętą,
peutą może być właściwie każdy, kto chce
uczą się wiary we własne siły”
pomóc dzieciom bezpiecznie i pogodnie
(Dorothy Nolte).
przejść przez trudy dzieciństwa. Do kolekcji sprzymierzeńców wychowania zali-
Dobrze, gdyby biblioterapeuta posiadał
czymy: terapeutów, logopedów, rodziców,
pewne wrodzone predyspozycje. Lecz
babcie i dziadków.
nawet w przypadku ich braku, biblioterapeuta powinien być osobą kompetentną,
Podstawą efektywnej pracy biblioterapeu-
posiadającą dobre przygotowanie facho-
tycznej jest przyjazna dziecku postawa
we. Dzięki bogatym źródłom czasopi-
biblioterapeuty. Ważne jest, aby osoba,
śmienniczym i książkowym Biblioteki Pe-
która będzie opowiadać lub czytać bajkę,
dagogicznej we Wrocławiu osoba parają-
dobrze znała dziecko, wiedziała, z czym
ca się biblioterapią – jest w stanie skom-
aktualnie ma problemy, co je niepokoi,
pletować potrzebny jej zbiór publikacji,
jakie kwestie są dla niego niezrozumiałe.
dobrać beletrystykę do interesujących go
To powinna być osoba wzbudzająca zau-
zajęć, poznać metody zabaw, które ze-
fanie, cierpliwa, tolerancyjna.
chce wykorzystać na zajęciach. Ogromna liczba propozycji lektur znajduje się w za-
„Jeśli dzieci żyją otoczone aprobatą,
sobach DBP we Wrocławiu.
uczą się lubić siebie” „Jeśli dzieci żyją otoczone akceptacją, uczą się kochać”
BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY KIEDY?
(Dorothy Nolte) Tylko w atmosferze pełnego zaufania i
Jak najczęściej, a zwłaszcza wtedy, gdy
szacunku do dziecka, dając mu odpo-
dziecko potrzebuje wsparcia poznawcze-
wiednie
jest
go i emocjonalnego. Wsparcie poznaw-
w stanie zachęcić dziecko do podjęcia
cze następuje dzięki dostarczaniu dziecku
wysiłku uświadomienia własnych proble-
pozytywnego, doświadczenia, które wyko-
mów, a niekiedy wzbudzić w nim pasje
rzystuje ono do budowania skutecznych
poznawcze.
dla siebie sposobów radzenia sobie ze
wsparcie,
biblioterapeuta
stresem i redukowania negatywnego na21
pięcia emocjonalnego. Wsparcie emocjo-
również w plenerze, gdzie można wyko-
nalne poprzez kontakt z bajką daje dziec-
rzystać walory natury.
ku możliwość porównania siebie z innymi osobami, uświadamia, że inni mają po-
Korelacja biblioterapii z innymi
dobne problemy. Ten rodzaj wsparcia da-
formami zajęć
je nadzieję, podnosi samoocenę.
Możemy też mówić o tendencjach inte-
Oczywiście bajki możemy tworzyć sami
gracyjnych w biblioterapii, na które skła-
i szczerze do tego zachęcam. Ponadto
dają się dziedziny jej towarzyszące, jak:
Doris Brett przedstawia rodzicom sku-
muzyka, taniec, sztuki plastyczne.
teczną metodę wspierania ich dzieci w BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY PO CO?
zmaganiach z rozmaitymi trudnościami. a proponowanym przez nią sposobem udzielania pomocy jest opowiadanie, naj-
Jakie są efekty biblioterapii w życiu dziec-
bardziej wspólne zajęcie rodziców i dzieci.
ka; jak to się dzieje, że odpowiednia opo-
Warto nawet zapytać dziecko, co chciało-
wieść może mieć działanie terapeutyczne.
by usłyszeć. Nieodmiennie temat, który
Pod wpływem lektury celem jest nie tyle
wybiera, odzwierciedli jego własne niepo-
sama zmiana, co wywołanie chęci do jej
koje (obawa przed pójściem do dentysty
wprowadzenia. Czytanie dzieciom baśni
itp.).
jest tak ważne dla ich psychiki, gdyż tematyka baśni dotyka męczących dzieci
Dostępna literatura podpowiada, jak pisać
wewnętrznych konfliktów. Dzięki baśnio-
bajki. Przykłady tworzenia bajek podała
wym treściom udaje się często dzieciom
nam Maria Molicka czy Doris Brett.
rozładować wiele napięć, opanować lęk,
Możemy z niego korzystać.
uspokoić się wewnętrznie.
Kapitalnie bowiem baśnie pobudzają wyBIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY GDZIE?
obraźnię dziecka, a poprzez terapeutyczną moc wpływają na
funkcjonowanie
Terapia książką powinna odbywać się
dziecka w sytuacjach trudnych. Doznając
w przyjaznym dla dziecka środowisku,
przeżyć baśniowych dzieci czują się bez-
które dobrze zna i w którym czuje się
pieczne.
bezpieczne. Czyli w każdym miejscu, 22
Tymczasem tego rodzaju jednostronny pokarm żywi umysł tylko w jednostronny sposób, a tymczasem życie ma nie tylko jasne strony.
Okazuje się, że właśnie baśnie uczą dorosłych, czego potrzebują maluchy. Jeśli upiera się, by czytać tę samą baśń wielokrotnie, przychylmy się do tej prośby. Widocznie jest w niej coś szczególnie ważnego dla dziecka.
Wielu rodziców uważa, że jego dziecko powinno stykać się jedynie z rzeczywisto-
Autor grafiki: Alina Dyrek
ścią pozytywną i obrazami, które sprawiają przyjemność.
Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl
23
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Sylwia Kuszka
PROMOWANIE PRZEZ POZNANIE
Nauczyciel bibliotekarz
powiat dzierżoniowski inspiracją
Biblioteka
dla twórczości uczniów
Pedagogiczna W Dzierżoniowie.
Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie rozpoczęła w roku szkolnym 2013/2014 cykl imprez kulturalnych skierowanych do uczniów powiatu dzierżoniowskiego. Celem działań było poznanie wartości i rozbudzenie zainteresowania dziedzictwem kulturowym regionu, jako żywej inspiracji działań twórczych, koniecznej przy odszukiwaniu i zachowaniu swej tożsamości.
Intencją pomysłodawców było przybliżenie twórczości rodzimych poetów ziemi dzierżoniowskiej, rozbudzenie
zainteresowań
poetyckim
słowem, a także… sprawdzenie predyspozycji do głośnego czytania. Honorowymi gośćmi i jednocześnie jurorami byli regionalni poeci: Urszula Kowalewska, Ryszard Mierzejewski, Zdzisław Maciejewski i Miłosz Wrzesiński. W Roku Czytelnictwa odbyło się
Przegląd Poezji Poetów 13.03.2014 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.
ważne wydarzenie rozpoczynające działania inspirujące poczucie przynależności do własnego regionu. Był nim Przegląd Poezji Poetów Ziemi Dzierżoniowskiej pt. Spektakl słowa – piękne czytanie. Adresatami byli uczniowie wszystkich poziomów nauczania szkół powiatu dzierżoniowskiego.
24
W
Przeglądzie…
wzięło
udział
24
powtarzalną okazję do zaprezentowania
uczniów. Podjęli się pięknego zadania
się przed autorami i pochwalenia się wła-
czytania wierszy poetów wymienionych
snym talentem. Wydarzenie zachwyciło
wyżej oraz innych lokalnych mistrzów
zarówno uczestników Przeglądu, jak i ich
słowa, a nieobecnych na spotkaniu, jak:
nauczycieli oraz obecnych poetów.
Adama Lizakowskiego, Edwarda Berbe-
Wybór laureatów był niezwykle trudny.
cia, Barbary Janickiej, Tadeusza Żuraw-
Dlatego wszyscy uczniowie biorący udział
ka, Alfredy Graff i Grzegorza Hady-
w Przeglądzie otrzymali nagrody książko-
Jasikowskiego.
we i podziękowania za uczestnictwo w nim. Poeta Ryszard Mierzejewski ogła-
Opisywane przez autorkę wydarzenie ce-
szając werdykt zaznaczył, że odbiór poe-
lowo nie zostało nazwane konkursem re-
zji jest niezwykle subiektywny. Po ogło-
cytatorskim,
organizatorom
szeniu werdyktu role zostały odwrócone -
przyświecała myśl Anny Dymnej: „Gdy
poezję czytali jej twórcy. I tym razem
się recytuje wiersze, zdarza się, że
obecni słuchali wierszy w wielkim skupie-
forma zabija treść. Poeci swoje wiersze
niu. Na zakończenie uroczystości ucznio-
czytają prosto, konkretnie i poezja czy-
wie zadawali poetom pytania dotyczące
tana w ten sposób brzmi najlepiej. Wi-
ich twórczości i pasji tworzenia.
ponieważ
sława Szymborska powiedziała mi, że trzeba czytać tak, jakby się głośno my-
Wzorem roku poprzedniego Biblioteka
ślało. Wtedy słowo nie traci swej mocy
Pedagogiczna postanowiła kontynuować
i sensu (...)”.
też działania zmierzające do promowania
[Cytat pochodzi z rozmowy z Anną Dym-
walorów własnego regionu. W związku
ną zamieszczonej w „Gazecie Wyborczej”
z tym
22 września 2004 roku].
oświatowy zorganizowano konkurs foto-
wykorzystując
graficzno-literacki
Znane
i
grant
nieznane
Nie dało się ukryć, że obecni poeci byli
miejsca
pod dużym wrażeniem interpretacji wła-
w obiektywie. Uczestnicy konkursu mieli
snych utworów. Nie spodziewali się, że
samodzielnie wykonać fotografię, ich zda-
młodzi interpretatorzy tak pięknie oddadzą
niem atrakcji powiatu dzierżoniowskiego,
myśli zawarte w ich poezji. Spotkanie
i stworzyć krótki jej opis podkreślający wa-
z twórcami dało też młodym ludziom nie25
powiatu
powiatowy
dzierżoniowskiego
lory przedstawionego na fotografii miej-
Miłym akcentem uroczystości było wystą-
sca, czy obiektu.
pienie przewodniczącego jury pana Kazimierza Janeczki – nauczyciela, publicysty,
Do konkursu zgłosiło się 28 uczniów z 19
fotografika. Przekazał on wiele interesują-
szkół powiatu dzierżoniowskiego. Celem
cych informacji na temat zasad fotografo-
konkursu, oprócz rozbudzenia zaintere-
wania oraz opowiedział o atrakcjach re-
sowania własnym regionem, było rozwija-
gionu, z pewnością wartych uwiecznienia
nie wśród uczniów postaw twórczych,
na fotografii. Przybyli na uroczystość ucz-
kształtowanie ich wrażliwości artystycznej
niowie wraz z opiekunami słuchali wystą-
oraz rozwijanie zainteresowań literackich.
pienia z wielkim zainteresowaniem, mając
Podczas uroczystej gali, która odbyła się
przy tym nadzieję, że nie tylko „robią
31 marca 2015 r. w Bibliotece, uczniowie
zdjęcia”, ale już profesjonalnie fotogra-
mieli możliwość zaprezentowania wyko-
fują. Cenne zaś wskazówki dotyczące
nanej przez siebie fotografii. A opisując
zasad fotografowania z pewnością wyko-
przedstawione na niej miejsce, zachęcić
rzystają w najbliższej przyszłości.
zebranych do odwiedzania znanych i nie-
Konkurs przysporzył dużo radości uczest-
znanych zakątków powiatu dzierżoniow-
nikom. Nie lada problem miało jury z wy-
skiego.
łonieniem najlepszej pracy. W czasie, gdy jury rozpoczęło debatę nad werdyktem, przybyli goście udali się do czytelni na
Konkurs fotograficzno-literacki 31.03.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.
poczęstunek.
Dodatkową
atrakcją była przygotowana w Bibliotece ekspozycja książek
prezentujących
walory
i atrakcje turystyczne powiatu dzierżoniowskiego.
26
Po przerwie jury przyznało nagrody i wyróżnienia za najlepsze fotografie i opisy literackie. Wręczono każdemu uczestnikowi konkursu upominki ufundowane przez Wydział Ochrony Środowiska, Rozwoju i Promocji
Starostwa
w Dzierżoniowie Miasta
w
Powiatowego oraz
Urząd
Dzierżoniowie.
Uwieńczeniem
uroczystości
była wspólna fotografia wszyst-
Spotkanie poetyckie 16.04.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.
kich uczestników konkursu. Wystawę prezentowanych przez uczniów prac można
Wydarzenie odbyło się 16 kwietnia 2015 r.
oglądać
i spotkało się z dużym zainteresowaniem
w
Bibliotece
Pedagogicznej
w Dzierżoniowie.
uczniów i opiekunów – cała sala była pełna gości. Zaproszeni poeci czytali swoje wiersze, przy czym go
prezentacja każde-
utworu
poprzedzona
była krótką wzmianką na temat
okoliczności
powstania.
Przybyli
jego na
uroczystość goście wysłuchali
pięknych
wierszy
prezentujących uroki ziemi
Prace konkursowe 31.03.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.
dzierżoniowskiej. Poeci opowiedzieli także
Kolejnym przedsięwzięciem z cyklu Pro-
wiele ciekawostek związanych z historią i
mowanie przez poznanie było spotkanie
geografią regionu.
regionalnych poetów: Ryszarda Mierze-
Podczas tego spotkania swym talentem
jewskiego i Kazimierza Jasińskiego z
poetyckim popisali się też uczniowie czy-
uczniami szkół podstawowych gimnazjal-
tając własne wiersze. Wzbudziło oczywi-
nych i ponadgimnazjalnych. 27
ście spore zaciekawienie i uznanie lokal-
W związku z dużym zainteresowaniem
nych poetów. Okazało się, że młodzież
i licznym
jest bardzo wrażliwa na słowo. Spotkanie
w Przeglądzie Spektakl Słowa - piękne
poetyckie dostarczyło uczniom niezapo-
czytanie,
mnianej
fotograficznym Znane i nieznane miej-
lekcji
poezji,
regionalizmu
udziałem
uczniów
konkursie
powiatu
zarówno literacko-
i uświadomiło istnienie ponadczasowych
sca
dzierżoniowskiego
wartości. Całej imprezie towarzyszyła wy-
w obiektywie oraz spotkaniu poetyckim
stawa pt. Książki z przeszłością prezen-
planowane będą kolejne wydarzenia kul-
tująca unikatowe woluminy znajdujące się
turalne, których nadrzędnym celem bę-
w zbiorach Biblioteki Pedagogicznej oraz
dzie promowanie własnego regionu.
wystawa Zakładki do książek przedstawiająca
kolekcję
ciekawych
zakładek Kontakt z autorem:
z całego świata.
dzierzoniow@dbp.wroc.pl
28
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Lidia Soszyńska
WYJAZD STUDYJNY
Nauczyciel bibliotekarz
rozmowa z panią Elżbietą
Dolnośląska Biblioteka
Kortkowicz-Białowąs – uczestniczką
Pedagogiczna
wycieczki do Warszawy
we Wrocławiu.
Lidia Soszyńska:
Lidia Soszyńska:
Witam. Dziękuję, że zechciała pani po-
Czym zainteresowało Państwa Naro-
dzielić się z naszymi czytelnikami wraże-
dowe Archiwum Cyfrowe?
niami z
wycieczki, która odbyła się
w dniach 29-30 maja 2015 r. do Warsza-
Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:
wy. Organizatorem tego wyjazdu było Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
W NAC zapoznano nas z historią powsta-
z Oddziału Wrocławskiego w osobie pa-
nia tej instytucji oraz jej misją czyli digitali-
ni Maryli Błażewskiej. Co zachęciło Panią
zacją dokumentacji elektronicznej, prze-
do tego wyjazdu?
chowywaniem i udostępnianiem dokumentacji fotograficznej i audiowizualnej. Omówiono najważniejsze zespoły i zbiory
Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:
fotografii w NAC i kwestię praw autorskich Uczestniczę w niemal wszystkich wy-
fotografii. Pracownicy NAC poinformowali,
cieczkach organizowanych przez nasz
że
oddział SBP. Atmosfera wśród uczestni-
przez nich w Internecie można wykorzy-
ków jest zawsze przesympatyczna. Jeż-
stywać. Natomiast w przypadku pozosta-
dżą z nami pracownicy wrocławskich bi-
łych zbiorów należy zwracać się do nich
bliotek. Do tego wyjazdu skłonił mnie inte-
z prośbą o udostępnienie. Archiwum nie
resujący program, zwłaszcza możliwość
posiada własnej siedziby i z tego względu
zwiedzenia nowego interaktywnego i mul-
wielu pracowników wykonuje swoją pracę
timedialnego Muzeum POLIN.
zdalnie z domu.
29
wszystkie
fotografie
udostępniane
Lidia Soszyńska:
Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:
Wiem, że zwiedzała Pani Muzeum Histo-
Muzeum zwiedzaliśmy oprowadzani przez
rii Żydów Polskich POLIN. To bardzo
przewodnika. Trwało to ok. 2 godzin. Je-
nowoczesne muzeum. Czy warto odwie-
stem pod wielkim wrażeniem zbiorów
dzić to miejsce?
i sposobu ich eksponowania. Obiecałam sobie jeszcze kiedyś do niego powrócić.
Elżbieta Kortkowicz-Białowąs: Lidia Soszyńska: Muzeum
zwiedzaliśmy
indywidualnie.
Można było wypożyczyć audioprzewod-
A jak ocenia Pani komfort autokaru, hotel
nik. Kolekcja zbiorów składa się z obiek-
i ogólnie organizację wyjazdu? Było bar-
tów o unikalnej wartości artystycznej i hi-
dzo dużo czasu wolnego.
storycznej od osiemnastowiecznych dzieł do prac współczesnych artystów.
Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:
Drugiego dnia wycieczki program przewi-
Dojazd, powrót i zakwaterowanie zapew-
dywał wizytę w Muzeum Powstania
niono nam na dobrym poziomie. Wyży-
Warszawskiego.
otwarte
wienie, poza śniadaniem w hotelu należa-
w sześćdziesiątą rocznicę wybuchu Po-
ło zorganizować we własnym zakresie.
wstania. Mieści się w dawnej elektrowni
Pierwszego dnia jadłyśmy obiad w Mu-
tramwajowej, zabytku architektury prze-
zeum POLIN. Dużo czasu wolnego moż-
mysłowej z początku XX w. u zbiegu ulic
na było przeznaczyć na spacery po mie-
Przyokopowej i Grzybowskiej na Woli.
ście, zwiedzanie innych ciekawych miejsc,
Zostało
wyjście do teatru czy zakupy w stolicy. Lidia Soszyńska: Lidia Soszyńska: Jakie wrażenia towarzyszyły oglądaniu Dziękuję za rozmowę!
wystawy?
Kontakt z autorem: l.soszynska@wroclaw.dbp.wroc.pl
30
PODZIEL SIĘ POMYSŁEM
APLIKACJE I STRONY INTERNETOWE zawierające gry i zabawy edukacyjne do nauki czytania i liczenia dla dzieci
Alina Dyrek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Ciekawą alternatywą dla początkowej nauki czytania i edukacji matematycznej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym są aplikacje na tablet lub telefon oraz strony internetowe wprowadzające dzieci w świat liter i cyfr poprzez zabawę. Pozwalają one zacząć naukę czytania poprzez zabawę od podstaw – czyli od poznawania literek, przez sylabizowanie, zgadywanie wyrazów na pierwszą literę, a w końcu czytanie całych wyrazów. Dziecko może w taki sposób poznawać cyfry, uczyć się dodawania i odejmowania, a także dzielenia.
Początek nauki z wykorzystaniem aplikacji i stron internetowych, może być przydatny zwłaszcza dla tych dzieci, które niechętnie podchodzą to prac stolikowych lub jeszcze słabo się koncentrują na dłuższych zadaniach. Aplikacje i strony internetowe oczywiście nie zastąpią tradycyjnej nauki, ale mogą ją wzbogacić i uatrakcyjnić. Instalowanie aplikacji nie sprawia większego problemu - wystarczy, że z tabletu lub telefonu wejdziemy na stronę Google Play i wyszukamy odpowiednią aplikację, a następnie klikniemy na przycisk instaluj. Strony internetowe Kiddoland http://kiddoland.pl/o-kiddoland – to projekt, który powstał z myślą o przedszkolakach (3-6 lat). Portal zawiera gry edukacyjne, dostosowane do wieku dzieci. Wszystkie gry i zabawy opierają się na zasadzie EDUTAINMENT – dziecko miło spędza czas bawiąc się i jednocześnie zdobywa wiedzę.
31
W dziale sówki Mądrusi znaleźć można gry i zabawy edukacyjne wprowadzające w świat literek i alfabetu. Dzieci mogą poznać alfabet, kolejność literek, a także przygotować się do nauki czytania i pisania. Strona zawiera literowe układanki i gry – np. słowo na literkę, dopasowywanie małej i dużej literki, nauka alfabetu, wyszukiwanie literek na klawiaturze. Na stronie głównej dzieci mogą też zagrać w gry matematyczne, gry dotyczące spostrzegawczości i rozpoznawania kształtów. Danonki Wirtualne Przedszkole http://www.danonki.pl/gry-dla-dzieci/
Strona zawiera zabawy tematyczne np. farma, świat zwierząt, ogródek itp., w których można znaleźć gry dydaktyczne dotyczące liter, cyfr, liczenia, kolorowania, spostrzegawczości i języka angielskiego. Znajdują się tu m.in. zabawy w których trzeba uzupełnić literki w wyrazie, znaleźć słowo na literę, podzielić, dodawać i odejmować liczby, dopasowywać wyrazy w języku angielskim do obrazków.
32
Lulek.tv http://www.lulek.tv/ Lulek.tv – to edukacyjne gry dla dzieci wspomagające rozwój różnych rodzajów inteligencji.
Dział video zawiera m.in. naukę liter alfabetu i cyfr, literowanie wyrazów, liczenie w języku angielskim i angielski alfabet, dodawanie do 10, 20. Dział gry zawiera 150 zabaw rozwijających logiczne myślenie, wspomagają rozwój mowy i inteligencji. Nad poprawnością portalu pod kątem merytorycznych czuwa Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego. 33
Portal zawiera gry, które nauczyciel może wykorzystać podczas lekcji z edukacji wczesnoszkolnej, np. pracując z tablicą multimedialną. Pisupisu http://pisupisu.pl/1/slowne-zabawy/sylaby-dla-najmlodszych Portal zawiera gry edukacyjne dotyczące w łączenie wyrazów z sylab, słowa na literkę, naukę pisania na klawiaturze, słowne zabawy, bajki i ćwiczenia z ortografii, gry na spostrzegawczość.
W celu otworzenia gier, należy kliknąć na postać dziecka. W portalu można znaleźć też zadania do wydrukowania i ręcznego uzupełniania, np. liter alfabetu. Matematyczne ZOO http://www.matzoo.pl/klasa1 – to serwis zawierający działania matematyczne, dostosowane do poziomu poszczególnych klas szkoły podstawowej 1-6. Portal może być ciekawą pomocą dydaktyczną w edukacji matematycznej, zawiera zadania, których forma może zainteresować uczniów.
34
Minusem strony są ukazujące się przy kilku grach reklamy, które trwają kilkadziesiąt sekund, zanim ukaże się zadanie. Buliba.pl. http://www.buliba.pl/ zawiera różnego typu gry edukacyjne dla dzieci – układanie wyrazów, dodawanie, gry na spostrzegawczość, gry o tematyce ekologicznej i przyrodniczej.
35
Aplikacje na tablet i telefon Aplikacje te są często bezpłatne i w związku z tym nie zawsze jednak dobrze dopracowane. Na początku może być nam trudno odnaleźć się i wybrać potrzebną nam aplikację w gąszczu innych. Dlatego też celem tego artykułu jest przedstawienie kilku wybranych aplikacji do nauki czytania, przedstawienie ich zalet i wad. Nauka czytania metodą sylabową Aplikacja została pomyślana jako ciekawa pomoc dla rodziców pracujących razem z dzieckiem.
Zawiera naukę litera alfabetu przy pomocy fiszek. Każdą fiszkę można obrócić i pokazać dziecku obrazek związany z daną literą alfabetu. Dzięki aplikacji można nauczyć dziecko sylab. Nauka zaczyna się od samogłosek, następnie dziecko uczy się spółgłosek – od najłatwiejszych do najtrudniejszych. Wyrazy są opatrzone ilustracjami, ale powinny one być odsłaniane dopiero po poprawnym przeczytaniu słowa.
36
Na dziecko, które opanowało już podstawy czeka pięć bajek do samodzielnego przeczytania. Można podnieść stopień trudności wyłączając kolory sylab w słowach.
37
Świat liter https://play.google.com/store/apps/details?id=com.baglajdev.swiatliter&hl=pl Gra do nauki litera alfabetu dla przedszkolaków. Zawiera gry, dzięki którym dziecko pozna poszczególne litery, wyrazy zaczynające się od danej litery, ma możliwość spróbowania pisania liter.
Puzzle dla dzieci – nauka liter https://play.google.com/store/apps/details?id=com.GalanteLabs.PuzzleLetters&hl=pl Gra jest przeznaczona dla przedszkolaków – uczy liter podczas zabawy w układanie puzzli. Dziecko ma za zadanie złożyć z rozrzuconych puzzli literę, powiązaną z przedmiotem zaczynającym się na daną literę. Po ułożeniu puzzli, lektor mówi dziecku co przedstawia obrazek (np. M – mamut).
38
W menu ustawień można wybrać język odczytu i podpisu litery – polski lub angielski – aplikacja ta może więc stanowić pierwszy krok w nauce języka angielskiego. Puzzle można dowolnie wybierać zmieniając obrazki strzałkami w rogach. Proste słowa https://play.google.com/store/apps/details?id=com.baglajdev.prosteslowa
Aplikacja pozwala na oswojenie się dziecka z wyrazami poprzez powiązaną z nimi formę graficzną. Dziecko ma za zadanie wskazanie wyrazu lub obrazka związanego z danym obrazem czy słowem. Kliknięcie w główny obrazek, bądź w główny wyraz skutkuje odtworzeniem wymowy przez lektorkę.
39
Wygilgaj
Literki
–
nauka
liter
w
formie
humorystycznej
zabawy.
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.SuperEduGames.WygilgajLiterki&hl=pl
Gra pozwala na zapoznanie się dzieci z literami w formie zabawy, ma pozytywnie nastrajać do nauki czytania. Dziecko odgaduje poszczególne litery - ma za zadanie łaskotać wskazaną przez lektora literkę. Prawidłowe wskazanie liter jest nagradzane. Literki są czytane w formie krótkiej, np: "G", nie "Gie", aby maksymalnie ułatwić dziecku późniejsze łączenie literek w całe wyrazy.
Kontakt z autorem: a.dyrek@wroclaw.dbp.wroc.pl
40
PODZIEL SIĘ POMYSŁEM
USTNY EGZAMIN MATURALNY
Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz
Z JĘZYKA POLSKIEGO
Dolnośląska Biblioteka
scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów
Pedagogiczna
klas III szkół ponadgimnazjalnych
we Wrocławiu.
Nowa formuła egzaminu maturalnego zaczęła obowiązywać od roku 2015. Jest konsekwencją sukcesywnego wdrażania od roku szkolnego 2009/2010, na kolejnych etapach edukacji, nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego.
Poziom kształcenia: Szkoła ponadgimnazjalna - klasa III Czas trwania: 45 minut Miejsce zajęć: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu Cele ogólne zajęć: - przedstawienie informacji dotyczących egzaminu ustnego z języka polskiego - przygotowanie do analizy poleceń i tworzenia wypowiedzi na ustnym egzaminie z języka polskiego Cele szczegółowe zajęć: - uczeń zna nową procedurę egzaminu, kategorie pytań, sposób oceniania - uczeń zna zasady tworzenia samodzielnej wypowiedzi na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki Pomoce dydaktyczne: - prezentacja PowerPoint
41
Formy pracy: - wykład Przebieg zajęć 1. Etap wstępny – powitanie uczniów, przedstawienie tematu oraz celu zajęć (5 minut). 2. Etap główny – wykład z elementami pogadanki w oparciu o przygotowaną prezentację multimedialną (35 minut). 3. Etap końcowy – podsumowanie lekcji i pożegnanie uczniów (5 minut). Opisanie nowej formuły ustnego egzaminu z języka polskiego Zamiast dotychczasowej prezentacji maturalnej, zdający będzie odpowiadał na wybrane losowo pytanie przygotowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Dla uczniów liceów ogólnokształcących zaczęła obowiązywać od roku 2015 (uczniowie techników egzamin maturalny w nowej formule będą zdawać po raz pierwszy w 2016 roku). Jest konsekwencją wdrażania nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego od roku szkolnego 2009/2010, na kolejnych etapach edukacji (począwszy od gimnazjum). Przedstawienie idei oraz celu wprowadzenia zmian Uczeń w trakcie edukacji polonistycznej zdobywa określoną wiedzę na temat świata kultury i jego wybranych przejawów zostaje wyposażony w narzędzia analizy i interpretacji różnorodnych tekstów kultury. Ustny egzamin z języka polskiego ma stanowić sprawdzenie umiejętności tworzenia samodzielnej wypowiedzi ustnej na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki. Inspiracją do wypowiedzi jest tekst kultury. Zadaniem maturzysty jest rozwinięcie i poszerzenie podanych w poleceniu wątków poprzez odwołanie się do innych, dowolnie wybranych tekstów kultury. Przedstawienie strony formalnej egzaminu Egzamin jest obowiązkowy. Wszyscy zdają go na jednakowym poziomie. Jest przeprowadzany i oceniany przez przedmiotowe zespoły egzaminacyjne powołane w szkole, do której uczęszczał absolwent. Ogólne informacje dotyczące komisji egzaminacyjnej Zespół przedmiotowy tworzą nauczyciele języka polskiego. Przynajmniej jeden nauczyciel musi być zatrudniony w innej szkole. Członkiem zespołu może być także nauczyciel akademicki posiadający przygotowanie z zakresu języka polskiego. Podczas egzaminu mogą 42
być obecni obserwatorzy np. ekspert okręgowej komisji egzaminacyjnej (nie ma on jednak prawa głosu, nie może wpływać na ocenę). Ogólne informacje dotyczące przebiegu egzaminu egzamin odbywa się według ustalonego harmonogramu należy mieć przy sobie dokument stwierdzający tożsamość z aktualnym zdjęciem, do sali nie można wnieść żadnych urządzeń po wejściu losuje się zadanie egzaminacyjne zawierające tekst kultury oraz odnoszące się do niego polecenie. podczas wystąpienia na sali znajduje się druga osoba, która przygotowuje się do egzaminu pytania egzaminacyjne nie są wcześniej znane, na każdy dzień przewidziana jest nowa pula pytań egzamin może być przeprowadzony z wykorzystaniem zadań/pytań w formie wydruków albo z wykorzystaniem komputera (sala egzaminacyjna musi być odpowiednio przygotowana) jeżeli egzamin przeprowadzany jest z użyciem komputera – losuje się kartkę z numerem zadania oraz hasłem do pliku, jeżeli używane są wydruki, losuje się kartkę z wydrukowanym poleceniem notatki można sporządzać na czystej kartce z pieczęcią szkoły, nie można notować na wydrukach Czas trwania egzaminu Egzamin trwa około 30 minut i składa się z trzech części: przygotowanie wypowiedzi – 15 minut wypowiedź monologowa – około 10 minut rozmowa z egzaminatorami – około 5 minut Przygotowanie wypowiedzi nie można korzystać ze słowników i innych pomocy osoba, która weszła wcześniej, może w tym czasie odpowiadać na własne pytanie Wypowiedź monologowa Powinna składać się z czterech części. Są to: wstęp – w którym następuje określenie problematyki teza 43
uzasadnienie (argumentacja). W pierwszej kolejności należy odwołać się do tekstu cytowanego w poleceniu wnioski – podsumowanie wypowiedzi Wypowiedź nie może być przerywana przez zespół przedmiotowy – z wyjątkiem sytuacji, kiedy upłynął czas. Można ją wygłosić w czasie krótszym niż 10 minut. Rozmowa z zespołem przedmiotowym Rozmowa może wyłącznie dotyczyć treści związanych z problemem określonym w zadaniu, dołączonym tekstem kultury oraz zagadnieniami poruszonymi podczas wypowiedzi. Członkowie zespołu mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia, zachęcać do pogłębienia wybranych aspektów wypowiedzi. Mogą używać zwrotów: czy mógłbyś…, oceń…, pomyśl czy można…, co uzasadnia takie spojrzenie na ten utwór?... itp. Kategorie pytań Pytania podzielone są na trzy grupy, które obejmują: teksty literackie teksty językowe teksty ikoniczne ZADANIA LITERACKIE Mogą dotyczyć
Użyte czasowniki operacyjne przy formułowaniu pytań
problematyki społecznej i kulturowej
omów
wartości i wartościowania
rozważ
stylizacji i jej funkcji
odpowiedz
problemów etycznych
odwołaj się do….
zagadnień krytycznoliterackich bohatera i świata przedstawionego kontekstu historycznego motywu, symboliki itp.
44
PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE LITERACKIM Temat: Topos bohaterskiego umierania (ars bene moriendi) w literaturze. Omów znaczenie tego motywu, odwołując się do przytoczonego wiersza Śmierć Pułkownika Adama Mickiewicza i do innych tekstów kultury. Załączony tekst kultury: Adam Mickiewicz, Śmierć pułkownika
W głuchej puszczy, przed chatką leśnika,
A lud modlił się klęcząc przed progiem.
Rota strzelców stanęła zielona;
Nawet starzy Kościuszki żołnierze,
A u wrót stoi straż Pułkownika,
Tyle krwi swej i cudzej wylali,
Tam w izdebce Pułkownik ich kona.
Łzy ni jednej - a teraz płakali
Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze,
I mówili z księżami pacierze.
Wódz to był wielkiej mocy i sławy, Kiedy po nim lud prosty tak płacze
Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy;
I o zdrowie tak pyta ciekawy.
Już przed chatą nie było żołnierza, Bo już Moskal był w tej okolicy.
Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,
Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza,
Konia w każdej sławnego potrzebie;
Na pastuszym tapczanie on leży -
Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,
W ręku krzyż, w głowach siodło i burka,
Kazał przywieść do izby - do siebie.
A u boku kordelas, dwururka.
Kazał przynieść swój mundur strzelecki, Swój kordelas i pas, i ładunki;
Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,
Stary żołnierz - on chce jak Czarniecki.
Jakie piękne dziewicze ma lica?
Umierając, swe żegnać rynsztunki.
Jaką pierś? - Ach, to była dziewica,
A gdy konia już z izby wywiedli,
To Litwinka, dziewica-bohater,
Potem do niej wszedł ksiądz z Panem Bogiem;
Wódz Powstańców - Emilija Plater!
I żołnierze od żalu pobledli.
Przykładowa realizacja tematu Wstęp Śmierć jest naturalnym zakończeniem życia człowieka. Zdarza się, że człowiek sam decyduje o tym okresie swojego życia, wybierając śmierć samobójczą lub poświęcając swoje życie w celu ratowania innej jednostki. Literatura ujmuje śmierć jako znaczący element kończący ludzką egzystencję. Są różne postawy wobec śmierci. Od sensu, jaki nadaje się własnemu życiu, zależy sens śmierci. 45
Teza W swojej wypowiedzi skupię się na skutkach dobrej śmierci, czyli na tym, co po niej zostaje. Heroiczna śmierć poszczególnych postaci sprzyja bowiem zachowaniu ich pamięci, nadając ich śmierci stygmat dobrego umierania. Uzasadnienie do dołączonego tekstu kultury Mickiewicz przedstawia scenę śmierci tajemniczego Pułkownika. Przedstawiono rytuał, jaki zwykli odprawiać wodzowie, czując zbliżającą się śmierć (pożegnanie z własnym koniem, najwierniejszym towarzyszem radości i niedoli). Umierający Pułkownik każe przynieść sobie również swój rynsztunek wojenny, by umrzeć jak prawdziwy żołnierz. Pod postacią głównego bohatera kryje się… kobieta. To postać autentyczna Emilia Plater. Walczyła w męskim przebraniu w powstaniu listopadowym. Stała się symbolem bohaterstwa kobiet walczących o niepodległość Polski. W utworze poeta buduje nastrojowy i wzruszający obraz śmierci Emilii Plater. W tekście pojawiają się wyraziste epitety, porównanie spełniające funkcję gloryfikującą jej czyn (wielka moc, wielka sława). Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury W Pieśni o Rolandzie śmierć Rolanda, francuskiego rycerza, jest wyidealizowana i celebrowana. Rycerz średniowieczny żegna się z życiem w sposób pełen symbolicznych gestów i czynów przesyconych patosem. Jego śmierć jest ukoronowaniem rycerskiego kodeksu. W utworze mamy do czynienia ze swoistą teatralizacją jego śmierci. Cały czas bohater zachowuje się jak wzór średniowiecznego rycerza. Do końca dba, by był przy nim jego miecz oraz róg, symbol dowódcy. Te najdroższe mu przedmioty przykrywa własnym ciałem. Próbuje zniszczyć nawet swój miecz, by nie dostał się w ręce wroga. Śmierć Michała Wołodyjowskiego również wzorowana jest na obrazie heroicznego umierania. W literackim opisie można znaleźć oznaki rycerskości – honoru rycerza. Bohater niezłomnie broni twierdzy, nie waha się popełnić samobójstwa, aby wypełnić złożone śluby. Śmierć jest zamierzoną decyzją rycerza, świadomego ogromu cierpień, jakie przysporzy najbliższym (żonie Basi). Jest to śmierć celowa – rozwiązanie, którego nie chciał, lecz nie wahał się wypełnić.
46
Wnioski Współcześnie obraz śmierci stał się jednym z trywializowanych tematów (przez filmy i gry komputerowe). Jest tematem, wokół którego budowane są doniesienia codziennych gazet. Taka śmierć nie skłania do refleksji, ma oszałamiać. Pozbawiona sensu i zdehumanizowana, przekreśla wartość życia. Są też jednak przykłady poświęcania się – oddawania własnego życia do ratowania innego istnienia. Śmierć jako zakończenie życia ziemskiego pozostawia po nas ślad. Każdy z nas zatem może w pewnym stopniu decydować o tym, w jaki sposób zapamiętają nas potomni. I wcale nie musi to być dosłownie spektakularna śmierć, raczej chodzi o zachowanie w potomnych pamięci o nas samych jako osób dochowujących wierności swym ideałom. Przykłady innych zadań literackich 1. Jakie recepty na szczęśliwe życie można znaleźć w tekstach kultury? Odpowiedz, odwołując się do Pieśni IX Jana Kochanowskiego oraz innych tekstów kultury. 2. Czy szlachetne intencje mogą usprawiedliwić nieetyczne postępowanie? Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu Dziadów części III Adama Mickiewicza, całego utworu oraz innego tekstu kultury. 3. Jakie postawy ludzie mogą przyjmować wobec wojny? Odpowiedz, odwołując się do fragmentu Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego oraz do innych tekstów kultury. ZADANIA JĘZYKOWE Mogą dotyczyć
Użyte czasowniki operacyjne przy formułowaniu pytań
wyjątkowości mowy ludzkiej
omów
przemian języka i komunikacji
rozważ
odmian polszczyzny
odpowiedz
stylizacji językowej
uzasadnij
funkcji tekstu
odwołaj się do….
etyki języka itp.
47
PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE JĘZYKOWYM Temat: Jakimi środkami językowymi można pełniej wyrazić określoną treść i zbliżyć czytelnika do epoki, której dotyczy fabuła utworu? Omów na przykładzie fragmentu jednej z nowel Kazimiera Przerwy-Tetmajera Na skalnym Podhalu i wybranych przykładach.
Tekstem załączonym do zadania może być: utwór literacki, artykuł prasowy, wywiad, fragment tekstu naukowego lub popularnonaukowego. Inne teksty kultury, które można wykorzystać to: film, reklama, kabaret, tekst internetowy, instrukcja itp. Załączony tekst kultury: Kazimierz Przerwa Tetmajer, Na skalnym Podhalu
O BARTKU GRONIKOWSKIM RAUBSZYCU Miał Bartek Gronikowski z Bukowiny "swoje" dziesięcioro przykazania, hoć ik ta tak do znaku nie było dziesieńć. Ja jest twój las, cobyś po mnie hodzieł, ka ci sie fce. Nie bees wołał leśnego nadaremno, ba go zaras śrutem po kolanak. Pamiętaj, cobyś nigda przez dźwierza du domu nie prziseł.Nie poządaj ani scygła, ani wilgi, ani mysikrólika z cudzego lasa, ba jino to, co sie na plecy biere. Rabsicuj. ale tak, coby cie nie hycili. A oprócz tego wiele on miał porzekadeł - i tak: Na swoim nabij - na cudzym zabij. W cudzym lesie strzelić - w hałupie sie dzielić.Z hałupiny w worcek zarno - do hałupy z tęgom sarnom. Nie tego dźwierz, co go licy - jino tego, komu kwicy. Telo baba, co i dźwierz - jino, ka trza, dobrze mierz - - i wiele podobnych. Inni strzelcy się też od niego tych przysłów uczyli i tak sława jego nie tylko jako myśliwego, ale i jako poety rosła. Bartek Gronikowski urodzony to był rabsic, czyli kłusownik. Nieduży, suchy, lekki, lotny jak ptak, gibki jak pstrąg, chytry jak lis, a zażarty do zwierzyny jak ryś. Nawet podobny on był do rysia z ruchów kocich, bo kiedy choćby po gościńcu na jarmark szedł, to tak lekko, jakby się bał stąpaniem co spłoszyć, a oczy, co mu bystro na wsze strony latały, widziały, zdawało się, w gąszcz leśny na trzysta sążni. Nic Bartek poza strzeleckom robotom nie chciał znać, chyba z musu. Wiosna, lato, jesień, zima - co tylko mógł czasu wolnego od gospodarstwa dopaść, było co strzału warte czy nie było - hybaj do lasa z flintom! Czasem go i dwa. i trzy tygodnie baba w domu nie oglądała. Ale choć koziarz był tęgi, najlepiej on lubił po lesie gazdować za sarnami, za zającem, za lisem. W turniak wesoło, ale widno - mawiał. Dopiero w las kiedy się zaszył - tam jego życie, uciecha. Każde zioło znał, każdy gatunek mchu, a lasy od Trsztyny na Orawie po Kiezmark na Spiżu, od Gewontu po Gorce nowotarskie. Już on tam nigdzie nie zginął. Taki węch miał do lasu jak wilk albo i pies. Wyplątał się wszędy. A las to był, las! Drzewa rosły z drzew, smreki, jodły, buki, jawory, a pomiędzy tym maliny dzikie, głogi, jeżyny, plą48
towiska wybujałe, w których się usidlić było można, zagrząść w zbutwjelinie, zdławić się w zwikłanych, ugibających się, a prężnych pręciach, gałęziach, konarach, choinach, które się uginały pod naciskiem, ale nie dały rozerwać, tylko chwytały w elastyczne sploty, wkręcały w siebie i otaczały jak węże duszące. Tam było życie Bartka Gronikowskiego, tam jego uciecha!
Przykładowa realizacja tematu Wstęp W literaturze autorzy często stosują różnego rodzaju stylizacje językowe, mające na celu przybliżenie czytelnikom charakteru środowiska i epoki, w której toczy się fabuła utworu. Odpowiednio dobrane przez autora środki językowe wykazują cechy charakterystyczne dla stylu innego niż ten, który jest właściwy samemu autorowi. Celem archaizacji jest zbliżenie czytelników do epoki, której dotyczy fabuła utworu, a także wywołanie odpowiedniego nastroju. Stylizację archaiczną osiągają autorzy głównie przez wprowadzanie dawnego słownictwa, a ponadto przez stosowanie dawnych form składniowych. Użycie przez autorów stylizacji archaicznej widać najpełniej w partiach dialogowych. Teza Stylizacje językowe pomagają twórcy uwiarygodnić bohaterów świata przedstawionego oraz oddać cechy epoki historycznej i cechy środowiskowe. Uzasadnienie do tekstu załączonego Bohaterem gawędy „O Bartku Gronikowskim raubszycu” Kazimierza Przerwy Tetmajera jest góral o imieniu Bartek. Tytułowy bohater, inaczej niż inni górale woli przebywać w lesie, zamiast chodzić po górach.Tetmajer używa stylizacji gwarowej, tj. takich słów, aby cały tekst był traktowany jako autentyczne opowiadanie górala. Inspiracją do jego napisania były opowieści góralskiego gawędziarza - Sabały. Poeta wykorzystał opowiadane przez niego historie. Użyta przez poetę stylizacja gwarowa nie przeszkadza w rozumieniu tekstu, który jest zrozumiały dla przeciętnego czytelnika. Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury Zastosowanie dialektu w powieści „Chłopi” Władysława Reymonta dotyczy zarówno dialogów bohaterów chłopskich, jak i narracji, przy czym większe użycie form gwarowych obserwujemy w dialogach. Dużo elementów gwarowych pojawia się w opowiadaniach narratora-gawędziarza, który przedstawia życie mieszkańców wsi, oddając autentyczność epoki i środowiska. 49
Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury Stylizacja językowa Trylogii Henryka Sienkiewicza oparta została na polszczyźnie XVIIwiecznej. Dzięki wprowadzeniu archaizmów autor idealnie odtworzył atmosferę przedstawionej epoki. Wprowadził też do swych powieści cechy słownictwa charakterystyczne dla określonego środowiska. Mowa Zagłoby obok funkcji realistycznej pełni też funkcję humorystyczną. Wnioski W literaturze polskiej rozkwit stylizacji językowej przypada na wiek XIX. Problem archaizacji języka nabrał znaczenia wraz z rozwojem powieści historycznej i wzrostem tendencji realistycznych w literaturze. Przykłady innych zadań językowych 1. Wyrazy modne i zapożyczenia – wzbogacają czy zubożają język polski? Rozważ, odwołując się do wypowiedzi Jana Miodka i innych tekstów kultury. (Miodek, Jan. Słowo jest w człowieku. Wrocław 2007, s. 84-85). 2. Na czym polega wyjątkowość mowy ludzkiej? Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonego fragmentu, wybranego tekstu kultury i własnych doświadczeń komunikacyjnych. (Szymborski, Krzysztof. Zagadka „Polityka” 2012, nr 11, s.8-9). 3. Oceń trafność poglądu, zgodnie z którym człowiek początku XXI wieku jest analfabetą emocjonalnym i nie potrafi mówić o uczuciach. W uzasadnieniu odwołaj się do podanego fragmentu, do innego tekstu kultury i o własnych doświadczeń komunikacyjnych. (Kita, Małgorzata. Szeptem albo wcale : o wyznawaniu miłości. Katowice 2007, s. 56-57. 4. Jak za pomocą środków językowych można oddać grozę wojny? Omów zagadnienie, odwołując się do podanego tekstu i innych tekstów kultury. (Białoszewski, Miron. Pamiętnik z powstania warszawskiego. Warszawa 1971, s. 31-32).
50
ZADANIA IKONICZNE Mogą dotyczyć
Użyte czasowniki operacyjne przy formułowaniu pytań
problematyki społecznej i kulturowej
omów
wartości i wartościowania
rozważ
kontekstu historycznego
porównaj
motywu, symboliki itp.
odwołaj się do…
Tekstem wykorzystanym w zadaniu może być – dzieło malarskie, rzeźba, plakat, fotografia, architektura, grafika, itp. PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE IKONICZNYM Jakie dowody dawnej świetności narodu polskiego odczytujesz na plakacie zapowiadającym spektakl „Pan Tadeusz czyli Ostatni Zajazd na Litwie”. Omów zagadnienie, wykorzystując znajomość epopei narodowej Pan Tadeusz Adama Mickiewicza.
Uwaga! Plakat można zobaczyć na stronie http://culture.pl/pl/wydarzenie/pan-tadeusz-czyli-ostatni-zajazdna-litwie-w-glab-duszy-narodu. Zdjęcie plakatu nie może zostać umieszczone w tym opracowaniu i rozpowszechniane ze względu na brak odpowiedniej licencji do niego.
Przykładowa realizacja tematu Wstęp Treść dzieła nawiązuje do polskiej tradycji i do ważnych wydarzeń w dziejach Polski, dzięki czemu można określić je jako skarbnicę polskości. Teza Poeta odwołując się w epopei do czasów świetności Polski i ukazując bogate tło obyczajowe, napełnia serca Polaków nadzieją i optymizmem. Uzasadnienie Pan Tadeusz powstał w okresie niezwykle trudnym dla Polaków: Polska znajdowała się pod zaborami, a upadek powstania listopadowego sprawił, że Polacy stracili nadzieję na odzyskanie niepodległości. Utwór jest doskonałym źródłem polskiej obyczajowości, kultury i zwyczajów społeczeństwa polskiego z początków XIX wieku. Soplicowo jest skarbcem 51
polskiego dziedzictwa historycznego, narodowych symboli i polskiej tradycji. Treść dzieła nawiązuje do ważnych wydarzeń w dziejach Polski (wyprawa wojsk Napoleona Bonaparte na Rosję i wiążących się z nią nadziei narodowo-wyzwoleńczych. Wnioski Adam Mickiewicz stworzył epopeję narodową, przybliżając świat polskiej szlachty, jej zwyczaje, obyczaje i miłość do ojczyzny. Dzieło określane jest mianem epopei narodowej, co świadczy o jego wadze i wartości dla polskiej kultury. Dzięki tym cechom można uznać Pana Tadeusza za skarbnicę polskości i świadectwo świetności Polski. Autor pragnął powrócić do mitologii dzieciństwa, wskrzesić czasy, kiedy Polska szlachecka żyła nadzieją odzyskania niepodległości u boku armii napoleońskiej. Przykłady innych zadań ikonicznych
Jakie funkcje mogą pełnić przedmioty w życiu człowieka? Rozważ problem, odwołując się do Krzesła Tadeusza Kantora oraz wybranych tekstów literackich. Źródło: Rzeźba "Krzesło" przy ul. Rzeźniczej we Wrocławiu. Autor: Siliesiac. Zdjęcie dostępne Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license. Dostępny na www: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krzes%C5%82 o_ul._Rze%C5%BAnicza.jpg
52
Czemu służą przedstawienia przyrody w tekstach kultury? Omów zagadnienie, odwołując się do obrazu Bociany Józefa Chełmońskiego oraz wybranych utworów liter a c k i c h .
Źródło: Józef Chełmoński (1849–1914). Zdjęcie dostępne na licencji CC0 Public Domain. Dostępny na www: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Che%C5%82mo%C5%84ski_Storks.jpg
Lektury obowiązkowe wymagane na egzaminie (tzw. lektury „z gwiazdką”) Gimnazjum •
Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Tren V, Tren VII, Tren VIII
•
Jan Ignacy Krasicki – wybrane bajki
•
Aleksander Fredro – Zemsta
•
Adam Mickiewicz – Dziady cz II
•
Henryk Sienkiewicz - wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop)
• Szkoła ponadgimnazjalna •
Bogurodzica
•
Jan Kochanowski – wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum), psalmy
•
Adam Mickiewicz - Dziady cz. III oraz Pan Tadeusz
•
Bolesław Prus – Lalka 53
•
Stanisław Wyspiański – Wesele
•
Bruno Schulz – wybrane opowiadanie
•
Witold Gombrowicz – Ferdydurke (całość lub fragment)
Lektury obowiązkowe, nieobowiązkowe oraz inne teksty kultury Znajomość lektur „z gwiazdką” jest absolutnie konieczna. Na egzaminie mogą pojawić się bardzo szczegółowe pytania dotyczące treści, losów bohaterów, wydarzeń czy kontekstów. Dodatkowo nauczyciele wybierają określoną liczbę tytułów z listy lektur nieobowiązkowych i omawiają je pod kątem zagadnień wymaganych na maturze. Oprócz tekstów literackich należy znać inne teksty kultury (filmy, spektakle teatralne, dzieła malarskie, rzeźbiarskie i inne) PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA UCZNIA Zaplanuj wystąpienie - porządek wypowiedzi musi być wyraźnie zasygnalizowany - ciekawy wstęp przyciągnie uwagę - podsumowanie, jako ostatnia część wypowiedzi, zostanie najlepiej zapamiętane. Musi być dopracowane Przeczytaj tekst polecenia i zanalizuj je - sprawdź czy należy odwołać się do podanego fragmentu czy też do całego utworu danego autora - ustal do jakich innych tekstów kultury należy się odwołać czy została określona ich liczba Przeczytaj tekst źródłowy (załączony) - określ jego problematykę - znajdź właściwy kontekst (historycznoliteracki, tematyczny, polemiczny) - poszukaj miejsc znaczących, wypisz ważne pojęcia - wyszukaj z tekstu jak najwięcej informacji - będą one potrzebne do sformułowania tezy Odwołaj do innych tekstów kultury i tematów, które łączą się z tematem wypowiedzi - znajdź odpowiednie argumenty, przykłady w innych tekstach kultury - zrób notatki (tylko najważniejsze informacje, uporządkowanie wypowiedzi w logiczny sposób). Pamiętaj, że przygotowanie wypowiedzi trwa tylko 15 minut.
54
WSKAZÓWKI DO FORMUŁOWANIA TEZY Teza jest zdaniem twierdzącym, w którym zajmujesz określoną postawę wobec tematu i masz świadomość, że jej słuszność zdołasz potwierdzić argumentami. Teza pokazuje sposób rozumowania, styl myślenia autora. Teza to nie to samo co temat pracy. Wyszukaj z tekstu załączonego jak najwięcej informacji - będą one potrzebne do sformułowania tezy Pamiętaj! Założenie, które staje się treścią tezy, należy udowodnić odpowiednią argumentacją, Poprawna i niepoprawna teza (tekst literacki)
Pytanie: Jak w tekstach kultury ukazywane są wartości utracone? Omów zagadnienie na podstawie fraszki „Na zdrowie” Jana Kochanowskiego i wybranych tekstów kultury. Niepoprawna teza
Poprawna teza
Teksty kultury prezentują wzorce postępowania Dopiero strata wartości powoduje, że człowiek za(wartości) człowieka.
czyna uświadamiać sobie ich znaczenie.
Poprawna i niepoprawna teza (tekst ikoniczny)
Pytanie: Jakie funkcje mogą pełnić przedmioty w życiu człowieka? Rozważ, odwołując się do Krzesła Tadeusza Kantora oraz wybranych tekstów literackich. Niepoprawna teza
Poprawna teza
Przedmioty pełnią ważne funkcje
Przedmioty, tak samo jak otaczająca nas prze-
w życiu.
strzeń fizyczna, mogą wspomagać albo utrudniać nasze funkcjonowanie.
55
Tworzenie argumentów do wybranego tekstu Na kartce zapisz skróty myślowe
Przed komisją ułóż pełną wypowiedź
Niechcic – utrata ziemi – represje carskie
Bogumił Niechcic po utracie majątku na skutek represji rządu carskiego nie potrafił zerwać silnych związków łączących go z ziemią. I nawet kiedy go pozbawiono majątku, zatrudnił się u bogatych obywateli, ponieważ sama praca na roli dawała mu radość i satysfakcję.
Tworzenie argumentów do wybranego tekstu Na kartce zapisz skróty myślowe
Przed komisją ułóż pełną wypowiedź
cenna wartość, przywiązanie - stan posiadania lub Przedmioty stanowią dla ludzi cenną wartość. Lupamiątka - wywoływanie skojarzeń - część życia
dzie bardzo przywiązują się do rzeczy, które są dla nich potwierdzeniem stanu posiadania bądź pamiątką. Wywołują skojarzenia z przeszłości. Niektóre z nich stanowią nieodłączną część życia człowieka, inne jedynie przedstawiają jakieś ich marzenia.
W podsumowaniu Na kartce zapisz skróty myślowe
Przed komisją ułóż pełną wypowiedź
dewaluacja wartości (Dekalog)
Wiek XX za przyczyną dwóch wojen światowych przyniósł dewaluację wartości zebranych w Dekalogu. Człowiek aby odzyskać pełnię człowieczeństwa, podjął próby odbudowania swego wewnętrznego życia poprzez szukanie utraconych wartości. Odnajdywał je w religii i w innych ludziach, którzy nie ulegli moralnej degradacji.
56
W podsumowaniu Na kartce zapisz skróty myślowe
Przed komisją ułóż pełną wypowiedź
pamięć o czymś ważnym
Przedmioty stanowią dla ludzi cenną wartość. Lu-
zmieniamy siebie
dzie bardzo przywiązują się do rzeczy, które są dla nich potwierdzeniem stanu posiadania bądź pamiątką. Wywołują skojarzenia z przeszłości. Niektóre z nich stanowią nieodłączną część życia człowieka, inne jedynie przedstawiają jakieś ich marzenia.
WSKAZÓWKI DO WYPOWIEDZI pamiętaj, że aspekt stylistyczny jest również oceniany (stosowność, jasność, poprawność, ozdobność, urozmaicona składnia) unikaj modnych wyrażeń, pojawiających się w mediach unikaj zbitek wyrazowych typu: Jako przykład podam przykład… nie buduj zbyt długich zdań, które skomplikują wyartykułowanie myśli nie stosuj niedookreśloności typu: jakiś, być może, jakby itp. korzystaj z synonimów, by uniknąć powtórek słownych staraj się nie stosować wyrazów potocznych, wyrazów z życia codziennego, nie używaj też słów zbyt pompatycznych i sztucznych pamiętaj, że jesteś świadomym użytkownikiem języka utrzymuj wzrokowy kontakt z egzaminatorami (dobre wrażenie) możesz (ale nie musisz) wykorzystać środki retoryczne np. : Moim zdaniem…, Zacznę od…, Przejdę teraz do…, To jednak nie wyczerpuje zagadnienia…, Podsumowując te rozważania, chciałabym… W swojej wypowiedzi skupię się…
57
OCENIANIE Oceniania jest wypowiedź monologowa oraz udział w rozmowie z członkami zespołu egzaminacyjnego Wynik egzaminu jest znany tego samego dnia Maksymalna ocena - 40 punktów Warunkiem zaliczenia egzaminu jest uzyskanie minimum 30%, czyli 12 punktów
Na egzaminie ustnym oceniana jest samodzielność, która powinna ujawniać się: - w zrozumieniu tematu i podanego w nim zagadnienia - w interpretacji tekstu - w skomponowaniu i wygłoszeniu wypowiedzi - w uczestniczeniu w rozmowie z komisją Komisja nie porównuje wypowiedzi z wypowiedzią innego ucznia, bowiem każda wypowiedź jest traktowana przez egzaminatorów osobno Punktacja Podczas oceniania brane są pod uwagę następujące elementy: Aspekt merytoryczny (treściowy) wypowiedzi monologowej - 40% - 16 punktów Aspekt formalny (organizacja wypowiedzi monologowej) - 20% - 8 punktów Język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej - 20% - 8 punktów Wypowiedź dialogowa - 20% - 8 punktów Aspekt merytoryczny Biorąc po uwagę aspekt merytoryczny wypowiedzi komisja zwraca uwagę na elementy, jak: - realizacja wypowiedzi - zgodność wypowiedzi z poleceniem - stopień realizacji polecenia - jakość realizacji polecenia - poprawność rzeczowa i terminologiczna - maksymalna ocena za wartość merytoryczną – 16 punktów - jeśli wypowiedź nie jest wypowiedzią egzaminacyjną lub jest niezgodna z poleceniem – 58
0 punktów - jeśli zdający nie otrzyma punktów za wartość merytoryczną wypowiedzi monologowej, nie otrzymuje też punktów za organizację wypowiedzi monologowej oraz za styl i język (tj. za dalsze części składowe wypowiedzi monologowej) - komisja może przydzielić punkty tylko za rozmowę Aspekt formalny - maksymalna ocena – 8 punktów - sprawdzane jest czy wypowiedź jako całość jest zorganizowana, czy też są jakieś zaburzenia (brak uporządkowania) w całościowej organizacji wypowiedzi Język i styl wypowiedzi - maksymalna ocena – 8 punktów - styl stosowny - jeśli dobór środków językowych jest adekwatny do tematu i intencji wypowiedzi oraz odmiany mówionej - styl częściowo stosowny - gdy zdający łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i konstrukcje charakterystyczne dla stylu potocznego, nieoficjalnego - styl niestosowny - jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy Wypowiedź dialogowa - maksymalna ocena – 8 punktów - wypowiedź w pełni adekwatna - wypowiedź skupiona na zagadnieniu sformułowanym przez członka zespołu przedmiotowego - wypowiedź częściowo adekwatna - odbiega we fragmentach od zagadnienia sformułowanego przez członka zespołu przedmiotowego - wypowiedź nieadekwatna - wypowiedź nie na temat Podczas przygotowań do ustnego egzaminu z języka polskiego należy koniecznie: - ciągle poszerzać wiedzę z zakresu historii, teorii literatury oraz nauki o języku - bardzo dobrze znać treść lektur obowiązkowych - ćwiczyć sporządzanie krótkich notatek 59
- ćwiczyć budowanie tezy - tworzyć przykładowe wypowiedzi po każdej omówionej partii materiału - gromadzić powiązane informacje (motywy, typ bohatera, sposób działania, wartości, itp.) Pomocne umiejętności - konstruowanie własnych sądów - orientacja w problemach kultury, literatury, języka - twórcze myślenie - dojrzałość intelektualna 3. Etap końcowy – Krótkie podsumowanie, pożegnanie uczniów – (5 minut) Do zakończenia zajęć można wykorzystać słowa Jima Rohna – amerykańskiego przedsiębiorcy i pisarza: Standardowa edukacja zapewni ci przeżycie. Samokształcenie – fortunę.
Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl
60
WSPOMNIENIE
Sebastian
BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA
Węgrzynowski
W TRZEBNICY
Nauczyciel bibliotekarz
kalendarium wydarzeń
PODM-P Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy
Biblioteka Pedagogiczna powstała w 1953 roku przy Liceum Wychowawczyń Przedszkoli w Obornikach Śląskich. Kierownikiem placówki był p. Miziak. Księgozbiór Biblioteki liczył początkowo 600 woluminów. Nowo powołana placówka miała służyć pomocą nauczycielom, przygotowującym się do prowadzenia lekcyjnych lekcji. Stanowiła także swego rodzaju wsparcie w ich doskonaleniu zawodowym
W 1954 roku Biblioteka została przenie-
pedagogika
siona do Trzebnicy. Kierownikiem został
w niewielkim tylko zakresie poszerzony
p. Zenon Danelski. Od 1957 roku siedzibą
o literaturę piękną czy podręczniki aka-
Biblioteki była Szkoła Podstawowa nr 1.
demickie z innych dziedzin wiedzy.
i
kierunki
jej
pokrewne,
Kierownictwo powierzono emerytowanej nauczycielce p. Zofii Gomułkiewicz. Funk-
Początkowo z Biblioteki korzystali wyłącz-
cję tę pełniła do 1972 roku.
nie nauczyciele. W miarę upływu czasu zaczęli korzystać z niej studenci, ucznio-
W 1959 roku placówka uzyskała status
wie szkół średnich, a także podnoszący
Pedagogicznej
swoje kwalifikacje przedstawiciele róż-
Biblioteki
Powiatowej.
w tym samym roku włączono do niej księ-
nych grup zawodowych.
gozbiór Związku Nauczycielstwa Polskiego.
W 1973 roku palcówka została na krótko przeniesiona do Ratusza. Tam warunki
W 1969 roku przeniesiona została do bu-
lokalowe były ciągle niewystarczające.
dynku Szkoły Podstawowej nr 3.
z uwagi na to w 1975 roku przeniesiono bibliotekę do bardziej przestronnych po-
Od początku swego istnienia Biblioteka
mieszczeń Biblioteki Miejskiej. W tym
Pedagogiczna w Trzebnicy miała sprecy-
czasie funkcje kierownicze pełnili: Edward
zowany profil gromadzenia księgozbioru:
Walaszek
61
(1972),
Władysław
Zwierz-
chowski
(1973-1977),
Zofia
Gardjan
Dzięki zaangażowaniu pracowników pla-
(1977-1981).
cówka stale się rozwija, nie tylko w sensie powiększania zbiorów, ale również wy-
W 1977 roku Biblioteka Pedagogiczna
zwań, które przynosi postęp technolo-
w Trzebnicy została włączona do Woje-
giczny oraz wciąż rosnące oczekiwania
wódzkiej Biblioteki Województwa Wro-
użytkowników. Od 2000 roku wraz z Dol-
cławskiego i Miasta Wrocławia, stając się
nośląską Biblioteką Pedagogiczną współ-
jej filią. Tak było do roku 2000, kiedy to
tworzy
jako samodzielna jednostka, uchwałą Ra-
Edukacyjnej, budując wraz z nią katalog
dy Powiatu Trzebnickiego, została włą-
centralny dostępny on-line.
Dolnośląski
System
Informacji
czona w strukturę Powiatowego Ośrodka Doradztwa
Metodyczno-Programowego.
W 2002 roku rozpoczęto prace nad kom-
Nb. działalność POPDM-P w Trzebnicy
puteryzacją placówki. W grudniu 2008 ro-
została zawieszona na 3 lata, ponownie
ku została uruchomiona wypożyczalnia
wznowiona z dn.1 lipca 2011 r.
elektroniczna.
W międzyczasie Biblioteka zmieniła jesz-
Od roku szkolnego 2014/2015 Biblioteka
cze raz swoją siedzibę. Od 1991 roku do
Pedagogiczna w Trzebnicy funkcjonuje
czerwca 2014 r. mieściła się w budynku
w nowej siedzibie. 10 października 2014 r.
przy ulicy Wrocławskiej 10. Zmieniała się
odbyło się uroczyste otwarcie i oddanie
również obsada na stanowisku
kierownika.
w latach
1981-1982
Symboliczne przecięcie wstęgi - początkiem oficjalnego otwarcia Powiatowego Ośrodka Doradztwa Metodyczno-Programowego w Trzebnicy. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy.
funkcję tę pełnił Wojciech Kowalski, a od 1982 do 2007 Lucyna Kowalska. W 2007 roku funkcje kierownika Biblioteki powierzono Cecylii Śmieszkowskiej.
62
Największą zaletą pracy w
Bibliotece
Pedago-
gicznej jest niewątpliwa satysfakcja
intelektual-
na. Nauczyciel – bibliotekarz ma dostęp do olbrzymiego źródła wiedzy. W wolnej chwili, po pracy, może korzystać z księgozbioru, rozwijając swoje zainteresowaUroczystość otwarcia PODMP w Trzebnicy. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy.
nia.
do użytku nowych pomieszczeń Powia-
Atutem tej pracy jest także możliwość po-
towego Ośrodka Doradztwa Metodyczno-
znawania interesujących osób. Należy
Programowego w Trzebnicy, w skład któ-
pamiętać, że zadaniem bibliotekarza nie
rego wchodzą: Ośrodek Doradztwa Meto-
jest wyłącznie udostępnianie materiałów
dyczno-Programowego
Biblioteka
bibliotecznych. Równie ważną częścią
Pedagogiczna w Trzebnicy – filia Dolno-
jego zawodowych obowiązków jest po-
śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wro-
dejmowanie współpracy ze środowiskiem
cławiu. Pomieszczenia biblioteczne znaj-
lokalnym.
dują się na dwóch po-
oraz
Nowe miejsce to również komfortowe stanowiska pracy dla czytelników. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy
ziomach. Na pierwszym piętrze
mieszczą
się
biura i sala konferencyjna. W piwnicy zorganizowano
nowoczesny
magazyn z przesuwanymi
zbiorów rega-
łami.
63
Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy wspiera ideę regionalizmu.
Od
paź-
dziernika 2014 r. w placówce
zorganizowano
m.in. wystawę prac Anny Jełłaczyc oraz Julianny Michorczyk. Obie panie są
lokalnymi
poetkami.
Ponadto pani Jełłaczyc zajmuje się fotografią artystyczną.
Nowe miejsce to również komfortowe stanowiska pracy dla czytelników. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy
Kontakt z autorem: biblioteka.trzebnica@wp.pl
64
LEKTURY NA RECEPTĘ
ŻYCIE CZŁOWIEKA NAZNACZONE
Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz
CZASEM
Dolnośląska Biblioteka
na kanwie książki Paradoks czasu Philipa
Pedagogiczna
Zimbardo i Johna Boyda
we Wrocławiu.
Dla każdego z nas czas ma znaczenie – przynajmniej powinien takie mieć. Ramy stanowiące jego obraz nie stworzyliśmy jednak sami. Uczyniły to za nas wielkie koncepcje filozoficzne. Średniowiecze kładzie nacisk na statyczny sposób pojmowania czasu, dany od Boga. Renesansowe spojrzenie na czas to raczej akcent dynamiczny. Mimo niejakich różnic, pojęcie czasu jest ujmowane podobnie – czas płynie linearnie od punktu do punktu. Gdybyśmy jednak chcieli odpowiedzieć na pytanie, co to jest czas, odpowiedź byłaby bardzo trudna. Nie jest jednak ważkie wiedzieć, czym jest czas, ważniejsze jest… umieć go używać.
Czas jest stosunkowo łatwy do zmierze-
Co za siła zatem w nim tkwi, że rządzi nami nieubłaganie?
nia. Mierzą go astronomowie, gdyż czas związany jest z ruchem Słońca. Chińczycy wymyślili przyrząd, który nazwali gno-
Głównym bohaterem książki Philipa Zim-
monem, pełniący rolę zegara słoneczne-
bardo i Johna Boyda pt. Paradoks czasu1
go. I przy jego pomocy mierzyli czas.
jest właśnie tytułowy czas. Zdaniem auto-
Choć może łatwy do zmierzenia, to… nie
rów czas to swoiste „medium”, w którym
możemy go zobaczyć, dotknąć, usłyszeć.
żyjemy. Autorzy podkreślają, że dla każ-
Obcujemy z nim na co dzień, ale mimo to
dego z nas „najważniejszym atutem jest
jest on dla nas czymś wysoce abstrakcyj-
nasza perspektywa postrzegania czasu” 2.
nym i nieuchwytnym. W biografii każdego
Postrzegamy czas przez pryzmat jego
z nas funkcjonuje czas i miejsce. Te dwa
własności, jakimi są powstawanie, trwanie
byty nakładają się na siebie. Wszystko
i przemijanie. Z nich najważniejszą jest
przecież się zaczyna i kończy w jakieś
chyba przemijanie.
czasoprzestrzeni. Nie ma miejsca bez Nie mamy żadnej możliwości cofnięcia się
czasu i odwrotnie – czasu bez miejsca.
choćby o krok w przestrzeni czasowej. Możemy się zatrzymać – często mówimy
1
Zimbardo, Philip, Boyd, John. Paradoks czasu. Warszawa 2009. 2 Tamże, s. 18. 65
„świat się dla mnie zatrzymał”. Jest to
ruinę organizmu; jeśli więc jest ona ży-
jednak tylko złudzenie. On nieubłaganie
wotnością, to jest nią w niezmiernie trud-
płynie. Za nami znajduje się przeszłość.
nym do określenia sensie, nie mającym
Naszą przeszłością rządzi pamięć. Dzięki
nic wspólnego z sensem, jaki nadajemy
świadomości przemijania świata, w któ-
temu słowu…” 3.
rym żyjemy i niezmienności Boga może-
wać ją ocenić. W zależności, w jakim
PERSPEKTYWA CZASOWA ZIMBARDO
momencie życia się znajdujemy, prze-
Profesor Philip Zimbardo uważa, że istnie-
szłość może być obszerna – trwać kilka-
ją trzy główne perspektywy postrzegania
naście czy nawet kilkadziesiąt lat. I wy-
czasu: zorientowanie na przeszłość,
pełniona
zorientowanie na teraźniejszość i zo-
my spojrzeć w naszą przeszłość i próbo-
bądź
bogatymi
przeżyciami,
bądź marnymi, czasami wręcz dręczącymi
rientowanie
nas.
pierwszy zaczął zgłębiać temat różnych
na
przyszłość.
Po
raz
aspektów perspektyw czasu we wczePrzeszłość znamy, bo ona już minęła.
snych latach 70. XX wieku. Psycholog
Przed nami kryje się przyszłość czyli to,
uważa, że „podejmowane przez nas co-
co dopiero nastąpi. Nie wiemy jak długo
dziennie decyzje – zarówno świadome,
będzie trwać. I nie znamy realiów przy-
jak i nieświadome – są w znacznie więk-
szłości. Przewidujemy oczywiście pewne
szym stopniu, niż moglibyśmy podejrze-
zdarzenia na przyszłość i czasami nawet
wać, uwarunkowane przyjmowaną przez
są zbieżne z naszym przewidywaniem.
nas w życiu indywidualną perspektywą
Mamy swoje plany i zamiary, które chcie-
czasu 4.
libyśmy zrealizować. Często dzieje się
Osoby nadmiernie skoncentrowane na
jednak nie tak, jak byśmy tego chcieli.
przeszłości wszystko, co nowe oglądają
Mimo wszystko patrzymy w naszą przy-
z
szłość, a to spojrzenie u ludzi wiary nazy-
w przeszłości. Nie chcą zmian w swoim
wa się… nadzieją.
życiu i nie potrafią zachowywać się spon-
Jesteśmy ludźmi nadziei, bowiem liczymy
tanicznie. Osoby nadmiernie skoncen-
na Boga. W nadziei są osadzone myśli
trowane na teraźniejszości
Gabriela Marcela – filozofa. Nadzieja
3
perspektywy
tego,
co
było,
tkwią
szukają
Marcel, Gabriel. Homo viator : wstęp do metafizyki nadziei. Warszawa 1983, s.37. 4 Por. Zimbardo, Philip, Sword, Richard, Sword, Rosemary. Siła czasu. Warszawa 2013, s. 42
„zdolna jest przetrwać niemal całkowitą 66
przyjemności w tej chwili, nie myśląc
To jak spędzamy dzień dzisiejszy, osta-
o tym, co potem. Osoby nadmiernie
tecznie określa zarówno naszą prze-
skoncentrowane
przyszłości są
szłość, jak i przyszłość. Za kształt prze-
w stanie osiągnąć w życiu bardzo wiele,
szłości i horyzont tego, co nadejdzie, od-
ponieważ rozważają wszelkie za i przeciw
powiedzialne jest tu i teraz. Ważne jest
swojego zachowania. Są bardziej świa-
nasze nastawienie wobec czasu teraź-
dome skutków tego, co robią w tej chwili 5.
niejszego. Zdaniem autorów należy zrobić
Zdaniem profesora oznaką zdrowia psy-
z czasu „najlepszy użytek w miarę jego
chicznego jest umiarkowane nastawienie
upływu”.
na
wobec przeszłości, teraźniejszości i przeszłości. Powinniśmy pamiętać o przeszłości, ale nie tak, żeby nie móc działać tu i teraz. z kolei żyjąc w teraźniejszości nie powinniśmy ulegać każdej pokusie, tylko rozważać konsekwencje naszych zachowań. Planując swoją przyszłość natomiast nie powinniśmy poświęcać dla niej dobra bliskich, rodziny. Co można zrobić z czasem? Przeszłość minęła. I ona już do nas nie należy. Nie trzeba w niej tkwić. Przyszłość
Proszę pamiętać, że to jest nasz czas,
jeszcze nie jest naszą własnością. Jest
dany tylko nam – czas innego człowieka
ona odbiciem przeszłości. Między tym, co
nie jest naszym. Nawet jeśli dzielimy go
było, a tym, co ma nastąpić, jest to,
z nim. Właśnie dzisiaj odwołujemy się do
o czym mówi się tu i teraz. To teraźniej-
naszej przeszłości i myślimy o naszej
szość.
przyszłości. I to dzisiaj podejmujemy nasze decyzje co do przyszłości. Według
I ona jest najważniejsza!
Zimbardo na wykształcenie się takiego, a nie innego postrzegania perspektywy czasu wpływa naprawdę wiele czynników:
5
Por. Tamże, s. 47. 67
Istnieją kultury (jak np. Majów, Indian, Aborygenów), dla których czas ma inne znaczenie, jest raczej cyklem niż linearnym od – do. Przedstawiciele tych kultur mają odmienne podejście do rozumienia natury czasu. Czas nie ma nic wspólnego z godzinami, jakie wskazuje zegarek. Jedną z najbardziej fascynujących cywilizacji, jaka wypracowała zupełnie inny sposób postrzegania czasu, są Indiane Hopi. Ich przebieg dnia jest sprzężony z naturalnymi zjawiskami i tak jak zmieniają się pory roku, powtarza się czas. kultura, religia, wychowanie, wartości, do-
Traktują go jako coś oczywistego. Jest
świadczenia osobiste itd.
i tyle…
Autorzy piszą też o zarządzaniu czasem.
Czas traktuj jako najcenniejszy Swój za-
i zadają pytanie, czy czasem naprawdę
sób. I wówczas – jeśli chcesz – dziel się
można zarządzać? Przecież on płynie
z nim.
zawsze w tym samym, stałym i niezmiennym tempie, niezależnie od naszych intencji, życzeń czy starań.
Właśnie dlatego, że nie możemy zarządzać czasem, stworzyliśmy liczne systemy do zarządzania… sobą w czasie. Niestety, efekt ich stosowania często bywa kiepski. A może by tak po prostu przestać zarządzać i zamiast tego spróbować inaczej opanować czas, który mamy do dyspozycji?
68
Netografia 1. Zimbardo, Philip. Spotkanie z prof. Philipem Zimbardo : czas w naszym życiu. [online]. [dostęp: 25 lipca 2015].
Dostępny
w:
https://www.youtube.com/watch?v=t tQbG92iYD4. 2. Zimbardo, Philip. Siła czasu i miłości : rozmowa z prof. Philipem Zimbardo. [online]. [dostęp: 25 lipca 2015].
Dostępny
w:
https://www.youtube.com/watch?v= rDscsTCZun4. Bibliografia 1. Buczyńska-Garewicz, Hanna. Meta-
Autorka grafiki: Alina Dyrek
fizyczne rozważania o czasie. Idea czasu w filozofii i literaturze. Kra-
Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl
ków 2003. ISBN 83-242-0281-1. 2. Zimbardo, Philip, Sword, Richard, Sword, Rosemary. Siła czasu. Warszawa
2013.
ISBN:
978-83-01-
17406-4. 3. Zimbardo, Philip, Boyd, John. Paradoks czasu. Warszawa 2009. ISBN 978-83-01-15954-2.
69
PRZEDSTAWIAMY BIBLIOTEKARZY
NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ
Patrycja Lala
BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ
Nauczyciel bibliotekarz
W OŁAWIE
na w Oławie.
Biblioteka Pedagogicz-
Ukończyłam… Filologię Polską oraz podyplomowo Informację Naukową i Bibliotekoznawstwo na Uniwersytecie Wrocławskim. Jakie było wyobrażenie o pracy, którą wybrałam? Moje wyobrażenia o pracy w bibliotece nie odbiegały bardzo od rzeczywistości. Od dziecka lubiłam czytać i byłam częstym gościem w bibliotece. Studiując obserwowałam zmiany w bibliotekach, ale nie sądziłam, że rozwój technologii informacyjnej i mediów aż tak wpłynie na obecny kształt bibliotek. Wiedziałam, że będę Jestem nauczycielem bibliotekarzem
musiała nauczyć się nowych umiejętności,
z…
ale na pewno nie sądziłam, że będę wy-
poczuciem humoru☺,… z dwunastoletnim
pożyczać książki elektronicznie.
stażem pracy. W Bibliotece Pedagogicznej w Oławie pracuję od 2011 r. Wcze-
W bibliotece zajmuję się…
śniej uczyłam języka polskiego w szkole
prawie wszystkim, ponieważ nie mamy
podstawowej i w gimnazjum.
wydziałów
i
wspólnie
wykonujemy
wszystkie prace. Zajmuję się między innymi: promocją biblioteki, piszę artykuły, prowadzę stronę internetową, przygoto70
wuję wystawy, przeprowadzam lekcje bi-
Znaczenie
blioteczne, zajmuję się opracowaniem
i uczniów…
zbiorów, akcesją czasopism, monitowa-
Myślę, że zarówno dla studentów jak
niem i oczywiście obsługą czytelnika, któ-
i uczniów Biblioteka Pedagogiczna ma
ra według mnie jest najmilszym zajęciem.
ogromne znaczenie. Studenci to najlicz-
Lubię kontakty z ludźmi, cieszę się, gdy
niejsza grupa użytkowników. Korzystają
mogę pomóc w doborze literatury i wielką
oni ze zbiorów biblioteki pisząc prace na-
przyjemność sprawiają mi zadowoleni
ukowe, przygotowując się do zajęć. Mają
czytelnicy.
do dyspozycji bogaty księgozbiór oraz wiele
placówki
czasopism
dla
studentów
naukowych.
Zawsze
Moje dalsze plany zawodowe…
mogą liczyć na naszą pomoc zarówno
Zamierzam nadal rozwijać swoje umiejęt-
w doborze
ności zawodowe, podnosić swoje kwalifi-
i w przeszkoleniu w posługiwaniu się no-
kacje pedagogiczne, by jeszcze lepiej rea-
woczesnym warsztatem informacyjnym.
lizować zadnia biblioteki.
Uczniowie ponadto korzystają z naszych
odpowiedniej
literatury
jak
usług przygotowując się do matury oraz Moje zdanie na temat roli jaką placów-
uczestnicząc w zajęciach edukacyjnych.
ka pełni dla nauczycieli… Moim zdaniem Biblioteka Pedagogiczna
Uważam, że nauczyciel bibliotekarz
pełni bardzo ważną rolę dla nauczycieli.
w dzisiejszych czasach…
Przede wszystkim wspiera nauczycieli
to multispecjalista, infobroker, służy po-
w ich pracy. Pomaga w samorozwoju
mocą w fachowym wyszukiwaniu informa-
i doskonaleniu,
kreatywność
cji, zna narzędzia wyszukiwawcze, kom-
i twórczość. Korzystają z niej nie tylko do-
petentny, zorientowany w technologiach
kształcający się nauczyciele. Aktualny
informacyjno-komunikacyjnych, musi stale
księgozbiór naukowy jest doskonałą po-
się dokształcać, otwarty, pomocny, empa-
mocą w pracy każdego pedagoga. Nau-
tyczny, lubiący kontakt z ludźmi.
rozbudza
czyciele uczestniczą także w bezpłatnych szkoleniach organizowanych przez biblio-
Czytam…
tekę, które pomagają uatrakcyjnić zajęcia
zwłaszcza nowości książkowe, ponieważ
z uczniami.
lubię ich zapach i świadomość, że nikt ich jeszcze nie miał w rękach… Poza tym, 71
lubię polecać przeczytane książki czytel-
Prowadzę
nikom i trafiać w ich gust. Ostatnio z wiel-
i reprezentuję Dolny Śląsk uczestnicząc
kim
w wielu szkoleniach Centralnego Klubu
zainteresowaniem
przeczytałam
książki Pauliny Wilk - Lalki w ogniu oraz
Klub
Młodego
Nauczyciela
Młodego Nauczyciela w całym kraju.
Znaki szczególne, zaczytałam się także w serii wzruszających reportaży …Walka
A gdybym mogła pracować gdzie in-
jest kobietą Urszuli Jabłońskiej, Odwaga
dziej…, byłoby to…
jest kobietą, Marty Szarejko i Grzech jest
zawsze chciałam być nauczycielem i je-
kobietą Ewy Wołkanowskiej-Kołodziej.
stem zadowolona ze swojego zawodu, ale jak mam odpowiedzieć na to pytanie to…
Moje hobby…
może praca w Związku Nauczycielstwa
aktywny wypoczynek na świeżym powie-
Polskiego, ponieważ interesuję się spra-
trzu, pływanie, jazda na rowerze, taniec.
wami
Poza tym, fascynują mnie wędrówki po
w oświacie, lubię podejmować wyzwania
górach, zwłaszcza po mniej znanych
i mieć wpływ na to co się dzieje wokół
szlakach po stronie czeskiej. Od kilku lat
mnie.
dotyczącymi
bieżącej
sytuacji
jestem zaangażowana w działania Związku Nauczycielstwa Polskiego. Kontakt z autorem: peti.lala@vp.pl
72
REKOMENDACJE WYBRANYCH NOWOŚCI
ODPOWIEDZIALNI NAUCZYCIELE
Urszula Tobolska Nauczyciel bibliotekarz
w ZMIENIAJĄCYM SIĘ ŚWIECIE
Dolnośląska Biblioteka
recenzja
Pedagogiczna we Wrocławiu.
Zaangażowanie w sprawy funkcjonowania szkoły i współczesnego nauczyciela to dobry kierunek działań osób nieobojętnych na potrzebę realnej poprawy jakości kształcenia. Autorzy recenzowanej publikacji 1 postulują konieczność przemiany polskiej szkoły. Implikują nowe projekty mające na celu usprawnienie edukacji. Realizatorami tych inicjatyw są głównie nauczyciele.
Grzegorz Mazurkiewicz, redaktor recen-
Grzegorz Mazurkiewicz nadzorował różne
zowanej pracy, jest absolwentem Uniwer-
projekty edukacyjne. Pod jego kierunkiem
sytetu Śląskiego. Ukończył też studia
powstał m.in. Program Wzmocnienia
z zakresu zarządzania oświatą na Ohio
Efektywności Systemu Nadzoru Peda-
State University w USA. Od 2002 roku
gogicznego i Oceny Jakości Pracy
w stopniu naukowym doktora habilitowa-
Szkoły, program Szkoła Ucząca Się,
nego nauk humanistycznych jest pracow-
w którym wspierano szkoły w budowaniu
nikiem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Je-
systemu zapewniania jakości na podsta-
go zainteresowania naukowe oscylują
wie autoewaluacji, a także projekt badaw-
wokół nauk społecznych, głownie edukacji
czy Przywództwo w zarządzaniu edu-
i socjologii. Przedmiotem badawczych po-
kacyjnym:
szukiwań naukowca jest wielość zagad-
w instytucjach edukacyjnych.
nień, m.in.: przywództwo edukacyjne, ja-
Ma na swoim koncie szereg publikacji,
kość edukacji, w tym polityka edukacyjna,
wspomnę tylko te najnowsze, jak: Eduka-
zarządzanie w oświacie, równość szans
cja i przywództwo : modele mentalne
edukacyjnych (zwłaszcza w perspektywie
jako bariery rozwoju. Udziałem jego jest
nierówności między płciami), edukacja
rozprawa pt. Przywództwo edukacyjne :
interkulturowa. Interesuje go specyfika
kierunki myślenia o roli dyrektora
zawodu nauczyciela, doskonalenie zawo-
umieszczona w pracy zbiorowej pod jego
dowe tej grupy społecznej, drogi rozwoju
redakcją o tytule Jakość edukacji. Róż-
oraz postawy i zachowania nauczycieli.
norodne perspektywy. Owocem jego 73
paradygmaty
i
praktyka
działalności naukowej są też liczne arty-
łania, lecz potrzebna jest zmiana sposobu
kuły i to zarówno w czasopismach pol-
ich myślenia.
skich, jak i obcojęzycznych.
W rozdziale Przywództwo i zarządzanie w edukacji wobec globalnych przemian
Rekomendowana publikacja składa się
– Trevor Davies i David Martin – wymie-
z dwóch obszernych treściowo części.
niają problemy związane z globalizacją,
w części pierwszej, w kolejnych jej roz-
które m.in. wskazują na złożoność świata
działach, analizie poddano specyfikę za-
w oczach młodych ludzi (jak np.: problemy
wodu nauczyciela.
Autorami są wykła-
z określeniem tożsamości). Autorzy są
dowcy renomowanych uczelni wyższych,
Anglikami. Przedstawiają wyniki badania
a także nauczyciele praktycy.
przeprowadzonego w szkołach podstawowych
w
Wielkiej
Brytanii.
Wynika
Grzegorz Mazurkiewicz, który jest twórcą
z nich, że stosowane metody dydaktyczne
pierwszego rozdziału pt. Nauczyciele –
są coraz mniej interaktywne i kreatywne,
odpowiedzialni obywatele : poradnik
a jednocześnie coraz bardziej schema-
pozytywnego myślenia zastanawia się
tyczne i świadczące o braku wyobraźni
nad rolą współczesnego nauczyciela. Au-
nauczycieli. Wydaje się, że lekcje są
tor
zdominowane przez nauczycieli i nie ma
proponuje
koncepcję
nauczyciela
obywatela. Ta nowa rola to pomoc wy-
miejsca na wymianę wiedzy.
chowankom w rozumieniu miejsca szkoły
Marek Kaczmarzyk podjął temat Rozpro-
jako rozwoju i inspiracji dla ich rozwoju.
szonej odpowiedzialności nauczyciela,
Praca pedagoga bezpośrednio przekłada
czyli o statystycznej istocie wychowa-
się na uczniów, a to jego wychowankowie,
nia, Jego zdaniem żyjemy nie w jednym
tj. absolwenci szkół, mają stać się „bu-
środowisku, lecz w wielu jednocześnie.
downiczymi”
społeczeństw.
Jest to dom, szkoła, grupa rówieśnicza,
Autor zastanawia się, w jaki sposób
praca zawodowa. Każde z tych środowisk
wspierać nauczycieli w ich rozwoju. Za-
posiada swój własny zbiór reguł, zwanych
kłada bardzo słusznie, że to właśnie od
memami. Mem to nazwa jednostki ewolu-
nich zależy pozytywny rozwój systemu
cji kulturowej, podobnie jak gen jest jed-
oświatowego i szkół. Aby jednak zachęcić
nostką
nauczycieli do zmiany, nie wystarczy
z posiadanymi memami toczy się meme-
przedstawić im nowe cele i kierunki dzia-
tyczna gra. To, czym jest „gra” w szkole,
przyszłych
74
ewolucji
biologicznej.
Zgodnie
inne może mieć znaczenie w domu,
ich opracowania Odpowiedzialny nau-
a jeszcze inne w środowisku grupy rówie-
czyciel - (nie)odpowiedzialna wspólno-
śniczej.
ta - co pomaga, a co przeszkadza
Tradycyjnie rozumiana szkoła wyznacza
w budowaniu nauczycielskich wspól-
zadanie wyposażenia ucznia w memotyp,
not praktyków. Zdaniem autorek to nie
by był on gotowy na wyzwania poza szko-
praca pojedynczych, nawet najwybitniej-
łą. Choć nauczyciel ma też możliwość
szych pedagogów determinuje sprawnie
prezentowania
memotypu
działający system szkolny, lecz dopiero
i kształtowania przez to zachowań ucznia,
czynią to działania zespołu nauczycieli
to i tak nie jest w stanie przewidzieć reguł
w realizacji wspólnych celów.
gry świata przyszłości, w której uczeń
Justyna Nowotniak przedstawiła zagad-
spędzi swoje dorosłe życie.
nienie, które nazwała Szkoła jako "miej-
własnego
sce" w kontekście odpowiedzialności nauczycieli za przestrzeń edukacyjną.
Inny autor Ulrich Hammerschmidt w artysamodzielności
Autorka poszukuje istoty odpowiedzialno-
i odpowiedzialności nauczycieli – za-
ści nauczyciela. Zdaniem autorki pojęcie
danie dyrektora szkoły opisuje istotę
„odpowiedzialności”
zarządzania
Przedstawia
Spojrzała na zjawisko w różnych katego-
możliwości wspierania nauczycieli przez
riach dyspozycji psychicznych człowieka
dyrektorów. W centrum swych przemyśleń
i uwarunkowań socjologicznych.
umieszcza interakcje dyrektora z nauczy-
Nauczyciel jako przywódca edukacyj-
cielami, w których najważniejszym ele-
ny. Wolność - odpowiedzialność - sku-
mentem jest pomoc w zrozumieniu kon-
teczność Marty Chrabąszcz korespondu-
cepcji przywództwa w szkole wynikające-
je w pewnym sensie z poprzednią roz-
go z wartości humanistycznych. Autor lu-
prawą. Jej zdaniem każdy, kto zajmuje się
struje to zagadnienie wyborem dobrych
edukacją powinien zadać sobie pytanie,
praktyk i opisuje pożądane działania dy-
jak podnieść efektywność procesu ucze-
rektora.
nia się oraz jak stawać się jeszcze lep-
Wątek kompetencji nauczycielskich kon-
szym. Szukanie na nie odpowiedzi jest
tynuują Hanna Kędzierska i Monika Ma-
drogą do realizacji idei tzw. przywództwa
ciejewska. Autorki spróbowały odpowie-
edukacyjnego. Jest to proces zachodzący
dzieć na pytanie zawierające się w tytule
w grupie, związany z nauczaniem i ucze-
kule
pt.
Wspieranie
w
edukacji.
75
jest
wieloznaczne.
niem się, wymagający zachowania sza-
uczenia się uczniów w szkole oraz czy ta
cunku dla autonomii i różnorodności
odpowiedzialność jest dzielona z innymi
uczestników edukacji. Zdaniem autorki,
uczestnikami procesu edukacji, na przy-
mówiąc o przywództwie edukacyjnym,
kład rodzicami i samymi uczniami.
warto się odnieść do trzech pojęć inte-
Jej zdaniem potrzebne jest wyraźne opi-
gralnie z nim związanych, a więc wolno-
sanie roli nauczyciela i wynikającej z niej
ści, odpowiedzialności i skuteczności.
odpowiedzialności zawodowej! Bo prze-
Roman Dorczak wskazuje na Rozwój ja-
cież ten zawód nie polega na przekazy-
ko centralna wartość w profesjonalnym
waniu tylko wiedzy z konkretnego przed-
systemie normatywnym nauczyciela -
miotu (która została opanowana w czasie
sposoby rozumienia i ich praktyczne
studiów), ale jego istotą jest formowanie
konsekwencje.
młodego człowieka.
Całość zorganizowanych oddziaływań in-
Nauczyciel typu „chodząca encyklopedia”
stytucji, jaką jest szkoła, w tym w szcze-
to już przeżytek, pedagog naszych cza-
gólności profesjonalnie odpowiedzialna
sów to raczej doradca edukacyjny, który
praca nauczyciela, ma służyć wspieraniu
ma nieco więcej wiedzy niż uczeń (choć
wszechstronnego rozwoju indywidualnego
nie zawsze, bo to zależy od dziedziny),
człowieka. Ta wartość, tj. rozwój indywi-
lecz przede wszystkim osoba, która potra-
dualny człowieka, jest obecna w najważ-
fi udzielić właściwej pomocy edukacyjnej.
niejszych dokumentach edukacyjnych (jak
Efektem pracy kilku kolejnych autorów
Ustawa o systemie oświaty).
(m.in. Jakuba Kołodziejczyka, Katarzyny
Kwestia rozwoju pojawia się też w każdej
Salamon-Bobińskiej, Norberta Karaszew-
dyskusji o celach i zadaniach edukacji.
skiego i Stanisława Bobuli) jest nomen
Autor zaproponował przegląd teorii edu-
omen Nauczanie kooperatywne (ucze-
kacji i leżących u ich podstaw psycholo-
nie się we współpracy). Autorzy skupiają
gicznych koncepcji rozwoju.
się na szukaniu odpowiedzi na pytanie
Z kolei Małgorzata Taraszkiewicz zajęła
czym jest uczenie się. Może to oznaczać
się Odpowiedzialnością zawodową na-
doskonalenie uznawanych przez nauczy-
uczycieli w kontekście efektywności
cieli koncepcji i metod nauczania, ale tak-
uczenia się uczniów. Granice i per-
że wychodzenie poza wyznaczone przez
spektywy. Starała się odpowiedzieć na
nie granice w poszukiwaniu nowych para-
pytanie: kto jest odpowiedzialny za efekty
dygmatów myślenia i działania na rzecz 76
rozwoju uczniów. W artykule skoncentro-
zumie jej wartości dla szkoły/placówki, są
wano się na nauczaniu kooperatywnym,
małe szanse, by ewaluacja stała się pozy-
którego cechami jest skuteczna komuni-
tywnym uczącym doświadczeniem dla
kacja, wysoki poziom zaufania i inne.
nauczycieli i reszty szkolnej społeczności.
W rozdziale Edukacja humanistyczna w dobie globalizacji mamy spojrzenie
Kolejny szkic nosi tytuł Różnice w śro-
z perspektywy europejskiej. Autor opra-
dowisku edukacyjnym - jak sobie z ni-
cowania Wiliam Gaudelli zwrócił uwagę
mi radzić?. Odpowiedź na to pytanie
na fakt, że globalizacja wywołała głębokie
próbuje udzielić Luc Pluymers. Środowi-
zmiany w edukacji. Jego zdaniem obej-
skiem edukacyjnym dziecka w pierwszych
mują one powstawanie prywatnych, ko-
latach jego życia jest środowisko społecz-
mercyjnych instytucji w systemie edukacji
ne, w którym się urodziło i wychowało.
publicznej. Kolejnymi zmianami jest domi-
Dopiero gdy dziecko osiąga wiek przed-
nacja
szkolny wchodzi w uporządkowaną struk-
pomiarów,
testów
i
rankingów
w ocenie jakości szkoły.
turę organizacyjną noszącą znamiona zorganizowanego środowiska edukacyj-
W części drugiej rekomendowanej lek-
nego. Od tego momentu dziecko podda-
tury, czytelnik poznaje opinie teorety-
wane jest kontroli jego umiejętności edu-
ków i praktyków dotyczące usprawnia-
kacyjnych. Uwidaczniają się różnice
nia edukacji.
w sposobie przyswajania sobie wiedzy przez
Agnieszka Borek i Marzena Siejewicz
System
edukacji
nie
uwzględnia niestety elastycznych ścieżek
czy
edukacyjnych i procesu nauczania dosto-
dyrektora
sowanego do potrzeb każdego ucznia.
Rozważają
Autor przekonuje, że to nie lada wyzwanie
rolę dyrektora w ewaluacji wewnętrznej.
dla nauczyciela, który chciałby uwzględnić
Ich zdaniem to dyrektor buduje klimat wo-
te różnice rozwojowe i zapewnić każdemu
kół ewaluacji (i wokół wszelkich innych
dziecku taką edukację, na jaką zasługuje.
kwestii istotnych dla szkoły). Jeśli dyrektor
Inni autorzy Wiliam E. Morrison i Mary
dostrzega wartość ewaluacji, to nauczy-
Rizza zastanawiają się, w jaki sposób
ciele zaczynają także jej poszukiwać.
podnosić wyniki osiągane przez uczniów.
a gdy dyskredytuje ewaluację lub nie ro-
Badania w zakresie indywidualizacji me-
swój
tekst
zatytułowały o
Rozwój
dzieci.
udręczenie,
czyli
roli
w ewaluacji
wewnętrznej.
77
tod pracy prowadzone w ramach edukacji
międzynarodowych szkół Grupy Wy-
specjalnej potwierdzają, że jest ona sku-
szehradzkiej. Przedstawione w niniej-
tecznym narzędziem służącym poprawie
szym artykule rozważania teoretyczno-
wyników nauki. Indywidualizacja pozwala
praktyczne dotyczą tematyki związanej
na opracowanie takiego programu nau-
z badaniem klimatu szkolnego. Na kanwie
czania, który uwzględnia potrzeby każde-
badań prowadzonych w szkołach państw
go ucznia w klasie, niezależnie od jego
Grupy Wyszehradzkiej zostały opisane
możliwości, zainteresowań czy
szanse wykorzystania metody badania
profilu
uczenia się. Czytelnik może zapoznać się
klimatu szkolnego w polskiej szkole.
z wnioskami zawartymi w artykule Indy-
O ile artykuł Rafała Otręby jest przedsta-
widualizacja metod pracy z uczniami
wieniem rozwiązań teoretycznych, to arty-
w celu spełniania potrzeb edukacyj-
kuł Jolanty Szcześniak Praktyczne ko-
nych wszystkich uczniów.
rzyści płynące z
María Jesús i Rodrígez Entrena zabierają
sposobu badania społeczności szkol-
czytelnika na grunt edukacji hiszpańskiej.
nej. Rozważania nad raportem DAP Se-
Dowiadujemy się W jaki sposób polityka
rvice A. S. jest próbą wykazania przy-
odpowiedzialności wpływa na równy
datności
dostęp do edukacji? O różnorodności
uczniów opartego na raporcie wymienio-
programów nauczania na przykładzie
nym w tytule.
Hiszpanii.
Adam Prus pełniący funkcję wicedyrekto-
Na podstawie zasady równości i troski
ra zajął się Analizą potrzeb szkolenio-
o różnorodność, w hiszpańskim systemie
wych nauczycieli na przykładzie III Li-
szkolnictwa istnieje aktualnie wiele pro-
ceum Ogólnokształcącego im. Unii Lu-
gramów opracowanych z myślą o wspar-
belskiej w Lublinie. W artykule zostały
ciu uczniów zagrożonych ryzykiem wyklu-
omówione w sensie praktycznym proce-
czenia edukacyjnego i osiągnięcia sukce-
dura przygotowania narzędzia analizy po-
su oraz uniknięcia przedwczesnego po-
trzeb szkoleniowych oraz pomiar poziomu
rzucenia szkoły. W opracowaniu przed-
kompetencji nauczyciela.
stawiono konteksty aktualnej polityki edu-
Kolejnego autora Mariusza Budzyńskiego
kacyjnej w Hiszpanii.
do zbadania Organizowania pracy nau-
Czytelnik w artykule Rafała Otręby pozna
czycieli w liceum dla podejmowania
Klimat szkolny w perspektywie badań
przez uczniów odpowiedzialności za 78
badania
psychologicznego
psychologicznego
naukę. Z doświadczeń szkół ALA (Au-
nauczycieli różnymi obowiązkami), to jed-
torskie Licea Artystyczne i Akademic-
nak istnieje spore grono nauczycieli prze-
kie) skłoniły osobiste doświadczenia. Naj-
konanych o potrzebie refleksyjnego po-
pierw jako ucznia, a później jako nauczy-
dejścia do własnej pracy. Dla nauczyciela
ciela w różnych typach szkół ponadpod-
prowadzenie analizy własnej pracy jest
stawowych: liceum, technikum, zasadni-
jednak sporym wyzwaniem. Staje się też
czej szkole zawodowej i eksperymental-
rzeczywistym
nym liceum ASSA.
odpowiedzialności i autonomii nauczycie-
Roel Vivvit i Michelle Navarre w artykule
la.
Koncepcja pracy szkoły podstawowej
Czy faktycznie Metoda projektu jako
Polaris Charakter Academy w Chicago
bezbolesna forma realizacji wymagań
opisali funkcjonowanie jednej z nich. Pola-
MEN taką jest, możemy dowiedzieć się
ris stosuje m.in. zrównoważone podejście
z tekstu Joanny Staniewicz. Artykuł opisu-
do nauki czytania i pisania, korzystając
je różne przedsięwzięcia od wielu lat po-
przy tym ze zdobyczy metody warsztato-
dejmowane w Szkole Podstawowej nr 58
wej. Również w naukach ścisłych stoso-
w Poznaniu, w której pracuje autorka.
wane w szkole programy nauczania bazu-
Jednym z nich jest wypracowanie i do-
ją na rozwiązywaniu codziennych proble-
skonalenie metod projektowych, które
mów, rozwijaniu umiejętności krytycznego
szczegółowo zostały opisane.
myślenia.
Nauczyciele zmagając się z typowymi
Magdalena Tędziagolska, Tomasz Ka-
problemami w polskiej szkole, powodują-
sprzak wrócą do kwestii ewaluacji i w ar-
cymi zakłócenia procesu dydaktycznego
tykule Co z tą ewaluacją? Badania wła-
(jak duża liczebność klas, problemy wy-
sne nauczycieli jako element profesjo-
chowawcze itp.) są jednocześnie zobligo-
nalizacji zastanawiają się, w jakim celu
wani prawem oświatowym do indywiduali-
nauczyciele prowadzą badania własne i
zacji pracy z uczniem i skoncentrowania
jaki skutek przynosi działalność badawcza
się na jego jednostkowych potrzebach
nauczycieli? Mimo wielu czynników utrud-
edukacyjnych. Zdaniem autorki Magdale-
niających prowadzenie badań w szkole
ny Kreczko, mocno kontrowersyjny tytuł
(brak współpracy i chęci do udziału w ba-
artykułu, Uczeń, a potem podstawa
daniach innych nauczycieli, ograniczenia
programowa? ma skłonić czytelnika do
czasowe wynikające z dużego obciążenia
refleksji na temat tego, jak wygląda rze79
elementem
wzmacniania
czywisty rozwój ucznia w szkole, czy re-
wychowawczą opartą na uzgodnionym
spektowane są jego indywidualne potrze-
systemie wartości.
by i czy jest on przygotowywany do poko-
Paweł Kasprzak postawił pytanie zasad-
nywania własnych ograniczeń i trudności.
nicze Co da się sprawdzić w ewaluacji?
Jak twierdzi Adam Winiarczyk edukacja
I podaje kilka ciekawych wniosków.
powinna sprostać zadaniom przygotowa-
Marianna Hajdukiewicz zajęła się czynni-
nia młodego człowieka do coraz trudniej-
kami stanowiącymi o jakości systemów
szych wyzwań współczesności. Opisał je
edukacyjnych. Swe rozważania umieściła
w artykule pt. Edukacja z "ducha cza-
w artykule pt. Wspomaganie pracy szko-
su", czyli idea wolności w szkołach
ły na podstawie doświadczeń projektu
waldorfskich.
System doskonalenia nauczycieli opar-
Elżbieta Piotrowska-Gromniak uważa, że
ty na ogólnodostępnym komplekso-
dobra współpraca nauczycieli i rodziców
wym. Jednym z ważniejszych atrybutów
jest bardzo ważnym czynnikiem prawi-
dobrego jakościowo systemu edukacji jest
dłowego funkcjonowania szkoły i domu.
skuteczność nauczycieli, która wynika
To właśnie rodzina, a w drugiej kolejności
z ich zawodowego przygotowania. Odpo-
szkoła są najważniejszymi środowiskami
wiednie kształcenie i doskonalenie nau-
wychowawczymi dziecka. Te dwa środo-
czycieli ma następnie ogromne znaczenie
wiska kształtują jego rozwój umysłowy
w osiąganiu przez uczniów sukcesów
i społeczny, zachowania i postawy oraz
edukacyjnych i znacząco wpływa na pra-
wpływają na jego sukcesy szkolne. Swoje
cę szkoły.
przemyślenia osadza w artykule Rodzice - brakujące ogniwo i niewykorzystany
Rekomendowana publikacja jest wydaw-
potencjał polskiej edukacji.
nictwem bardzo obszernym. Obejmuje
O czym zapomniała dziś szkoła? Do-
ponad 400 stron treści będącymi ważnym
wiadujemy się tego z artykułu Witolda Ko-
głosem w toczącej się w Polsce ożywionej
łodziejczyka. Okazuje się, że prawdziwa
debaty edukacyjnej. Na plus polecanej
szkoła przyszłości wykorzystuje w swojej
lektury należy zaliczyć to, że zawiera ak-
koncepcji dwa ważne elementy: nowo-
tualne zagadnienia dotyczące polskiej
czesną dydaktykę z modelem organizacji
(lecz nie tylko) edukacji, sprzyjające lep-
pracy sprzyjającej rozwojowi kompetencji
szemu poznaniu przez czytelników roz-
i talentów ucznia oraz spójną koncepcję
maitych 80
aspektów
pracy
nauczyciela.
w dyskusję na temat atrybutów odpowie-
inspirowanie do refleksji nad rolą współ-
dzialnego nauczyciela doskonale wpisuje
czesnego
się proponowany zbiór artykułów – pra-
dzialności i edukacji.
nauczyciela,
jego
odpowie-
cowników naukowych, ale też praktyków edukacyjnych.
Uważam, że z całą pewnością można za-
Autorzy spróbowali przedstawić i ocenić
liczyć rekomendowaną lekturę do zbioru
obiektywnie wiele problemów współcze-
cennych tekstów osób nieobojętnych na
sności, z którymi na co dzień stykają się
sprawy edukacji. Jestem przekonana, że
nauczyciele. Są to nie tylko różnorodne
powyższe wydawnictwo będzie przydat-
aktualne dylematy pedagogów. Przedsta-
nym kompendium wiedzy dla nauczycieli,
wione zagadnienia pozwalają dostrzec
czy decydentów mających wpływ na
prospektywne,
kształt polskiej oświaty.
wręcz
zupełnie
nowe
ścieżki edukacji. Przedstawione rozważa-
Mimo wszystko uznać należy, że poru-
nia mogą okazać się przydatne dla
szone w tym obszernym dziele kwestie,
wszystkich, którzy stają przed trudnymi
nie wyczerpują całości problemu. Odpo-
problemami i wyzwaniami teraźniejszości
wiedzialność nauczyciela zadana w tytule
i przyszłości edukacji. Cel ten został osią-
tej obszernej pracy jest bowiem zagad-
gnięty. Dzięki tym tekstom możliwe jest
nieniem nabrzmiałym od kontekstów.
Kontakt z autorem: u.tobolska@wroclaw.dbp.wroc.pl
81
WIEŚCI Z SIECI
WYBRANE DZIAŁANIA CZYTELNICZE
Agata Pender Nauczyciel bibliotekarz
BIBLIOTEKI
Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Jana Pawła II w Gryfowie Śląskim
W czasach, kiedy czytelnictwo w naszym kraju pozostawia wiele do życzenia, a statystyczny Polak chwali się, że nigdy nie przeczytał żadnej książki, przed bibliotekami szkolnymi stoją poważne wyzwania. Przełamanie niemal wrodzonej niechęci do czytelnictwa jest poważnym problemem, z którym zmagają się niemalże wszyscy bibliotekarze.
Biblioteka szkolna Zespołu Szkół Ogólno-
W tym magicznym miejscu propaguje się
kształcących i Zawodowych im. Jana
kulturę, prezentując dokonania lokalnych
Pawła II w Gryfowie Śląskim jest miej-
artystów, a także uzdolnionej młodzieży.
scem, gdzie nie tylko można wypożyczyć
Biblioteka staje się często miejscem ich
ciekawą książkę, poczytać w czytelni bie-
debiutów. Młodzi twórcy podczas wieczo-
żącą prasę, czy obejrzeć interesującą wy-
rów
stawę, lecz także realizować różne formy
swoje artystyczne pasje. W placówce mia-
aktywności,
ła też miejsce jedna z edycji Powiatowego
rozbudzające
ciekawość,
poetyckich
mogą
zaprezentować
kreatywność, inteligencję i wrażliwość.
Konkursu Recytatorskiego, poświęconego
Kontakt z biblioteką jednoznacznie koja-
twórczości Jana Pawła II.
rzy się jako kontakt z kulturą. Dlatego należy stale dbać o jakość i poziom książek
W roku szkolnym 2014/2015 w bibliotece
i czasopism, które Biblioteka może zapro-
szkolnej odbyło się spotkanie z Joanną
ponować wypożyczającym. Dobra szkolna
Małoszczyk - lokalną malarką i poetką. To
biblioteka, a nasza na pewno taka jest,
możliwość bezpośredniego zapoznania
wpływa na podnoszenie jakości pracy
się z twórczością artystki.
szkoły. Uczniowie bardzo często spędzają tutaj czas podczas przerw i po zajęciach
W placówce zorganizowano też wystawę
lekcyjnych.
prac dzieci ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-wychowawczego w Lubaniu pt. Kolorowy świat w oczach dzieci nie82
Spotkanie z autorką wystawy pt. ”NIE-BIESKI KAPELUSZ” panią Joanną Małoszczyk oraz galeria obrazująca spotkanie z malarką Joanną Małoszczyk. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.
w niej konkursy czytelnicze uatrakcyjniają edukację czytelniczą. Dają też sposobność przy okazji ich organizowania pozyskania wielu ciekawych woluminów do Biblioteki. W ostatnim czasie zorganizowano lub wzięto udział: - w konkursie na najładniejszą PALMĘ pełnosprawnych.
WIELKANOCNĄ (zorganizowany przez
Dzieci bardzo chęt-
Miejsko–Gminny Ośrodek Kultury w Gry-
nie wyrażają swoje
fowie Śląskim)
emocje i przenoszą je
na
płótna.
- w konkursie Tona książek do rozdania
Dla
(uczniowie zajęli I miejsce)
młodych artystów wystawienie ich prac to
- w akcji pt. Szanuj zieleń zbieraj maku-
nobilitacja i wyróżnienie ich talentu.
laturę - w ogólnopolskiej akcji internetowej pt.
Biblioteka
szkolna
Zdecyduj, co będziesz czytać! - Ogól-
jest ważnym elemen-
nopolskie Wybory Książek (jest to
tem edukacji czytel-
szansa, że to młodzież zdecyduje jakie
niczej. Organizowane
książki będą czytać w szkole) - w akcji pt. I TYM RAZEM WARTO BYŁO (nasza szkoła również włączyła się do tej akcji. Uzbieraliśmy 500 sztuk płyt CD, za co otrzymaliśmy film popularnonaukowy przedstawiający program telewizyjny pt. ”GALILEO”).
Zajęcia z wystawy prac dzieci. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.
83
własnoręcznie pomalować i słodko ozdobić. Nauczyciele i pracownicy szkoły otrzymali upominki wykonane przez członkinie Koła Bibliotecznego. Pisząca te słowa Agata Pender zaopatruje
Zajęcia z wystawy prac dzieci. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.
w materiały potrzebne do zajęć
Swego rodzaju tradycją w Bibliotece stało
i zachęca
wszystkich
do
współpracy.
się organizowanie warsztatów w okresie poprzedzającym święta Bożego Na-
Zdjęcia z zajęć noszących tytuł Święta TUŻ TUŻ. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.
rodzenia i Wielkanocy. W ramach zajęć Koła Bibliotecznego i podczas przerw między lekcjami młodzież wykonuje stroiki świąteczne, ozdoby na korytarze szkolne, gazetki okoUczniowie bardzo chętnie i z dużym zaangażowaniem wykonują swoje „arcydzieła” wykorzystując różnorodne techniki plastyczne. Zdjęcia z zajęć noszących tytuł Jarmark WIELKANOCNY Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.
Biblioteka ZSOiZ współpracuje z biblioteką publiczną w Gryfowie Śląskim, co
licznościowe, pisanki, pod czujnym okiem
przynosi obustronne korzyści, a w szcze-
pani Agaty Pender i Katarzyny Bronowic-
gólności dla dobra młodego czytelnika
kiej.
i ucznia. Na zaproszenie biblioteki młodzież jak i członkinie Koła Bibliotecznego
Równie atrakcyjne są też zajęcia z okazji
oraz wszyscy chętni mogą uczestniczyć
WALENTYNEK, podczas których zainte-
w wystawach i wieczorkach poetyckich.
resowana młodzież może przygotować
Mają możliwość bezpośredniego kontaktu
samodzielnie prezent dla bliskiej osoby.
z twórcami oraz kulturą.
Na warsztat wzięto serduszka z gipsu oraz pierniczki. Wszystko to można było 84
Przedstawione w artykule aktywność Biblioteki z pewnością wpływają na poprawianie sprawności ich działania.
Podnoszenie
zaś
efektywności ich pracy ma znaczący wpływ na kształtowanie otoczenia, w którym funkcjonują. Działania zasygnalizowane w artykule, jak i pozostałe można obejrzeć na
stronie
szkoły
internetowej
zsoiz.gryfow.pl
w zakładce-BIBLIOTEKA. Zdjęcia z zajęć Koła Bibliotecznego noszących tytuł: Artystyczne Walentynki W bibliotece. Wybrane prace. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.
Kontakt z autorem: bibliotekazsoiz@interia.pl
85
WIEŚCI Z SIECI
SPOTKANIE PRZEDSZKOLAKÓW
Monika Tuła Nauczyciel bibliotekarz
Z KSIĄŻKĄ W BIBLIOTECE
Dolnośląska Biblioteka
PEDAGOGICZNEJ W STRZELINIE
Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie
Ważną częścią działalności Biblioteki jest działalność edukacyjna, dlatego też prowadzona jest systematyczna współpraca ze szkołami naszego powiatu na różnych szczeblach nauczania.
Placówka strzelińska od wielu lat prowa-
zabawami. W pierwszej części przedszko-
dzi zajęcia na wszystkich etapach nau-
laki poznają, jak powstawała książka po-
czania z wyjątkiem dzieci przedszkolnych.
cząwszy od rysunków na ścianach jaskiń
W roku szkolnym 2014/2015 wzbogacili-
do książki współczesnej oraz narzędzia
śmy naszą ofertę rozpoczynając cykl za-
pisarskie. Zajęcia rozpoczynają się zaba-
jęć dla najmłodszych pt: Książka moim
wą, dzieci są zaproszone na wyprawę
przyjacielem
lat.
w góry. Ustawiają się gęsiego dookoła
w każdym roku szkolnym opracowywany
stołów i wykonują ruchy, o jakie prosi
jest
przede
prowadząca: (wdrapują się pod górę,
wszystkim będzie miał na celu zapoznać
podnoszą i dźwigają kamień, przeskakują
dzieci z dziejami książki, pisma, papieru,
przez kamień, idą pod wiatr i na koniec
narzędzi pisarskich oraz zachęcić je do
zbiegają z górki). Bibliotekarka dziękuje
obcowania z książką od najmłodszych lat.
za dobrą zabawę i zaprasza je do zajęcia
Zajęcia odbywają się w czytelni i trwają
miejsc przy stołach i dobranie się w pary.
od
scenariusz
najmłodszych
zajęć,
który
ponad 1 godzinę zegarową. Ze względu na warunki lokalowe grupy mogą liczyć
Kolejnym etapem zajęć jest zapoznanie
nie więcej niż 20 osób.
się. Na początek przedstawia się prowadząca i opowiada krótko o sobie i pracy
Pierwsze spotkanie pt.: Jak powstają
jaką wykonuje. Dzieci otrzymują serdusz-
książki? składa się z dwóch części i jest
ka, na których panie przedszkolanki piszą
urozmaicone prezentacją multimedialną
imiona dzieci.
ilustracji w programie PowerPoint oraz
86
Bibliotekarka podchodzi do każdego i przykleja na ich ubrania karteczki zapoznając się z nimi indywidualnie. Następnie stosując metodę aktywizującą
zadaje
pytania,
dzięki którym dowiaduje się, czy dzieci mają swoje książeczki, czy są zapisani do biblioteki publicznej i czy ktoś im czyta w domu książki. Pani wyjaśnia dzieciom w jakim celu przyszły do biblioteki na-
wała książka dawno, dawno temu i jakich
ukowej, kto może z niej korzystać i jakie
narzędzi pisarskich używano.
książki w niej się znajdują. Uczestnicy dowiadują się również o możliwości wy-
Poznają historię rysunków na ścianach
pożyczania dla nich książek w bibliotece
w jaskiniach, tabliczki glinianej i drewnia-
publicznej w dziale dziecięcym, która
nej,
znajduje się nad naszą biblioteką. Malu-
i współczesnej. Po omówieniu tabliczek
chy opowiadają, że już odwiedziły dział
glinianej i drewnianej pani proponuje
dla dzieci i niektóre z nich są już zapisa-
uczestnikom, żeby się przenieść w tamte
ne. Prowadząca wyjaśnia, o czym będą rozmawiać, jak będzie wyglądało spotkanie oraz zapoznaje ich z zasadami zachowania się
w
bibliotece.
Przedszkolaki
w
pierwszej
części są zaproszone do słuchania opowieści ubogaconej ilustracjami o tym jak powsta87
papirusu,
książki
rękopiśmiennej
odległe czasy i rozdaje im tabliczki z pla-
i nowe). Przy prezentacji Pani zwraca
steliny oraz specjalne drewniane patyczki.
uwagę, czy są w niej ilustracje, czy sam
Dzieci rysują patyczkami swoje historie.
tekst, czy jest zniszczona, czy nowa oraz
Po wykonaniu zadania prowadząca pod-
jaką posiada okładkę. Dzieci na ochotnika
chodzi do każdego dziecka i maluchy
za pomocą gestów pokazują książkę we-
opowiadają co narysowały. Chętnie anga-
sołą i smutną. Prowadząca zwraca rów-
żują się w zabawę i dobrze się przy tym
nież szczególną uwagę na poszanowanie
bawią.
książki oraz jej wartości.
Podsumowa-
niem pierwszej części jest układanie Przy omówieniu książki współczesnej pani
w parach puzzli z przygotowanych obraz-
prezentuje nietypowe książeczki dla naj-
ków, które poznali w czasie prezentacji,
młodszych, które mają różne elementy
po ułożeniu opowiadają co przedstawia
i formy. Bibliotekarka zwraca uwagę na
ich ilustracja i czy go dzisiaj widzieli.
barwne ilustracje, rodzaje okładek oraz treści jakie się w nich znajdują. Przed-
W drugiej części dzieci poznają opowieść
szkolaki z zachwytem oglądają książeczki
o zawodach ludzi związanych z książką.
i opowiadają o swoich jakie mają w do-
Poznają pracę pisarza, wydawcy, ilustra-
mach. Przedszkolaki także poznają książ-
tora, drukarza, księgarza oraz biblioteka-
ki dla dorosłych jakie znajdują się w biblio-
rza. Ta część również poparta jest pre-
tece (książki z lustracjami bez ilustracji,
zentacją multimedialną, po opowieści ma-
słowniki, albumy zarówno zniszczone jak
luchy pojedynczo podchodzą do stolika, na którym poukładane są poobracane kartki z obrazkami. Uczestnicy odgadują co znajduje się na danej ilustracji, segregują
je
i
rozkładają
na
dwóch stolikach. Na jednym kładą
obrazki
związane
z książką, a na drugim nie związane z nią. Zadanie to przysporzyło im wielu radości i dobrą 88
zabawę.
Utrwalając
piarka
dowiadują
się,
do
czego służy i jak pracuje to urządzenie.
Podczas
wy-
cieczki dzieci poznają każdą stację i jej użyteczność. Pociąg jest największą atrakcją dla maluchów i z chęcią chcą jeszcze raz wyruszyć w tę podróż. Jest to dla nich zachętą, żeby ponownie odwiedzić bibliotekę pedagogiczną uczestnicząc w kolejnych zawiadomości bibliotekarka zadaje kilka py-
jęciach, które rozpoczną się z nowym ro-
tań
kiem szkolnym.
podsumowujących
pomagając
im
udzielić na nie odpowiedzi. Na pożegnanie wszyscy ustawiają się do Na koniec maluchy częstowane są cu-
pamiątkowego zdjęcia grupowego. Biblio-
kierkami oraz zaproszone do udziału
tekarki dziękują za odwiedzenie biblioteki
w długo oczekiwanej zabawie niespo-
i czynne uczestnictwo. Zapraszają na ko-
dziance. Dzieci ustawiają się gęsiego
lejne spotkanie. Wybrane dzieci dziękują
i wyruszają pociągiem w daleką podróż Do krainy książek, gdzie zwiedzają bibliotekę. Pani opowiada, że będzie to niezwykła podróż, na której będą przeciskać się przez różne tunele w ciemnościach. Pociąg wyrusza za stacji Czytelnia, drugą stacją jest Wypożyczalnia,
trzecią
Magazyn I oraz Magazyn II. Na ostatniej stacji Kseroko-
89
paniom za przyjęcie i wręczają upominek,
w swojej ofercie edukacyjnej również
który upiększa bibliotekę. Przedszkolaki
przygotowała kolejny temat: Skąd się
słuchają z zaciekawieniem oraz aktywnie
wzięło pismo i jak powstawał papier.
biorą udział w zajęciach.
Myślę, że jest to dobra forma pracy z przedszkolakami – przyszłymi czytelni-
W ubiegłym roku szkolnym z oferty dla
kami, dzięki której można kształtować
najmłodszych
grup.
i uwrażliwiać maluchów na piękno książki.
Uczestniczyły w nich przedszkola z na-
Źródło zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pe-
szego miasta oraz z okolicznych miejsco-
dagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzeli-
wości. Widząc potrzebę spotkań dla ma-
nie.
skorzystało
13
luchów, Biblioteka Pedagogiczna w Strzelinie w nowym roku szkolnym 2015/2016 Kontakt z autorem: m.tula@strzelin.dbp.wroc.pl
90
WIEŚCI Z SIECI
KONKURS SZKOLNO-BIBLIOTECZNY
Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz
Z EDUKACJI CZYTELNICZEJ
Dolnośląska Biblioteka
„ILUSTRACJA DO LEKTURY”
Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.
Poszukując skutecznych metod aktywizacji czytelników należy uwzględnić ich naturalną chęć do zabawy i aktywności we współdziałaniu. Biblioteka jest miejscem dla wielu interesujących artystycznie przedsięwzięć dla dzieci i młodzieży. Jak pokazuje artykuł młodzi są niezwykle chłonni obcowania z literaturą w różnych jej formach. Warto wykorzystać ten etap ich życia i kształtować nawyki sięgania po książkę.
Konkurs plastyczny o nazwie Ilustracja
blioteką szkół.
do lektury został zorganizowany w roku
W
szkolnym 2014/2015 przez wałbrzyską
udział uczniowie z Publicznego Gimna-
filię Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicz-
zjum Specjalnego Nr 10 w Wałbrzychu
nej we Wrocławiu. Przygotowano go we
oraz Ośrodka Kuratorskiego Nr 5 w Wał-
współpracy ze szkołami i placówkami
brzychu. Regulamin został opracowany
oświatowymi działającymi na terenie mia-
przez trzech nauczycieli zaangażowanych
sta Wałbrzycha. Głównym celem tego
w działania propagowania edukacji czy-
przedsięwzięcia
była
wśród
młodych
mieszkańców
Wałbrzy-
konkursowych
wzięli
Współorganizatorzy etapu szkolnego konkursu "Ilustracja do lektury" – Małgorzata Gajda z Ośrodka Kuratorskiego i Jan Tomera z PGS nr 10. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.
popularyzacja czytelnictwa
zmaganiach
cha i najbliższej okolicy. Ideą konkursu było podsumowanie zajęć z edukacji czytelniczej prowadzonych w ciągu roku szkolnego zarówno na terenie naszej biblioteki filialnej, jak i na terenie współpracujących z bi91
telniczej. Ośrodek Kuratorski Nr 5 przy
drugi etap zmagań młodych ludzi. Na
Sądzie Rejonowym w Wałbrzychu repre-
konkurs wpłynęły indywidualne prace pla-
zentowała pani Małgorzata Gajda, która
styczne do następujących tekstów literac-
współpracuje z wałbrzyską biblioteką od
kich: Plastusiowy pamiętnik Marii Kow-
2009roku. Radość uczestniczenia w tej
nackiej, Złota kaczka Artura Oppmana,
ciekawej imprezie dzielił pan Jan Tomera
Legenda
– nauczyciel i opiekun świetlicy szkolnej
Wandy Chotomskiej, Smok Wawelski
Publicznego Gimnazjum Nr 10 w Wał-
Urszuli Kozłowskiej, Warszawska Syren-
brzychu. Natomiast z ramienia wałbrzy-
ka Bogusława Michalca, Baśń o bursz-
skiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedago-
tynowej koronie Hanny Zdzitowieckiej.
gicznej we Wrocławiu działała autorka ni-
W składzie Komisji konkursowej znaleźli
niejszego artykułu.
się nauczyciele bibliotekarze. Jury przy-
o warszawskim
Bazyliszku
znało trzy nagrody książkowe oraz cztery Uzgodniono, że prace plastyczne przygo-
wyróżnienia. Nie były to łatwe decyzje. Za
towane na konkurs według własnej in-
najlepszą i najciekawszą uznano pracę
wencji uczniów, będą uzupełniać treść
plastyczną do lektury Smok Wawelski,
wybranej przez nich lektury. Najpierw była
a tym samym pierwsze miejsce otrzymał
to zachęta do przeczytania tekstu, a po-
uczeń z Ośrodka Kuratorskiego Nr 5
tem przygotowanie ciekawej ilustracji do
w Wałbrzychu.
niego albo sportretowa-
Książka i dyplom (pierwsza nagroda w konkursie). Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.
nie ulubionego bohatera literackiego.
To
był
pierwszy etap zmagań uczniów. Ustalono termin
wpływania
prac
konkursowych. Opiekunowie uczniów dostarczyli przygotowane ilustracje do wałbrzyskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej. Tym samym
rozpoczął
się 92
jącą tekst Złota kaczka wykonaną przez ucznia z Ośrodka Kuratorskiego Nr 5 w Wałbrzychu. Uroczystość
wręczenia
nagród i wyróżnień połączono z otwarciem wystawy, którą zorganizowano w wałbrzyskiej filii Dolnośląskiej
Biblioteki
Pedagogicznej we Wrocławiu. Podczas spotkaLaureaci konkursu przed wystawką prac plastycznych. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu. panowała
nia uczniów i nauczycieli miła atmosfera. Zadbali o to
Drugie miejsce zajęła praca do tekstu
organizatorzy
Plastusiowy pamiętnik wykonana przez
konkursu plastycznego Ilustracja do lek-
uczennicę
Gimnazjum
tury przygotowując letni poczęstunek dla
Specjalnego Nr 10 w Wałbrzychu. Trzecie
wszystkich zgromadzonych w tym dniu
miejsce przyznano za ilustrację ozdabia-
w wałbrzyskiej bibliotece pedagogicznej.
z
Publicznego
Uczniowie podczas uroczystego zakończenia zajęć z edukacji czytelniczej . Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.
szkolno-bibliotecznego
Były to słodkie truskawki.
Ważne jest, by czytelnik, przy okazji aranżowania przez placówkę wystaw, zatrzymał się nad prezentowanymi tam książkami, by móc następnie po te książki z przyjemnością sięgnąć.
93
Na zakończenie warto przytoczyć słowa
… a jeśli do czytanych książek będziemy
naszej Noblistki – poetki Wisławy Szym-
przygotowywać ilustracje, to zabawa bę-
borskiej, że:
dzie jeszcze lepsza.
„Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła”. Kontakt z autorem: ewa.m.bochynek@wp
94
WIEŚCI Z SIECI
PROMOCJA KSIĄŻKI PIOTRA ROZENKA
Wioletta Matelonek Kierownik
Ulice dawnego Strzelina
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.
W ciągu ostatnich kilku lat odnotowujemy rosnące zainteresowanie mieszkańców powiatu strzelińskiego historią regionalną. Zarówno Biblioteka Pedagogiczna, jak i Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Strzelinie, zajmują się gromadzeniem regionaliów w swoich zbiorach. Mimo to ilość materiałów i publikacji poświęconych tej tematyce jest niewielka. Tym bardziej cieszy fakt, że w ubiegłym roku zostały wydane dwie pozycje poświęcone historii Strzelina. Autorem jednej z nich, jest lokalny historyk i wieloletni nauczyciel, pan Piotr Rozenek.
5 grudnia 2014 r. w Galerii Skalnej
Strzelińskiego
Ośrodka
Kultury
miało
miejsce spotkanie z Piotrem Rozenkiem – prawdziwym pasjonatem i miłośnikiem ziemi strzelińskiej. Spotkanie autorskie, połączone książki
z
promocją Ulice
jego
dawnego
Strzelina,
cieszyło
się
ogromnym
zainteresowa-
niem. W Galerii Skalnej licznie zebranych gości przywitał Dariusz Stępień, dyrektor Strzelińskiego Ośrodka Kul-
Dorota Pawnuk – burmistrz Strzelina i autor książki – Piotr Rozenek. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.
tury. Głos zabrała również Dorota Pa-
wszczęcia tego projektu, tj. stworzenia
wnuk, burmistrz Strzelina. Zachęciła do
publikacji przybliżającej czytelnikom dzie-
lektury książki podkreślając, że do
je Strzelina i ziemi strzelińskiej, skłoniły ją 95
przede
wszystkim
prośby
i
czasów. Na zakończenie miłego spotka-
sugestie
mieszkańców.
nia autor długo podpisywał książki, które cieszą
się
dużym
zainteresowaniem
Piotr Rozenek serdecznie podziękował
mieszkańców powiatu.
inicjatorce dzieła. Zaznaczył również, że
Sfinansowaną przez gminę publikację
publikacja nie mogłaby powstać bez po-
wydało wydawnictwo Vega Studio z Kwi-
mocy innych pasjonatów ziemi strzeliń-
dzynia. Książka liczy ponad 150 stron
skiej – Zbigniewa Kazimierowicza, Mie-
i kosztuje 30 zł. Jest do nabycia w sekre-
czysława Kępy i Lecha Pąchalskiego –
tariacie Strzelińskiego Ośrodka Kultury,
którzy użyczyli fotografii ze swoich pry-
jak również do wypożyczenia w Bibliotece
watnych zbiorów. Wiele z nich zostało
Pedagogicznej w Strzelinie.
zamieszczonych w jego książce. Literat do napisania tego tekstu posiłkoW swojej prezentacji, poświęconej historii
wał
Strzelina, Piotr Rozenek zaprosił zebra-
w postaci naukowych i popularnonauko-
nych na spacer po mieście, którego już
wych opracowań historycznych oraz in-
dzisiaj nie ma. Stanowiła ona swoistą wy-
nych dokumentów, lokalnej prasy, mate-
cieczkę w poszukiwaniu śladów dawnych
riałów ikonograficznych. Pomocne mu by-
Zebrani goście – Galeria Skalna. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.
się dostępną
literaturą fachową,
ły również rozmowy z osobami
zainteresowanymi
i posiadającymi
wiedzę
w tym temacie.
Proponowana lektura jest wstępem do szerszej i już stricte naukowej monografii Strzelina. Powstała w wyniku rosnącego zainteresowania
dziejami
ziemi
strzelińskiej. W przystępny i atrakcyjny sposób opisa-
96
no w niej bogatą i interesującą historię
wił życie mieszkańców i jego rozwój
naszego miasta, i jego najbliższych okolic.
w różnych warunkach historycznych. Wy-
Stanowi ona połączenie pracy popularno-
różnił dwa okresy ogromnego wzrostu
naukowej z historycznym przewodnikiem
demograficznego
po mieście. Publikacja składa się z dwóch
w dziejach miasta. Opisał również w jaki
części.
sposób ukształtowała się struktura spo-
Pierwsza to autorski wykład na temat hi-
łeczna Strzelina i ziemi strzelińskiej. Za-
storii Strzelina w oparciu o naukową wie-
poznał czytelnika z mniejszościami naro-
dzę historyczną. Według autora to pod-
dowymi i wyznaniowymi, funkcjonującymi
stawowy zasób informacji na temat funk-
na terenie powiatu.
cjonowania
miasta w róż-
nych epokach historycznych.
ma
na
celu
umożliwienie odbiorcy własnej oceny minionych zdarzeń. Czytelnik dowiaduje się w jakich okolicznościach powstało miasto Strzelin, począwszy od niewielkiej osady,
poprzez
nadanie
mu
praw miejskich, aż do współczesnego
układu
urbani-
stycznego.
Najwięcej miejsca autor poświęcił przynależności państwowej Strzelina od X w. do roku 1990. Uznając przemiany
polityczne
za
urbanistycznego
Rozenek Piotr. Ulice dawnego Strzelina. Vega Studio 2014. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.
Zebranie ich i przedstawienie czytelnikowi
i
główny
czynnik decydujący o losach miasta, obrazowo przedsta97
Druga część to zbiór faktów, postaci i wy-
1. Rynek - serce miasta.
darzeń związanych z poszczególnymi uli-
2. Ulica Kościelna - a właściwie dwie uli-
cami miasta. Dużo miejsca poświęcił au-
ce kościelne.
tor strzelińskiemu rynkowi, jako centrum
3. Ulica Św. Michała Archanioła - patro-
urbanistycznemu. Czytelnik otrzymał nie
na miasta.
tylko cenne informacje na temat historii
4. Ulica Wodna - musi pochodzić od wo-
centralnego placu w mieście, jego archi-
dy.
tektury i zabytków, ale również udostęp-
5. Ulica Mikołaja Kopernika - dawniej
niono mu wiele pięknych zdjęć i ilustracji z
Kamienna Droga
okresu przedwojennego.
6. Ulica Brzegowa - dawne Wojsławice.
W podobny sposób autor oprowadza nas
7. Ulica Młynarska - nad rzeką Młynów-
po wybranych ulicach Strzelina i znajdują-
ką.
cych się przy nich obiektach zabytkowych.
8. Ulica Staromiejska - dawniej Stare
Ciekawostką jest ostatni rozdział, opisują-
Przeworno.
cy dokładnie ulice, które obecnie w mie-
9. Ulica Stefana Okrzei - droga do parku.
ście nie istnieją (patrz poniżej, gdzie udo-
10. Ulica św. Floriana - dawniej Zamkowa.
stępniono spis treści publikacji).
11. Ulica Książąt Brzeskich w przeszłości Klasztorna, siedziba książąt, ducho-
Rozenek Piotr. Ulice dawnego Strzelina.
wieństwa i sekretarzy partyjnych.
Vega Studio 2014.
12. Ulica Tadeusza Kościuszki - reprezentacyjna arteria miasta.
Spis treści publikacji:
13. Plac 1 Maja - największe skrzyżowanie w Strzelinie.
Część I. Powstanie i puls życia miasta.
14. Ulica Bolka I Świdnickiego - założycie-
1. Narodziny miasta.
la miasta.
2. Przynależność państwowa Strzelina
15. Ulica Dzierżoniowska - w kierunku
w historii.
Niemczy i Dzierżoniowa.
3. Rozwój wspólnoty miejskiej w różnych
16. Ulica Ząbkowicka - siedziba władz lo-
warunkach historycznych.
kalnych. 17. Ulica Kamienna - droga do kamienio-
Część II. Śladami dawnych czasów na
łomów.
historycznych ulicach Strzelina. 98
18. Ulica Wojska Polskiego - pierwsza
Omawiane
obwodnica w Strzelinie.
wydawnictwo
ciekawi,
za-
chwyca i skłania do refleksji. Jest kolej-
19. Ulica Zamkowa - jedna nazwa, dwie
nym cennym źródłem wiedzy na temat
ulice.
ludzi żyjących w przeszłości na tym tere-
20. Ulica Pocztowa - dwie ulice o tej sa-
nie oraz ich dokonań.
mej nazwie. Bibliografia: 1. Rozenek, Piotr. Ulice dawnego Strze-
21. Ulica Adama Mickiewicza - dawniej ul. Pocztowa.
lina.Vega Studio 2014.
22. Od Wrocławskiej do ulicy Jana Pawła
2. Gmina Strzelin. Spotkanie autorskie
II.
z Piotrem Rozenkiem [online]. [dostęp:
23. Ulica Stanisława Staszica - pierwsza
16 stycznia 2015 r.]. Dostępny w In-
promenada w mieście.
ternecie:
24. Ulica Oławska - od cmentarza do gli-
https://www.facebook.com/media/set/?
nianek.
set=a.840272882662556.1073742168
25. Ulice, których dziś nie ma.
.229938237029360&type=1.
Kontakt z autorem: w.matelonek.strzelin@dbp.wroc.pl
99
WIEŚCI Z SIECI
DZIAŁALNOŚĆ JELENIOGÓRSKIEJ FILII
Iwona Rabów Nauczyciel bibliotekarz
DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI
Dolnośląska Biblioteka
PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU w zakresie pracy z dzieckiem na różnych
Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze.
etapach edukacji, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka niepełnosprawnego Jeleniogórska filia Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu ma długoletnie i piękne tradycje współpracy ze szkołami i przedszkolami. Choć zgodnie z Rozporządzeniem MEN biblioteki pedagogiczne: (...) służą w szczególności wspieraniu procesu kształcenia i doskonalenia nauczycieli, na przestrzeni ostatnich lat pracownicy Filii skupili się na wspieraniu działalności szkół, bibliotek szkolnych (Klub Bibliotekarza) oraz innych placówek oświatowych z terenu miasta Jeleniej Góry i powiatu.
Wśród przedszkoli dużą popularnością
zajęcia połączone były z warsztatami pla-
cieszył się zapoczątkowany w 2014 roku
stycznymi: rysowaniem czy malowaniem,
program Klub Czytającego Przedszko-
ale także robieniem masek, bukietów, pi-
laka, opracowany i prowadzony przez
sanek.
Panią Agatę Szpalę, we współpracy z pozostałymi nauczycielami bibliotekarzami.
Dla dzieci z etapu nauczania początko-
W programie tym uczestniczyło dziewięć
wego przeznaczone było następne, wyjąt-
przedszkoli z terenu Jeleniej Góry. Prowadzone były zajęcia tematyczne i cykliczne, w oparciu o bardzo różnorodną literaturę dla dzieci i popularnonaukową, a ich tematyka była bardzo szeroka: od dinozaurów, przez opiekę nad zwierzętami domowymi, chemię i biologię, po polskie tradycje narodowe. Wszystkie 100
kowo ciekawe i popularne przedsięwzięcie: autorski projekt Słucham, czytam, tworzę. Brało w nim
udział
siedem
szkół z Jeleniej Góry oraz szkoły z Barcinka, Jeżowa
podstawowe Sosnówki, Sudeckiego,
a także Szkoła Społeczna 707 z Karpacza. Projekt prowadzony był w latach 2013-2015. W ro-
dzielnie opracowywane pomoce dydak-
ku 2014 projekt prowadzony był w oparciu
tyczne przez nauczycieli bibliotekarzy.
o serię książek Bajki w zielonych su-
w listopadzie odbyły się zajęcia na pozio-
kienkach o tematyce ekologicznej.
mie pierwszym, na podstawie książeczki Zbigniewa Dmitrocy Baba Jaga na de-
W 2015 roku Filia przyłączyła się do
skorolce, dotyczące wróżenia i magii
wspieranej przez Bibliotekę Narodową
z przymrużeniem oka, w grudniu nato-
akcji Czytam sobie i za pośrednictwem
miast dzieci zapoznały się z historią zdo-
wydawnictwa Egmont zaopatrzyła biblio-
bycia przez Amundsena bieguna połu-
tekę w książki z serii Czytam sobie oraz
dniowego z wykorzystaniem książeczki
materiały dydaktyczne do prowadzenia
z poziomu pierwszego, Wyprawa na bie-
zajęć. Książki z tej serii wydawane są
gun Rafała Witka.
w cyklach: składam słowa, składam zdania i połykam strony. Przedstawiane treści
Oryginalnym, wyjątkowym projektem był
mają zachęcić dzieci do nauki samodziel-
program The Blue Dog, w czasie trwania
nego czytania. Tak też działo się na zaję-
którego dzieci z przedszkoli i klas 1-3 spo-
ciach prowadzonych na różnych, wskaza-
tykały się z Panem Waldemarem Lesz-
nych przez organizatorów akcji pozio-
czyńskim, który jest psim behawiorystą
mach, zajęciach opartych na odpowied-
i treserem. Uczył on prawidłowego podej-
nich książkach, i wzbogacanych o samo-
ścia do zwierząt, odpowiedniego zacho101
korzystali z zajęć przygotowujących do redagowania bibliografii załącznikowej do prezentacji maturalnych (program Matura ustna bez stresu,
Maturzysto,
biblioteka otwarta dla Ciebie),
użytkowania
katalogów online oraz programu BIBLIOGRAFIKON. Uczniowie innych klas mieli szansę wania się w ich obecności i odpowiedzial-
brać udział w różnorodnych konkursach
nego zajmowania się zwierzętami domo-
tematycznych organizowanych przez DBP
wymi. Zajęcia odbywały się nie tylko
i ZSE-T. Podobne zajęcia prowadzone
w bibliotece; Pan Leszczyński ze swoimi
były w roku 2014 także dla uczniów
psami „pomocnikami” odwiedzał też zain-
mieszkających w Bursie Uczniowskiej,
teresowane przedszkola i szkoły, gdyż
mieszczącej się przy ul. Kilińskiego w Je-
czasem chętnych było zbyt wielu, żeby
leniej Górze.
pomieścił ich lokal biblioteki. W roku 2014 nauczyciele-bibliotekarze Dzieci z klas 4-6 oraz gimnazjów uczest-
z jeleniogórskiej Filii wkroczyli na nowy
niczyły w cyklicznych zajęciach z edukacji czytelniczo-medialnej
dla siebie teren i podpisali umowę ze
prowadzonych
Specjalnym
przez wszystkich nauczycieli bibliotekarzy
wa dotyczyła współpracy w zakresie
biblioteki czy korzystania z katalogów
kształcenia kompetencji uczniów gimna-
online. Bardzo dobrze układała się też Biblioteki
Pedagogicznej
z Zespołem
Szkół
Ekonomiczno-
Szkolno-
Wychowawczym w Jeleniej Górze. Umo-
i dotyczących budowy książki, struktury
współpraca
Ośrodkiem
zjum, szkoły zawodowej i uczniów objętych przysposobieniem do pracy (PDP) przy Ośrodku. Celem spotkań z grupami
Turystycznych w Jeleniej Górze, w ra-
uczniów ze SOS-W było przede wszyst-
mach której uczniowie klas maturalnych 102
kim rozwijanie nawyków czytelniczych
Mając na uwadze powyższe zasady opra-
i przyzwyczajenie dzieci do codziennego
cowałyśmy projekt realizacji celów zawar-
obcowania z książką, wykorzystanie jej do
tych w umowie z SOS-W. Tematyka zajęć
przygotowywania się do lekcji i inspirowa-
nie mogła być zbyt ogólna ani za szeroka,
nie twórczości własnej na podstawie lek-
lekcje miały uwzględniać przede wszyst-
tury.
kim działalność praktyczną. W zakresie założonego w umowie rozwijania kompe-
Nauczyciele szkoły specjalnej i pracowni-
tencji czytelniczych nacisk położono na
cy biblioteki nastawili się przede wszyst-
poznanie i korzystanie z księgozbioru do-
kim na zajęcia praktyczne, gdyż w pracy
stosowanego
z dzieckiem niepełnosprawnym intelektu-
uczniów, korzystanie z katalogu, kształto-
alnie jest to najlepsza metoda; postrzega-
wanie podstawowych umiejętności posłu-
nie, uwaga i pamięć takiego dziecka są
giwania
w większym lub mniejszym stopniu zabu-
i słownikami, wyszukiwanie i selekcję in-
rzone, uwaga koncentruje się na materia-
formacji oraz rozwijanie własnych zainte-
le konkretnym, nie abstrakcyjnym, domi-
resowań w związku z lekturą lub książką
nuje pamięć mechaniczna, nie logiczna,
samą w sobie.
się
do
poziomu
encyklopediami,
rozwoju
atlasami
proces postrzegania jest zwolniony. Nauczanie wybranych treści musi odbywać
Zajęcia Poznajemy bibliotekę polegały
się w warunkach umożliwiających zdoby-
na zapoznaniu grupy z historią książki,
wanie
aktywny
pomieszczeniami biblioteki, magazynem
i bezpośredni kontakt z rzeczywistością,
książek i czasopism, działem gromadze-
przez działanie. Dziecko niepełnosprawne
nia i opracowania oraz z wypożyczalnią
intelektualnie poznaje wielozmysłowo, na-
i czytelnią. Dzieci, które nie miały do tej
leży też zaangażować je emocjonalnie,
pory możliwości zobaczenia na własne
gdyż bez tego nie skupi uwagi na zada-
oczy „prawdziwej”, „dorosłej” biblioteki,
niu. Ogromną rolę odgrywa aktywizowa-
były zafascynowane szeregami półek, ilo-
nie ucznia, pozwolenie mu na odgrywanie
ścią książek, które mogły z tych półek wy-
czynnej roli, oraz indywidualizacja i na-
jąć, pod warunkiem odstawienia ich w od-
wiązanie dobrego, emocjonalnego kontak-
powiednie
tu między uczniem i nauczycielem.
księgozbioru i czytelników przy pomocy
doświadczeń
poprzez
miejsce,
łatwością
obsługi
programu komputerowego. Z tymi zaję103
ciami łączyły się następne, w czasie któ-
rzystania z portali społecznościowych,
rych dzieci osobiście mogły mieć do czy-
umieszczania w Internecie własnych zdjęć
nienia z procesem włączania książki do
oraz zagrożeń wynikających z angażowa-
księgozbioru – najbardziej zaciekawione
nia się w internetowe interakcje. Podobnie
były nabyciem umiejętności okładania
emocjonalnie i z pełnym zaangażowaniem
książek w folię, i na tym właśnie polegały
dzieci uczestniczyły w warsztatach two-
zajęcia praktyczne.
rzenia własnego komiksu, na podstawie indywidualnych przeżyć, zadanego tema-
Dalsze zajęcia dotyczyły wykorzystania
tu lub poznanej lektury.
słowników i encyklopedii, i zostały dodatkowo przeprowadzone w Multicentrum,
Osobiście najcieplej wspominam zajęcia,
które
jeleniogórskim
na których dzieci pokonując często wła-
DODN. Multicentrum wyposażone jest
sne słabości okładały książki oraz wyko-
w komputery, materiały i programy multi-
nywały zadania dotyczące zasad bez-
medialne oraz pomoce dydaktyczne na
piecznego korzystania z Internetu. To, co
wysokim poziomie; zostały one wykorzy-
początkowo napawało mnie obawą, gdyż
stane do zapoznania uczniów SOS-W
było dla mnie całkowicie nowym doświad-
z podstawowymi zasadami korzystania ze
czeniem, okazało się doświadczeniem
słowników i encyklopedii w formie elektro-
niezapomnianym w pozytywnym sensie.
nicznej, dostosowanych do ich możliwości
Kiedy udało się już skoncentrować uwagę
intelektualnych. „Papierowe” wersje tych
dzieci na temacie lekcji, poświęciły się mu
wydawnictw
one praktycznie w całości i zaangażowały
funkcjonuje
dzieci
przy
poznały
wcześniej
w bibliotece.
absolutnie; ogromną radość sprawiło mi obserwowanie,
jak
przyjmują
wiedzę
Bardzo entuzjastycznie dzieci podeszły do
i opanowują umiejętności dla mnie i za-
spotkań, na których zajmowaliśmy się In-
pewne dla innych oczywiste, a dla nich
ternetem i wykorzystaniem go w bez-
nowe i fascynujące. Możliwość pracy
pieczny sposób. Przy pomocy prostych
z uczniami SOS-W, oprócz poszerzenia
pomocy dydaktycznych, rozmów prowa-
moich doświadczeń jako nauczyciela-
dzonych bezpośrednio z poszczególnymi
bibliotekarza w pracy z różnymi grupami
uczniami oraz dyskusji między nimi prze-
dzieci, przyniosła mi ogromną osobistą
kazałam dzieciom wiedzę z zakresu ko-
satysfakcję. Umowa została zrealizowana 104
i efekty okazały się bardzo pozytywne.
Źródło zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pe-
Mam nadzieję na dalszą jej kontynuację.
dagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze Kontakt z autorem: iwona-rabow@wp.pl
105
WIEŚCI Z SIECI
Beata Malentowicz
DOLNOŚLĄSKIE BIBLIOTEKI
Wydziału Wspomagania
PEDAGOGICZNE
Szkół i Placówek
W SIECI EDUKACJI REGIONALNEJ
Oświatowych Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu zaprosiła biblioteki pedagogiczne z całego województwa do współpracy w zakresie tworzenia przewodnika online po zasobach związanych z szeroko rozumianą edukacją regionalną. Działania bibliotek realizowane były w ramach pracy sieci współpracy pn. Regionalizm w bibliotece pedagogicznej.
Głównym celem pracy sieci było wsparcie
placówki i ich nauczyciele nie mają zaso-
szkół i placówek oświatowych w zakresie
bów. Warto pamiętać, że nauczyciele i ich
prowadzenia zajęć z edukacji regionalnej,
szkoły nie są dla siebie konkurencją
poprzez stworzenie bazy dydaktycznej,
a partnerem. Mądre sieciowanie wymaga
metodycznej oraz zasobów do prowadze-
dużej
nia zajęć z edukacji regionalnej w biblio-
cych podmiotów, jasno wytyczonych ce-
tekach pedagogicznych oraz dzielenie się
lów i określonej strategii działania, a na
wiedzą i pomysłami dotyczącymi prowa-
oczekiwane efekty nie trzeba długo cze-
dzenia zajęć.
kać.
Dlaczego sieć i dlaczego edukacja regionalna?
Edukacja regionalna mająca na celu
samoświadomości
współpracują-
kształtowanie tożsamości u młodych ludzi, to zadanie bardzo trudne. Podejmując ten
W przypadku sieci odpowiedź jest czytel-
temat warto zapytać ilu mieszkańców
na: sieciowanie to nie tylko moda, to wy-
Dolnego Śląska – posługuje się określe-
korzystanie w pracy prostej i znanej zasa-
niem Dolnoślązak lub Dolnoślązaczka
dy, że dwóch to więcej niż jeden, trzech
oraz jak mocne jest ich poczucie tożsa-
więcej niż dwóch, czterech... i tak dalej.
mości regionalnej.
Nie od dziś wiadomo, że w grupie można zrobić więcej i lepiej. Można wspólnie
W kontekście powyższych rozważań war-
zrealizować zadania, na które pojedyncze
to pochylić się nad edukacją regionalną 106
rodnicze i techniczne, zajmujący się określonym regionem pojmowanym w mikroskali, odnoszącym się do gminy, powiatu i województwa. Zajmuje się związkami pomiędzy małą i wielką ojczyzną” 1.
Nauczyciele bibliotekarze rozumieją
znaczenie
edukacji
regionalnej
i wiedzą jak ważną rolę odgrywa ona w budowaniu tożsamości i poczucia wartości mieszkańców regionu. Świadomość odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe wzbudza pozytywny emocjonalny stosunek w szkole. Metody i formy zajęć powinny
do
najbliższej
społeczności.
Tworzy się poczucie wspólnoty i gotowo-
być rozpatrywane w kontekście pracy
ści do podejmowania nowych inicjatyw.
z młodymi ludźmi, aby określenia takie,
Nauczyciele
jak region, mała ojczyzna, tożsamość,
bibliotekarze
pracujący
w sieci założyli sobie, że poprzez budo-
patriotyzm lokalny, były interesujące
wanie i wykorzystanie zasobu przydatne-
i żywe. Wiele osób twierdzi, że w szkole
go w nauczaniu edukacji regionalnej pod-
coraz mniej uwagi poświęca się edukacji
niosą
regionalnej. Sieć Regionalizm w biblio-
zainteresowanie,
świadomość
i wiedzę młodzieży dotyczącą lokalnego
tece pedagogicznej miała przyczynić się
dziedzictwa, historii i kultury społeczności
do ułatwienia pracy bibliotekarzom i nau-
wcześniej zamieszkującej te tereny.
czycielom w prowadzeniu zajęć poprzez
Pierwszym zadaniem bibliotek w projekcie
zbudowanie adekwatnego zasobu.
było
utworzenie
systemu
informacji
o edukacji w regionie poprzez budowę Najprostszą definicję edukacji regional-
serwisu pełniącego funkcję przewodnika
nej przedstawia Wikipedia: „Edukacja regionalna – dział edukacji obejmujący szeroki zakres zagadnień od nauk humani-
1
Edukacja regionalna. W: Wikipedia [online]. [Dostęp: 2 września 2015]. Dostępny na www: https://pl.wikipedia.org/wiki/Edukacja_regionalna.
stycznych przez społeczne po nauki przy107
(docelowo dostępnego online) - edukacja
w pierwszym semestrze bieżącego roku
regionalna.
szkolnego jest prezentacja zgromadzonych materiałów w taki sposób, żeby były
Elementami tego serwisu miały być zaso-
łatwo dostępne dla nauczycieli. Prezenta-
by dolnośląskich bibliotek pedagogicz-
cja ta będzie jednocześnie popularyzacją
nych obejmujące:
regionu, idei edukacji regionalnej i kształ-
1. Materiały merytoryczne i metodyczne.
towania tożsamości. Pomysły na udo-
2. Baza
stępnienie zasobu:
instytucji,
osób,
podmiotów
związanych z regionalizmem.
1. Uporządkowane dokumenty zostaną
3. Monografie szkół i placówek oświato-
umieszczone w ogólnodostępnej sali
wych. 4. Projekty
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna edukacyjne
realizowane
(zakładka Dolny Śląsk).
w szkołach jako przykłady dobrej prak-
2. Sala Regionalizm w bibliotece peda-
tyki.
gogicznej
przekształcona
otwartą
i
będzie
zostanie
Do programu przystąpiły biblioteki peda-
w salę
służyła
gogiczne z Dzierżoniowa, Góry, Głogowa,
wszystkim zainteresowanym odbior-
Jeleniej Góry, Kłodzka, Lubania, Oleśnicy,
com platformy edukacyjnej.
Oławy, Strzelina, Świdnicy, Trzebnicy,
3. Materiały zgromadzone na platformie
Wałbrzycha, Wrocławia, Zgorzelca, Złoto-
zostaną przeniesione na multimedial-
ryi. Nauczyciele bibliotekarze przygotowali
ną stronę internetową udostępnioną
zasób dokumentów o zabytkach, ważnych
w Internecie.
historycznie i kulturowo miejscach, osobach związanych z regionem, instytucjach
Ideą programu jest z jednej strony dotar-
promujących region. Wszystkie materiały
cie z gotowymi materiałami do grupy do-
były gromadzone na platformie edukacyj-
celowej, jaką są nauczyciele realizujący
nej Fronter w specjalnie utworzonej Sali
zagadnienia z zakresu edukacji regional-
sieci współpracy Regionalizm w biblio-
nej, a z drugiej rozbudowa zasobu o nowe
tece pedagogicznej. Następnym krokiem
dokumenty, np. scenariusze zajęć czy im-
pracy sieci, zaplanowanym do realizacji
prez szkolnych i pozaszkolnych promujących patriotyzm lokalny. Kontakt z autorem: b.malentowicz@wroclaw.dbp.wroc.pl 108
WIEŚCI Z SIECI
DZIAŁALNOŚĆ WYSTAWIENNICZA W DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTECE PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU w latach 2012-2015 (w wyborze)
Aleksandra Nalazek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu obok wielu oferowanych usług, prowadzi również bogatą działalność wystawienniczą. Głównym celem działalności wystawienniczej jest upowszechnianie kultury, promowanie twórczości plastycznej, fotograficznej i malarskiej dzieci i młodzieży, nauczycieli, seniorów, a także artystów regionalnych. Wystawy ponadto przyczyniają się do rozwijania wrażliwości na sztukę u dzieci młodzieży, a także inspirują do podejmowania własnych działań artystycznych.
Rolę galerii pełnią w Bibliotece dwa miej-
dwóch lat zorganizowano między innymi
sca - Galeria w Sali Konferencyjnej oraz
wystawy indywidualne: wystawę studenta
Schodkowa Galeria. Pod koniec 2013 r.
wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych:
postanowiono
prze-
Marcin Błąkała. Malarstwo i rysunek.
strzeń nad schodami, stąd jej nazwa. Atu-
Na wystawie oprócz portretów, mogliśmy
tem Galerii jest jej otwarty charakter i stały
zobaczyć impresje otaczającej nas rze-
dostęp dla użytkowników. Z kolei Galeria
czywistości - pejzaże i martwe natury. Ca-
w Sali Konferencyjnej jest świetnym miej-
łość uzupełniały rysunki. Inną wystawą
scem spotkań, wernisaży. Dodatkowo
przygotowaną wspólnie z CEKDiM była
w holu Biblioteki znajdują się gabloty, któ-
wystawa Anny Kruszewskiej, studentki
re służą najczęściej do popularyzacji lite-
Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu
ratury.
na wydziale Architektury Wnętrz i Wzor-
Obecnie organizując wszelkie imprezy
nictwa. Artystka otrzymała wyróżnienie na
kulturalne, Biblioteka współdziała z wie-
III Międzynarodowym Konkursie Plastycz-
loma instytucjami kulturalnymi, oświato-
nym „Oczarowani Zamkami”. Kolejna wy-
wymi, literackimi. Jedną z instytucji, z któ-
stawa prezentowana w Schodkowej Gale-
rą DBP ściśle współpracuje jest Centrum
rii to Anna Staniorowska. Rysunek
Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży
i malarstwo z lat 2008-2014. Wystawa
we Wrocławiu. W ramach tej współpracy
była rozległa pod względem tematycz-
prezentowane są prace przede wszystkim
nym, obejmowała zarówno ekspresowe
młodych, uzdolnionych ludzi. W ciągu
szkice, jak i dokładne studia przeważnie
zagospodarować
109
martwych natur. Ponadto oprócz wystaw indywidualnych
zorganizowano
także
ekspozycje zbiorowe, takie jak: Aniołyinspiracje (pierwsza wystawa w Schodkowej Galerii, grudzień 2013) Inscenizacje (wystawa fotograficzna z pracowni Jacka Lalaka), pokonkursową wystawę Ikony popkultury. Portret artysty i jego legendy oraz Świątecznie. Wystawa malarstwa i grafiki.
Biblioteka nawiązała też kontakt z Młodzieżowym Domem Kultury Wrocław – Krzyki. Dzięki tej współpracy udało się wystawę
jekcja zdjęć, z podróży rowerem po Ame-
Etno portrety – oblicza ludzkich kultur.
ryce Południowej, podróżnika Mariusza
Otwarciu
Waligóry.
zorganizować
styczny
pokonkursową
wystawy występ
towarzyszył flamenco
fanta-
dziewczyn W przestrzeni Biblioteki promowane są
z grupy Las Chicos, a także wykład i pro-
również prace uczniów
Wystawa „Etno portrety – oblicza ludzkich kultur”.
z wrocławskich
szkół.
Zorganizowano
miedzy
innymi wystawy ze Specjalnym
Ośrodkiem
Szklono Wychowawczym we Wrocławiu nr 10: Pisanki, kaszanki i inne wielkanocne
niespo-
dzianki, Legendy Dolnego Śląska, Bohaterowie
naszych
i wierszy.
110
bajek
Współpraco-
wano również ze Szkołą Szkołę Podstawową 73 we Wrocławiu i zaprezentowano
prace
konkursowe uczniów znaczek
okoliczno-
ściowy: Czerwone Maki na Monte Cassino. DBP aktywnie współdziała również z przedszkolami wrocławskimi, w 2014 r. w Schodkowej Galerii można było
w Galerii Schodkowej czynna była nie-
oglądać prace konkursowe Bajkowe in-
zwykła wystawa Sprawniejsi od spraw-
spiracje przedszkolaków z 35 Przedszko-
nych – przygotowana przez Państwowe
la we Wrocławiu Tęczowy Domek.
Pomaturalne Studium Kształcenia Biblio-
W 2014 r. z okazji obchodzonego Roku
tekarzy we Wrocławiu. Na wystawie pre-
Czytelnika w DBP odbywało się wiele
zentowane były publikacje wspomagające
wydarzeń czytelniczych i kulturalnych.
zrozumienie otaczającego nas życia, roz-
Przygotowano z tej okazji także kilka eks-
wiązywania
pozycji. Między innymi w kwietniu i maju
ważnych i trudnych decyzji. Ekspozycja
problemów,
podejmowania
Wystawa „Sprawniejsi od sprawnych”.
zawierała cztery watki: biografie
nietuzinkowych
osób, książki, które stały się inspiracja do realizacji artystycznych
i
społecz-
nych w Studium, książki wydane
przez
Studium
oraz książki, które miały być inspiracją do refleksji
111
i twórczych
poczynań
zwiedzających
wystawę.
Ekspozycja
towarzyszyła
seminarium
nownie się spotkaliśmy, a ściany Galerii
Czytanie łączy pokolenia podczas, któ-
w Sali Konferencyjnej ozdobiły kolejne
rego jedna z organizatorek pani Joanna
prace Grupy, kontynuacja wcześniejszej
Śliwińska oprowadziła gości po wystawie.
wystawy - Drugie spotkanie z Muzą. Grupę tworzą głownie emerytowane nau-
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna to
czycielki, uczestniczki Uniwersytetu III
także miejsce przyjazne i otwarte dla se-
wieku. Z kolei w styczniu 2015 r. miało
niorów. Na przestrzeni dwóch lat zorgani-
miejsce otwarcie wystawy Grupy Malar-
zowano już kilka wystaw promujących
skiej Fundacji Femina. Na wystawie za-
twórczość
prezentowano
artystyczną
osób starszych.
kilkadziesiąt
prac
w październiku 2013 roku można było
o różnorodnej tematyce: martwa natura,
oglądać w holu Biblioteki Świat Kwiatów
portrety, kwiaty. Obecnie w Sali Konfe-
Renaty Zagajczyk-Kociemskiej – poetki
rencyjnej czynna jest wystawa członkini
oraz malarki wrocławskiej, a także laure-
Koła pani Jadwigi Radomskiej Malar-
atki wielu nagród i wyróżnień. Na wysta-
stwo-moja radość. Malowanie dla człon-
wie zaprezentowano kompozycje kwiato-
kiń Koła jest niezwykle ważne, ma bo-
we płaskie. Ponadto podczas VII Konfe-
wiem dla nich znaczenie autoterapeu-
rencji dla bibliotekarzy Biblioteka jako
tyczne. Malowaniem zainteresowały się
centrum wspomagania, artystka przedWernisaż „Inspiracje” Bożeny Grocholskiej.
stawiła nie tylko swoją twórczość plastyczną, ale także poetycką. Na szczególną uwagę zasługuje współpraca z wrocławskim malarzem Arturem Raczkowskim, który jest opiekunem dwóch grup malarskich. Pierwszą wspólną inicjatywą
było
zorganizowanie
w czerwcu 2014 r. wystawy Spotkanie z muzą, czyli zestaw prac portretowych i aktów, a także martwych natur. We wrześniu 2014 r. z okazji Dnia Seniora po112
macji i wiedzy (rodzaje mapatlasy,
mapy,
przewodniki)
z różnych dziedzin: historia – geografia – turystyka – statystyka – transport – pogoda – kultura. Wystawa dostępna jest w gablotach w holu Biblioteki. Ponadto planowane jest również zorganizowanie takich inicjatyw jak: konkurs, wystawa multimedialna, wystawa książek dla dzieci i dorosłych Literackie podróże z mapą. Działania będą
podejmowane
wspólnie
z Wydziałem Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Dolnośląskiego
oraz Centrum Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu.
panie będąc już w dojrzałym wieku i po
Nie sposób przytoczyć tu wszystkich wy-
ciężkich doświadczeniach życiowych.
staw, szczegółów wernisaży, zdjęć. ZainDolnośląska
Biblioteka
teresowanych zachęcam do zapoznania
Pedagogiczna
się z zakładką na stronie Biblioteki Ar-
nawiązuje również kontakty pozainstytu-
chiwum Wydarzeń, gdzie znajdują się
cjonalne, z twórcami regionalnymi. Przy-
relacje ze wszystkich imprez zorganizo-
kładem takiego działania jest wystawa
wanych w Bibliotece.
Inspiracje Bożeny Grocholskiej, bibliotekarki, dziennikarki i wykładowcy. Werni-
Wystawy
saż „Inspiracje” Bożeny Grocholskiej.
malarskie,
fotograficzne
są
obecnie stałym elementem oferty kulturalnej Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej
Ciekawą wystawą jest ekspozycja przygo-
we Wrocławiu. Działalność wystawienni-
towana z okazji Międzynarodowego Roku
cza i współpraca z instytucjami kultural-
Mapy Atlasy i mapy jako źródła infor113
nymi nadal będzie kontynuowana i rozwi-
nałą okazją do spotkań, interesujących
jana. Dzięki proponowanym wydarzeniom
rozmów, poznania ciekawych osobowości
Biblioteka może być miejscem gdzie
artystycznych. Ponadto jest to sposób na
w sposób atrakcyjny i inspirujący można
promocję Biblioteki w środowisku i dotar-
spędzić czas wolny. Wernisaże są dosko-
cie do osób wcześniej niezwiązanych z placówką. Źródło wszystkich zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Kontakt z autorem: a.nalazek@wroclaw.dbp.wroc.pl
114