Samlaget 2015

forma som ei rund eske. Eg såg det henge over eit tørkestativ med eit vemodig uttrykk i ansiktet; eg sette i eit hyl og peikte for å syne det til Lila. Ho snudde seg brått og gjekk langsamt ditover med ryggen vend mot meg, så strekte ho varsamt ut handa og løfta det ned frå stativet. Ho snudde seg. Over sitt eige ansikt hadde ho no det andre enorme ansiktet, runde augehol utan pupillar, ingen munn, berre den svarte haka som dingla mot brystet hennar.

Det finst augeblinkar som har prenta seg inn i minnet. Eg kan ikkje vite det for sikkert, men eg trur eit forskremt ul braut fram frå brystet mitt, ettersom Lila straks skunda seg med å seie at det berre var ei maske, ei gassmaske, som far hennar kalla det; dei hadde ei liknande hengande i eit kott heime hos henne. Eg heldt fram med å skjelve og stønne av redsel, noko som heilt klart overtydde henne om å ta den vekk frå ansiktet og slenge den bort i ein krok, der det slamra i ting, støv blei kvervla opp og bukta seg i dei små lyssprekkane.

Eg roa meg. Lila såg seg rundt og fann opninga der vi hadde latt Nu og Tina falle. Vi la oss på kne på den knortete, ujamne grunnen og kikka rundt i halvmørket. Dokkene var der ikkje. Lila gjentok og gjentok på dialekt: Dei er ikkje her, dei er ikkje her, dei er ikkje her.

Ho leitte med hendene bortover på bakken, noko eg aldri hadde hatt mot til å gjere.

Det gjekk endelause minutt. Berre éin gong trudde eg at eg såg Tina, og hjartet gjorde eit byks, men det var berre ei samankrysta side frå ei gammal avis. Dei er ikkje her, gjentok Lila. Ho gjekk frå meg og var på veg mot utgangen. Då kjende eg meg fortapt. Ute av stand 

Bøker 2015 Samlaget

bøker 2015 ©2015 Samlaget www. samlaget.no stiftinga det norske samlaget leiar: Kari Bjørke forlagsdirektør: Edmund Austigard forlagskontor: Jens Bjelkes gate 12 postadresse: Postboks 4672 Sofienberg, 0506 Oslo føretaksnummer: 935 305 314 Vi tek atterhald om prisendringar. omslag: Utdrag frå Mi briljante venninne av Elena Ferrante konsept: Reaktor Design formgiving: Nicholas With

5

INNHALD Gode bokfolk

7

SKJØ N N LI T TERATU R F O R VAK S N E 9 Romanar og noveller 10 Lyrikk, drama essay 34 Pocket 45 Sniklesing 53 65 BA R NE- OG U N GDO MSBØ K ER E-bøker for barn 66 Leseland 68 Barnebøker 86 Ungdomsbøker 106 F AKTA O G DO K U MEN TAR

113

HØG AR E U TDAN N I N G

139

Syn og Segn 148 Register 150 Marknadsavdelinga 154

6

Gode bokfolk Friskt, variert, godt. Frå nært og fjernt. Kall det gjerne eit glimt av samtidas verdslitteratur når Samlaget byr på Jon Fosse, PJ Harvey og Elena Ferrante.

Og mykje meir.

Marit Eikemo kjem med ny roman. Bok 2 i Napoli-kvartetten av Elena Ferrante kjem i oktober. Jan Sørbø skriv om Garborg.

Tor Arve Røssland og Lars Mæhle kjem med nye romanar for unge. Erlend Kaasa debuterte med Thunder Road i 2009. No er han tilbake med ny roman, Livius.

Synnøve Macody Lund er kjent frå film og TV. I haust debuterer ho som romanforfattar saman med ei rekkje spennande samlagsdebutantar. Eg har også lyst til å nemne at Alfred Fidjestøl leverer Kulturrådets historie på oppdrag frå sistnemnte. Det blir ei viktig bok.

Einar Økland er ein av dei mest produktive forfattarane våre.

I vår kom diktsamlinga Sykling i søvne. Boka har fått svært

før eor d 7

gode kritikarlesingar. Om eg plent skulle tilrå noko til den som ønskjer å tøye tankane litt, prøv Sykling i søvne. Utan hjelm: Det er med sirkelen at den samstundes held seg så aktuell og så urgammal (første verset av «Sirkelen alltid og aldri», frå Sykling i søvne av Einar Økland)

God bokhaust!

Edmund Austigard, forlagsdirektør

Skjønnlitteratur for vaksne

romanar og noveller 10

elena ferrante

MI BRILJANTE VENNINNE Napoli-kvartetten. Bok I Mi briljante venninne er ein stor, filmatisk roman. Historia blir fortald av Elena, som får vite at venninna gjennom eit langt liv, Lila, er sporlaust forsvunnen saman med alt ho eig: Ikkje eit hårstrå er tilbake, ikkje eit fotografi.

Historia om Elena og Lila begynner i ein fattig, men pulserande bydel i utkanten av Napoli. Fattigkvarteret er kontrollert av den lokale mafiaen, og er prega av vald og brutalitet. Dei to jentene skil seg ut ved at dei er svært kløktige, og Lila også for villskapen sin. Ho er trassig, møkkete – og fryktlaus. Oppveksten i desse røffe gatene lærer jentene å stole på kvarandre og ingen andre. 14 år gammal må Lila avbryte skulegangen for å arbeide i farens skomakarbutikk, mens Elena held fram med å studere, og Lila er berre 16 år då ho giftar seg med den velståande kjøpmannen Stefano Carracci, son av den forhatte Achille, for å komme seg ut av grepet Solara-familien har om henne og resten av bydelen.

Ferrante har skapt eit storverk både

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 5 9 0 4 p r i s k r 29 9 , - | i sa l

om vennskap mellom kvinner, men dette er også forteljinga om Italia som nasjon og dei gjennomgripande endringane landet gjennomgår frå 1950-åra og fram til i dag.

One of the greatest novelists of our time.

The New York Times Book Review

elena ferrante er fødd i Napoli. Sidan debuten i 1992 har ho gitt ut fleire kritikarroste romanar. Napoli-kvartetten har gitt Ferrante eit internasjonalt gjennombrot. Rettane til bøkene er selde til 23 land, og bøkene har fått strålande kritikkar. Elena Ferrante er eit pseudonym. Ingen andre enn det italienske forlaget kjenner identiteten til Elena Ferrante.

Frå italiensk ved kristin sørsdal.

romanar og noveller

elena ferrante

HISTORIA OM DET NYE NAMNET

11

Napoli-kvartetten. Bok II Historia om det nye namnet byrjar der Mi briljante venninne sluttar, med at seksten år gamle Lila giftar seg med kjøpmannen Stefano Carracci. Lila innser at ho ikkje kjenner mannen ho har gifta seg med, og ho opplever ekteskapet som eit fengsel.

Ein sommarferie på Ischia blir ein erotisk vekkar for Lila, men samstundes set ho vennskapet med Elena på ei alvorleg prøve.

Livet til dei to jentene held fram i kvar si retning. Studia fører Elena ut av det gamle livet, til ein annan by og eit anna miljø, medan Lila må ta eit val for å redde seg sjølv, og blir sendt tilbake til fattigdommen.

Historia om det nye namnet er ein roman om to kvinners kamp for å realisere seg sjølve i 60-talets Italia, før ungdomsopprør og kvinnefrigjering. Ein roman om eit vennskap som rommar kjærleik og hat, beundring og sjalusi, men som er så sterkt at ingen av dei to kvinnene er heilt seg sjølv utan den andre.

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 4 4 8 p r i s k r 2 9 9 , - | u t g . ok t obe r

romanar og noveller

NAPOLI-KVARTETTEN

12

i sal

kjem i oktober

MI BRILJANTE VENNINNE Vårens leseopplevelse (...) Det er en fascinerende varm, på grensen til eksplosiv, skildring av fasene i vennskapet mellom Elena og Lila (...) Dette er en roman du kommer til å sluke. 400 sider fortoner seg alt for knapt. Derfor er det en betydelig trøst at bare en fjerdedel av historien er fortalt.

Ole Jacob Hoel, Adresseavisen

romanar og noveller 13

våren 2016

hausten 2016

hausten 2016

Rå vold i briljant roman. (...) Jeg kan ikke huske sist jeg leste en bok som var så full av livskraft og pulserende liv.(...) Mi briljante venninne er en hyllest til en by og et spesielt vennskap som tar pusten fra leseren.

Kristine Isaksen, VG

Napolis ukjente mesterforfatter. Hvis du skal lese én gammel svart-hvitt film i år, la det bli en av Elena Ferrante!

Lars Helge Nilsen, Bergens Tidende

romanar og noveller 14

synnøve macody lund

PERSONAR DU KANSKJE KJENNER Innsiktsfullt om relasjonar og maktspel

synnøve skriv på ein roman om faren, men klarer ikkje å halde fram når ho må reise heim for å halde han med selskap i jula.

Ho saknar den han var før han blei ramma av hjernebløding; den suverene faren, levemannen, kompisen, han ho kunne snakke med om alt. I staden byrjar ho på historia om tre ulike kvinner, tre liv som etter kvart flettar seg saman.

Studina Mari forelskar seg i rettleiaren sin, men mister seg sjølv på vegen, skodespelerinna Live vil gå frå kjærasten sin, men følgjer i staden etter henne, åleinemora Anna prøver å finne fotfeste etter eit samlivsbrot. Karakterane er svermande, påverkelege, søkande; personar du kanskje kjenner.

Macody Lund skriv innsiktsfull om korleis vi speglar og skaper oss sjølve i møtet med andre. Treffande viser ho fram maktspelet menneska kan gå seg vill i.

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 3 7 8 8 p r i s k r 34 9 , - | u t g . se p t e m be r

Debutant

synnøve macody lund (f. 1976) er fødd og oppvaksen på Stord. Ho er utdanna innan litteratur, filosofi, film og fjernsynsregi. Ho arbeider som skodespelar, filmkritikar og dokumentar-regissør.

romanar og noveller

kristina leganger iversen

I RINGANE Urovekkjande, erotisk og eksplosiv roman

15

jo ligg på baderomsgolvet under ein heimeabort. Korleis hamna ho her? Korleis kunne kjærleiken bli vond og umogleg å gi vidare? Gjennom fragment frå barndom og vaksenliv ser vi korleis Jo motvillig veks inn i denne kvinna som kjenner livet ebbe ut av seg. Dei ulike situasjonane som flimrar gjennom minnet, handlar om korleis vi leiker med kvarandre, som søsken, i familierelasjonar, i parforhold, om at leiken aldri berre er ein leik: For kven bestemmer reglane, når er vi frivillig med, og i ytste konsekvens: Når er det ikkje lenger berre ein leik?

Jos relasjonar til broren Iben, faren, mora og kjærasten utforskar dei ulike nivåa av sosiale spel ein inngår i. Dette er ei forteljing om identitet, kjønn og makt: Om kroppen som grense for alt vi kan bli, og alt vi kan vere. Romanen kretsar om tema som ansvar, fridom og leik, og om valden som kviler over alt som ein skugge.

Iversen er en skarp observatør og en uredd forfatter. Erle Marie Sørheim, Dagbladet

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 4 7 2 p r i s k r 3 2 9 , - | i sa l

I ringane handler om hva vi gjør med hverandres kropper, om hvordan det kjennes – og hvordan det bakom følelsene ligger strukturer som samfunn, familie og makt ... Motivene og repetisjonene, ringene i boken, er vakkert tegnet og valgt med omhu, de fremstår både originale og hensiktsmessige Carina Elisabteh Beddari, Morgenbladet

kristina leganger iversen (f. 1989) er frå Åsane.

Ho er doktorgrads-stipendiat ved Universitetet i Oslo.

Iversen debuterte i 2010 med diktboka Hjartemekanikk.

I ringane er den andre boka hennar.

romanar og noveller

øystein orten

RISP I BERGET Truverdige skildringar av menneskelagnader gjennom tidene

16

som hans førre kritikarroste novellebok Sjabervik (2011) tek Ortens nye samling utgangspunkt i eit lite lokalsamfunn, der han lèt oss møte rotlause skapningar frå dei tidlegaste tider og fram til i dag. Med innsikt og språkleg eleganse formidlar han det uforanderlege hos mennesket gjennom tidene i ulike kortsjangrar som noveller, runeinnskrifter, bånsullar, kulokkar, balladar, preiker, graffiti og amerikabrev.

Vi blir vitne til ei reise gjennom historia, og får oppleve ei rekkje ulike menneskelagnader, frå det første steinaldermennesket som kjem roande nordover med eit lite barn, den namnlause trælen som ventar på å bli løyst, den vakre tenestetausa Dagny, soldaten Erik og den bekymra far hans og fram til den gravide tenåringsjenta som slit med å gjennomføre skulen, den prostituerte Maria og den femti år gamle firehundremeter-løparen som ønskjer å vinne tilbake gamlekjærasten sin.

Risp i berget er ein over­tydande kollasj av livsglimt, som spenner frå det dramatiske til det kvardagslege, frå det

nov e l l e r i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 4 6 5 p r i s k r 34 9 , - | i sa l

mørke til det humoristiske.

Mangfaldig og formsterkt …

Målmedvite og elegant fører ein lærd, fantasifull forteljar lesaren gjennom ulike fasar i noregshistoria, frå norrøn tid, via danskestyre og grensestrid med svenskane fram til i dag.

Steinar Sivertsen, Stavanger Aftenblad

øystein orten (f. 1962) er lektor og forfattar frå Hareid på Sunnmøre. Han debuterte i 1995, og har skrive både lyrikk, romanar, novellesamlingar og dokumentarbøker.

romanar og noveller

jan roar leikvoll

FORKYNNAREN Tap, trøyst og forsoning i vakker og annleis Leikvoll-roman

jan roar leikvoll etterlét seg ei stor mengd ufullenda tekstar. Ein av desse var Forkynnaren. Her møter vi den gamle mannen Hans som vaknar etter eit lengre sjukeleie, overtydd om at han har fått eit kall. Uviss på kva som ventar han, forlét han garden og ror utover fjorden, for aldri meir vende attende. Forkynnaren er ei forteljing om tap, trøyst og forsoning.

Frå glaset ser eg ut på mørkret som fell, eg set meg på kne og støttar olbogane i vindaugskarmen, foldar hender, og eg er eit tre, ein robåt, eg er ein by og eit svaberg, årer som ventar at nokon skal ro, ein mann i svarte og kvite klede på ein benk framfor ein kvit og høg vegg, ei kyrkje.

17

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 9 9 8 p r i s k r 2 9 9 , - | u t g . aug u s t

jan roar leikvoll (1974–2014) sine romanar er kjenneteikna av eit brutalt, rått, men samtidig vakkert og kjenslevart språk, der yttergrensene av menneskeleg erfaring blir portrettert. Leikvoll var ein original forteljar som hadde mot til å gå sine heilt eigne vegar. Han blei tildelt fleire prisar, mellom anna den prestisjetunge Stig Sætersbakkens minnepris og Bokhandelens forfattarstipend 2013.

romanar og noveller 18

EIT VINTEREVENT YR

FIOLINANE

i sbn : 978825217630 8 p r i s : 149 , -

i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 7 8 6 0 9 p r i s: 1 4 9 ,-

SONGFUGLEN

BOVAR A

i sbn : 978825218530 0 p r i s : 149 , -

i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 2 9 0 3 p r i s: 1 4 9 ,-

Tom Egil Hverven, Klassekampen

Jan Roar Leikvoll har glefset tak i oss, og han slipper ikke.

Lasse Midttun, Morgenbladet

Leikvoll har funne sin eigen estetikk og gjer som han Gud der oppe i himmelen: Han skaper verda av inkje.

Odd W. Surén, Dag og Tid

Fiolinane er helt rå. Et mesterverk som bokstavelig talt går inn til margen... et glødende, litterært talent.

Sindre Hovdenakk, VG

Leikvolls roman er svimlende velskrevet og til tider sjokkerende lesning. Et ondt lite mesterverk.

Susanne Christensen, Klassekampen

romanar og noveller

Leikvolls romanunivers framstår som noe helt for seg selv ...

«Eit vintereventyr», «Fiolinane» og «Bovara» har gitt ham ry som et usedvanlig talent. «Songfuglen» er ikke dårligere, snarere tvert imot ... Med sin fjerde roman er Leikvoll på vei mot noe stort.

19

romanar og noveller 20

hilde k. kvalvaag

LEV VEL, ALLE Eksistensielt drama om mor og son

motvillig blir den seksten år gamle Knut med mora Gunhild til Canada. Dei skal følgje fotspora til oldefaren som forlét familen og seks born i Noreg for aldri å kome tilbake. Knut har droppa ut av skulen etter ein alvorleg valdsepisode og mora håper at turen skal bli eit vendepunkt. Ho har sjølv sine grunnar for å ønskje seg vekk.

Reisa fører dei ut i den canadiske villmarka, der ingenting blir som dei hadde trudd.

Lev vel, alle er eit engasjerande drama om eit komplisert forhold mellom mor og son. Historia er inspirert av Kvalvaags eigen oldefar som forlét familien og levde dei siste 30 åra av livet sitt åleine i Canada.

Lev vel, alle er ein roman om å lausrive seg og å finne seg sjølv og sin plass i verda.

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 2 7 5 0 p r i s k r 36 9 , - | u t g . se p t e m be r

hilde k. kvalvaag (f. 1968) bur i Bergen. Ho har skrive fleire prisløna bøker, og fekk i 2010 Brageprisen for ungdomsromanen Fengsla. Fleire av bøkene hennar er omsett til tysk.

romanar og noveller

erlend kaasa

LIVIUS lam er offiser i ein invasjonsstyrke.

Jobben hans er å reinske ut siste rest av motstand i det invaderte landet. Krigens råskap gjer han stadig meir desillusjonert, og i opprør mot det moralske forfallet som omgjev han, gjer han seg skuldig i eit alvorleg brotsverk. Som straff blir han og mennene hans sendt ut på eit livsfarleg oppdrag djupt inne bak fiendens liner.

Målet for oppdraget er opprørspoeten Livius, som spreier propaganda og gir folket ny kampvilje. Når ein ung gut kryssar vegen til soldatane, tek historia ei ny vending, og Lam får igjen ei sak å kjempe for.

Livius er ein roman om fedrar og søner, om idealisme og desillusjon, om å gå seg vill, og om kampen for å finne meining i ei verd der all meining synest å ha gått tapt.

21

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 6 4 7 5 p r i s k r 3 6 9 , - | u t g . aug u s t

erlend kaasa (f. 1976) kjem frå Vinje i Telemark.

Han debuterte med Thunder Road i 2009. Kaasa har hovudfag i informatikk- og mediefag frå Universitetet i Bergen. Han er busett i Indre Arna og arbeider som medialærar i Bergen.

romanar og noveller 22

grete kleppen

UVENTA VENDINGAR Leikande og fantasifull forteljing ein forfattar skal overvintre på eit fråflytta fiskevær på norskekysten, ein stad mellom Hustadvika og Ona fyr, for å skrive. Ein russar blir skylt i land og bryt inn i forfattarens sjølvpålagde isolasjon – og i forteljinga.

Grete Kleppen er kjend som ein leikande og fantasifull forteljar. I Uventa vendingar møter du mange fargerike karakterar, som dei to raudhåra gutane som rømmer frå eit kafkaesk slott for å bli skodespelarar i Paris, spelaren Ashley som er på oppdrag for ein russisk riking, og den norske sjømannen som har hamna på ei paradisisk øy.

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 2 3 3 p r i s k r 36 9 , - | u t g . aug u s t

grete kleppen (f. 1953) er frå Molde og bur i Frankrike. Ho debuterte med romanen Ada i 1998 og har gitt ut H (1999) og Blå fuge for far min (2010).

Uventa vendingar er Grete Kleppens fjerde roman.

romanar og noveller

marit eikemo

ALT INKLUDERT Skarpt portrett av Noreg

agnes og dottera Maja på 6 år flyttar inn i eit hybelhus i eit vanlig norsk nabolag, utan nettverk, venner, pengar eller møblar. Gjennom eit par sommarmånader følgjer vi Agnes i hennar forsøk på å etablere seg. Mens Maja speler Nintendo, bruker Agnes tida si på finn.no, på leit etter møblar og andre ting dei treng.

I møte med alle dei nye menneska, borna i gata, mammabloggaren, politimannen, organisten og jusstudenten, er det ofte ikkje meir enn ei kvit løgn som skal til for å få ting til å gli lettare. Men snart blir omgangen meir utfordrande, pengane minkar og løgnene blir fleire når skulestart nærmar seg.

Med Alt inkludert teiknar Eikemo eit skarpt portrett av Noreg i dag, og viser fram korleis vi lever i fellesskap og i einsemd – nedlest av ting, på evig jakt etter meir.

23

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 4 0 3 p r i s k r 3 4 9 , - | u t g . se p t e m be r

marit eikemo (f. 1971) er frå Odda og bur i Bergen.

Ho har tidlegare vore tidsskriftredaktør og festivalsjef for Litteratursymposiet i Odda, og er no forlagsredaktør.

Eikemo har gitt ut tre kritikarroste romanar og essaysamlinga Samtidsruinar (2008). Alt inkludert er den fjerde romanen hennar.

romanar og noveller 24

atle berge

SUPERPULAREN

Satire om bokbransjen

den kresne novelleforfattaren Aleksander Martinson har oppnådd enorm suksess etter å ha gitt etter for marknadskreftene og skrive den erotiske kriminalromanen Superpularen. På same tid, i same by, skriv ein taxisjåfør ned alt passasjerane seier om Martinson og Superpularen. Sjåføren innser at han har nok historier til å skrive ei bok om Superpularen. Men under jakta på den siste avgjerande stemma, blir Martinson funne myrda, bunde til senga si, innsmurt i vaniljeis – og sjåføren blir mistenkt for mordet.

Superpularen er ein underhaldande satire om bokbransjen og ei åtvaring om å ta litteraturen på alvor. Det er eit portrett av ein kultur der nokre menneske snakkar og snakkar, mens andre aldri kjem til orde.

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 9 7 4 p r i s k r . 3 2 9 , - | u t g . se p t e m be r

atle berge (f. 1986) arbeider til dagleg med arrangement og formidling på Drammensbiblioteket.

Han har med sine tre romanar Muntergang (2010), Stockholmsyndromet (2012) og Superpularen skapt eit særeigne univers der samfunnet vårt blir skildra på ein gjenkjenneleg, underhaldande og original måte.

romanar og noveller

gaute m. sortland

FOTTURAR I NORGE Kom deg ut på tur!

25

når ein sit i byen og lengtar til fjells, er det ikkje til å unngå at denne lengselen smittar over på tekstane, som i Gaute M. Sortlands nye bok. Fotturar i Norge representerer ein klar dag om hausten, eit landbruk i krise og ein familiemedlem som ligg og skal døy.

Fotturar i Norge er sniglegift og draumar, beatlitteratur og avbestilte feriar. Fotturar i Norge er like plastisk som framtida.

Fotturar i Norge er sjølve livet, på godt og vondt, full av humor, melankoli, trass og pågangsmot.

kor t p ro sa i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 4 4 1 p r i s k r 3 2 9 , - | i sa l

Finurlige dobbeltbunnede hvardagstekster med rike tolkningsmuligheter ... antakelig noe av det snodigste som er utkommet i år (...) en særegen leseropplevelse.

Stavanger Aftenblad

gaute m. sortland (f. 1980) kjem frå Haugesund.

Han debuterte som forfattar med romanen Johan i 2009, og fekk mykje merksemd og kritikarros for både denne boka og for kortprosasamlinga Du er her igjen og alt er forandra (2011). Han er òg songar og musikar i Bergen Mandolinband.

romanar og noveller 26

olav h. hauge og bodil cappelen (red.)

TANKE OG DRAUM ER HIMMELSKE KØYRET Y Dagbok 1924–1994 i utval av Bodil Cappelen olav h. hauges Dagbok 1924–1994 er eit unikt litterært prosjekt i verdslitteraturen.

Tekstane blei gitt ut i 2000, og består av 3700 sider fordelt på fem band. Bodil Cappelen har no redigert eit nytt utval av Dagboka. Dette utvalet har komme ut i fleire land, men blir med denne utgivinga for første gong presentert for eit norsk publikum. Samstundes som dei sentrale delane av livet og diktinga til Hauge er tatt med, er det her eit større fokus på personar og tekstar frå den litterære verda utanfor Norge. Utvalet er ein spennande inngang til og gir eit godt innblikk i dei omfangsrike skriftene til Hauge.

dagbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 9 0 6 3 p r i s k r 34 9 , - | u t g . ok t obe r

Den svenska utgåvan verkar vara välbetänkt och välgjord i sina omfattande strykningar: 3 700 sidor har blivit 335. Men vilka sidor!

Göteborgs-Posten

olav h. hauge (1908–1994) er den fremste norske lyrikaren i etterkrigstida, og var både klassisist og modernist. Han debuterte som forfattar i 1946. Den folkekjære diktaren er særleg kjend for kjærleiksdikta sine.

Fine, ljose morgonar. Lett skya, tuslevind, mildt. Himelen er matt emaljeblå i skygluggane i aust, furone stend stille og svarte, sjøen blinkar og susar der nede. Skal ut og skjera vaskeved i dag, eg har noko gamal hesjestaur eg vil ta til det bruket.

Tao te ching skrifti til Laotse er mykje merkeleg. Han er liksom sjølve ruggen millom dei kinesise vismennene.

Lesnaden av dei kinesiske skriftene har auka svært i Europa etter 1900, i det heile er innverknad frå austerlendsk åndsliv kanskje det sterkaste ferment i nyare europeisk litteratur. For det er det som er det merkelege at mange les gjerne indiske og kinesiske religiøse skrifter, som ikkje vil opna ei religiøs kristi bok – kor det har seg er vel ikkje so vanskeleg å segja.

Trongsyn og vanekristendom har lagt all kristen litteratur under seg, og Augustin og Eckehart og Pascal vert slegne samen med legpredikantar.

Gjestmilde born er underlege, dei har so godt hjartelag. Eg hugsar kor eg sat og var spent på um folket mitt vilde gjeva framandfolk som kom i huset, mat eller drykk. Det gledde meg når dei det gjorde, eg var byrg og glad på deira vegne.

Olav H. Hauge, 1953

romanar og noveller

3 november 1953

27

romanar og noveller

28

romanar og noveller

norah lange

NOTATBOK FRÅ EIN BARNDOM Vakker barndomsskildring i latinamerikansk perle

norsk-argentinske Norah Lange høyrer til blant pionerane i den latinamerikanske litteraturen, og var ei av svært få kvinner knytt til den argentinske avantgarden på 1920- og 30-talet. Notatbok frå ein barndom kom ut for første gong i 1937, og er blitt kalla ei av dei vakraste, mest lysande barndomsskildringane i den latinamerikanske litteraturen.

Norah Lange samlar her sine stillferdige barndomsminne som med sin sterke visualitet får preg av eit fotoalbum. Ho gir oss nære og klare bilete av Norah og søstrene hennar, av nabolaga i Mendoza og Buenos Aires, og av dei mange karakterane og rituala som prega barndommen deira.

Bokas små kapittel blir til stemningsfulle og poetiske miniatyrportrett av både personar og stader.

29

m e moa r i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 7 8 0 3 6 k r 3 2 9 ,- | u t g . se p t e m be r

Ei av dei vakraste, mest lysande barndomsskildringane i den latinamerikanske litteraturen.

César Aira

norah lange (1905–1972) var ein argentinsk forfattar, kjend frå avantgardemiljøet i Buenos Aires på 1920- og 30-talet. Gunstein Bakke har omsett Notatbok frå ein barndom frå spansk og har skrive etterordet.

romanar og noveller 30

kroken & kolden

DØD MANNS KISTE Mordgåter og forsvinningar i populær krimserie då kroken & kolden gav ut den første kriminalromanen sin, Evig skal døden vera i 2011, kåra Dagbladet boka deira til beste krimbok den våren. Duoen følgde opp med Døden kjem med bussen i 2013, og er no attende med den tredje boka i serien: Ei mørk og underhaldande mordgåte. Den nye og kontroversielle veterinæren i Lom, Bente Ruste, forsvinn sporlaust. Det viser seg snart å vere fleire mistenkte i saka. Og enklare blir det ikkje då eit lik blir oppdaga i ein bekk: Det er ikkje Ruste, men ei som har lege død i lang tid. Når soknepresten i Lom, Einar Gelius, gjer ei skremmande oppdaging midt under ei jordfesting, er det fleire som stiller spørsmålet: Har desse to sakene likevel ein samanheng? Endå ein gong må lensmann Sylfest Seljestad, betjent Jørgen Vold og Reidun Hammer nøste opp dei ulike trådendane. Saman med politiet utgjer både dei mistenkte og dei andre involverte eit fargerikt og engasjerande persongalleri i ei medrivande kriminalforteljing av beste sort.

krim i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 4 5 8 p r i s k r 29 9 , - | i sa l

Dette er vårens beste norske krim Sjarmerende bygdekrim med gode karakterer.

Torbjørn Lysebo Ekelund, Dagbladet

Morsom krimbok for påsken.

Fin historie, velskrevet på nynorsk og lokal som bare det.

Helge Ottesen, Varden

vigdis kroken (f. 1964) og ragnhild kolden (f. 1956) er begge frå Lom. Dette er den tredje kriminalromanen dei skriv saman. Ragnhild Kolden har òg skrive krigsromanane I krig og kjærleik, Krigens skugge og Fredens frosne hjarte.

romanar og noveller

rune timberlid

SATANS MOR Ny bok i kritikarrost krimserie midt under ein heftig debatt om cruisetrafikken blir ei ny cruisekai i Sognefjorden blåst til himmels av ei bombe.

To ordførarar i distriktet mistar livet i eksplosjonen. Det kan vere eit terroranslag mot den norske turistnæringa, men politibetjent Rolf Randen finn snart ut at mange av innbyggjarane i distriktet også har motiv for å stå bak ugjerninga.

Bomba er ei av fleire dramatiske saker som lokalavisjournalist Karianne Grinde kan grave i. Ikkje berre er temperaturen høg i cruisedebatten, det dukkar òg opp eit lik under Nigardsbreen. Under rivinga av det gamle sanatoriet Harastølen kjem det dessutan for ein dag ei dagbok som avslører grufulle overgrep ved sanatoriet i tidlegare tider. Men eigentleg startar historia i 1821 – då sjølvaste Gjest Baardsen dukkar opp på ei skjenkjestove i Solvorn.

Politimannen og journalisten nøstar frå kvar si side. Det viser seg at dei gamle og nye historiene er samanvovne – og det skal få fatale konsekvensar.

31

krim i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 2 5 0 p r i s k r 3 6 9 , - | i sa l

Rune Timberlid losar oss på elegant vis gjennom 351 sider med fortetta spenning.

Harald Vartdal, Fjordingen

rune timberlid (f. 1950) er frå Sogndal, bur i Førde og er seniorrådgivar i kommunikasjonsavdelinga i Lotteri- og stiftelsestilsynet.

romanar og noveller 32

rakel solstad

FALLE Om det å miste

ni noveller om det å miste; om ikkje å vite om ein sørgjer rett, om å erkjenne at ein ikkje sørgjer, om sjølv å ville følgje etter, om å hegne om sorga, om å sørgje ein levande, om forboden sorg.

Ein liten reinf lokk tøygde seg som ein usikker tråd bortover dei snødekte fjellrabbane i bakgrunnen, danna ei horisontal rørsle som glei i eitt med landskapet og forsvann. Lét etter seg ein rein, kald synsrand. I ein glimt såg han for seg gravfølgjet utanfrå, ei sakte rørsle etter den snødekte vegen. Snart borte frå landskapet. Ove og han og dei to naboane som bar kista sterkt og høgt på skuldrene sine dette siste stykket. Mora som lét seg bere slik, gjennom snø, kvilande på skuldrene til sønene sine.

nov e l l e r i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 3 2 8 p r i s k r 34 9 , - | u t g . se p t e m be r

rakel solstad (f. 1945) er fødd i Finnmark og bur i Trondheim. Ho debuterte med Men kva veit vi om barna (2013). Ho har arbeidd som lærar og har i mange år vore pedagogisk-psykologisk rådgivar. Falle er Rakel Solstads andre bok.

romanar og noveller

arne henning årskaug

UTSTYRSTEKSTAR Original og underhaldande prosasamling arne henning årskaug debuterer med ei prosasamling prega av språkleg overskot og full av særmerkte forteljargrep. Bli med den døddrukne Lidvin på nattbussen, Åteigen på kaffislabberas, Rylanda til verdas ende og sjå stakkars Fluge bli utsett for ein overraskingsfest. Her er lærarar med behov for å utagere, nysgjerrige kafégjester og pågåande sufflørar. Karakterane i desse tekstane gjer så godt dei kan i møte med kvardagen, utan at det nødvendigvis hjelper noko særleg.

33

nov e l l e r i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 2 7 4 p r i s k r 3 2 9 , - | i sa l

Forfatterens novelledebut er av det elleville slaget, en litterær togtur, opp og ned daler, med et lokomotiv som trekker vogner fulle av gammelsaltete adjektiver og breddfulle spann av lydmalende ord.(...) Et sjeldent språktalent, den karen.

Stein Roll, Adresseavisen

Debutant

arne henning årskaug (f. 1985) kjem frå Holsen og bur i Oslo. Han har gått på Forfattarstudiet i Bø, Skrivekunstakademiet i Hordaland og studerer bibliotek- og informasjonsvitskap. Dette er den første boka hans.

lyrikk, drama, essay 34

jon fosse

TRE LIBRETTOAR Melancholia, For seint, Morgon og kveld

jon fosse har skrive tre librettoar, alle tingingsverk, mellom anna librettoen Melancholia, tinga av Wiener Festwochen og urframført på Garnier-operaen i Paris. Den librettoen byggjer på romanen Melancholia I. Librettoen Morgon og kveld byggjer på romanen med same tittel, og vart urframført på Royal Opera i London hausten 2015.

For seint er ein libretto der Jon Fosse skriv, utan tilknyting til bestemt tid eller stad, om korleis det går med ei kvinne som forlét mann og born, altså eit slags framhald av Et dukkehjem utan beinveges tilknyting til personane hos Ibsen. Operaen vart urframført i Beijing våren 2013.

l i br e t t o i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 9 3 8 4 p r i s k r 27 9 , - | u t g . nov e m be r

jon fosse (f. 1959) blir rekna som ein av vår tids viktigaste forfattarar. Tekstane hans er omsette til over 40 språk, og skodespela blir sett opp over heile verda.

Til saman har Fosse gjeve ut 16 bøker med prosa, 10 diktsamlingar, 2 essaysamlingar, 9 barnebøker og har dessutan hatt premiere på 28 skodespel og 8 kortare stykke.

lyrikk, drama, essay

jon fosse

LEVANDE STEIN Eldre kortare prosa og ei hymne

35

det siste tiåret har Jon Fosse skrive nokre få kortare prosatekstar, prenta ulike stader.

I Levande stein blir desse tekstane samla i ei bok, saman med hymna «Heilt utan ord». Den nyaste teksten, «Drøymt i stein», blei elles nyleg publisert i vårutgåva av det verdskjende engelskspråklege litterære magasinet Granta.

«Språket, som dikting, skal seia det språket ikkje kan seia, men som trua øygnar eller veit. Også difor var og er språket, vårt språk, det språk vi kan i hjarta, staden der vi kan nå både vit og tru», skriv Jon Fosse i opningsteksten «Aasen, Welhaven, Hauge».

Fosse er i dag mest kjend som dramatikar, men han har han heile tida skrive litteratur i andre sjangrar av uvanleg høg kvalitet, både lyrikk og prosa. Jon Fosse har mottatt ei rekkje prisar i både inn- og utland og er av kritikarar blitt omtala som det 21. hundreårets Beckett.

kor t p ro sa i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 8 8 5 p r i s k r 2 2 9 , - | i sa l

lyrikk, drama, essay 36

joanes nielsen

ER DET EIT LAND SOM HEITER WEEKEND? Dramatikk i verdsklasse samlaget gir ut dramatikk i verdsklasse i Jon Fosses dramaserie. Er det eit land som heiter week-end? (Eitur nakað land week-end?) av Jóanes Nielsen er ei gripande framstilling av galskap og kjærleik. dr a m at i k k i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 3 5 9 p r i s k r 32 9 , - | u t g . aug u s t

jóanes nielsen (f. 1953) frå Tórshavn har ein stor produksjon av dikt, essay, noveller og romanar. Nielsen er ein av dei viktigaste færøyske forfattarane.

Stykket er omsett av Lars Moa, som har gjort ein imponerande innsats for å formidle færøysk litteratur, og særleg Nielsens, til Noreg.

lyrikk, drama, essay

solveig m. tjeltveit

NOO GODE GNU Songar for menneske og dyr Særeigent og fantasifullt univers

solveig m. tjeltveit debuterer med ei original diktsamling der Gnu er den sentrale gjennomgangsfiguren. Noo er swahili for gnu. Noo er Gnu sin lyd.

Stemma i boka endrar seg mellom dikta, den er rytmisk og syngande og kan ta bustad i kva og kven som helst. I denne ville skogen bur både Gnu, Gud og jente – og over himmelen fyk ein gut. Her eksisterer ulike mytologiar side om side, figurar skiftar form, lammet leikar ved sida av løva og mangroven veks under bjørka. Dikta er overraskande og temperamentsfulle, og fulle av latter og gråt.

37

ly r i k k i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 6 9 7 0 p r i s k r 2 5 9 , - | u t g . se p t e m be r

Debutant

solveig m. tjeltveit (f. 1969) bur i Bergen og er utdanna gartnar. I tillegg har ho litteratur-, skrivekunst-, kunsthistorie- og psykologistudium bak seg. Noo gode Gnu er den første boka hennar.

lyrikk, drama, essay 38

pj harvey & seamus murphy

DEN OPNE HANDA mellom 2011 og 2014 drog PJ Harvey og Seamus Murphy ut på ei rekkje reiser til Kosovo, Afghanistan og Washington, D.C. Murphy hadde omfattande erfaring med å fotografere konflikt og kvardagsliv i Kosovo og Afghanistan; Harvey hadde lenge vore fascinert av begge land.

Washington, D.C. representerte den absolutte verdsmakta, men hadde også utfordringar på heimebane. Med eit felles mål og med stor appetitt samla Harvey ord og Murphy bilete.

Den opne handa er PJ Harveys første poesiutgiving og er eit unikt samarbeid med Seamus Murphy der dei kombinerer fotografi han har arbeidd med i over to tiår, med stoff som blei skapt på reisene.

Dette er ei fengslande samanfletting av to kunstnarstemmer.

ly r i k k / f o t o i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 7 5 2 k r 3 6 9 ,- | u t g . ok t obe r

Gjendikta av Pedro Carmona-Alvarez (f. 1972) og Gunnhild Øyehaug (f. 1975).

pj harvey har utgitt åtte kritikarroste album. I 2013 fekk ho Den britiske imperieordenen (MBE) for det ho har tilført musikken. Den opne handa er den første poesiutgivinga hennar. seamus murphy har fotografert liv og forandring verda over. Han har vunne sju World Photo Awards for arbeidet sitt. I 2011 laga han 12 Short Films til PJ Harveys album Let England Shake.

lyrikk, drama, essay

herborg kråkevik (red.)

JULEROSER herborg kråkevik er redaktør for det vakre juleheftet Juleroser med bidrag frå nokre av dei fremste forfattarane og biletkunstnarane i vår tid, mellom anna Herbjørg Wassmo, Karl Ove Knausgård, Jon Fosse, Vigdis Hjort, Agnes Ravatn, Tomas Espedal, Odd Nordstoga og Ørnulf Opdahl.

Juleroser var namnet på eit litterært julehefte som blei gitt ut mellom 1881 og 1944. Kråkevik vaks opp med dette heftet.

Ho fortel: «Juleroser låg alltid framme i jula då eg var barn. Eg opna dei med andakt, for dei var så skjøre og vakre, dei måtte takast varsamt i. Dei såg gamle ut, men historiene eg las verka nye og vedkommande, sjølv om dei var skrivne i ei anna tid enn mi. No er dei her igjen, rosene.

Eg håper, kjære lesar, at Juleroser kan gi deg jul i hjarta, slik dei gjorde for meg, og at vi har klart å lage noko som er så vakkert at det ikkje blir kasta ut med det brukte julepapiret, men held seg, både for auga og for sinnet, for både deg og dei som kjem etter.»

39

julehef te i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 7 4 5 k r 1 4 9 ,- | u t g . nov e m be r

herborg kråkevik (f. 1973) er ein av våre mest folkekjære artistar, og ein engasjert kulturformidlar. Ho har alltid vore oppteken av å fornye og aktualisere gamle tradisjonar, om det no er den franske kabaretforma; Herborgs verden, Eg og Edith, Kjære landsmenn, eller songane våre; Kråkeviks songbok.

No er det dei litterære julehefta ho vil vekkje til live; Juleroser kom ut første gong i København 1882, og spreidde seg til heile Norden.

Nye Juleroser kjem ut i år, og skal bli ein juletradisjon frå Samlaget.

lyrikk, drama, essay

ariana reines

COEUR DE LION Eit meisterverk av eit moderne kjærleiksdikt

40

Coeur de Lion er eit rått og intenst langdikt skrive kort tid etter eit kjærleiksbrot.

Teksten er framleis varm av begjæret, men er samstundes lærd, skarp og intellektuell.

Reines skriv beinhardt og generøst, og legg ingenting imellom, verken for seg sjølv eller lesaren: Dette er ei bok som tilstår alt.

Ho er både vond, brutal og morosam, og kan ved første augekast verke hemnlysten.

Men Reines er oppteken av å forstå det som har skjedd, det som skjer, og ho gir stemme til både Ariana og Jake, mellom anna ved at Ariana hackar seg inn på Jakes e-postkonto.

Reines pustar med sitt moderne kjærleiksdikt nytt liv i sjangeren.

Coeur de Lion frå 2007 har blitt ein kultklassikar og har allereie hatt stor innverknad på amerikansk samtidspoesi.

Anna Kleiva har gjendikta teksten til norsk, og har også skrive eit etterord.

Boka inneheld òg ein samtale mellom gjendiktaren og forfattaren.

ly r i k k i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 5 3 9 3 p r i s k r 26 9 , - | i sa l

A book of frank witty poetry that makes me laugh, cry, throw things.

Lena Dunham

Ariana Reines er en modern girl, og drar den elskede ned fra balkongen, til sin trubadur (…)

Reines’ stemme er sterk som en punkrockheltinnes.

Susanne Christensen, Klassekampen

ariana reines (f. 1980) kjem frå Salem, Massachusetts.

Ho arbeider som poet, dramatikar og omsetjar. Ho er busett i New York. anna kleiva (f. 1985) er forfattar. Ho har gitt ut diktsamlingane Ti liknande versjonar (2011) og Vårar seinare (2014).

lyrikk, drama, essay

einar økland

SYKLING I SØVNE Dikt som treffer både kropp og tanke den nye diktsamlinga til Einar Økland kjem or den dyrebare natta og søvnen, men slentrar også rundt i sola eller lener seg på årane og ser ned mot botnen der livet glir vidare. Når vi dykkar ned i dikta, treffer dei både kropp og tanke med rare trykk.

Boka er tredelt og inneheld «Idyllar» (utan å alltid vere like idyllisk), «Erindringar» (som like gjerne kan vere frampeik) og «Formidlingar» (som balanserer sosialt mellom visdom og dårskap). Denne samlinga om livets geografiar, retningar og nedslag snakkar ikkje berre om livet, men også om korleis ein kan snakke om det – når ein sjonglerer med det alvorlege, det humoristiske, det absurde, det attkjennelege og det overraskande.

Hvor underlig kan en diktsamling bli? Over femti år og nærmere åtti bøker etter Øklands debut er få grenser tilbake. Likevel synes denne boka å bryte nye. Rare, barnlige dikt om sola og månen, i en bok der tegning og

41

ly r i k k i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 7 1 7 p r i s k r 2 6 9 , - | i sa l

skravering utfyller bildet av en sentral poets verk – og dermed bildet av hva norsk poesi kan være..

Tom Egil Hverven, Klassekampen

Man blir rett og slett i godt humør av å lese Einar Økland.

Henning Howlid Wærp, Aftenposten

einar økland (f. 1940) er ein av dei mest allsidige og originale forfattarane i norsk litteratur. Han debuterte i 1963 og har skrive bøker for både barn og vaksne i dei fleste sjangrar, og har motteke ei rekkje prisar.

lyrikk, drama, essay 42

hildegunn dale

EIN HALV DAG Refleksjon over bortgang og sorg skal ein skrive eller la det vere? Eg-et i denne samlinga reflekterer omkring sjølvmordet til den kjære, aldrande faren: «Eg held bilde. Eg held mange bilde. Ei mogeleg forløysing av ord. I det alt fell frå kvarandre.» Det oppstår eit rom her, gjennom det som glir frå kvarandre, som legg til rette for sansing og refleksjon. Minnebilete frå barndommen, naturen, reiser og stader knytte til farens død blir gjort levande i form av sterke poetiske fragment.

Det er en gripende og modig diktsamling som evner å sette ord på mange vanskelige og sammensatte følelser. Hun skriver om minnet om denne faren og om alt det konkrete som bærer minnet, arbeidet hans, en hage han har arbeidet i, landskapet han beveget seg i, og fotografier der han er avbildet. Og hun skriver også veldig fint og konkret om hvordan denne fatale hendelsen, en konkret dag, har laget en slags f lenge i virkeligheten mot noe som er uforståelig. NRK

ly r i k k i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 7 4 1 0 p r i s k r 2 6 9 , - | i sa l

hildegunn dale (f. 1974) er frå Modalen og bur på Misje. Ein halv dag er hennar sjette diktsamling.

lyrikk, drama, essay

veronika erstad

EG ER SÅ NÆR MORGONEN EG KAN KOMME

43

Debutantdikt med heilt særeigen tone i denne samlinga blir vi tekne med til eit draumeaktig landskap der ei enkel scene blir etablert: To hus i ein skog ved havet, og to naboar. I denne geografien blir identiteten sett på prøve – både for eg-et, naboen, dyreriket og verda omkring – når dei ulike posisjonane gjennomgår stadige forskyvingar. Grensene mellom årstider, dyre- og menneskeliv, draum og røyndom er flytande, ord og setningar blir brotne ned og bygde opp på nye måtar. Gjennom variasjonar, speglingar og brotstykke blir det skapt ei uro og eit intenst nærvær.

Erstads dikt har ein heilt særeigen tone, og dei vil halde på merksemda til lesaren fram til siste side.

Bølgjene slår mot vestveggen. Bølgjene dreg huset med seg ut, slepp det ifrå seg. Huset driv med vinden. Eg ventar i skogkanten, tel fuglar som bryt havf lata.

ly r i k k i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 2 7 3 6 p r i s k r 2 7 9 , - | i sa l

Erstad holder oss trygt i sin uvirkelige verden, med et fengende og aktsomt språk. Boka er en original tematisering av livets fysiske betingelser, og sivilisasjonens plass midt i den uregjerlige naturen.

Sindre Andersen, Klassekampen

veronika erstad (f. 1979) er debutant. Ho har gått på Forfattarstudiet i Bø og Forfatterstudiet i Tromsø.

Erstad kjem frå Rosendal.

Debutant

Pocket

pocket 46

sigbjørn heie

DIKT I UT VAL sigbjørn heie debuterte i 1972 med diktsamlinga Bilete. Han markerte seg straks som ei særeigen stemme i norsk lyrikk. Dikta hans er sanselege og skaper rom for ettertanke og innsikt. Denne samlinga er eit representativt utval av dikta forfattaren har skrive frå debuten og fram til 1997. Denne utgåva inneheld eit nytt intervju med Heie ved Per Olav Kaldestad og Einar Økland.

I draumstill skog Lita jente snusar mjukt på sommarbrune hender og dagens travle lukt følgjer henne inn i draumstill skog der fuglar flyg med nye tonar frå opne nebb

p oc k e t i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 9 0 3 2 p r i s k r 14 9 , - | u t g . se p t e m be r

Før mørket kom Alle budde i kvite hus og vi gjekk ut og inn i husa kvite sjølve barn utan skuggar og vi såg ikkje mørket før det var over alt

sigbjørn heie (f. 1945) debuterte i 1975 med diktsamlinga Bilete. Han har skrive både romanar, noveller og barnebøker.

pocket

edvard hoem

KJÆRLEIKENS FERJEREISER på tettstaden Ramvik møter vi nokre menneske som på kvar sin måte opplever samanhengen mellom individ og samfunn, og korleis systemet set grensene i eit firkanta byråkrati. Boka fortel om menneskelege problem i eit distriktsnoreg som har gjennomgått store omveltningar.

For Kjærleikens ferjereiser blei Edvard Hoem i 1974 tildelt Kritikarprisen og romanen blei også nominert til Nordisk råds litteraturpris.

Boka er noko bortimot ein romanteknisk genistrek, ein vesentleg og utfordrande kommentar til livsvilkåra for oss som lever i dette landet.

47

p oc k e t i sbn 9 7 8 8 2 52 1 8 9 0 5 6 p r i s k r 1 4 9 , - | u t g . se p t e m be r

Bergens Tidende

edvard hoem (f. 1949) er ein prisløna forfattar. Han debuterte i 1969 og har skrive både romanar, drama og salmar.

pocket 48

jon fosse

ANDVAKETRILOGIEN Nydeleg om kjærleiken endeleg er Jon Fosses kritikarroste og lysande kjærleikstrilogi om Asle og Alida samla i ei bok. Andvake (2007) er ei vakker og urovekkjande forteljing om spelemannen Asle og kjærasten Alida. Huslause og søvnlause vandrar dei i regnet i Bjørgvin.

Dei drep for å skapa eit liv for seg sjølv og barnet dei ventar. I Olavs draumar (2012) møter vi Asle på veg for å skaffe ringar. Asle og Alida skal bli ektefolk. I staden endar Asle med å bøte med livet for gjerningane sine. I det siste bandet, Kveldsvævd (2014), får vi vite korleis det gjekk med paret som ofra samvitet for kjærleiken gjennom gamle Ales, dotter til Alida. Vi følgjer Alida og den vesle sonen Sigvald tilbake til Dylgja, staden Asle og Alida ein gong rømte frå.

Trilogien er eit meisterverk om to ­elskande som prøver å finne sin stad i verda.

rom a n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 6 5 1 2 k r 3 6 9 ,– | i sa l

Nominert til Nordisk råds litteraturpris 2015!

jon fosse (f. 1959) blir rekna som ein av vår tids viktigaste forfattarar. Tekstane hans er omsette til over 40 språk, og skodespela blir sette opp over heile verda.

Fosse har motteke ei rekkje prisar i både inn- og utland og er av kritikarar blitt omtalt som det 21. hundreårets Beckett.

pocket 49

Det er ingen tilfeldighet at han stadig oftere blir nevnt i forbindelse med ­Nobelprisen i litteratur.

Gro Jørstad Nilssen, Bergens Tidende

Nådeløs, vakker og lysende.

Anne Cathrine Straume, NRK

Et høydepunkt i nyere norsk romanlitteratur Nominasjonane, Nordisk Råds Litteraturpris 2015

Fosses språk fanger en sanselig virkelighet. Den gir fortellingen en rikhet som både er tung og lett,fysisk nær og mytisk åpen. (...) Språket er klassisk Fosse: Enkelt, men manende. Åpent søkende, men samtidig helt presist. (...)

Hans fortellinger viser hans kvaliteter i en sjanger der vi kanskje kan se dem best. Jon Fosse er en av våre mest særpregede forfattere, en mystiker hvis språk lar naturen leve, en dikter som med sin stemme får prosa til å synge Andreas Wiese, Dagbladet

pocket 50

brit bildøen

SJU DAGAR I AUGUST Gripande undergangsforteljing i løpet av ei veke i august opplever Sofie og Otto ei rekkje små ulykker. Kvar for seg er ikkje desse hendingane så alvorlege, men dei avslører små og store sprekkar både i ekteskapet, på jobben og i samfunnet rundt dei. Er alt i ferd med å falle frå kvarandre?

Eller er desse ulykkene påminningar om ein større livskatastrofe? Romanen er lagd fram i tid. Sofie jobbar på Munch-museet i Bjørvika, Otto er leiar for FROM, Foreningen for romfolket. Dei har busett seg på Tøyen i Oslo. Valet av jobb og bustad er del av ein plan for overleving. Det er åtte år sidan terrorangrepet, der Sofie mista dotter si. Ekteparet har halde det gåande fram til denne veka i august. Men kor lenge kan sorgarbeid vere ein felles prosess? Medan regnstormar herjar og konfliktane tårnar seg opp, blir det klart for Sofie og Otto at dei ikkje kan la livet gå vidare som før.

rom a n | p o c k e t i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 7 0 0 p r i s k r 14 9 , - | i sa l

Sterkt

Bergens Tidende

Lavmælt, klokt og reflektert Adresseavisen

Vakker Elegant

Romsdals Budstikke Dagsavisen

brit bildøen f. 1962) debuterte i 1991 med diktsamlinga Bilde av menn. Ho har fått strålande kritikkar for romanane Alt som er (2004), Mitt milde vesen (2006) og Adam Hiorths veg (2011). Ho har også omsett fleire bøker, mellom anna Pia Juuls Mordet på Halland (2010) og Patti Smiths Just kids (2012).

pocket

anna gavalda

BILLIE Berre den som har falle, kan lære å fly billie og franck er to utskot, som på underleg vis finn saman. Ho er frå fattige og brutale kår, han er ein homofil rikmannsgut.

På ein fjelltur dett dei utfor ein skrent. Og medan Billie strever med å halde liv i Franck gjennom natta, fortel ho historia deira, frekk, humoristisk og rørande – akkurat slik vi liker Gavalda.

Billie er historia om to svært ulike menneske som ikkje lèt fordommar eller skakkøyrd barndom stå i vegen for livet og draumane sine.

Tove Bakke, som har omsett boka frå fransk, har gjenskapt Anna Gavaldas univers med stor språkleg presisjon og litterær innsikt.

Anna Gavaldas Billie er feelgood-lesing

på høgt nivå. May Grethe Lerum, VG Som en pose drops (…) De små vendepunktene, kunsten å suge på en sjelden karamell en stund til, det ekte vennskapet.

Varmt, morsomt og veldig godt oversatt fra fransk. Anbefales! Elsebeth Danielsen, Kamille

51

rom a n | p oc k e t i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 9 4 6 p r i s k r 1 2 9 , - | i sa l

Dette er en skjønn liten roman som kroket seg godt fast, dypt inne i hjertet mitt. (…) Denne romanen kan ikke kalles annet enn herlig. Tine Sundal, bokbloggar

anna gavalda (f. 1970) kom inn i det franske litterære landskapet som ein frisk pust då ho debuterte i 1999 med novellesamlinga Eg vil at nokon skal vente på meg. Gjennombrotet kom med romanen Saman er ein mindre aleine. Det er selt fleire millionar eksemplar av denne boka. Ho er omsett til over 40 språk og blei i 2007 filmatisert med Audrey Tautou i hovudrolla. Billie gjekk rett inn på bestseljarlistene då ho kom ut i Frankrike i 2013.

Sniklesing

sniklesing

Les om boka på s. 14 54

SYNNØVE MACODY LUND (f. 1976) er fødd og oppvaksen på Stord. Ho er utdanna innan litteratur, filosofi, film og fjernsynsregi. Ho arbeider som skodespelar, filmkritikar og dokumentarregissør.

PERSONAR DU KANSKJE KJENNER

sniklesing

utdrag frå

55

I senga til Mari søv Eskild godt, mett av utløysing og nyvunnen kjærleik. Men det er ikkje ansiktet til Mari som flimrar for hans indre auge. Det er den første kjærasten Tina. Ho rullar den spisse trutmunnen til ho har samla ei stor spyttkule som ho held der inne med bulande kinn. Så lener ho seg utover plankane på trehytta, skil leppene og lèt spyttet falle seigt mot skogbotnen.

Eskild grip hestehalen hennar, drar henne opp til seg og kyssar henne. Dette er det første kysset. Dei er begge snart tolv, men draumen gjer eit galant tidshopp og plasserer dei i skolegarden ved paviljongen, litt bortanfor alle dei andre. Og der fortset kysset, fem år etter.

Eskild ser så inn i dei mørke, grågrøne pupillane som er nett like hans. Blikket til Eva. Skuffelsen i det, først berre ei tåke, eit slør som får henne til å myse og blinke før ho sperrar opp auga og tårene renn nedover kinna. Eskild roper etter henne, men ho svarer ikkje. Ho går berre fort forbi dei, ned mot skolen. Og for første gong ser han det. Kor lik ho er han. Ikkje berre auga, den store munnen og kinnbeina. Men måten ho går på, korleis ho ber fotballbagen, korleis ho drar handa kjapt gjennom

sniklesing

den korte luggen. Det er ikkje lenger dei som er like kvarandre. Det er ho som er lik han. Alt han har og er, er noko ho vil vere og ha. Og no hatar ho han, det er sikkert. Like sikkert som han hatar Tina to år etter,

56

medan han ligg der i tatoveringsstolen og græt, med nålene hamrande mot huda. Eg kan ikkje vere saman med deg meir. Eg kan ikkje vere saman med deg meir.

Medan Eskild vrir seg i søvne, kler Anna av seg framfor eit knippe italienarar i Milano. Ho kler av seg så fort ho kan, men på draumars vis dukkar det stadig opp eit nytt plagg. Noko som kan tyde på at det ikkje er det å vere naken som skremmer henne mest, men snarare handlinga: Det å kle av seg framfor andre. Som i sin tur kan vitne om at Anna ofte kjenner seg litt avslørt i sine eigne handlingar, at uansett kva ho gjer, eller kvifor ho gjer det, gjer ho det djupast sett ikkje med overtyding. I alle fall ikkje med den typen visse ho førestiller seg at alle andre kjenner. Til slutt står ho der brått i berre undertøyet og søker etter ei eller anna kroppsleg totalkjensle.

Om kroppen kjennest bra. Nok. Men utan spegel seier den henne ingenting. Ho søker rådvill etter flater med refleksive evner: vindauge, svarte bord, skiljevegger i plast, men det finst ikkje. Ho må gjere det i blinde.

Senke skuldrene og dra dei litt bakover, haka ørlite ned, auga eit par vinklar vidare enn vanleg, kroppen unaturleg rak og sjølvbevisst, men likevel avslappa. Ho blir ståande

svakt i korsryggen og kjakane er i ferd med å stivne.

sniklesing

ei stund slik, rett opp og ned. Til det byrjar å verke Men italienarane pratar og pratar, ingen av dei har fått med seg at ho er avkledd. For dei er dette ein heilt vanleg dag på jobben; det verkar beint fram som om dei har gløymt at ho er der. Ho står der stille og urørleg.

Klarer ikkje seie noko. Ventar berre tolmodig på at desse framande menneska skal snu seg mot henne og kome på at, ja, det var jo henne vi skulle sjå på. Og så bedømme henne. Men idet dei endeleg snur seg, sit ho brått på eit rasande, dundrande tog. Skjenene gløder og spenner seg og er i ferd med å sprenge sporet, men toget køyrer berre fortare og fortare. Etter kvart skjer det same med golvet og veggene i vogna, plankar, glas og plater blir brekte opp. Ho skrik, men er glad, opprømt.

Ho vil at dette skal skje. Ho har aldri flykta frå noko før.

57

sniklesing

Les om boka på s. 23 58

MARIT EIKEMO (f. 1971) er frå Odda og bur i Bergen. Ho har tidlegare vore tidsskriftredaktør og festivalsjef for Litteratursymposiet i Odda, og er no forlagsredaktør. Eikemo har gitt ut tre kritikarroste romanar og essaysamlinga Samtidsruinar (2008). Alt inkludert er den fjerde romanen hennar.

ALT INKLUDERT Eg gjekk inn i den mørke gangen med syklar parkert langs begge veggene. Døra i tredje etasje stod open. Eg gjekk inn og fekk straks auge på kvinna. Vi handhelsa, og ho presenterte seg som Karianne.

– Det er eg som er Agnes, vi snakka saman…

– Berre gå inn, sa ho. Ho var verken imøtekommande eller på nokon måte interessert i meg. Dette var tydelegvis noko ho ville ha overstått så fort og effektivt som råd. Ho stod forretningsmessig ved døra med ei blokk framfor seg, som ein annan meklar, som hadde invitert til vising i mora sitt dødsbu.

Eg tenkte at ho såg litt for ung ut til å ha ei død mor, kanskje det hadde skjedd noko? Ho såg nesten sånn ut, såra, på ein måte.

– Går der bra, spurde eg. – Bra og bra. Mor mi er død, sa ho.

– Eg er lei for det, sa eg. Eg klarte ikkje å seie kondolerer. Eg har aldri forstått kva det er for eit ord, eg hadde garantert uttalt det feil viss eg skulle bruke det.

– Det treng du jo ikkje vere. Det er ikkje derfor eg sette inn annonse på Finn, sa Karianne.

– Nei det er klart, men ...

– Nokon har alt vore her og tatt med seg nokre vasar. Dei sa det var Benny Motzfeldt-vasar, eller kva det var dei sa. Det seier meg ingenting, stygge var dei uansett, sa ho.

To menn kom trampande inn døra, opplagt aust-europearar.

Dei nikka til Karianne, og gjekk inn i stua der dei blei ståande og sjå seg rundt. Dei smilte og småsnakka saman mens eg og Karianne blei ståande å sjå på dei. Plutseleg begynte dei å fotografere stua og vise bilda til kvarandre mens dei diskuterte livleg.

sniklesing

utdrag frå

59

sniklesing 60

– Veldig fin stue, sa han eine.

– Kvar sin smak, mumla Karianne.

– Vi vil også ha ei slik stue, sa han.

Karianne nikka og smilte stivt tilbake.

– Vi tar alt her inne, sa han.

– Alt? – Ja, vi har eit heilt tomt rom som vi treng å fylle opp.

Det er omtrent på størrelse med dette rommet. Vi trur alt vil passe inn der. Det blir ei fin stue.

Karianne såg sjokkert ut. Ho såg på meg.

– Skulle ikkje du ha noko?

Eg sa at eg berre var ute etter dyner og sengetøy og laken og slike ting. Eg viste henne rullen med svarte plastposar: – Det er alt eg klarer å ta med meg på bussen.

Ho himla med auga. – Laken? Jaja, berre ta det du vil. Forsyn deg!

Ho viste meg soverommet og skapet med sengtøy og dukar.

Det var sjølvsagt fullt utstyrt. Litt umoderne mønster, men sikkert god kvalitet. Eg begynte straks å stappe tøyet ned i posane.

Eg kunne klare å bere fire halvfulle posar, ikkje meir. Eg tok to dyner og to puter og stappa dei i posane.

Mennene hadde vore ute og henta banankassar. Han eine begynte å pakke alt lausøyret, nips og lamper i esker, mens han andre begynte å bere ut møblar. Karianne gjekk fram og tilbake i gangen og kunne sjå inn til både dei og meg mens vi pakka ned innbuet til mor hennar. Ein gong kunne eg tydeleg høyre henne snakke bak meg.

– Herregud, sa ho.

Eg reiste meg opp og snudde meg. Vi såg på kvarandre.

– Du er sikkert på at du ikkje vil ha noko av dette sjølv, sa eg.

– Ha noko av dette? Ho var irritert i stemma. – Eg har det eg treng. Det du ikkje har klart å skaffe deg til du er førti år, treng du

sniklesing

ikkje, sa ho. Eg rekna med det var eit stikk til meg. Ho tolte meg ikkje, at eg kom hit, ei kvinne på hennar eigen alder, for å fylle posar med heilt basale ting som sengetøy og dyner.

– Det folk ikkje tar med seg no, kastar eg, sa ho, og la hissig til: – Rett på dynga!

– Du vil ikkje ha nokon minne etter mor di, då, sa eg. Det var mest for å gi henne eit stikk tilbake. Ho var ikkje sympatisk.

– Eg treng ikkje desse tinga for å minnast mor, sa ho og snudde seg bort. – Ho hadde kreft, ein forferdeleg sjukdom. I fleire år heldt dei på med henne, den eine kuren og operasjonen etter den andre, skar i henne og opna henne opp. Dei brukte sikkert millionar av kroner på henne, sa ho. – Men sanninga er: Det var aldri håp.

– Håp for kva?

– For å overleve.

– Det er det vel ikkje for nokon av oss, sa eg.

Ho snudde seg til meg med dette såra uttrykket igjen. – Nei, men kva for eit liv var det dei kjempa for å gi henne på slutten?

Det var eit helvete for henne. Kvar einaste dag i fire år. Og for oss.

–Det får ein jo til å tenke, sa eg.

– Kva då?

– At det nokre gonger kan vere meir hensiktsmessig å satse på trafikksikring enn dyr kreftmedisin.

–Kva sa du?

– Det kan potensielt redde fleire liv å satse på trafikksikring...

Ho såg på meg som om eg kom frå ein annan planet. Ein augeblink såg det ut som ho skulle fike til meg, men så berre trekte ho på skuldrene og sa det var det same for henne.

– Mor er død, sa ho og gjekk inn i stua. Der hadde dei to mennene no klart å tømme heile rommet på imponerande kort tid.

61

62

63

E - BØ K E R SA M L A F R Å GE T

Samlage t har gitt ut det m prosa for este av n ungdom y norsk og vaksn samstun e på e-bo des med k papirbok stadig ny a, og det e e-bøke k jem r frå back listkatalo gen. e-bøkene er til sals mellom a iBooksto nna på re www.eb ok.no www.ark .no www.no rli.no www.tan um.no www.bo kkilden.n o www.dig italbok.n o www.ha ugenbok .n o www.bo kkilden.n o

Barne- og ungdomsbøker

SAMLAGETS BILDEBOKSKATT Den nynorske bildebokskatten tilgjengeleg i appen Samlaget Barnebøker 66

bokhylla gjer den rike bildebokskatten til Samlaget tilgjengeleg på digitalt format, alt frå Ein motig maur av Tarjei Vesaas til Jakob og Neikob-bøkene av Kari Stai. Bokhylla kan lastast ned frå App-store og Googlebutikken. E-bøkene har lydspor for teksten, lydeffektar, og nokre av dei har animasjonar. Lettlesbøker i Leselandserien er også tilgjengelege frå bokhylla.

kari stais Jakob og Neikob kjem no som e-peikebok på dei tre største samiske språka: nordsamisk, lulesamisk og sørsamisk. Dette er den første norske bildeboka som er ute digitalt (som barnebokapp) på tre samiske språk samtidig.

Produsert med støtte frå Språkåret 2013.

s ør sa m i sk

lu l e sa m i sk

nor d sa m i sk

e-bøk er for bar n

JAKOB OG NEIKOB SOM APP PÅ NORDSAMISK, SØRSAMISK OG LULESAMISK

67

l esel and

G

e historier d o

ker sbø e nnskap. l tt seku le og le r se

er an de te re s

68

fenGjande

sj ga Un in n e der as haldande og n ar ab som er tilpass

Samlagets LESELAND for barn som lærer å lese er laga for å stimulere og inspirere ferske lesarar. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar.

Du kan også lese bøkene i Leseland­appen, som du kan laste ned på lesebrett.

LE SE L AN D for barn som lærer å lese NIVÅ EIN Ny I LESELAND

NIVÅ TO KOm I gANg

NIVÅ TRE LESEVENNEN

NIVÅ FIRE LESEpROFFEN

Bøkene eignar seg for barn som nett har begynt å lære å lese.

Bøkene eignar seg for barn som klarer å lese små tekstmengder.

Bøkene eignar seg for barn som begynner å knekke lesekoden, men som enda ikkje er uthaldande i lesinga.

Bøkene eignar seg for barn som jamt over har knekt lesekoden og begynner å bli uthaldande i lesinga.

Bøkene har lita tekstmengd og mange illustrasjonar, og teksten er direkte kopla til bileta. Barna lærer å lese både tekst og bilete.

Tekstmengda aukar litt. Bøkene har framleis mange illustrasjonar, og teksten er direkte kopla til bileta.

Tekstmengda aukar, og lesaren møter nokre vanskelege ord. Teksten er delt i kapittel for å skape pausar i lesinga. Bøkene har illustrasjonar på kvar side.

Tekstmengda aukar, og historiene er meir komplekse.

Lesaren møter nokre vanskelege ord.

Teksten er delt i kapittel med illustra­ sjonar på kvar side.

Enkel og kort tekst, korte setningar, 5–10 ord per side.

Enkel og kort tekst, korte setningar, 15–25 ord per side.

Korte tekstar, korte til middels lange setningar, 30–50 ord per side.

Middels lange tekstar, middels lange setningar, 70–90 ord per side.

a

l esel and

tem

l let t

esen tek st

69

på rt e s a g å b r in ni v e r f a e s e le le s fire rnas a b pa r riftty sne sk lesefly ten e l t t e r l r e mja som f tilpassa innhald, tekst­ mengd og ordforråd

LE SE L A N D for eldre barn og ungdom Samlagets LESELAND for eldre barn og ungdom er bøker for barn som vil lese korte historier med høg illustrasjonsgrad. Bøkene er spesielt godt eigna for sidemålsbrukarar og lesesvake, og er tematisk tilpassa interessene til eldre barn og ungdom. inspirerande og tankevekkjande lesestoff tøffe illustrasjonar lettlesen og innhaldsrik tekst

sp r ek e, illustr fargerike asjona r for b å de l o g le e sesv seflinke ake b for arn b og j å de gu t ar ent e r

Last ned Leseland­appen her: For iPad:

For Android:

apple.com/appstore

play.google.com

l esel and

anna r. folkestad

TANNTRØBBEL Bli kjend med Besta og Bo!

70

besta har så vondt i ei tann! Men tanna vil ikkje ut, og Besta vil ikkje til tannlegen.

Korleis kan Bo hjelpe Besta ut av tann­ knipa?

Tanntrøbbel er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 og inspirere ferske lesarar.

C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 7 2 0 5 p r i s k r 16 9 ,­– | i sa l

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

anna folkestad (f. 1983) er forfattar og illustratør og har m.a. skrive dei populære bøkene om Unni og Gunni.

I 2012 fekk ho Nynorsk barnelitteraturpris for Unni og Gunni reiser.

l esel and

mairi mackinnon og francesca di chiara

SOLA OG VINDEN

71

«Eg er sterk!» seier sola. «Eg er sterkare!» seier vinden – men korleis kan dei bevise det? denne livlege gjenforteljinga av ein av dei klassiske fablane til Æsop har lettlesen tekst. Etter at barna har lese forteljinga, kan dei prøve seg på nokre morosame oppgåver.

Sola og vinden er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 Omsett av Hanne Dale, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 0 9 4 7 p r i s k r 1 6 9 , – | i sa l

C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

mairi mackinnon bur i London og er forfattar, redaktør, lærar og omsetjar.

Ho har skrive mange bøker for barn og unge. francesca di chiaraC: er 71 M:fødd 88 Y: 0 K: 0 i Milano, der ho no bur og arbeider som illustratør.

l esel and 72

russel punter og david semple

DEN KROKETE MANNEN Bli med på eit krokete eventyr! den krokete mannen har eit krokete hus og ein krokete katt. No vil han ha ein krokete fisk til middag. Men fisken er vekk.

Den krokete mannen er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 Omsett av Hanne Dale, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 0 9 5 4 p r i s k r 16 9 , – | i sa l

C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

russel punter har skrive mange barnebøker. I tillegg til å vere forfattar er han C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0 også grafisk designar. david semple er illustratør.

l esel and

vegard markhus

EPLESLANG Første bok om Rine og Ravi – og om ein lærar litt utanom det vanlege.

73

rine og ravi liker å lære nye ting. Men på skulen er ikkje dette lett. Lærar-Knut er nemleg veldig glad i bråk og tull, og han er ein meister i dårlege idear. Og ein må vel C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 gjere slik læraren seier?

Epleslang er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar,C: 72skapte M: 18 Y: 39 K: 0 for å stimulere og inspirere ferske lesarar. l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 2 3 6 p r i s k r 1 6 9 , – | i sa l C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

vegard markhus (f. 1983) er forfattar, illustratør og lærar. Han er oppvaksen i Norheimsund, men bur og arbeider i Bergen. Han har gitt ut fleire biletbøker, og i 2010 fekk han Nynorsk barnelitteraturpris.

l esel and 74

russel punter og gustavo mazali

DEN PYSETE KATTEN «Du er litt av ein pysekatt!» katten steinar er redd for det meste, så eit mørkt hus fullt av rare lydar er den siste staden han har lyst til å vere. Men klarer Steinar å vere modig når det trengst?

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 Den pysete katten er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske C: 72 M:lesarar.

18 Y: 39 K: 0 Omsett av Ole Skogseide, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 0 9 6 1 p r i s k r 16 9 , – | i sa l

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

russel punter har skrive mange barnebøker. I tillegg til å vere forfattar er han òg grafisk designar. gustavo mazali bur i Buenos Aires der han arbeider som illustratør.

l esel and

kenneth grahame, katie daynes og fred blunt

DEN UNDERLEGE DRAKEN

75

Kven har vel høyrt om ein drake som ikkje liker å slåst? og kva skjer når den barskaste drakedreparen av alle kjem på besøk til han?

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 Den underlege draken er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske C: 72 M:lesarar.

18 Y: 39 K: 0 Omsett av Hanne Dale, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 0 9 7 8 p r i s k r 1 6 9 , – | i sa l

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

kenneth grahame (1859–1932) var ein skotsk forfattar som var kjend for barnebøkene sine. Han er verdskjend som forfattaren av Det suser i sivet. Den underlege draken var i utgangspunktet ei novelle, som Grahame seinare utvida til ein roman. katie daynes har skrive over 40 bøker for barn. Ho har skrive denne forteljinga, basert på boka til Grahame. fred blunt er illustratør og animatør.

l esel and 76

atle berge og henning lystad

MATIAS MARADONA Fjerde bok i serien om Barcelonagjengen! Bøker som tek fotball alvorleg og set spelet i sentrum. barcelona-gjengen skal spele cup.

Endeleg skal dei få møte FK Maradona! På skulen har alle snakka om cupen heile veka.

Men så skjer det utenkjelege: Matias rekk ikkje bussen. Han har blitt gløymd att av C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 M: 56 Y: 0 K: 0 sitt eigeC: 85fotballag!

Matias er lei av å bli gløymd, lei av å sitje på benken og lei av å ikkje bli bytt inn. Så kva gjer han når han blir spurd om å spele spiss på FK Maradona? C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0 Matias Maradona er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 6 1 8 5 p r i s k r 16 9 ,­– | i sa l

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

atle berge (f. 1986) er frå Hjelmtveit i Nordhordland.

Han er utdanna journalist. Berge skriv bøker for både barn og vaksne. Til dagleg jobbar han med litteraturformidling på Drammensbiblioteket. henning lystad (f. 1972) er illustratør og grafisk designar. Han har illustrert alle bøkene om Barcelonagjengen.

l esel and

atle berge og henning lystad

KEEPERKONGEN Du har vel høyrt om Keeperkongen? det er ingen i Barcelona-gjengen som likar å stå i mål, men ingen hatar det så C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 85 M: 56 Y: 0 K: 0 mykje C:som Aleksander. No er det hans tur igjen, sjølv om dei tapte 7-0 sist han måtte vere keeper … Denne gongen har trenaren henta inn eksperthjelp til treninga. Kan Keeperkongen lære Aleksander åK:ta C: 72 M: 18 Y: 39 0 ballen med hendene?

Keeperkongen er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og M: 23 Y: 88 K: 0for å sjarmerande illustrasjonar,C: 0skapt stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

77

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 9 2 3 0 k r 1 6 9 ,– | u t g . se p t e m be r

l esel and 78

atle berge og henning lystad

ALLE MANN I FORSVAR Barcelona spelar aldri feigt! Så kva gjer Barcelona-gjengen når dei får beskjed om å spele alle mann i forsvar? barcelona-gjengen skal spele mot 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0einaste K: 0 Storebø, det laget iC:byen dei aldri har vunne mot. Men når trenarane bestemmer at dei skal spele alle mann i forsvar, må Leo gjere opprør. Trenarane er nemleg foreldra hans, og han må fåC: 72dei til å forstå at M: 18 Y: 39 K: 0 Barcelona-gjengen hatar å spele feigt.

Alle mann i forsvar er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapt for å C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0 stimulere og inspirere ferske lesarar.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 9 2 2 3 k r 1 6 9 ,– | u t g . se p t e m be r

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

atle berge (f. 1986) er frå Hjelmtveit i Nordhordland.

Han er utdanna journalist. Berge skriv bøker for både barn og vaksne. Til dagleg jobbar han med litteraturformidling på Drammensbiblioteket. henning lystad (f. 1972) er illustratør og grafisk designar. Han har illustrert alle bøkene om Barcelonagjengen.

l esel and

atle berge og henning lystad

BIRK OG BARCELONAGJENGEN

79

Får Birk bli med på laget? birk er ny i byen og på leit etter nokon 73 M: 28 Y: 0 K: 0 85 M: 56 Y: 0 K: 0med. Etter åC:ha å speleC:fotball bede helten Messi om hjelp møter han Barcelonagjengen, seks gutar som er minst like glade i fotball og Barcelona som han sjølv. Men har dei plass til ein ny spelar på laget? Birk må C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0 verkeleg vise kva han er god for!

Birk og Barcelona-gjengen er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapt for å C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0 stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 7 3 8 k r 1 6 9 ,– | u t g . se p t e m be r

l esel and 80

eva muszynski og karsten teich

COWBOYCLAUS OG DEN PROMPANDE PONNIEN Yippii-jajee! cowboy-claus er ikkje som cowboyane i Det ville vesten. Han har ikkje hest. Han C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 M: 56 Y: 0 K:og 0 har kuaC: 85Rosa grisen Lisa, og han har ein grønsakhage. Men ein dag høyrer han lydar frå maisåkeren …

Cowboy-Claus og den prompande ponnien er ein del av Samlagets Leseland C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0 for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

Omsett av Ole Skogseide, C: 0 M: 23Språkfolk.

Y: 88 K: 0

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 0 9 8 5 p r i s k r 16 9 , – | i sa l

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

Ei etterlengta lykke for lesebyrjarar.

DIE ZEIT C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

eva muszynski (f. 1962) er forfattar og teikneserieskapar. karsten teich (f. 1967) er illustratør.

l esel and

martin baltscheit og ulf k.

FELLINE, PROFESSOR PÅL OG KJEMISETTET

81

Eit eksperiment på ville vegar! pål har lenge ønskt seg ein stor, farleg hund som kan passe på han og skremme 73 M: 28får Y: 0 K: 0oppfylt C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0 alle i heile verda.

Men når C:han ønsket sitt, blir han frykteleg skuffa: Felline er nemleg lita og slett ikkje farleg. Men han har jo kjemisettet sitt …

Felline, professor Pål og kjemisettet er C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0 ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0 Omsett av Ole Skogseide, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 0 9 9 2 p r i s k r 1 6 9 , – | i sa l

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

martin baltscheit (f. 1965) er teikneserieskapar, illustratør, skodespelar og forfattar. Han skriv i mange sjangrar, for både barn og vaksne. I 2011 fekk han Deutscher Kinder- und Jugendliteraturpreis (den tyske barne- og ungdomslitteraturprisen). ulf k. (f. 1969) er barnebokillustratør og teikneserieskapar.

l esel and 82

PRINSESSE FIBI OG DRAKEN C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85er M: 56ein Y: 0 K: 0 drake, dukkar Der det det før eller sidan opp drakedreparar. Og kanskje også ei prinsesse.

fibi er lei av å vere prinsesse.

Ho drøymer C: 72 M: 18 Y: 39 K: 0 om eventyr og heltedådar. Når ein gretten drake kjem og skremmer heile kongeriket, får ho endeleg sjansen: Modig dreg ho av stad for å møte det farlege uhyret.

Prinsesse Fibi og draken C: 0 M:er 23 Y:ein 88 K: 0 del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0 Omsett av Ole Skogseide, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 1 0 0 5 p r i s k r 16 9 , – | i sa l

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

gudrun likar (f. 1963) arbeider som forfattar, skribent, omsetjar, redaktør og fotograf. sabine büchner (f. 1964) er illustratør og animatør.

l esel and

sylvia heinlein og sabine wiemers

DEI HEMMELEGE SUPERHELTANE

83

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0 C: 85 M: 56 Y: 0 finst K: 0 Superheltar berre i teikneseriar.

Eller?

willi, mikke og Jonny har ein hemmeleg klubb: Dei er « Dei beste»,C:og dei les 72 M: 18 Y: 39 K: 0 helst superheltteikneseriar. Men ein dag kjem dei tre vennene på sporet av ei superstor hemmelegheit, og med eitt står superheltane framfor dei i levande live.

Dei hemmelege superheltane C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0er ein del av Samlagets Leseland for barn som lærer å lese. Dette er gode historier med enkel tekst og sjarmerande illustrasjonar, skapte for å stimulere og inspirere ferske lesarar.

C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0 Omsett av Ole Skogseide, Språkfolk.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 1 0 1 2 p r i s k r 1 6 9 , – | i sa l

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0

sylvia heinlein (f. 1962) debuterte som barnebokforfattar i 2000 og har sidan skrive fleire bøker.

Ho jobbar òg som skribent for fleire tidsskrift. sabine wiemers (f. 1965) er illustratør og animatør og har illustrert ei rekkje bilde- og barnebøker.

l esel and

dorte karrebæk og otto dickmeiss

FRIDA F C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0

Det er ikkje lurt å ønskje seg for mykje ...

84

den dagen i sommarferien då Frida F fylte ti år, fekk ho ei gåve av C: 72mor M: 18 Y: 39 si.

K: 0 Det var ikkje ei gåve ho hadde ønskt seg, slett ikkje.

Ho var ikkje det minste interessert i henne.

Gåva var ei fin, gammal porselensdokke.

Og ho hadde vore svært dyr. Mor til Frida F C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0 hadde kjøpt dokka fordi ho likna det snille barnet ho så inderleg ønskte seg. Men Frida F var ikkje snill.

Frida F er ein del av Samlagets Leseland for eldre barn og ungdom. Bøkene er rikt C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0 illustrerte med inspirerande og tankevekkjande lesestoff. Dei kombinerer gode og engasjerande historier med lettlesen og innhaldsrik tekst.

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0 Omsett av Aud Søyland.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 1 0 2 9 p r i s k r 16 9 , – | i sa l

dorte karrebæk (f. 1946) er ein dansk forfattar og illustratør. Ho har skrive og teikna mange bøker for barn og unge, og ho har vunne fleire prisar for bøkene sine. otto dickmeiss (f. 1969) er ein dansk illustratør. I 2005 fekk han det danske Kulturministeriets illustratørpris, mellom anna for illustrasjonane til Frida F.

l esel and

jesper nicolaj christiansen og peter snejbjerg (ill)

EPLET C: 85 M: 56 Y: 0 K: 0

C: 73 M: 28 Y: 0 K: 0

Eg treng hjelp. Nei, meir enn hjelp. Eg treng eit mirakel.

85

sommarferien er sju veker utan skule.

Sju veker med slaraffenliv.C: 72Solskin M: 18 Y: 39 K: 0 og lenge ute. Fotball og brus. Moro heilt inn i magen.

Men min sommarferie er noko drit. Eg er den einaste som ikkje er på Kreta eller Ibiza eller i Tibet.

C: 0 M: 23 Y: 88 K: 0

Alle dei andre er borte. Eller nesten alle …

Eplet er ein del av Samlagets Leseland for eldre barn og ungdom. Bøkene er C: 0 M: 56 Y: 79 K: 0 rikt illustrerte med inspirerande og tankevekkjande lesestoff. Dei kombinerer gode og engasjerande historier med lettlesen og innhaldsrik tekst.

C: 71 M: 88 Y: 0 K: 0 Omsett av Aud Søyland.

l e t t l e sbok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 1 0 3 6 k r 1 6 9 ,– u t g . se p t e m be r

jesper nicolaj christiansen (f. 1972) er ein dansk barne- og ungdomsbokforfattar. Eplet er hans debutbok. peter snejberg (f. 1963) er ein dansk illustratør og teikneserieskapar.

bar nebøk er

martine grande

DAGEN OPP NED Korleis ser dagen ut, for dei som berre har sett natta?

86

ein dag vaknar flaggermusene Ida og Oda opp om morgonen. Alt ser annleis ut! Det er ikkje natt, men dag. Det er ikkje mørkt, men lyst. Og det er ikkje stille, men veldig (veldig!) bråkete. Kor kjem alle lydane frå?

Bli med flaggermus-søstrene Ida og Oda på tur! På ein heilt uvanleg, vanleg dag.

Dagen opp ned er ei fargerik og spenstig bildebokforteljing, om å sjå verda med heilt nye auge. Skrive og teikna av Martine Grande.

bi l de bok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 6 9 3 2 k r 2 4 9 ,– | u t g . se p t e m be r

martine grande (f. 1985) voks opp i Lierne i NordTrøndelag og bur no i Volda. Ho er utdanna animatør og jobbar til dagleg i sitt eige animasjonsselskap, Grande Produksjon. I 2013 debuterte ho som forfattar med biletboka Kakerlakken med den stygge frakken ... og hovudet fullt av triste tankar, som også ligg føre som animasjonsfilm, biletbokapp og teater.

bar nebøk er

barbro lindgren og olof landström (ill.)

BOKA OM BENNY

87

To herlege bøker om veslegrisen Benny samla i éi! barbro lindgrens veslegris Benny er ein av dei tøffaste og mest elska grisene i barnebokverda.

I Neimen, Benny må Benny rømme heimanfrå når mor hans vil putte Veslenøff i vaskemaskina. Men kvar skal han bu då?

Når det røyner på, kan det vere godt å finne ei grop å rulle seg i.

I Jamen, Benny får Benny ein veslebror.

Han ønskte seg det, men så går han fort lei.

Heile dagen syg veslebroren på smokken sin, og Benny får ikkje smake. Men storebrør kan vel òg bruke smokk?

Omsett av Stein Versto.

bi l de bok i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 6 3 9 1 9 p r i s k r 2 4 9 , – | i sa l

barbro lindgren (f. 1937) er ein svensk forfattar kjend for sine populære barne- og ungdomsbøker, mellom anna bøkene om Benny og om den ville ungen. Lindgren vann den største barnebokprisen i verda, ALMA-prisen, for forfattarskapen sin i 2014. olof landström (f. 1943) er ein finlandssvensk illustratør, animatør og barnebokforfattar.

bar nebøk er 88

presentert av maria parr

BARNAS STORE EVENT YRBOK I Barnas store eventyrbok finn du åtte av våre mest kjente og skatta eventyr.

Her er kloke dyr, dumme troll, handle­ kraftige gutar og modige jenter, klar til å bergta nye generasjonar eventyrlesarar.

Samlinga inneheld eventyra om dei tre Bukke Bruse, Raudhette, Fyrtøyet, Pannekaka, Mannen som skulle stelle heime, Den stygge andungen, Tornerose og Bymusikantane frå Bremen.

Eventyra er henta frå Asbjørnsen & Moe, H.C. Andersen og brødrene Grimm.

Det er forfattaren Maria Parr som har omsett og modernisert språket i eventyra slik at dei passar for unge lesarar i dag.

Eventyra er illustrert med dei klassiske og kjente illustrasjonane til Svend Otto S., akkurat dei same illustrasjonane som dagens foreldregenerasjon kan hugse igjen frå åttitalets Bokklubbutgåve av eventyrskatten.

Perfekt høgtlesingsbok for alle mellom 3–10 år.

event yr i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 5 3 3 k r . 3 4 9 ,- | u t g . aug u s t

maria parr (f. 1981) er forfattaren av dei moderne barnebokklassikarane Vaffelhjarte og Tonje Glimmerdal. Vaffelhjarte er omsett til heile 26 språk, Tonje Glimmerdal til 17 språk.

bar nebøk er

hector malot

FRENDELAUS Barnebokklassikar som framleis rører lesaren til tårer

89

hittebarnet remi veks opp i fattige kår. Ni år gammal blir han seld til gamle Vitalis fordi pleiefar hans ikkje vil fø på han lenger. Remi må reise rundt med Vitalis og dyra hans – tre hundar og ein apekatt – og tene til mat og losji ved å opptre for folk.

Han opplever varme vennskap og tragiske hendingar, og vi får også vite at nokon leitar etter han. Er det foreldra? Eller er det mørke krefter som vil han ille?

Frendelaus er ei rørande forteljing om tap, vennskap og det å finne heim. Usliteleg barnebokklassikar i nyutgåve.

Frå fransk ved Johannes Horvei/ Åsmund Forfang.

k l a s si k a r f or ba r n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 4 0 0 k r 1 9 9 ,- | u t g . aug u s t

hector malot (1830–1907) frå Frankrike hadde suksess med bøker for både vaksne og barn. Den mest kjende er historia om hittebarnet Remi i Frendelaus (1878).

bar nebøk er 90

hilde myklebust

BJØRKEBOKSTAVAR Sjarmerande diktsamling full av glede og undring Eg heng etter ei hand frå ei grein Kjenner vinden bølgje i trekrona Eg er ein kongle eller ein knopp

di k t f or ba r n

Mor ropar frå trappa: No kjem du deg ned!

Men ho veit då vel like godt som meg at dette er ei hengebjørk

i sbn:

9788252184839

pr is kr

19 9 , –

| i sa l

Bjørkebokstavar handlar om kor fint det kan vere å ha si eiga bjørk, men også om eit sterkt ønske om å få ein hund. Gjennom blikket til eit barn skildrar Hilde Myklebust undring, glede og einsemd gjennom skiftande årstider på landet.

Samlinga er vakkert illustrert av Tone Lileng.

hilde myklebust (f. 1979) bur i Syltedalen på Sunnmøre. Ho har bakgrunn frå Skrivekunstakademiet i Hordaland og har studert litteratur- og teatervitskap ved Universitetet i Bergen.

bar nebøk er

erna osland og per ragnar møkleby (ill.)

NÅR DET REGNAR I AFRIKA

91

Ei bok om vêr og klimaendringar Faktabok for barn om meteorologi korleis blir vêret til? Kvar kjem vindane frå? Kvifor får hagl racerfart, og kvifor i alle dagar regnar det? Dette er ei bok om vêr, men også ei bok om Styrk, som bur i Noreg, men tenkjer på Afrika. Når kjem regnet til dei tørre åkrane hos mormor, tenkjer han.

For det kjem vel, om det ikkje er nokon som har stole det?

Dette er forteljinga om Styrk, men også ei faktabok om meteorologi. I slutten av boka kan du lese om korleis vêret held på å endre seg her på kloden. Og du få vite kvar regnet i Afrika blei av!

Boka er illustrert av Per Ragnar Møkleby.

ba r n i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 8 0 9 p r i s k r 2 4 9 , - | i sa l

erna osland (f. 1951) debuterte i 1987 med ungdomsromanen Natteramnen og har skrive ei rekkje kritikarroste bøker for barn, ungdom og vaksne. per ragnar møkleby (f. 1974) er illustratør og grafikar frå Lørenskog, busett i Skien. Møkleby er utdanna ved Kingston University i London og har illustrert bøker, aviser og blad sidan 1998. Han fekk UUDs bildebokpris for boka Førstemamma på Mars.

bar nebøk er

92

bar nebøk er

berit rødstøl

FRØPPELDUNK – EIN MILJØFABEL Eventyrleg forteljing om vennskap, campingplassliv og miljøvern kvar sommar reiser Ea og mora til campingplassen Frøppeldunk for å fiske, bade og ikkje minst treffe alle dei andre feriegjestane igjen. Men denne sommaren skjer det noko uventa: fargane forsvinn, ein etter ein!

Korleis i all verda kan det ha seg? Dette må Ea og ferievennen Lars finne ut av, og det før absolutt alle fargane er vekk og heile verda blir grå!

Ei intens jakt etter løysinga startar og alle dei rare, fine campinggjestane på Frøppeldunk blir involvert i mysteriet.

Frøppeldunk er illustrert av Christian Fjeldbu.

93

6 – 9 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 3 8 0 p r i s k r 2 6 9 , - | u t g . se p t e m be r

berit rødstøl (f. 1979) er forfattar, journalist og dokumentarfilmskapar. I 2010 debuterte ho med romanen Himmelreisande, som handlar om hunden Laika som vart sendt ut i verdsrommet i 1957.

bar nebøk er 94

ingunn røyset

ALDRI FRED Å FÅ Spennande og livleg forteljing frå krigens dagar dagny har blitt storesøster. I tillegg har ho krigen å kave med. Vår tids Dagny er tilbake i 2. verdskrigen og møter igjen Belinda og Kalla. Det er fint, hadde det ikkje vore for at Kalla har planar om å gjere slutt på krigen heilt på eiga hand. Det er mykje spennande ein kan finne i fjøra, men Dagny treng hjelp både frå notid og fortid skal ho finne skattekista hans Ammen. Og når som helst kan det smelle.

Eit frittståande framhald til barneboksuksessen Dei et ikkje sjokoladepålegg i krigen.

9 – 1 2 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 3 9 7 p r i s k r 19 9 , - | u t g . se p t e m be r

ingunn røyset (f. 1965) er utdanna sosionom, make-up-artist og landbruksavløysar og har jobba som sosialkurator, stylist og budeie. Den mangfaldige bakgrunnen har ho dei siste 15 åra brukt i jobben som journalist. Ingunn er opphavleg frå Hareid på Sunnmøre, men bur no på Flø i Ulstein kommune. Ho debuterte med Prins Storm i 2012.

bar nebøk er

erna osland

TA 100 STEG OG FÅ EIN VENN

95

Fine forteljingar om det å møte kvarandre brage møter ei jente i djupet. Trond møter munnen til Maja-Mari. Mens Hanna møter Håvard utan å sjå han!

Når to møter kvarandre, begynner ting å skje. Her er 14 forteljingar om nett det.

Fleire av forteljingane er korte, andre er litt lengre. Men alle handlar om kor fint det er å få ein venn.

Ta 100 steg og få ein ven er illustrert av Torill Stranger.

9 – 1 2 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 7 7 6 p r i s k r 2 2 9 , - | u t g . se p t e m be r

erna osland (f. 1951) debuterte i 1987 med ungdomsromanen Natteramnen og har skrive ei rekkje kritikarroste bøker for barn, ungdom og vaksne. Osland er frå Høyanger, men bur på Byrkenesøy i Sogn.

bar nebøk er 96

magnhild bruheim

HY TTEMYSTERIET Andre bok i spenningsserien om Stian og Stine stian oppsøkjer ei gammal, forfallen hytte i skogen, der det ein gong skjedde eit mord, som ikkje vart oppklart. Det er noko mystisk med hytta, og saman med Stine bestemmer Stian seg for å finne ut kva det er. Kven er mannen som ser ut til å bu der?

Har han noko med drapet å gjere?

Stian og Stine er stesøsken som nettopp har blitt del av ein ny familie. Saman er dei gode til å løyse mysterium, men det er ikkje alltid like lett å skulle balansere detektivarbeid og kvardagsliv.

Hyttemysteriet er andre bok i ein engasjerande spenningsserie for dei yngre lesarane. Les òg Motorsykkelmysteriet!

9–12 år i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 7 3 6 6 p r i s k r 1 9 9 , – | i sa l

magnhild bruheim (f. 1951) er frå Skjåk i Gudbrandsdalen. Ho har arbeidd som journalist i fleire avdelingar i NRK, både i Oslo og på Lillehammer.

Dei siste åra har ho livnært seg som forfattar og frilansjournalist. Bruheim er busett på Lillehammer.

bar nebøk er

harald nordtun

EKSPERIMENTET Klassisk forviklingshistorie med alvorlege undertonar

97

på veg til besteforeldra utfordrar Amund tvillingsøstera Amanda til å byte klede – dei skal late som dei er kvarandre, eit eksperiment som berre skal vare ein kveld.

Men så får dei uventa besøk som ikkje gjennomskodar spøken, og då blir det vanskeleg å byte tilbake …

Eksperimentet er ei spennande forteljing om eit tema som opptek dei fleste barn: Fantasien om å vere motsett kjønn.

Komisk og pikant dramatisering av ulike forventninger. Harald Nortun (…) har med sin fjerde barnebok levert en velskrevet og poengtert bok om kjønnsroller og identitet.

9–12 år i sbn 9 7 8 8 2 52 1 8 7 2 9 8 p r i s k r 1 9 9 , – | i sa l

Morten Olsen Haugen, Aftenposten

Eksperimentet» er en bok som kan anbefales som en drivende god fortelling om et meget viktig tema. Boken bør også kunne fungere som et viktig diskusjonsgrunnlag mellom barn og voksne.

Endre Ruset, Romsdals Budstikke

harald nortun (f. 1972) er utdanna litteraturvitar og har arbeidd som lektor ved NTNU. Han debuterte som forfattar med romanen Røverskogen i 2006, og har også utgitt ei lyrikksamling for ungdom, Nesten saman.

Nortun er busett i Trondheim.

bar nebøk er

lene kaaberbøl

VILLHEKS – ATTERKOMAREN

98

Den spennande finalen om villheksa Clara i den siste om villheksa Clara har Blodsungen vendt tilbake til livet. Ho vil gjere alt for å bli der, om ho så må ete kvart einaste levande vesen på jorda!

Det er opp til Clara og heksekretsen hennar å stanse henne – sjølv om dei veit kva det krev: For å få atterkomaren ut av verda må éin i kretsen døy.

Atterkomaren er den spennande finalen i Villheks-serien, om Clara som må kjempe for å overleve som villheks, i ei verd der magi ikkje akkurat er barnemat.

Omsett av Øystein Rosse.

9–12 år i sbn: 9 7 88 2 5 2 1 8 4 1 9 8 (n n ) 9 7 8 8 2 5 2 1 84 2 0 4 (bm) p r i s k r 19 9 , – | i sa l

Serien finst på både nynorsk og bokmål

lene kaaberbøl (f. 1960) starta karrieren sin som forfattar i ein alder av 15 år. Sidan den gong har ho skrive ei rekkje bøker, og ho er i dag forfattar på heiltid.

Kaaberbøl har mellom anna vunne Disney-prisen for W.I.T.C.H-serien.

bar nebøk er 99

Medrivende historier om Clara, som oppdager at hun har uante krefter og flytter inn i et farlig og utfordrende magisk univers.

Anne Cathrine Straume, NRK

bar nebøk er 10 0

lene kaaberbøl

SKAMMARENS DOTTER Boka bak filmen!

Skammarens dotter er første bok i den intenst spennande Skammar-serien, som har erobra unge fantasy-elskarar i land etter land.

Dina har arva den eigenskapen frå mora som gjer at alle må frykte henne: Berre med blikket kan ho få folk til å tilstå kriminelle handlingar. Når Skammaren blir kalla til Dunark-borga der den vonde fyrst Drakan herskar, må Dina komme mora til unnsetning.

Heller enn å spele helt ønskjer Dina eigentleg å vere heilt vanleg, men det går ikkje når ein er Skammarens dotter og har fått auge som ingen vanlege menneske tør å sjå inn i.

Serien er omsett av Øystein Rosse.

9–12 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 9 5 3 p r i s k r 14 9 , – | i sa l

No også på film!

lene kaaberbøl (f. 1960) starta karrieren sin som forfattar i ein alder av 15 år. Sidan den gong har ho skrive ei rekkje bøker, og ho er i dag forfattar på heiltid.

Kaaberbøl har mellom anna vunne Disney-prisen for W.I.T.C.H-serien.

bar nebøk er

lene kaaberbøl

SKAMMARTEIKNET

101

Skammarfamilien har flykta opp i Høglandet, men den hemngjerrige fyrst Drakan og drakehæren hans får meir og meir makt, og ingen stad er trygg for Skammaren og barna hennar. 16-årige Davin og syster hans Dina kjem opp i harde kampar, kvar på sin måte: Davin med sverdet, og Dina med den farlege skammarevna som ho har arva frå mor si.

Dette er andre bok i den intenst spennande Skammar-serien, som har erobra unge fantasy-elskarar i land etter land.

Serien er omsett av Øystein Rosse.

Godt fortalt, drivende spennende

9-12 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 3 0 1 p r i s k r 1 4 9 , - | i sa l

Vil trollbinde leserne

Kaaberbøl vet å ta vare på den gode historien ... direkte og replikksterkt språk ... det er grunn til å glede seg til forsettelsen

Anne Cathrine Staume, NRK

Mette Hofsødegård, Dagbladet

Ola By Rise, Adresseavisen

bar nebøk er 102

SLANGENS GÅVE Den tredje boka i Skammarserien byrjar der Skammarteiknet sluttar. Skammaren og dei unge barna hennar Dina og Davin har søkt ly i huset sitt i Høglandet, men familien blir atter kasta ut i ein kamp for livet.

Det startar med at Dina møter ein framandkar på marknaden som viser seg å vere far hennar. Mora hadde meint å halde eksistensen hans hemmeleg, fordi han er Svartemeister. Han har slangens gåve, dvs.evna til å manipulere tankane til andre menneske. Og no er spørsmålet: Har Dina arva hans evne òg, liksom ho har arva moras evne til å sjå menneskas vonde samvit?

Serien er omsett av Øystein Rosse.

9-12 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 3 1 8 p r i s k r 14 9 , - | i sa l

lene kaaberbøl (f. 1960) starta karrieren sin som forfattar i ein alder av 15 år. Sidan den gong har ho skrive ei rekkje bøker, og ho er i dag forfattar på heiltid.

Kaaberbøl har mellom anna vunne Disney-prisen for W.I.T.C.H-serien.

bar nebøk er

SKAMMARKRIGEN I denne fjerde og siste boka i Skammarserien kjem Dina og broren Davin tilbake til byen Dunark.

Den vonde fyrsten Drakan har tilrana seg makta her. Drakan er det einaste fullstendig skamlause mennesket Dina har møtt, og tusenvis av menneske har døydd under det brutale overherredømmet hans. Eit opprør mot han må kome, og opprørsleiaren blir halvbror hans, Nico, Dinas venn. Han er den rettmessige arvingen til Dunark, men hatar sverd og kan ikkje drepe. Davin og Dina må hjelpe han, og slik startar Skammarkrigen, det siste dødsens farlege oppgjeret med Drakan og drakehæren hans. Det blir ein krig som ikkje kan vinnast med sverdet aleine.

Serien er omsett av Øystein Rosse.

103

9-12 år i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 3 2 5 p r i s k r 1 4 9 , - | i sa l

bar nebøk er

robert muchamore

GENERALEN Tiande bok i serien om Cherub-agentane!

104

det største treningsfeltet i verda for krigføring i byar ligg i ørkenen utanfor Las Vegas i Nevada i USA. 40 britiske kommandosoldatar blir jakta på av ein heil amerikansk bataljon.

Men leiaren har eit ess i ermet. Han har planar om å smugle inn ti Cherub-agentar og skape det beste krigsspelet nokosinne.

Dette er den tiande Cherub-boka.

Serien har vunne fleire litterære prisar og blitt ein internasjonal suksess.

Omsett av Øystein Rosse.

9–12

år

i sbn:

9788252185188

pr is kr

18 9 , –

| i sa l

robert muchamore (f. 1972) jobba som privatetterforskar i mange år, men slutta då bøkene hans gjorde suksess. Bøkene hans er utgitt på meir enn 20 språk, og har selt fleire millionar.

bar nebøk er 105

Hovudpersonen er 12-årige James Adams, som kjem på barneheim etter at mora døyr. James får raskt tvilsame venner, hamnar i slåsskampar og blir arrestert for tjuveri. Men då CHERUB oppdagar hans skjulte talent, byrjar eit nytt liv som spion.

Slagkraftig, spennande, fargerikt, du kjem til å ønskje at det verkelig var sant Sunday Express

Her er det spenning fra begynnelse til slutt bokelskere.no

u ngdomsbøk er

asbjørn rydland

FREDLAUS Siste band i knallsterk og prislønt fantasyserie om Drakeguten

10 6

fredlaus og på flukt frå den nye leiinga i Kervad er Koll avskoren frå nesten alle han bryr seg om. Med eit brennande ønskje om hemn og oppreising tar han opp jakta på fienden som har trekt i trådane og gjort livet surt for både han og dei andre kervingane. Men fienden er slu, og snart blir Koll nøydd til å vende tilbake til ei usikker framtid i Kervad. Men kan han halde seg på frifot lenge nok til å stoppe trugselen som lurer? Og skulle han greie det, kjem nokon i det heile tatt til å takke han?

Fredlaus er femte og siste band i serien om Drakeguten, der politiske og overnaturlege konfliktar møtest i eit klimaks som vil endre både Koll og heimbyen hans for alltid, både på godt og vondt.

u ngdom i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 5 8 9 8 k r 2 2 9 ,- | u t g . se p t e m be r

asbjørn rydland (f. 1976) er frå Seim i Hordaland og bur i Oslo. Han vart tildelt både Nynorsk barnebokpris og Fabelprisen for serien om Drakeguten i 2012. Drakeguten vann NM i litteraturformidling.

u ngdomsbøk er 10 7

Dei fleste kjenner til det imponerande arbeidet til Tolkien, men me har i høgste grad folk som kan kunsten her til lands òg. Ein av dei aller flinkaste er Asbjørn Rydland, som står bak bokserien om Koll frå Kervad – Drakeguten.

Arild Torvund Olsen, Nynorskbok.no

u ngdomsbøk er

atle hansen

SVARTEDALEN Lettlesen grøssar for ungdom

10 8

kva gjer du når du høyrer mystiske stemmer frå kjellaren i ei forlaten løe, djupt inne i Svartedalen, der du absolutt ikkje skulle gå? Når mystiske ting byrjar hende, og du ikkje klarer å finne ei naturleg forklaring?

Nokre gonger blir det opp til dei i notida å rydde opp i hendingane i fortida sjølv om det kan bli farleg.

Svartedalen er ein lettlesen grøssar der spenninga held deg klistra til sidene. u ng dom i sbn:

9 7 88 2 5 2 1 8 7 3 0 4

pr is kr

19 9 , –

| i sa l

atle hansen (f. 1954) er forfattar, musikar og journalist. Han har skrive bøker for både barn og vaksne, gitt ut fleire plater, fått Vinjeprisen for nynorsk journalistikk og «Ordknappen» 2013 for boka Flukt.

u ngdomsbøk er

marit kaldhol

ZWEET Kva er sanning, kva er løgn? alarmen går, og ungdomsskulen blir evakuert på grunn av ein livsfarleg gasslekkasje. 10. klassingane Lill Miriam, Susan og Ruben opplever den dramatiske situasjon på kvar sin måte. Lill Miriam tenkjer heilt annleis enn dei andre. Ho som er så oppteken av at honningbiene forsvinn, er plutseleg sjølv forsvunnen. Overlever ho eller ikkje? Susan har ein vond løyndom ho ikkje klarer å gløyme. Ruben er ny i landet og har berre ein venn, Lill Miriam. Klarer han å finne ut kvar ho gøymer seg før det er for seint?

Ulike tankar og ulike minne fer gjennom hovudet på dei tre ungdommane.

Korleis er liva deira knytte saman? Kva er sanning, og kva er løgn? Kven er modig, og kven er feig? Kven er tøff nok til å stå på for det ein kjenner er rett?

10 9

u ng dom i sbn:

9788252187342

pr is kr

259,-

| i sa l

Den er smart, ambisiøs og inderlig på samme tid. Dessuten tar den unge mennesker og deres sosiale samvittighet på alvor.

Anne Cathrine Straume, NRK

marit kaldhol (f. 1955) har sidan debuten i 1983 gitt ut ei rekkje prislønte bøker for barn, ungdom og vaksne.

Ho har fått fleire internasjonale barneprisar for bildeboka Farvel, Rune (1986). For novellesamlinga kino (2006) og romanen søkeord: ayotzintli (2010) fekk Kaldhol Kulturdepartementets litteraturpris. Den siste boka blei utgitt i Tyskland i 2012, og blei nominert til Deutsche Jugendliteraturpreis (den tyske ungdomslitteraturprisen).

u ngdomsbøk er 110

lars mæhle

BOUVETØYA 2052 Klima-thriller lagt til framtida året er 2052. Startskotet går for tidenes heftigaste nett-reality, ein klimakonkurranse på isolerte Bouvetøya i Sørishavet.

Ein ungdom frå kvar verdsdel, kvar med sine unike eigenskapar, skal knive om enorme pengesummar. Dei skal vere offline i tre dagar, mens resten av verda kan følgje dei gjennom liveoverføringar. Men er Bouvetøya 2052 verkeleg ein sjanse til å endre planetens framtid? Mot sin vilje blir den norske aktivisten Roland vikla inn i eit spel på liv og død.

u ng dom i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 1 2 0 p r i s k r 27 9 , - | u t g . aug u s t

lars mæhle (f. 1971) er ein av Noregs mest profilerte og prislønte barne- og ungdomsforfattarar. Det store gjennombrotet hans kom med fantasyromanen Landet under isen som både fekk KUDs litteraturpris, Uprisen og var nominert til Brageprisen og Ungdommens kritikerpris.

u ngdomsbøk er

tor arve røssland

GLIMT Øygrøssar som får det til å fryse på ryggen til lesaren

111

jon flyttar til ei øy i havgapet med legemor si. Det vakre landskapet skjuler stygge løyndommar; for kvifor må ungdommane ut av ungdomshuset før klokka 19:33, og kva er det demente frk.

Hansen eigenleg prøver å fortelje Jon? Kva har 2. verdskrigen å gjere med alt det mystiske som skjer?

Tor Arve Røssland har gjort det igjen!

Glimt er ein skikkeleg grøssar. u ngdom i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 6 8 4 | k r 2 2 9 ,- | u t g . se p t e m be r

tor arve røssland (f. 1971) voks opp på Husnes i Kvinnherad, og er no busett på Halhjem i Os, Hordaland. Røssland skriv bøker for barn og unge, og er mest kjent for grøssar Svarte-Mathilda.

Fakta og dokumentar

fakta og dokumentar

11 4

fakta og dokumentar

aud søyland og jan olav fretland

NORSKE SKRIVEREGLAR Reglane du treng for å skrive på papir og skjerm dette er boka du må ha for å lære deg vanlege norske skrivereglar. Her finn du blant anna reglane for komma og anna teiknsetjing, du får råd om stor og liten bokstav, bindestrek og tankestrek og vanlege forkortingar. I tillegg får du hjelp til tekstar på nett, til dømes oppskrift på e-brev og elektronisk signatur, tips om korleis ein lagar hypertekst, råd om nettsider, oppsett for vitskapleg publisering og hjelp til korleis gå frå manus til trykt tekst.

115

sp rå k i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 3 0 5 4 (n n ) i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 6 7 5 8 (bm) p r i s k r 2 4 9 , - | u t g . aug u s t

Boka kjem både på bokmål og nynorsk

jan olav fretland (f. 1950) er førsteamanuensis ved avdeling for lærarutdanning og idrett ved Høgskulen i Sogn og Fjordane. Han er tidlegare leiar i Norsk språkråd og har skrive lærebøker i nynorsk grammatikk og i god offentleg språkbruk, mellom anna På saklista. aud søyland (f. 1954) har lang røynsle som språkrettar og har samla døme til boka frå praktisk arbeid med tekstar. Ho arbeidde i Norsk språkråd på 1980-talet, men har sidan vore frilans språkrettar og omsetjar. Søyland er òg ein av redaktørane for Hellevik: Nynorsk ordliste.

Saman har dei to tidlegare gitt ut Rett og godt. Handbok i nynorskundervisning.

fakta og dokumentar 116

jostein fet

DEN GLØYMDE LITTERATUREN. Gamle bøker og skrifter i privat eige på Sunnmøre Frå den vesle studien til den store tanken jostein fet set i sitt 91. år krona på eit unikt litteratursosiologisk forskingsverk.

I 1978 hadde han i analysen av 16 287 arveskifte frå 1690–1839 registrert 14 199 bøker. Men Fet fann tidleg ut at svært mange bøker og skrifter aldri vart registrerte i skifteprotokollane, at bøkene i skifta berre var toppen av isfjellet.

Frå 1979 og fram til i år har Fet funne fram eit representativt utval på 609 bøker og skrifter trykte før 1840, alle hos private eigarar på Sunnmøre. Den eldste boka er frå 1549. Første del av Den gløymde litteraturen presenterer idéinnhaldet i dei viktigaste bokgruppene.

Andre del er eit bibliografisk register, der Fet fortel korleis bøkene har vandra

l i t t e r at u r h i s t or i e i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 7 0 7 k r 4 2 9 ,- | u t g . j u n i

gjennom arv, gåver, auksjonar eller bytehandel, og det kjem fram kor høg posisjon bøker hadde i det gamle bondesamfunnet.

Føreord ved Ottar Grepstad.

jostein fet (f. 1924) er litteraturhistorikar, litteratursosiolog og gjendiktar. Han har vore dosent og undervisningsleiar ved Høgskulen i Volda. Viktigaste forskingsområdet hans er bonde- og fiskarallmugens litterære liv mellom 1600 og 1850. Granskinga hans har gitt fundamental ny forståing av kva tid og kor utbreidd lese- og skrivekunna var mellom folk flest. Og bøkene han er blitt ståande som viktige referanseverk i norsk og skandinavisk litteraturforsking.

fakta og dokumentar

alfred fidjestøl

EIT EIGE ROM Norsk kulturråd 1965–2015 historia om Norsk kulturråd er historia om korleis Gerhardsen-regjeringa etablerte eit eige rom utanfor politikken, der eit råd av kunstnarar og kulturpersonlegdomar sjølvstendig skulle få forvalte ein eigen post på statsbudsjettet.

Det har alltid stått strid om Norsk kulturråd, mellom anna fordi institusjonen er blitt plassert midt i krysselden for nokre av dei mest grunnleggjande motsetnadene i det norske samfunnet: motsetnaden mellom elitekultur og folkekultur, mellom by og land, mellom ekspertar og folkevalde, mellom kunstens fridom og krava til kunsten. Historia om Norsk kulturråd er difor samstundes ei historie om framvoksteren av det moderne Noreg. Om frykta for fjernsynet og kva som ville skje med norsk kulturliv når alle norske heimar fekk TV, om korleis populistar på Stortinget seinare spotta forfattarar og Kulturråd ved å lese høgt frå den modernistiske lyrikken, og om korleis Framstegspartiet stadig har

11 7

h i s t or i e i sbn 9 7 8 8 2 52 1 8 7 3 1 1 p r i s k r 4 9 9 , - | u t g . nov e m be r

drøymt om å høgtrykksspyle Kulturrådet «rent for spindelvev».

alfred fidjestøl (f. 1973) har vore engasjert av Norsk kulturråd for å skrive 50-årssoga, men har fått fritt mandat til å skrive kritisk, ærleg og uavhengig.

Han har tidlegare gjeve ut bøkene Hans Jonas. Ein introduksjon (2004), Eit halvt liv. Ein biografi om Per Sivle (2007), Trass alt. Det Norske Teatret 1913–2013 (2013) og Frå Asker til Eden. Historia om Askerkretsen 1897–1924 (2014).

fakta og dokumentar 118

åshild ulstrup

GALSKAP OG EVENT YR Ei reise tilbake til barndommen for 63 år sidan reiste Åshild Ulstrup frå heimbygda Valen i Sunnhordland. Sidan har Oslo vore heimstaden hennar. Det var eit kultursjokk å komme frå den frodige bygda til eit liv mellom asfalt og betong.

Her har ho hatt to ekteskap, oppfostra fire barn og arbeidd som journalist. I dag er ho 80 år, enkje og kallar seg ein livets frilansar.

Ulstrup er aldrande, men den første delen av livet sit spikra i minnet hennar. Ulstrup går tilbake til ein uvanleg barndom i ei bygd med eit mangfald av liv og lagnader, landskap og opne dører.

bio gr a f i i sbn:

9788252188097

pr is kr

34 9 , -

| i sa l

åshild ulstrup (f. 1934) har eit langt yrkesliv som journalist og radiomedarbeidar bak seg. Ho er særleg kjend for personlege portrett i NRK gjennom 40 år, mellom anna i radioprogramma «På livet laus» og «Middagsstunden». Ulstrup har òg utgitt fleire dokumentar- og intervjubøker. Ulstrup voks opp på Valen i Sunnhordland, men ho er busett i Oslo.

fakta og dokumentar

eskil skjeldal og jon fosse

MYSTERIET I TRUA Jon Fosse i samtale med Eskil Skjeldal

119

Diktaren og katolisismen i 2013 konverterte Jon Fosse til katolisismen. Fosse melde seg i protest ut av Den norske statskyrkja som 16-åring, men fann seinare attende til ei religiøs livsforståing gjennom skrivinga. Han har vore oppteken av gnostisme, kristen mystikk og har kjent seg nær kvekarrørsla, men er no altså katolikk. Kva har skjedd?

Teologen og katolikken Eskil Skjeldal samtalar med Fosse om vegen fram til konverteringa. Dei snakkar om tru og Gud, om åndelege og mystiske opplevingar, om skriving, alkoholisme og sjukdom, om kvardagen som katolikk og om kva Fosse tenkjer om standpunkta til den katolske kyrkja. Her kjem du tett på både Fosse og trua.

bio gr a f i i sbn:

9788252187182

pr is kr

349,-

| i sa l

eskil skjeldal (f. 1974) er teolog og er stipendiat på Menighetsfakultetet. Han har òg master i faglitterær skriving frå Høgskolen i Vestfold og er mellom anna litteraturkritikar i Vårt Land og Dag og Tid.

fakta og dokumentar 1 20

jan inge sørbø

ARNE GARBORG Frå bleike myr til alveland arne garborg har ein eineståande posisjon i norsk litteratur. Han skreiv truleg den beste romanen i sin periode (Fred), den beste diktsamlinga (Haugtussa), det første store nynorske dramaet (Læraren) og nokre av dei beste essaya i norsk litteratur (Hanna Winsnes Kogebog).

Denne eineståande innsatsen hadde ein mørk bakgrunn. Faren var alvorleg sinnslidande, og då Garborg var 19 år, enda faren livet for eiga hand. Mykje av Garborgs forfattarskap handlar om å forstå kvifor dette hende. Dette traumaet, kombinert med heilt uvanleg intelligens og orienteringsevne, førte Garborg inn i dei fleste filosofiske og religiøse straumdrag i samtida. Han beveger seg frå tradisjonell kristendom til vitskapstru og religionskritikk, vender tilbake til grunnspørsmåla i tilværet, og skaper til slutt si eiga originale tolking av Jesus og Det nye testamentet. Vi kan følgje dette i meisterverk som Bondestudentar, Fred, Trætte Mænd, Haugtussa og Den

bio gr a f i i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 0 5 9 k r 3 7 9 ,- | u t g . se p t e m be r

burtkomne Faderen.

Jan Inge Sørbø har skrive ei medrivande og lettfatteleg bok om korleis Garborg orienterer seg i si samtid, og viser samanhengen i denne omfattande og stadig nyorienterte forfattarskapen.

jan inge sørbø (f. 1954) er litteraturvitar, forfattar og journalist frå Bru i Ryfylke. Han er professor ved Institutt for sosialfag, Høgskulen i Volda. Han debuterte som skjønnlitterær forfattar med diktsamlinga Lågt skydekke i 1986 og har seinare skrive ei rekkje bøker i fleire sjangrar.

fakta og dokumentar

marit eikemo

SAMTIDSRUINAR marit eikemo reiste i 2007 rundt i Noreg for å finne moderne ruinar og nytt forfall.

Samtidsruinar fekk strålande mottaking då ho kom ut i 2008, og er ein moderne klassikar innan essay-sjangeren. Nå kjem boka som pocket, i nytt opplag.

Kva typar forfall finst i Noreg, kva definerer vi som forfall – og kva seier dette om oss? Ruinane spenner frå Stamsund i nord til den norske solkysten i Spania i sør. Ruinar er ikkje berre gamle steinar. Vi har ruinar rundt oss på alle kantar, og fleire av dei er ikkje ein gong ferdigbygde. Marit Eikemo har eit temperamentsfylt blikk for rikdomen i spor og detaljar, og for alle samantreff i livet. Dette er skarpe, vittige og utålmodige essay, men også ei bok om det å leve og elske og miste.

Denne nye utgåva inkluderer eit nyskrive forord av Kaja Schjerven Mollerin.

121

sa m t i d i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 9 3 2 2 k r 1 4 9 ,- | u t g . se p t e m be r

At det går an å skrive noe så vakkert om noe så hverdagslig som dette, så nydelig om noe så trist. [...] Med sin personlige stemme lar Eikemo oss møte vår egen tid – oss selv – på en ny og forunderlig måte.

Det er et sterkt og paradoksalt nærvær i Samtidsruinar som gjør den til så god lesning.

Rørende, men ikke sentimentalt, kjølig, men ikke ironisk. ...

Sveipene over gårsdagens fravær erter på seg nye oppdagelser, og det er gjort i en smådjevelsk form som det er vanskelig å la være å like.

Sigrun Hodne, Stavanger Aftenblad

Mona Ringvej, Klassekampen

marit eikemo (f. 1971) er frå Odda og bur i Bergen.

Ho har tidlegare vore tidsskriftredaktør og festivalsjef for Litteratursymposiet i Odda, og er no forlagsredaktør.

Eikemo har gitt ut tre kritikarroste romanar og essaysamlinga Samtidsruinar.

fakta og dokumentar 12 2

jon hellesnes

BALLONGFERDA OG ANDRE SKRIFTST YKKE boka byrjar med forteljingar om ein barndom under okkupasjon, sivil motstand og ei etterkrigstid med oppgjer av ymse slag.

Det kjem så essayistiske undersøkingar av minne og ymse former for gløymske og av medviten fabulering versus faktaorientert memorering. Komikk og refleksjon, dikting, filosofi, autonomi, estetikk og samfunnskritikk blir tema.

I siste delen av boka følgjer ein serie samfunnskritiske skriftstykke om marknadsliberalismen, om nedbrytinga av natur, kultur og siviliserte livsformer, og om nihilismen som breier seg i vestlege styringselitar. Det heile tonar ut i meditasjonar over antikk livsførselsfilosofi og epistlar av Lucius Annæus Seneca som døydde under keisar Nero.

e s say i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 6 2 5 p r i s k r 24 9 , - | i sa l

jon hellesnes (f. 1939) er forfattar og professor emeritus i filosofi ved Universitetet i Tromsø. Han har fått litteratur- og formidlingsprisar og er æresdoktor ved Universitetet i Bergen. Med sine kronikkar og artiklar i dagspressa har Hellesnes i mange år vore ei befriande kontrær røyst i den offentlege samtalen.

fakta og dokumentar

kristin fridtun

KJØNN OG UKJØNN Ordhistoriske essay kristin fridtun opnar ein ny inngang til kjønnsdebatten ved å gjere arveordet kjønn til granskingsobjekt og springbrett for vidare drøftingar av kjønn, kjønnsnormer og kjønnsidentitet. Boka gir oss verdfull kunnskap om tydings- og brukshistoria til ordet kjønn og røskar i den automatiserte og tidvis krenkjande språkbruken vår. Kristin Fridtun er sjølv homofil og transperson. Med utgangpunkt i eige liv syner hen korleis den moderne tydinga og bruken av ordet kjønn påverkar og motverkar fridomen til seksuelle minoritetspersonar.

1 23

e s say i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 1 9 6 p r i s k r 3 2 9 , - | u t g . se p t e m be r

kristin fridtun (f. 1987) har mastergrad i norrøn filologi. Fridtun er fast spaltist i Dag og Tid, og har vore bidragsytar i ymse tidsskrift og bøker. Hen kjem frå Elverum, men er busett i Bergen. Fridtun har gitt ut bøkene Norsk etymologisk oppkok og Nynorsk for dumskallar.

fakta og dokumentar 12 4

åpent bakeri

KNEKKEBRØD Sunt, godt og enkelt! å lage knekkebrød er ikkje vanskeleg. Det er noko du kan lykkast med utan å vere ein røynd bakar. Dessutan er knekkebrød sunt, godt, rimeleg og haldbart. Og knekkebrød kan vere så mangt. Her får du oppskrifter på solide kvardagsknekkebrød, knekkebrød tilsette god smak som til dømes ost, tranebær, dill og sitronskal, men også oppskrifter på mellom anna kjeks og grissini.

Bileta er tekne av Lars Petter Pettersen.

kok e bok i sbn:

9 7 88 2 5 2 1 8 4 8 9 1

pr is kr

29 9 , -

| i sa l

åpent bakeri. Den franske sjefsbakaren på Åpent Bakeri, Emmanuel Rang, har saman med den franske bakaren Guillaume Nifosi og norske Espen Aasheim prøvd og feila i bakeriet og komme fram til ei rekkje gode, nye oppskrifter på knekkebrød. Emmanuel Rang er ein av to gründerar av Åpent Bakeri. Saman med Øyvind Lofthus starta han bakeriet i 1998.

fakta og dokumentar

torunn nordbø

GROVT Sunne og gode kvardagsbrød ingenting slår dufta av heimebakt grovbrød, eller smaken av ei skive rett frå omnen med smør og brunost. Men korleis bake sunne, saftige og velsmakande grove brød heime? Korleis unngå mursteinar eller smuldrebrød?

I denne boka finn du enkle oppskrifter til smakfulle grove og ekstra grove brød – både kvardagsbrød og rundstykke. Her er oppskrifter med ulike kornsortar, bakt med gjær, surdeig eller bakepulver. Boka inneheld også ein bakeskule for grov bakst, der du lærer korleis du med enkle grep kan bake saftigare og meir smakfulle brød med grovt mjøl og heile korn.

Med denne boka kan alle bake grove brød som er både sunne og gode!

1 25

kok e bok i sbn: kr

9788252189131

2 9 9 ,-

| u t g . se p t e m be r

sjå meir av bok a på nest e si de

torunn nordbø er dagleg leiar for Opplysningskontoret for brød og korn. Ho har bakar- og konditor grunnkurs, og er utdanna ernæringsfysiolog frå Universitetet i Oslo. Opplysningskontoret for brød og korn arbeider for å auka kunnskapen og interessa for korn- og brødvarer.

fakta og dokumentar 126

GROVT I dette kapittelet av boka finn du dei beste oppskriftene på grovt brød og anna grovt bakverk – alt frå bagettar til gulrotbrød og pestosnurrar. For å bli rekna som grov på Brødskalaen må baksten ha frå 50 til 75 prosent sammale mjøl, heile korn eller kli. God bakst!

HAVREBRIKS Ein saftig, god og grov briks med mykje havregryn.

Denne deigen krev ein del tid, men det er det som gir den gode smaken.

6 ½ dl vatn 400 g kveitemjøl 250 g havregryn 175 g sammalen rug, fin 75 g sammalen kveite, fin 75 g sammalen kveite, grov ½ ss salt 1 ss maltekstrakt ½ pk. gjær vatn til å pensle med store havregryn til pynt 1 Bland alle ingrediensane i ein bakebolle, men hald igjen 1 dl vatn til seinare. Elt deigen godt for hand eller med kjøkenmaskin. Start med låg fart, og auk etter kvart viss du nyttar kjøkenmaskin. Når deigen er nesten ferdig elta, tilset du det siste vatnet gradvis under eltinga. Deigen skal vere ganske laus.

2 Dekk bakebollen med plast, og la deigen heve til dobbel storleik, ca. 1,5 time.

3 Ta deigen ut på eit lett mjøla bord. Del han i to like store emne. Form emna til runde bollar, og la dei kvile under eit klede i ca. 20 minutt.

4 Del kvar bolle i seks like store bitar, og form små, avlange briksar. Pensle briksane med vatn og vend dei i store havregryn. Legg dei ganske tett i ei langpanne kledd med bakepapir.

5 Dekk briksane med plast eller eit klede, og la dei etterheve til dobbel storleik, ca. 40 minutt.

6 Steik briksane midt i omnen ved 200 °C i ca. 20 minutt. Avkjøl dei på rist.

fakta og dokumentar 127

fakta og dokumentar 128

jon hjørnevik

ALT SKAL UT Av og til er nok nok Det er fullt Det er fullt i huset. Det er fullt i hovudet Det har samla seg opp og det renn over Det må ryddast ut Alle sjølvopptekne kjensler må vekk.

Barndomsminna må forlatast.

Far og mor ryk på dør Døra til slekt og familie må slamrast att Nebbete damer og austlendingar må skjellast ut. Naboen. Bestefar. Sjefen.

Bestemor No vil du bli ferdig med på fortid og framtid Du lar det gå utover Hells Angels og den sjarmerande tanta di Til og med godsofaen og butpluggen din må ut Det er deg mot resten av verda

h u mor i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 8 4 4 p r i s k r 29 9 , - | u t g . se p t e m be r

Jon Hjørnevik og Det Norske Samlaget har bestemt seg.

Heile skiten skal buntast i hop og sendast på dør. Alt skal ut.

Denne boka er ei komplett samling av Jon Hjørneviks seks bestseljande diktsamlingar.

jon hjørnevik (f. 1970) er forfattar og komikar frå Voss. Han debuterte med den humoristiske diktsamlinga I ein sofa frå Korea i 2001 og har sidan halde fram med å skrive dikt om usikkerheit, tabbar og triste opplevingar, men også om kjærleik, draumar og glede.

fakta og dokumentar

leif arild steen og torolf nordbø

SNAKK MINDRE, SEI MEIR

Jakta på den effektive kommunikasjonen

folk snakkar og snakkar. I arbeidslivet kan det være føredragshaldarar, power point-presentatørar, møteleierar, sjefar, kollegaer. I privatlivet kan det vere kjærastar, venner, onklar og tanter. Felles er at dei pratar. Utan tanke på andre enn seg sjølv og sin eigen bodskap.

I Ryfylke, der humoristane Leif Arild Steen og Torolf Nordbø kjem i frå, har dei ein fåmælt og sjølvironisk kommunikasjonskultur. «Berre snakk du, så set eg øve kaffien imens» seier dei der. I denne morosame og nyttige boka jaktar dei på den beste og mest effektive måten å kommunisere på.

Saman med handplukka menn og kvinner bruker forfattarane humor og glimt i auget for å få fram bodskapen. Effektiv kommunikasjon kan du lære av dyre konsulentar. Eller du kan kjøpe denne boka!

1 29

h u mor i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 8 5 1 p r i s k r 3 4 9 , - | u t g . ok t obe r

Medforfattarar: Arne Kleppa, Hjørdis H. Mikalsen, Arne Nordbø, Oddvar Vignes og Kjell Inge Torgersen.

leif arild steen (f. 1972) er finnøybu, humorist og prosjektleiar i kulturbedrifta Ryfylke Livsgnist. torolf nordbø (f. 1956) er humorist, musikar, tekstforfattar og filosof.

fakta og dokumentar 130

tove fevang

STRIKK TIL DEI ALLER MINSTE NØSTEBARNA då strikkeekspert Tove Fevang vart bestemor til for tidleg fødde tvillinggutar, oppdaga ho at det knapt finst oppskrifter på klede til dei aller minste. Det har ho gjort noko med! Strikk til dei alle minste nøstebarna er ei bok med oppskrifter på teppe, luer, sokkar, vottar, alt barnet treng medan det ligg i kuvøse, men også jakker, bukser og heile sett, klede barnet treng når det endeleg er på veg heim frå sjukehuset.

Oppskriftene er utvikla i samarbeid med helsearbeidarar med særleg kunnskap om desse aller minste. Små nurk skal bruka all energi på å veksa, ikkje på å halda varmen. Tynn ull kan hjelpa dei med det!

Boka er laga i samarbeid med Nøstebarn.

Alle plagga er strikka i garn frå Nøstebarn.

hobby i sbn:

9788252187793

pr is kr

32 9 , -

| u t g . se p t e m be r

tove fevang er utdanna innan tekstil, broderi og design. Ho arbeider med handarbeid som designar, forfattar og frilansjournalist, og har gjeve ut ei rekkje bøker innan handarbeidsfeltet, blant anna Klassisk barnestrikk og Klassisk småbarnstrikk.

fakta og dokumentar

tove fevang

STRIKK TIL BARNEHAGEBARN

131

Varm og glad i barnehagen! for at ungane skal ha det bra i barnehagen, må dei vere passeleg varme.

I denne boka finn du alt barnehageungar treng av strikkeklede, blant anna teppe, luer, vottar, halsar, sokkar, ullbukser, tynne ullunderklede, jakker, genserar, heile dressar og kvardagskjolar. Kleda er tilpassa ulike årstider, men også inne- og utebruk.

Alle plagga er strikka i Sandnes garn og er enkle å strikke, praktiske og ikkje minst slitesterke. Oppskriftene er frå 1 til 6 år.

hobby i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 5 9 2 p r i s k r 3 4 9 , - | u t g . se p t e m be r

sjå meir av bok a på nest e si de

fakta og dokumentar 13 2

Fr책 Strikk til barnehagebarn

fakta og dokumentar 133

fakta og dokumentar 13 4

johannes nymark

DRAUMEN OM CATALONIA Katalansk identitet i historisk lys nymark gir eit kunnskaps- og perspektivrikt innsyn i det særeigne språklege, kulturelle, økonomiske og industrielle utviklinga som ligg bak den katalanske sjølvstendekampen.

Ny ideologi, nye impulsar i kunst, arkitektur og litteratur har i regelen kome til Spania via Catalonia og spesielt hamnebyen Barcelona, og i fleire hundreår har det eksistert ein påfallande skilnad mellom det konservativt sentralistiske Madrid og det kulturelt og samfunnspolitisk langt meir liberale nordaustre hjørnet av den iberiske halvøya. Johannes Nymark syner korleis denne motsetninga opp gjennom hundreåra har prega kultur og framom alt språk, men også handel, industri og anna næringsliv, og i eit eige kapittel skildrar han kor sentral ei rolle fotballklubben FC Barcelona har spelt som aktør og symbol i denne sjølvstenderørsla.

h i s t or i e i sbn 9 7 8 82 5 2 1 8 7 6 3 2 k r 2 4 9 ,- | u t g . se p t e m be r

johannes nymark (f. 1949) er førsteamanuensis ved Noregs Handelshøgskule (NHH) i Bergen, der han underviser i spansk ved Institutt for fagspråk og interkulturell kommunikasjon.

fakta og dokumentar

harald thingnes

DEN FØRSTE SKITUREN Slik starta eventyret

135

til saman har dei 121 OL og VM-gull, men ein gong hadde dei ski på beina for første gong.

Her får du høyre dei unike historiene til Marit Bjørgen, Martin Johnsrud Sundby, Liv Grete Skjelbreid, Kristina Størmer Steira, Tiril Eckhoff , Øystein Pettersen, Bente Skari, Vegard Ulvang, Tarjei Bø, Bjørn Dæhlie, Therese Johaug, Thomas Alsgaard, Odd-Bjørn Hjelmeset og Ole Einar Bjørndalen.

Kva var det som vekte skigleda hos våre fremste vinteridrettsutøvarar? Også dei har vore mørkredde, hamna sist på resultatlista, slite med for lange stavar og store parkdressar. Likevel voks det fram ein livslang kjærleiken til ski og snø.

Skistjernene vil motivere deg og borna dine til gode skiopplevingar. Om du vil bli like god eller berre treng inspirasjon til å koma deg ut, kan Den første skituren hjelpe deg på veg.

sp or t i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 8 6 1 p r i s k r 3 4 9 , - | u t g . ok t obe r

sjå meir av bok a på nest e si de

harald thingnes (f. 1969) er programleiar i NRKsporten. Thingnes kjem frå Sunnfjord, men er busett i Oslo.

13 6

13 7

Frü Den første skituren

Høgare Pocket utdanning

høgare utdanning 1 40

jan eivind myhre

NORSK HISTORIE 1814 –1905 Å byggje ein stat og skape ein nasjon bandet skildrar hundreåret då Noreg gjekk frå unionsstatus til å bli ein sjølvstendig nasjonalstat. Det har to hovudforteljingar. Den eine viser korleis landet og innbyggjarane blei bundne tettare saman, i ein statsfellesskap og ein nasjonal fellesskap. Dette skjedde gjennom omfattande utbygging av kommunikasjonar og nasjonale institusjonar. Den andre forteljinga handlar om vegen inn i det moderne, i ein industriell kapitalisme som prega alle sider av økonomien og gjorde landet til eit av dei rikaste i verda. I denne prosessen utvikla landet seg frå eit standssamfunn til eit klassesamfunn. Begge forteljingane er nær knytte til utviklinga av demokratiske institusjonar, som det lokale sjølvstyret, folkerørsler og eit godt utbygd skulevesen.

Den nye utgåva er oppdatert med døme frå nyare litteratur.

h øga r e u t da n n i ng i sbn:

9 7 88 2 5 2 8 6 5 5 0

pr is kr

39 8 , -

| i sa l

jan eivind myhre (f. 1947) er professor i historie ved Institutt for arkeologi, konservering og historie ved Universitetet i Oslo.

høgare utdanning

astri andresen, sissel rosland, teemu ryymin og svein atle skålevåg

Å GRIPE FORTIDA Innføring i historisk forståing og metode

kva for innsikt om fortida er det historikarane søkjer? Og korleis går dei fram for å nå denne innsikta og skape meiningsfulle framstillingar av det fortidige? i denne boka syner forfattarane mangfaldet i kunnskapen om fortida og arbeidsmåtane som kan brukast for å gripe den. Dei tek for seg alle delar av forskingsprosessen, val av problemstilling og avgrensing, metodiske innfallsvinklar i arbeidet med kjelder og, ikkje minst, teoriane si rolle i slikt arbeid. Boka viser korleis ein kan forklare hendingar og prosessar historisk, samstundes som den legg vekt på at historiefaget sjølv nettopp må forståast historisk.

I den nye utgåva er det lagt til meir stoff om munnleg historie, bilete som kjelder, historiebruk og transnasjonal historie.

1 41

høga r e u t da n n i ng i sbn:

978825286635

pr is kr

349,-

| i sa l

astri andresen (f. 1955) er professor i historie ved Institutt for arkeologi, historie, kultur- og religionsvitskap, Universitetet i Bergen.

sissel rosland (f. 1972) er førsteamanuensis i moderne historie, Avdeling for lærarutdanning, Høgskolen i Bergen. teemu ryymin (f. 1972) er professor i historie ved Institutt for arkeologi, historie, kultur- og religionsvitskap, Universitetet i Bergen.

svein atle skålevåg (f. 1972) er forskar ved Institutt for arkeologi, historie, kultur- og religionsvitskap, Universitetet i Bergen.

høgare utdanning 142

jens johan hyvik

TOKULTURLÆRA I NORSK HISTORIE i siste halvdelen av 1800-talet blei oppfatninga av at Noreg var delt i to kulturar sentral i den norske nasjonsbyggingsprosessen.

På den eine sida stod ein elite kjenneteikna av klassisk danning, tilknyting til det danske skriftspråket og med familiære røter i utlandet, og på den andre ei bondebefolkning med folkeleg kultur, norsk talespråk og familiære røter i Noreg.

I denne boka viser Jens Johan Hyvik korleis tokulturlæra blei etablert, korleis ho blei brukt i kulturell og politisk strid i Noreg på 1800-talet, og kva innverknad ho hadde på nasjonsbyggingsprosessen.

h øga r e u t da n n i ng i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 4 6 1 7 k r 2 2 9 ,- | u t g . nov e m be r

jens johan hyvik (f. 1972) er førsteamanuensis i moderne historie ved Høgskulen i Telemark.

høgare utdanning

knut dørum

ST YREFORM OG POLITISK KULTUR I NOREG 1660–1884 i perioden frå 1660 til 1884 gjekk styreforma i Noreg frå einevelde til aukande grad av folkestyre utover 1800-talet.

Hendingane i 1814 bidrog sjølvsagt til demokratiseringa på 1800-talet, men kor viktig var eigentleg 1814 i utviklinga mot det folkestyret som blei knesett med parlamentarismen i 1884?

I denne boka oppsummerer Knut Dørum den nyaste forskinga på feltet: Var det element av folkestyre og folkeleg politisk medverknad også i einevaldstida? Og blei dei autoritære og maktsentraliserande trekka vidareførte også etter 1814?

1 43

høga r e u t da n n i ng i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 4 6 2 4 k r 2 2 9 ,- | u t g . nov e m be r

knut dørum (f. 1969) er professor i historie ved Universitetet i Agder.

høgare utdanning

hjalmar eiksund og jan olav fretland (red.)

NYE RØYSTER i nynorsk-forskinga

144

det finst mange mytar om nynorsken i dagens offentlege debatt, samstundes som det er publisert lite forsking som underbyggjer eller avsannar desse. Det vil denne antologien prøve å bøte på med å gje plass til ny forsking på feltet. Artikkelforfattarane tek kvar på sitt vis opp tema som har mykje å seie for nynorskbrukaren: språkleg identitet, opplæring og språkpolitikk, språkplanlegging og normering internt og samanlikna med andre språksamfunn.

Tekstane bidreg til å skape betre forståing for kva stilling nynorsk har i Noreg, og kvifor.

h øga r e u t da n n i ng i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 4 5 5 p r i s k r 32 9 , - | u t g . aug u s t

hjalmar eiksund (f. 1972) er høgskulelektor ved Nynorsksenteret med særskilt ansvar for nynorsk som sidemål. Han har master i nynorsk skriftkultur og er tilsett som stipendiat i undervisning og læring ved Høgskulen i Volda. jan olav fretland (f. 1950) er førsteamanuensis ved Høgskulen i Sogn og Fjordane. Han har vore leiar i Norsk språkråd og har skrive mange lærebøker i nynorsk grammatikk og om god offentleg språkbruk.

høgare utdanning

peder haug (red.)

ELEV- OG LÆRARROLLA Vilkår for læring i skuledebatten dei siste åra har vilkåra for læring stått sentralt. Peder Haug har redigert denne artikkelsamlinga der forfattarane tek for seg korleis elevog lærarrolla verkar inn på vilkåra for læring. Bidragsytarane tek opp temaet på svært ulike måtar og emna spenner frå utviklingsarbeid til didaktikk og spørsmål om vurderingsformer.

Boka er delt inn i to delar. I første delen er temaet korleis elev- og lærarrollene er nært knytte saman med dei rammene som er gitt i skulen, og korleis lærarutdanning, skuleleiing, læringsleiing og elevmangfald kan vere avgjerande for elevane si læring.

Andre delen av boka tek opp ulike sider ved dei to rollene slik dei kjem fram i praktisk undervisning.

Boka er skriven for forskarar, lærarutdannarar, lærarar, studentar og andre med interesse for skulen.

1 45

høga r e u t da n n i ng i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 4 6 2 k r 3 2 9 ,- | u t g . se p t e m be r

peder haug (f. 1947) er professor ved institutt for pedagogikk, Høgskulen i Volda. Han har gjennomført fleire forskingsprosjekt, mellom anna om tilrettelagt opplæring i skulen og gitt ut bøker og artiklar med tema frå barnehage, skule, lærarutdanning og spesialundervisning.

høgare utdanning 1 46

steinar imsen

LAND OG FOLK I DEN NORRØNE VERDA CA. 900 TIL 1450 i forskinga om rikssamling og statsutvikling i Noreg har det lenge vore diskutert når nordmennene blei ein nasjon. Ytterpunkta i diskusjonen har på den eine sida vore dei som hevdar at nordmennene er ein gammal nasjon. Dei er blitt skulda for essensialisme. På den andre sida står modernistane; dei meiner den norske nasjonen meir eller mindre vart konstruert av historikargenerasjonane etter 1814. Men korleis såg så vikingtidas og mellomalderens menneske på samtidas nordmenn?

I denne boka utforskar Steinar Imsen kva førestillingar og omgrep som blei nytta om folk og landområde i skriftlege kjelder i denne perioden, og då ikkje berre i Noreg, men i alle landområde innanfor den norrøne verda.

h øga r e u t da n n i ng i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 7 0 2 1 k r 2 2 9 ,- | u t g . aug u s t

steinar imsen (f. 1944) er professor i eldre historie ved Institutt for historie og klassiske fag ved NTNU.

høgare utdanning

heming gujord og per arne michelsen (red.)

NORSK LITTERÆR ÅRBOK 2015

1 47

i år fyller Norsk litterær årbok 50 år. I denne jubileumsutgåva skriv Hans Skei om kva NLÅ har betydd for litteraturforskinga, og elles innheld årboka som vanleg litteraturvitskaplege artiklar om likt og ulikt. I årets utgåve skriv Nora Simonhjell, Harald Bache-Wiig og Frode Helmich Pedersen høvesvis om poesi-, prosa- og kritikkåret. Heming Gujord og Per Arne Michelsen skriv om Kjell Westø som vann Nordisk råds litteraturpris for romanen Hägring 38.

Elles inneheld jubileumsutgåva artiklar om Brune som vann Nordisk råds barne- og ungdomslitteraturpris, diskusjonen om kanon, om Berserkergang i Nordvestpassasjen og om forfattarar som John Erik Riley, Thorvald Steen, og Knut Hamsun.

høga r e u t da n n i ng i sbn: 9 7 8 8 2 5 2 1 8 8 0 2 8 k r 3 2 9 ,- | u t g . se p t e m be r

heming gujord (f. 1968) er førsteamanuensis i nordisk fagdidaktikk ved Universitetet i Bergen.

per arne michelsen (f. 1960) er førsteamanuensis i norsk ved Høgskolen i Bergen, Avdeling for lærarutdanning.

Bli ent! abonn med MS Send S SEGN G SYNO N + NAM 0 8 0 2 til

N Y E TA N K A R SK A R PE PENNA R MEIR Å LESE Syn og Segn er eit av dei eldste og mest tradisjonsrike allmennkulturelle tidsskrifta i dag, stifta av Arne Garborg og Rasmus Flo i 1894.

Syn og Segn er i dag eit av få tidsskrift på nynorsk, og er i dag ein aktiv ­premissgjevar i det breie offentlege ordskiftet.

Tidsskriftet er i dag både eit korrektiv og supplement til kulturdekninga i norske medium. Det gjer Syn og Segn til eit av dei viktigaste tidsskrifta i Noreg.

Syn og Segn vart kåra til Årets tidsskrift 2010, og Årets nordiske tidsskrift same året.

Velkommen som ny lesar!

Knut Aastad Bråten Redaktør Meir på www.synogsegn.no

- syn og segn rett i postkassa – fire gonger i året - 400 sider sakprosa kvart år - bøker frå samlaget til reduserte prisar

r egist er

REGISTER TIT T ELREGIST ER

150

Aldri fred å få 94 Alle mann i forsvar 78 Alt inkludert 23, 59–61 Alt skal ut 128 Andvake-trilogien 48 Arne Garborg. Frå bleike myr til alveland 120 Atterkomaren 98 Ballongferda og andre skriftstykke 122 Barcelona-gjengen 76–79 Barnas store eventyrbok 88 Billie 51 Birk og Barcelona-gjengen 79 Bjørkebokstavar 90 Boka om Benny 87 Bouvetøya 2052 110 Bovara 18 Cherub-serien 104–105 Cowboy-Claus og den prompande ponnien 80 Cœur de Lion 40 Dagen opp ned 86 Dei hemmelege superheltane 83 Den første skituren 135–137 Den gløymde litteraturen. Gamle bøker og skrifter i privat eige på Sunnmøre 116 Den krokete mannen 72 Den opne handa 38 Den pysete katten 74 Den underlege draken 75 Dikt i utval 46 Drakeguten-serien 106 Draumen om Catalonia. Katalansk identitet i historisk lys 134

Død manns kiste 30 Eg er så nær morgonen eg kan komme 43 Ein halv dag 42 Eit eige rom. Norsk kulturråd 1965–2015 117 Eit vintereventyr 18 Eksperimentet 97 Elev- og lærarrolla. Vilkår for læring 145 Epleslang 73 Eplet 85 Er det eit land som heiter weekend? 36 Falle 32 Felline, professor Pål og kjemisettet 81 Fiolinane 18 Forkynnaren 17 Fotturar i Norge 25 Fredlaus 106 Frendelaus 89 Frida F 84 Frøppeldunk – ein miljøfabel 93 Galskap og eventyr 118 Generalen 104 Glimt 111 Grovt 125–127 Historia om det nye namnet 11 Hyttemysteriet 96 I ringane 15 Jakob og Neikob 67 Juleroser 39 Keeperkongen 77 Kjærleikens ferjereiser 47 Kjønn og ukjønn. Ordhistoriske essay 123 Knekkebrød 124

r egist er

Land og folk i den norrøne verda ca.

900 til 1450 146 Lev vel, alle 20 Levande stein 35 Livius 21 Matias Maradona 76 Mi briljante venninne 10 Mysteriet i trua. Jon Fosse i samtale med Eskil Skjeldal 119 Napoli-kvartetten 10–13 Noo gode Gnu: Songar for menneske og dyr 37 Norsk historie 1814–1905. Å byggje ein stat og skape ein nasjon 140 Norsk litterær årbok 2015 147 Norske skrivereglar. Reglane du treng for å skrive på papir og skjerm 115 Notatbok frå ein barndom 29 Nye røyster i nynorsk-forskinga 144 Når det regnar i Afrika: Ei bok om vêr og klimaendringar 91 Personar du kanskje kjenner 14, 55–57 Prinsesse Fibi og draken 82 Risp i Berget 16 Samtidsruinar 121 Satans mor 31 Sju dagar i august 50 Skammar-serien 100 Skammarens dotter 100 Skammarkrigen 103 Skammarteiknet 101 Slangens gåve 102 Snakk mindre, sei meir. Jakta på den perfekte kommunikasjon 129 Sola og vinden 71 Songfuglen 18

Stian og Stine-serien 96 Strikk til barnehagebarn 131–133 Strikk til dei aller minste nøstebarna 130 Styreform og politisk kultur i Noreg 1660–1884 143 Superpularen 24 Svartedalen 108 Sykling i søvne 41 Ta 100 steg og få ein venn 95 Tanke og draum er himmelske køyrety 26–27 Tanntrøbbel 70 Tokulturlæra i norsk historie 142 Tre librettoar 34 Utstyrstekstar 33 Uventa vendingar 22 Villheks-serien 98–99 Zweet 109 Å gripe fortida. Innføring i historisk forståing og metode 141

FORFAT TARREGIST ER Andresen, Astri 141 Baltscheit, Martin 81 Berge, Atle 24, 76–79 Bildøen, Brit 50 Bruheim, Magnhild 96 Cappelen, Bodil 26 Christiansen, Jesper Nicolaj 85 Dale, Hildegunn 42 Daynes, Katie 75 Dørum, Knut 143 Eikemo, Marit 23, 58–60, 121 Eiksund, Hjalmar 144 Erstad, Veronika 43

151

r egist er 15 2

Ferrante, Elena 10–13 Fet, Jostein 116 Fidjestøl, Alfred 117 Folkestad, Anna R. 70 Fosse, Jon 34–35, 48, 119 Fretland, Jan Olav 115 Fretland, Jan Olav 144 Fridtun, Kristin 123 Gavalda, Anna 51 Grahame, Kenneth 75 Grande, Martine 86 Gujord, Heming 147 Hansen, Atle 108 Harvey, PJ 38 Haug, Peder 145 Hauge, Olav H. 26–27 Heie, Sigbjørn 46 Heinlein, Sylvia 83 Hellesnes, Jon 122 Hoem, Edvard 47 Hjørnevik, Jon 128 Hyvik, Jens Johan 142 Imsen, Steinar 146 Iversen, Kristina Leganger 15 Kaldhol, Marit 109 Karrebæk, Dorte 84 Kleppen, Grete 22 Kolden, Ragnhild 30 Kroken, Vigdis 30 Kråkevik, Herborg 39 Kvalvaag, Hilde K. 20 Kaaberbøl, Lene 98–103 Kaasa, Erlend 20 Lange, Norah 29 Leikvoll, Jan Roar 17–19 Likar, Gudrun 82 Lindgren, Barbro 87 Lund, Synnøve Macody 14, 54–57 Mackinnon, Mairi 71 Malot, Hector 89 Markhus, Vegard 73 Michelsen, Per Arne 147

Muchamore, Robert 104, 105 Murphy, Seamus 38 Muszynski, Eva 80 Myhre, Jan Eivind 140 Myklebust, Hilde 90 Mæhle, Lars 110 Nielsen, Jóanes 36 Nordbø, Torolf 129 Fevang, Tove 130–133 Nordbø, Torunn 125–127 Nortun, Harald 97 Nymark, Johannes 134 Orten, Øystein 16 Osland, Erna 91, 95 Parr, Maria 88 Punter, Russel 72, 74 Reines, Ariana 40 Rosland, Sissel 141 Rydland, Asbjørn 106, 107 Ryymin, Teemu 141 Rødstøl, Berit 93 Røssland, Tor Arve 111 Røyset, Ingunn 94 Skjeldal, Eskil 119 Skålevåg, Svein Atle 141 Solstad, Rakel 32 Sortland, Gaute M. 25 Stai, Kari 67 Steen, Leif Arild 129 Sørbø, Jan Inge 120 Søyland, Aud 115 Thingnes, Harald 135 Timberlid, Rune 31 Tjeltveit, Solveig M. 37 Ulstrup, Åshild 118 Økland, Einar 41 Åpent Bakeri 124 Årskaug, Arne Henning 33

FOTOREGIST ER

Blunt, Fred 75 Büchner, Sabine 82 Di Chiara, Francesca 71 Dickmeiss, Otto 84 Fjeldbu, Christian 93 Folkestad, Anna R. 70 Grande, Martine 86 K., Ulf 81 Landström, Olof 87 Lileng, Tone 90 Lystad, Henning 76–79 Markhus, Vegard 73 Mazali, Gustavo 74 Møkleby, Per Ragnar 91 S., Svend Otto 88 Semple, David 72 Snejbjerg, Peter 85 Stranger, Torill 95 Teich, Karsten 80 Wiemers, Sabine 83

Agnete Brun 23, 58, 121 Andrew Amorim 88 Anne Andersen 43 Benedikte Skarvik 32 Bjarte Bjørkum 73 Bodil Haga 70 Carl Christian Raabe 14, 54 Cathrine Dokken 115 Cecilie N. Seiness 117 Elin Vestrheim 21 Geir Arnesen 130 Hanna Constance 80 Herborg Pedersen 25 Hilde Ranheim 86 Hugo Opdal 94 Jan Kløvstad 26 Kjetil Tandstad 116 Knut Brautaset 122 Kristin Fuglseth 120 Kristin Aafløy Opdan 33 Lars Petter Pettersen 124 Le Dilettante 51 Lene Løtvedt 91, 95 Linda Cartridge 50 Marius Knutsen 108 Nadin Martinuzzi 125 Odd Goksøyr 16 Ole Kaland, NRK 135 Rolf Seierstedt 128 Sam Jones 104 Sanne Berg 98, 100, 102 Synnøve Skree Skjeldal 119 Tale Hendnes 15 Tina Åmodt 123 Tom A. Kolstad 34, 48 Tove K. Breistein 17, 24, 30, 37, 41, 42, 76, 78, 90, 93, 106, 110, 118 Øyvind Eide 109

OMSET JAR- OG GJENDIKTARREGIST ER Bakke, Gunstein 29 Bakke, Tove 51 Carmona-Alvarez, Pedro 38 Dale, Hanne 72, 75 Forfang, Åsmund 89 Horvei, Johannes 89 Kleiva, Anna 40 Moa, Lars 36 Parr, Maria 88 Rosse, Øystein 98–105 Skogseide, Ole 74, 80–83 Sørsdal, Kristin 11–14 Søyland, Aud 84–85 Versto, Stein 87 Øyehaug, Gunnhild 38

r egist er

ILLUST R ATØRREGIST ER

15 3

FØLG OSS PÅ: www.twitter.com/samlaget www.facebook.com/samlaget www.instagram.com/detnorskesamlaget og abonner på nyheitsbrev på www.samlaget.no

KontaKt oSS Anne Liv Tresselt Sals- og marknadssjef Mobil: 905 61 322 a.tresselt@samlaget.no Siri IfarnÌss Salskonsulent Mobil: 950 29 198 s.ifarnaess@samlaget.no Maren Ingeborg Hvamstad Marknadskoordinator Mobil: 412 26 449 m.hvamstad@samlaget.no Karin Helgøy Informasjonssjef Mobil: 970 19 865 k.helgoy@samlaget.no



www.samlaget.no

Eg valde å ikkje gjere anna enn å kaste Nu, dokka hennar som ho like før hadde gitt meg, ned i kjellaren.

Ho såg på meg med vantru.

«Det du gjer, det gjer eg også,» sa eg straks med høg stemme, vettskremd.

«No går du og hentar ho igjen.»

«Berre viss du går og hentar mi.»

Vi gjekk saman. Nedst i oppgangen, til venstre, var den vesle døra inn til kjellarane, vi kjende den godt.

Ettersom den var øydelagd – den hang skakt på ei av hengslene – var den blokkert halvveges med ein kjetting som så vidt heldt den inntil karmen. Alle ungane i oppgangen vakla mellom freistnaden til og samtidig frykta for å presse den vesle døra opp slik at det laga seg ein passasje til andre sida. Vi gjorde det. Vi laga ein sprekk som var stor nok til at dei tøyelege og tynne barnekroppane våre klarte å smyge seg igjennom og inn i kjellaren.

Vel inne, Lila først og eg bak, gjekk vi ned dei fem steintrinna til ein fuktig stad, der lyset skein svakt inn frå dei små glipene på gatenivå. Eg var redd, eg prøvde å halde meg tett bak Lila, men ho verka sint og var på veg rakt fram på leit etter dokka. Eg gjekk på tærne og kjende under sandalane småting som knasa, glas, småstein, insekt. Omkring oss var det mørke skuggar av ting, spisse eller skarpe eller runde. Det vesle lyset som skein inn i mørket, fall no og då på gjenkjennelege ting: eit stolskjelett, opphenget til ei lysekrone, fruktkasser, ryggen til ein sofa, eit armlene, ulike hengsler i jern. Det stokk i meg då eg såg noko som likna eit mjukt ansikt med store auge av glas, som forlengde seg ut i ei hake