SENIORENkrant | OPINIE 11 Tekst: Peter Teeuwen
DE FALENDE OVERHEID Hoe komt het toch dat de overheid steeds weer mensen in de kou laat staan? Sterker nog: ze zorgen er zelf vaak voor dat deze mensen in de problemen komen. Is de overheid zo onmenselijk of zijn er andere oorzaken? Ja, onmenselijk wel, maar er werken geen onmensen. Het ligt aan andere dingen. Laten we eens kijken wat er zoal voor zorgt dat de overheid zo functioneert.
Het begint vaak in de Tweede Kamer.
niet bewaakt. Als jij bijvoorbeeld
DE BELASTINGDIENST
waarheid, maar het totale plaatje
Onder druk van de media en de
verhuist, dan wordt dat wel aange-
Als je dus bedenkt dat de syste-
klopt vaak niet. En wie is dan de
publieke opinie worden er wetten
past in de database, maar je oude
men bij de Belastingdienst sowieso
schuldige?
aangenomen die onuitvoerbaar zijn
adres wordt vaak niet bewaard. Als
al houtje-touwtje in elkaar zitten
en ook niet altijd menselijk. Denk
je dan een gebeurtenis van tien jaar
vanwege het verwerken van amen-
SAMENGEVAT
maar eens aan de Fraudewet die als
geleden moet reconstrueren, dan
dementen, dat er nooit goed elek-
De Tweede Kamer neemt vaak com-
reactie op de Bulgarenfraude is aan-
gaat dat dus niet lukken. Helaas
tronisch gearchiveerd is en dat de
pleet onuitvoerbare wetten aan.
genomen en de Voorschotbeschik-
denken veel systeembeheerders dat
systemen hopeloos verouderd zijn,
Omdat er op het laatste moment
kingswet. Hier heb ik in een eerdere
archivering hetzelfde is als back-ups
dan snap je wel dat het behandelen
amendementen in die wetten wor-
krant al over geschreven.
maken. Maar omdat de samenhang
van casussen die vaak meer dan
den aangenomen, krijg je krak-
niet meer te achterhalen is, kun je
tien jaar terug gaan een complete
kem ik kige systemen. Doordat
AMENDEMENTEN
die gebeurtenis gewoonweg niet
onmogelijkheid is voor die dienst.
pogingen om veranderingen door te
Ook amendementen* zorgen voor
meer volledig terughalen als je
veel problemen. Ik heb jaren op de
alleen back-ups maakt.
afdeling automatisering van de
voeren steeds weer mislukken, zijn SYSTEEMDENKEN
die systemen hopeloos verouderd.
Nu is er nog iets dat het werken bij
Er is bij het ontwerp geen rekening
Rijksdienst Wegverkeer gewerkt.
DE ARCHIEFWET
de overheid lastig maakt. Dat is het
gehouden met de Archiefwet. Daar-
Vaak werden systemen die nodig
Later werkte ik bij een bedrijf dat
zogenaamde systeemdenken: klan-
door zijn casussen van pakweg tien
waren voor het uitvoeren va n
elektronische archiveringssyste-
ten zijn een casus in een systeem
jaar geleden nauwelijks te recon-
nieuwe wetten alvast in concept
men ontwierp en toen kwam ik
geworden. Vroeger was je meerdere
strueren. Ambtenaren zijn gewend
gebouwd, ook al was de wet nog niet
erachter dat vrijwel geen enkele
de baas. Tegenwoordig luistert een
te werken volgens regeltjes die zijn
aangenomen. Ik weet nog goed dat
overheidsinstelling voldeed aan de
ambtenaar vooral naar zijn com-
vastgelegd in computersystemen.
wij altijd heilige schrik hadden dat er
zogenaamde Archiefwet, waarin bij-
puter. Als je dan ook nog bedenkt
De menselijke maat verdwijnt
in zo’n conceptwet nog amendemen-
voorbeeld is vastgelegd dat bepaalde
dat bij veel gemeentes de hard-
hierdoor. Je wordt een geval, een
ten zouden worden aangenomen.
feiten zelfs na twintig jaar nog gere-
heidsclausules (die uitzonderingen
nummer. Tenslotte zorgt de privacy-
Vaak betekende dat dat je de relati-
produceerd moeten kunnen worden.
mogelijk maakt) geschrapt worden
wetgeving voor enorme problemen.
onele database, een stel samenhan-
In Amerika leidde dat tot rechts-
omdat die teveel tijd kosten, dan
De verschillende partijen kunnen
gende tabellen, compleet opnieuw
zaken, waarin de overheid aldaar
snap je dat de menselijke maat ver
vanwege privacy niet meer samen-
moest ontwerpen. Dat kon natuurlijk
enorme bedragen schadevergoeding
te zoeken is.
werken, met alle gevolgen van dien.
niet. In de praktijk werden die uit-
moest betalen omdat ze niet aan
zonderingen er dan ook maar wat
die verplichting konden voldoen. Bij
SAMENWERKEN
scheept zitten met een hopeloos
ingemoffeld. Je begrijpt wel dat dat
mijn weten is dat in Nederland nooit
Doordat systemen niet goed op
falende overheid. ■
de kwaliteit van zo’n systeem niet
gebeurd.
elkaar aansluiten en de privacywet-
ten goede komt. De werkwijze van de
Dit alles zorgt er voor dat we opge-
geving het vaak überhaupt verbiedt
Tweede Kamer en het ontwerp van
VEROUDERDE
om gegevens uit te wisselen, kun-
de systemen voor de overheid staan
COMPUTERSYSTEMEN
nen afdelingen niet goed samenwer-
op gespannen voet. Bij andere over-
Dit is allemaal al heel erg: systemen
ken. Terwijl veel mensen juist met
heidsinstanties gaat het op dezelfde
die krakkemikkig in elkaar zitten,
allerlei verschillende instanties te
manier. Ook bij de Belastingdienst.
omdat amendementen er op het
maken hebben. Ieder afzonderlijk
laatste moment in verwerkt moeten
computersysteem heeft zijn eigen
RELATIONELE DATABASES
worden en stukken die niet gearchi-
Vroeger werd alles op papier gear-
veerd worden. Maar het ergste moet
chiveerd. Toen de elektronische ver-
eigenlijk nog gezegd worden: zowel
werking zijn intrede deed, maakte
bij de Belastingdienst als bij het
men in het begin gebruik van zoge-
UWV (en vast nog wel bij veel meer
naamde hiërarchische databases.
overheidsinstellingen) zijn de infor-
Al snel werd dit vervangen door
matiesystemen hopeloos verouderd.
relationele systemen. Deze nemen
De basis van die systemen draait
minder ruimte in beslag en zorgen
vaak nog op MS-DOS! Dat komt
voor meer eenduidigheid. Voor de
doordat grote automatiseringspro-
dagelijkse gang van zaken werkt
jecten steeds maar weer mislukken.
dat prima. Maar niet voor de archi-
Het gaat te ver om daar dieper op in
vering. In tegenstelling tot de hiërar-
te gaan. Maar feit is dat die projecten
chische database, waar alles netjes
keer op keer falen, met als gevolg
bij elkaar werd gehouden, wordt de
dat men toch maar weer teruggrijpt
historie in deze nieuwe systemen
op de bestaande systemen.
* E en amendement is een wijziging van een wetsontwerp door de Tweede Kamer. Vroeger kon de Tweede Kamer alleen ja of nee zeggen op een wetsvoorstel, maar ze konden er geen veranderingen in aanbrengen. Dat kan sinds de Grondwetsherziening van 1848 wel.
