Nasza Troska 72 by ConvatecPolska

DONIESIENIA POL-ILKO 4

FELIETON

Dr hab. med. Wojciech Szczęsny 5

PORTRET

Agata Śmietana 6

PROGRAM ME+™

Kompleksowe wsparcie dla osób ze stomią 10

PIELĘGNACJA STOMII

Wczesne powikłania po operacji wyłonienia stomii 12

NOWE PRODUKTY

ESTEEM BODY™ – Stop podciekaniu 16

KARTA STOMIKA

Twój identyfikator w podróży 21

ZDROWIE

Słońce – dobrodziejstwo czy zagrożenie? 22

FIZJOTERAPIA

Lato bez kontuzji 24

DIETA

Przez jelita do zdrowia 26

NOWE TECHNOLOGIE Informacja kontra dezinformacja 28

PSYCHOLOGIA

Czy to już manipulacja? 30

PPrzed Państwem najnowsze wydanie magazynu „Nasza Troska". Przygotowując je, chcieliśmy się skoncetrować na tematach, które bezpośrednio dotyczą stomików i ich życia po operacji. Tak zresztą będzie także w kolejnych wydaniach – wracamy bowiem do publikacji przygotowanychprzezdoświadczonepielęgniarkistomijne,którenajlepiej wiedzą, z czym borykają się osoby ze stomią, ale także, jak skutecznie wesprzeć pacjentów w ich komfortowym funkcjonowaniu po operacji. Zachęcamy do lektury tekstu o wczesnych powikłaniach pooperacyjnych (s.12-15),zaśwkolejnymprzeczytająPaństwoopowikłaniachpóźnych.

WConvatectopacjencisąwcentrumuwagi–dlategochcemyporuszać tematyzwiązanezichrealnymiproblemami.Takimwątkiemjestchociażby profilaktykawystępowaniapowikłań,np.tychzwiązanychzpodciekaniem (czemu poświęcony jest tekst o linii produktów Esteem Body™ na s. 16-18). Chcemyedukować,jakradzićsobieztrudnościami,jeślisięjużpojawią,ale też rekomendować najlepszy dostępny na rynku sprzęt.

Jesteśmy przekonani, że nasze ponad 30-letnie doświadczenie w opiece stomijnejtogwarancjaprofesjonalizmuirzetelności.Aleteżzobowiązanie –jeśliwięcmająPaństwowątpliwościlubpytania,zapraszamydokontaktu z Convatec, np. poprzez infolinię. Na s. 34 publikujemy także listę poradni stomijnych i punktów konsultacyjnych w różnych regionach Polski.

Jeżeli chcesz dołączyć do programu „me+”, otrzymywać bezpłatne materiały edukacyjne i prenumeratę kwartalnika „Nasza Troska”, wypełnij czytelnie zamieszczony poniżej kupon i odeślij go na adres: Convatec Polska Sp.z o.o., Rondo Daszyńskiego 1, 00-843 Warszawa

KUPON PROSZĘ WYPEŁNIĆ DRUKOWANYMI LITERAMI

Potrzebujemy Pani/Pana zgody, aby przyjąć zgłoszenie udziału w programie me+. KUPON PROSZĘ WYPEŁNIĆ DRUKOWANYMI LITERAMI

Potrzebujemy Pani/Pana zgody, aby przyjąć zgłoszenie udziału w programie me+.

IMIĘ:

NAZWISKO: ULICA,

NAZWISKO:

POCZTOWY I MIEJSCOWOŚĆ: ADRES

ULICA, NUMER DOMU/NUMER LOKALU: KOD POCZTOWY I MIEJSCOWOŚĆ:

Zgadzam się na przetwarzanie moich danych przez Convatec Polska (Zaznaczenie zgody jest niezbędne do rejestracji w programie me+ )

Dane osobowe, w tym dane o stanie zdrowia, będziemy przetwarzać w celu umożliwienia Pani/Panu udziału w programie me+, w tym wysłania odpowiedniego produktu do zaopatrzenia i pielęgnacji stomii oraz zapewnienia dostępu do informacji, produktów i usług przygotowanych dla członków programu.

Jeśli chce Pani/Pan dodatkowo otrzymywać od nas informacje o nowych usługach i produktach, prosimy o wybranie sposobu kontaktu:

Zgadzam się na przetwarzanie moich danych przez Convatec Polska (Zaznaczenie zgody jest niezbędne do rejestracji w programie me+ ) Dane osobowe, w tym dane o stanie zdrowia, będziemy przetwarzać w celu umożliwienia Pani/Panu udziału w programie me+, w tym wysłania odpowiedniego produktu do zaopatrzenia i pielęgnacji stomii oraz zapewnienia dostępu do informacji, produktów i usług przygotowanych dla członków programu.

Adres korespondencyjny (materiały edukacyjne w wersji drukowanej)

Jeśli chce Pani/Pan dodatkowo otrzymywać od nas informacje o nowych usługach i produktach, prosimy o wybranie sposobu kontaktu:

Adres e-mail (materiały w wersji elektronicznej)

Adres korespondencyjny (materiały edukacyjne w wersji drukowanej)

Numer telefonu (połączenia telefoniczne i wiadomości SMS)

Adres e-mail (materiały w wersji elektronicznej)

Co jakiś czas będziemy Pani/Panu przesyłać aktualne informacje o naszych usługach i produktach, oferty promocyjne, magazyn „Nasza Troska”, a także materiały edukacyjne i zaproszenia na organizowane przez Convatec Polska wydarzenia (szkolenia, webinary). Zgodę na przetwarzanie danych osobowych można wycofać w każdej chwili, kontaktując się z nami pod numerem telefonu 800 120 093 lub drogą e-mail: dzial.pomocy@convatec.com. Można też skorzystać z linku umieszczonego w naszych wiadomościach e-mail.

Numer telefonu (połączenia telefoniczne i wiadomości SMS) Co jakiś czas będziemy Pani/Panu przesyłać aktualne informacje o naszych usługach i produktach, oferty promocyjne, magazyn „Nasza Troska”, a także materiały edukacyjne i zaproszenia na organizowane przez Convatec Polska wydarzenia (szkolenia, webinary). Zgodę na przetwarzanie danych osobowych można wycofać w każdej chwili, kontaktując się z nami pod numerem telefonu 800 120 093 lub drogą e-mail: dzial.pomocy@convatec.com. Można też skorzystać z linku umieszczonego w naszych wiadomościach e-mail.

Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest Convatec Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej: Administrator lub Convatec Polska). Kontakt z Administratorem jest możliwy za pośrednictwem numeru telefonu: +48 22 579 66 50. Na podstawie Pani/Pana dobrowolnej zgody, dane osobowe (w tym dane o stanie zdrowia) będą przetwarzane przez Convatec Polska w celu obsługi zgłoszenia, umożliwienia Pani/Panu udziału w programie me+ oraz korzystania z usług oferowanych uczestnikom programu (podstawa prawna: art. 9 ust. 2 lit. a RODO). W przypadku wyrażenia chęci otrzymywania informacji marketingowych za pośrednictwem wybranego kanału komunikacji (np. adresu korespondencyjnego, adresu e-mail, numeru telefonu), Pani/Pana dane będą przetwarzane przez Convatec Polska również w tym celu (podstawa prawna: art. 6 ust. 1 lit. a RODO). W zakresie niezbędnym do organizacji i realizacji programu me+, Convatec Polska powierza przetwarzanie danych osobowych firmie QAH Sp. z o.o. Sp. k z siedzibą w Łodzi przy ul. Inż. Stefana Skrzywana 6, na podstawie umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych. Dane osobowe będą przetwarzane przez Convatec Polska do czasu odwołania przez Panią /Pana zgody. Zgodę na przetwarzanie danych osobowych można wycofać w każdej chwili, kontaktując się z Administratorem za pośrednictwem adresu e-mail: dzial.pomocy@ convatec.com lub numeru telefonu: 800 120 093. Jeżeli skorzysta Pani/Pan z tego prawa - zaprzestaniemy przetwarzania danych i zostaną one usunięte z naszej bazy. Wycofanie zgody nie ma wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Przysługuje Pani/Panu także prawo wniesienia wniosku dotyczącego dostępu do danych, sprostowania danych, usunięcia danych, ograniczenia przetwarzania danych, sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych, przeniesienia danych do innego administratora. Ponadto ma Pani/Pan prawo do wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (organu nadzorczego), jeżeli uważa Pani/Pan, że przetwarzanie danych osobowych narusza przepisy prawa (więcej informacji: https://uodo.gov.pl/pl/83/155). W sprawach związanych z ochroną danych osobowych można kontaktować się z inspektorem ochrony danych (IOD), za pośrednictwem adresu e-mail: odo@convatec.com. Szczegółowe informacje na temat przetwarzania danych osobowych znajdują się na naszej stronie: https://www.convatec.com/pl-pl/rodo.

DOŁĄCZ DO SPOŁECZNOŚCI CONVATEC

ME+™ – WSPARCIE NA WAGĘ ZDROWIA

Firma Convatec – wierząc w realną siłę wspierających relacji – stworzyła i sukcesywnie rozwija program dla pacjentów ze stomią me+™. Jego największą wartością, a zarazem celem, dla którego powstał, jest życzliwa pomoc na wielu poziomach, dopasowana konkretnie do potrzeb osób po operacji wyłonienia stomii. Niezależnie więc od tego, czy właśnie jesteś w okresie pooperacyjnym i oswajasz się ze swoją nową sytuacją zdrowotną, czy też funkcjonujesz ze stomią od lat, zachęcamy, byś zapoznał/a się z ofertą programu i połączonych z nim serwisów internetowych. Naprawdę warto.

W sposób wyczerpujący najważniejsze zalety programu me+™ – i przystąpienia do niego – przedstawiamy na stronach 10-11 bieżącego wydania „Naszej Troski”. Zachęcamy do lektury tego artykułu, wierząc, że każdy/a z Czytelniczek/ków znajdzie w nim odpowiedzi na swoje pytania, oczekiwania i codzienne wyzwania.

ESTEEM BODY – DOCENIONE PRZEZ PACJENTÓW

Coraz większa liczba pacjentów ze stomią korzysta z najnowszej oferty produktowej firmy Convatec – linii worków jednoczęściowych Esteem Body™ z systemem przeciwdziałającym pociekaniu Leak Defense™. Produkty są dostępne w dwóch głębokościach wypukłości typu convex: 3,5 mm i 7 mm.

Wypukłe przylepce typu convex wywierają różny nacisk na tkanki i tam, gdzie mamy do czynienia z fałdami skórnymi zlokalizowanymi blisko stomii, chcąc uzyskać efekt wypłaszczenia struktur wokół stomii, zastosujemy przylepiec wywołujący napięcie obwodowe. Gdy mamy do czynienia ze stomią, której śluzówka znajduje się poniżej poziomu skóry, warto zastosować przylepiec z wypukłością convex, która dzięki zastosowaniu napięcia centralnego uwypukli chowającą się stomię. Wszystko po to, aby pomóc znaleźć optymalne rozwiązanie – dopasowane do potrzeb konkretnego pacjenta i konkretnej stomii. Więcej na temat Esteem Body™ piszemy na stronach 16-18 „Naszej Troski”.

NOWE PRODUKTY

W związku z ciągłym rozwijaniem naszego portfolio produktów stomijnych z przyjemnością informujemy, że od lipca wprowadzamy do naszej oferty dodatkowe worki otwarte o pojemności 570 ml. Wierzymy, że to rozszerzenie asortymentu zapewni jeszcze większy wybór i pomoże w jeszcze lepszym dopasowaniu sprzętu do indywidualnych potrzeb naszych pacjentów.

UDZIAŁ W WARSZTATACH

Z dumą informujemy, że Convatec, jako Złoty Sponsor, aktywnie uczestniczył w tegorocznych Warsztatach Wokół Stomii Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Stomijnych, które

odbyły się w dniach 29-31 maja 2025 r. we Wrocławiu! Nasze zaangażowanie w to wydarzenie wynika z głębokiego przekonania o potrzebie ciągłego inwestowania w jakość opieki nad pacjentami stomijnymi oraz z chęci realnej poprawy ich życia ze stomią. Cieszymy się, że mogliśmy podzielić się naszą wiedzą i doświadczeniem, a także zaprezentować nasze innowacyjne rozwiązania w dziedzinie pielęgnacji stomii. Dziękujemy Polskiemu Towarzystwu Pielęgniarek Stomijnych za organizację tego ważnego wydarzenia!

METODA NA ZDROWIE

Z radością informujemy o nawiązaniu współpracy z niezwykle inspirującą Agatą Śmietaną! Agata to wizażystka, dietetyczka, geofizyczka i przede wszystkim – silna kobieta, która od czterech lat żyje z ileostomią.

Dzieląc się swoją podróżą na platformach społecznościowych, takich jak Facebook, Instagram, TikTok i YouTube, gdzie prowadzi kanał o nazwie Metoda na Zdrowie, Agata motywuje tysiące osób do odnajdywania własnej drogi do zdrowia i akceptacji siebie. Jej otwartość i pozytywne podejście do życia ze stomią są dla nas niezwykle cenne.

Cieszymy się, że będziemy mogli wspólnie z Agatą działać na rzecz podnoszenia świadomości i wsparcia osób żyjących ze stomią. Już teraz zapraszamy do śledzenia profili Agaty i wypatrywania efektów naszej współpracy! ●

„Nasza Troska”

Bezpłatny magazyn dla osób ze stomią. Ukazuje się od kwietnia 2001 r. www.convatec.pl www.stomia.pl

Wydawca/ Adres redakcji

Convatec Polska Sp. z o.o. Warsaw Unit, piętro 13

Rondo Daszyńskiego 1 00-843 Warszawa

tel.+48 22 579 66 50 e-mail: dzial.pomocy@convatec.com

Bezpłatna infolinia: 800 120 093

Redaktor naczelna

Monika Hab

Redaktor prowadząca

Anna Zarębska-Tutak

Redakcja

Lidia Butowska

Małgorzata Bocheńska

lek. med. Marcin Pustkowski

Dorota Roszkowska

Urszula Sobczak

dr Wojciech Szczęsny

Opracowanie graficzne

Izabela Królikowska

AKTUALNOŚCI POL-ILKO

Po czterech latach mamy kolejny, bardzo wyczekiwany, 6. numer „Stomika”. Zapraszamy do lektury. Dostępny w oddziałach POL-ILKO, sklepach medycznych, poradniach.

W lutym mogliśmy uczestniczyć w corocznym, XIX już Forum Organizacji Pacjentów oraz obchodach Światowego Dnia Chorego. Organizatorem tego spotkania od początku jest ks. dr Arkadiusz Nowak i jego zespół z Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.

W marcu i kwietniu odbywały się walne sprawozdawczo-wyborcze w oddziałach regionalnych POL-ILKO. Nasza działalność opiera się właśnie na aktywności lokalnej w tych miastach, gdzie są oddziały i ludzie chętni do wzajemnej pomocy. Tutaj osoby ze stomią i ich rodziny mogą się spotkać z wolontariuszami, specjalistami, nawiązać nowe relacje oraz poczuć się jak w dobrej rodzinie.

24 kwietnia w Warszawie odbyło się posiedzenie Zarządu Głównego POL-ILKO, podczas którego podsumowaliśmy poprzedni rok i przygotowaliśmy się do zebrania walnego, 26 czerwca w Krakowie.

W najbliższym czasie czekają nas m.in.:

• 9–11 maja, Żylina (Słowacja) – Międzynarodowa Konferencja „Jak się zmieniło życie stomików?

• 5–8 czerwca, Jaworzynka – Spotkanie Graniczne V4. Tym razem w gronie 70 osób z Polski, Czech, Słowacji i Węgier. Ponadto przewidziano część rowerową w dniach 8–11 czerwca.

• 1–7 października – 4. Tydzień Godności Osób ze Stomią. W tym roku chcemy zwrócić szczególną uwagę na ofertę poradni POZ, jaka jest dostępna dla pacjentów ze stomią. Zapraszamy do kontaktu z naszymi oddziałami (dane kontaktowe w NT oraz na naszej stronie internetowej www.polilko.pl). ●

Zarząd Główny POL-ILKO

WIADOMOŚCI Z ODDZIAŁÓW POL-ILKO

ODDZIAŁ W SŁUPSKU

7 kwietnia obchodziliśmy 10-lecie oddziału słupskiego POL-ILKO. Piękna uroczystość odbyła się w Ratuszu, a uświetnili ją swoją obecnością m.in. prezydent Słupska Krystyna Danilecka-Wojewódzka, koleżanki i koledzy z oddziału szczecińskiego oraz zaprzyjaźnione Amazonki. Stoiska informacyjne przygotowały Delegatura Pomorskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Słupsku, SPM ZOZ Przychodnia Miejska i Słupskie Amazonki. Nad całością czuwała nieoceniona prezes oddziału Viola Kiełpińska. ●

ODDZIAŁ W SZCZECINIE

10-11 lutego przedstawicielka oddziału wzięła udział w XIX Forum Organizacji Pacjentów w Warszawie. Inauguracja Forum odbyła się z udziałem ministry zdrowia Izabeli Leszczyny. W Forum uczestniczyli przedstawiciele około dwustu organizacji pacjentów z całej Polski. Przez dwa dni wzięliśmy udział w spotkaniach z udziałem osób kształtujących politykę zdrowotną państwa, m.in. Ministra Zdrowia, Prezesa NFZ, Rzecznika Praw Pacjenta, ekspertów w obszarze zdrowia publicznego. A już 15 lutego nasza gromadka spotkała się na zabawie karnawałowej w „Uśmiechu”. Bawiliśmy się znakomicie, szalejąc na parkiecie!

Zapraszamy do naszej siedziby przy ul. Jana Pawła II 42 tuż przy pl. Grunwaldzkim. ●

ODDZIAŁ W KRAKOWIE

15 kwietnia przedstawiciele oddziału uczestniczyli w spotkaniu świątecznym zorganizowanym przez Prezydenta Miasta Krakowa. W przyjaznych murach Hali 100-lecia Cracovii mogli spotkać się reprezentanci wielu środowisk osób z niepełnosprawnościami z terenu Krakowa. Oprócz pana Aleksandra Miszalskiego obecni byli przedstawiciele krakowskiego magistratu, w tym Bogdan Dąsal, pełnomocnik prezydenta ds. osób z niepełnosprawnościami. Spotkanie uświetnił zespół muzyków oraz Chór Allegria z Zespołu Szkół i Placówek Centrum dla Niewidomych i Słabowidzących. ●

KIEDY WARTO PODDAĆ SIĘ OPERACJI

PLASTYKI STOMII?

NIM ODPOWIEM NA PYTANIE ZAWARTE W TYTULE, ZACZNĘ OD PEWNEJ OCZYWISTOŚCI. KAŻDA STOMIA, W TYM JELITOWA, JEST NIEFIZJOLOGICZNA.

dr Wojciech Szczęsny

NNaturanieprzewidziała,żewydalaniekałuczymoczu będzie odbywać się na skórze brzucha i że człowiek będzie „jadł” przez cewnik w żołądku lub jelicie. To znaczy, że zarówno miejsce, jak i sposób wykonania stomii może powodować kłopoty. Wczesne przyczyny powikłań są bezpośrednim następstwem operacji i/lubbłędówpopełnionychwjejtrakcie.Zbytszerokie preparowaniejelitapozbawiakońcówkęunaczynienia idochodzidoniedokrwienia.Częstodotyczytylkośluzówki igoi się po jakimś czasie, ale niekiedy dochodzi do martwicy stomii i konieczności reoperacji. Wyłonionejelitomusibyćluźne.Napięciepowodujeniedokrwienieorazzrywanieszwówłączącychjezpowłokami.Zbytciasnyotwórwpowłokachskutkujeobrzękiem jelita,cotakżeniestetyniekiedyprowadzidozerwania szwów i niedokrwienia. Czasami obserwujemy brak zrostu skóry ze śluzówką jelita. Przyczyny są rozmaite –niedokrwienieiobrzęk,aleteżnp.niskipoziombiałka w surowicykrwi.Powikłaniawczesnezdefinicjiwystępują do chwili wypisu lub wciągu30dni. Zaczyna się życie ze stomią. Wspomniana natura nie przewidziałajednak,abyśluzówkajelitamiałakontakt ześrodowiskiemzewnętrznym.Choćprawidłowaaplikacja sprzętu jest tu najważniejsza, może pojawić się krwawienieczyowrzodzenieśluzówki.Zawszetrzeba to skonsultować zlekarzem.Tosamodotyczygrudek pojawiającychsięnagranicyjelito-skóra.Tozazwyczaj ziarninabędącawynikiemmechanicznychuszkodzeń. Wyjątkowo rzadko może to być polip lub niestety wznowa nowotworu.

„Zmorą”stomikówsązmianyskórne.Wynikająwwiększości z podciekania treści pod płytkę worka. Tu chirurgia ma mniej do powiedzenia, chyba że przyczyną jest(bardzorzadko)złeuformowaniestomii.Sąróżne rodzaje płytek i worków, wtym dla stomii wklęsłych, inależywrazzpielęgniarkąstomijnąustalić,jakrozwiązać problem. Powikłania późne występują po wypisie lub powyżej miesiąca życia ze stomią.

Zdecydowanawiększośćstomikówmaprzedsobądługieżycieitenczaspozwalanarozwinięciesiępowikłań. Wczasie wyłaniania stomii robimy dziurę w brzuchu. Naturalnąreakcjąorganizmujestpróbajejzagojenia., możezatemdojśćdozwężeniastomii.Kiedyzauważymy takie zjawisko – trzeba szybko skonsultować to z lekarzem. Można zastosować poszerzenie mechaniczne lub wykonać plastykę otworu. Najczęstszym powikłaniem późnym jest przepuklina okołostomijna – otwór poszerza się na tyle, że prócz pętli stomijnej wchodzi tam tkanka tłuszczowa z wnętrza brzucha i inne pętle jelitowe.Częstotowarzyszyjejprzepuklinawraniepo otwarciubrzucha.Wzasadzieleczeniejesttylkooperacyjne.Wskazaniembezwzględnymsąepizodywięźnięciajelitiniemożnośćaplikacjisprzętu.Zabiegpowinno wykonaćsięwośrodkumającymdużedoświadczenie. Podobniesprawamasięzwypadaniemstomii–leczeniejesttylkooperacyjne.Kiedy?Minimalnewypadanie bez zaburzeń wypróżniania ibez wpływu na aplikację sprzętu–możnapoczekać.Dużewypadaniazutrudnieniem wydalania treści, niemożliwość odprowadzenia jelita–bezwzględnieoperować. ●

AGATA

ŚMIETANA – WIZAŻYSTKA, DIETETYCZKA, GEOFIZYCZKA, ABSOLWENTKA KRAKOWSKIEJ AGH I STUDIÓW W NORWEGII. POCHODZI Z JASŁA, MIESZKA W PILE RAZEM Z UKOCHANYM MĘŻCZYZNĄ ORAZ LILKĄ, BIAŁYM TERIEREM RASY WEST HIGHLAND. OD CZTERECH LAT ŻYJE Z ILEOSTOMIĄ.

ROZMAWIAŁA Lidia Butowska

Stomia to mój worek marzeń

JJest Pani znana w mediach społecznościowych, gdzie obserwują Panią tysiące ludzi. A co powiedziałaby Pani o sobie tym, którzy rzadko korzystają z Internetu?

Mam na imię Agata. Jestem kobietą, która wiele w życiu przeszła, a teraz pomaga innym znaleźć drogę do zdrowia i samoakceptacji. Choć jestem rozpoznawalna w Internecie jako dietetyczka i wizażystka, to przede wszystkim jestem człowiekiem – córką, przyjaciółką, stomiczką. Tworzę profil internetowy Metoda na Zdrowie, by pokazać, że nawet z wyłonioną stomią i bliznami na ciele można żyć pięknie i szczęśliwie.

Co zdecydowało o tym, że postanowiła Pani zaistnieć w sieci?

Potrzeba mówienia prawdy i chęć pomocy innym. Przez 26 lat żyłam z niezdiagnozowaną chorobą i bólem, który odbierał mi życie, o jakim marzyłam. Gdy w końcu dostałam szansę na nowe – przez wyłonienie stomii – poczułam, że chcę dawać coś z siebie tym, którzy wciąż się jej boją. Internet jest moim narzędziem, dzięki niemu mogę edukować, wspierać i inspirować. A stomia to mój worek marzeń, bo dzięki niej mogę robić rzeczy, o których kiedyś tylko śniłam.

Na swoim profilu internetowym powtarza Pani: „Granice są tam, gdzie je postawisz”. Gdzie Pani je sobie postawiła? Ile granic w życiu Pani pokonała? Stawiam je tam, gdzie kończy się mój strach, a zaczyna siła. Pokonałam granice choroby, bólu, wstydu, milczenia i niepewności. Najtrudniejsza z granic była w mojej głowie – przekonanie, że jestem inna, bo mam worek

na brzuchu. Kiedy dotarło do mnie, że inna nie znaczy gorsza, zrozumiałam, że jestem wystarczająca.

Skąd wzięła Pani na to siłę?

Życie mnie nauczyło, że nic nie jest dane na zawsze. Śmierć taty, kiedy miałam 21 lat, była dla mnie ogromnym wstrząsem. Straciłam go nagle – położył się spać i już się nie obudził. Uświadomiło mi to, że wszystko może się zmienić z dnia na dzień. Na początku bałam się stomii, unikałam jej. Później o niej marzyłam. Jednak nie zawsze było kolorowo – worek się odklejał, nie wiedziałam, jak sobie radzić. Straciłam pewność siebie. Później przyszedł strach, depresja, lęk przed każdym dniem i bólem. Z czasem zrozumiałam jednak, że tylko ja mogę zdecydować, jakie będzie moje życie. Pomogła mi w tym rozmowa z człowiekiem, który po wypadku motocyklowym stracił wzrok. Usłyszałam od niego: „Gdybym pewnego dnia nie powiedział sobie, że muszę się nauczyć żyć jako niewidomy, to jak wyglądałoby moje życie?”. I ja też musiałam zaakceptować swoje ograniczenia.

Jakim dzieckiem Pani była?

Bardzo wrażliwym i nieco samotnym. Często zmagałam się z bólem brzucha, niezrozumieniem, ale nie mówiłam o tym głośno. Lubiłam rysować, marzyć, uczyć się. Byłam ciekawa świata i ludzi, to mi zostało. Tata zaszczepił we mnie miłość do wiedzy – mówił, że nauki nikt mi nie odbierze. I właśnie chęć zrozumienia swojego ciała sprawiła, że zaczęłam studiować dietetykę. Chciałam znaleźć odpowiedzi na pytania, skoro nikt inny nie potrafił mi ich dać.

Jak wyglądało Pani życie przed wyłonieniem stomii?

To było życie w ciągłym cierpieniu i niewiedzy. Miałam za sobą 26 lat zaparć, bólu i wizyt u lekarzy, którzy nie wiedzieli, co mi jest. Bardzo starali się mi pomóc, jednak brak diagnozy przerósł nas wszystkich. Aż w końcu moje jelito grube prawie pękło i wtedy podpisałam zgodę na operację – moje papiery na życie.

W jakich okolicznościach do tego doszło?

Z powodu nieznośnego bólu znalazłam się w szpitalu w Poznaniu. Tam dostałam dar od Boga, bo trafiłam na lekarza anioła – profesora Tomasza Banasiewicza. Wtedy po raz pierwszy ktoś uwierzył w to, co się ze mną dzieje. Spojrzał mi w oczy i powiedział: „Musimy pani pomóc. Jeszcze nie wiem jak, ale musimy to zrobić”. Był to punkt przełomowy w moim życiu. Po operacji obudziłam się bez jelita grubego, a jelito cienkie zostało połączone z odbytnicą. Zabieg, który innym przywraca normalne życie, sprawił, że moje wywróciło się do góry nogami – w miejsce 26 lat ciągłych zaparć, miałam niemal 26 biegunek dziennie. Mogłabym zamieszkać w toalecie. Przez cztery lata czekaliśmy wszyscy, aż jelito cienkie przejmie funkcję jelita grubego, ale tak się nie stało. Był to dramatyczny okres, ważyłam około 30 kg, niemal straciłam włosy, byłam na granicy przeżycia. Nie można było dłużej czekać, trzeba było wyłonić ileostomię. Zaufałam lekarzom, uwierzyłam w nową szansę.

Co wykazało pooperacyjne badanie histopatologiczne?

Wyszło na jaw, że urodziłam się z rzadką chorobą Hirschsprunga, więc moje jelito grube nigdy nie działało prawidłowo. Po tej diagnozie płakałam z radości i złości, bo czułam ogromną ulgę. Gdy wyszłam z gabinetu lekarskiego, machałam wynikiem badania i wołałam do mojego mężczyzny: „To nie była moja wina!”.

Czy od początku radziła sobie Pani z obsługą stomii?

Skąd! Podciekający worek, podrażnienia skóry, strach – to była tragedia. Płakałam i zastanawiałam się, czy tak ma wyglądać moje życie? Na szczęście, lubię się uczyć. Powiedziałam sobie, że zrobię wszystko, by sobie pomóc. To, co było moim największym bólem, stało się wyzwaniem. Przetestowałam wszystkie typy sprzętu stomijnego, dostępnego na polskim rynku, i dziś nie mam ze stomią żadnego kłopotu.

Który sprzęt stomijny Pani wybrała?

Po wielu próbach najlepszym wyborem okazał się jednoczęściowy sprzęt stomijny Esteem Body™ firmy Convatec. Używam go nawet do czterech dni. Bardzo ważne jest,

Życie nie kończy się wraz z chorobą – ono się wtedy dopiero zaczyna – mówi Agata Śmietana, dietetyczka i influencerka

by dobierać sprzęt indywidualnie, w zależności od sytuacji. Na przykład, kiedy idę na siłownię, używam innego worka, niż wtedy, kiedy wybieram się na basen czy w podróż. Edukacja oraz korzystanie z odpowiednich worków i akcesoriów stomijnych są kluczowe dla naszego komfortu.

Dlaczego uważa Pani, że ten sprzęt stomijny jest tak dobry?

Myślę, że firma Convatec tworzyła worki Esteem Body™ z podobnym podejściem, jakie miałam ja, gdy szukałam rozwiązania swoich problemów ze stomią. Są one delikatne dla skóry, cienkie, niewidoczne pod ubraniem – idealne do codziennego korzystania. Często powtarzam, że z doświadczenia rodzą się prawdziwe innowacje. Takie, jak te worki.

Czy wśród akcesoriów stomijnych porusza się Pani równie dobrze jak wśród kosmetyków?

Zdecydowanie tak! Torbę ze sprzętem stomijnym noszę z taką samą pewnością jak kuferek wizażystki. Wiem, co służy mojej skórze, co chroni przed przeciekami, co pomaga żyć normalnie. Chcę o tym mówić głośno,

Po wyłonieniu stomii

stałam się wojowniczką, osobą wytrwałą i odważną, która zaczęła nowy etap życia.

bez tabu. Nie ma poczucia wstydu, gdy chodzi o dbanie o stomię. Używam zarówno chusteczek medycznych ESENTA™, pasków hydrokoloidowych ESENTA™, w kształcie półksiężyców czy pasty uszczelniającej Stomahesive® Wszystkie te akcesoria mają swoje zastosowanie w zależności od sytuacji.

W mediach społecznościowych radzi Pani innym, by akceptowali ciało ze stomią. Czy Pani je zaakceptowała? Tak, ale to był proces. Ciało ze stomią to wciąż ciało – piękne, dzielne, żywe. Dziś nie tylko je akceptuję, ale celebruję. Każdy fałdek skóry, każdą bliznę, każdą zmarszczkę. To nowa ja – nie gorsza. Z początku, stomia była dla mnie spełnieniem marzenia, szansą na drugie życie. Z czasem jednak przyszły momenty buntu i wątpliwości. Zaczęłam się zastanawiać, czy to jeszcze jestem ja? Czy to coś na brzuchu będzie mi towarzyszyło do końca życia? Czy jestem jeszcze kobieca, czy „taka” jeszcze się komuś podobam? Czy mogę wyjść na siłownię? Pewnego razu przeczytałam w Internecie, że jestem obrzydliwa i nie mam wstydu, bo publicznie mówię o fekaliach.

Jak Pani zareagowała?

Te słowa zatrzymały na pewien czas mój profil. Nie byłam już Agatą Śmietaną, edukatorką z profilu „Metoda na zdrowie”. Byłam bezimienną rudowłosą dziewczyną, która chce się ukryć przed światem. Mimo wszystko czułam jednak, że chcę dalej robić swoje. I pewnego razu zrozumiałam, że Agata Śmietana i stomiczka – to jedno. Wszyscy, którzy mnie kochają i są dla mnie ważni, akceptują mnie w pełni, więc ja nie powinnam się przejmować opinią ludzi, którzy nic o mnie nie wiedzą. Poczułam

wtedy ogromną chęć mówienia tego, że ludzi nie należy oceniać, a doceniać. I jest to mój apel do wszystkich: Patrz na innych z empatią, nie oceniaj. Nie wiesz przecież, z czym ten ktoś się zmaga, nie chodzisz w jego butach. Zamiast oceniać – doceniaj jego siłę, drogę, obecność. Gdy to zrozumiałam, zaakceptowałam siebie. Zrozumiałam też, że ciało mnie nie definiuje.

Komu pani zawdzięcza to, kim pani jest?

Ludziom, którzy towarzyszą mi każdego dnia, czytelnikom, widzom i sobie samej – bo nie zrezygnowałam. Dziękuję tym, którzy mnie wspierali na każdym etapie, mojej rodzinie, przyjaciołom, lekarzom, pacjentom, obserwatorom. Każdy z nich zostawił we mnie część dobra. To, kim jestem, zawdzięczam też ciężkiej pracy nad sobą. Musiałam pozbyć się nienawiści do takiego życia, jakie dostałam, i zaprzyjaźnić się ze sobą. Zacząć kochać siebie, przybić sobie piątkę i powiedzieć: „Agata, kto jak nie ty? Agata, jestem z tobą!”.

Które z Pani marzeń się spełniły?

Spełniłam marzenie o profilu internetowym, dzięki któremu pomagam innym. Przede mną marzenie o podcaście, może o książce? Mam swoją społeczność, swoje miejsce w Internecie, w którym czuję się prawdziwą sobą. Tam poznałam ludzi, którzy dają mi motywację. Spełniłam też marzenie o własnym salonie piękności Mojecarmelove NowBrow, gdzie spotykam niesamowite kobiety: te nieśmiałe, z brakiem akceptacji siebie, oraz kobiety rakiety. Nauczyłam się zaczynać kolejny dzień z nową kartą. Teraz każda osoba, którą spotykam, jest niezwykła i każda kawa jest pyszna. Gdy obudziłam się po operacji i nikt nie dawał mi szans na przeżycie, obiecałam sobie, że to nie może się

tak po prostu skończyć. Mam misję i realizowanie jej jest też moim marzeniem, które się spełnia.

W tych wszystkich doświadczeniach towarzyszy Pani mężczyzna. Od jak dawna jesteście Państwo razem?

Od 11 lat. Mój ukochany jest cały czas przy mnie. Ważna w tym wszystkim jest też miłość do siebie. Jeżeli zaakceptuję siebie taką, jaka jestem, to i partner mnie zaakceptuje, bo przecież nie zmieniłam się jako osoba. Może bardziej dojrzałam, zaczęłam szanować siebie. Dzięki stomii i chorobie, zaczęłam też doceniać, jakie mam szczęście. To, że był człowiek, który czekał na mnie każdego dnia. Przyszedł do mnie, gdy walczyłam o życie po operacji wyłonienia stomii, ze stanem zapalnym całego organizmu. Wierzył, mówił: „Wróć, bo czekam”. I wiedziałam zawsze, że mam na co czekać. To nie jest tak, że żyjemy sobie we dwoje tak, jak byśmy chcieli. Z powodu mojej bardzo ograniczonej diety i stanu zdrowia nie wyjeżdżamy w dalekie podróże, nie chodzimy do restauracji. Nasze życie jest, jakie jest – nieporównywalne do innych, po prostu jest nasze.

Nie bała się Pani, że straci tę miłość przez problemy zdrowotne?

Zadawałam często pytanie mojemu mężczyźnie o to, jak widzi mnie z tym workiem. A on odpowiadał, że z workiem czy bez, to przecież ciągle jestem ja. Kocha mnie całą, a nie osobno Agatę, a osobno stomiczkę. I tu mam apel do pań stomiczek: Patrzcie na siebie z miłością, akceptujcie swój wygląd. To kobieta musi czuć się piękna! Makijaż tak naprawdę niczego nie zmienia, poza sposobem, w jaki kobieta na siebie patrzy. Jeżeli my same ze sobą dobrze się czujemy, to inni też będą się dobrze czuli w naszym towarzystwie. Nikogo przecież nie zmusimy do tego, by nas kochał czy lubił.

Jakim człowiekiem była Pani przed wyłonieniem stomii, a jakim jest Pani teraz?

Moja historia życia ze stomią to historia odrodzenia. Byłam pełna cierpienia, niepewności, lęku, ale i nadziei na lepsze jutro. Byłam osobą szukającą, zadającą pytania. Po wyłonieniu stomii stałam się wojowniczką, osobą wytrwałą i odważną, która zaczęła nowy etap życia. Teraz jestem kobietą z celem. Jestem sobą – Agatą, twórczynią, stomiczką, kobietą z misją.

Skąd w Pani to poczucie misji?

Znalazłam sens życia niechcący. Pewnego dnia zabraliśmy jako autostopowicza pijanego mężczyznę. Nikt go przed nami nie zabrał, bo czuć było od niego alkohol. Okazało się, że wracał z konferencji pociągiem i był wypadek kolejowy.

Pociąg stanął w szczerym polu, ten człowiek nie miał telefonu, ani nic do picia, poza whisky z konferencji. Był nam wdzięczny, że wzięliśmy go do tego samochodu, że mu zaufaliśmy. Spojrzał na mnie przez zapłakane oczy i zapytał: „Jaki państwo mają cel w życiu? Co was niesie?”. Od razu przyszło mi na myśl, że przecież ja całe życie chciałam być dobrym człowiekiem, czynić dobro. Moja stomia, mój profil internetowy i to wszystko, co mnie spotkało, pomaga mi spełniać ten cel życia. To daje mi siłę na co dzień.

Czy stomia wyłączyła Panią z pracy zawodowej?

Nie. Każdego dnia chodzę do pracy jako geofizyczka. Dodatkowo pomagam prowadzić salon kosmetyczny i spędzam sporo czasu w Internecie, tworząc swój profil.

Nazwa Pani salonu oraz profilu urodowego jest taka sama. Skąd się wzięła?

MOJECARMELOVE to przestrzeń stworzona z serca. Nazwa nawiązuje do koloru moich włosów i mojego podejścia do życia – ciepłego, naturalnego. Najpierw był to tylko profil instagramowy, na którym dzieliłam się swoimi przemyśleniami i poradami urodowymi. Z czasem powstał też salon stylizacji, kobiecy azyl, w którym dbamy nie tylko o brwi, rzęsy czy cerę, ale też o godność, kobiecość, poczucie piękna. Po resekcji jelita musiałam znaleźć sobie nową pasję i kosmetologia stała się dla mnie czymś w rodzaju terapii.

Jak jest Pani największa lekcja życia? Że życie nie kończy się wraz z chorobą – ono się wtedy dopiero zaczyna. Jest kruche i piękne zarazem, a miłość i nadzieja potrafią przetrwać najgorsze burze. Nauczyłam się, jak ważne jest doceniać każdy dzień i każdą chwilę radości. Zrozumiałam, że prawdziwa siła nie polega na byciu niezniszczalnym czy idealnym, ale na umiejętności podnoszenia się po upadku – na proszeniu o pomoc, przyjmowaniu wsparcia i otwieraniu serca, gdy jest źle. Nauczyłam się kochać siebie samą – nie tylko wtedy, gdy wszystko idzie po mojej myśli, ale przede wszystkim wtedy, gdy jest ciężko. To była ogromna lekcja akceptacji i czułości wobec samej siebie. Doświadczając choroby, pojęłam też, że nawet w najciemniejszym tunelu zawsze widać w oddali światełko, jeśli uparcie go wypatrujemy. Moje przeżycia pokazały mi, że nigdy nie wolno zwątpić – bo czasem tuż za rogiem czeka rozwiązanie, cud, nowy początek. Zrozumiałam również, jak niezwykłą wartość mają ludzie wokół nas: rodzina, przyjaciele, życzliwi nieznajomi – dobro, które od nich otrzymujemy i które im dajemy, wraca do nas ze zdwojoną siłą. Jeśli miałabym ująć tę życiową lekcję w jednym zdaniu, powiedziałabym: żyj z wdzięcznością, kochaj mocno, bądź sobą i nigdy, przenigdy nie trać nadziei. ●

KOMPLEKSOWE WSPARCIE dla osób ze stomią

ŻYCIE ZE STOMIĄ WIĄŻE SIĘ Z WIELOMA WYZWANIAMI.

FIRMA CONVATEC, WYCHODZĄC NAPRZECIW POTRZEBOM PACJENTÓW, STWORZYŁA PROGRAM ME+™, MAJĄCY NA CELU

ZAPEWNIENIE KOMPLEKSOWEGO WSPARCIA

NA KAŻDYM ETAPIE ŻYCIA ZE STOMIĄ.

TEKST Monika Hab

PProgram me+™ to inicjatywa, która łączy w sobie edukację. praktyczne porady i profilaktykę wsytępowania powikłań, aby pomóc pacjentom w adaptacji do nowej rzeczywistości i poprawie jakości ich życia.

WYZWANIA I POTRZEBY PACJENTÓW ZE STOMIĄ

Osoby po operacji wyłonienia stomii często doświadczają trudności zarówno natury fizycznej, jak i psychologicznej. Do najczęstszych problemów należą powikłania, które mogą występować u nawet 70 proc. pacjentów. Mogą to być powikłania skórne wokół stomii, przepuklina okołostomijna, a w przypadku ileostomii – odwodnienie.

Poza wyzwaniami fizycznymi pacjenci mogą zmagać się z trudnościami psychicznymi, takimi jak obawy przed nieszczelnością sprzętu, zapachem, co może prowadzić do depresji, bólu, dyskomfortu, ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu i ogólnego pogorszenia jakości życia.

DLACZEGO WSPARCIE

JEST TAK WAŻNE?

Badania pokazują, że pacjenci po operacji stomii często pozostają bez odpowiedniego wsparcia i opieki. Tymczasem, jak wynika z analiz, programy wsparcia pacjenta mają znaczący wpływ na poprawę ich stanu zdrowia, przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz ogólną jakość życia.

NHS (National Health Service) w Wielkiej Brytanii również podkreśla korzyści płynące z programów wsparcia pacjentów z chorobami przewlekłymi, w tym ze stomią.

Takie programy przyczyniają się do zmniejszenia liczby ponownych hospitalizacji, poprawiają wyniki leczenia, zwiększają świadomość pacjentów i ich zaangażowanie w proces leczenia.

KOMPLEKSOWE WSPARCIE W KAŻDYM ASPEKCIE

Program me+™ oferuje szeroki wachlarz usług i materiałów, które mają na celu wspieranie pacjentów na każdym etapie ich życia ze stomią.

• Wsparcie ekspertów z Działu Pomocy Convatec – pacjenci mają dostęp do specjalistycznej infolinii, gdzie mogą uzyskać odpowiedzi na swoje pytania i rozwiać wątpliwości dotyczące swojej stomii, jej pielęgnacji czy profilaktyki powikłań, doboru sprzętu stomijnego, zasad refundacji sprzętu stomijnego czy dodatkowych uprawnień na zaopatrzenie w sprzęt sotmijny.

• Wizyty domowe Przedstawiciela Medycznego Convatec – to nieoceniona forma pomocy, szczególnie w pierwszych tygodniach i miesiącach po operacji, kiedy pacjenci adaptują się do nowej sytuacji i mogą napotykać na różnorodne trudności. Podczas wizyty domowej Przedstawiciel Medyczny, będący jednocześnie pielęgniarką lub pielęgniarzem stomijnym, może zaoferować pomoc w zakresie:

✔ oceny stanu stomii i skóry wokół niej, co pozwoli na wczesne wykrycie ewentualnych problemów i wdrożenie odpowiednich działań pielęgnacyjnych; ✔ indywidualnego doboru sprzętu stomijnego – co ma kluczowe znaczenie dla komfortu, bezpieczeństwa i zapobiegania powikłaniom;

✔ nauki codziennej pielęgnacji stomii, prawidłowego zakładania i wymiany sprzętu stomijnego i stosowania akcesoriów stomijnych;

✔ edukacji i postępowania w różnych sytuacjach związanych z powikłaniami – pacjent otrzymuje praktyczne wskazówki, jak dbać o stomię, aby uniknąć podrażnień skóry wokół stomii i podciekania sprzętu, lub jak zapobiegać powstawaniu przepukliny okołostominej;

✔ porad dotyczących diety i aktywności fizycznej – czyli jak powinna wyglądać dieta stomika, która wspiera prawidłowe funkcjonowanie stomii i zapobiega problemom trawiennym; dodatkowo omawia zasady bezpiecznej aktywności fizycznej i powrotu do codziennych zajęć. W ramach programu me+™ pacjenci otrzymują ponadto:

• materiały edukacyjne – program zapewnia dostęp do artykułów, webinarów i filmów edukacyjnych, które poruszają ważne zagadnienia związane z życiem ze stomią, takie jak pielęgnacja stomii, dieta, aktywność fizyczna i powrót do zdrowia;

• bezpłatne próbki – pacjenci mogą otrzymać bezpłatne próbki produktów stomijnych, co pozwala im na wypróbowanie różnych rozwiązań i znalezienie tych, które najlepiej odpowiadają ich potrzebom;

• społeczność i kontakt – program me+™ umożliwia pacjentom dołączenie do społeczności innych osób ze stomią, co daje im poczucie wsparcia i zrozumienia; pacjenci mogą również być na bieżąco dzięki regularnym e-mailom z poradami oraz obecności programu w mediach społecznościowych;

• dostawy do domu – program oferuje usługę dostawy sprzętu stomijnego bezpośrednio do domu, co jest dużym ułatwieniem dla pacjentów. Złóż zamówienie na stomia.pl;

• bezpłatna prenumerata magazynu dla stomików „Nasza Troska” – pacjenci otrzymują bezpłatny magazyn, który zawiera wiele cennych informacji i porad dotyczących życia ze stomią.

KORZYŚCI Z PROGRAMU ME+™

Program me+™ przynosi wymierne korzyści zarówno pacjentom, jak i systemowi opieki zdrowotnej. Należą do nich:

• poprawa jakości życia: dzięki wsparciu i edukacji pacjenci uczą się, jak radzić sobie z wyzwaniami związanymi ze stomią, co przekłada się na poprawę ich samopoczucia i jakości życia;

• zmniejszenie liczby powikłań: program me+™ pomaga w zapobieganiu powikłaniom, takim jak problemy skórne wokół stomii, odwodnienie i przepuklina okołostomijna, poprzez edukację pacjentów i zapewnienie im dostępu do odpowiednich produktów oraz porad;

• redukcja kosztów leczenia: unikanie powikłań i ponownych hospitalizacji przekłada się na zmniejszenie kosztów leczenia, co jest korzystne dla systemu opieki zdrowotnej;

• zwiększenie samodzielności i samoakceptacji: program me+™ wspiera pacjentów w odzyskiwaniu pewności siebie i akceptacji swojego ciała, co jest kluczowe dla powrotu do normalnego życia.

EDUKACJA I POMOC

DLA PROFESJONALISTÓW

Convatec, zdając sobie sprawę z kluczowej roli personelu medycznego w opiece nad pacjentami ze stomią, prowadzi również program edukacyjny dla profesjonalistów. Akademia Stomii Convatec to inicjatywa, której celem jest podnoszenie kwalifikacji pielęgniarek, opiekunów medycznych i studentów medycyny w zakresie opieki stomijnej. W ramach Akademii są organizowane bezpłatne wykłady online z udziałem ekspertów z różnych dziedzin, co umożliwia wymianę wiedzy i doświadczeń.

Program me+™ to kompleksowe i wartościowe wsparcie dla pacjentów ze stomią. Dzięki niemu pacjenci otrzymują nie tylko dostęp do niezbędnych produktów i informacji, lecz także wsparcie emocjonalne i poczucie wspólnoty. Program ten znacząco przyczynia się do poprawy jakości życia pacjentów. ●

Wczesne powikłania po operacji wyłonienia stomii

REKONWALESCENCJA PO OPERACJI WYŁONIENIA STOMII PRZEBIEGA INACZEJ U RÓŻNYCH PACJENTÓW. U NIEKTÓRYCH MOŻE TRWAĆ DŁUŻEJ

NIŻ U INNYCH. DUŻE ZNACZENIE MA DIAGNOZA, Z POWODU KTÓREJ

PACJENT BYŁ OPEROWANY, A TAKŻE – NA JAKIM ETAPIE ZAAWANSOWANIA

CHOROBY ZOSTAŁ PRZEPROWADZONY ZABIEG.

Mgr Urszula Sobczak pielęgniarka stomijna

NNiemałą rolę odgrywa metoda operacji. Wiele zabiegów brzusznych jest nadal wykonywanych przy użyciu otwartego nacięcia, ale coraz częściej operacje wyłonienia stomii wykonuje się przy użyciu minimalnie inwazyjnych technik, np. laparoskopii. Korzyści, jakie płyną z tej metody, to: niewielkie rany, co umożliwia szybszy powrót do formy, rzadsze powikłania i zakażenia, o wiele mniejszy ból, szybszy powrót perystaltyki jelit oraz krótszy pobyt w szpitalu.

Niezależnie jednak od metody operacji w miarę upływu czasu wygląd stomii zmienia się, a wydzielanie treści jelitowej staje bardziej regularne. Największe zmiany zachodzą w pierwszych kilku tygodniach po zabiegu. Mogą pojawić się niewielkie lub poważniejsze powikłania.

OBRZĘK STOMII

To często występujące wczesne miejscowe powikłanie chirurgiczne. Pojawia się przeważnie w pierwszych dniach po operacji i jest spowodowane utrudnionym odpływem krwi żylnej ze stomii. Przyczyną obrzęku może być także zbyt małe nacięcie ściany jamy brzusznej (czyli zbyt wąski kanał stomijny wycięty w powłokach brzusznych) w stosunku do rozmiarów wyłonionego jelita. Pooperacyjny obrzęk ustępuje zwykle samoistnie wskutek działania fizjologicznych mechanizmów adaptacyjnych i rzadko wymaga specjalnego leczenia.

Postępowanie w przypadku pojawienia się obrzęku stomii Konieczna jest jedynie stała kontrola i uważna obserwacja, czy w wyniku obrzęku nie dochodzi do zaburzeń ukrwienia stomii. Dlatego w pierwszych dniach po operacji zaleca się stosowanie worków przezroczystych oraz sprzętu o większej średnicy, aby nie uciskać śluzówki jelita. Obrzęk pooperacyjny stomii zazwyczaj ustępuje po usunięciu szwów wokół stomii, tzn. około 14. dnia po zabiegu, ale sama stomia zmienia się (jej kształt i wielkość) nawet do ośmiu tygodni po operacji. Pacjent powinien być uprzedzony, że otwór w płytce czy przylepcu worka jednoczęściowego nie musi być taki sam przez cały czas posiadania stomii.

Powyżej prezentujemy, jak wygląda obrzęk pooperacyjny stomii dwulufowej z mostkiem oraz jak należy zaopatrzyć taką stomię i stan po ustąpieniu obrzęku oraz usunięciu mostka.

Regularne mierzenie pomoże upewnić się, że rozmiar jest właściwy. Zaleca się mierzenie stomii przy każdej wymianie sprzętu przez co najmniej sześć-osiem tygodni po operacji. Stosowanie szablonu swojej stomii przy następnej zmianie jest bardzo pomocne. Krawędzie otworu powinny znajdować się blisko stomii, ale nie powinny jej dotykać. Przy stomii o nieregularnym kształcie lepiej jest zastosować płytkę plastyczną, która sama dopasowuje się do wielkości stomii, skutecznie ją uszczelniając.

OBRZĘK STOMII DWULUFOWEJ Z MOSTKIEM STOMIJNYM

Szczególnego zaopatrzenia wymaga stomia dwulufowa wyłoniona z zastosowaniem tzw. mostka stomijnego. Metoda ta jest polecana u osób otyłych, u których istnieje obawa, że proksymalna część jelita może ulec zapadnięciu, a także jako zabieg paliatywny w nieoperacyjnym raku odbytnicy. W pierwszych dniach po operacji stomia dwulufowa (pętlowa) jest duża, obrzęknięta, nie do zaopatrzenia standardowym sprzętem stomijnym.

Postępowanie w przypadku pojawienia się obrzęku stomii dwulufowej z mostkiem stomijnym

Należy zastosować worek jednoczęściowy o dużej średnicy, który bezpiecznie obejmie dwie pętle jelita oraz mostek. Wielkość stomii pętlowej bardzo szybko zmienia się po operacji. Należy przygotować pacjenta nawet

na trzykrotną zmianę worków pod względem wielkości przylepca w ciągu trzech pierwszych miesięcy.

MARTWICA STOMII

To powikłanie, które stwierdza się w ciągu 24 godzin po operacji. Przyczyn martwicy może być kilka:

obrzęk żylny stomii – może być spowodowany obrzękiem jelit lub nadmiernym napięciem krezki jelit;

zator – zostaje przerwany przepływ krwi przez powstanie zakrzepów w naczyniach zaopatrujących stomię;

otyłość – u osób otyłych utrudnione jest wyprowadzenie stomii z odpowiednim dopływem krwi (unaczynieniem); skrócona krezka często nie ma wystarczającej długości, aby łatwo dotrzeć do zgrubiałej ściany brzucha;

szwy, które są umieszczone zbyt blisko siebie lub zbyt mocno ściągnięte;

zbyt wąski kanał stomijny w powłokach brzusznych i związany z tym ucisk na naczynia żylne.

MARTWICA POWIERZCHOWNA

Dotyczy zewnętrznej części jelita. Charakteryzuje się występowaniem brązowych lub czarnych przebarwień.

Postępowanie w przypadku pojawienia się martwicy powierzchownej

Ten typ martwicy nie wymaga specjalnego postępowania, po dwóch-trzech tygodniach tkanki martwicze odpadają,

Powyżej prezentujemy, jak zmienia się stomia z martwicą na poszczególnych etapach.

Powyżej prezentujemy, jak zmienia się stomia z martwicą brzeżną przed zdjęciem szwów i po nim.

a stomia wygląda na zdrową i dobrze ukrwioną. Ograniczoną martwicę należy monitorować, zakładając worki przezroczyste, najlepiej w systemie dwuczęściowym, aby można było zmienić tylko worek oglądając stomię „na żywo”.

MARTWICA BRZEŻNA

Dotyczy brzegu stomii, gdzie szwy łączą śluzówkę jelita ze skórą. Jeżeli są umieszczone zbyt blisko siebie lub zbyt mocno ściągnięte, powodują niedokrwienie. Gdy martwica na odcinku śluzówkowo-skórnym zostanie usunięta, stomia oddziela się od skóry na tym połączeniu i powstaje niezagojona przestrzeń (rana). Gojenie tej rany może z czasem powodować częściowe zwłóknienie i zbliznowacenie. Zmiany bliznowate mogą zniekształcić stomię i powodować problemy z jej zaopatrzeniem.

Postępowanie w przypadku pojawienia się martwicy brzeżnej

Przy martwicy brzeżnej należy skoncentrować się na zagojeniu rany wokół stomii. Przy każdej wymianie sprzętu należy spłukać oddzieloną część solą fizjologiczną i wypełnić chłonnym opatrunkiem wykonanym w technologii Hydrofiber™, jakim jest np. Aquacel ® Extra™ lub Aquacel® Ag + Extra™, oraz pastą Stomahesive® (uszczelniającą), aby uszczelnić obszar wokół stomii. Ważne jest, aby nie dochodziło do wtórnego zakażenia przez wypływającą treść jelitową.

Powyżej

MARTWICA CAŁEJ WYSTAJĄCEJ

CZĘŚCI JELITA

Charakteryzuje się zmianą koloru całej stomii. Śluzówka martwiczej stomii może mieć kolor ciemnoczerwony, fioletowy, brązowy lub czarny.

Stomia wygląda na wyjątkowo suchą, zwiotczałą z powodu złego nawilżenia tkanek. Ponadto martwicza tkanka ma bardzo nieprzyjemny zapach. Taka stomia goi się do kilku tygodni po zabiegu i na każdym etapie wymaga obserwacji, a także zmiany sprzętu.

1. etap – śluzówka jest czarna lub brązowa, zazwyczaj wystaje ponad skórę brzucha. Taką stomię można zaopatrzyć sprzętem dwuczęściowym, z płaską płytką oraz workiem przezroczystym, aby móc ją obserwować.

2. etap – śluzówka martwicza oddziela się od skóry, powstaje rana na odcinku śluzówkowo-skórnym. Taka stomia wymaga zastosowania opatrunków specjalistycznych, np. Aquacel® Extra™ lub Aquacel® Ag + Extra™, sprzęt stomijny może być płaski lub wypukły typu convex, w zależności od głębokości nadżerki.

3. etap – po odpadnięciu martwej śluzówki stomia staje się stomią wklęsłą, wciągniętą i wymaga zaopatrzenia sprzętem typu convex, w zależności od upodobań pacjenta może być jedno- lub dwuczęściowy.

4. etap – dalsze gojenie powoduje nadmierne ziarninowanie i zwężenie stomii, co może mechanicznie upośledzić drożność przewodu pokarmowego. Na tym etapie

SOBCZAK (8)

prezentujemy, jak zmienia się stomia z martwicą powierzchowną na przestrzeni kilkunastu dni po operacji.

sprawdza się sprzęt typu convex, pasta Stomahesive® (uszczelniająca) i koniecznie pasek stomijny.

Martwica stomii może występować także jako powikłanie przewlekłego wypadania stomii, które prowadzić może do podrażnienia stomii, krwawienia i zgorzeli dystalnego odcinka wypadającej stomii. Wypadanie stomii może doprowadzić do jej uwięźnięcia i zadzierzgnięcia, a więc pojawienia się ostrego niedokrwienia, które jest bardzo groźne i wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.

Postępowanie w przypadku pojawienia się martwicy stomii

1. Używaj worków przezroczystych, aby móc monitorować martwiczą stomię.

2. Obserwuj zmieniającą się stomię codziennie poprzez odpięcie worka od płytki.

3. Obmywaj delikatnie martwiczą śluzówkę wodą i pianką Presenta®, czekając, aż tkanki martwicze oddzielą się samoistnie.

4. Używaj StomOdor® w kroplach lub w sprayu, aby zniwelować przykry zapach, który może wydzielać martwicza tkanka.

5. Stosuj sprzęt z wypukłym przylepcem typu convex, jeżeli stomia jest wciągnięta po odpadnięciu martwej śluzówki.

6. Poszerzaj stomię przy każdej wymianie sprzętu, jeżeli nastąpi zwężenie stomii, które może być następstwem martwicy.

BRAK ZROSTU ŚLUZÓWKOWO-SKÓRNEGO

Jest wczesnym powikłaniem pooperacyjnym polegającym na powierzchownym rozdzieleniu się szwów, które mocują śluzówkę stomii ze skórą brzucha. Między śluzówką jelita a skórą powstaje niezagojona przestrzeń, tworząc ranę. Szwy pozostają na skórze, ale nie trzymają śluzówki stomii. Oddzielenie śluzówkowo-skórne może być całkowite lub częściowe. Często pojawia się u pacjentów, u których

istnieje ryzyko słabego gojenia: niedożywionych, stosujących terapię sterydową lub chorych na cukrzycę. Inne przyczyny tego powikłania to: infekcja, martwica stomii, nieodpowiednie zbliżenie skóry i śluzówki wyłanianego jelita, a także nadmierne napięcie jelita. Objawy to: ból, pieczenie, dyskomfort, któremu może towarzyszyć ropny wysięk, a to powoduje problemy z uszczelnieniem sprzętu stomijnego.

Postępowanie w przypadku pojawienia się braku zrostu śluzówkowo-skórnego

W większości przypadków leczenie polega na delikatnym oczyszczaniu ubytku roztworem soli fizjologicznej i nałożeniu „wypełniacza” na łożysko rany. Wypełniaczem mogą być opatrunki hydrowłókniste, np. Aquacel® Extra™ lub Aquacel® Ag + Extra™, które będą wchłaniały wydzielinę, a jako warstwa powierzchowna opatrunek hydrokoloidowy, np. Granulfex® Extra Thin. Takie postępowanie ma na celu zapobieganie pogłębianiu się zmian zapalnych, aby nie dopuścić do całkowitej separacji, która wymaga często ponownej operacji. Jeżeli rozdzielenie jest niewielkie, zwykle następuje gojenie i zamknięcie ubytku w ciągu dwóch-trzech tygodni po zabiegu. Jeżeli rana jest głęboka, gojenie trwa dłużej i może powodować zwężenie i zbliznowacenie skóry wokół stomii. Pod okiem pielęgniarki stomijnej należy obserwować proces gojenia i dopasować sprzęt do zmieniającej się stomii.

PODSUMOWANIE

Regularna pielęgnacja i ocena wyglądu stomii może znacznie zmniejszyć ryzyko powikłań.

Każda zmiana wyglądu stomii oraz skóry wokół niej powinny być skonsultowane z pielęgniarką stomijną oraz z chirurgiem, aby zapobiec poważniejszym komplikacjom. Należy dążyć do indywidualnego doboru sprzętu, aby zapewnić jak najlepszy komfort życia.

Stomia zmienia się przez całe życie, więc pacjenci, którzy mają stomię permanentną (stałą), co najmniej raz w roku powinni poddać się ocenie przez pielęgniarkę stomijną. ●

Powyżej prezentujemy brak zrostu skórno-śluzówkowego, a następnie zaopatrzenie go specjalistycznymi opatrunkami i końcowy efekt terapeutyczny.

Piśmiennictwo: Milne C.T., Corbett L.Q., Dubuc D.L. i wsp.: Wound, ostomy and continence nursing secrets. Hanley & Belfus, INC., Philadelphia 2003; Black P.K.: Holistic stoma care. Bailliere Tindall, Edynburgh 2000

Esteem Body™ Stop podciekaniu

PODCIEKANIE TO NAJCZĘSTSZY – CHOĆ NIEJEDYNY – POWÓD POWSTAWANIA POWIKŁAŃ SKÓRNYCH OKOŁOSTOMIJNYCH.

NIESTETY JUŻ W CIĄGU PIERWSZYCH KILKU TYGODNI PO OPERACJI WYŁONIENIA STOMII MIERZY SIĘ Z NIM AŻ DO 80 PROCENT PACJENTÓW.

Dorota Roszkowska mgr pielęgniarstwa, specjalistka pielęgniarstwa chirurgicznego, członkini PTPS. Medical Education Lead Convatec

NNiepokój i lęk, które towarzyszą podciekaniu, potrafią radykalnie obniżyć jakość życia osób ze stomią. W odpowiedzi na te potrzeby firma Convatec wprowadziła na rynek linię worków jednoczęściowych Esteem Body™, o których mogli Państwo poczytać w poprzednim wydaniu „Naszej Troski”. Dziś chciałabym podzielić się tym, co już wiemy od pacjentów i pielęgniarek stomijnych stosujących to najmłodsze dziecko firmy Convatec.

Warto przypomnieć, że Esteem Body™ to sprzęt jednoczęściowy z miękką wypukłością – soft convex, dostępny w dwóch różnych głębokościach profilu – 3,5 mm oraz 7 mm, oraz wielu wypukłych profili o różnych szerokościach. To właśnie ta różnorodność odpowiada za idealne dopasowanie sprzętu stomijnego poprzez wywieranie nacisku na konkretny obszar wokół stomii.

OBSZAR NAPIĘCIA

W poprzednim artykule poruszaliśmy kwestię dwóch obszarów napięcia, które powinny być dla nas drogowskazem ku idealnemu dopasowaniu sprzętu stomijnego. Sprzęt wypukły stosujemy zwykle wtedy, kiedy stomia jest płaska, wklęsła, niewiele wystająca ponad powierzchnię skóry. W takim przypadku zależy nam przede wszystkim na zadziałaniu na struktury bezpośrednio wokół stomii – wywołując napięcie centralne. Dzięki zastosowaniu tego typu napięcia poprzez dobór odpowiedniego przylepca

typu convex śluzówka stomii staje się bardziej wystająca i uchwytna dla sprzętu stomijnego. Tym samym ułatwiamy szczelne i

nacisku centralnego.

Płaska czy wklęsła stomia to niejedyne wskazanie do stosowania sprzętu typu convex, a tym samym do zastosowania Esteem Body™. Bywa, że śluzówka stomii jest optymalnie wystająca, natomiast problemem są fałdy tłuszczowo-skórne i inne nierówności na ciele pacjenta. Może to być przepuklina okołostomijna, wodobrzusze czy tkanki zniekształcone poprzez bliznowce powstałe na wskutek operacji w obrębie jamy brzucha. Z pomocą w zaopatrzeniu stomii o takim typie przyjdzie Esteem Body™ o profilu wywołującym napięcie obwodowe. Dzięki odpowiedniej szerokości wypukłego przylepca i wywoływanego napięcia obwodowego dochodzi do „wyprasowania” – lub inaczej: wypłaszczenia – problematycznych fałdów. Prawidłowo dobrany profil będzie trzymał w ryzach pofałdowane okolice okołostomijne, uszczelniając tym samym przetokę jelitową lub moczową.

Stomia o płaskiej śluzówce, wymagająca

Stomia w fałdach, wymagająca zastosowania napięcia obwodowego.

Stomia umiejscowiona w fałdzie brzusznym

Na te zróżnicowane potrzeby stomijne odpowiada Esteem Body™, zatem nic dziwnego, że sprzęt ten stał się w ciągu ostatnich miesięcy prawdziwą rewolucją w zaopatrzeniu stomii. Dziś przedstawimy Państwu kilka przykładów wziętych z życia naszych pacjentów.

STOMIA W FAŁDZIE

Pierwsza prezentowana stomia należy do pacjentki, która przeszła zabieg robotowej resekcji guza jelita. Początkowo stomia nie była planowana, lecz w pierwszej dobie po zabiegu doszło do nieszczelności zespolenia i perforacji jelita cienkiego. Pacjentka była ponownie operowana w trybie pilnym. Nie była przygotowana na wyłonienie stomii i było to dla niego absolutnym zaskoczeniem. Wyłoniono ileostomię, która sprawiała wiele problemów, z którymi borykają się pacjenci mający stomię na jelicie cienkim: płynna treść, nieustanne wydzielanie, a do tego stomia wyłoniona w fałdach skórno-tłuszczowych sprawiały, że sprzęt podciekał, a pacjentka nie była w stanie poradzić sobie z prawidłowym zaopatrzeniem stomii. Sama stomia jest wystająca, ale położona głęboko w fałdach, średnica stomii około 35 mm, lekko owalna. Widoczne nierówności oraz załamania na powierzchni brzucha (foto 1).

Główną przyczyną problemów pacjenta był nieprawidłowo dobrany worek stomijny.

Zgodnie z wytycznymi stosowania wypukłego sprzętu stomijnego w przypadku stomii położonej w fałdach czy zagięciach, należy zastosować convex o szerokim profilu,

takim, który rozpłaszczy trudne miejsca, czyli napięciu obwodowym. Pacjentce zaproponowano sprzęt Esteem Body™ worek otwarty:

Przylepiec typu soft convex o szerokości wypukłości 10–55 mm (szeroki profil wypukłości)

Głębokość wypukłości convex 7 mm

Hydrokoloidowy przylepiec z materiału Durahesive®

Skóra wokół stomii po kilku zastosowaniach Esteem Body™ wyrównała się. Nie ma śladu zaczerwienienia czy podrażnień, co świadczy o idealnym dopasowaniu sprzętu stomijnego (foto 2).

STOMIA Z TRUDNYM BRZEGIEM

Drugi pacjent przeszedł zabieg wyłonienia stomii w listopadzie 2024 r. z powodu WZJG. Wykonano laparoskopową totalną kolektomię z wyłonieniem ileostomii końcowej. Niestety w pierwszej dobie doszło do martwicy stomii i w trzeciej dobie wykonano korektę stomii. Wokół stomii powstała rana, która utrudniała prawidłowe jej zaopatrzenie. Ileostomia o „zaciągniętym” brzegu śluzówki w dolnym jej biegunie, z ujściem stomii skierowanym wprost na ranę operacyjną. Dodatkowo już w pierwszych dobach w wyniku podciekania pojawiła się nadżerka (foto 3).

Ze względu na ranę z jeszcze obecnymi szwami pacjent stosował sprzęt płaski, by nadmiernie nie uciskać struktur wokół stomii. Niestety to rozwiązanie nie sprawdziło się. W przypadku stomii, u których ujście nie jest zlokalizowane w centralnej jej części, zwykle dochodzi do podciekania, gdyż treść wypływa bezpośrednio w dół, Esteem Body™ Soft Convex worek otwarty

Foto 1.

Foto 2.

pod przylepiec. W tej sytuacji idealnym rozwiązaniem okazał się również Esteem Body™. Jednak cały proces pielęgnacji uwzględniał zastosowanie specjalistycznych opatrunków oraz akcesoriów do pielęgnacji i ochrony skóry wokół stomii.

Najważniejsżą kwestią pozostał dobór odpowiedniego sprzętu stomijnego. Celem terpeutycznym było nie tylko perfekcyjne zaopatrzenie stomii zapobiegające podciekaniu, lecz także – poprzez odpowiednio dobraną wypukłość – zadziałanie na śluzówkę stomii w taki sposób, by ją jak najbardziej wymodelować.

Dobrze dobrany sprzęt wypukły z odpowiednim doborem obszaru napięcia jest w stanie zadziałać na struktury okołostomijne tak, by płaską stomię podciągnąć do góry, co pozwoli na skierowanie treści jelitowej do worka, a nie pod przylepiec i na skórę. Tak też było w tym przypadku.

Zastosowano worek otwarty Esteem Body™ worek otwarty, wywołujący napięcie centralne:

Przylepiec typu soft convex o szerokości wypukłości 10-25 mm (wąski profil przylepca)

Głębokość wypukłości convex 7 mm

Hydrokoloidowy przylepiec z materiału Durahesive®

Efekty zarówno uszczelnienia, jak i wymodelowania przetoki mówią same za siebie! (foto 4)

w stomii bardziej centralnie, co zdecydowanie ułatwia pielegnację i zapobiega podciekaniom w przyszłości.

PRZEPUKLINA OKOŁOSTOMIJNA

Kolejny pacjent miał wykonany zabieg wyłonienia urostomii i, niestety, zmaga się z powstaniem przepukliny okołostomijnej (foto 5). Pielęgnacja stomii z przepukliną bywa wyzwaniem. W takim przypadku zastosowany sprzęt stomijny powinien być odpowiednio elastyczny (by dopasowując się do ciała, podążał za jego ruchami) oraz umiejętnie uszczelniał samą przetokę, która w wyniku napięć i charakterystycznego ułożenia często wymaga zastosowania sprzętu wypukłego typu convex. W przypadku pacjenta z wyłonioną urostomią decyzją było zastosowanie Esteem Body™ worka urostomijnego o wypukłości 3,5 mm, który idealnie uszczelnił urostomię, nie powodując przy tym zbędnego nacisku na tkanki (foto 6):

Przylepiec typu soft convex o szerokości wypukłości 10-45 mm (szeroki profil wypukłości)

Głębokość wypukłości convex 3,5 mm

Hydrokoloidowy przylepiec wykonany z Durahesive®

Wygodny elastyczny kranik Soft Tap do opróżniania.

Esteem Body™ worek otwarty, wywołujący napięcie centralne

Stomia nie tylko wyokrągliła się idealnie, lecz także poprzez dobrze dobrany convex udało się wysunąć miejscowo płaską sluzówkę i skierować ujście treści jelitowej

Esteem Body™ worek urostomijny

To tylko kilka przykładów efektów terapeutycznych stosowania Esteem Body™. Gorąco zachęcam do wypróbowania tej linii sprzętu jednoczęściowego i cieszenia się jakością życia ze stomią na najwyższym poziomie. ●

Foto 3.

Foto 4.

Foto 5.

Foto 6.

Esteem Body™ z Leak Defense™ to połączenie złotego standardu przylepców Convatec i wypukłości typu soft convex zaprojektowanych tak, aby dopasowywały się do ciała dla bezpiecznego uszczelnienia.

z Leak Defense™

Convatec Polska Sp. z o.o., Rondo Daszyńskiego 1, 00-843 Warszawa tel. (22) 579 66 50, www.convatec.pl, www.stomia.pl, dzial.pomocy@convatec.com TM oznacza zastrzeżony znak towarowy Convatec Inc. © Convatec Polska sp. z o.o., czerwiec 2024 AP-69507-POL-POL-v1

Przewidziane zastosowanie: Esteem Body™ worek jednoczęściowy zamknięty, Esteem Body™ worek jednoczęściowy otwarty do zaopatrzenia kolostomii lub ileostomii.Esteem Body™ worek jednoczęściowy urostomijny do zaopatrzenia urostomii. Producent: Convatec Limited | Upoważniony przedstawiciel: UNOMEDICAL A/S | Podmiot prowadzący reklamę: Convatec Polska Sp. z o.o

To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.

Znane i cenione saszetki żelujące Diamonds™, teraz w nowej odsłonie dołączają do linii produktów

Saszetki żelujące Esenta™Diamonds™ przewidziane zastosowanie: żelowanie zawartości worków stomijnych oraz neutralizacja nieprzyjemnych zapachów. Producent: Convatec Limited. Upoważniony przedstawiciel: UNOMEDICAL A/S. Podmiot prowadzący reklamę: Convatec Polska Sp. z o.o.

Zdrowe więzi, lepsze życie ze stomią

· Zagęszczają płynną i półpłynną treść stomijną

· Minimalizują ryzyko podciekania

Neutralizują i pochłaniają zapachy dzięki zaawansowanemu systemowi ActiveOne™ Odour Control

Dowiedz się więcej o produktach stomijnych Convatec www.convatec.pl, www.stomia.pl

indentyfikator w podróży

KARTA STOMIKA TO SPECJALNY IDENTYFIKATOR, KTÓRY UŁATWIA

PODRÓŻOWANIE I KONTROLE BEZPIECZEŃSTWA OSOBOM ZE STOMIĄ, ZWŁASZCZA NA LOTNISKACH.

CO ZAWIERA KARTA STOMIKA?

Potwierdzenie statusu: Dyskretnie informuje personel kontroli, że masz stomię.

Informacje o sprzęcie: Podaje dane o rodzaju stomii oraz przewożonym w związku z tym sprzęcie i akcesoriach stomijnych.

Wskazówki dla kontroli: Sugeruje pracownikom, aby kontrola osobista odbyła się z szacunkiem i bez zbędnych pytań.

JAK ZDOBYĆ KARTĘ

STOMIKA?

Możesz pobrać wzór karty ze strony internetowej – wystarczy zeskanować poniższy kod QR. Alternatywnie – zadzwonić na naszą bezpłatną Infolinię Convatec pod numer 800 120 093, a specjaliści wyślą gotowy wzór karty pocztą.

Pamiętaj: Karta Stomika jest ważna dopiero po jej wypełnieniu, podpisaniu i opieczętowaniu przez lekarza. ●

SŁOŃCE

dobrodziejstwo czy zagrożenie?

DUŻO UWAGI POŚWIĘCA SIĘ OSTATNIO PROFILAKTYCE OSTEOPOROZY I POWSZECHNEMU NIEDOBOROWI WITAMINY D3. JEDNYM ZE SPOSOBÓW ICH UNIKNIĘCIA JEST WYSTAWIANIE SIĘ NA SŁOŃCE. ZAPOMINAMY JEDNAK PRZY TYM O „STARYCH” ZAGROŻENIACH, KTÓRE WCALE NIE MINĘŁY: RAKACH SKÓRY, CZERNIAKU, ZAĆMIE CZY ZWYKŁYCH ZMARSZCZKACH.

lek. med. Marcin Pustkowski specjalista medycyny rodzinnej

PPromieniowanie ultrafioletowe (inaczej: nadfioletowe, nadfiolet czy ultrafiolet; skrót – UV) jest postacią energii emitowanej przez słońce. Dodajmy, że jest ono niewidoczne, bo widzimy tylko część wiązki promieniowania słonecznego, na którą wrażliwa jest nasza siatkówka (tzw. promieniowanie widzialne). Nadfiolet – zależności od długości fali – dzieli się na promieniowanie: UVA, UVB i UVC. Oczywiście, bez słońca (w tym ultrafioletu) nie moglibyśmy przeżyć. Jednak co za dużo, to niezdrowo. Wiele osób uważa, że opalona cera jest świadectwem dobrego zdrowia i tężyzny fizycznej. Tak jednak nie jest. Promieniowanie ultrafioletowe przyspiesza starzenie się skóry (zmarszczki, piegi, tzw. plamy wątrobowe), ale tym, czego najbardziej się boimy, jest rak skóry i czerniak.

ZMIANY STRUKTURY SKÓRY

Zajmijmy się najpierw zmianami struktury skóry, które prowadzą do jej starzenia się. Nadfiolet uszkadza włókna zwane elastyną. Po ich przerwaniu skóra robi się obwisła i zbyt rozciągliwa (m.in. traci swoją zdolność powrotu do normalnego wyglądu po rozciągnięciu). Łatwiej tworzą się siniaki i rany skóry, które na dodatek trudniej się goją. Na skórze mogą powstać odbarwienia, cera staje się plamista lub przybiera żółtawy odcień. Małe naczyn-

ka rozszerzają się (tzw. teleangiektazje). W rezultacie wszystkie te zmiany (które i tak by nastąpiły) sprawiają, że skóra starzeje się szybciej.

ZMIANY PRZEDRAKOWE I RAKI SKÓRY

Częstą zmianą po intensywnym działaniu promieniowania UV jest rogowacenie słoneczne. Na skórze tworzą się szorstkie, łuszczące się zmiany. Jeśli pozostawi się to bez leczenia, może rozwinąć się kolczystokomórkowy rak skóry. Dlatego rogowacenie słoneczne nazywamy zmianą przedrakową. Jeśli narażamy się na zbyt intensywne działanie nadfioletu, to DNA (gromadzące nasze geny) komórek skóry ulega uszkodzeniu. Tworzą się mutacje, które w rezultacie doprowadzają do niekontrolowanego i zbyt częstego dzielenia się komórek, czyli, mówiąc w skrócie, do raka. Pamiętajmy, że promieniowanie z solarium też jest szkodliwe (niektórzy eksperci twierdzą nawet, że bardziej) a opalanie się zimą (choć sprzyja tworzeniu się witaminy D3) jest tak samo szkodliwe jak opalenizna nabyta latem. Nowotwory mogą być złośliwe lub łagodne. Mogą być rakami (pochodzą wtedy z nabłonka) lub innymi nowotworami (np. mięsakami – czyli nowotworami złośliwymi wywodzącymi się generalnie z tkanki łącznej). Większość przypadków raków skóry (ok. 95 proc.) stanowią raki podstawnokomórkowe. Charakteryzują się niskim stopniem złośliwości i praktycznie w ogóle nie dają przerzutów. Im wcześniej zacznie się je leczyć, tym wyniki terapii są lepsze (ta generalna zasada dotyczy zresztą wszystkich nowotworów). Znacznie rzadziej występuje rak kolczystokomórkowy, który – niestety –rośnie szybciej niż podstawnokomórkowy i może dawać przerzuty (przede wszystkim do węzłów chłonnych). Raki

skóry na ogół przyjmują postać guzków lub brodawek, ale oba typy mają też postać wrzodziejącą. Dokładny ich opis i leczenie wykraczają poza ramy tego artykułu.

CZERNIAK

Występuje najrzadziej spośród nowotworów złośliwych skóry, ale jest odpowiedzialny za 3/4 zgonów z ich powodów. Dosyć szybko się rozprzestrzenia, jest trudny do wykrycia. Jak wspomnieliśmy, powstaje z melanocytów – komórek pigmentowych występujących w podstawnej warstwie naskórka. Czerniak powstaje na podłożu już istniejących znamion skórnych.

JAK ZAPOBIEGAĆ?

Poniżej podajemy dziewięć sposobów ochrony przed nadmiernym działaniem słońca:

• unikaj okresów największego nasłonecznienia – w godzinach 10-14. Jeśli już trzeba wyjść o tej porze, szukaj cienia i stosuj środki ochrony podane poniżej;

• stosuj na zewnątrz krem o wysokim (co najmniej 30) SPF. Ten akronim oznacza „wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej”, czyli stosunek ilości promieniowania UV powodującego oparzenie podczas opalania się przy użyciu filtra do ilości promieniowania powodującego takie samo oparzenie przy braku filtra. Np. SPF 30 oznacza, że do oparzenia dojdzie po 30-krotnie dłuższym czasie niż bez zastosowania filtra. Tę liczbę (30) zaleca Amerykańska Akademia Dermatologii i inne towarzystwa lekarskie; • noś okulary z ochroną przeciwko UVA i UVB. Chodzi zarówno o delikatną skórę wokół oczu, jak i o soczewki. Bowiem, jak już wspomnieliśmy, ultrafiolet sprzyja również powstawaniu zaćmy;

JAKIE SĄ ZŁE SKUTKI PROMIENIOWANIA ULTRAFIOLETOWEGO?

• Promieniowanie UVA (najdłuższa fala) powoduje zmarszczki, opaleniznę (zwiększenie ilości melaniny w skórze oraz – w skrajnych przypadkach – oparzenia słoneczne.

• UVB (średnia długość fali) szkodzi najbardziej wierzchniej warstwie skóry. Także odpowiada za oparzenia słoneczne i tworzenie się pęcherzy oparzeniowych, ale może również prowadzić do rozwoju raka skóry.

• Najmniej kłopotów mamy z UVC (najkrótsza fala), które jest praktycznie w całości pochłaniane przez atmosferę i nie dociera do powierzchni Ziemi.

• stouj nakrycie głowy. Najlepszy jest staromodny kapelusz z szerokim rondem zakrywającym twarz, uszy i szyję. Popularne czapeczki bejsbolowe nie zakrywają uszu i szyi. Dlatego należy zabezpieczać te okolice kremem;

• bądź świadoma/y, że niektóre leki mogą uwrażliwiać (uczulać) na światło. Dotyczy to niektórych leków przeciwhistaminowych (difenhydramina), niesteroidowych leków przeciwzapalnych (aspiryna, ibuprofen), antybiotyków (kotrimoksazol, tetracyklina), niektórych leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych czy przeciwcukrzycowych. Nie sposób wymienić tutaj wszystkich (w tym środków dostępnych bez recepty), dlatego zawsze należy czytać ulotki;

• chroń małe dzieci. Poniżej 6. miesiąca życia nie należy stosować kremów ochronnych, ale zabezpieczyć dziecko poprzez odpowiednie ubranie i zacienienie. Starszym dzieciom można już regularnie aplikować kremy;

• regularnie sprawdzaj swoją skórę. Trzeba zaznajomić się ze swoimi znamionami i piegami, żeby potem zauważyć różnice. Pomocne będzie lustro. Nic jednak nie zastąpi profilaktycznej (raz do roku) wizyty u dermatologa, który sprawdzi, czy jakieś zmiany nie są „podejrzane”;

• unikaj solariów. Na szczęście moda na nie już minęła;

• dbaj o zdrowy styl życia. Ważne jest unikanie dymu tytoniowego, który niszczy kolagen i elastynę. Pomaga codzienne nawilżanie, ale bez stosowania silnych środków myjących. Częste gorące prysznice też nie są takie zdrowe, jak sądzono, bo pozbawiają skórę ochronnej warstwy tłuszczowej. Po kąpieli warto się delikatnie osuszać, a nie energicznie wycierać, żeby trochę tej wilgoci nam zostało. Skórze pomaga też zdrowa dieta, dużo wody, aktywności, które redukują stres, i wystarczająca ilość snu. ●

LATO BEZ ikontuzj

CIEPŁE MIESIĄCE SPRZYJAJĄ

AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ. WARTO

KORZYSTAĆ Z DOBREJ AURY, ABY

WZMOCNIĆ MIĘŚNIE, STAWY, SERCE, PŁUCA, A PRZY TYM POPRAWIĆ

SAMOPOCZUCIE. KAŻDA

AKTYWNOŚĆ WYMAGA JEDNAK

PRZYGOTOWANIA. O TYM, JAK UNIKNĄĆ KONTUZJI, ROZMAWIAMY Z FIZJOTERAPEUTĄ.

ROZMAWIAŁA Anna Zarębska-Tutak

mgr Łukasz Stołowski fizjoterapeuta, pomaga w powrocie do zdrowia sportowcom zawodowym i amatorom, współpracował z męską reprezentacją Polski w hokeju na trawie jako fizjoterapeuta i trener przygotowania fizycznego. prowadzi zajęcia na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu

Letnia rekreacja, w tym uprawianie sportu, może sprzyjać urazom. Jak się do wakacyjnych wycieczek dobrze przygotować, o czym pamiętać?

Okres letni, głównie ze względu na pogodę, sprzyja powrotom do aktywności. Często wygląda to tak, że ktoś przez większą część roku nie rusza się zbyt wiele, a nagle postanawia wrócić do sportu albo wybrać się na wymagającą wycieczkę, na przykład w góry. Niestety, takie podejście może sprzyjać kontuzjom. Nasz układ ruchu cały czas się adaptuje – zarówno do aktywności, jak i do jej braku. Jeśli przez dłuższy czas nie byliśmy aktywni, nasze ciało również to „zapamiętuje”. Brakuje wtedy przygotowania, siły mięśniowej czy stabilności stawów, co zwiększa ryzyko przeciążeń i urazów, zwłaszcza przy nagłym, intensywnym wysiłku. Dużo będzie zależało od tego, co planujemy robić, bo do każdej aktywności warto przygotować się nieco inaczej.

Bazą jednak zawsze będzie ogólna kondycja — regularny ruch, nawet w prostszej formie, buduje odporność organizmu na przeciążenia.

A czy są jakieś wskazówki dla podejmujących konkretne rodzaje ruchu, np. planujących wypad w góry?

Jeśli wybieramy się w góry, to podstawą będzie odpowiedni ubiór dostosowany do warunków pogodowych oraz terenu. Kluczowe są tu wygodne, stabilne buty, które mogą zapobiec nie tylko przeciążeniom, lecz także urazom skrętnym, zwłaszcza w stawach skokowych. Z kolei przy wycieczkach rowerowych bardzo ważny jest dobrze przygotowany i dopasowany sprzęt – odpowiednia wysokość siodełka czy kierownicy to elementy, które często mają znaczenie, a są pomijane. Ich brak może prowadzić do przeciążenia kolan czy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Warto też przypomnieć, że kask i podstawowe zabezpieczenia to nie fanaberia, tylko realna ochrona. Jeśli podczas wakacji decydujemy się na aktywność grupową, jak gra w siatkówkę czy piłkę nożną, to mimo że wydaje się to luźną formą rekreacji, dobrze poświęcić 5–10 minut na prostą rozgrzewkę. Podniesienie temperatury ciała i przygotowanie stawów do ruchu pomaga w uniknięciu kontuzji i zwiększa komfort gry. Czasem równie ważne jak przygotowanie jest też to, by wiedzieć, kiedy odpuścić. Jeśli czujemy, że brakuje nam sił albo coś zaczyna boleć – lepiej przerwać niż brnąć dalej i ryzykować uraz, który może zepsuć resztę urlopu.

Częsta letnia przypadłość to stłuczenia. Co by pan rekomendował w takim przypadku, zwłaszcza gdy jesteśmy z dala od przychodni, lekarza?

W przypadku stłuczenia podstawą jest wstępne rozpoznanie, czy nie mamy do czynienia z czymś poważniejszym, jak skręcenie albo złamanie. Jeśli nie jesteśmy w stanie odciążyć

kończyny, a ucisk na kość wywołuje silny ból, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, bo może to świadczyć o złamaniu. Jeśli jednak uraz wygląda na łagodny i nie daje dużych objawów, można spróbować działać doraźnie. Sprawdzi się chwilowe unieruchomienie bolesnego miejsca oraz zimne okłady: 5–10 minut co dwie godziny, np. w formie kompresu lub masażu lodem. Pamiętajmy, że unieruchomienie nie oznacza całkowitej bezczynności – chodzi głównie o ograniczenie ruchu w bolesnym obszarze. Jeśli ból jest większy, można sięgnąć po dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, oczywiście stosując je zgodnie z ulotką. W przypadku powstania siniaka pomocne będą maści poprawiające mikrokrążenie, które bez problemu znajdziemy w aptece.

Po czym poznać skręcenie? Jak z nim postępować w ramach pierwszej pomocy medycznej?

Jeśli podczas aktywności staw nagle „uciekł” poza swój naturalny zakres ruchu, mogło dojść do skręcenia. Charakterystyczne objawy to ból w miejscu urazu, narastający obrzęk i wysięk (gromadzenie się płynu w jamie stawu, czasem też krwi), a po kilku godzinach często też siniak, który może świadczyć o uszkodzeniu struktur takich, jak torebka stawowa, więzadła czy mięśnie. Dokładną diagnozę postawi dopiero specjalista, ale zanim dotrzemy do lekarza, już warto działać.

Najważniejsze będzie unieruchomienie urazowego miejsca, choćby bandażem elastycznym. Kompresja zmniejszy obrzęk, a okłady z lodu pomogą w działaniu przeciwbólowym. Kończynę warto też unieść powyżej poziomu serca, co dodatkowo ograniczy opuchliznę. W razie urazu kończyny górnej przyda się chusta trójkątna lub bandaż do jej podwieszenia, a jeśli chodzi o kończynę dolną – dobrze jest mieć możliwość jej odciążenia, nawet prowizorycznie, np. przy pomocy znalezionego kija.

Złamanie kończyny to już poważniejsza sprawa. Jak powinniśmy się zachować w tym przypadku?

Jeśli do urazu doszło w wyniku upadku albo silnego uderzenia, zawsze trzeba brać pod uwagę możliwość złamania. Silny ból w miejscu urazu, duża tkliwość, narastający obrzęk, a czasem nawet słyszalny trzask w chwili urazu — to wszystko może na to wskazywać, choć nie przesądza o diagnozie. Czasem złamanie nie daje jednoznacznych objawów i odwrotnie – silna reakcja bólowa nie zawsze oznacza złamanie. Pewność da nam dopiero badanie obrazowe, czyli zdjęcie RTG.

Do momentu konsultacji z lekarzem warto potraktować podejrzane miejsce jak przy skręceniu – doraźnie unieruchomić je bandażem lub szyną i ograniczyć ruch. Pomocne będą zimne okłady oraz, w razie potrzeby, leki przeciwbólowe dostępne bez recepty.

Jeśli uraz dotyczy kończyny dolnej i nie jesteśmy w stanie na niej stanąć – lepiej jej nie obciążać i znaleźć sposób na prowizoryczne jej odciążenie, np. przy pomocy patyka jako „kuli”. W przypadku podejrzenia złamania im szybciej dotrzemy do lekarza, tym lepiej – również po to, by uniknąć pogorszenia ewentualnego uszkodzenia.

Czy jest jeszcze coś, o czym – pana zdaniem – warto pamiętać w kontekście wzmożonego ruchu na świeżym powietrzu?

Lato to nie tylko czas aktywności i wypoczynku, lecz także intensywnego nasłonecznienia i wysokich temperatur. Z jednej strony jest to przyjemne, dlatego tak lubimy wakacje, ale z drugiej — niesie ze sobą pewne zagrożenia. W takich warunkach łatwo o przegrzanie, odwodnienie, a w skrajnych przypadkach – nawet o udar cieplny. Aby temu zapobiec, kluczowe są odpowiednie nawodnienie i właściwy ubiór. Lekkie, przewiewne ubrania w jasnych kolorach pomagają regulować temperaturę ciała, a czapka lub kapelusz chroni głowę przed słońcem. Warto też unikać intensywnej aktywności fizycznej w pełnym słońcu, zwłaszcza w godzinach 11–16.

Jeśli chodzi o nawodnienie – w gorące dni zapotrzebowanie organizmu na wodę rośnie. Przyjmuje się, że powinniśmy wypijać około 35–45 ml wody na każdy kilogram masy ciała, a przy większej aktywności lub poceniu się nawet więcej. Dla osoby ważącej 70 kg oznacza to minimum 2,5–3 litry wody dziennie.

Dobrze też zwrócić uwagę na dietę — latem warto sięgać po lekkie posiłki, bogate w warzywa i owoce, które naturalnie dostarczają wody, elektrolitów i witamin. Unikajmy z kolei nadmiaru ciężkostrawnych, tłustych potraw oraz alkoholu, który może nasilać odwodnienie. ●

PRZEZ JELITA do zdrowia

MIKROBIOTA PRZEWODU POKARMOWEGO TO OGROMNA SPOŁECZNOŚĆ

MIKROORGANIZMÓW – BAKTERII, WIRUSÓW, GRZYBÓW I ARCHEONÓW.

ICH ROLA W REGULOWANIU LICZNYCH PROCESÓW, W TYM WPŁYW

NA SAMOPOCZUCIE, JEST OGROMNA. JAK ZATEM ZADBAĆ O MIKROBIOM?

dr n. med. Barbara Kuczyńska dietetyczka, pracuje w Poradni Żywienia Dojelitowego w Warunkach Domowych, Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego oraz w Centrum Leczenia Zaburzeń Stanu Odżywienia w Poznaniu

DDo najważniejszych funkcji mikrobioty jelitowej należą wspomaganie trawienia, produkcja witamin K i w pewnym stopniu z grupy B, wsparcie układu odpornościowego, ochrona przed patogenami oraz wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Mikrobiota zaczyna się rozwijać już w momencie narodzin i zmienia się przez całe życie pod wpływem diety, środowiska, leków oraz stylu życia.

JAKIE BAKTERIE

ZASIEDLAJĄ NASZ PRZEWÓD POKARMOWY?

Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego człowieka (począwszy od jamy ustnej) różnią się odmiennym składem ilościowym i jakościowym drobnoustrojów wchodzących w skład mikrobioty. U zdrowych osób jama ustna jest zasiedlana głównie przez gatunki z rodzajów Streptococcus,Peptococcus,Bifidobacterium,Staphylococcus,Lactobacillusoraz Fusobacterium. Przełyk i górny odcinek przewodu pokarmowego charakteryzują się dość szybkim pasażem treści pokarmowej, co uniemożliwia rozwój mikroorganizmów. W żołądku i dwunastnicy bytują w niewielkich ilościach, ze względu na niskie pH, głównie Helicobacter pylori, Lactobacillus, Streptococcus oraz drożdżak – Candida albicans

W jelitach liczba bakterii stopniowo wzrasta. W jelicie czczym znajdują się głównie: Bacteroides, Lactobacillus oraz Streptococcus. W jelicie krętym – Bacteroides, Clostridium, Enterococcus, Lactobacillus i Veillonella, Enterobacteriaceae. Najliczniejszy i najbardziej aktywny zespół mikroorganizmów zasiedla jelito grube. Należą one do czterech typów: Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria i Actinobacteria.

Świadomość, jakie szczepy zasiedlają poszczególne piętra przewodu pokarmowego, może być kluczowa dla dobrania odpowiedniej probiotykoterapii, przy różnego rodzaju zaburzeniach czy dolegliwościach.

OŚ JELITA-MÓZG I CO Z NIEJ WYNIKA

Wiele doniesień wskazuje obecnie, iż w powstawaniu objawów depresyjnych istotną rolę może odgrywać mikrobiota jelitowa. Jej różnorodność jest ważna dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego, w czym istotną rolę odgrywa oś mózgowo-jelitowa, czyli dwukierunkowa droga komunikacji drobnoustrojów zasiedlających jelita, z ośrodkowym układem nerwowym. Zmiany liczebności i różnorodności mikrobioty jelitowej wywierają wpływ na wiele szlaków potencjalnie powiązanych z nastrojem, stresem czy funkcjami poznawczymi. Zmiany te mogą również wpływać na reakcję układu immunologicznego i przebieg procesów zapalnych. Dlatego wydaje się, iż modulacja mikrobioty jelitowej poprzez składniki diety oraz suplementację probiotyczną, może być niezmiernie ważna w zwalczaniu depresji, także jako jedna z metod leczenia, m.in. w sytuacji wystąpienia oporności na farmakoterapię

Co istotne, komórki jelitowe i bakterie produkują hormony oraz neuroprzekaźniki, np. serotoninę (aż ok. 90 proc. serotoniny powstaje w jelitach) czy dopaminę. Co to oznacza w praktyce? Otóż to, co się dzieje w naszych jelitach

(np. stan zapalny, dysbioza), może wpływać na nastrój, nasilać lęk, stany depresyjne lub zmiany zachowania. Patrząc zaś z drugiej strony – przewlekły stres lub depresja mogą zaburzać pracę przewodu pokarmowego – jelit (wywoływać bóle brzucha, biegunki, zaparcia). Przewlekły stres może również nasilać stany zapalne w organizmie, w tym w jelitach. Stąd coraz więcej mówi się o zastosowaniu probiotyków w łagodzeniu objawów depresji lub lęku oraz stresu (nazywamy je psychobiotykami).

MIKROBIOTA A PRACA ORGANIZMU

Do najważniejszych obszarów funkcjonowania naszego organizmu, w których odgrywa rolę mikrobiota, należą:

Trawienie i metabolizm

Bakterie jelitowe pomagają rozkładać składniki pokarmowe, których nasz organizm sam nie potrafi strawić, np. błonnik. Produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (np. maślan), które są źródłem energii i mają działanie przeciwzapalne.

Układ odpornościowy

Mikroorganizmy zasiedlające jelita bezpośrednio wpływają na układ odpornościowy organizmu, odpowiadając poniekąd za odpowiedź immunologiczną.

Zdrowie psychiczne i oś jelita-mózg

Mikrobiota jelitowa wytwarza hormony – neuroprzekaźniki (np. serotoninę), które wpływają na nastrój i funkcje poznawcze. Zaburzenia mikrobioty są powiązane z zaburzeniami nastroju, depresją, lękiem czy chorobami neurodegeneracyjnymi.

Ochrona przed patogenami

Prawidłowa mikrobiota konkuruje z patogenami o miejsce i składniki odżywcze, utrudniając im kolonizację jelit.

Regulacja masy ciała i choroby metaboliczne Skład mikrobioty wpływa na tendencję rozwoju otyłości, cukrzycy typu 2. i insulinooporności. Niektóre bakterie

mogą sprzyjać magazynowaniu tkanki tłuszczowej lub zwiększać efektywność pozyskiwania energii z jedzenia.

Wpływ na choroby przewlekłe

Dysbioza (zaburzenie równowagi składu mikrobioty) może być poniekąd powiązana m.in. z chorobami zapalnymi jelit, zespołem jelita drażliwego, alergiami, a niektóre doniesienia idą o krok dalej, mówiąc o zwiększonym ryzyku wystąpienia chorób nowotworowych.

CO ZABURZA SKŁAD MIKROBIOTY?

Skład i funkcje metaboliczne mikrobioty jelitowej mogą zmieniać się niekorzystnie w wielu sytuacjach, takich jak m.in.: antybiotykoterapia (antybiotyki eliminują nie tylko patogenne, ale też korzystne bakterie, co może prowadzić do dużych zaburzeń składu mikrobioty); infekcje, przewlekły stres, choroby przewlekłe (np. cukrzyca, otyłość, choroby autoimmunologiczne, nieswoiste choroby zapalne jelit: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), starzenie się (z wiekiem zmienia się skład mikrobioty, często zmniejsza się liczba korzystnych bakterii), cesarskie cięcie i brak karmienia piersią (dzieci urodzone przez cesarskie cięcie i/lub karmione sztucznie mają często mniej zróżnicowaną mikrobiotę w porównaniu z dziećmi urodzonymi siłami natury i karmionymi mlekiem matki), jak również brak aktywności fizycznej

Warto pamiętać, że dieta uboga w błonnik, bogata w produkty wysoko przetworzone, cukry proste i nasycone kwasy tłuszczowe, chemiczne dodatki do żywności, działa prozapalnie oraz ma niekorzystny wpływ na mikrobiotę jelitową. Przeciwnie działa dieta obfitująca w przeciwutleniacze, błonnik pokarmowy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe i produkty fermentowane.

Pacjenci z wyłonioną stomią czy po innych zabiegach w zakresie przewodu pokarmowego powinni wiedzieć, że zmieniona anatomia wpływa na istotne przesunięcia w zakresie mikrobioty jelit, co może przekładać się m.in. na odczuwany dyskomfort i dolegliwości.

JAK WSPIERAĆ DOBROCZYNNE BAKTERIE?

To, co odżywia dobroczynne bakterie, to przede wszystkim prebiotyki. Jednym z głównych jest błonnik pokarmowy zawarty w warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych, nasionach roślin strączkowych, grubych kaszach czy płatkach owsianych. Korzystnie działają też fermentowane produkty mleczne i kiszone przetwory warzywne.

Dodatkowo suplementacja prebiotykami przyczynia się do redukcji stresu, objawów depresyjnych, a także wspomaga sprawność umysłową i pośrednio stymuluje tworzenia komórek nerwowych, wpływając na nasze zdrowie i dobre samopoczucie ●

INFORMACJA KONTRA dezinfor

CORAZ TRUDNIEJ NAM ODRÓŻNIĆ

WIARYGODNE INFORMACJE

OD TYCH SPREPAROWANYCH

NA KONKRETNE POTRZEBY.

W CZASACH GDY NARZĘDZIA OPARTE

NA SZTUCZNEJ INTELIGENCJI

SĄ POWSZECHNIE DOSTĘPNE, KAŻDY MOŻE BYĆ TWÓRCĄ INTERNETOWYCH TREŚCI.

TEKST Anna Zarębska-Tutak

NNie bez kozery wspominamy o internecie. W sieci wiadomości rozprzestrzeniają się błyskawicznie, powstają masowo, ich autorzy często są trudni do zidentyfikowania lub bezkarni, jeśli chodzi o odpowiedzialność za szerzenie nieprawdy. Co więcej, rozwijająca się sztuczna inteligencja sama może być twórcą treści, a technologie przez nią generowane pozwalają tworzyć informacje do złudzenia przypominające rzeczywiste. Jak się nie dać nabić w dezinformacyjną butelkę? Oto kilka podpowiedzi.

W SZYBKIM TEMPIE

Dziś w ciągu dnia przyswajamy tyle wiadomości, co nasz przodek sprzed kilku wieków w rok. Ale nawet pozostając jedynie w perspektywie XX-XXI wieku, widać galopujące zmiany. Jeszcze dwie dekady temu znaczną rolę odgrywały media tradycyjne (telewizja, radio, prasa), ze swojej natury znacznie mniej podatne na manipulację. Dziennikarze mieli więcej czasu na sprawdzenie wiarygodności danych, a odbiorcy – większe poczucie bezpieczeństwa informacyjnego. Dziś informacji szukamy głównie w sieci, przy czym przekonanie o tym, że media są źródłem prawdziwych wiadomości – pozostało. Brakuje nam natomiast wiedzy i narzędzi, by weryfikować, co jest prawdą, a co nie.

• Nasza rada: Zachowaj dystans i daj sobie czas na upewnienie się, że to, co czytasz lub oglądasz, jest wiarygodne. Nie przekazuj dalej informacji, których prawdziwości nie jesteś pewna/ien, zwłaszcza jeśli przeczytała/eś tylko nagłówek. Korzystaj ze sprawdzonych źródeł, a te szczególnie wątpliwe – omijaj szerokim łukiem, a najlepiej blokuj.

macja

ZAMKNIĘCI W BAŃCE

Algorytmy wpisane w działanie mediów społecznościowych są wciąż udoskonalane. Co najistotniejsze, opinia publiczna nie ma świadomości, w jakim kierunku duże plaftormy mediowe, jak Meta, Google czy TikTok, wprowadzają te zmiany. Z pewnością jednak zauważyła/eś, że jeśli interesujesz się jakąś dziedziną, np. zdrowym odżywianiem albo psychologią, wiadomości właśnie z tych obszarów wyświetlają ci się częściej. Algorytm analizuje, w jakich miejscach w internecie spędzasz najwięcej czasu i automatycznie dopasowuje kolejne treści do twoich upodobań. Z czasem prowadzi to do zjawiska tzw. bańki informacyjnej – zostajesz zamknięty w określonym zestawie wiadomości, a pozostałe do ciebie… nie docierają.

• Nasza rada: Raz na jakiś czas postaraj się poczytać o czymś zupełnie nowym. Rozważ czasową rezygnację z interakcji (czyli lajkowania lub komentowania) ze stronami, które najczęściej ci się wyświetlają. Jeśli korzystasz z przeglądarki w komputerze, regularnie czyść tzw. ciasteczka i raz na jakiś czas skorzystaj z trybu incognito.

NIEBEZPIECZNA POLARYZACJA

Specyficznym rodzajem zamknięcia w informacyjnej bańce jest to związane z poglądami politycznymi. Naturalne jest to, że sympatyzujesz z osobami, które podzielają twoje poglądy, jednak warto mieć świadomość, że aktywne popieranie w internecie określonej partii politycznej sprawia, że twoje przekonania przestają być prywatne. Pamiętaj, że media są jedynie soczewką, przez którą patrzysz na rzeczywistość i w tym sensie trudno dziś mówić o ich niezależności. W polskiej rzeczywistości od kilkunastu lat mamy też do czynienia z silną polaryzacją światopo-

RODZAJE DEZINFORMACJI

W kodeksie dobrych praktyk w zakresie dezinformacji, stworzonym w 2022 r. przez organizacje: Crazy Nauka, CyberDefence24, FakeHunter, Instytut Zamenhofa, Fundacja Rozwoju Przez Całe Życie, Fundacja Nauka. To Lubię, Spider’s Web+, Stowarzyszenie Demagog, Stowarzyszenie Pravda, Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska i NASK-PIB znalazły się następujące kategorie:

• Dezinformacja – celowe działanie mające na celu sfabrykowanie lub przetworzenie materiału dla osiągnięcia korzyści politycznych, społecznych, finansowych, militarnych itp.

• Misinformation – dezinformacja niezamierzona, powstała wskutek braku wiedzy lub powielania informacji nieprawdziwych i niezweryfikowanych

• Malinformation – wiadomości szkodliwe, złośliwe, wytwarzane w celu wyrządzenia komuś krzywdy

glądową – niesnaski w domu i pracy, zagorzałe dyskusje i hejt w internecie – to tylko niektóre z jej konsekwencji.

• Nasza rada: Umiar to dziś bardzo cenna postawa. Jeśli chcesz uniknąć bycia zmanipulowanym – staraj się korzystać z różnych źródeł informacji. Dobrym pomysłem jest przegląd wiadomości na ten sam temat w kilku mediach – pozwoli wyrobić sobie własne zdanie na wiele tematów, także tych najmocniej rozpalających emocje.

POD SILNYM WPŁYWEM

Jako istoty społeczne naturalnie ulegamy wpływom. Wynika to z biologicznej potrzeby przetrwania, ale nie tylko. Jednak w internecie ten wpływ ma dużo większe siłę, zasięg i konsekwencje. Szczególną grupą są pod tym względem tzw. influencerzy. Część z nich to osoby znane i cenione w swoich dziedzinach. Część to osoby znane z tego, że są znane, tzw. celebryci. Są też tacy, którzy sami siebie uczynili ekspertami. Najgorzej jest, gdy wpływ jest wykorzystywany w złym celu, np. w ramach ruchu antyszczepionkowego albo do promowania przekonań rasistowskich.

• Nasza rada: Stosuj zasadę ograniczonego zaufania zwłaszcza wobec treści kontrowersyjnych, powszechnie uważanych za szkodliwe, niezgodnych z dostępną wiedzą lub z prawem. Popularność nie świadczy o jakości. Jeśli nie chcesz ulec populistycznej manipulacji, korzystaj z profesjonalnych narzędzi do researchu akademickiego, np. Deep Research czy Perplexity.

WOJNA HYBRYDOWA

Szczególnym rodzajem zagrożenia dezinformacją jest tzw. wojna hybrydowa, czyli nieprawdziwe, tendencyjne

informacje inspirowane działaniem innego państwa. Odkąd wybuchła wojna w Ukrainie, mówi się zwłaszcza o propagandzie ze strony Rosji, ale przykładów jest więcej. Szczególnie newralgiczne są pod tym względem istotne momenty i wydarzenia historyczne, jak wybory – prezydenckie, parlamentarne czy samorządowe.

• Nasza rada: W social mediach zwracaj uwagę na konta, posty i komentarze tendencyjne, wspierające antagonizmy, np. narodowe, promujące teorie spiskowe, operujące mową nienawiści. Sprawdź, kto jest autorem informacji, jakie ma poglądy, w jakim celu może działać. Zaglądaj na demagog.org.pl, gdzie publikowane są przykłady dezinformacji.

SENSACJA KONTRA DOKUMENT

Film i fotografia to od dekad najbardziej wiarygodne techniki dokumentowania rzeczywistości. Wierzymy, że pokazują prawdę. Nic więc dziwnego, że właśnie materiały audiowizualne są dziś najczęściej wykorzystywane do dezinformacji. Mowa o tzw. deepfake – technologii, a konkretnie zespole algorytmów, które na bazie sztucznej inteligencji umożliwiają tworzenie szalenie realistycznych, lecz fałszywych zdjęć i filmów. Widzimy na nich osoby, często znane, mówiące i robiące rzeczy, których de facto nie mówiły ani nie robiły. Widzimy zdarzenia, które nie miały miejsca. Manipulacje te są niezwykle trudne do wykrycia.

• Nasza rada: Staraj się sprawdzać źródło zdjęcia lub filmu. Czy autor to faktycznie autor? Czy był na miejscu zdarzenia? Kiedy i jak często publikuje (np. kilkadziesiąt postów dziennie budzi wątpliwość). Możesz sprawdzić wiarygodność zdjęcia, np. wrzucając je na stronę tineye.com, zaś wideo – korzystając z invid-project.eu. ●

KTO NAS DEZINFORMUJE

• Trolle – internetowe konta powstałe w celu szerzenia informacji kontrowersyjnych, angażujących emocjonalnie, prowokujących

• Boty – automatyczne lub częściowo automatyczne konta stworzone do wytwarzania powtarzalnych interakcji z treściami, np. pisania komentarzy

• Użytkownicy sieci – czyli my wszyscy, zwlaszcza gdy komentujemy i udostępniamy treści bez ich weryfikacji

• Influencerzy, liderzy opinii – świadomie lub nieświadomie biorący udział w szerzeniu fake newsów, propagandy, manipulacji

• Media i dziennikarze – są dziś szczególnie narażeni na manipulacje i niewiarygodne treści Źródło: cybeprofilaktyka.pl, nask.pl

CZY TO JUŻ

manipulacja?

KAŻDEMU Z NAS ZDARZYŁO SIĘ KIEDYŚ POCZUĆ, ŻE COŚ „NIE GRA” — CZYJEŚ SŁOWA BYŁY MIŁE, ALE TON GŁOSU NIE PASOWAŁ. KTOŚ ZAPEWNIAŁ, ŻE WSZYSTKO JEST W PORZĄDKU, ALE JEGO WZROK MÓWIŁ: „WCALE NIE!”. NO I POJAWIA SIĘ

PYTANIE: CZY TO JA PRZESADZAM, CZY FAKTYCZNIE COŚ JEST NA RZECZY?

Joanna Godecka psychoterapeutka, terapeutka TSR, członkini Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach, dyplomowany life coach, coach oddechu, autorka książek, m.in. „Przestań się zamartwiać” i „Nie odkładaj życia na później”

WW ostatnim czasie tematyka braku szczerości lub wręcz manipulacji staje się coraz bardziej popularna. Jesteśmy obecni w mediach społecznościowych, w których nieustannie konfrontujemy się z informacjami dostarczanymi przez bliższych i dalszych znajomych, osoby, które obserwujemy.

Niekiedy poznajemy ludzi poprzez Internet, a z jakością tych znajomości bywa różnie. Nie bez powodu jesteśmy ostrzegani przed różnymi rodzajami oszustw i nieprawd. Możemy bowiem stać się ofiarami czyichś ukrytych intencji. O ile ze zwykłą nieszczerością, wynikającą np. z braku pewności siebie, łatwiej jest sobie poradzić, o tyle znacznie groźniejsza jest nieszczerość intencyjna, czyli manipulacja. Manipulacja to ukryta forma kontroli i wpływu, w której jedna strona subtelnie kształtuje nasze myśli, decyzje lub emocje, aby osiągnąć swoje cele. Manipulatorzy działają z ukrycia – ich działania nie są jawne ani bezpośrednie, lecz maskowane, by ich prawdziwe zamiary pozostały niejasne. Kluczem do skutecznej ochrony nie jest jedynie „diagnoza” czy próba przypisania konkretnej etykietki, lecz umiejętność rozpoznawania manipulacyjnych zachowań oraz znajomość technik obrony przed nimi. Warto pamiętać, że manipulacja może przybierać różne formy – od subtelnych aluzji i wywoływania np. poczucia winy, po bardziej bezpośrednie formy nacisku, które wpływają na nasze decyzje, emocje i poczucie własnej wartości.

KIEDY COŚ NIE GRA, ALE NIE WIESZ CO

To nie jest takie oczywiste, że ktoś mówi nam kłamstwa prosto w oczy i dodaje do tego diabelski śmiech. Dlatego warto znać typowe sygnały nieszczerości, bo choć ma ona wiele twarzy, są rzeczy, na które powinniśmy zwrócić uwagę. Im szybciej tym lepiej.

Niespójność między słowami a zachowaniem

Ktoś twierdzi, że bardzo chce się z nami zobaczyć, ale odwołuje spotkania w ostatniej chwili. Albo deklaruje, że zależy mu na otwartości, ale konsekwentnie unika rozmów o ważnych lub kłopotliwych sprawach.

Unikanie kontaktu wzrokowego

Powinno nas zastanowić, że ktoś nie patrzy nam w oczy lub wpatruje się w nas w sposób nienaturalny. Albo jeśli nagle odwraca wzrok, zmienia temat i zaczyna się nerwowo wiercić, może to być znak, że coś ukrywa.

Nadmierne zapewnienia

Im mocniej ktoś zapewnia o swojej szczerości, lojalności czy uczciwości, tym bardziej powinniśmy być czujni. Prawda zwykle nie potrzebuje tylu ozdobników.

Mętne odpowiedzi i brak konkretów

Zadajemy proste pytanie, a dostajemy odpowiedź, która nic nie znaczy. Pytasz: „Czy to ty wysłałeś tę wiadomość?” – a słyszysz: „Dlaczego miałbym to robić?”. Ucieczka od sedna to często sygnał, że ktoś nie mówi prawdy.

Zmienność postaw

Ktoś zmienia zdanie, wycofuje się z deklaracji. Raz odzywa się kilka razy dziennie, a innego dnia nie odpowiada na wiadomość. Takie zachowania mogą wskazywać na manipulację albo po prostu brak autentyczności.

Sprzeczności i rozbieżności

Niepokojące jest także zmienianie szczegółów w opowiadanych historiach lub zapominanie o poruszanych wątkach.

Pamiętajmy, że w relacjach nawiązywanych przez Internet łatwo o manipulację – i to nie tylko ze strony oszustów matrymonialnych. Anonimowość, brak kontaktu twarzą w twarz sprzyjają tworzeniu iluzji.

PUŁAPKI W SIECI

Jedną z popularnych form manipulacji online jest tzw. love bombing – intensywne, często przesadzone okazywanie zainteresowania i uczuć, które ma na celu szybkie zdobycie zaufania. Gdy cel zostaje osiągnięty, osoba manipulująca może się nagle wycofać lub zacząć stosować kontrolę emocjonalną.

Inną pułapką jest ghosting – nagłe zniknięcie bez słowa wyjaśnienia. To zachowanie może silnie uderzyć w poczucie własnej wartości osoby porzuconej, zostawiając ją z pytaniami bez odpowiedzi.

Często stosowaną formą manipulacji jest również tzw. breadcrumbing – czyli rzucanie okruszków uwagi tylko po to, by utrzymać czyjeś zainteresowanie bez realnej intencji wejścia w głębszą relację.

Wirtualne znajomości bywają też polem do tzw. gaslightingu – podważania cudzej percepcji rzeczywistości, co prowadzi do zwątpienia we własne odczucia i myśli.

Warto zachować uważność i nie rezygnować z własnych granic, nawet jeśli rozmowa wydaje się „idealna”. Autentyczna relacja nie potrzebuje gier.

DLACZEGO LUDZIE MANIPULUJĄ?

Potrzeba kontroli. Dla wielu osób posiadanie kontroli nad innymi jest sposobem na zaspokojenie własnych potrzeb emocjonalnych. Kontrola daje poczucie bezpieczeństwa i władzy, co dla manipulatorów jest bardzo kuszące.

Niepewność. Osoby, które czują się niepewne w swoich relacjach lub w życiu, mogą stosować manipulację jako sposób na ochronę samej siebie. Przez manipulowanie innymi, czują, że mogą zyskać przewagę, co chwilowo łagodzi ich lęki.

Chęć osiągnięcia własnych celów. Niektórzy manipulujący mogą mieć jasno określone cele, które chcą osiągnąć, niezależnie od kosztów. Mogą dążyć do uzyskania czegoś konkretnego, na przykład uwagi czy wsparcia finansowego.

Brak empatii. Niektóre osoby, szczególnie te z cechami osobowości narcystycznej, mogą nie być w stanie odczuwać empatii wobec innych. Dla nich manipulacja staje się narzędziem do zdobycia tego, czego pragną, bez uwzględniania uczuć innych.

Trauma z przeszłości. Osoby, które doświadczyły traumy lub były ofiarami manipulacji w przeszłości, mogą powtarzać ten schemat, stosując manipulacyjne techniki jako sposób na obronę przed zranieniem.

JAK SIĘ BRONIĆ?

Oto jeszcze kilka słów o tym, jak możemy uodpornić się na manipulację zarówno w sytuacji w codziennym życiu, jak i via Internet.

Zaufaj sobie. Twój emocjonalny odbiór bywa niekiedy kluczowy. Nasze ciało, które jest sygnalizatorem nastroju, daje nam wyraźne informacje. Jeśli czujesz napięcie w brzuchu, spłycony oddech, niepokój po rozmowie – zatrzymaj się i przyjrzyj temu. To może być sygnał, że coś tu jest nie tak. Nie ignoruj tego.

Zadawaj pytania i uważnie patrz, co się dzieje. Nie musisz od razu oskarżać. Czasem wystarczy zapytać: „Co masz na myśli?”, „Możesz to rozwinąć?” albo „Dlaczego mówisz coś innego niż wczoraj?”. Reakcja powie ci wiele. Osoba szczera zwykle nie ma problemu z odpowiedzią.

Ustal funkcjonalne granice — i trzymaj się ich. Jeśli czujesz, że ktoś nie gra fair, masz pełne prawo powiedzieć: „Nie czuję się dobrze w tej sytuacji”, „Potrzebuję więcej klarowności” albo po prostu: „Nie chcę tego kontynuować”. Twoje granice są twoją odpowiedzialnością – nie cudzą.

Nie bierz winy na siebie. To częsta pułapka. Ktoś cię okłamuje, a ty się zastanawiasz: „Może za dużo wymagam?”, „Może przesadzam?”. Nie. To nie ty przesadzasz. Masz prawo do uczciwości i szacunku w relacji.

Buduj własną spójność. Paradoksalnie – najlepszym mechanizmem obronnym przed cudzą nieszczerością jest… własna szczerość. Im bardziej jesteś w kontakcie ze sobą, im bardziej jesteś prawdziwy/a, tym trudniej cię zmanipulować. Bo czujesz, kiedy coś cię rozstraja. I potrafisz to nazwać.

Praktykuj asertywność. Asertywność to umiejętność mówienia „nie” oraz wyrażania swoich potrzeb bez poczucia winy. Praktykuj jasne komunikowanie swoich uczuć i oczekiwań. Asertywność to sztuka mówienia „tak” swojej prawdzie i „nie” cudzym oczekiwaniom.

Utrzymuj niezależność emocjonalną. Zawsze ważne jest, by zachować swoją indywidualność. Zdrowe relacje z ludźmi to nie utrata siebie, ale dzielenie się sobą ●

SPRZĘT STOMIJNY CONVATEC OFERUJĄ PONIŻSZE SKLEPY MEDYCZNE

Zawsze warto sprawdzić ceny na stronie internetowej www.stomia.pl. Dzięki temu mogą Państwo upewnić się, że otrzymują największą ilość sprzętu stomijnego Convatec przysługującego w ramach refundacji.

Woj. dolnośląskie

Bielawa 58-260

Sklep Med. ARKMED ul. 1 Maja 31A, tel. 74 817 60 67

Bielawa 58-260

Sklep Med. BE-MED

ul. Szkolna 2, tel. 792 671 026

Bolesławiec 59-700

Sklep Med. MIR-MED ul. Grunwaldzka 4, tel. 75 735 10 80

Bolesławiec 59-700

Sklep Med. MIR-MED ul. Jeleniogórska 4, tel. 75 610 35 03

Dzierżoniów 58-200

Sklep Med. ARKMED ul. Piłsudskiego 8, tel. kom. 661 180 218

Głogów 67-200

Sklep Med. KORIM

ul. Kościuszki 15A, tel. 76 835 01 02

Jelenia Góra 58-500

Sklep Med. MEDYK

ul. Groszowa 9, tel. 75 764 61 55

Kamienna Góra 58-400

Sklep Med. MEDYK

ul. Broniewskiego 24, tel. 75 744 61 10

Legnica 59-220

Sklep Med. EMAG

Szpital Wojewódzki

ul. Iwaszkiewicza 5, tel. 76 721 11 66

Legnica 59-220

Sklep Med. EMAG

ul. Gwiezdna 35/9, tel. 76 854 21 13

Lubań 59-800

Sklep Med. VENA-MED

ul. Wąska 2A, tel. 75 721 40 48

Lubin 59-300

Sklep Med. EMAG

ul. Sikorskiego 54, tel. 76 724 96 16

Lwówek Śląski 59-600

Sklep Med. MIR-MED (teren przychodni), ul. Morcinka 7, tel. 75 782 57 22

Strzelin 57-100

Sklep Med. MEDUS

ul. Brzegowa 18, tel. 71 393 69 00

Szprotawa 67-300

Sklep Med. KORIM

ul. Kościuszki 37, tel. 68 376 36 31

Świdnica 58-100

Sklep Med. ARKMED

ul. Siostrzana 23, tel. kom. 661 180 218

Wałbrzych 58-300

Sklep Med. MEDITEK

ul. Moniuszki 35, tel. 74 842 30 85

Wrocław 50-227

Sklep Med. STOM-MED

ul. Kleczkowska 9, tel. 71 321 52 22

Wrocław 53-110

Sklep Med. MEDUS

ul. Ślężna 189-191 lok. 1, tel. 71 302 75 74

Wrocław 51-319

Sklep Med. INTERMEDICA

ul. Sycowska 6B, tel. 71 789 33 55

Wrocław 53-333

Sklep Med. ORTMEDICA

ul. Powstańców Śl. 122, tel. 71 367 00 48

Wrocław 50-073

Sklep Med. MEDICA HUMANA

ul. św. Antoniego 36/38, tel. 71 344 81 20, faks 71 344 81 22

Wrocław 50-335

Sklep Med. CEZAL SA

ul. Sienkiewicza 42/44, tel. 71 322 53 30

Wrocław 53-413

Sklep Med. REMEDIUM

ul. Ołowiana 2-4, tel. 71 333 25 45

Ząbkowice Śl. 57-200

Sklep Med. MEDUS pl. 1 Maja 8E, tel. 74 810 09 85

Zgorzelec 59-900

Sklep Med. VENA-MED ul. Broniewskiego 27, tel. 75 775 00 62

Woj. kujawsko-pomorskie

Bydgoszcz 85-171

Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. Wojska Polskiego 15/12, tel. 52 375 21 00

Bydgoszcz 85-950

Sklep Med. ART-MED ul. Słowackiego 1 (wejście od ul. Gdańskiej), tel. kom. 795 557 932, tel. 52 322 01 13

Bydgoszcz 85-863

Sklep Med. ACTIVE-MED ul. Łomżyńska 48A, tel. kom. 513 682 110

Chełmno 86-200

Sklep Med. MED4U, ul. Rydygiera 1 (obok szpitala), tel. kom. 726 492 792

Golub-Dobrzyń 87-400

Sklep Med. FHU OL-MA

Justyna Jeszka ul. Kościuszki 1, tel. kom. 667 447 197

Grudziądz 86-300

Szpitalny Sklep Med. ul. Rydgiera 15/17, tel. 56 641 35 62

Inowrocław 88-100

Sklep Med. ORTOMEDICA ul. Dworcowa 55, tel./faks 52 353 24 94

Radziejów 88-200

Sklep Med. ORTOMEDICA

Czołowo 107, tel. kom. 692 855 926

Strzelno 88-320

Sklep Med. ORTOMEDICA SC Ilona Kędzierska, Małgorzata Zielińska ul. Kolejowa 3, tel. 52 511 48 58

Toruń 87-100

Sklep Med. ART-MED ul. Uniwersytecka 17, pok. 13

(parter przy rentgenie), tel. 56 611 99 40

Tuchola 89-500

Sklep Med. AKSEL-MED

ul. Pocztowa 4, tel. 52 334 53 00

Wąbrzeźno 87-200

Sklep Med. FHU OL-MA

Justyna Jeszka

ul. Ojca Bernarda 7F, tel. 607 488 198

Więcbork 89-410

Sklep Med. AKSEL-MED ul. Mickiewicza 26, tel. 52 389 62 56

Włocławek 87-800

Sklep Med. ART-MED ul. Kilińskiego 7, tel. 54 231 19 81

Włocławek 87-800

Sklep. Med. ALJAMEEDICA ul. Kilińskiego 7A/1, tel. 54 420 12 47

Woj. lubelskie

Biała Podlaska 21-500

Sklep Med. MEDICUS ul. Brzeska 32, tel. 83 342 62 30

Chełm 22-100

Sklep Med. MEDICUS ul. Lubelska 73, tel. 82 565 07 53

Krasnystaw 22-300

Sklep Med. MEDICUS pl. Kościuszki 3, tel. 82 576 19 45

Kraśnik 23-200

Sklep Med. MEDICUS ul. Narutowicza 24, tel. 81 821 00 69

Lublin 20-094

Sklep Med. MEDICUS ul. Lubartowska 64/66, tel. 81 743 35 51

Lublin 20-089

Sklep Med. MEDICUS ul. Biernackiego 12/9, tel./faks 81 748 38 77

Łuków 21-400

Sklep Med. MEDICUS

u. Pastewnik 2, tel. 25 798 34 22

Puławy 24-100

Sklep Med. MEDICUS

ul. Piłsudskiego 89, tel. 81 887 70 42

Tomaszów Lubelski 22-600

Sklep Med. MEDICUS

ul. Gen. Andersa 5, tel. kom. 609 200 882

Włodawa 22-200

Sklep Med. MEDICUS

ul. Rynek 4, tel. 82 572 53 79

Zamość 22-400

Sklep Med. MEDICUS

ul. Partyzantów 7, tel. 84 638 72 13

Woj. lubuskie

Gorzów Wlkp. 66-400

Sklep Med. LIFE+

ul. Gen. Maczka 1B, tel. kom. 695 120 490

Gorzów Wlkp. 66-400

Sklep Med. MED4ME

ul. Sikorskiego 13, tel. kom. 795 126 660

Kostrzyn nad Odrą 66-470

Sklep Med. MED-LIFE

ul. Mickiewicza 39, tel. 95 752 19 34, tel. kom. 513 045 556

Kożuchów 67-120

Sklep Med. ALLMED

ul. Szprotawska 21/15, tel. kom. 537 739 305

Krosno Odrzańskie 66-600

Sklep Med. MED-DAR

ul. Obrońców Stalingradu 2, tel. kom. 503 062 843

Lubsko 68-300

Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy

ul. Poznańska 2, tel. 68 475 77 02

Sulechów 66-100

Sklep Med. VIGOR

ul. Kopernika 14, tel. kom. 601 204 000

Świebodzin 66-200

Sprzęt Reh.-Med. PLUS

ul. Głogowska 6C, tel. 68 477 19 02

Wschowa 67-400

Sklep Med. KORIM

ul. Cicha 7B, tel. 65 540 21 37

Zielona Góra 65-751

Sklep Med. LIFE+

ul. Podgórna 46C pok. 47, tel. kom. 695 120 795

Zielona Góra 65-044

Sklep Med. ESKULAP, Poliklinika

MSWiA (parter przy portierni), ul. Wazów 42, tel. 68 452 78 20

Żary 68-200

Sklep Med. ESKULAP

ul. Moniuszki 2, tel. 68 470 65 72

Woj. łódzkie

Kutno 99-300

Sklep Med. POFAM

ul. Kościuszki 52, tel. 24 254 31 80

Łódź 91-425

Sklep Med. AKSEL-MED

ul. Północna 42 (Szpital MSWiA), tel. 42 634 15 02

Łódź 93-189

Sklep Med. MEDICA HUMANA CROSS MEDICA

ul. Przybyszewskiego 32/34, tel. 42 646 87 35, tel. kom. 728 252 690

Łódź 91-803

Sklep Med. APUS ul. Marynarska 6A, tel. 42 640 68 84, faks 42 640 68 44

Łódź 90-368

PROFESOR DZIKI CLINIC

al. Marsz. Józefa Piłsudskiego 9/A

tel. kom. 579 009 955

Łódź 90-612

Sklep Med. AKSON

ul. Gdańska 57A, tel. 42 630 84 09

Opoczno 26-300

Sklep Med. IRMED ul. Armii Ludowej 1C, tel. 44 788 49 16

Pabianice 95-200

Sklep Med. POFAM

ul. Jana Pawła II 68, tel. 42 214 90 20

Piotrków Tryb. 97-300

Sklep MEDAGO ul. Targowa 2, tel. 44 715 07 75

Radomsko 97-500

Sklep Med. EXPERT MED

ul. Stodolna 2, tel. 44 680 96 99, tel. kom. 608 639 238

Radomsko 97-500

Sklep Med. ul. Narutowicza 20, tel. 44 683 22 24

Radomsko 97-500

Sklep Med. ul. Jagiellońska 36 (Szpital Powiatowy) tel. 44 685 47 34, tel. kom. 609 291 759

Sieradz 98-200

Sklep Med. POFAM ul. Armii Krajowej 7, tel. 43 822 03 61

Sieradz 98-200

Sklep. Med. MEDYK ERKA ul. Partyzantów 16A, tel. 43 827 34 09

Skierniewice 96-100

Sklep Med. AKSON ul. Kopernika 5, tel. 46 833 28 58

Tomaszów Maz. 97-200

Sklep Med. ORT-REH ul. Niska 14, tel. 44 725 72 49

Tomaszów Maz. 97-200

Sklep Med. TWÓJ SKLEP MEDYCZNY ul. Słowackiego 4, tel. kom. 570 019 100

Woj. małopolskie

Brzesko 32-800

Sklep Med. M&M ul. T. Kościuszki 68, tel. 790 328 190

Chrzanów 32-500

Sklep Med. PETRUS ul. Sokoła 10, tel. 32 623 42 73

Gorlice 38-300

Salon LIFE CARE GL+ ul. Sienkiewicza 36, tel. 18 354 92 12

Kraków 31-154

Sklep Med. MEDICA HUMANA CROSS MEDICA, ul. Pawia 34, tel. 12 422 10 51, tel. kom. 785 936 314

Kraków 31-115

Sklep Med. FARMED ul. Garncarska 18, tel. 12 422 87 00

Kraków 30-638

Sklep Med. SAMARYTANKA ul. Białoruska 15, tel. 12 265 74 87

Kraków 31-202

Salon LIFE CARE GL+ ul. Prądnicka 35/37, tel. 12 416 25 19

Kraków 30-039

Salon LIFE CARE GL+ ul. Pomorska 1, tel. 12 429 63 93

Kraków 31-826

Salon LIFE CARE GL+ os. Złotej Jesieni 1, tel. 12 64 68 741, 64 82 698

Myślenice 32-400

Sklep Med. ARSMED ul. Słowackiego 35, tel. kom. 691 130 200

Nowy Sącz 33-300

Salon LIFE CARE GL+ ul. Długosza 8/2, tel. kom. 697 068 614

Nowy Sącz 33-300

Sklep Med. KAMED+ ul. Śniadeckich 3, tel. 18 542 63 59, tel. kom. 502 156 343

Olkusz 32-300

Sklep Med. MEDIX ul. Króla Kazimierza Wielkiego 36, tel. kom. 501 152 801

Oświęcim 32-600

Sklep Med. SANITEKS ul. Dąbrowskiego 18B, tel. 33 842 30 65

Tarnów 33-100

Salon LIFE CARE GL+ al. Matki Boskiej Fatimskiej 17, tel. 14 627 82 35

Tarnów 33-100

Sklep Med. TARMED ul. Okrężna 4A, tel. 14 626 98 66

Wadowice 34-100

Sklep Med. PHUP ALEX ul. Trybunalska 12, tel. 33 823 22 311

Woj. mazowieckie

Ciechanów 06-400

Sklep Med. MARABUT ul. Sienkiewicza 32, tel. 23 672 20 92

Ciechanów 06-400

Sklep Med. ALL-REH ul. Gwardii Ludowej 23/11, tel. kom. 504 235 769, tel. 23 672 04 65

Gostynin 09-500

Sklep Med. CREATIVE VIEW ul. Armii Krajowej 16, tel. 24 263 65 77

Grodzisk Mazowiecki 05-825

Sklep Med. ORTIKON ul. Grunwaldzka 4A (wejście od ul. Sadowej), tel. 22 734 40 96

Płock 09-400

Wojewódzki Szpital Zespolony, Zakład Usprawniania

Leczniczego, gab. 3 ul. Medyczna 19, tel. 24 364 62 46

Płońsk 09-100

Sklep Med. ALL-REH (budynek główny poziom -1) ul. Sienkiewicza 7, tel. kom. 507 944 989

Przasnysz 06-300

Sklep Med. ORTOMIS ul. Sosnowa 13, tel. 735 570 533

Pułtusk 09-100

Sklep Med. ALL-REH (1 piętro, obok poradni chirurgicznej) ul. T. Kwiatkowskiego 19, tel. kom. 518 529 779

Radom 26-600

Sklep Med. ZTM STYMAT ul. Giserska 4, tel. 48 365 11 88

Siedlce 08-110

Sklep Med. PHU ANTA ul. Czerwonego Krzyża 21, tel./faks 25 644 92 80

Warszawa 00-864

Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. Krochmalna 32A, tel. 22 890 03 01

Warszawa 03-462

Sklep Med. MEDICA HUMANA CROSS MEDICA ul. Jagiellońska 50/326, tel. 22 670 17 00, 22 670 04 10, tel. kom. 695 350 350

Warszawa 02-495

Sklep Med. PHU ANTA ul. Bohaterów Warszawy 8, tel. 22 252 90 92

Wyszków 07-200

Sklep Med. ATUMED ul. Stefana Okrzei 75, tel. 29 742 91 75 Woj. opolskie

Brzeg 49-300

Sklep Med. REHABMED ul. Huberta 5, tel. 77 416 76 75

Kędzierzyn-Koźle 47-220

Sklep Med. REHABMED ul. Racławicka 20, tel. 77 482 66 10

Krapkowice 47-300

Sklep Med. REHABMED ul. Jagiellońska 29, tel. 77 446 07 00

Nysa 48-313

Sklep Med. REHABMED ul. Bohaterów Warszawy 21, tel. 77 433 95 85

Nysa 48-303

Sklep Med. VITAMED ul. Piłsudskiego 47, tel. 77 431 06 88

Olesno 46-300

Sklep Med. REHABMED ul. Klonowa 3, tel. 34 350 95 09

Opole 44-005

Sklep Med. REHABMED ul. Książąt Opolskich 33, tel. 77 453 22 44

Opole 45-061

Sklep Med. REHABMED Szpital Wojewódzki (budynek portierni). ul. Katowicka 64, tel. kom. 730 636 317

Prószków 46-060

NZOZ SANATIS

ul. Zamkowa 5, tel. kom. 728 334 315

Strzelce Opolskie 47-100

Sklep Med. MEDIREHAB

ul. Krakowska 47, tel. 77 550 04 43

Woj. podkarpackie

Rzeszów 35-073

Salon LIFE CARE GL+

pl. Wolności 12, tel./faks 17 852 49 22, 852 88 10

Rzeszów 35-615

Sklep Med. MED-PARTNER

ul. Leszka Czarnego 4D, tel. 17 250 26 21

Woj. podlaskie

Augustów 16-300

Sklep Med. ZDROWIE

ul. Wojska Polskiego 37A, tel. kom. 606 634 129

Białystok 15-270

Sklep Med. MEDICA

ul. Wojskowa 4/2, tel. 85 652 46 66

Białystok 15-305

Sklep Med. MEDICA HUMANA

ul. Waszyngtona 32/U01, tel. kom. 572 000 745, 572 004 746

Białystok 15-064

Sklep Med. LIFE+

ul. Pałacowa 4, tel. kom. 697 051 236

Grajewo 19-200

Sklep Med. LEMAR

ul. Konstytucji 3 Maja 34, tel. kom. 533 323 134

Suwałki 16-400

Sklep Ortoped.-Rehab.

DOMIN-MED

ul. Patli 30 (boczna Witosa), tel. 87 565 78 81, tel. kom. 665 281 884

Suwałki 16-400

Sklep Med.

ul. Pułaskiego 26A, tel. 87 562 60 36

Suwałki 16-400

Sklep Med. LIFE+

ul. Ogińskiego 5A, tel. 87 562 60 36, tel. kom. 509 549 060

Woj. pomorskie

Chojnice 89-600

Sklep Med. PROMEDICA

ul. Leśna 10, tel. 52 395 67 97

Chojnice 89-600

Sklep Med.

pl. św. Jerzego 1, tel. 52 3951970

Gdańsk 80-850

Sklep Med. ORTOMAX

MEDICA HUMANA

ul. Rajska 14A-B, tel. 58 309 10 71

Gdańsk 80-462

Sklep. Med. ORTOMAX

al. Jana Pawła II 50, tel. 58 302 09 31

Gdańsk 80-214

Sklep Med. ORTOMAX

ul. Smoluchowskiego 17, tel. 58 344 38 94

Gdynia 81-519

Sklep Med. ORTOMAX

ul. Powstania Styczniowego 8, tel. 58 622 12 19

Kartuzy 83-300

Sklep Med.

ul. Gdańska 7, tel. kom. 500 053 847

Malbork 82-200

NZOZ CHIR-MED

ul. J. Słowackiego 2, tel. 55 267 05 39

Słupsk 76-200

Sklep Med. ESKULAP

ul. Wojska Polskiego 22, tel. 59 842 27 28

Słupsk 76-200

Sklep Med. ESKULAP

ul. Kopernika 28, tel. 59 841 34 27

Słupsk 76-200

Sklep Med. POD SŁOWIKIEM

ul. Jana Pawła II 1, tel. 59 846 86 18, tel. kom. 606 385 568

Słupsk 75-200

Sklep Med.

ul. Sienkiewicza 5/1, tel. 59 810 87 94

Sopot 80-001

Sklep Med. MA-MED al. Niepodległości 755, tel. kom. 500 819 320

Starogard Gdański 83-200

Sklep Med. OL-MED al. Jana Pawła II 4C, tel. 664 966 260

Tczew 83-110

Sklep Med. MAMED ul. 30 Stycznia 2, tel. kom. 665 031 197

Wejherowo 84-200

Sklep Med. AKSEL-MED ul. 10 Lutego 1, tel. 58 677 55 56

Woj. śląskie

Bielsko-Biała 43-300

Sklep Med. BLUE MED ul. Widok 12, tel. 33 815 00 34

Bielsko-Biała 43-300

Specjalistyczny Sklep Zaopatrzenia

Medycznego DAGMED ul. Batorego 5, tel. 33 819 22 08

Bielsko-Biała 43-300

Sklep Med. ORTHO-PHARMA ul. Dworkowa 2, tel. 33 819 39 24

Chorzów 41-500

Sklepy Ortoped.-Med. REMED ul. Katowicka 80, tel. 32 241 7579

Chorzów 41-506

Sklep Med. RELAX-MED ul.Batorego 15, tel. 32 348 82 52

Bytom 41-902

Sklep Med. PLAST-MED ul. Wrocławska 3, tel. 32 386 03 28

Cieszyn 43-400

Sklep Med. DAGMED ul. Bobrecka 32A, tel. 33 851 46 65

Cieszyn 43-400

Sklep Med. FHU DAGMED Szpital Śląski przy wejściu głównym ul. Bielska 4 (od ul. Chrobrego), tel. 33 851 20 70, 33 852 05 11 w. 577

Częstochowa 42-200

Sklep Med. ABC CHOREGO ul. Warszawska 13, tel. 34 324 73 01

Częstochowa 42-200

PPHU TYTAN ul. Dekabrystów 33, tel. 34 325 53 35

Częstochowa 42-200

Sklep Med. SALONIK AMAZONKA al. Najświętszej Maryi Panny 52, tel. 34 368 22 21

Dąbrowa Górnicza 41-300

Sklep Med.-Ortoped. ul. Górników Redenu 2, tel. kom. 509 731 401

Dąbrowa Górnicza 41-300

Sklep Med. MED+ TWÓJ SKLEP MEDYCZNY ul. Jaworowa 3/7, tel. kom. 790 470 090

Gliwice 44-100

Sklep Med. INTER-MED ul. Bohaterów Getta

Warszawskiego 1, tel. 32 231 93 14

Gliwice 44-100

Sklep Med. AKA-MED ul. Zygmunta Starego 18 tel. kom. 691 547 779

Gliwice 44-100

Sklep Med. LIFE CARE+, ul. Wincentego Pola 7, tel. kom. 607 459 240

Jastrzębie-Zdrój 44-300 MED. PULS Specjalistyczny Sklep Zaopatrzenia Medycznego, al. Jana Pawła II 7 (w budynku szpitala), tel. 32 478 44 51

Jastrzębie Zdrój 44-335

MED. PULS Specjalistyczny Sklep

Zaopatrzenia Medycznego, ul. Harcerska 1B, tel. kom. 797 731 566

Jastrzębie Zdrój 44-335 MED. PULS Specjalistyczny Sklep Zaopatrzenia Medycznego, al. Józefa Piłsudskiego 2A, tel. kom. 797 501 221

Jaworzno 43-609

Sklep Med. ABE ul. Farna 12, tel. 32 616 34 54

Katowice 40-009

Sklep Med. MEDICA HUMANA CROSS MEDICA ul. Słowackiego 13, tel. 32 256 82 35, tel. kom. 500 836 529

Katowice 40-833

Sklepy Ortoped.-Med. REMED

ul. Sławka 5, tel. 32 353 90 40

Katowice 40-009

Sklep Med. RELAX-MED ul. Warszawska 40, tel. 32 253 54 56

Katowice 40-832

Sklep Med. PLAST-MED ul. 3 Maja 11, tel. 32 781 53 33

Piekary Śląskie 41-940

Centrum Zaopatrzenia

Med. MIRMED

ul. Bytomska 129, tel. 32 668 64 88

Racibórz 47-400

Sklep Med. SENECTUS MED

ul. Opawska 49/10, tel. kom. 883 133 803

Racibórz 47-400

Sklep Med. REHABMED

ul. Ocicka 51, tel. 32 417 84 85

Racibórz 47-400

Sklep Med., ul. Gamowska 3 (bud. szpitalny), tel. 32 755 51 33

Racibórz 47-400

Sklep Med. MEDYK

Zbigniew Jadach

ul. Ocicka 4, tel. kom. 603 940 639

Rybnik 44-200

Sklep Med. REHABMED

ul. Sobieskiego 11, tel. 32 423 54 90

Rybnik 44-200

Sklep Med. REHA-MED

ul. Energetyków 46, tel. 32 425 45 14, tel. kom. 663 336 680

Rybnik 44-200

ARMED ORT, ul. Miejska 11, tel. kom. 661 144 441

Siemianowice Śląskie 41-100

Sklepy Ortoped.-Med. REMED

ul. Jana Pawła II 1, tel. 32 765 97 19

Skoczów 43-430

Sklep Med. DAGMED

ul. Morcinka 16B (bud. poradni NOVUM), tel. kom. 509 511 527

Sosnowiec 41-200

Sklep Med. BESTMED

ul. Targowa 3/20, tel. kom. 508 552 937

Świętochłowice 41-600

Sklepy Ortoped.-Med. REMED

ul. Katowicka 31A, tel. 32 245 86 16

Tychy 43-100

Sklep Med. AKMED

al. Niepodległości 5, tel. 32 227 53 77

Wodzisław Śląski 44-300

Sklep Ziel.-Med. ZIOŁO-LEK

ul. 26 Marca 160, tel. 32 455 68 50

Wodzisław Śląski 44-300

Sklep Ziel.-Med. ZIOŁO-LEK

ul. J. Michalskiego 4A, tel. 32 456 07 53

Zabrze 41-800

Sklep Med. AB MEDICA

ul. 3 Maja 45, tel. 32 273 05 05

Zabrze 41-800

Sklep Med. PLAST-MED

ul. Wolności 312, tel. 32 373 32 22

Zawiercie 42-400

Sklep Med. MEDYK

ul. gen. Sikorskiego 22, tel. 32 670 60 00

Żory 44-240

Sklep Med. AKAMED

ul. Dąbrowskiego 12, tel. kom. 691 547 779

Żywiec 34-300

Sklep Med. WALMED

ul. Dworcowa 23, tel. kom. 502 188 801

Woj. świętokrzyskie

Busko-Zdrój 28-100

Sklep Med. LIFE+ ul. Boh. Warszawy 67, tel. 41 378 34 17, tel. kom. 695 122 554

Kielce 25-734

Sklep Med. LIFE+ ul. Artwińskiego 24, tel. 41 367 15 40, tel. kom. 669 970 580

Kielce 25-516

Sklep. Med. LIFE+

ul. Grunwaldzka 45, tel. kom. 607 877 076

Kielce 25-017

Sklep. Med. LIFE+ ul. Paderewskiego 4A/1, tel. kom. 695 120 395

Końskie 26-200

Sklep Med. LIFE+ ul. Gimnazjalna 41B, tel. 41 372 44 65, tel. kom. 669 970 360

Ostrowiec Św. 27-400

Sklep Med. LIFE+ al. Jana Pawła II 5C, tel. kom. 661 616 576

Sandomierz 27-600

Sklep Med. LIFE+ ul. Schinzla 13, tel. 15 864 75 83, tel. kom. 697 068 627

Skarżysko-Kamienna 26-110

Sklep. Med. LIFE+ ul. Szpitalna 1, tel. kom. 697 068 617

Starachowice 27-200

Sklep Med. LIFE+, ul. Batalionów Chłopskich 6, tel. kom. 785 058 397

Starachowice 27-200

Sklep Med. LIFE+ al. Armii Krajowej 28, tel. kom. 663 901 017

Staszów 28-200

Sklep Med. LIFE+ ul. 11 Listopada 78, tel. 15 864 13 24, tel. kom. 697 068 618

Włoszczowa 29-100

Sklep Med. LIFE+ ul. Żeromskiego 28, tel. kom. 697 072 163

Woj. warmińsko-mazurskie

Bartoszyce 11-200

Sklep Med. LEMAR ul. Wyszyńskiego 11, tel. kom. 533 303 895

Biskupiec 11-300

Sklep Med. LEMAR ul. Armii Krajowej 8, tel. 89 526 58 85

Elbląg 82-300

Sklep Med. Zaopatrzenie Ortopedyczne pl. Dworcowy 1, tel. 55 233 58 49

Elbląg 82-300

Sklep Med. MEDART ul. Morszyńska 54, tel. 55 233 77 79

Ełk 19-300

Sklep Med. LIFE+ ul. Chopina 11 lok. 2, tel. 87 610 94 95 Ełk 19-300 Sklep Med. REHABILITACJA ul. Mickiewicza 10B, tel. 87 732 81 51 wew. 19 Nidzica 12-100 Sklep Med. LEMAR ul. Traugutta 10F, tel. 89 307 07 02

Olsztyn 10-434

Sklep Med. LEMAR ul. Żołnierska 41B, tel. 89 526 08 49, tel. kom. 506 006 481

Olsztyn 10-228

Sklep Med. LEMAR (Szpital MSW) ul. Wojska Polskiego 37, tel. 89 320 02 10 Olsztyn 10-684

Sklep Med. LEMAR ul. Wańkowicza 5, tel. 89 526 07 69

Olsztyn 10-555

Sklep Med. MEDICA HUMANA ESKULAP ul. Kościuszki 84A/1, tel. 89 527 41 10, tel. kom. 500 200 282 Olsztyn 10-228

Sklep Med. Z MIŁOŚCIĄ DO ZDROWIA ul. Wojska Polskiego 39, tel. kom. 535 275 436

Olsztynek 11-015

Sklep Med. BLADORTOL ul. Kościuszki 6D, tel. kom. 795 516 715

Ostróda 14-100

Sklep Med. BLADORTOL ul. Czarnieckiego 19 lok. A, tel. 89 642 14 05

Pisz 12-200

Sklep Med. LEMAR ul. Sienkiewicza 4, tel. 87 739 00 73

Woj. wielkopolskie

Chodzież 64-800

Sklep Med. Halina Lubawy ul. Boczna 6, tel. 67 281 03 61 Gniezno 62-200

Centrum Med. SALOMED ul. Wolności 4A, tel. 61 425 00 12

Kalisz 62-800

Sklep Med. POFAM ul. Poznańska 58, tel. 62 760 10 22

Kępno 63-600

Sklep Med. POFAM ul. Ks. P. Wawrzyniaka 42, tel. 62 782 02 19

Konin 62-023

Sklep Med. ASMED ul. Dworcowa 4, tel. kom. 730 170 234

Leszno 64-100

Sklep Med. ESKULAP ul. Jackowskiego 9, tel. kom. 663 700 815

Międzychód 64-400

Sklep Med. ROMA ul. Marszałka Piłsudskiego 9, tel. kom. 608 274 286

Nowy Tomyśl 64-300

Sklep Med.-Reh. PROMED ul. Szpitalna 10, tel. kom. 661 244 135

Ostrów Wielkopolski 63-400

Sklep Med. POFAM ul. Limanowskiego 20/22, tel. 62 595 11 28 Piła 64-920

Sklep Med. SAMO ZDROWIE ul. Franklina Roosevelta 25B, tel. kom. 730 764 092 Piła 64-920

RIVAMED Sklep Med. pl. Zwycięstwa 14/1B, tel. kom. 667 050 050 Pleszew 63-300

Sklep Med. ESKULAP ul. Pozańska 125 (na terenie szpitala) tel. 62 742 08 58

Poznań 60-371

Sklep Med. MEDICA HUMANA MAG-STOM ul. Międzychodzka 10/39, tel. 61 867 96 50 Poznań 60-322

Sklep. Med. LIFE+ ul. Grunwaldzka 165A, tel. kom. 695 120 390 Rawicz 63-900

Sklep Med. ALTEA ul. Grunwaldzka 44, tel. 65 546 10 17 Słupca 62-400

Sklep Med. KASIA ul. Sikorskiego 1, tel. 63 275 23 00 wew. 373

Szamotuły 64-500

Sklep Med. AN-MED ul. Dworcowa 16A, tel. 61 292 58 38 Śrem 63-100

Sklep Med. EURO-MED ul. 1 Maja 5 boks 3, tel. kom. 603 403 001

Środa Wielkopolska 63-000

Punkt Refundacji ESKULAP ul. Czerwonego Krzyża 2, tel. 61 285 01 93

Woj. zachodniopomorskie

Kamień Pomorski 72-400

Sklep Med. MEDI-CAL ul. Szpitalna 10, tel. 91 382 40 58

Kołobrzeg 78-100

Sklep Med. MED CENTER ul. Kupiecka 3B lok. U2, tel. 94 352 21 16

Koszalin 75-800

Zakład Sprzętu Ortopedycznego K-ORT ul. 1 Maja 38, tel. 94 345 01 56, tel. kom. 696 096 546

Stargard 73-110

Sklep Med. STARMED S.C. ul. Piłsudskiego 89 tel. kom. 915 785 838

Szczecin 70-240

Sklep Med. LIFE+, ul. Narutowicza 13E/XIIIE/8A tel. kom. 695 120 386

Szczecin 71-470

Sklep Med. MEDICA HUMANA STOMIA-MED ul. Arkońska 42, tel. 91 454 06 04

Szczecinek 76-400

Sklep Zielarsko-Med. PANACEUM Teresa Pitra ul. Kard. S. Wyszyńskiego 23, tel. 94 372 19 30, tel. kom. 663 778 761

Świdwin 78-300

Punkt Sprzedaży K-ORT ul. Wojska Polskiego 22C, tel. kom. 602 539 563

Trzebiatów 72-320

Sklep Med. Medi-Cal ul. Wojska Polskiego 39, tel. 91 852 56 40, tel. kom. 882 083 087

ADRESY PORADNI STOMIJNYCH I PIELĘGNIARSKICH PUNKTÓW KONSULTACYJNYCH

Woj. dolnośląskie

Dolnośląskie

Centrum Onkologii, Poradnia Stomijna, pl. Hirszfelda 12

53-413 Wrocław

Budynek H, piętro 2, p. 208 Czynna w każdy wtorek w godz. 15–17

Opiekun: piel. Ewa Obuszko tel. kom. 603 672 269

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, Poradnia Stomijna, ul. Kamieńskiego 73A 51-124 Wrocław

Ośrodek Onkologii, poziom -1, p. 0.08 Czynna we wtorki i czwartki w godz. 15–18

Opiekun: piel. Anna Śmiżewska tel. kom. 781 827 328, 603 151 082, 713 270 628

Ośrodek Diagnostyki Onkologicznej, Poradnia dla Chorych ze Stomią przy Poradni Onkologicznej, ul. Andersa 4

59-220 Legnica Kierownik poradni: dr Andrzej Hap tel. 76 855 09 41, 76 855 55 17

Woj. kujawsko-pomorskie

Szpital Wojewódzki im. Biziela, ul. Ujejskiego 75 85-168 Bydgoszcz tel. 52 365 57 79

Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomią Sklep Medyczny MED4U, Ul. Rydygiera 1 (obok szpitala) 86-200 Chełmno tel. kom. 795 557 932, 608 555 640

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny ORTOMEDICA, ul. Dworcowa 55

88-100 Inowrocław tel. kom. 795 557 932, 508 056 517

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomią Miejska Przychodnia Specjalistyczna, ul. Uniwersytecka 17

87-100 Toruń Gabinet 228, I piętro

Czynny w poniedziałki, po wcześniejszym umówieniu się telefonicznym tel. kom. 795 557 932, 608 555 640

Woj. lubelskie

Poradnia Stomijno-Proktologiczna z Pracownią Endoskopową Centrum Onkologii

Ziemi Lubelskiej, ul. dr. K. Jaczewskiego 7 20-090 Lublin tel. 81 454 15 25

Woj. małopolskie

Poradnia Stomijna Szpital Specjalistyczny im. Stefana Żeromskiego, os. Na Skarpie 66 31-913 Kraków

Opiekun: piel. stomijna

Dorota Jesionka-Kukla tel. kom. 889 402 924

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny

dla Osób ze Stomią Salon LIFE CARE GL+, ul. Długosza 8/2

33-300 Nowy Sącz

Opiekun: piel. stomijna Małgorzata Bocheńska tel. kom. 697 068 614, 501 608 501

Szpital Skawina Sp. z o.o. im. Stanleya Dudricka Poradnia Stomijna, ul. Tyniecka 15 32-050 Skawina tel. 12 444 65 26, 12 444 65 26, wew. 1

Woj. mazowieckie

Poradnia Stomijna Radomskie

Centrum Rodziny, ul. J. Radomskiego 5 26-604 Radom tel. 48 377 90 20

SPZOZ Wojewódzki Szpital Zespolony Poradnia

Proktologiczno-Stomijna, ul. Medyczna 19 09-400 Płock

Kierownik poradni: dr Mariusz Obrębski tel. 24 364 62 84

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomią CROSS MEDICA, ul. Jagiellońska 50

03-462 Warszawa tel. 22 670 17 00

Poradnia Stomijna

Centrum Onkologii

– Instytut im. Marii

Skłodowskiej-Curie, ul. W. K. Roentgena 5 02-781 Warszawa

Gabinet 05, Przychodnia, Poziom -1, Czynna w poniedziałki i czwartki w godz. 10–14 tel. 22 546 29 12

Poradnia Stomijna Narodowy

Instytut Onkologii, ul. Wawelska 15 02-034 Warszawa

Opiekun: piel. Ewa Urbańska tel. 22 570 91 00

Woj. opolskie

Opolskie Centrum Onkologii, ul. Katowicka 66 45-060 Opole

Kierownik poradni: dr Aleksander Sachanbiński tel. rej. 77 44 160 04 tel. poradnia 77 441 60 17

Woj. podlaskie

Uniwersytecki Szpital

Kliniczny w Białymstoku

Poradnia i Klinika

Chirurgii Ogólnej dla Chorych ze Stomią, ul. Waszyngtona 15A 15-274 Białystok

Opiekun: piel. stomijna Urszula Żakiewicz-Łobasiuk tel. 85 745 80 00, 85 746 85 73

Poradnia Chirurgiczna przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym, ul. Skłodowskiej-Curie 26 15-950 Białystok

Opiekun: piel. stomijna Ewa Gryka tel. 85 748 83 68

Białostockie

Centrum Onkologii, ul. Ogrodowa 12 15-027 Białystok

Poradnia stomijna Czynna we wtorki

i czwartki w godz. 15-17

Opiekun: piel. Agnieszka Kachniarz-Petelska tel. rej. 85 664 68 88 Woj. podkarpackie

Poradnia Stomijna, ul. Słowackiego 11

35-060 Rzeszów tel. 17 852 82 77

Poradnia Stomijna MED PARTNER, ul. Litewska 10A1 35-302 Rzeszów tel. kom. 508 391 411 www.med-partner.pl

Woj. pomorskie

Gabinet Stomijny przy Poradni Chirurgii Ogólnej Gdański Uniwersytet Medyczny, ul. Smoluchowskiego 17 80-214 Gdańsk Czynny w środy w godz. 12–14

Szpital Morski im. PCK Gdynia, ul. Powstania Styczniowego 1 81-519 Gdynia Czynny w środy w godz. 10.30–15 tel. 58 726 03 93

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomią Szpital Specjalistyczny, ul. Leśna 10 89-600 Chojnice

Opiekun: piel. Andrzej Piotrowski tel. kom. 606 462 654

Woj. śląskie

Poradnia Proktologiczna i Stomijna przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5, pl. Medyków 1 41-200 Sosnowiec Kierownik poradni: prof. dr hab. n. med. Jacek Starzewski tel. 32 36 82 733

Przyszpitalna Poradnia Stomijna, ul. Wyzwolenia 18 43-300 Bielsko-Biała tel. 33 816 40 61

Woj. świętokrzyskie

Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach, Poradnia Stomijna, ul. Artwińskiego 1 25-734 Kielce

Kierownik poradni: dr Wojciech Korejba tel. 41 367 15 40

Woj. warmińsko-mazurskie

Poradnia Stomijna z Poradnią Chirurgii Ogólnej, ul. Konopnickiej 1 19-300 Ełk

Czynna we wtorki w godz. 15–17

Kierownik poradni: dr Maria Ulrych-Karasińska tel. 87 610 84 17

Woj. wielkopolskie

Szpital Kliniczny nr 2

Poradnia Stomijna, ul. Przybyszewskiego 49 60-355 Poznań tel. 61 669 82 22

Punkt konsutacyjny

Sklep Medyczny

Medica Humana ul. Międzychodzka 10/39 60-371 Poznań tel. 61 867 96 50

Wielkopolskie

Centrum Onkologii, Poradnia Stomijna, ul. Garbary 15 61-866 Poznań Kierownik poradni: dr Bohdan Kaczmarczyk tel. 61 885 05 79

Wojewódzki Szpital Zespolony

Poradnia dla Chorych ze Stomią, ul. Kardynała S. Wyszyńskiego 1 62-510 Konin

Kierownik poradni: dr Jarosław Długosz tel. 62 245 44 89

Woj. zachodniopomorskie

Punkt Konsultacyjny

Sklep Medyczny MEDICA HUMANA

STOMIA-MED, ul. Arkońska 42 71-470 Szczecin tel. 91 454 06 04, tel. kom. 795 557 903

LIMITY NA SPRZĘT STOMIJNY

Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 października zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie (Dz. U. z 2022 poz. 2319)

• kolostomia: 450 zł • ileostomia: 450 zł • urostomia: 530 zł

Sprzęt stomijny – worki i płytki w systemie jednoczęściowym i dwuczęściowym – jest refundowany w 100 proc. dla wszystkich osób ze stomią w ramach powyższych limitów miesięcznych. Akcesoria stomijne dla każdego rodzaju stomii dostępne są na odrębne zlecenie z miesięcznym limitem 120 zł z 20-proc. dopłatą pacjenta.

POLSKIE TOWARZYSTWO STOMIJNE POL-ILKO

ZARZĄD GŁÓWNY: Andrzej Piwowarski (OR Kraków) – prezes, Dorota Kaniewska (OR Warszawa) – wiceprezes, Violetta Kiełpińska – sekretarz generalny (OR Słupsk), Danuta Sajdak – skarbnik (OR Tarnów), Krzysztof Kozera – członek zarządu (OR Warszawa)

SIEDZIBA: Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań

ADRES DO KORESPONDENCJI: Andrzej Piwowarski, ul. Zagumnie 81, 32-440 Sułkowice, tel. kom. 660 479 242, e-mail: polilko@polilko.pl. Strona internetowa: www.polilko.pl

ODDZIAŁY REGIONALNE (ADRESY DO KORESPONDENCJI):

① BYDGOSZCZ – adres korespondencyjny: Jan Łosiakowski, ul. Leszczyńskiego 111/34, 85-137 Bydgoszcz, tel. kom. 787 131 278, e-mail: bydgoszcz@polilko.pl

② GORZÓW WIELKOPOLSKI – adres korespondencyjny: Zbigniew Maławski, ul. Słoneczna 83/15, 66-400 Gorzów Wielkopolski, tel. kom. 606 385 047, e-mail: gorzow@polilko.pl

③ KATOWICE – siedziba: ul. Kopernika 14, 40-064 Katowice. Adres korespondencyjny: Ewa Sienicka, ul. Skowrońskiego 2A/18, 40-019 Katowice, tel. kom. 602 838 082, e-mail: katowice@polilko.pl

④ KIELCE – vacat, e-mail: kielce@polilko.pl

⑤ KOSZALIN – adres korespondencyjny: Hanna Frogowska, ul. K. Wyki 42A, 75-329 Koszalin, tel. kom. 604 636 899, e-mail: koszalin@polilko.pl

⑥ KRAKÓW – adres korespondencyjny: Lucyna Kołodziejczyk, ul. Ściegiennego 89/31, 30-809 Kraków, tel. kom. 512 617 810, e-mail: krakow@polilko.pl

⑦ LUBLIN – adres korespondencyjny: Stanisław Majewski, ul. Obrońców Pokoju 11/VI, 21-017 Łęczna, tel. kom. 501 593 945, e-mail: lublin@polilko.pl

⑧ OSTROWIEC ŚWIĘTOKRZYSKI – siedziba: ul. H. Sienkiewicza 70, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski. Adres korespondencyjny: Zofia Skrok, ul. Polna 37/72, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, tel. kom. 502 576 025, e-mail: ostrowiec@polilko.pl

⑨ POZNAŃ – adres korespondencyjny: Zdzisław Niemyt, ul. Szklarniowa 7A/3, 62-020 Jasin, tel. kom. 694 345 378, e-mail: poznan@polilko.pl

⑩ RZESZÓW – adres korespondencyjny: Józefa Grządziel, ul. Słoneczna 9, 37-560 Pruchnik, tel. kom. 666 665 007, e-mail: rzeszow@polilko.pl

⑪ SŁUPSK– siedziba: Centrum ds. Organizacji Pozarządowych, ul. Niedziałkowskiego 6, 76-200 Słupsk. Adres korespondencyjny: Violetta Kiełpińska, ul. Koszalińska 16/28, 76-200 Słupsk, tel. kom. 664 332 442, e-mail: slupsk@polilko.pl

⑫ SZCZECIN – siedziba: al. Jana Pawła II 36, 70-453 Szczecin. Tel. kom. 604 201 150 Ryszard Wiktorski, e-mail: szczecin@polilko.pl

⑬ TARNOBRZEG – adres korespondencyjny: Zygmunt Bogacz, ul. Sandomierska 85, 39-432 Gorzyce, tel. kom. 798 069 763, e-mail: tarnobrzeg@polilko.pl

⑭ TARNÓW – siedziba: ul. Najświętszej Marii Panny 3, 33-100 Tarnów. Adres korespondencyjny: Danuta Sajdak, ul. M. Dąbrowskiej 24/7, 33-100 Tarnów, tel. kom. 501 207 246, e-mail: tarnow@polilko.pl

⑮ WARSZAWA – siedziba: Szpital Bielański Oddział Chirurgii Ogólnej, ul. Cegłowska 80, 01-809 Warszawa, pawilon H, pok. 232. Adres korespondencyjny: Dorota Kaniewska, al. Niepodległości 137/141 m. 38, 02-570 Warszawa tel. kom. 691 739 924, e-mail: warszawa@polilko.pl

⑯ WŁOCŁAWEK – adres korespondencyjny: Stanisław Struś, ul. Bojakowskiego 2/40, 87-800 Włocławek, tel. kom. 604 092 422, e-mail: wloclawek@polilko.pl

⑰ ZIELONA GÓRA – siedziba: ul. Zyty 26, 65-046 Zielona Góra. Adres korespondencyjny: Waldemar Maniak, ul. Zielonogórska 61, 67-100 Nowa Sól, tel. kom. 503 477 045, e-mail: zielonagora@polilko.pl

STOMIA

W INTERNECIE

www.convatec.pl

Profesjonalny serwis internetowy firmy Convatec poświęcony stomii. Przeznaczony dla osób ze stomią, lekarzy i pielęgniarek. Część serwisu dotyczy także leczenia przewlekłych ran.

www.stomia.pl

Strona dedykowana pacjentom przed operacją wyłonienia stomii, ale i tym, którzy mają stomię i wciąż szukają odpowiedzi na nurtujące ich pytania (administratorem strony jest Convatec Polska Sp. z o.o.).

STOWARZYSZENIA STOMIJNE

① Pomorskie Stowarzyszenie Stomijne Jerzy Szabowicz, 84-240 Reda, ul. Elizy Orzeszkowej 8, tel. kom. 665 128 693

② Dolnośląskie Stowarzyszenie Stomijne dr Krystyna Kuchtyn, 51-340 Wrocław, ul. Skłodowskiej-Curie 66, tel. 71 361 16 94

KLUBY OSÓB

ZE STOMIĄ

① NOWY SĄCZ – Jan Woźniak, ul. Brzeziny 8A, 33-300 Nowy Sącz, tel. 18 443 96 54, tel. kom. 514 333 766. Miejsce spotkań: ul. Kościuszki 24, I piętro w każdy pierwszy czwartek miesiąca, godz. 16.

② PIŁA – Ewa Sowińska, ul. Jagiellońska 11, 64-920 Piła, tel. 67 214 16 54.

③ RACIBÓRZ – Klub Stomika przy Szpitalu Rejonowym, ul. Gamowska 3, Beata Wysoczańska-Skroban, tel. kom. 603 256 816

④ WARSZAWA – Dorota Kaniewska, Ośrodek „Nowolipie“, ul. Nowolipie 25B, 01-011 Warszawa. Spotkania w każdą ostatnią środę miesiąca, w godz. 12–14 w ośrodku „Nowolipie".

Poznaj nas!

Dział Pomocy Convatec

Bezpłatna Infolinia Działu Pomocy 800 120 093 pon.–pt. 8:00–17:00 )

SKORZYSTAJ Z PROFESJONALNEGO WSPARCIA W ZAKRESIE:

● prawidłowego doboru sprzętu stomijnego oraz akcesoriów

● właściwego użytkowania produktów

● pielęgnacji skóry wokół stomii lub zadzwoń do nas, aby:

● zrealizować zlecenie na sprzęt stomijny i akcesoria

Opcje do wyboru:

1. Rozmowa z Konsultantem Stomijnym

2. Platforma stomia.pl - realizacja zamówień i obsługa konta

Dyżurne godziny pracy Infolinii Działu Pomocy: pon.–pt. 17:00–20:00 sob. 10:00–14:00

Podmiot prowadzący reklamę: Convatec Polska Sp. z o.o. Przewidziane zastosowanie:

● uzyskać informacje na temat aktualnych zasad refundacji

● dowiedzieć się, które sklepy medyczne oferują sprzęt stomijny oraz akcesoria Convatec

● kupić produkty poza zleceniem

Jeśli chcesz bliżej poznać nasze produkty i być na bieżąco z aktualnościami dotyczącymi tematów stomijnych, odwiedź nasze strony internetowe: convatec.pl i stomia.pl

Możesz także obserwować nasze profile na portalach społecznościowych:

Facebook: convatecstomia.pl

Instagram: convatecstomia.pl

* Esteem Body™ worek jednoczęściowy zamknięty, * Esteem Body™ worek jednoczęściowy otwarty - do zaopatrzenia kolostomii lub ileostomii, * Esteem Body™ worek jednoczęściowy urostomijny – do zaopatrzenia urostomii.

* Natura® Durahesive® płytka plastyczna Convex® – do zaopatrzenia kolostomii, ileostomii lub urostomii.

* Puder Stomahesive® – do pielęgnacji stomii (kolostomii, ileostomii lub urostomii).

* ESENTA™ Spray medyczny do usuwania przylepca, nieszczypiący, *ESENTA™ Spray ochronny, nieszczypiący – do pielęgnacji stomii (kolostomii, ileostomii lub urostomii).