KLOOSTERS EN KLOOSTERLINGEN Deel 10 – Clarissen
en Minderbroeders in Hoogstraten
In DHM nr. 302, juni 2010, publiceerden wij deel 1 van deze reeks over ‘kloosters en kloosterlingen’. Met deze artikelen wilden wij de aanwezigheid van de verschillende religieuze gemeenschappen, die in de vorige eeuw in onze gemeente nog actief waren, in herinnering brengen. Sommige lezers vroegen: ‘Waarom schrijf je ook niet over de Clarissen en de Minderbroeders? Zij zijn toch belangrijk geweest voor Hoogstraten!’ Helaas, deze kloostergemeenschappen overleefden de Oostenrijkse periode (1715-’94) en de Franse tijd (1794-1814) in onze gebieden niet. Maar vorig jaar vierde het Klein Seminarie zijn 175-jarig bestaan (1835-2010). Daardoor kwamen de Clarissen en de Minderbroeders terug in beeld. Het Klein Seminarie kwam op de plaats van het vroegere Clarissenklooster en het Klein Seminarie kan men ook enigszins zien als de opvolger van de Latijnse school. De Minderbroeders waren dan weer belangrijk geweest voor die Latijnse school. Daarom dit tiende en laatste deel over ‘kloosters en kloosterlingen’ in onze gemeente. Einde 1834 werden de nog overgebleven gebouwen van het voormalige Clarissenklooster aangekocht om er een college op te richten. Hoogstraten had immers een eeuwenlange traditie met de Latijnse school, die in 1797 werd afgeschaft. Het nieuwe Hoogstraatse college, een kostschool voor jongens, gaat dit hervatten. Het opende op 13 oktober 1835 zijn deuren met klassieke en moderne humaniora, of anders gezegd met een Latijnse en een burgerafdeling. Er waren toen nog maar 14 studenten, twee leraars en het schoolgeld bedroeg 317 frank. In 1836 waren er 54 leerlingen en een jaar later 73. In oktober van dat jaar sloot het college aan bij het Groot Seminarie te Mechelen. Het kreeg de naam van “Eerste afdeling van ’t Aartsbisschoppelijk Seminarie”, het huidige Klein Seminarie. De voertaal werd toen Frans. Voor de hoogste jaren waren er toen nog geen leerlingen. In 1859 waren er 139 en in 1876 waren er al 536 studenten. Ook het aantal leraren nam toe. Verbouwingen en nieuwe gebouwen werden noodzakelijk. In dit artikel gaan we eens kijken wat daaraan zoal voorafging.
De Croone of Onze-Lieve-Vrouw ter Kroon Op de plaats waar het Klein Seminarie van Hoogstraten zich bevindt stond vroeger een huis met de naam “de Croone”. Tegenwoordig heeft iedere straat zijn naam en elk huis zijn nummer; dat was in de 15e eeuw niet het geval. Ieder huis had toen zijn naam, zoals het Gulden Vlies, Den Bloempot, Den Draeck, De Leeuw, De Zwaan, Het Knechtjeshuis, De Gulden Coppe, Het Zweert en zo ook dit huis, de “Croone”. Op 14 oktober 1489 werd dit huis gekocht door vier vrouwen, de stichteressen van het clarissenklooster te Hoogstraten. Het klooster werd daarom ook OnzeLieve-Vrouw ter Kroon genoemd, naar het huis de “Croone”. Later kreeg er aan de andere kant
16
- MEI 2011 - DE HOOGSTRAATSE MAAND
Het Clarissenklooster van Hoogstraten in de 16de eeuw (detail uit stadspanorama 1564). van Hoogstraten een huis met brouwerij dezelfde naam, het huidige pand aan de Vrijheid nr. 121. Was de ‘oude kroon’ al een stenen huis? Waarschijnlijk niet. Ik weet ook niet tot wanneer het oorspronkelijke gebouw is blijven staan. Later kwamen er in ieder geval allerlei gebouwen bij. Zo werd er tussen 1527 en 1528 een vrijwel nieuw klooster met kapel opgetrokken, op last van Antoon de Lalaing en Elisabeth van Culemborg. Zij droegen de kloostergemeenschap een warm hart toe. Zozeer dat het hart of de ingewanden van Antoon, de eerste graaf van Hoogstraten, er in de kapel begraven werd in een loden kist onder een grafsteen. Gebruiken waar we tegenwoordig wat huiverig tegenover staan. Op het schilderij in het stadhuis met als opschrift “Dit is de Vryheyt van Hoochstraten met het casteel, alsoo sy was A° 1564” is het klooster geheel rechtsonder afgebeeld. Verder hebben we nog
enkele andere schetsen die ons een beeld geven van het voormalige clarissenklooster. Sommigen noemden dit kloostergebouw in de 17de eeuw het schoonste van de Nederlanden. Het eerste eenvoudige klooster van de Clarissen ontstond dus in 1489 en met de Clarissen kwamen ook de Minderbroeders uit Antwerpen naar Hoogstraten. De Minderbroeders woonden aanvankelijk in een bijhuis van het Zusterklooster. Huize de Kroon, was zo te zien zeker geen kleine bedoening. Aan dit huis waren tevens 20 bunder land verbonden wat we ruwweg mogen schatten op ongeveer 20 hectaren. Er was van bij de aanvang plaats voor zes zusters en twee Minderbroeders. Op 29 april 1490 kregen deze vier vrouwen van Paus Innocentius de VIII toelating om zich in Hoogstraten te vestigen en er te leven volgens