Ver. uitg.: Filip De Bodt, Groenlaan 39, 9550 Herzele Seizoensuitgave vzw Climaxi. Verschijnt vier seizoenen, Lente 2025
Edito
“Het zijn moeilijke tijden.”
Dat hoor ik de laatste maanden iets te veel. Niet dat het niet waar is… Maar de waarheid kan ook kwetsen.
Extreemrechts groeit van de VS tot in West-Europa en neemt belangrijke posities in die de wereld veranderen. De macht ligt al lang niet meer in handen van de politiek en dat is goed zo. Ook de rechterlijke macht, de pers en sociale bewegingen hebben hun rol te spelen. Die macht zit meer en meer in handen van een paar wereldmiljonairs die politiek en maatschappij naar hun hand zetten. Niets nieuws denk je nu… Maar geef toe: zo extreem is het nooit geweest. Vertegenwoordigers van economische giganten, die Mars willen veroveren of met een kettingzaag staan te dansen omdat ze mensen kunnen afdanken, zo gortig hebben we het nog niet gehad. Of misschien wel, maar dan wel bijna honderd jaar geleden. Het ergste is dat die ellende en dat
denken stilaan in het hoofd van mensen en hun organisaties kruipt. Gisteren stond ik in Antwerpen voor een klas studenten Politieke Wetenschappen te discuteren over het verschil tussen neutraliteit en onafhankelijkheid. Met veel moeite snapten ze het tweede begrip. Ook pluralisme ging er niet van de eerste keer in. Het was een fijne discussie met open mensen, maar ik stond wel versteld van hun wereldbeeld. Hun eerste bekommernis is zeker niet verzet. Wat wil je ook? Ik stond voor een generatie die het nooit beter heeft zien worden en zich afvraagt of zich inzetten voor een idee eigenlijk wel een lotsverbetering met zich meebrengt. Kieper daar nog een emmer dagelijks racisme en een wapenwedloop over en je krijgt een cynische cocktail.
Die ontvlambare mengeling vindt zijn uiting in een nooit geziene wapenwedloop. Europa lijkt bij het wegvallen van steun uit de VS niet de omslag naar een mensenrechtenpolitiek te maken, maar vult de platgetreden
• Redactie: Filip De Bodt, Simon Van Parijs, Thomas Coussens, Jean-Paul Martens, Ana Pandurevic
paden net met nog meer laarzen. Want (en dat hebben we ook al veel gehoord) de Russen komen. Poetin, overduidelijk ook al een nationalistische extreemrechtse gangster gaat binnenkort in Brussel staan. Mijn buren zijn al aan het hamsteren geslagen, want de man die niet eens in Kiev geraakt, gaat plots in Brussel staan. De Europese NAVO-landen besteden elk jaar 460 miljard euro aan defensie, dat is vier keer meer dan Rusland… Maar toch regeren de angst en de dollars van de wapenlobby.
Ziezo, dat is dan het eerste editoriaal waarin het woord klimaat niet eens voorkomt. In deze snel veranderende wereld zullen Climaxi en andere sociaalecologische bewegingen even snel het schip moeten kunnen wenden dan de machtigen der aarde. We zullen ons beter moeten organiseren en weerstand bieden tegen mensenrechtenschendingen, oorlogszucht en extreemrechts. Als we deze uitingen van autoritair denken en ongelijkheid niet bekampen is er namelijk van klimaat geen sprake meer.
De rest lees je verder in dit nummer. Hou het warm onder mekaar!
Filip De Bodt
In dit nummer
Utexbel naar de rechtbank 04
N-VA wil subsidie Climaxi stopzetten 08
Trump aan zet 11
Wie gijzelt wie bij het openbaar vervoer? 15
De kernenergie van morgen is een illusie 20
PFAS in het drinkwater 23
Ruimte voor Water onder water? 25
Vervuiling van de Melsterbeek in Sint-Truiden 28
Waarom is lokale wijn duurder? 32
Ons laatste nieuws 36
We verhuisden! 39 3
Utexbel naar de rechtbank
Filip De Bodt
Dinsdag 28 januari startte voor de rechtbank in Gent een strafproces tegen Utexbel en haar bestuurders. Het bedrijf kwam in het nieuws omwille van de zware vervuiling van de Molenbeek in Ronse, o.m. met brandvertragers en PFAS. Het staat nu terecht voor een veertigtal inbreuken. Het gaat ondermeer over illegale lozingen in oppervlaktewater, overschrijdingen van lozingsnormen, niet correct gemelde lozingspieken en inbreuken op het stockeren van gevaarlijke en giftige producten.
In deze producten bevinden zich PFAS, barium, vanadium, sulfiden en cresolen.
In 2014 werd het bedrijf al voor een 50-tal inbreuken veroordeeld. Het openbaar ministerie eiste toen 1,5 miljoen euro boete, maar het bedrijf kwam toen weg met slechts € 120.000, waarvan de helft met uitstel.
Nu wordt het bedrijf vervolgd voor milieumisdrijven gepleegd tussen 2018 en 2024, hoewel sommige vaststellingen al van 2003 dateren. Dit
toont aan dat Utexbel niet bijleert. We zien een patroon van een bedrijf dat al jarenlang de milieuwetgeving met de voeten treedt. Ook tijdens de proefvergunning en verdere vergunningen. Zelfs de PFASlozingen werden niet gestopt, ondanks de vooropgestelde normen in de vergunning en het gigantisch PFASprobleem in Ronse
Omdat de Raad voor Vergunningsbetwistingen zich in het voorjaar ook buigt over de omgevingsvergunning van het bedrijf, worden het spannende tijden voor een van de laatst overgebleven Belgische textielproducenten. Terloops moeten we er even aan herinneren dat PFAS niet het enige probleem is van Utexbel: er zijn ook nog fenolen, permethrine en andere schadelijke stoffen in omloop.
Climaxi stelde zich samen met een dertigtal gezinnen burgerlijke partij in dit proces.
Climaxi roept Utexbel op om het tij te keren en te kiezen voor duurzame productie: “Wij geloven heel sterk in een lokaal verankerde en duurzame textielindustrie. In landen als Italië en Portugal is de textielindustrie al terug in opgang.
bedrijf Utexbel
Utexbel kan de vaandeldrager worden van de heropstanding van de Belgische textielindustrie, maar dan moet het bedrijf nu de juiste keuzes maken. Het bedrijf zal sowieso moeten verhuizen naar de dichtst bijgelegen industriezone (Pont West) om aan de normen te kunnen voldoen. Men zegt dat men dat niet kan. Wel, dan moeten de cijfers op tafel gelegd worden. De financiële cijfers van het bedrijf (€ 3 miljoen winst in 2023 en een financiële holding van ruim € 40 miljoen) tonen aan dat er wel degelijk ruimte is. De bal ligt in het kamp van Utexbel! Bovendien kan men een deel van het huidige complex te gelde maken in een woonzone.”
Advertentie en vakbonden
Naar aanleiding van een infoavond die Climaxi samen met Milieufront
Omer Wattez en Klimaatgroep
Ronse organiseerde in februari, pakte het bedrijf uit met een paginagrote advertentie in een paar kranten. Daarin stelde men, mede namens het personeel, 8 miljoen euro geïnvesteerd te hebben in de naleving van milieunormen. Bovendien gaat volgens het bedrijf een mogelijke verhuis 60 miljoen euro kosten, zorgt dat voor onderbreking van de leveringen aan klanten en zou een verhuis “niets veranderen aan het milieu”.
Internationaal deskundige Jacob
De Boer reageert daarop: “Men garandeert nergens dat men normen naleeft en zegt integendeel blijkbaar dat men aan het productieproces niets gaat veranderen. Dat zijn wel heel krasse uitspraken.” Wat het personeel betreft heeft Utexbel zich toch flink op de situatie verkeken. Een dag later reageert ABVV-secretaris
David Baele in De Standaard: “Het initiatief komt van de directie. Het klopt dat Utexbel de laatste tijd meer moeite doet om de milieuwetgeving na te komen. Eindelijk! Wij pleiten daar al lang voor, zowel voor de toekomst van het bedrijf als voor het welzijn van de medewerkers. Maar het ABVV heeft beslist om dit initiatief niet te ondertekenen. Wij hebben twijfels bij de beweringen dat de tenlasteleggingen allemaal onwaar zijn.”
Studies
Climaxi stelt daarenboven vast dat de overtredingen blijven duren. Tegen 6/11/2024 moest Utexbel drie studies afleveren. Climaxi vroeg die op bij de Vlaamse Milieu Maatschappij en kreeg volgende mail terug: “In antwoord op je vraag van 3 januari en 14 februari bezorgen we je alvast de studie met betrekking tot het compartiment lucht. De andere informatie wordt nog verzameld.”
Wij gaan er dan ook van uit dat de
andere verplichte studies rond het intern productieproces niet gemaakt zijn.
Lucht
Uit de studie rond PFAS in de lucht kunnen we in elk geval opmaken dat Utexbel de laatste jaren overgeschakeld is naar PFAS van de kortere keten. Die stapelen zich iets minder op in het lichaam, maar er is nog heel weinig geweten wat schadelijkheid voor mens en milieu betreft. Voorzichtigheid is hier dus de beste houding. Dit wordt ook zo voorzien in de Vlaamse wetgeving: het voorzorgsprincipe.
Utexbel gebruikte volgens de eigen studie de voorbije jaren nog duizenden kilogram PFAS-houdende textielverdelaars zoals NUVA N1811, Avi Protext Gut en Phobol CPCR. In 2021 ging het om 43.649 kg, in 2022 om 41.000 kg, in 2023 om 32.000 kg. In 2024 lijkt het verbruik terug te stijgen tegenover 2023: in het eerste semester werd al 19.000 kg gebruikt. Die verlaten deels het bedrijf via het afvalwater en deels via de lucht. Wat het afvalwater betreft, zegt men dat alles afgevoerd wordt
en dat dit in de toekomst, na gebruik van een indamper, zo blijft. Op basis van metingen stelt de studie vooral vast dat een aantal zaken meetkundig zeer onduidelijk zijn: meetresultaten komen niet overeen met de input, het rendement van de zuiveringsfilters (actieve kool) is een grote vraag, bepaalde afvalstromen kan men niet thuisbrengen.
De conclusie is dus eigenlijk dat men na alle studies nog niet weet wat er precies via de schouw verdwijnt naar buiten. Pittig detail: luchtnormen of regelgeving voor PFAS in de lucht kennen we in Vlaanderen nog niet, net als meetlaboratoria die erkend zijn of erkenningsnormen. Wel zegt Europa dat men de uitstoot zoveel mogelijk moet beperken. Dan kunnen we in dit geval in elk geval vaststellen dat men die uitstoot niet kan beperken, gezien men hem niet kent. Verder blijft Climaxi zich vragen stellen over de gezondheid van de arbeiders die met de producten in aanraking komen en de effectiviteit van de preventiemaatregelen binnenin het bedrijf.
Een van de meest bewezen toxische effecten van PFAS is het hepatotoxische effect (giftig voor de lever), (Z. Wang et al., 2017). Epidemiologisch onderzoek levert sterk bewijs dat PFOA en PFOS immunsysteem-onderdrukking veroorzaken (DeWitt, Blossom & Schaider, 2018). Verder zijn er links tussen blootstelling aan langketenige PFAS en nierkanker, vertraagde werking van de schildklier (hypothyreoïdie), verhoogd cholesterol, lager geboortegewicht en –grootte, verminderde vaccinwerking, verlaagde hormoonspiegels en vertraagde puberteit (Blum et al., 2015). Uit dierstudies blijken ook relaties tussen PFOS en PFOA en schadelijke effecten op de ontwikkeling van embryo’s van jonge dieren en vertraagde ontwikkeling van borstklieren bij zwangere muizen (Z. Wang et al., 2017). Ook is in zulke studies levertoxiciteit vastgesteld, verstoring van vetvertering en het endocriene systeem, schade aan en/ of dood van pasgeboren proefdieren, en tumoren in meerdere organen (Blum et al., 2015).
N-VA wil subsidie Climaxi
stopzetten
Filip De Bodt
NVA-parlementslid Andy Pieters vraagt schriftelijk aan de Minister van Cultuur Caroline Gennez (Vooruit) welke criteria er voorhanden zijn om Climaxi uit te sluiten van verdere subsidies. Pieters verwijt Climaxi regelmatig procedures op te starten tegen de overheid. Pieters is de ex-kabinetschef van Zuhal Demir en nodigde Climaxi in die functie uit voor discussies op het kabinet rond de PFAS-dossiers.
Voor alle duidelijkheid: zo een criteria bestaan niet.
Volgens Pieters “maakt Climaxi er een gewoonte van beroepsprocedures aan te spannen tegen beslissingen van de overheid in het beleidsveld Omgeving”. Hij vraagt zich ook af of de minister “het passend vindt dat Climaxi enerzijds subsidies krijgt voor vermeend sociaal-cultureel werk, maar anderzijds haar middelen voornamelijk lijkt in te zetten om procedures tegen diezelfde Vlaamse overheid te voeren?” Tenslotte sluit het
parlementslid af met de vraag of er “criteria zijn om Climaxi uit te sluiten van financiering via sociaal-cultureel werk?”
In het verleden kenden we nog uitvallen van Open Vld, Vlaams Belang of N-VAparlementairen tegenover kritische milieubewegingen ter gelegenheid van de parlementaire besprekingen zoals het Oosterweeldossier. Volgens
Annick De Ridder (N-VA) zijn er “goede en slechte milieubewegingen” Haar collega Diependaele stuurde dan weer Verscherpt Toezicht
Subsidies naar o.m. Climaxi. De vzw Dryade werd een subsidie als startende vereniging geweigerd. Er was ook Jan Jambon die als Minister van Cultuur De Wereld Morgen, vzw Vrede en Kifkif inhoudelijke inspectie stuurde. Het is evenwel de eerste keer dat een organisatie apart geviseerd wordt en dat effectief de vraag gesteld wordt om ze uit te sluiten van subsidie.
Reactie Gennez
Minister Gennez bezorgde Pieters een uitgebreid antwoord waarbij zij in de eerste plaats herinnerde aan de onafhankelijkheid van het sociaal-cultureel werk: “De decreetgever
heeft ervoor gekozen om sociaal-culturele volwassenenorganisaties te ondersteunen vanuit het civiel perspectief. Dit principe gaat ervan uit dat het niet aan de overheid is om de maatschappelijke keuzes van het middenveld te bepalen. De memorie van toelichting bij het decreet van 10 maart 2023 verduidelijkt het civiel perspectief als volgt: ‘als civiele actoren bepalen de organisaties sociaal-cultureel volwassenenwerk de relevante maatschappelijke uitdagingen waarrond ze een werking ontplooien en de doelgroepen waartoe ze zich richten’.
De subsidieerbaarheid van een organisatie hangt bijgevolg niet af van de inhoudelijke keuzes die een organisatie maakt, maar wordt gerelateerd aan de kwaliteit van de inhoudelijke en zakelijke aspecten van de sociaal-culturele werking”.
Zij voegde er ook aan toe dat zowel de beoordelingscommissie die in 2020 het beleidsplan voor de beleidsperiode 2021-2025 toetste aan het decretale kader, alsook de visitatiecommissie die in 2023 het voortgangsrapport van de organisatie evalueerde geen inbreuken op het decretale kader vaststelden:
“Ook bij het jaarlijkse financieel toezicht werden geen inbreuken vastgesteld. Op basis van de financiële verantwoordingstukken die Climaxi jaarlijks moet voorleggen, kunnen we afleiden dat de subsidie volledig aangewend wordt voor personeelskosten en dus niet voor juridische procedures (de totale personeelskost van Climaxi overstijgt immers de subsidie die ze ontvangt van ons departement).”
Reactie Climaxi
Climaxi is onthutst over de vraag van Pieters en stelt dat de heksenjacht op kritische organisaties moet stoppen: “Tot nu toe gaat men in Vlaanderen niet de richting uit van Trump, waarbij subsidies en contracten zomaar opgezegd kunnen worden en mensen op straat gegooid worden. Samen met anderen zullen we dat ook niet laten gebeuren.” Climaxi gebruikt juridische acties, net als elke andere gewone burger die niet akkoord is met een beslissing, enkel als het niet anders kan. We garanderen daarbij dat geen € overheidsgeld naar die procedures gaat. Wie ons volgt, weet dat wij voor elke procedure die geld vereist een inzamelingsactie doen, die de kosten volledig dekt (ook die van eigen personeel). Dat is voor ons een handelswijze en een punt van eer.
Wij hopen ook dat tegenstanders van deze manier van werken zich verder verdiepen in de opdrachten en decreten van onze sector. In de opleiding van hogescholen en universiteiten formuleert men het dikwijls als volgt: “De sociaal-cultureel werker wil de banden tussen mens, groep en samenleving versterken. Sociale leerprocessen in gang zetten, de participatie van mensen
aan cultuur, maar ook het beleid stimuleren en mensen sensibiliseren en activeren. Dat zijn de kernopdrachten.” Die participatie, dat is ook mensen zich leren organiseren in een samenleving. Dat houdt in dat men gebruik maakt van de wetten en procedures die men heeft om voor zijn en haar belang op te komen.
Wie dat negeert, doet aan selectieve interpretatie van wat een democratie is en van de mogelijkheden die door de eigen instellingen voorzien zijn. Dezelfde nijdige tussenkomsten zie je soms ook tegenover het gerechtelijke apparaat, dat dan plots ‘activistisch’ wordt als het op een zelfstandige manier wetten aftoetst die parlementairen gemaakt hebben. Wie dit als wetgever niet inziet heeft een andere maatschappijvorm voor ogen dan de democratische.
Climaxi roept iedereen op haar werking meer dan ooit te steunen. Lid worden kan door overschrijving van minstens € 10 op rekeningnummer BE40 0016 3236 1163. Giften zijn evenzeer welkom op deze rekening. Tenslotte kan je bij ons ook vrijwilliger worden.
Trump aan zet
Ana Pandurevic Filip De Bodt
Op 20 januari 2025 heeft Donald Trump opnieuw de eed afgelegd als president van de Verenigde Staten. Zijn herverkiezing markeert een keerpunt voor de mondiale klimaatpolitiek. Tijdens zijn vorige termijn trok Trump zich terug uit het Akkoord van Parijs, versoepelde hij milieuregels en gaf hij prioriteit aan de fossiele brandstofindustrie. Nu, aan het begin van zijn tweede termijn, staan klimaatmaatregelen opnieuw onder druk. Wat betekent dit voor de mondiale klimaatdoelen en hoe reageren andere landen?
Nationale energienoodtoestand
Een van de eerste beleidsdaden van president Trump in 2017 was het schrappen van emissienormen en het bevorderen van kolen- en olieproductie. De geschiedenis lijkt zich te herhalen. Een van de eerste acties van president Trump was het uitroepen van een ‘nationale energienoodtoestand’ om de productie van fossiele brandstoffen te stimuleren. Dit
gaf de federale overheid uitgebreide bevoegdheden om vergunningen te versnellen en milieuregels te versoepelen voor olie-, gas- en kolenprojecten. Critici waarschuwen dat deze stap niet alleen schadelijk is voor het milieu, maar ook de transitie naar hernieuwbare energie ondermijnt.
Tijdens zijn inauguratiespeech benadrukte Trump de noodzaak om Amerika’s energie-onafhankelijkheid te versterken en de olie- en gasproductie te maximaliseren. Hij beloofde de beperkingen op pijpleidingen zoals Keystone XL en Dakota Access volledig op te heffen en nieuwe offshore olieboringen in federale wateren toe te staan. Deze maatregelen worden gesteund door de Amerikaanse olie-industrie, maar
zorgen voor verontwaardiging bij milieuactivisten en progressieve staten zoals Californië en New York, die vasthouden aan strengere emissieregels.
Bovendien overweegt Trump het schrappen van het Inflation Reduction Act (IRA), een wet die meer dan $370 miljard investeerde in hernieuwbare energie en groene banen. Het afschaffen van deze wet zou niet alleen de energietransitie vertragen, maar ook tienduizenden banen in de duurzame sector bedreigen.
Terugtrekking uit het Akkoord van Parijs
Op zijn eerste dag in functie ondertekende Trump een uitvoerend bevel om de Verenigde Staten opnieuw terug te trekken uit het Akkoord van Parijs. Dit besluit heeft wereldwijd tot bezorgdheid geleid over de toekomst van internationale klimaatinspanningen. Het Akkoord van Parijs, dat tot doel heeft de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, verliest hiermee een van zijn grootste deelnemers en financiers.
Reacties van de in-
ternationale gemeenschap
De reacties op Trump’s herverkiezing en zijn klimaatbeleid variëren sterk. De Europese Unie heeft aangegeven zich niet te laten
ontmoedigen en overweegt nieuwe samenwerking met China om het Akkoord van Parijs te versterken. President Macron van Frankrijk waarschuwde dat Europa zich niet langer kan veroorloven om afhankelijk te zijn van de VS voor klimaatactie en riep op tot een ‘groene alliantie’ met andere wereldmachten.
Ondertussen heeft China zijn rol als wereldleider in hernieuwbare energie verder uitgebreid. De Chinese regering heeft haar emissiereductiedoelstellingen aangescherpt en voert gesprekken met de EU over een gezamenlijke CO2-heffing op importen uit landen zonder een adequaat klimaatbeleid, wat een directe klap zou kunnen betekenen voor de Amerikaanse export. Rusland daarentegen heeft zich positief uitgelaten over de Amerikaanse koerswijziging, aangezien een zwakker internationaal klimaatbeleid de Russische gas- en oliehandel kan bevorderen. President Poetin ziet een kans om zijn energieexport naar Europa te vergroten, nu de VS zich minder bezighoudt met het beperken van fossiele brandstoffen.
Machtsherschikking
Het aantreden van Trump maakt ook duidelijk dat het extreemrechts netwerk zich op wereldvlak verder ontwikkelt. Via zijn volgeling Musk steunt Trump de neo-nazipartij AfD in Duitsland en Nigel Farage (Reform UK) in GrootBrittanië. Verder zijn er uiteraard goede banden met het Vlaams Belang, de Italiaanse postfacisten van Meloni, het Hongarije van Orban. Ze ontmoeten mekaar op de Conservative Political Action Conference (CPAC). Samen met Poetins Rusland krijg je een sterke autoritaire internationale beweging die ook het intern functioneren van landen en de Europese Unie bemoeilijkt. Ook Joan Bardella (Frankrijk), Robert Fico (Slowakije), Geert Wilders (Nederland) en Herbert Kickl (FPO Oostenrijk) maken deel uit van het netwerk. Ze komen samen op voor autoritaire samenlevingen waarin pers en vrije mening belaagd worden, tegen migratie en klimaatmaatregelen. Dit gezelschap bepaalt eveneens een gezamenlijke houding tegenover Zelenski (Oekraïne) en zelfs de antivax-lobby heeft er via Robert Kennedy Junior zijn stekje geplant.
Heel wat van deze lieden staan op de drempel van een regeringsdeelname of staan al aan het hoofd ervan. Samen met Trump zijn ze tegenstander van verdere klimaatmaatregelen Dit ondanks alle onheilspellende berichten
van ongeveer alle internationale wetenschappelijke instanties en de voortdurend terugkerende horror van overstromingen en stormen.
Dit maakt actie tegen klimaatverandering extra moeilijk: de VS staan op de rem, Europa ging ook volgens ons niet ver genoeg, maar de positie van Europa wordt nu verder afgezwakt door de sterke groei van extreemrechts. Die groei wordt niet beantwoord met een duidelijk tegengestelde keuze vanuit het centrum of de sociaaldemocratie. Integendeel: veel centrum-linkse partijen willen de kiezer terugwinnen via een kortetermijnpolitiek waarbij men eraan denkt electoraal voordeel te halen uit het herhalen van de rechtse mantra. Daarmee verlaat men niet alleen de eigen ideologie, maar laat men ook de hoop varen op een wereld die gelijker, socialer en ecologischer is. Men kiest voor de makkelijke weg van recuperatie in plaats van geduldige opbouw van onderuit. Ter rechter zijde is het onderscheid met de extreme collega’s soms nauwelijks te vinden. We denken daarbij aan de uitspraken van Open Vld-voorzitster De Bleeker rond Musk. Ze schreef dat het ‘gewoon gezond verstand is’ om in een mail aan ambtenaren te vragen wat ze de voorbije week gedaan hebben, op straffe van ontslag. Ze verwijderde dit bericht al snel. Of denk aan de uitspraken rond klimaat van de N-VA waarbij Dirk Holemans in het tijdschrift Sampol treffend zegt: “Het
lijkt erop dat extreemrechts en neoliberalen elkaar versterkt hebben, die elk baat hebben bij aanvallen op de ecologische beweging.”
Oorlog
Trump maakte ook snel duidelijk dat hij de banden met het autoritaire Russische regime sterk wil aanhalen en Oekraïne, net zoals Groenland en Canada het leven zuur wil maken of het land wil opkopen. Als tegenreactie ontstaat er een ongeziene wapenwedloop in Europa. Daar raken de Europese leiders het wel over eens. Terwijl Europa worstelt met armoede, gestresseerde werknemers, stormen en overstromingen, houdt men nu de uitgaven voor defensie uit de Europese begrotingsdwangbuis. Eenvoudig gezegd: er moet op alles bespaard worden, behalve op wapens. Professor Tom Sauer van Universiteit
Antwerpen begrijpt er geen snars van: “De gestage maar trage opmars van de Russen sinds de winter van 2022-2023 zegt veel over hun beperkte militaire capaciteiten. Als Rusland in drie jaar nog niet halverwege Kiev raakt, is het absurd om te geloven dat het met zijn tanks in Brussel zal staan. En tegen hybride oorlogvoering werken F-35’s en luchtafweersystemen niet.”
De vroegere N-VA-parlementsvoorzitter Jan Peumans begrijpt zijn eigen partij niet meer: “De N-VA zou als partij meer de vredesgedachte moeten laten horen, maar we krijgen alleen nog maar Theo Francken te zien. Francken op defensie zetten, daar hoef ik geen tekeningske bij te maken. Hij is een super Trump-fan, die nu de Amerikaanse president ook al napraat dat Oekraïne straks maar grond zal moeten afstaan aan Rusland.” Zelfs Gwendolyn Rutten roept op tot kalmte: “Nooit eerder sinds de Koude Oorlog laaide de oorlogsretoriek zo hoog op. Meer wapens, meer geld voor defensie, meer jongeren naar het leger. Plots lijken we allemaal haviken en wordt er nogal lichtzinnig gedaan over de bereidheid om ten oorlog te trekken. Het is niet omdat Trump de diplomatie de nek heeft omgewrongen dat Europa moet volgen.”
Als klimaatbeweging beseffen we heel goed dat al die verhalen samenhangen. In een maatschappij waar het over de grens zetten van anderen, oorlog of defensie prioriteit nummer 1 worden, zullen nooit maatregelen genomen worden die ons bewaren van verdere klimaatrampen. En als die er dan per ongeluk toch zouden komen, worden ze daags nadien kapotgeschoten.
Wie gijzelt wie bij het openbaar vervoer?
Thomas Coussens
Het ging vaak over de NMBS en De Lijn de laatste maanden. Door het federaal regeerakkoord dat ferm aan opgebouwde pensioenrechten raakt, werd door twee kleinere spoorvakbonden eind februari-begin maart negen dagen gestaakt. De andere vakbonden kondigden ook acties aan.
Bij De Lijn werd eind februari een tariefverhoging aangekondigd. De verhoging is evenwel geen oplossing voor de structurele onderfinanciering van De Lijn, waarvan reizigers en personeelsleden de dupe zijn. Ook bij de Lijn volgden acties op 12 maart alsook deelname aan de algemene staking op 31 maart.
Het spoor
Bij de recente stakingen van de twee kleinere vakbonden OVS en ASTB bij het spoor kon je niet om de krantenkoppen heen die spraken over een vermeende gijzeling van reizigers (VOKA, verschillende kranten, politici).
Het losgeld werd alleszins nog niet
bekomen, te voortvarend om van een gijzeling te spreken. Wat keer op keer terugkomt in die framing is het vooruitlopen van de vakbonden op onderhandelingen met de regering. Maar dan wordt vergeten dat actievoeren ook daarvoor kan dienen en legitiem is. Voor de reizigers is zo’n stakingsperiode zeker niet makkelijk, maar ze kunnen sinds 2018 wel rekenen op de organisatie van een alternatieve dienstverlening.
Ondertussen planden ACOD Spoor en ACV Transcom in de komende maanden nog 18 stakingsdagen in: 2 dagen in maart en vanaf april tot eind
juli 4 dagen per maand. Bij het spoor zal 2025 het zwaarste stakingsjaar sinds 2016 worden. Hoe kunnen we dit verklaren?
Wat vaak terugkeert in het verhaal is het feit dat personeelsleden van de NMBS al op hun 55 jaar op pensioen kunnen gaan, en dat dit nu zou verlengd worden naar een gerechtigde pensioenleeftijd van 67 jaar, hoewel de afspraken met de NMBS-werknemers nog niet zolang geleden gemaakt werden. Ook voor de veiligheid is dit geen goede zet. Een machinist van 66 jaar heeft een hogere kans een fout te maken. Een klein beetje onderzoek leert dat die 55 jaar enkel voor het
rijdend personeel opgaat. Die kunnen na (minstens) 30 jaar ‘rijdende dienst’ inderdaad op pensioen, maar het pensioen wordt pas volwaardig na 36 jaar dienst. Een grafiek in Le Soir (zie afbeelding hiernaast) duidt aan dat de eigenlijke leeftijd waarop het rijdende personeel op pensioen vertrekt voor de meesten tussen 60-61 jaar ligt, en er gevoelig meer mensen na dan voor 55 jaar van hun rust gaan genieten. In 2023 waren er welgeteld zeven personeelsleden die besloten weg te gaan op 55 jaar.
In het verhaal wordt minder over De Lijn gesproken, maar ook zij worden geraakt door het federaal regeringsakkoord.
Voor Stan Reusen, algemeen secretaris bij ACOD sector TramBus-Metro (TBM), begint het horrorverhaal bij de aangekondigde modernisering van het arbeidsrecht.
“Alles gaat verder naar flexibilisering, naar kijken hoe je meer overuren kan presteren. Het hete hangijzer is de ‘annualisering’ van het arbeidsrecht. Daar maken wij ons echt zorgen over, vooral naar de onderaannemers toe. Zoals het woord aangeeft, wil het zeggen dat de uren van een werknemer per jaar worden bekeken, en niet meer per kwartaal zoals nu het geval is binnen onze CAO. Op dit moment moet je altijd terug op 0 uur komen na een trimester, en dit zorgt voor enige structuur. Wanneer je het per jaar gaat bekijken kan je bijvoorbeeld perfect een
werknemer maar aan 80% aannemen, hem in de drukke periodes 100% of meer laten werken om dan tijdens de vakanties thuis te zetten. Pieken vang je dan op met dalen, een gans jaar lang. Een ander voorbeeld: een onderaannemer gaat failliet. De vraag die dan kan gesteld worden: blijven de bestaande CAO’s gehonoreerd bij de volgende onderaannemer? Dat zijn vragen die ons wel bezighouden.”
Tariefverhoging bij De Lijn
Eind februari maakte De Lijn zijn nieuwe tarieven bekend. Vanaf april gaan de prijzen voor tickets en abonnementen met gemiddeld 20 procent omhoog. Voor een klassiek abonnement bij bus en tram komt dat neer op 65 euro extra neertellen. Ook ouderen en mensen die het financieel wat moeilijker hebben (abonnement met verhoogde tegemoetkoming) zien de prijs met bijna 20% stijgen. Kwetsbare groepen zoals mensen met een fysieke beperking, langdurig werklozen, … die vaak integraal afhankelijk zijn van een goed openbaar vervoer, worden daarbij extra geraakt. Enkel voor jongeren tussen 18 en 24 jaar blijft het tarief voor de Buzzypass hetzelfde.
Winfried Huba, Climaxi-lid en gepensioneerde huisarts uit Gent die actief is in de fietsersbond en de Gentse Busbeweging, verwoordt
het zo: “Het werkingsbudget van De Lijn is nu hetzelfde dan 15 jaar geleden in 2009. Natuurlijk is er dan te weinig geld, en daardoor slabakken dan de werking en het uit te voeren onderhoud natuurlijk. Het werkingsbudget moet daarentegen juist meegroeien met de maatschappelijke kosten en de inflatie. Je zou kunnen stellen dat onze bus- en tramtickets nog relatief goedkoop waren maar 20% stijging is echt veel te veel. En dat terwijl nog niet lang geleden net 20% van de haltes afgeschaft werd. Dat is de wereld op zijn kop.”
Dit wordt ook door reizigersorganisaties zoals TreinTramBus zo gezien.
Voorzitter Peter Meukens stelt in een artikel in VRT NWS dat de tariefverhoging een juiste beslissing is, aangezien voor De Lijn ook alles duurder is geworden. Maar volgens
TreinTramBus moet dat dan wel met een goed product en een correcte dienstverlening gepaard gaan, en daar wringt dus net het schoentje.
Voor Stan Reusen is dit vooral een politieke keuze: “De ticketprijzen moet je als een deel van de middelen zien binnen het totale budget dat een overheid nodig heeft om een goed openbaar vervoer te organiseren. Voor ons als vakbond maakt het op zich niet uit of die middelen van de gebruiker of de regering komen, ze moeten vooral voldoende zijn.” Op dit moment zijn ze dit namelijk niet, en daar lijden zowel een vervoersmaatschappij zoals de Lijn alsook de reizigers onder.
Stan Reusen vervolgt: “Natuurlijk zijn hogere prijzen heel jammer voor de reiziger, vooral als dit gekoppeld gaat met een onvoldoende dienstverlening. Op de duur gaan enkel reiziger aangetrokken worden die echt geen andere optie hebben. Terwijl: een vervoersmaatschappij die zich goed uitbouwt, trekt net reizigers aan. Kiezen voor bussen en trams van De Lijn staat dan voor een bewuste keuze, het maakt het voor de reiziger praktisch en die kan er op rekenen. Bij dit alles komt dan de framing dat vakbonden die staken verantwoordelijk zijn voor een tekort in de dienstverlening, maar ik vrees dat het de andere 364 dagen van het jaar ook geen rozengeur en maneschijn is.”
Ook Winfried Huba beaamt dat de ticketprijs die omhoog of omlaag gaat eigenlijk een secundaire vraag is. “We zitten in een systeem waar de CO2-uitstoot verder toeneemt, het individueel verkeer neemt niet af. Je zit met een exploitatiekost van 900 miljoen euro voor De Lijn. Deze moet al 1,2 miljard zijn, maar eigenlijk zou het naar 2,7 miljard euro per jaar moeten gaan. Om een openbaar vervoer te hebben dat driemaal zo sterk is dan vandaag. Annick De Ridder stelt als Vlaams Minister van Mobiliteit in De Tijd dat ze geen cadeaus wil geven aan de Vlamingen. Maar ze is ons moeder niet, we hoeven geen cadeaus. Ze is net onze minister: ze moet ons garanties geven voor een goed functionerend openbaar vervoer.” Stan Reusen: “Om nog een vergelijking te maken. Het wagenpark aan bedrijfswagens krijgt 4 miljard euro per jaar, bij De Lijn komen we dus aan
nog geen vierde van dit bedrag. Daar zie je echt welke keuzes je kan maken in je maatschappij. Het moet daarom niet revolutionair zijn, maar je kan wel de beweging maken naar wat we willen. Wat dan toch goed is aan het vervoerssysteem ‘Basisbereikbaarheid’ dat de Vlaamse Overheid invoerde, is de organisatie in vervoersregio’s met regioraden. Steden en gemeenten kennen goed hun eigen mobiliteit: hoe kunnen mensen tot op hun werk geraken, hun kinderen afzetten, … Het probleem is dat de ter beschikking gestelde middelen niet hoog genoeg zijn om dit volwaardig uit te bouwen.”
Ook de situatie rond de flexbussen kleurt allesbehalve roos in het verhaal van De Lijn. Begin maart schreef De Standaard dat bijna 1 op de 10 flexritten door De Lijn worden geannuleerd. Dit zorgt voor een laag vertrouwen in deze dienst. “De cijfers zijn dramatisch en bevestigen dat flexvervoer in bepaalde gebieden niet voldoet”, zegt Vlaams Parlementslid An Christiaens (CD&V), die de cijfers opvroeg. “Wie in landelijke gebieden woont, heeft vaak geen alternatief. De boodschap is dan: ‘Pech, jij raakt niet op je bestemming.’ Het systeem moet transparanter en eerlijker worden. Gebruikers moeten weten waarom een rit wordt geweigerd en vervoerregio’s zouden bijkomende ritten moeten kunnen toekennen.”
Stan Reusen: “Natuurlijk had het systeem ‘Basismobiliteit’ de sociale factor duidelijk in zich, en voel je dit nu steeds meer verloren gaan.
Een openbaar vervoer mag economisch voordelig zijn, maar speelt ook zeker een sociale factor. Bijvoorbeeld in Limburg een of meerdere lijnen schrappen om er dan in Antwerpen één bij te creëren, daar heb je eigenlijk als samenleving weinig aan. Het draagvlak voor het openbaar vervoer is op dit moment veel minder groot dan voorheen. Op dit moment zijn flexbussen niet het antwoord, je moet er meer middelen tegenover zetten.”
Wat ook door Wilfried Huba wordt beaamd: “Je kan niet anders dan hier meer geld tegenover zetten.”
En het klimaat dan?
We zouden bijna vergeten dat er in gans dit verhaal erg weinig over het klimaat wordt gepraat.
Stan Reusen: “Millieumatig wordt er op dit moment heel weinig gekeken naar openbaar vervoer. Zowel Vlaams als federaal . Er is op dit moment geen ambitieus plan te zien waarin beide regeringen zeggen: we gaan morgen een traject uitbouwen. Men kijkt vooral als vereiste naar aanbod geven waar er vraag is. Ik mis vandaag dat ambitieuze plan. Geen enkele politieke partij durft daarin op dit moment stelling innemen. Zelfs de meest liberale partijen zouden hiermee iets kunnen doen, als je kijkt naar het wegnemen van het fileprobleem op weg naar meer economische groei. Antwerpen kan haar positie als logistieke draaischijf verliezen wanneer vrachtwagens blijven vaststaan op de Antwerpse ring. Indien je 10-15% kan wegnemen van die congestie, ga je enorme stappen vooruit. Maar dan moet je dus eerst een goed alternatief hebben, dat aantrekkelijk is. Of dat nu de trein, tram of bus is.”
De kernenergie van morgen is een illusie
Jean-Paul Martens
Vijf jaar geleden leek een kernstop over heel Europa spoedig een feit. De immense catastrofes van Tsjernobyl en Fukushima zorgden voor een groeiende zekerheid dat dit niet voor de laatste keer zou voorvallen. De publieke opinie keerde zich tegen de sector. De antinucleaire beweging leek internationaal gelijk te halen en demobiliseerde. Wereldwijd was de nucleaire lobby tijdelijk verlamd en ging men over tot sluiting van centrales. Vandaag zijn vriend en vijand verrast dat de politieke wederopstanding van de nucleaire plannen (en de nucleaire bewapening) zo’n vaart neemt.
Plannen
Binnenkort zal in het Franse
Gravelines het grootste nucleaire complex van de wereld gebouwd worden. Gravelines ligt vlakbij onze westkust. Nabij Antwerpen wordt Borsele of Terneuzen een mogelijke locatie voor nieuwe, kleine Nederlandse kerncentrales. Onze
regering wil zelf ook inzetten op zo’n ‘Small Modular Reactors’ en schoof al 100 miljoen euro naar Mol om een model uit te tekenen. Nergens weerklonk een tegenwoord of een maar.
De enorme uitdagingen voor de kernenergiesector
De toekomst ‘straalt’ dan wel volgens vele media en politici, toch treffen harde tegenvallers zowat elk project. Privékapitalen haken af, zelfs mits zware subsidiëring zoals in Nederland. De uiteindelijke bouwkost loopt overal uit op naar een veelvoud van het initiële budget. Verzekeringsmaatschappijen zien nergens de risico’s van een kernramp verzekerbaar. Elk project loopt vertragingen op en dan spreekt men telkens minstens over een decennium. Bovendien is geen enkel gevaarrisico al opgelost: noch bij de uraniumwinning, noch bij de productie, noch bij het eeuwige
stockeren van het afval, noch qua veiligheid bij oorlogsdreiging. Een einde aan de nucleaire incidentenlijst kan niet verwacht worden.
Dat alles tezamen levert een beeld op van een zwakke sector die enorme bedragen weghaalt uit dringender transitieprojecten zoals energieopslag, zonne-energie, aardwarmte, getijdenkracht, enz. Van die zwakte kan gebruik gemaakt worden: tijd om opnieuw te beginnen en niet van nul!
Tot actie overgaan
Een groepje milieuactivisten van vroeger, waaronder enkele leden van Climaxi, namen de uitdaging
aan. Onder de oude vlag van VAKS, Verenigde Actie voor een
KernStop, werd al druk overlegd en reeds de derde actiedag vond plaats (zie affiche).
Eerste doel van VAKS is steun vinden bij het middenveld voor een overtuigende tegenargumentatie. En dat lukt al aardig: 42 verenigingen, waaronder 25 binnenlandse, ondertekenden de eerste analyses en persmededeling. Ontwerpen voor parlementaire vragen vertrokken naar de progressieve partijen. Alleen al de vragen over de herkomst van de uraniumvoorraden beloven stekelig te worden. 21
Op het eerste overleg van VAKS kwamen heel wat buitenlandse delegaties getuigen. Recent vonden te Borsele en Hulst ook druk bijgewoonde samenkomsten van bewoners plaats. Ook daar was VAKS aanwezig.
De trein is vertrokken: op weg naar een ‘nuke-free-climate & justice’.
Yuko Matsubaru (midden met witte jas) van de organisatie Sayonara Nukes@Belgium las tijdens de derde actiedag op 11 maart ook een brief voor van een bewoonster uit Fukushima (Foto: Ria Verjauw)
PFAS in het drinkwater
Thomas Coussens
Thomas Goorden schreef eind februari in Apache een tweedelig onderzoek naar PFAS in het drinkwater waar niet valt naast te kijken. We delen hier een korte samenvatting. Kleine tip van de sluier: ook Ronse kleurt donkerrood.
Het onderzoek en daaruit volgende artikel ging verder op een artikel dat half november 2024 in VRT NWS verscheen. Dit getuigde over hoge concentraties TFA in drinkwater van De Watergroep, Apache
wou graag weten hoe het met de andere leveranciers gesteld was. Ze moesten daarvoor zelf de informatie opvragen en aanvullen met gegevens op overheidswebsites omdat de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) ze niet wou vrijgeven uit ‘veiligheidsredenen’. Ook samen de resultaten overlopen wou de VMM nadien niet doen.
Thomas Goorden en co. komen ertoe dat kraanwater in meer dan de helft van alle Vlaamse leveringsgebieden niet aan verschillende risicogrenswaarden voor PFAS voldoet.
De Europese richtlijn voor totaal PFAS – de optelsom van alle
varianten van de chemische stof die worden gemeten – wordt overschreden in meer dan 60% van alle leveringsgebieden. In minstens een op de tien leveringsgebieden voldoet kraanwater ook niet aan de (achterhaalde) risicogrens van het Europees Voedselagentschap (EFSA) uit 2020. Grosso modo zijn er twee verklaringen voor de te hoge concentraties PFAS in drinkwater.
Enerzijds zijn er de hoge concentraties trifluorazijnzuur (TFA) – de bekendste zogenaamde ultrakorte PFAS. Die duiken vooral op in het midden van West-Vlaanderen, in het noorden van Oost- en West-Vlaanderen, in de stad Antwerpen, en in Genk en Maasmechelen. Het drinkwater in die gebieden is afkomstig uit oppervlaktewater – rivieren en kanalen – dat wellicht is vervuild door onder meer pesticiden die deels afbreken tot TFA.
Anderzijds zijn er vervuilingen door klassieke PFAS. Die hebben doorgaans te maken met historische verontreiniging. Dit zorgt voor enkele uitschieters aan de zuidoostelijke kant van Leuven, maar ook in Ronse, Oudenaarde, Waregem, Harelbeke en Londerzeel.
De resultaten van de uitgebreide oefening tonen aan dat er ondanks geruststellende overheidscommunicatie in bepaalde gebieden nochtans ernstige problemen zijn met PFAS in drinkwater. Dit heeft vooral te maken met ultrakorte PFAS zoals vooral TFA die niet wordt meegenomen in de gegevens waarover VMM communiceert, hoewel dit door de Europese Commissie sinds een aantal jaar wordt benadrukt juist wél te doen.
Het overschrijden van een risicogrens wijst niet op een acuut toxicologisch probleem. Om bij deze concentraties gezondheidseffecten te verwachten, moet er sprake zijn van langdurige (chronische) inname. Apache stelde Vlaams minister van Omgeving en Landbouw Jo Brouns (CD&V) verschillende vragen over de resultaten van hun onderzoek, maar ze kregen nog geen antwoorden. Voor het volledige artikel verwijzen we graag naar de website van Apache.
Wil je naast het nieuws in Climaxi ook kunnen genieten van de onderzoeksjournalistiek in Apache? Dit staat hen toe om diep te kunnen blijven graven. Maak je dan lid, of begin met hun nieuwsbrief: https://apache.be/nieuwsbrief
Ruimte voor Water onder water?
Filip De Bodt
Vzw Climaxi volgt de discussie binnen en rond de nieuwe
Vlaamse Regering zeer goed als het over water en overstromingen gaat. De vzw is er helemaal niet gerust in: de financiering van het programma ‘Ruimte voor Water’ in de Denderstreek is volledig onduidelijk en men lijkt de discussie opnieuw te willen herleiden tot de vernieuwing van de sluizen.
Zoals het Europees
Milieuagentschap enkele maanden geleden nog in een baanbrekend rapport stelde is Europa veel te weinig voorbereid op de klimaatrisico’s. De kost van een falend klimaatbeleid zal vele malen groter worden dan de investeringen die nodig zijn om wél klimaatambitie te tonen. Dat is een kwestie van algemeen belang. Vele gebieden zullen anders door het extreem weer onverzekerbaar worden. In Florida stuikt het verzekeringssysteem al in elkaar. Op dit moment is het zo
dat gemiddeld slechts 25% van de klimaatgerelateerde verliezen in de EU wordt gedekt door verzekeringen. Ook voor Vlaanderen lijkt dit zo te zijn. Minister-president Diependaele liet bij zijn aantreden al nattigheid voelen als het over overstromingen ging: “Wij investeren in water, maar op een redelijke manier. Ik doe trouwens niet mee aan doemdenken en paniekvoetbal. En misschien is dat gevaarlijk, ja, want morgen kan er iets gebeuren dat in mijn gezicht ontploft.”
Men kon toen al vermoeden wat nadien waarheid werd: de nieuwe Vlaamse regering voorziet minder geld voor de Blue Deal, het ambitieuze plan dat toenmalig Minister van Omgeving Zuhal
Demir (N-VA) in 2020 lanceerde in de strijd tegen wateroverlast en droogte. In 2025 en 2026 trekt de Vlaamse regering telkens 14 miljoen euro uit. In 2027 en 2028 loopt dit op tot 54 miljoen euro per jaar en in 2029 tot 154 miljoen euro. Samen 290 miljoen, terwijl de vorige Vlaamse regering er een half miljard euro aan besteedde. Niet het hele budget is ook voor de Blue Deal gereserveerd. In totaal is 25 miljoen euro van het budget bestemd voor walstroom in de
havens, zodat aangemeerde schepen (groene) stroom vanaf land kunnen gebruiken.
Studies wijzen uit dat er jaarlijks een investering van 250 à 300 miljoen euro nodig is voor projecten die water beheersen en langer vasthouden. De investeringen zijn klein bier in vergelijking met de mogelijke schade, zei hydroloog Patrick Meire “Na de waterbom in Wallonië in 2021 is berekend dat zoiets hier 8 miljard euro zou kosten, nog los van het menselijk leed. Nu investeren werkt als een verzekering die de schade aanzienlijk beperkt.” Ongeveer alle tenoren die in Vlaanderen wat van waterbeleid afweten, volgen deze manier van denken.
Dender
Begin dit jaar volgde een interessant gesprek in het parlement tussen
Annick De Ridder (N-VAMinister van Openbare Werken) en Tomas Roggeman (eveneens N-VA) over de financiering van het plan Ruimte voor Water. De Ridder liet weten dat de Vlaamse Regering tot 130 miljoen euro voorziet voor dat plan. Climaxi ziet hier enige tegenstrijdigheid: als er tijdens de eerste twee jaar maar 28 miljoen euro voorzien wordt voor de Blue Deal,
vanwaar komen dan de 21 miljoen voor de Denderstreek? En wat met West-Vlaanderen bijvoorbeeld? Of komen die budgetten uit een andere bron?
Sluizen
Bovendien is het onduidelijk geworden of die 130 miljoen euro voor de Dender ook de 90 miljoen voor de vernieuwing van de sluizen omvat. Hydrologen als Patrick Willems schatten het effect van de sluizen op het vermijden van ongeveer 20% overstromingen. Het GTOoverleg (een coördinatiegroep voor de Denderstreek) berekende het effect op ongeveer 15 centimeter verschil.
Indien men hoofdzakelijk inzet op sluizen wordt het programma uitgehold. Annick De Ridder deed de sociale klimaatbeweging nog meer schrikken met haar eindwoorden tijdens de discussie in het parlement: “Maar we weten dat het GIP (geïntegreerd investeringsprogramma, nvdr) een heel moeilijke oefening wordt. Het voordeel is dat het duidelijkheid zal geven. Het nadeel is dat er harde keuzes zullen moeten worden gemaakt. We zullen dat in de komende maanden zien. Ik denk dat we daar tegen
midden 2025 helemaal rond mee moeten zijn, maar dan zullen we duidelijkheid kunnen geven over of projecten de komende jaren kunnen worden meegenomen en in welke mate.”
Toegezegd?
In een aantal persartikels konden we nadien lezen dat de Vlaamse Regering de 130 miljoen blijft garanderen die voor de Dender is toegezegd, maar dit blijkt volgens Climaxi helemaal niet zeker te zijn. Ze wil er de nieuwe minister aan herinneren dat het programma Ruimte voor Water een compromis is dat evenwichtig maar kwetsbaar is: “Het is
een programma dat na veel overleg ongeveer alle partners (overheid, landbouw, milieu) heeft samengebracht. De discussie in het Vlaams Parlement geeft de indruk dat men het opnieuw louter en alleen over sluizen wil hebben en dat de financiering van het programma op de helling staat. Dit terwijl maandelijks een Europees land slachtoffer is van verschrikkelijke overstromingen met tientallen doden. Wij vragen de minister duidelijkheid en respect. Als ze dat niet kan bieden zal het snel gedaan zijn met de Pax Dendria. Wij hebben ons ook nooit verzet tegen de vernieuwing van de sluizen en we willen dat zo houden, maar zijn het wel wat beu om als milieubeweging door De Ridder met de vinger gewezen te worden.”
Climaxi, samen met Natuur en Landschap Vlaams Brabant, Geneeskunde voor het Volk, Greenpeace Limburg en de Limburgse Milieukoepel, een informatieve avond over de zorgwekkende vervuiling van de Melsterbeek in Sint-Truiden.
De Melsterbeek is namelijk vervuild met een cocktail van verschillende chemische stoffen waaronder PFOS en Chroom-6, chemische stoffen die kankerverwekkend zijn en zich ophopen in het milieu.
Het water uit de beek wordt
stroomafwaarts gebruikt voor irrigatie van landbouwgronden, waardoor deze verontreinigingen in onze voedselketen kunnen terechtkomen. Een van de vermoedelijke bronnen van deze vervuiling zijn de lozingen door bedrijven langs de beek.
Tenneco
Een belangrijke speler in deze kwestie Tenneco, een schokdemperfabriek langs de Melsterbeek die al geruime
tijd PFOS loost. Al sinds 2021 zijn er bezorgde geluiden over de afvalwaterlozingen van Tenneco in de Melsterbeek. Ondanks strengere Europese normen voor PFOSlozingen, paste Provincie Limburg deze normen voor Tenneco jarenlang soepeler toe. Dat er geen nieuwe PFOS vrij kwam maar het om historische vervuiling ging, was de uitleg die daarbij werd gegeven.
In november verleende de Limburgse provincie Tenneco een vergunning voor aanpassingen in de fabriek en de installatie van een waterzuiveringsinstallatie. Climaxi tekende samen met de 3 andere milieuverenigingen beroep aan tegen de verleende vergunning, omdat de huidige inspanningen onvoldoende zijn om verdere lozingen te rechtvaardigen. Daarnaast is er mogelijk ook sprake van luchtvervuiling met chroom-6, met ernstige gezondheidsrisico’s tot gevolg.
Hoewel Tenneco een grote rol speelt in de vervuiling van de Melsterbeek, zijn zij niet de enige verantwoordelijke.
Ook pesticiden die afkomstig zijn uit de landbouw komen via erosie in de beek terecht en dragen zo bij aan de vervuiling.
Onder de aanwezigen op de infoavond bevond zich ook Schepen van Leefmilieu Gert Stas (Vooruit) die verontrust was door de informatie die hem werd voorgeschoteld. Hij wil een overleg organiseren met de vakbonden, het bedrijf en de natuur- en milieuverenigingen om tot een oplossing te komen.
Concrete oproepen tot actie
De huidige metingen rond de vervuiling van de Melsterbeek zijn een rommeltje, wat leidt tot een gebrek aan duidelijkheid over de werkelijke situatie. Gezien het hoge gebruik van chroom-6 door Tenneco ofwel jaarlijks tussen de 50 en 80 ton, en de specifieke Europese waarschuwingen over de lozingen van dit gevaarlijke metaal in Sint-Truiden, is meer oplettendheid noodzakelijk. De jarenlang durende PFOS-lozingen, waarbij de waarden tot duizenden keren boven de norm lagen, maken een uitgebreid onderzoek des te noodzakelijker.
Om de situatie grondig aan te pakken en zowel bedrijven als overheid ter verantwoording te roepen, is systematische monitoring van de Melsterbeek een belangrijke eerste stap. Alleen met betrouwbare en uitgebreide gegevens kunnen we de omvang van de vervuiling begrijpen en de juiste maatregelen treffen.
Het uitvoeren van bloedonderzoek bij Tenneco-arbeiders en omwonenden is nodig om de gezondheidsrisico’s door blootstelling aan Chroom VI en PFAS goed in te schatten. Daarnaast zijn regelmatige controles op deze stoffen in de omgevingslucht van Tenneco noodzakelijk, om de luchtvervuiling in kaart te kunnen brengen en de risico’s voor omwonenden en werknemers te beperken. Het uitbreiden van de huidige “no regret zone” van de RWZI Sint-Truiden tot aan de monding van de beek, gecombineerd met een verbod op het gebruik van dit water voor landbouw, is een logische stap om de voedselveiligheid te waarborgen.
Na de infoavond kwam er ook goed nieuws: de OVAM is gestart met een studie naar de toepassing van een ‘PFAS-fingerprinting’ bij waterbodemonderzoeken. Deze
studie heeft als doel risicolocaties en lozingspunten te identificeren en, indien mogelijk, een duidelijk verband aan te tonen tussen de waterbodemverontreiniging en de verantwoordelijke bronnen.
Draai de PFAS-kraan dicht!
Om de milieu- en gezondheidsrisico’s structureel aan te pakken, moeten alle bronnen van PFAS-uitstoot geëlimineerd worden. Een algeheel verbod op PFAS is noodzakelijk, want een verbod per soort kan leiden tot kleine aanpassingen door bedrijven, waarna de hele procedure opnieuw
begint. De chemische industrie moet inzetten op veiligere en meer duurzame alternatieven.
Climaxi roept beleidsmakers op om zich uit te spreken voor een Europees verbod op PFAS en tegelijk een ambitieus Vlaams en federaal beleid te ondersteunen dat PFAS volledig uitfaseert. Samen met 38 andere organisaties, waaronder de verschillende mutualiteiten en diverse milieuverenigingen, zetten we een petitie op om druk uit te oefenen op de beleidsmakers. Teken de petitie via www.bondbeterleefmilieu.be/pfas/ petitie .
De coöperatieve winkel Eco & Fair werkt met steun van het project LEADER Vlaamse Ardennen tot Dender aan een gids over lokale wijn- en ciderproducenten in Zuidoost-Vlaanderen. De productie via korte keten is een belangrijk onderdeel van fairtrade. Met deze gids en een bijbehorende wijn- en ciderbeurs willen we lokale producenten ondersteunen en promoten. Ook willen wij meer informatie geven over lokale wijn en cider en onderzoeken we hiertoe de geschiedenis van cider in de regio.
Waarom vind je bijvoorbeeld in de supermarkt wijnen en ciders onder de vijf euro, maar is een dergelijke prijs voor lokale producenten onhaalbaar? Om deze vraag te beantwoorden, organiseerden we een rondetafelgesprek met drie producenten: Jeroen Ascoop (Vinifika en Pomesk), Rudy De Vos (Wijndomein Près de Gand) en Christophe van Rompaey (Anargist). Zij deelden hun inzichten over de economische uitdagingen
van hun vak. Hieronder vind je een fragment uit de gids.
Kleinschaligheid en kosten
Wijnen in de supermarkt worden vaak per tanker aangekocht en ter plaatse gebotteld in eigen installaties. Colruyt gaat nog een stap verder door eigen wijngaarden in België aan te kopen voor massaproductie. Deze grootschalige productie is voor onze lokale producenten niet haalbaar, ze richten zich op het voortbrengen van kwaliteitsproducten.
Rudy De Vos: “Hoe groter de oplage, hoe lager de prijs. Maar dat vereist automatisering, zoals machinaal oogsten, waardoor je een kleine fabriek wordt en minder controle hebt over de kwaliteit.”
Het opschalen van het productieproces is zeer kostelijk en waar lokale wijn- en ciderproducenten zelden aan toekomen. Voor kleine producenten is het al een grote uitdaging om op te starten, gezien een groot startkapitaal
nodig is om bijvoorbeeld een landbouwbedrijf over te nemen en om te schakelen. De explosieve groei van Belgische wijn en cider komt dan ook vooral door hobbyproducenten die niet afhankelijk zijn van de inkomsten uit hun producten.
Jeroen Ascoop: “Financieel krijgen wij nauwelijks terug wat we erin steken.”
Het aantal professionele wijn- en ciderproducenten in Vlaanderen blijft daardoor laag, met een meerderheid die dit slechts in bijberoep uitoefent.
Overheidsregels
Alle producenten zijn het erover eens dat de overheidsregels kleine ondernemers benadelen. Kleinschalige producenten moeten voldoen aan dezelfde wet- en regelgeving als grote bedrijven, inclusief hoge accijnzen en complexe administratieve verplichtingen. Btwcontroles, vergunningen en accijnzen maken het moeilijk om als kleine producent rendabel te blijven.
Christophe van Rompaey: “Bij een btw-controle wordt de bepaling van de
Près de Gand – Borsbeke
productprijs opgelegd. In deze prijs moeten daartoe alle kosten per fles (kurk, glas, productiekosten, plukkosten, onderhoud, enz.) minimaal maal drie worden doorgerekend. Als je dan nog duurzaam wil produceren en kiest voor hoogwaardig glas, kom je al snel uit op een startprijs die hoger ligt dan die van een cava of een cider uit Normandië. Daar zijn dan loonkosten, overhead, accijnzen en winstmarges nog niet eens in meegerekend.”
Bovendien zijn sommige subsidies of steunmaatregelen enkel toegankelijk voor grotere bedrijven. “Je moet een minimum aantal hectare aanplant hebben om in aanmerking te komen voor bepaalde subsidies. Dat is onhaalbaar voor kleinschalige producenten zoals wij,” voegt Van Rompaey toe.
Ecologische keuzes
Veel lokale producenten kiezen bewust voor milieuvriendelijke productiemethodes, wat al te vaak duurder uitvalt dan conventionele technieken. Om het consumentenvertrouwen niet te verliezen, proberen grote producenten smaakverschillen tussen jaargangen te minimaliseren. Dit doen ze door gebruik te maken van gekweekte gistculturen en andere technieken.
Natuurwijn en -cider daarentegen werken met spontane gisting, waardoor de smaak jaarlijks varieert en het proces arbeidsintensiever en dus duurder wordt. Dit heeft invloed op de verkoop, omdat klanten niet elk jaar dezelfde smaak kunnen verwachten.
Ook bij de appel- of druivenplantages speelt ecologie een belangrijke rol.
Christophe van Rompaey: “Je moet rekening houden met oogstverlies omdat we geen pesticiden gebruiken. In oude, natuurlijke boomgaarden kunnen we bovendien niet alle vruchten oogsten, omdat de bomen soms vijf tot zes meter hoog zijn. Dit maakt het proces arbeidsintensiever, maar het draagt wel bij aan biodiversiteit en een goed landschapsbeheer.”
Marktpositie en korte keten
Veel lokale wijn- en ciderproducenten kiezen ervoor om rechtstreeks aan consumenten te verkopen, omdat grote retailers hoge marges vragen.
Jeroen Ascoop legt uit: “De marge is al erg krap, waardoor samenwerken met retailers moeilijk is. Daarom verkopen we liever rechtstreeks, zonder extra tussenschakels.
Anderzijds kan verkoop via een gerenommeerd restaurant waardevol zijn, omdat het een manier is om je product te promoten.
Tot slot speelt ook perceptie een rol. Veel consumenten vergelijken lokale wijnen en ciders qua prijs met geïndustrialiseerde producten uit het buitenland, zonder rekening te houden met de kleinschalige en ambachtelijke productiemethodes. Zoals een producent opmerkt: “Er is een imagoprobleem, mensen weten niet meer hoe het product echt zou moeten smaken.”
Een mogelijke oplossing is beleving en directe verkoop.
Jeroen Ascoop: “Een rondleiding in de wijngaard of boomgaard helpt mensen niet alleen om de producten te leren kennen, maar hen ook begrijpen waarom onze wijn of cider duurder is. Het is een ervaring die ze meenemen. Samen wijnproeven met de wijnboer maakt het nog specialer, maar daar heb je wel de faciliteiten voor nodig.”
Bij Eco & Fair vind je een ruim aanbod aan lokale wijnen. De wijnen van Près de Gand starten vanaf € 15,5 ; een fles cider is er al vanaf € 10. Kom langs in de winkel
op Groenlaan 31, 9550 Herzele!
Ons laatste nieuws
Oostende -
Climaxi protesteerde tegen het rooien van bomen en struiken aan de Achterhaven van Oostende. Een vijfhonderdtal planten verdwenen aan de Vaarblekerstraat. Ze moeten plaats maken voor een vrachtwagenparking van de VDAB. Volgens Johan Bultiauw verdwijnt daarmee het laatste stukje groen in de haven.
Geraardsbergen -
De overstromingsgevoelige
Dender blijft een actueel thema in Geraardsbergen. Nu het plan Ruimte voor Water wordt uitgevoerd, krijgen de lokale besturen rond de Dender middelen van Vlaanderen. Dit geld is bedoeld voor de bescherming van kwetsbare gebieden, het vrijmaken van ruimte voor water en het herstel van de Dendervallei. Het nieuwe stadsbestuur van Geraardsbergen heeft echter besloten om met deze middelen de oude gebouwen van de CM af te breken en er een parking van te maken, onder het mom van ‘ontharden om beter te verharden’.
Climaxi en het actiecomité Dender
Opbouw Komitee stellen hier veel vragen bij. Dit project is geen noodzakelijke maatregel om de Dender weerbaarder te maken tegen overstromingen. Een duurzame oplossing voor het centrum van Geraardsbergen vraagt meer ruimte voor water, voor de Dender de stad binnenkomt. Wij pleiten voor structurele oplossingen, zoals de aanpak van het vliegveld in Overboelare.
D’Hoppe -
Binnenkort spreekt de Raad van State zich nog eens uit over D’Hoppe. Alle scenario’s voor het Wolvenpark van Fort liggen voorlopig in de prullenmand. Wat nog overblijft is de ondergrondse constructie die Denys op het terrein wou maken om zijn Roofrobot te testen. Dat gaat gepaard met nog wat lawaai midden in een beschermde Europese Natura 2000 -zone. De buren dienden beroep in. Eind maart worden de eerste zittingen verwacht.
Herzele -
De zoveelste poging tot aanleg van de N42 leidt opnieuw tot beroering.
Ondanks meer dan 800 bezwaren en tegenstand van de Gemeente
Herzele reikte de Vlaamse
Regering de bouwvergunning uit. Die is gebaseerd op een Milieu
Effecten Rapport (MER) met tamelijk veel hiaten en fouten erin.
De invloed op het nabijgelegen Europees beschermd Natura 2000 gebied Hasseltbos werd verkeerd berekend en de alternatieven onder de mat gemoffeld. Buurtbewoners en het Aktiekomitee N42 trekken samen met Climaxi naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
Ze zijn daartoe gedwongen omdat de overheid niet naar de alternatieven wil luisteren en voortdurend nieuwe vergunningen aanvraagt, ondanks de afkeuring ervan door rechtbanken.
Wetteren -
In Wetteren wil de Vlaamse
Overheid via een Masterplan rond mobiliteit een nieuwe brug plaatsen, die het verkeer uit het centrum houdt. Daardoor ontstaat evenwel een nieuwe verbinding tussen de E40 en de E17 die een extra verkeerstroom kan aantrekken. De bewoners verenigden zich in het Aktiekomitee
Brugverzet en kwamen op bezoek bij Climaxi om enige tips te rapen.
Brussel -
Climaxi heeft in samenwerking met Friends Of The Earth Europe een gloednieuwe tentoonstelling gemaakt: Energiearmoede en Verzet in beeld. Deze biedt een indringende momentopname van mensen over heel Europa die worstelen met energiearmoede. Sinds 2021 rijzen de energieprijzen de pan uit en wordt het klimaat steeds chaotischer. Dit verenigt burgers in de zoektocht naar alternatieven. Zo verkent de tentoonstelling de veerkracht en creativiteit van gemeenschappen in hun omgang met de energiecrisis. Van Lissabon tot Plovdiv komen individuen met pakkende verhalen aan het woord. Hun inzichten helpen ons een Europa zonder energiearmoede te verbeelden – een Europa waar het recht op betaalbare en schone energie gegarandeerd wordt. De tentoonstelling was te zien in GC De Kriekelaar en de Begijnhofkerk. Het zijn 18 vrij grote panelen met foto’s en tekst. De tento is nu op zoek naar een volgende halte. Misschien ligt die in jouw buurt? Bel ons in dat geval: 0496/718472
37
Alle regio’s -
In België komt een heuse stakingsbeweging op gang. Vakbonden verzetten zich tegen de verdere afbouw van de openbare dienstverlening, het verlengen van de pensioenleeftijd en de algemene verarming die men in het regeerakkoord ziet. Velen noemen het een pestakkoord naar de zwakste groepen van de samenleving toe. Climaxi steunt de stakingsoproep van 31 maart en verdere acties.
Antwerpen -
De aangrenzende Nederlandse provincies trokken zich terug uit de rechtszaak tegen Ineos. Een coalitie van Belgische en Nederlandse
milieuverenigingen, waaronder Climaxi, verzet zich tegen de komst van de chemische plastiekfabriek in de haven. Wij vinden dat er geïnvesteerd moet worden in nieuwe fossielvrije technologie in plaats van in verouderde technologie. De fabriek draait bovendien op Amerikaans schaliegas. Upper-patron Ratcliff kondigde na de verkiezing van Trump al aan om 3 miljard euro te gaan investeren in de VS. Ineos vroeg nu via zijn advocaten om een overleg met de milieubeweging. Men wil bekijken in welke mate de uitstoot en andere nadelen van de fabriek nog kunnen verbeterd worden. Climaxi past voor deze koffieklets.
We verhuisden!
De coöperatieve winkel Eco&Fair en het secretariaat van vzw’s Climaxi en ’t Uilekot zijn verhuisd.
Je vindt ons nu in de Groenlaan 31, drie huizen verderop in de straat.
Het secretariaat van Climaxi is open van dinsdag tot vrijdag, van 10u tot 18u.
Lid worden van Climaxi
Zin om Climaxi te steunen?
Vind je dat ons werk nuttig is en wil je de beweging die we uitbouwen steunen?
Word lid door minimum 10€ per jaar te storten, of een maandelijks bijdrage op BE40 0016 3236 1163 t.v.v. Climaxi, Groenlaan 39, 9550 Herzele.
Met dit lidgeld zetten wij acties op poten, bijten we ons verder vast in dossiers en organiseren we activiteiten. Samen bouwen we de sociale klimaatbeweging uit.
Je krijgt onze brochures in je bus en we nodigen je uit voor onze jaarlijkse ledenvergadering. Als je wil kan je aansluiten bij een groep in je regio.
Zin om mee te doen?
Dat kan!
Neem contact op via info@climaxi. be of via 0496/71.84.72. Of iemand van Climaxi, actief in jouw regio:
BRUSSEL
Simon Van Parijs via 0478/06.00.42
ZUID-OOSTVLAANDEREN
Filip de Bodt via Filip@climaxi.be of 0496/71.84.72
ANTWERPEN
Katrin Van den Troost: katrin@ climaxi.be en 0484/83.24.63
OOSTENDE
Johan Bultiauw via 0478/71.48.59 en Kries Hoornaert: kriesjex@hotmail.com
