Climaxi Magazine Zomer 2023

Climaxi [Magazine]

P928079 Afgiftekantoor Herzele

Ver. uitg.: Filip De Bodt, Groenlaan 39, 9550 Herzele Seizoensuitgave vzw Climaxi. Verschijnt vier seizoenen, Zomer 2023

Edito De Vlaamse Regering stelde in mei haar werk voor dat ze verrichte om de klimaatdoelstellingen te halen. Voor Greenpeace leunt het beleid aan bij klimaatontkenning. De maatregelen focussen hoofdzakelijk op individualisering van het klimaatprobleem: renovatieplicht, duurdere treintickets, elektrische bedrijfswagens. Langs de andere kant zet de Vlaamse overheid de subsidiekraan open naar bedrijven: Ineos krijgt een waarborg van 500 miljoen euro voor het bouwen van een nieuwe ethaankraker, Arcelor Mittal krijgt 350 miljoen euro voor het opvangen van CO2. Verder blijft het stil over hoe deze bedrijven via hun winsten terug investeren in onze maatschappij.

Deze blanco cheque haalt de pot van onze publieke middelen leeg zonder duidelijke resultaatverbintenissen.

Ondertussen zien we in Vlaanderen de problemen opstapelen. De PFAS-problematiek is overal aanwezig, heel Vlaanderen is vervuild maar het beleid zwijgt stil. Het beleid geraakt niet verder dan expertise opbouwen. Maar mensen rondom brandweerkazernes en stortplaatsen willen saneringsplannen zien en terug eieren of groenten uit eigen tuin eten.

Daarnaast slibben ook steeds meer wegen dicht. Het fileleed is enorm in Vlaanderen. Het beleid grijpt naar 2

nog meer auto-infrastructuur. Meer wegen zullen het probleem oplossen, zowel voor het klimaat als voor de file. Zever, zeggen wij bij Climaxi.

Investeer in alternatieven: openbaar vervoer, spoorweginfrastructuur voor containers, binnenvaart.

Daarom kiest Climaxi ervoor om actiegroepen rond vervuiling en mobiliteit samen te brengen. We willen deze problematiek op de Vlaamse politieke agenda zetten door linken te leggen tussen verschillende groepen.

Op 13 mei vierden we daarom feest met verschillende actiegroepen aan het anti-stortmonument ‘de Rode Pijl’ in Boom. In het najaar brengen we iedereen samen in een conferentie.

Blijf ons dus zeker volgen, doe mee.

We kaarten de gaten in het klimaatbeleid aan en ijveren voor collectieve oplossingen.

Katrin Van den Troost

In dit nummer Oosterweel: actiegroepen mee in achterkamerpolitiek Interview: Wouter Van Dooren 4 N60 en N42: mobiliteitsinfarct 9 PFAS: industrie neemt geen verantwoordelijkheid Interview Isabelle Larmuseau en Jacob De Boer 12 Kortemark: Silvamo loost vervuild afvalwater 16 FANC strijkt neer in Kruisem 18 Ronse: textielsector vervuilt 20 Zaventem: Brussels Airport wil uitbreiden 22 Denderleew wraakt SAAMO 26 Eco & Fair: Nieuwe oogst 2023 28 Rojava: ecologische uitdaging 30 Het laatste nieuws 32

Colofon Redactie: Filip De Bodt, Katrin Van den Troost, Michelle Van Impe, Simon van Parijs, Jean Paul Martens, Imelda De Maegd, Wouter Onraedt, Sarah Hutse, Tim Deweerdt Cartoons: Arnulf Vormgeving: Nina De Wolf Drukkerij: Polyprint Herzele Foto’s: Sarah Hutse, Filip De Bodt, Johan De Ridder, Simon Clement, Stijn Ovaere, Katrin Van den Troost

3

Oosterweel: achterkamerpolitiek Katrin Van den Troost In 2022 vierde het Toekomstverbond zijn vijfjarig bestaan. Climaxi nodigde de actiegroepen uit voor een gesprek over de stand van zaken. Als klimaatbeweging lijkt er ons weinig te vieren. Openbaar vervoer gaat achteruit, er komen meer rijstroken op de Ring rond Antwerpen, de containercapaciteit wordt vergroot in de haven van Antwerpen. Verderop in Vlaanderen wil men wegen als de N42 en N60 herinrichten om dit op te vangen.

Wouter Van Dooren is professor Bestuurskunde aan de Universiteit van Antwerpen. Hij volgt het Oosterweel dossier al geruime tijd op en doet onderzoek naar de beslissingsstructuren en samenwerkingen van het Toekomstverbond. Climaxi interviewde hem.

Het Toekomstverbond werd zes jaar geleden aangekondigd als een nieuw soort verbond. Wat is er na zes jaar vernieuwend aan?

Akkoorden en compromissen gaan al lange tijd mee in onze politiek. Het 4

middenveld is al geruime tijd een vaste waarde in onze maatschappelijke debatten. Zij proberen de politieke agenda mee te bepalen en pikken op wat mensen bezighoudt. Waar dat veld vroeger veel meer verzuild was, in vakbonden en mutualiteiten, is het nu versnipperd en komen burgerbewegingen steeds meer aan bod. De vakbonden vertegenwoordigden vroeger een groter deel van de bevolking en pikten de maatschappelijke tendensen op. Op de dag van vandaag zien we dat veel minder en zien we dat burgers zich organiseren rond een zaak die zich lokaal afspeelt.

Het ‘nieuwe’ aan het Toekomstverbond is dat de overheid in onderhandeling ging met burgerbewegingen.

De basis van onderhandelingen is nog steeds hetzelfde. Een onderhandeling werkt enkel als je een stok achter de deur hebt. Bij vakbonden is dat veeleer de organisatie van de werkvloer, bij burgerbewegingen is dat de achterban van mensen die de zaak steunen.

Ademloos is daar een heel sterk voorbeeld van. Hoe zij, samen met Straten Generaal het referendum hebben afgedwongen is magnifiek. De basisrecepten hebben gewerkt: een duidelijk eisenpakket, actievoeren en dan onderhandelen met de overheid. De Lange Wapperbrug was mooi op papier maar het passeerde het maatschappelijk debat niet. Het referendum oordeelde dat de brug er niet kwam.

Wat je bij het Toekomstverbond ziet is dat de actiegroepen een uitmatch

zijn gaan spelen aan de tafel van de Vlaamse overheid. Hun habitat was de straat, mobiliseren was hun kracht. Aan de tafel van de overheid zijn ze, mijns inziens, mee in een soort fuik gezogen. De actiegroepen zijn overgestapt van het mobiliseren en informeren naar het verkopen van een deal. Het Toekomstverbond moest en zou succesvol zijn. Wat er aan de onderhandelingstafels beslist werd, moest verdedigd worden aan de achterban.

Dat is de omgekeerde wereld van de begindagen van de Horta-avonden.

De werktafels van het Toekomstverbond zijn doordrongen van

participatie, samenwerking en co-creatie. Het doet me denken aan Jan Blommaert. Die vond taal heel belangrijk: wie bepaalt welke woorden er gebruikt worden, bepaalt de agenda en de framing van de realiteit.

Op het moment dat de actiegroepen de juridische procedure stopgezet hebben, was hun stok achter de deur weg. Als je kijkt naar de beslissingsmomenten in het Oosterweel-traject is dat heel opmerkelijk. In 2017 is het

Toekomstverbond gesloten rond een Oosterweel-light en een maximale overkapping. Maar pas in 2019 is het milieueffectenrapport (MER) goedgekeurd. De actiegroepen zijn dus rond de tafel gaan zitten nog voor er een vergunning was voor het project. In het milieueffectenrapport is uiteindelijk weinig terug te vinden van een Oosterweel-light en ook de overkapping staat op een helling. Aan het sportpaleis komt er een verdubbeling van de rijstroken, over tolheffing wordt gezwegen en de overkapping is technisch niet haalbaar. Maar bij deze beslissingen zaten de kritische stemmen mee aan tafel. Covid heeft natuurlijk ook geen goed gedaan aan het proces. De achterban informeren en betrekken bij beslissingen was ineens veel moeilijker.

Dat de actiegroepen na zes jaar het Toekomstverbond nog steeds verdedigen met een flauwe kritische noot is hallucinant. Ze stappen volledig mee in de marketingstrategie van de overheid en Lantis. Ze zijn gestopt met een eigen eisenpakket op te stellen, die voor te leggen aan hun achterban en daardoor wordt het ook steeds moeilijker om overwinningen te claimen.

De Ringdagen van Lantis zijn pure propaganda. Deze buurtdagen waarbij buurtbewoners geïnformeerd kunnen worden zijn uitgegroeid naar kermissen met springkastelen, hamburgers en een heus charmeoffensief om kritische stemmen te vermijden.

5

De stap van Manu Claeys naar de Raad van Bestuur van Lantis is ook zeer bedenkelijk. In het licht van de PFAS-affaire kun je daar veel vragen bij stellen. In 2017 wordt het Toekomstverbond getekend en stapt Manu Claeys in de raad van bestuur van Lantis. Op datzelfde moment weet Lantis van de PFAS-vervuiling en sluit een armzalige dading met 3M. Ik stel mij dan vragen hoe je de overkant van de tafel kan blijven vertrouwen en zelfs mee in hun bestuur kan stappen? Ik vind dat naïef.

Wat je ziet is dat de burgerbeweging sinds het Toekomstverbond de machtsverhoudingen uit het oog heeft verloren. Ze hebben heel veel vertrouwen gekregen in de overheid en Lantis. Ze zijn meegetrokken in de achterkamerpolitiek van de overheid.

Waar het vroeger achterkamerpolitiek was, noemt men dat nu ‘veilige ruimtes’. Vergaderingen waar geen

openbare notulen van gemaakt worden, waar iedereen zijn agenda naast elkaar kan leggen. Dat vind ik zeer gevaarlijk.

Is er nog een weg uit die fuik voor de burgerbewegingen?

In mijn ogen is het te laat. Ze verdedigen al zes jaar het Toekomstverbond.

Dat nu radicaal omdraaien ligt heel moeilijk. Daarnaast zijn de fundamenten van deze onderhandeling niet democratisch. Het DNA van de burgerbewegingen is dat wel, maar de onderhandelingen zijn dat niet.

Eigenlijk wordt de beslissing rond een maatschappelijk thema helemaal uit het democratisch debat en haar instituten gehaald. Ik heb zeker ook mijn kritieken op het parlementaire debat en haar checks en balances, maar het is het beste wat we hebben. Maatschappelijke debatten daaraan onttrekken is ondemocratisch en holt onze systemen enkel nog verder uit.

Door de grootste investering in infrastructuur uit het democratisch debat te halen, en te bedisselen in achterkamers, riskeer je nog meer aversie van alle betrokken mensen en omwonenden. De gemeenteraad van Antwerpen, het Vlaams parlement of de burgers hebben geen weet van wat er aan de onderhandelingstafel gebeurt.

De verslagen ervan zijn niet officieel en niet beschikbaar voor het grote publiek.

Voor mij geldt het moto ‘schoenmaker blijf bij je leest’. Burgerbewegingen moeten het maatschappelijk debat maken, druk opvoeren en achterban creëren. De beslissing over deze materie is politiek. Een ander voorbeeld is Ventilus. De energie van de windmolens op zee moet aan land geraken. Hiervoor is een grote investering nodig in hoogspanningskabels. In het huidige plan gaan deze bovengronds met risico op straling en onteigening.

Lokale actiegroepen verzetten zich maar de beslissing is politiek. De minister nam uiteindelijk de beslissing om bovengronds te gaan. Als je dat vergelijkt met het Toekomstverbond is de politiek hier niet meer verantwoordelijk maar een kleine groep van kabinettards en actiegroepen.

Ventilus en Toekomstverbond zijn heel verschillend. Kan je die verschillen nog wat meer uitleggen?

Sinds het Toekomstverbond is het model van een intendant heel populair

6

geworden in het Vlaamse landschap.

Een intendant zet partijen die tegengestelde belangen hebben aan tafel en probeert tot een consensus te komen.

Je zou dit typisch Belgisch kunnen noemen, zo heb je geen winnaars en geen verliezers en geraken belangen helemaal vertroebeld. Een ander model zijn ‘de complexe projecten’. Hierbij wordt de beslissingsstructuur gedeeld met actiegroepen en belanghebbenden. Het is dan zeer duidelijk waar welke beslissing genomen wordt en waar mensen hun inspraak kunnen doen. Natuurlijk heeft ook dit model haar nadelen maar het sterke punt is dat de momenten waarop beslissingen genomen worden duidelijk zijn voor alle partijen. Het traject van Ventilus of van de Noord Zuid verbinding in Limburg is daar een goed voorbeeld van. Verschillende trajecten worden onderzocht, buurtgroepen worden betrokken en kunnen in verdediging gaan. Maar de uiteindelijke beslissing is politiek waardoor het parlement ook aan bod komt.

Welke lessen kunnen actiegroepen volgens jou trekken uit het Toekomstverbond?

Het aloude recept blijft deze dagen belangrijk. Maak duidelijke eisen, creëer een achterban want die is goud waard en onthoudt dat de oplossingen van de politiek moeten komen.

De essentie is nog altijd dat politiek conflict is. Belangen moeten duidelijk tegenover elkaar gezet worden om zo tot een beslissing te komen.

7

N60 en N42: mobiliteitsinfarct Filip De Bodt Tot 8 mei 2023 liep het openbaar onderzoek rond de aanleg van een Ring rond Ronse in het kader van de omleiding van de N60. Het grote verschil met vorige plannen is dat men nu een tunnel onder de Schavaartheuvel wil boren in plaats van er een viaduct naast te leggen én een rondweg voorziet ten Zuiden van de stad. Dit gaat gepaard met boscompensatie. Volgens Climaxi is dit echter geen fundamentele oplossing.

JOHAN DE RIDDER HOOG EN DROOG-2021 HOPPEBOS-VLOESBERG 8

Sinds Napoleon wordt er al gedroomd over een nieuw tracé voor de N60, noteerde journalist Geert Desmytere in Het Laatste Nieuws: “Pas in 2013 ging de Vlaamse regering over tot actie. Onder de noemer ‘Missing Link N60' werd een concreet tracé uitgewerkt, opnieuw met een viaduct over het Schavaart en een tunnel in de vallei. Onder meer Milieufront Omer Wattez en de actiegroep Geen Streep door Ronse dienden bezwaren in die door de Raad van State werden aanvaard.

In 2016 stond men opnieuw nergens, ook al waren er toen via minnelijke schikkingen al veel onteigeningen gebeurd. Vlaams

minister van Mobiliteit en Openbare Werken Ben Weyts (NVA) herbegon in 2017 van nul en gaf De Werkvennootschap Rond Ronse de opdracht het huiswerk volledig te herdoen.”

Het zijn lijdenswegen die we kennen van de N42, een andere NoordZuid verbinding die men zonder veel nadenken over klimaat en open ruimte wil realiseren in Oost-Vlaanderen. De vergunning voor de aanleg van het stuk rond Herzele werd door de Raad voor Vergunningsbetwistingen geschrapt. De Raad wil dat Administratie Wegen en Verkeer de milieu-effecten van de volledige weg berekent. De opeenvolgende ministers en de Administratie denken al jaren dat men sneller kan werken als men het geheel in stukjes opdeelt: een omleiding in Herzele, vier rijvakken van Zottegem tot Wetteren. Dat behoort nu definitief tot het verleden.

In samenwerking met mobiliteitsxpert Johan De Mol (Ugent) werken de actiegroepen en Climaxi nu aan een alternatief.

E40 zit vol Hoofdprobleem is dat de E40 vol zit. In zijn Rapport Verkeersindicatoren Snelwegen Vlaanderen 2019 schetst het Verkeerscentrum de evolutie van het snelwegverkeer in 2019. (31 mrt. 2020): “De kaart vertoont in 2019 een gelijkaardig beeld als in 2018 nl. een 9

uiterst hoge mate van verzadiging op de E40 Merelbeke Wetteren en een zeer hoge graad van verzadiging E40 tussen Brussel en Gent.”

De wet op de eeuwigdurende congestie Of rechttrekkingen en extra rijstroken soelaas brengen en meer doorstroming garanderen kan men bovendien ook nog sterk betwijfelen. Op een gegeven moment kunnen er zoveel nieuwe weggebruikers bij komen dat de filedruk weer even groot wordt als voor de capaciteitsuitbreiding van de weg. Vooral in dichtbevolkte gebieden kan dat probleem opduiken. Transporteconoom Stef Proost (KUL, 2018) noemt dit de ‘wet op de eeuwigdurende congestie’. Economist Anthony Downs heeft het over de ‘Law of Peak Hour Traffic Congestion’.

Hij zegt dat het niet uitmaakt hoeveel rijstroken je bijbouwt richting de grote steden: als je ze bouwt, dan komen de auto’s bij massa’s, tot de maximale capaciteit van de weg weer bereikt is en er file ontstaat. In extreme gevallen leidt een nieuwe weg of een wegverbreding zelfs tot méér files dan in de oude situatie.

Verkeerskundigen noemen dit de zogenoemde Braess-paradox, naar de Duitse wiskundige Braess, die daar in 1968 een bewijs voor aanvoerde.

10

Ronse Om de nieuwe Noord/zuid as naar Frankrijk via Ronse te realiseren wordt ten zuiden en westen van de stad een halve ring aangelegd, die aansluit op het bestaande tracé van de N60 ter hoogte van de Zonnestraat.

Via een twee kilometer lange tunnel onder de Schavaart komt men uit in Maarkedal. De weg wordt een paar kilometer verder opnieuw een tweevaksbaan en loopt verder naar Frasnes. Daarbij hoopt men dat het Waalse Gewest deze ook ooit verbreedt tot de E429 (BrusselLille). Een weinig levensvatbaar idee, gezien de Gemeente Frasnes ook bezwaar indiende tegen het Ruimtelijk Uitvoerings Plan. Wat de N42 betreft hoopt men hetzelfde te realiseren via Lessines en Soignies.

aan de bosuitbreiding). Het GRUP zorgt voor een extra verharding van 91,2 ha (ongeveer 128 voetbalvelden).

Kostprijs Voorlopig wordt de kostprijs van de N60 geraamd op ongeveer 600 miljoen €. Ter vergelijking: in het Kopenhagenplan is voor heel Vlaanderen ongeveer 150 miljoen € voorzien voor nieuwe fietspaden.

Ronse kampt met een enorm tekort aan fietspaden en werd voorzien van een treinverbinding van één spoortje.

Er is dus in Ronse méér dan werk genoeg voor wie centen wil investeren rond mobiliteit.

VOKA De actie van Climaxi werkte in elk geval al op de zenuwen van de ondernemersorganisatie VOKA: “Na een lange aanloopfase blijken er telkens verenigingen die redenen vinden om een project te blokkeren. Dat de Vlaamse overheid hierbij -ongewild- haar eigen bezwaarschriften financiert (Climaxi ontving in 2022 €144.678 aan subsidie van de Vlaamse Overheid), is hemeltergend.”

Climaxi ligt niet wakker van die kritiek: “Socio-culturele werkers zijn geen onderaannemers van de staat. VOKA blijkt niet goed tegen kritiek te kunnen terwijl deze subsidieslurper zelf tientallen keer meer binnenhaalt van de overheid en zijn leden ondertussen de gezondheid en het leefmilieu van de bevolking bedreigen met dat overheidsgeld.”

Leefbaarheid De realisatie van de nieuwe weg rond Ronse brengt uiteraard alweer gevolgen mee voor mens, landbouw en natuur. De extra totale CO2 depositie (1900 ton/ jaar volgens het MER-rapport) van de wegsegmenten uit het GRUP zorgen voor een ontoelaatbare extra uitstoot, onder meer in Speciale Bescherming Zones, en stroken niet met de betrokken Vlaamse en Europese doelstellingen. In totaal zou er 389,8ha landbouwgrond verdwijnen (48,8 gelinkt aan het doortrekken van de N60, 311 gelinkt 11

PFAS: industrie neemt geen verantwoordelijkheid Filip De Bodt Climaxi werkt samen met allerlei specialisten. Onder hen de Nederlandse toxicoloog en internationaal PFAS-deskundige Jacob De Boer en meester Isabelle Larmuseau, topadvocate in omgevingsrecht. We brachten beiden samen voor een vraaggesprek: hoe zit het nu met die PFAS in Vlaanderen?

PFAS werd een internationaal probleem. Hoever staan we nu met de oplossingen?

Isabelle: Op Europees vlak wordt onder meer gewerkt aan een uitfasering van PFAS en aan een herziening van de REACH-verordening over het op de markt brengen van chemicaliën. Geen van beide wetgevingsoperaties zal zijn afgerond vóór de Europese verkiezingen in 2024. Dat is erg jammer. De eens zo beloftevolle Europese Green Deal, die onder meer ook voorzag in een herziening van de Europese vergunningenregelgeving en in het streven naar een

uiteindelijke nulemissie, verliest steeds meer van zijn pluimen. Onder druk van de industrie krijgt de roep om ‘haalbaarheid en betaalbaarheid’ de bovenhand, zonder oog voor de grenzen van het ontvangende milieu. Met zo’n benadering dreigt een vergunningenstop niet te kunnen worden afgewend: ‘vol is vol’.

Jacob: De giftigheid van die stoffen is in elk geval internationaal bewezen en er zijn steeds meer studies die de gevolgen verder aan tonen. Er komt nu in Antwerpen een bloedonderzoek van bijna tienduizend mensen, georganiseerd door het Agentschap Zorg en Gezondheid, in een cirkel van 5 kilometer rond 3M. Dat moet ons enorm vooruit helpen in de zoektocht naar wat de precieze gevolgen zijn. Het op vandaag voorliggende onderzoek van 300 jongeren in de regio wijst nu al uit dat ook jongeren de gevolgen dragen door vertraging in hun puberteit en beschadiging van het immuniteitssysteem. Breder onderzoek zal ons nog verder op weg helpen. De materie is complex: er is zoveel PFAS gebruikt in allerhande stoffen (pannen, broodzakken, waterdichte kledij…) en daarbovenop komen nog de storten en verbrandingsovens waar die producten tenslotte terechtkomen. Ondertussen merken we nu ook dat er PFAS in het zeeschuim zit. Dat werd op internationaal vlak aangetoond aan de Belgische kust en zelfs al in Australië.

De situatie wordt dus ernstiger met

de dag. Je mag het je toch niet gaan voorstellen dat onze zeeën en oceanen zodanig vervuild zouden zijn, dat we aan de mensen moeten gaan verbieden om te dicht bij de zee te gaan vertoeven? Vergeet niet dat het om stoffen gaat die nauwelijks afbreken.

Daarom is die Europese regelgeving zo belangrijk en echt dringend.

En hoe zit het nu in Vlaanderen?

Men zegt dat men hier ook aan nieuwe regelgeving bezig is?

Isabelle: Na het losbarsten van het PFAS-schandaal hadden we de parlementaire onderzoekscommissie PFAS-PFOS. Dat was een indrukwekkende operatie. Nu is het wachten op de concrete implementatie van de output van deze commissie Er wordt vooral veel aangekondigd: van een beleidsplan zeer zorgwekkende stoffen tot een kenniscentrum innovatieve saneringstechnieken en noem maar op. Beangstigend daarbij is dat de PFAS-desinformatie blijft voortduren.

De onderbelichte aanwezigheid van PFAS in kustgebieden is daarvan een voorbeeld. Een ander voorbeeld is Oostende, waar het twee jaar heeft geduurd vooraleer men de omwonenden van de luchthaven op de hoogte heeft gebracht van een reeds lang gekende PFAS-verontreiniging. Als je uitgaat van de gezondheidskundige

12 13

advieswaarde van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid, de zogenaamde ‘EFSA-4-norm’, moet heel Vlaanderen als risicogebied worden beschouwd. Omdat Vlaanderen een rapportagegrens hanteert die 100 keer hoger ligt dan in Nederland, blijven er bovendien veel PFAS buiten beeld. In deze onvolkomen wereld levert Climaxi verdienstelijk werk door slachtoffers van diverse ‘PFAS-brandhaarden’ in Vlaanderen met elkaar in contact te brengen, onder het motto ‘samen sterk’. Het levert hen niet op alle banken applaus op. Kritische stemmen hebben het op vandaag zwaar te verduren, ook dat blijft een grote zorg.

werken daar de economisch lagere klassen aan slechte lonen en in ongezonde omstandigheden.

Isabelle: Arbeid is in ons land een federale bevoegdheid en milieu een

te denken van een overheid die tot eenzelfde vaststelling komt? Jarenlang heeft onze overheid weggekeken van de vergiftiging van de omwonenden, in het belang van het Oosterweelproject. Zelfs op vandaag organiseert

gewestelijke, dat maakt de zaken er niet makkelijker op. 3M blijkt al in de jaren ’70 van de vorige eeuw hoge concentraties PFOS te hebben vastgesteld in het bloed van de eigen werknemers, dat is waanzin. Maar wat

de overheid nog steeds geen maatschappelijk debat over de vraag welke gezondheidsrisico’s de Vlaamse burger aanvaardbaar acht. De lusten en lasten worden nog steeds niet eerlijk verdeeld, het probleem is nog steeds niet van de

Gaat het in Nederland beter?

Jacob: Niet echt hoor, we zitten met dezelfde problemen. Ook bij ons, in Sliedrecht bijvoorbeeld, wordt er gebouwd in zones met te veel PFAS in de grond. Elke gemeente moet het zelf maar een beetje bekijken en dat geeft dan problemen. Er is de druk van de woningmarkt en er moeten huizen gebouwd worden, maar waar gaat men naartoe met het woonplezier?

In die zones ga je niet mogen buiten spelen, geen groenten eten uit de tuin.

Ik maak mij ook zorgen voor de mensen die in een aantal fabrieken werken. Ik denk aan Utexbel in Ronse, 3M etc. Dikwijls 14

baan, hoeveel moeite men ook doet om het omgekeerde te doen geloven.

Jacob: We moeten dat toch ook in verband brengen met de bezuinigingen van de laatste jaren. Men heeft de staat ontvet en bijvoorbeeld de arbeidsinspectie van ambtenaren vervangen door eigen bedrijfsdiensten, die uiteraard moeten luisteren naar de aandeelhouders. We hebben waarden als gezond leven en zo naar de achtergrond geduwd omwille van bezuinigingen en we hebben alles overgelaten aan de bedrijven. Soms bellen die mij om metingen te vragen. Als we daar klaar voor zijn en ja zeggen, dan krijgen we de boodschap om te wachten op de gepaste dag. Die gepaste dag is dikwijls een dag dat er geen productie is. Ik ben zeer teleurgesteld dat de industrie zo weinig verantwoordelijkheid tentoonspreidt. In plaats van oplossingen te zoeken, zijn ze vooral op zoek naar de gaten in het net. Ze stoppen meer energie in het proberen ontsnappen aan regelgeving dan in de zoektocht naar manieren om het anders te doen. We hadden al de ervaring met Pcb’s, dioxines enzovoort en toch hebben we het weer laten gebeuren. Er zijn in de chemie alternatieven genoeg voorhanden om schadeloos te produceren, maar men wil ze niet gaan zoeken.

15

afvalwater lozen bij de buren, dat Kortemark: ming doet een gewone mens ook niet.

Silvamo Verder onderzoek loost In het extra onderzoek van de geKatrin Van den Troost Wouter Onraedt Tim Deweerdt

meente naar de vervuiling werd aangetoond dat het grondwater de

bare PFAS in het grondwater. Leefbaar Groot Kortemark staat achter de gemeente die Agentschap Zorg en Gezondheid inschakelt voor extra onderzoek maar begrijpt niet dat de gemeente ondertussen blijft zeggen dat er geen risico’s zijn.

In Kortemark maken buurtbewoners zich al langer zorgen over de impact van het stort van NV Silvamo.

Ze vrezen dat de aard van de afvalstoffen die er gestort worden een gezonde leefomgeving in het gedrang brengen.

Begin mei nog wees onderzoek van het VITO in opdracht van de Vlaamse Regering uit dat drie op vier jongeren in de buurt van 3M te veel PFAS in het bloed hebben.

Mogelijke gezondheidsschade werd door het VITO in zijn studie aangehaald: “De PFAS-blootstelling bij de jongeren is duidelijk geassocieerd met verschillende gezondheidsmerkers. In de meeste gevallen gaat het nog niet over ziekte of gezondheidsschade, maar over vroegtijdige biologische veranderingen die nog omkeerbaar zijn. Het meest opvallend zijn de consistente waarnemingen die wijzen op een verminderde immuniteit bij hogere PFAS-blootstelling.”

Lozing bij de buren De laatste maanden dreef de milieu-inspectie het aantal controles op de site van Silvamo sterk op. Op 24 maart 2023 bracht een klacht van Wienerberger een lozing van afvalwater van buurman Silvamo in een kleiput aan het licht. De Milieu-inspectie bracht de gemeente op de hoogte. Daaruit blijkt dat het water tot 14 keer te veel PFAS bevatte. Om klei te ontginnen moet groevewater weggepompt worden. Gezien Silvamo met PFAS verontreinigd water in de groeve van Wienerberger loosde heeft Wienerberger het wegpompen van groevewater stopgezet.

Voor Leefbaar Groot Kortemark toont dit opnieuw aan dat Silvamo weinig te vertrouwen is. Zonder toestem16

Kortemark, rond het Silvamo-stort van Kortemark. De bewoners vechten de vergunning aan die Minister van Leefmilieu Demir uitreikte aan het bedrijf om PFAS-houdend afval te storten. In de buurt is al een ernstige vervuiling van 3300 ng/l PFAS en overschrijding van nikkel vastgesteld. Voor de buren is het bad vol. Volgens de rechter is er geen reden om de vergunning te schorsen in hoogdringendheid ‘omdat de situatie ter plekke niet zal verslechteren.’ De definitieve uitspraak rond de eventuele vernietiging van de vergunning moet nog komen.

norm voor PFAS verschillende keren overschreden heeft. De peilbuis met de meeste vervuiling zit in de berm tussen Silvamo en DOP De Bree.

Dit is een oude stortplaats die momenteel vol is. De vervuiling gaat tot 33 keer boven de norm van aanvaard-

Strijd tegen vergunning Eind april ging het kortgeding door tussen de buurtbewoners van Kortemark, verenigd in Leefbaar groot 17

FANC strijkt neer in Kruisem Filip De Bodt Michelle Van Impe In februari 2023 deed Climaxi, samen met bewoners, een PFAS-bom ontploffen rond de voormalige Ghistelinck-stortplaats aan de Meirestraat op de grens van Kruisem, Zulte en Waregem. Na aandringen kreeg Climaxi het bodemonderzoek van het oud-stort en studies van de Vlaamse Milieumaatschappij en de Afdeling Handhaving in handen. Daaruit blijkt dat de saneringsnormen voor grondwater tot 17 maal overschreden worden en er naast hoge waarden aan PFAS ook vervuiling is met andere zware metalen en giftige stoffen zoals nikkel en chloride. In de achter het stort gelegen Zaubeek werden te hoge concentraties uranium, kobalt en zink gevonden. Die worden in verband gebracht met chemische of radio-actieve vervuiling. De FANC (Federaal Agentschap voor de Nucleaire Controle) wil in elk geval een onderzoek starten. Deze stortplaats werd nooit gesaneerd maar wél overdekt door een betonplaat 18

op 4500 palen en een industriële opslagplaats. Het stort werd, met andere woorden, doorboord en vervolgens toegedekt.Ondertussen bereiken verschillende getuigenissen Climaxi – veelal van mensen die de geschiedenis van de stortplaats hebben gevolgd en kunnen vertellen, met de nodige politieke en industriële perikelen ter zake. Graag brengen we jou als lezer drie van deze getuigenissen die we per brief of mail ontvingen. Deze geanonimiseerde getuigenissen vertellen over illegale (stort)praktijken en het jarenlange verzuim door de lokale overheid en betrokken bedrijven.

De namen zijn bekend bij Climaxi.

Getuigenis 1 “Ik wil u mijn ervaring medelen in verband met de vervuiling van de vuilnisbelt in Kruisem.

Vijftien jaar geleden ben ik verhuisd uit Waregem en op 800 meter van het stort van de familie Ghistelinck gaan wonen. We hebben er gebouwd en ik woon daar nu 30 jaar. Toen we er gingen wonen, was er nog geen waterleiding.

Op een bepaald moment werd mijn hond ziek.

Die dronk water van de boorput, net als wij.

Op aanraden van de dierenarts hebben we

het water laten testen. We kregen kort daarop een telefoon dat we geen water meer mochten gebruiken om te koken of drinken (zeker de kinderen niet) omdat het chemisch zwaar vervuild was. We hadden dus geen toegang tot water meer en hebben er massa’s flessen door gejaagd. De was deden we bij mijn ouders. De gemeente heeft toen hemel en aarde verzet om waterleidingen in de straat aan te leggen.

We kregen deze gratis en mochten een jaar gratis water verbruiken. We hebben toen gehoord dat Paul Ghistelinck voor dit alles betaald heeft. Of dit waar is, weet ik niet.”

Getuigenis 2 “(…) De put aan de Meirestraat is volgens mijn weten opgevuld met allerlei rommel.

Alles werd er in gekieperd. Ik heb gehoord dat de boeren in de omgeving nadien niet meer hun eigen waterwinning mochten gebruiken (boorputten) omdat hun dieren ziek werden en dood gingen. Ze moesten leidingwater aanleggen en gebruiken. De Zaubeek die daar in de omgeving passeert, had vroeger ook alle dagen andere kleur. (…)”

Getuigenis 3 “In de periode van het stort waren we getuige van de manier van werken en de

houding van het gemeentebestuur. Alles kon mits de juiste vergoeding. Aanvankelijk ging het over huisvuil, maar gaandeweg liet eigenaar Ghistelinck ook andere zaken toe. Volle vrachtwagens met grote blauwe vaten werden aangevoerd in de nacht. Er zijn ook getuigen die gezien hebben dat een volledige vrachtwagen met inhoud gedumpt werd, ook met vaten met het teken van stralingsgevaar op. In de nacht werden er diepe putten gegraven die dan gevuld werden met gevaarlijk afval en ’s morgens werden afgedekt met gewoon restafval. In die periode waren er al klachten van vervuild grondwater. Met medeweten van de gemeente werden omwonenden (met zekerheid) met zwijggeld uitgekocht. De vervuiling ging toen al tot Machelen en Zulte maar de klagers werden voorzien van een gratis wateraansluiting. Spijtig genoeg zijn de meeste getuigen daar weg of overleden.

Dit alles was met medeweten van burgemeester Paul Tant en Ghistelinck. Ik heb persoonlijk ondervonden dat opmerkingen niet geduld werden. Het is duidelijk dat het opboksen is tegen (groot) kapitaal en een CVP-groep die blijken ongenaakbaar te zijn (big altijd). Waar waren de natuurliefhebbers? Iemand moet deze doofpotten openen, daarom dit schrijven.”

PV Milieu-inspectie Climaxi vroeg bij de afdeling Handhaving ook de inspectieverslagen op en stootte op deze klacht: Er is iets grondig mis op deze plek. Samen met een actiecomité van bewoners, zet Climaxi haar onderzoek en acties verder om deze, letterlijk, smerige saga naar boven te spitten.

19

Ronse: textiel vervuilt Filip De Bodt Vorig jaar werd Ronse opgeschrikt door een PFAS-bom. Op verschillende plaatsen werd meer dan tien keer de saneringsnorm overschreden voor PFAS en BDE-brandvertragers.

In afwachting van verder onderzoek mochten inwoners langs de loop van de Molenbeek geen eieren van eigen kippen meer eten, geen grondwater gebruiken enzovoorts. Dat verder onderzoek is er nu: de hoogste waarde die genoteerd wordt is een PFAS-som van 35.917ng/liter of 350 maal de saneringsnorm van 100 ng/liter.

Het advies dat daarop volgt luidt: “De OVAM zal op basis van een uitgebreide analyse verschillende instanties en partijen aanschrijven om onderzoeksverrichtingen uit te voeren om de verontreiniging die vastgesteld werd in kaart te brengen en na te gaan of er vervolgmaatregelen noodzakelijk zijn.”

De vervuiling breidt uit In 2021 noteerden we reeds alarmerende cijfers. Climaxi haalde toen volgende cijfers uit het OVAM-rapport: “Aan de oevers van de Molenbeek in de wijk Bakkereel noteert 20

men meer dan 50.000.000 nanogram/l BDE-brandvertragers en stroomafwaarts bij Associated Weavers vonden de onderzoekers 520.000.000 nanogram /l BDE. Normen hebben we in Vlaanderen nog niet, maar in de VS slaan ze alarm vanaf 7.800 ng. In de parkzone aan de Ververij zit er 1.228 ng/l verzamelde PFAS in het water, dat is ongeveer tienmaal boven de saneringswaarde van grondwater. Aan de waterpartij naast het gemeentehuis zit men net boven die norm. In de peilputten en

gemeten worden voor PFAS blijven rond de 2000 ng schommelen, maar de hoogste uitschieter die terug gevonden wordt is die in de Vloedbeek, aan het bedrijf Associated Weavers: 35.917 ng/liter of 350 keer de saneringsnorm. Ook aan het Bruulpark en de Ververij blijft men teveel PFAS en tot tien maal teveel brandvertragers meten. Een dodelijke cocktail. Op andere plaatsen vindt men dubbel zoveel arseen en lood dan de saneringswaarde. In een deelstudie zegt men zelfs dat de meters tilt slaan vanwege te hoge waarden.

Medewerking Verder lezen we ook dat een groot textielbedrijf (uit de gegevens valt af te leiden dat het hoogstwaarschijnlijk om Utexbel gaat), dat grenst aan de Molenbeek en maar liefst 250.000 liter grondwater per jaar oppompt, weigerde mee te werken aan de meet-

campagnes. Men weigert zijn eigen peilputten te laten analyseren en wil dus niet eens weten of men door het gebruik van mogelijks vervuild grondwater ook de eigen arbeiders ziek maakt.

Voor Climaxi is de maat vol. Wij eisen dat mensen die dat willen een bloedonderzoek kunnen laten afnemen op kosten van de stad Ronse en dat onmiddellijk tot sanering en vervolging van de schuldigen overgegaan wordt.

Er moet volledige klaarheid komen over de cijfers: men spreekt bijvoorbeeld over humaan-toxische (giftig voor de mens) waarden in woonzone 2, maar zegt er niet bij welke zone dat is. Op een aantal plaatsen worden de gemeten waarden nog vergeleken met oudere saneringsnormen. Er is nu echt genoeg gestudeerd, wij willen actie zien. Als die er niet komt dan ondernemen we zelf juridische stappen.

wachtbekkens van Utexbel ligt dat tussen 650 en 1200 ng/l.”

Op een info-avond in Ronse kwam de Nederlandse toxicoloog De Boer uitleggen dat dit de hoogste waarden zijn die hij ooit in zijn internationale carrière zag. Hij voegde er aan toe dat hij ooit een onderzoek deed aan de oevers van de Westerschelde naar brandvertragers. De onderzoekers volgden het spoor van de vervuiling en kwamen uit bij de Molenbeek in Ronse. Vandaag is de toestand nog ernstiger. De waarden die in Ronse 21

Zaventem: Brussels airport wil uitbreiden Michelle Van Impe Climaxi Zaventem maakt deel uit van de coalitie van milieu- en bewonersgroepen die zich kritisch opstellen tegenover de huidige milieulast en de uitbreidingsplannen van Brussels Airport. Tegen midden 2024 moet de luchthaven van Zaventem een nieuwe vergunning in de wacht slepen. Brussels Airport kondigde de groeiplannen ter zake al aan en wil evolueren van 26 miljoen naar jaarlijks 32 miljoen passagiers en naar een verdubbeling van de vracht. Vandaag is die al goed voor zo’n half miljoen ton per jaar. Brussels Airport Company (BAC) wil haar definitieve milieueffectenrapport (MER) in mei 2023 al indienen.

De coalitie – in het leven geroepen door Bond Beter Leefmilieu (BBL) - omvat oude actiegroepen rond de luchthaven, een aantal Natuurpuntafdelingen, Climaxi en andere verenigingen met ervaring in 22

de materie. Zij zet met de campagne: ‘Wij liggen er wakker van’ vier speerpunten in de kijker: een verbod op nachtvluchten, plafonnering van het aantal vluchten tot 220.000 per jaar, lagere emissienormen qua geluid en uitstoot en het vastleggen van geluids- en frequentienormen.

Ook de burgemeesters van Mache len, Grimbergen, Meise, Wem mel en Vilvoorde verzetten zich tegen de uitbreidingsplannen maar daarom niet tegen de groei van de vliegactiviteit. Het gemeentebestuur van Zaventem tenslotte sloot zich nooit aan bij de critici. Brussels Airport Company heeft ‘Forum 2040’ opgericht voor haar medestanders. Zij werden vooraf geselecteerd voor een ‘open dialoog’.

De deelnemers moesten beloven daarvan niets naar buiten te brengen…

Op maandag 3 april 2023 werden de resultaten van een gezondheidsstudie gepubliceerd. Die werd gemaakt op vraag van BBL en bracht in kaart dat Brussels Airport in totaal 220.000 omwonenden sterk hindert. Daarbij kampen 109.000 mensen met een ernstig verstoorde slaap. Bij zo’n 50.000 mensen leidt dit tot een te hoge bloeddruk en voor 2.000 mensen is er een sterk verhoogd risico op hartziekten. Financieel omgerekend bedraagt de kost van deze gezondheidsimpact gemiddeld 36.000 euro per nachtvlucht. Voor de samenleving komt dit neer op

een miljard euro. Ondanks de grote impact van vlieglawaai op de gezondheid en levenskwaliteit van de omwonenden, liet de uitbater van de luchthaven na om maatregelen te nemen. Naast de menselijke impact, zijn de effecten voor klimaat en milieu eveneens navenant. De hoge uitsto otvan stikstof en CO2 speelt hierin een belangrijke rol. Zo werd geraamd dat de luchthaven van Zaventem meer stikstof uitstoot dan alle bedrijven in de Antwerpse haven samen.

Daarnaast staat de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen gelijk aan deze van zo’n 1 miljoen Vlaamse huishoudens.

Terwijl stikstof de bodem, het water, de lucht en de biodiversiteit aantasten (denk aan de Natura 2000-gebieden rondom de luchthaven), warmen broeikasgassen het klimaat verder op. Tot slot treffen de schadelijke emissies eveneens de omwonenden.

DHL cargo Desondanks plant Brussels Airport verder te groeien en wil ze hierbij inzetten op meer

goederentransport. Cargovluchten hebben een belangrijk aandeel in de nachtvluchten. In Zaventem is het transportbedrijf DHL vandaag de actiefste speler. Om meer zicht te krijgen op deze operatie en hun toekomstplannen, ging een delegatie van de coalitie – waaronder Climaxileden Imelda De Maegd en JeanPaul Martens – op bezoek.

“Toen we donderdagavond toekwamen, werden die dag al 51.000 pakjes verwerkt en waren 1.000 mensen volop aan het werk. De stroom nachtvluchten begon en de vrachtwagens reden binnen. We stelden ons kritisch op tegenover de directie. Zij pakte uit met heel wat vergroeningsplannen zoals de elektrificatie van wagenpark en grondactiviteiten, de eerste kleine elektrische vliegtuigen met een ton vrachtcapaciteit tegen 2027, minder nachtvluchten zónder in te boeten op groei en de opstart van (gedeeltelijk) vliegen op Sustainable Aviation Fuel (SAF).”

23

Vooral dit laatste hebben we sterk in vraag gesteld. De verwachting van DHL is dat deze ‘biobrandstof ’ op termijn kerosine zal wegdrukken.

De zogenaamde bio-kerosine zal evengoed CO2 uitstoten en heeft een vluchtige deelverbranding.

Er is hoogstens een voordeel rond ontzwaveling, terwijl de condenssporen en uitlaatgassen nagenoeg even vuil zullen blijven.

Ook de lawaaihinder van de jets blijft even hoog.

Bijkomend kon DHL niet aangeven waar ze die enorme hoeveelheden SAF’s vandaan zouden halen. De directie pakte uit met de belofte dat er geen landgebruik mee gepaard zou gaan. De productie van SAF’s gebeurt op basis van afvalolie (frietolie wordt vaak als voorbeeld gegeven) en wordt dan gemengd met conventionele kerosine. Toch blijft het de vraag of bos- of landbouwgronden in het buitenland (nodig voor natuurbehoud en voedselvoorziening) niet aangesproken zullen worden om SAF-olie te produceren op grote schaal. Verder plannen zij hun volledige vloot te laten draaien op een mix van 30% ‘bio’ en 70% kerosine.

Met andere woorden: petroleum blijft de motor van deze sector.

Dit is het resultaat van twee decennia aan ondermaatse investeringen in alternatieven zoals waterstof en afgeleiden voor langeafstandsvluchten.

24

Luchtvaart van de toekomst Intussen kondigde de luchthaven van Schiphol op 4 april 2023 aan dat ze tegen 2025 nachtvluchten tussen 23 uur en 06 uur en vluchten met privéjets zal schrappen. Dit om de lawaaihinder en de CO2-uitstoot te verminderen – wat noodzakelijk is om de klimaatdoelstellingen te halen. Schiphol is een van de grootste luchthavens van Europa en een belangrijke motor voor de Nederlandse economie. Toch hielden deze argumenten de nodige aanpassingen niet tegen. De discussie ligt in België duidelijk moeilijker.

ACTIE VOOR SAAMO AAN DE GEMEENTERAAD VAN DENDERLEEUW

De nieuwe vergunning biedt een momentum om de toekomst in vraag te stellen. Hierbij kunnen economische overwegingen niet het summum zijn tegenover de leefbaarheid van onze omgeving, nu en in de toekomst.

Jean-Paul en Imelda besluiten alvast: “DHL vindt dat het behoud en de stabiliteit van de activiteit het belangrijkst zijn en geeft toe dat die SAF’s inderdaad maar een decennium verder hulp zullen bieden. Maar zij hebben enorm veel tijd verloren en deze biobrandstof is geen oplossing. Integendeel.

Climaxi eist een krimp van alle vliegactiviteit en een stop op nachtvluchten.”

25

Denderleeuw wraakt SAAMO

goed werk doet. Wij vinden dat het socio-cultureel werk een onafhankelijke positie moet innemen tegenover de overheid.

Socio-cultureel werkers zijn geen onderaannemers van het beleid.

Filip De Bodt

Wij horen dat het Gemeentebestuur de sociale taken van deze organisatie wil overnemen, maar denken dat armoedebestrijding en integratie specialistenwerk is. We beschouwen dit als een verdere afbraak van de sociale dienstverlening in onze streek.

Het Vooruit-CD&V-GROEN gemeentebestuur van Denderleeuw besloot vorige maand de samenwerking met SAAMO te stoppen.

Men is niet akkoord met de manier waarop de lokale groep zijn werking organiseert. Voor Climaxi was dit een kaakslag die de ganse sector bedreigt: subsidies schrappen omdat men het niet eens is met de inhoud van een werking, dat neigt naar een totalitaire samenleving. Vermits we zelf herhaaldelijk (met de uitvallen van Demir en het VOKA) de wind van voor krijgen, besloten we samen met vzw ’t Uilekot een oproep te lanceren vanuit onze sector. Hier volgt hij: Wij, ondergetekenden, vernamen dat het gemeentebestuur van Denderleeuw zijn samenwerking met SAAMO zou stopzetten. Aan de basis daarvan liggen, zegt men, een aantal verschillen in benaderingen en communicatie.

Als bewoners van of mensen die werkzaam zijn in de Denderstreek of sympathisanten willen we benadrukken dat SAAMO 26

Wij willen het Gemeentebestuur dan ook vragen om deze beslissing te herzien.

Dominique Willaert (Gent, auteur, werkend aan een boek over de Denderstreek) Filip De Bodt (Herzele, vzw Climaxi) Sarah Hutse (Herzele, vzw ’t Uilekot) Johan Dumortier (Denderleeuw, vakbondssecretaris BBTK-ABVV) Vanessa Finjaer (Denderleeuw, ABVV-afgevaardigde) Denoix Kerger (Gent, docent socio-cultureel werk Artevelde Hogeschool) Bart De Durpel (Herzele, LEEF!) Marnix Schollaert (Herzele, GROEN) Paul Haustraete

(Gemeenteraadslid LEEF&GROEN!-Herzele) Marnix Schollaert (GROEN-Herzele) Hilde Fonck (Herzele, gepensioneerd leerkracht KA Denderleeuw) Geert Van Waeyenberghe (Zottegem, Lid Bijzonder Comité Sociale Dienst voor Vooruit!)

Lieven De Pril (vrijwilliger en auteur over armoedebestrijding, actief in Welzijnsschakel Lede en Erpe-Mere) Ben Deckers (Herzele) Michelle Van Impe (Ex-opbouwwerker bij Saamo in Denderleeuw en bewegingsmedewerker vzw Climaxi) Ludo Segers (Puurs) Pascal De Decker (Fac. Architectuur KU Leuven) Ico Maly (auteur) Katrien Van Poeck (Prof. Politieke Wetenschappen Ugent) Katrien Neyt (ABVV-Oost-Vlaanderen) Prof. Dr. Eric Corijn (Vrije Universiteit Brussel, Cosmopolis, Centre for Urban Research) Alexander Van Ransbeeck (Voorzitter PVDA Aalst) Catalina Antoneanu (Denderleeuw) Michel Markey (Haaltert) Hugo Matthieu (Aalst, voormalig BBTK-delegué) Sarah De Bruecker (medewerker bbtk en Gemeenteraadslid GROEN Aalst) Marie-Christine Van Mieghem (vakbondsafgevaardige, voorzitter

BBTK-Aalst) Eric Vandepoele (Ternat, vakbondssecretaris BBTK Aalst-Dendermonde-Ronse-Oudenaarde) Filip Morre (Gemeenteraadslid Vooruit Zottegem) Frédéric De Weirdt (Zakelijk coördinator Uit De Marge) Guido Saey (Haaltert) Katrin Van den Troost (bewegingswerker vzw Climaxi) Simon Van Parijs (bewegingswerker vzw Climaxi, Geraardsbergen) Bart Van der Biest (Aalst, coördinator BBTK-SETCa Sint-Maria Halle) Peter Roman (Gemeenteraadslid Vooruit Zottegem) Piet De Baere (Lid Raad van Bestuur vzw Climaxi, Mechelen) Meg Scheppers (vrijwilliger vzw Climaxi, Mechelen) Prof. Dr. Jan Naert (vakgroep orthopedagogiek Ugent) Sophia De Wolf (Zottegem, thuisverpleegster, vrijwilliger vzw ’t Uilekot) Maria Janssens (vrijwilliger SAAMO-Ronse) David Baele (secretaris Algemene Centrale ABVV-Oost-Vlaanderen, Herzele) Nina Henkes (actief in vzw Kifkif) Ondertekenen kan via mail naar info@climaxi.be

27

Eco & Fair Nieuwe Oogst 2023 Simon Van Parijs Eco & Fair lanceert de ‘Nieuwe Oogst 2023’: een reeks ambachtelijke Europese producten van landbouwcoöperaties en bezette bedrijven die het heft in eigen handen nemen en tonen dat een horizontale, ecologische en sociale economie mogelijk is. Door deze producten te importeren via een zo kort mogelijke keten, ondersteunen we een ecologische en rechtvaardige wereld en komt er meer winst terecht bij de producenten.

De coöperaties en bedrijven die wij ondersteunen, hebben een herverdelend economisch verhaal gericht op zelfbeheer. Zoals Greenland, een coöperatie die in 2013 ontstond tijdens de Griekse crisis en olijven en olijfolie produceert, Modousa, een coöperatie op het eiland Lesbos die met tachtig boeren bio-olijfolie maakt en workshops geeft, en Altromercato, een Italiaanse fairtrade organisatie die met de campagne ‘Tomato-revolution’ een tegengewicht biedt voor de uitbuiting van werkers in de Italiaanse tomatensector. Net als de sociaal-coö28

peratieve Esperanto produceren zij ambachtelijke tomatenproducten.

sproducten en zepen die geen schade toebrengen aan mens en milieu.

Met de verkoop van onze wijn ondersteunen wij de anti-maffia beweging in Sicilië. De coöperatieve Centropassi is gevestigd op inbeslaggenomen maffiagronden in het binnenland van Sicilië. De coöperaties proberen deze waardevolle regio’s te herstellen door stabiele jobs te voorzien in een rechtvaardige economie en door op een milieuvriendelijke/biologische manier aan landbouw te doen. Wij verkopen opnieuw de thee van de coöperatieve 1336-Scopti. Die werknemers namen na 1336 dagen staking een thee-bedrijf over van Lipton in het Zuiden van Frankrijk. De voorbije jaren hebben wij onze producenten zien bloeien. Greenland heeft dit jaar voor het eerste het bio-label gekregen en produceert nu ook fleur de sel en gedroogde olijven. Modousa is uitgegroeid tot 80 boeren en Altromercato maakt nu ook passata uit kerstomaten. Voor onze producent van ecologisch verantwoorde zeep en poetsmiddelen, Viome, is het een moeilijkere periode.

De Griekse overheid heeft de fabriek al meerdere keren proberen te veilen vanwege schulden van het failliete moederbedrijf. Door een sterke solidariteitsbeweging is dit niet gelukt.

Viome is een bezette fabriek in Griekenland die in 2013 werd overgenomen door haar werknemers nadat de fabriekseigenaars stopten met het uitbetalen van hun lonen en ze de fabriek in de steek lieten. De werknemers organiseerden zich in een coöperatie en namen de fabriek over om deze in eigen beheer te runnen zonder bazen.

Sindsdien produceert Viome poet-

men. Velen van hen waren studenten van de lokale universiteit van Thessaloniki. De solidariteitsbeweging achter Viome is in rouw maar groeit tegelijk in snel tempo. Viome is een knooppunt geworden in het verzet tegen de Griekse overheid die haar bevolking.

Proef de nieuwe oogst Met de ‘Nieuwe Oogst 2023’ willen we de korte keten en kleine producenten ondersteunen. Zij staan namelijk onder druk van grote(re) economische machten. We pleiten voor een betere prijs voor de boeren en werknemers en brengen dit ook in de praktijk. Jij ook?

Online bestellen kan via de webshop of info@ecofair.be. Op onze website (www.ecofair.be) kan je het volledige aanbod van de Nieuwe Oogst bekijken.

Op 27 februari verkocht de overheid in het geheim wel de grond van de fabriek aan een speculatiefonds uit Zuid-Afrika. Dit was een grote klap voor de werknemers maar zij verklaren dat ze in de fabriek zullen blijven en de productie zullen voortzetten, zelfs als men de politie op hen afstuurt.

Op hetzelfde moment gebeurde er in Griekenland een gruwelijke treinramp waarbij 57 mensen om het leven kwa-

De producten kan je afhalen in een afhaalpunt of wij sturen ze jou op.

Woon je in de buurt van Herzele of Antwerpen? Dan kan je altijd langskomen in onze winkels in Herzele en Antwerpen. De opbrengst gaat grotendeels naar de producenten. Met onze eigen winstmarge betalen we de kosten van huur, transport, opslag en verwarming.

Eco & Fair is een coöperatief initiatief van vzw Climaxi, vzw ‘t Uilekot en Wereldwinkel Herzele. Doe mee met onze missie en steun de coöperaties en bedrijven die streven naar een ecologische en sociale economie!

29

Ecologie tijdens de Rojava: heropbouw ecologische Deheropbouw. regio is bezig aan een constante Die is niet zonder gevaar: slapende IS-cellen plegen er soms nog uitdaging aanslagen. Maar vooral is die moeilijk: Filip De Bodt Sinds 2013 proberen de Koerden in Noord- en Oost-Syrië een democratische staat te organiseren, die gebaseerd is op decentralisatie, vrouwenrechten, ecologie en diversiteit. Later verjoegen ze ook IS in Kobane en Raqqa, de hoofdstad van de Islamitische terreurbewegingen. Vanuit ecologisch oogpunt steunt Climaxi ook partners in de rest van de wereld. De Autonome Regio (ANEES) haalt de mosterd gedeeltelijk bij de gevangen Koerdische PKK-leider Ocalan.

Die maakte in de gevangenis een ommekeer door en evolueerde van een eerder autoritaire vorm van socialisme naar de ideeën van de Amerikaanse antiautoritaire denker Bookchin. Een aantal principes zoals decentralisatie worden er wel toegepast: honderden communes en wijkraden hebben het er voor het zeggen. Ze worden voorgezeten door vrouwen en mannen in een co-voorzitterschap, al moeten beide partijen daar op het platteland zeker nog aan wennen.

Foto: Simon Clement 30

waterputten zijn vergiftigd, huizen vernield, parken en landbouwgrond verdwenen. Midden in die chaos bouwt men dagelijks nieuwe wijken, leggen buurtcomités parken aan en beginnen mensen opnieuw aan landbouw te doen. De realiteit is soms verschrikkelijk: Turkije houdt het water van de Tigris op. Lokale gemeenschappen doen alles om met nieuwe projecten en tankwagens een soort van regelmatige bevoorrading te installeren. Dat lukt gedeeltelijk.

In sommige regio’s is er nog bergen werk te verzetten: het grondwater in Hassaké is bijvoorbeeld giftig.

Toch boren inwoners putten om aan water te geraken, met alle mogelijke gezondheidsgevolgen. In de buurt worden oude storten van het Assadtijdperk afgegraven en verplaatst om het grondwater te beschermen.

Tegelijkertijd start men met de bouw van rioleringssystemen.

De leeftijd van de pertroleumarbeiders ligt volgens een getuige lager dan die van de gemiddelde bevolking en de ganse regio ruikt naar olie.

Raffinagecapaciteit is er niet en door de economische blokkade van Irak, Turkije en het Syrisch regime is het zeer moeilijk om goederen het land binnen te krijgen. Toch arriveren de eerste zonnepanelen. Wie hier fossiele brandstoffen onder de grond wil houden, zal ook moeten zorgen voor werk en een deftig inkomen voor iedereen.

Landbouw Tweestromenland was en is een zeer vruchtbare regio met vooral veel granenteelt. Verder vind je er schapen, geiten en hier en daar wat runderen.

De universiteiten doen experimenten met compost. Een uitgebreid aanbod van groenten en fruit ligt in de winkeletalages. Het is evenwel niet

eenvoudig om ze ter plaatse te kweken.

De droogte beperkt de productie zonder irrigatie en eerder stelden we al de Turkije de watervoorraden kaapt. Tijdens zo een bezoek word je geconfronteerd met het verschil tussen theorie en praktijk. Rojava wil vooruit en schreef ecologie in zijn grondwet.

Vrijwel elke gemeente geeft wel een ‘Schepen’ van ecologie, maar ze staan allemaal met de voeten in het dagelijks leven. Rojava geraakt hier niet alleen uit. Internationale erkenning en hulp zijn nodig om deze bevolkingsgroep, die met succes de IS van zich afschudde, ook te bevrijden van de ecologische rampen die een oorlog veroorzaakt.

Climaxi steunt landbouwcoöperaties in Rojava. BE40 0016 3236 1163 We organiseren rond Rojava ook voorstellingen met film en discussie. Boeken: filip@ climaxi.be

Energie Aan de grens met Irak liggen talrijke petroleumvelden. Een aantal daarvan zijn illegaal. Petroleum wordt deels verkocht op de zwarte markt en deels zonder raffinage in allerlei voertuigen of machines gebruikt.

31

HET LAATSTE NIEUWS Uitspraak Oosterweel: mag het grondwater geloosd worden?

Climaxi stapte samen met Actiegroep Leefmilieu Rupelstreek, Red onze Kleiputten en Burgerplatform OnzeMobiliteit in januari naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen. We vochtten de vergunning aan van bouwheer Lantis om grondwater op te pompen voor de bouw van de Scheldetunnel. Het grondwater bevat – na zuivering – nog steeds veel PFAS, arseen en stikstof. Deze vergunning is duidelijk niet van aard om de omgeving gezonder te maken. Het meest frappante is dat de vergunning afgeleverd is voor de studie rond de beste technieken om PFAS uit water te halen van VITO af is. De rechter doet nu uitspraak over de hoogdringendheid van de schorsing. Nederlandse studies zeggen ondertussen dat Indaver de normen voor lozingswater nog altijd niet haalt, ondanks alle investeringen.

Op 18 juni vervalt de vergunning.

32

Gemeente Kortemark organiseert infoavond

Denderleeuw: dan toch onderhandelingen

Op 19 juni organiseert gemeente Kortemark een infoavond over de vervuiling rond het stort van Silvamo. Climaxi en Leefbaar groot Kortemark moedigden de gemeente aan om openkaart te spelen met omwonenden en haar plannen uit de doeken te doen voor de sanering. Onlangs werd bekend dat het grondwater zowel vervuild is met PFAS, nikkel als andere zware metalen. Inwoners vertrekken met een kar ‘vol gezond verstand’ naar de avond. Ze vertrekken om 18 uur op de Grote Markt. De info-avond gaat door vanaf 19 uur in OC De Kouter Ichtegemstraat 2.

Logisch toch dat Climaxi in actie schiet als de collega’s van SAAMO in Denderleeuw dreigen afgedankt te worden door het gemeentebestuur?

Dat wilde het contract met SAAMO opzeggen vanwege een verschillende visie op de werking en een paar onderlinge incidenten. Sociaal-cultureel werk moet onafhankelijk kunnen zijn, vonden wij en we lanceerden een oproep die je binnenin vindt. Laatste nieuws: het bestuur en SAAMO geven zichzelf drie maanden om een nieuwe samenwerkingsovereenkomst te schrijven.

Bloedonderzoek Momenteel zijn wij ons aan het organiseren om tussen 23 en 26 juni (voorlopig voorstel) een bloedafname te doen bij mensen die in de omgeving wonen van de no-regretzones rond PFAS-vervuiling. Dat plannen we in Ronse, Kruisem, Kortemark, Stabroek enz. Wij organiseren, maar de deelnemers betalen bij voorkeur zelf de analyse (ongeveer 60 €). Heb je zin om mee te werken of ken je een buurt die daar ook wil aan meedoen? Neem contact op met filip@climaxi.be

Vloesberg: Geen kanaries naast het bos De inwoners van D’Hoppe vechten al twintig jaar tegen een stort en vragen nu de definitieve sanering. Daar moet het Waalse Gewest over beslissen. Ondertussen wou de f(st)ortfamilie een wolvenpark beginnen in een groeve naast het stort. Vierhonderd mensen betoogden, en een veelvoud ging in bezwaar. Zij wonnen dit verhaal. Een paar maanden geleden wilde de familie grote vogelkooien zetten met papegaaien erin. Ook deze aanvraag werd afgekeurd.

33

Lid worden van Climaxi Zin om Climaxi te steunen? Vind je dat ons werk nuttig is en wil je de beweging die we uitbouwen steunen?

Word lid door minimum 10 EUR per jaar te storten, of een maandelijks bijdrage op BE40 0016 3236 1163 t.v.v. Climaxi, Groenlaan 39, 9550 Herzele.

Met dit lidgeld zetten wij acties op poten, bijten we ons verder vast in dossiers en organiseren we activiteiten. Samen bouwen we de sociale klimaatbeweging uit.

Je krijgt onze brochures in je bus en we nodigen je uit voor onze jaarlijkse ledenvergadering. Als je wil kan je aansluiten bij een groep in je regio.

Zin om mee te doen? Dat kan!

34

Neem contact op via info@climaxi. be of via 0496/71.84.72. Je kan ook iemand van Climaxi contacteren die actief is in jouw regio:

CLIMAXI ZUID-OOSTVLAANDEREN:

Filip de Bodt via Filip@climaxi.be of 0496/71.84.72 en Michelle Van Impe via michelle@climaxi.be en 0474/83.78.32

CLIMAXI ANTWERPEN:

Katrin Van den troost: katrin@climaxi.be en 0484/83.24.63

CLIMAXI OOSTENDE:

Johan Bultiauw via 0478/71.48.59 en Kries Hoornaert: kriesjex@hotmail. com

CLIMAXI GENT:

Michelle Van Impe via michelle@ climaxi.be en 0474/83.78.32

CLIMAXI MECHELEN:

Piet De Baere: 0496/71.17.98

Nieuwe oogst 2023

Winkel bij Eco & Fair Bestel bij www.ecofair.be

CLIMAXI ZAVENTEM:

Jean-Paul Martens 0477/62.41.28

CLIMAXI KORTEMARK:

Tim Deweerdt 0474/43.28.54

coop solidair

STIJN OVAERE WAAR DE BOMEN ONZE TOEKOMST BEPALEN MUZIEKBOS RONSE 2022