Wijn- & cidergids Zuid-Oost-Vlaanderen
Inhoudsopgave
3 Inleiding
4 Een korte geschiedenis van cider in de Vlaamse Ardennen en de Lage Landen
10 Van boomgaard tot fles: het productieproces van cider
14 Productie van mousserende kwaliteitswijn – Méthode traditionnelle
16 Waarom is lokale wijn duurder
20 Wijn- en ciderbouwers in Zuid-Oost Vlaanderen:
20 Domein Leeflank
22 Wijndomein Bocclo
24 Wijndomein Près de Gand
26 Wijndomein De 3 Fonteinen
28 Wijnlandgoed Dorrebeek
30 Wijndomein Piro
32 Wijngaard Kampenberg
34 Domein Wynhuyse
36 Pomesk Wilde Cider
38 Anargist
40 Appelino
42 Kaart
De coöperatieve winkel Eco & Fair werkte, met steun van LEADER Vlaamse Ardennen tot Dender, aan een gids over lokale wijn- en ciderproducenten in ZuidOost-Vlaanderen. Wij maken lokale en eerlijke producten toegankelijker. Hierin speelt de korte keten een cruciale rol. Met deze gids willen we niet alleen de lokale producenten ondersteunen en promoten, maar ook de voedselketen transparanter maken. We bieden meer inzicht in de wereld van lokale wijn en cider en duiken in de geschiedenis van cider in onze regio.
De Belgische wijnbouw kent een geschiedenis van vallen en opstaan, maar elk jaar neemt de productie toe.
In 2023 werd in België ruim 3,4 miljoen liter wijn geproduceerd, een stijging van 13% ten opzichte van het vorige recordjaar 2022. Na het boerenjaar 2023 volgde echter een zwaar 2024, met voorjaarsvorst en een natte zomer die de oogst halveerde tot ongeveer 2 miljoen liter. Extreme weersomstandigheden tonen steeds duidelijker de impact van klimaatverandering op de Belgische wijnbouw.
Waarom vind je in de supermarkt wijnen en ciders onder de vijf euro, terwijl een dergelijke prijs voor lokale producenten onhaalbaar is? Kleinschalige wijn- en ciderproducenten werken ambachtelijk en duurzaam,
maar kampen met hoge kosten en strenge regelgeving, waardoor ze moeilijk kunnen concurreren met industriële producten. Toch zetten ze door, gedreven door passie en kwaliteit. Maar wie zijn deze mensen en welke producten maken zij?
Dat ontdek je in deze gids. Niet alleen kent ZuidOost-Vlaanderen een lange traditie van wijnbouw, ook cider heeft hier een rijke geschiedenis. We nemen je mee door de evolutie van de ciderproductie, vertellen waarom de drank op bepaalde momenten uit het straatbeeld verdween en laten zien hoe lokale producenten vandaag de draad weer oppikken.
Cider en wijn zijn nauw verwant, maar toch verschillend. Om dit te verduidelijken vroegen we twee producenten om hun productieproces toe te lichten en te laten zien hoe technieken en keuzes de smaak en kwaliteit van hun drank bepalen.
Deze gids kwam tot stand dankzij de enthousiaste medewerking van verschillende wijn- en ciderproducenten uit de regio, we hebben de teksten zo veel mogelijk in hun oorspronkelijke vorm behouden. Dank aan iedereen die heeft bijgedragen!
door Simon Van Parijs
Geschiedenis
Een korte geschiedenis van cider in de Vlaamse Ardennen en de Lage Landen
Lievelingsdrank van Karel de Grote, vreugdedrank van de Kelten, vruchtbaarheidsdrank van de Saksen en gezondheidsdrank in de middeleeuwse kloosters. Cider was geliefd door onze voorouders.
De appel – een van oorsprong Oosterse vrucht –is lang geleden neergestreken in ons land. Waarschijnlijk werd ze al door de Bandkeramische cultuur (van 5500 v. Chr. tot circa 4400 v. Chr.) in West-Europa gebruikt, die ook tot in onze regio reikte. Van de Kelten vermoedt men dat ze al cider maakten van wilde houtappelen. In dezelfde trog die werd gebruikt voor mede (honingwijn) en brooddeeg. Door materialen niet of nauwelijks te reinigen, ging het gisten gewoon verder. De appelboom was voor de Kelten een heilige boom. In de Joeltijd (midwinter) danste men er rond, werd er cider op de wortels gesprenkeld en natuurlijk als vreugdedrank gedronken. Europa’s klassieke
ciderregio’s liggen op plekken met de diepste Keltische voetafdrukken. Dat lijkt geen toeval. Denk aan Bretagne, Normandië, Zuid-West Engeland, Asturië, Baskenland,... Nog steeds zijn er daar tradities verbonden aan cider. Zoals wassailing in Engeland. Een jaarlijkse zegening van de boomgaarden. Een groot feest met muziek, dansen, vuur, brood wat in de bomen wordt gehangen om de goden ‘gunstig’ te stemmen, verwarmde cider die wordt doorgegeven en nog steeds op de boomwortels wordt gesprenkeld. Gelijkaardige tradities vind je in de andere bovengenoemde regio’s. Overal zijn er nog cider-rituelen om de vruchtbaarheid te verwelkomen en de band tussen mens, land en het ‘goddelijke’ te vieren.
Wanneer er precies voor het eerst cider werd gemaakt bij ons, in de Vlaamse Ardennen, is onduidelijk. De Kelten waren hier tenslotte ook, maar hard bewijs van cider is er nooit gevonden. De Romeinen – die hier rond 50 v. Chr. aanwezig waren, stonden bekend om de versprei-
door Britt Bakker
‘nieuwe wijn’ die rond Sint-Maarten (11 november) al van het ‘platteland’ kwam en gekelderd werd. Iets wat volgens sommigen onmiskenbaar cider moet zijn geweest. De druivenwijn was tenslotte nog niet klaar. Appels werden idealiter in oktober/november geplukt in de hoogstamboomgaarden en vroege rassen in september. Een vroege ‘nieuwe wijn’ zou een lichte, jonge cider van vroege rassen kunnen zijn. Al bewaarde men – in tegenstelling tot druiven – de ciderappels iets langer. Wat de smaak zelfs ten goede kwam. Rond deze tijd (17e en 18e eeuw) was cider een echte landbouwgebeurtenis en op de hofsteden in de wijnstreek (Brabant en Limburg) werd cider een dagelijkse drank.
6 7 ding van fruitteelt. De Salische Franken zetten dit voort met boomgaarden en fruitgaarden. Dat er rond die tijd appels werden gecultiveerd, is dus vrij zeker. Dat mensen daar in deze regio cider van maakten, is aannemelijk maar niet te verifiëren. Volgens Désiré Bois verwijzen de Salische wetten al naar de cultuur van ciderappels in de Lage Landen (Les plantes alimentaires chez tous les Peuples et à travers les âges, 1937). Echter, naar het gebied wat men nu de ‘Vlaamse Ardennen’ noemt, zijn geen verwijzingen. De eerste geschreven vermelding van ciderproductie in de Lage Landen Maasgouw dateert uit de 9e eeuw. Het was een verzoek van Karel de Grote om de kwaliteit van de cider-productie op zijn domeinen te verbeteren. De Romeinen vonden cider een ‘mindere’ drank ten opzicht van wijn, maar daar wilde de keizer verandering in brengen. Het was tenslotte zijn lievelingsdrank. Hij gebruikte het tegen jicht en nierstenen.
Tijdens de hoge middeleeuwen evolueerde cider van gezondheidsdrank in de kloosters naar populaire verbruiksdrank. Vanaf de 12e eeuw waren cider en bier de meest gedronken alcoholische dranken. Cider had als voordeel dat de appeloogst in ons zeeklimaat consistenter was dan de druivenoogst. Daarnaast vroeg ciderproductie niet
om ‘broodnodig’ graan, in tegenstelling tot bier. Bovendien ondervond men dat goed gemaakte cider – bestaande uit een mix tussen gecultiveerde en wilde appelen – van een minstens even goede kwaliteit was dan druivenwijn. De grote kloosters legden grote boomgaarden aan, denk aan de Sint-Baafsabdij in Gent, en die trend zette zich vanaf 1300 voort naar de kleinere kloosters en abdijen. Die maakten op den duur cider van hun eigen appels en op veel plekken stond er een appelpers van de gemeenschap. Op een bepaald moment was cider zo populair dat er vermeldingen zijn van ‘een bezorgde geestelijke die zich keert tegen de gewoonte om kinderen met cider of appelwijn te dopen’. Het zwaartepunt van deze ciderproductie lag vermoedelijk in het Hageland, Borgloon, Tongeren, Herkde-Stad – de fruitstreken – en delen van Wallonië. Goede appelwijnen* waren hier duurder dan druivenwijn. Niet toevallig waren dit de regio’s rond de grotere kloosters en abdijen (denk aan het verwantschap tussen klassieke bieren en abdijen).
Documentatie van abdij-cider in de Vlaamse Ardennen is nauwelijks te vinden. Guido Tack (12.000 jaar bos t’ Ename) liet weten dat de abdij van Ename uitgebreide boomgaarden bezat. Ook fruitboomgaarden. Echter,
zonder een spoor van cider in de archieven. Ook van de priorijen in Sint-Martens-Lierde en Hunnegem is er in eerste instantie geen teken van cider ondanks de boomgaarden. Wellicht moeten we alle aparte handelsarchieven van het Land van Aalst en de bovengenoemde abdijen induiken om cidertransacties te vinden. Cider droeg verschillende namen en spellingen – appelwijn, sider, cyder,... In de steden werd er in de 17e en 18e eeuw soms gesproken van
In de 18e en 19e eeuw is er ciderhandel tussen Henegouwen (Doornik), Dendermonde en Gent. Ons gebied ligt daar midden in. Ook al vinden we geen directe documentatie, vermoedelijk maakte men hier cider op kleinere schaal en voor eigen gebruikt. Zoals dat tot de jaren 50/60 in vele dorpen van de Vlaamse Ardennen gebruikelijk was. In Everbeek was dat zeker het geval. ‘Iedereen maakte hier vroeger cider’, horen we oude dorpelingen nog dikwijls zeggen. In de jaren 60 werden er rooipremies uitgedeeld om hoogstambomen te verwijderen, om een
overstap naar de productieve laagstamteelt te bevorderen. Wellicht dat er daarna minder fruit beschikbaar was.
Rond 1900 begint de industrialisatie in de cidermakerijen. In het Land van Herve begon met grootschalige productie en ook abdijen zoals die van Affligem maakten rond de 10.000 liter per jaar.
Opmerkelijk is dat er geen ciderbedrijven ontstonden in de fruitstreken, waar een groot deel van het fruit al werd gebruikt voor stroop en een deel werd geëxporteerd naar Duitsland en Zeeuws-Vlaanderen. Tussen 1910 en 1920 waren er recordoogsten met enorm veel overschot. De eis voor kwaliteit van handfruit werd steeds hoger én de invoertarieven rezen. Als reactie
hierop moderniseerde de cidersector om grotere hoeveelheden te kunnen verwerken. Er werden grotere machines ingevoerd, de productie van cider steeg aanzienlijk en men begon mousserende cider te promoten als Champagne vervanger. Desondanks bleef het een ‘gelegenheidsdrank’, in tegenstelling tot in de middeleeuwen. Als het eindelijk populair wordt in de jaren 30, ontstaat er een gebrek aan grondstoffen die men gebruikte voor de ‘bubbel’. CO2, flessen en suiker worden schaars.
Na de 2e Wereldoorlog liep het succes van de appeldrank een nog grotere deuk op. Door industrialisering waren grotere cider makers té afhankelijk geworden van toevoer van (slechte) grondstoffen. En de enorme verhoging van taksen en accijnzen deed dan weer de kleine ambachtelijke makers de das om. Cider bleef achter met een beschadigd imago en de populariteit daalde. Sinds enkele jaren komt hier gelukkig weer verandering in.
*Het woord ‘cider’ heeft veel broertjes en zusjes. Tijdens de hoge en late middeleeuwen werd er veel verwezen naar ‘appelwijn’. Nog vroeger werd ‘appelwater’ of ‘ofra’ gebruikt. De kerkvader en heilige Hiëronymus gebruikte ‘sicera’ voor gegiste dranken (‘sjekar’ betekent bedwelmende, sterke drank). Dat werd ‘sitre par pomaticum’, ‘sider’ of ‘citer’. (C. Verdot, Historique de la table, 1833)
• Bronnen: Academie voor Streekgebonden Gastronomie, ‘Cider’, 1984; Cornu Ph., ‘Poires et Pommes – fruits de pressoir’, 1982; Vandommelen H., ‘Appelen voor miljoenen’, 1980; Centrum voor Agrarische Geschiedenis.
Productieproces
door Jeroen Ascoop – Pomesk Wilde Cider
Van boomgaard tot fles: het productieproces van cider
Cider is een alcoholische drank gemaakt van gefermenteerd appel- of perensap. Het productieproces combineert traditionele methoden met moderne technologie om een brede waaier aan smaken en stijlen te creëren. Ciderproductie is een harmonieus proces waarin ambacht, wetenschap en creativiteit samenkomen.
Dit geeft elke fles cider een uniek karakter en smaak.
Appelkeuze en oogst
De kwaliteit van cider begint bij de keuze van het fruit. Er worden tal van rassen gebruikt, van specifieke ciderrassen tot eetfruit. De vruchten worden geoogst wanneer ze volledig rijp zijn, wat essentieel is voor een voldoende hoog suikergehalte en optimale smaak.
Wassen en sorteren
De oogst wordt grondig gewassen om vuil en ander ongewenst materiaal te verwijderen. Vervolgens worden ze gesorteerd om beschadigd of rottend fruit te verwijderen, omdat deze de smaak van de cider negatief kunnen beïnvloeden.
Schroten,
maceratie en persen
Het fruit wordt fijngemalen tot een pulp, ook wel ‘ pomace’ genoemd. Dit proces, schroten genaamd, helpt de sappen vrij te maken. Sommige cidermakers laten de pulp weken gedurende enkele uren of dagen. Dit proces heet maceratie en zorgt ervoor dat het sap lichtbruin wordt door contact met zuurstof. Tijdens de maceratie worden de cellen van de appels zachter, waardoor meer sap kan geperst worden. De pulp wordt daarna geperst om het sap te scheiden van het vruchtvlees. Het verkregen sap heet most en vormt de basis voor de cider.
Vergisting
Het vers geperst sap wordt overgebracht naar fermentatietanks, die van roestvrij staal of hout kunnen zijn. Hier wordt de vergisting opgestart, ofwel op een geheel natuurlijke manier met eigen gisten of door toevoeging van een gistcultuur. Tijdens de fermentatie zetten de gisten de suikers in het sap om in alcohol en koolstofdioxide (CO2). Dit proces kan enkele weken tot maanden duren, afhankelijk van de gewenste stijl van de cider. De temperatuur tijdens de fermentatie is daarbij cruciaal. Lage temperaturen (5-15°C) bevorderen een langzame fermentatie, wat de aroma's en smaken ten goede komt.
Rijping
Na de vergisting laat men vaak de jonge cider verder rijpen om de smaken te verfijnen. Deze rijping kan variëren van enkele weken tot meerdere jaren. Cider kan worden opgeslagen in roestvrijstalen tanks, houten vaten of glazen flessen. Eikenhouten vaten kunnen extra smaakdimensies toevoegen, zoals vanille- of karamelaroma’s en meer structuur brengen door de afgifte van tannine in het hout.
Filtratie en stabilisatie
Voor commerciële productie wordt cider vaak gefilterd om onzuiverheden, zoals gist en bezinksel, te verwijderen. Ook wordt stabilisatie toegepast door conserveermiddelen als zwaveldioxide toe te voegen om oxidatie en bederf te voorkomen. Bij ambachtelijke ciders zie je vaak een lichte troebelheid, omdat men ervoor kiest om deze niet te filteren. Dit komt ten goede aan de complexiteit.
Blenden
Veel ciderproducenten mengen verschillende batches (of deelvoorraden van producten die identieke kenmerken hebben zoals kwaliteit en productietijd) om een consistente smaak en balans te behouden. Dit is vooral belangrijk voor grote merken die een herkenbare smaak willen bieden. Kleinere producenten kiezen vaak voor meer variatie en complexiteit door te blenden.
Bruisend of plat
Cider kan zowel plat als bruisend zijn. De bubbels kunnen op verschillende manieren ontstaan: natuurlijk, door een tweede gisting in de fles (zoals bij champagne), of kunstmatig, door koolzuurgas onder druk toe te voegen.
Een andere methode is het bottelen van de cider tijdens de eerste gisting, waardoor een lichte bubbel ontstaat.
Deze traditionele techniek is de oudste bekende manier en wordt ‘méthode ancestrale’ genoemd.
Bottelen en verpakking
De afgewerkte cider wordt gebotteld in glazen flessen of tegenwoordig ook in blikjes. Tijdens dit proces wordt vaak nog een laatste keer gecontroleerd op kwaliteit. De verpakkingen worden vervolgens klaargemaakt voor distributie.
Soorten cider
Cider heb je in een veelvoud van stijlen, gaande van kurkdroog tot zoet, stil of mousserend. Droge ciders hebben een laag suikergehalte en frisse zuren, terwijl zoete exemplaren meer restsuiker bevatten en een zachter, fruitiger karakter hebben. Er bestaan ook heel veel infusies of co-fermentatiedranken, waarbij andere fruitsoorten, planten en kruiden aan de cider toegevoegd worden. De complexiteit en veelzijdigheid van cider bieden enorm veel gastronomisch potentieel als een smaakvol laag-alcoholisch alternatief waarmee je tal van interessante pairings met gerechten kan maken.
door Rudy De Vos – Wijndomein
Près de Gand
Méthode Traditionnelle
Productie van mousserende kwaliteitswijn
Methode traditionnelle
Het maken van mousserende kwaliteitswijn op ambachtelijke wijze is een langdurig en nauwgezet proces, dat vakmanschap en geduld vereist. Deze traditionele methode, bekend als de méthode traditionnelle of de méthode champenoise, wordt door verschillende producenten uit deze gids gebruikt voor de productie van hoogwaardige mousserende wijnen. Dit zijn de belangrijkste stappen in het proces:
Oogst (eind september, meestal twee weken)
De druiven worden met de hand geplukt, meestal klassieke champagnevariëteiten zoals Chardonnay, Pinot Noir en Pinot Meunier. Tijdens het plukken wordt elke druif zorgvuldig beoordeeld. Onrijpe of beschadigde druiven worden niet meegenomen uit de oogst.
De druiven worden zachtjes geperst om het sap te extraheren. Bij rode druiven wordt erop gelet om zo min mogelijk kleur uit de schil mee te nemen. Alleen het meest kwalitatieve sap van de eerste persing wordt gebruikt. Het sap van verschillende druivenrassen wordt afzonderlijk bewaard.
Eerste fermentatie
Het druivensap fermenteert onder invloed van gist, waarbij de natuurlijke suikers worden omgezet in alcohol. De basiswijn rijpt minimaal tien maanden in inoxvaten, vaak zelfs meerdere jaren. Optioneel kan een malolactische fermentatie worden uitgevoerd. Hierbij wordt het scherpere appelzuur omgezet in zachter melkzuur (malum= appel en lac= melk in het Latijn).
Assemblage (blenden)
De basiswijnen worden zorgvuldig gemengd om het gewenste smaakprofiel te verkrijgen. Sommige mousserende kwaliteitswijnen zijn een blend van verschillende jaargangen en/of druivenrassen.
Toevoegen van suiker en gist
Een mengsel van suiker en gist (‘liqueur de tirage’) wordt toegevoegd om de tweede fermentatie in gang te zetten.
Bottelen
De wijn wordt gebotteld en afgesloten. Tijdens de tweede fermentatie in de fles ontstaat koolzuurgas, dat oplost in de wijn. Dit zorgt voor de fijne bubbels en een interne druk van ongeveer 6 bar.
Rijping
De flessen rijpen minimaal 18 maanden in de kelder, vaak langer dan twee jaar. Voor ‘vintage’ of ‘millésimé’ mousserende wijnen is de minimale rijpingstijd drie jaar, waarbij uitsluitend druiven uit één oogstjaar worden gebruikt.
Een belangrijke stap is de rijping op de gist. Hoe langer de wijn hiermee in contact blijft, hoe complexer de smaak en hoe fijner de belletjes.
Verwijdering van sediment (gistrestanten)
Door het draaien van de flessen (‘remuage’) bewegen de gistrestanten langzaam naar de hals, totdat de fles rechtop staat. Vervolgens wordt de flessenhals bevroren en de bevroren gistprop uit de fles geschoten (‘dégorgement’). Hierbij gaat een kleine hoeveelheid wijn verloren, wat nadien wordt aangevuld.
Dosage
Er wordt een mengsel van wijn en suiker (‘liqueur d'expédition’) toegevoegd om de gewenste balans en zoetheid te verkrijgen. Het suikergehalte bepaalt of de wijn ‘brut’, ‘extra brut’, ‘demi-sec’, etc. is.
Afdichting en rustperiode
De fles wordt afgesloten met een kurk en een draadkapje (‘muselet’). Daarna moeten de flessen nog minstens zes weken rusten voordat de verkoop kan starten.
Persen
Rondetafelgesprek
Waarom is lokale wijn duurder?
Waarom vind je bijvoorbeeld in de supermarkt wijnen en ciders onder de vijf euro, maar is een dergelijke prijs voor lokale producenten onhaalbaar? Om deze vraag te beantwoorden, organiseerden we een rondetafelgesprek met drie producenten: Jeroen Ascoop (Vinifika en Pomesk), Rudy De Vos (Wijndomein Près de Gand) en Christophe van Rompaey (Anargist). Zij deelden hun inzichten over de economische uitdagingen van hun vak.
Kleinschaligheid en kosten
Wijnen in de supermarkt worden vaak per tanker aangekocht en ter plaatse gebotteld in eigen installaties. Colruyt gaat nog een stap verder door eigen wijngaarden in België aan te kopen voor massaproductie. Deze grootschalige productie is voor onze lokale producenten niet haalbaar, ze richten zich op het voortbrengen van kwaliteitsproducten.
Rudy De Vos verwoordt het als volgt: "Hoe groter de oplage, hoe lager de prijs. Maar dat vereist automatisering, zoals machinaal oogsten, waardoor je een kleine fabriek wordt en minder controle hebt over de kwaliteit."
Het opschalen van het productieproces is zeer kostelijk en waar lokale wijn- en ciderproducenten zelden aan toekomen. Voor kleine producenten is het al een grote uitdaging om op te starten, gezien een groot startkapitaal nodig is om bijvoorbeeld een landbouwbedrijf over te nemen en om te schakelen. De explosieve groei van Belgische wijn en cider komt dan ook vooral door hobbyproducenten die niet afhankelijk zijn van de inkomsten uit hun producten.
Jeroen Ascoop benadrukt: "Financieel krijgen wij nauwelijks terug wat we erin steken." Het aantal professionele wijn- en ciderproducenten in Vlaanderen blijft daardoor laag, met een meerderheid die dit slechts in bijberoep uitoefent.
Overheidsregels
Alle producenten zijn het erover eens dat de overheidsregels kleine ondernemers benadelen. Kleinschalige producenten moeten voldoen aan dezelfde wet- en regelgeving als grote bedrijven, inclusief hoge accijnzen en complexe administratieve verplichtingen. Btw-controles, vergunningen en accijnzen maken het moeilijk om als kleine producent rendabel te blijven.
Christophe van Rompaey legt uit: "Bij een btwcontrole wordt de bepaling van de productprijs opgelegd. In deze prijs moeten daartoe alle kosten per fles (kurk, glas, productiekosten, plukkosten, onderhoud, enz.) minimaal drie keer worden doorgerekend. Als je dan nog duurzaam wil produceren en kiest voor hoogwaardig glas, kom je al snel uit op een startprijs die hoger ligt dan die van een cava of een cider uit Normandië. Daar zijn dan loonkosten, overhead, accijnzen en winstmarges nog niet eens in meegerekend."
Bovendien zijn sommige subsidies of steunmaatregelen enkel toegankelijk voor grotere bedrijven. "Je moet een minimum aantal hectare aanplant hebben om in aanmerking te komen voor bepaalde subsidies. Dat is onhaalbaar voor kleinschalige producenten zoals wij," voegt Van Rompaey toe.
Ecologische keuzes
Veel lokale producenten kiezen bewust voor milieuvriendelijke productiemethodes, wat al te vaak duurder uitvalt dan conventionele technieken.
Om het consumentenvertrouwen niet te verliezen, proberen grote producenten smaakverschillen tussen jaargangen te minimaliseren. Dit doen ze door gebruik te maken van gekweekte gistculturen en andere technieken. Natuurwijn en -cider daarentegen werken met spontane gisting, waardoor de smaak jaarlijks varieert en het proces arbeidsintensiever en dus duurder wordt. Dit heeft invloed op de verkoop, omdat klanten niet elk jaar dezelfde smaak kunnen verwachten.
Ook bij de appel- of druivenplantages speelt ecologie een belangrijke rol. Christophe van Rompaey legt uit: "Je moet rekening houden met oogstverlies omdat we geen pesticiden gebruiken. In oude, natuurlijke boomgaarden kunnen we bovendien niet alle vruchten oogsten, omdat de bomen soms vijf tot zes meter hoog zijn. Dit maakt het proces arbeidsintensiever, maar het draagt wel bij aan biodiversiteit en een goed landschapsbeheer."
Marktpositie en korte keten
Veel lokale wijn- en ciderproducenten kiezen ervoor om rechtstreeks aan consumenten te verkopen, omdat grote retailers hoge marges vragen.
Jeroen Ascoop legt uit: "De marge is al erg krap, waardoor samenwerken met retailers moeilijk is. Daarom verkopen we liever rechtstreeks, zonder extra tussenschakels. Anderzijds kan verkoop via een gerenommeerd restaurant waardevol zijn, omdat het een manier is om je product te promoten.”
Tot slot speelt ook perceptie een rol. Veel consumenten vergelijken lokale wijnen en ciders qua prijs met geïndustrialiseerde producten uit het buitenland, zonder rekening te houden met de kleinschalige en ambachtelijke productiemethodes. Zoals een producent opmerkt: "Er is een imagoprobleem, mensen weten niet meer hoe het product echt zou moeten smaken."
Een mogelijke oplossing is beleving en directe verkoop. Jeroen Ascoop: "Een rondleiding in de wijngaard of boomgaard helpt mensen niet alleen om de producten te
leren kennen, maar hen ook begrijpen waarom onze wijn of cider duurder is. Het is een ervaring die ze meenemen. Samen wijnproeven met de wijnboer maakt het nog specialer, maar daar heb je wel de faciliteiten voor nodig."
Domein Leeflank
Domein Leeflank is een wijndomein, brouwerij en eventlocatie in het landelijke Lede, Oost-Vlaanderen.
Het familiebedrijf is opgericht in 2016 en bevat een pittoresk kasteeltje dat omgeven is door een wijngaard.
Het statige herenhuis is gerenoveerd tot eventlocatie voor privé- en bedrijfsgelegenheden. Er is ook een brewpub waar na een rondleiding kan gedegusteerd worden.
De wijngaard op Domein Leeflank werd aangeplant in april 2016. Er staan 2.700 wijnstokken op een domein van één hectare. Druivensoorten Chardonnay, Spätburgunder (Pinot Noir) en Acolon zorgen voor een lekkere mix tussen witte en blauwe druiven. Er zijn enkele stokken Nebbiolo aangeplant als experiment. Er wordt hoofdzakelijk schuimwijn geproduceerd. Zo hebben ze ook een rode schuimwijn in het gamma. Daarnaast maken ze ook een ‘Orange wine’. Pater familias Bart leidt het onderhoud van de wijngaard en de productie van deze dranken in goede banen.
De schuimwijnen zijn gemaakt volgens de méthode traditionelle. Dit is dezelfde methode die men in de champagnestreek gebruikt om hun champagne te produceren. Het proces van plukken over persen tot fermenteren en uiteindelijk het consumeren van het eindproduct duurt gemiddeld 3 jaar en is een echte ambacht!
Organiseer jij binnenkort een privéfeest of bedrijfsevent? Je kan hen contacteren via info@ leeflank.be. Zin om eens langs te komen op domein Leeflank? Dat kan alleen op afspraak. In 2025 houden ze wel 2 opendeurdagen: een op zondag 15 juni en een op zondag 31 augustus.
Beschikbare wijnen:
Schuimwijn rood - 2021 - 75 cl Orange wine - 2023 - 75 cl
www.domeinleeflank.com
De in 2018 aangeplante wijngaard is gelegen op een mooi hellend perceel. Ze biedt een uniek terroir in het hartje van de Vlaamse Ardennen.
De wijngaard is gelegen te Zwalm in deelgemeente Sint-Denijs-Boekel. De naam Bocclo is afgeleid van het Oud-Nederlandse ‘Bock-Lo’ of het latere Boekel, wat beukenbos betekent.
Ze maken zowel witte, rode, rosé als mousserende wijnen (volgens méthode traditionnelle).
Vakmanschap, geduld en respect voor de natuur zijn essentieel voor het creëren van dit bijzondere product.
Beschikbare wijnen:
Souvignier Gris- Wit - alcoholpercentage (ABV) 12% - 2023 - 75 cl
Mousserende wijn Rosé - ABV 12,5% - 2022 - 75 cl
Ze werken met de hybride-druivenrassen Johanniter, Helios, Souvignier Gris en Cabaret Noir. Deze rassen zijn resistenter en meer geschikt voor ons koele klimaat. Ons gematigde klimaat zorgt namelijk voor lange, milde zomers waardoor de wijnen meer complexiteit, een levendige frisheid en een verfijnde aromatische diepgang bevatten.
De combinatie van de natuurlijke schoonheid van de regio en de opkomst van kwaliteitswijnen maakt de Vlaamse Ardennen een interessante bestemming voor wijnliefhebbers.
Johanniter/Helios/Cabaret Noir - Rosé - ABV 12% - 202375 cl
www.bocclo.be
Wijndomein Bocclo
Wijndomein Près de Gand
Midden in het idyllische landschap in Herzele ligt Wijndomein Près de Gand, een Belgische wijnparel waar vakmanschap en passie samenkomen. Dit jonge, maar ambitieuze domein staat bekend om zijn mousserende en stille wijnen van topkwaliteit, met een sterke focus op duurzaamheid en terroir-expressie. Door rondleidingen, proeverijen en evenementen te organiseren, brengt het domein wijn en beleving samen.
Met een ondergrond van zandleem en een gematigd klimaat biedt de streek ideale omstandigheden voor wijnbouw. Près de Gand kiest resoluut voor hoogwaardige druivenrassen, waaronder Chardonnay en Pinot Noir. Door te werken met een lage opbrengst per hectare en een nauwgezette vinificatie, weet het domein wijnen te creëren met finesse, elegantie en een authentiek Belgisch karakter.
Een absolute trots is de door Gault&Millau bekroonde Chardonnay 2021, een sublieme wijn die de kwaliteit van Près de Gand onderstreept. Met zijn verfijnde balans tussen frisse zuren, subtiele houttoetsen en rijke fruitaroma’s wordt deze Chardonnay terecht geprezen als een van de beste Belgische witte wijnen. Naast deze prestigieuze wijn brengt Près de Gand ook mousserende en andere stille wijnen voort die de unieke eigenschappen van de regio weerspiegelen.
www.wijndomein-pres-de-gand.be
Wijndomein De 3 fonteinen
In 2007 werd begonnen met de voorbereidingen voor de wijngaard. Een stuk grond net buiten het centrum van Zottegem waarop gedurende jaren paarden rondliepen, was de ideale basis voor een geschikte bodemstructuur.
Neustadt voor de Méthode
De wijngaard werd gedeeltelijk in 2008 en 2009 aangeplant met 1100 schimmelresistente druivenrassen. Een bewuste keuze volgens wijnbouwer Luc Goessens. Enerzijds tijdbesparend omdat er maximum 5 à 6 maal dient behandeld te worden tegen schimmels en ziektes. Anderzijds vormt dit een bijdrage aan fauna en flora. Hij maakt geen gebruik van herbiciden, dus werkt met machinale en manuele onkruidbestrijding. Enkel het hoognodige tegen ziekten en schimmels en de gepaste voedingsstoffen om de druivelaars gezond te houden, maken het succes van de wijngaard en wijnen.
Er wordt zowel witte, rosé, rode als mousserende wijn vervaardigd. Het productieproces is hierbij volledig in eigen handen. Alle wijnen worden met veel passie en vooral geduld gemaakt. Wijndomein De 3 Fonteinen behaalde een gouden medaille ‘Beste Belgische Wijn 2016’ met Cuvée rood 2015 en in 2021 met Cuvee wit Barrique 2020. Ze haalden ook een bronzen medaille bij de ‘Wijnkeuring van de Lage Landen 2017’ in het Duitse
Traditionelle Brut Rosé van 2013. Sinds 2017 valt het domein jaarlijks in de prijzen met goud en zilver bij de internationale wijnkeuring ‘PIWI-International’. Dit is een keuring van wijnen afkomstig van uitsluitend schimmelresistente druivenrassen, met deelnemers uit meer dan 15 landen. Het domein is lid van de Belgische wijnbouwers.
Beschikbare wijn:
Cabernet Sauvignon - Rood - 2016 - 75 cl
Witte, rosé en mousserende wijnen zijn tijdelijk uitverkocht. www.wijndomeinde3fonteinen.be
Wijndomein Landgoed Dorrebeek
Wijndomein Landgoed Dorrebeek werd in 2004 opgericht door Eric De Koekelaere, die aldus zijn passie voor wijnbouw omzette in een bloeiende wijngaard. Wat begon als een opportuniteit om het aangrenzende stuk grond aan te kopen, groeide uit tot een gerenommeerd domein met 4.700 wijnstokken.
De wijnen van Landgoed Dorrebeek zijn verkrijgbaar in de eigen winkel en het Promotiecentrum voor Streekproducten in Gent.
De wijngaard ligt op een zonnige zuidhelling, ideaal voor de vier zorgvuldig geselecteerde druivenrassen: Regent, Pinotin, Johanniter en de Belgische Roland. Door uitsluitend schimmelresistente rassen te kweken, minimaliseert De Koekelaere het gebruik van bestrijdingsmiddelen en werkt hij met respect voor de natuur. Enkel biologische producten worden ingezet voor onderhoud en bescherming van de druivenstokken.
Het wijnproces op Dorrebeek is volledig ambachtelijk en vindt plaats op het domein zelf. Van de zorgvuldige wintersnoei en rankgeleiding tot de oogst en vinificatie: elke stap gebeurt met aandacht voor kwaliteit en duurzaamheid. De Regent-druif levert een krachtige, kruidige rode wijn die dankzij eikenhouten lagering verfijnde vanilletonen ontwikkelt. De Johanniter-wijn is een volle, fruitige witte wijn met een frisse afdronk.
Beschikbare wijnen:
Witte wijn - Johanniter/Helios - 75 cl - Alcoholpercentage (ABV) 12,5%
Rosé wijn - Regent/Pinotin - 75 cl - ABV 12,5%
Rode wijn - Regent/Pinotin - 75 cl - ABV 12,5%
Schuimwijn - Johanniter/Helios - 75 cl - ABV 11,5%
www.landgoeddorrebeek.be
Wijndomein Piro
Wouter De Vuyst startte in 2014 met de aanleg van zijn eerste wijngaard en dat op 24-jarige leeftijd! Bij de aanplant koos hij voor de variëteit Chardonnay met het oog op vervaardigen van schuimwijn. Spoedig werd de wijngaard uitgebreid tot 1 hectare. Een halve hectare is gelegen in Herzele en Hillegem, de andere helft in Bottelare (Merelbeke). Naast Chardonnay zijn er na de uitbreiding ook de druivenvariëteiten
Pinot Blanc, Pinot Noir, Auxerrois en Cabernet bij gekomen.
De naam Piro verwijst naar de bijnaam van de overgrootvader van Wouter die in 1921 het perceel kocht. Op dat perceel is nu de Chardonnay geplant . Zo is het echt een familieperceel geworden waar ondertussen de 4de generatie aan de slag is.
Wouter werkt met oog voor de natuur in zijn wijngaard en zet zich in voor een ecologisch wijnbouwbeleid. Zo zijn er verschillende waardplanten rond de wijngaarden geplant, is er geïnvesteerd in een schoffelmachine en worden pesticiden en insecticiden vermeden.
Momenteel ligt de focus op schuimwijn. Spoedig zullen er ook nog andere producten volgen want Wouter heeft de wijnmicrobe goed te pakken.
Wie benieuwd is om de (schuim)wijnen te proeven, kan hiervoor terecht op het domein zelf of contact opnemen via de website.
Beschikbare schuimwijnen:
Piro 2018 - 95% Chardonnay + 5 % Pinot Blanc – Brut75 cl - Alcoholpercentage (ABV) 12%
Piro 2020 - 100% Chardonnay – Brut - 75 cl - ABV 12% www.wijndomeinpiro.be
Wijngaard Kampenberg
Jan Caudron, de oprichter van Wijngaard Kampenberg, plantte in april 2004 langsheen de oude heirbaan van Asse naar Kortrijk zijn eerste 350 wijnstokken.
In 2009 was hij één van de oprichters van de vzw Belgische Wijnbouwers en sinds meer dan 15 jaar is hij ook lesgever wijnbouw bij Syntra Gent en het Nationaal Agrarisch Centrum (NAC).
Daarvoor was hij 2 decennia actief als industrieel fotograaf. Na de bankencrisis van 2008 veranderde hij het geweer van schouder. Sindsdien richt hij zich 100% op wijnbouw. Niet enkel met zijn eigen wijngaard, maar ook als consultant en invoerder - verdeler van gespecialiseerd wijnbouwmateriaal met Vinitec.be.
Jan werkt met verschillende druivenrassen (‘cepages’). Pinot Gris was de allereerste druivensoort die ze aanplantten in 2004. De Pinot Gris wordt in verschillende beurten of ‘tris’ geplukt, afhankelijk van het einddoel. Wat hij ermee maakt, hangt af van het weer tijdens de zomer en kan elk jaar anders zijn: karaktervolle witte wijn, basiswijn met een alcoholpercentage van 10,5% voor Kampagne of Bitter Vermouth. Vermouth wordt gemaakt door het macereren of weken van kruiden in wijn. Het resultaat wordt vervolgens gestabiliseerd door alcohol toe te voegen. De druivensoort Zweigelt is genoemd naar professor Fritz Zweigelt uit Oostenrijk, die deze soort een eeuw geleden kruiste uit Blaufran-
kisch en Saint-Laurent. De derde aangeplante cepage is Gamay, een eeuwenoude Franse druivensoort uit het zuiden van Bourgogne en de Loire-streek. Bij streng snoeien én aanplant op een lichtzure grond - zoals bij Kampenberg - geeft ze wijnen met opulente fruitigheid en buitengewoon bewaarpotentieel. Tenslotte wordt ook Pinot Noir geteeld, gekend als een moeilijk te telen druivensoort. Het is pas na positieve ervaringen met Pinot Gris dat Jan het in 2014 aandurfde om ook Pinot Noir aan te planten. Na heel wat proeven en vergelijken koos hij uiteindelijk niet voor een oude Franse maar voor een nieuwe Duitse kloon die veel beter bestand is tegen vruchtrot (een typische schimmel voor druivenrassen met vaste, compacte trossen).
Beschikbare wijn:
Kampagne - rosé crémant - 75 cl - oogstjaar 2016 en oogstjaar 2018 Vermouth, als afgeleide van wijn: Bitter Vermouth - 17,5 % www.kampenberg.be
Domein Wynhuyse
Een nieuw begin. Domein Wynhuyse werd met een duidelijke visie opgericht in 2022: duurzame en ambachtelijke wijnbouw. Het perceel van ongeveer 5000 m² dat jarenlang als akkerland diende, bood een stevige basis maar had nood aan herstel.
De eerste stap in de transformatie naar een wijngaard was dan ook het revitaliseren van het bodemleven om de grond geschikt te maken voor aanplanting. In het voorjaar van 2023 werden er 1200 wijnstokken aangeplant, verdeeld over 5 variëteiten. Er werd bewust niet gekozen voor de klassieke ‘Pinot-rassen’. De aangeplante rassen doen het goed in een noordelijk en koel klimaat en leveren bovendien interessante wijnen op. Een beetje atypisch dus, maar Domein Wynhuyse wil liever geen dertien-in-een-dozijn wijn maken. In het voorjaar 2025 worden er nog een 300-tal wijnstokken aangeplant. Een eerste volwaardige oogst mogen we pas verwachten in 2027-2028.
Jeroen Ascoop is de bezieler achter Domein Wynhuyse. Met een achtergrond als wijnimporteur bij Vinifika (Herzele), verdiepte hij zich in de principes van de natuurlijke vinificatie. In 2020 begon hij met het maken van cider (Pomesk wilde cider), wat de basis legde voor een vervolg in de wijnbouw.
“Goede wijn start ter hoogte van de wijngaard. Dit principe vormt de basis van mijn aanpak.” zegt Jeroen.
“Bij Domein Wynhuyse wordt geen gebruik gemaakt van chemische of synthetische middelen. We creëren een gezond ecosysteem door de wijngaard te laten evolueren tot een groene oase, waarin biodiversiteit een sleutelrol speelt.”
Bij Domein Wynhuyse laten ze de natuur zo veel mogelijk haar werk doen. De wijnen vergisten spontaan, wat betekent dat men vertrouwt op de gisten die op de druiven en in de vinificatieruimte aanwezig zijn. Tijdens het maken van de wijn wordt zo weinig mogelijk ingegrepen: minimale filtering en geen gebruik van klaringsmiddelen of andere additieven. Enkel bij het bottelen voegt men indien nodig een kleine hoeveelheid sulfiet toe om de wijn te beschermen. Door de natuur te respecteren, is de betrachting pure en levendige wijnen te brengen die de kenmerken van de druif en het terroir volledig weerspiegelen.
Instagram: @domeinwynhuyse
Pomesk Wilde Cider
Pomesk Wilde Cider is een ambachtelijke microcidery uit de Vlaamse Ardennen, gespecialiseerd in pure, natuurlijke ciders. Gedreven door passie en respect voor de natuur, creëert Jeroen Ascoop authentieke, ongekunstelde smaken die het karakter van elke appel tot zijn recht laten komen.
Het productieproces begint met de selectie van onbewerkt fruit, afkomstig uit lokale boomgaarden en tuinen midden in de glooiende heuvels van de Vlaamse Ardennen. Het pure sap dat hieruit voortvloeit, wordt spontaan gefermenteerd. Dit gebeurt zonder toevoeging van gistculturen, sulfieten of andere additieven. Dit zorgt voor een cider die het ware karakter van het fruit naar voor brengt.
Pomesk gelooft in een filosofie van minimale interventie. Het gehele proces van oogst tot botteling is gericht op het behouden van de natuurlijke integriteit van het fruit. Er worden geen additieven, bewaarmiddelen of smaakversterkers gebruikt, waardoor de cider zijn karaktervolle smaak behoudt. Dit zorgt ervoor dat elke batch zijn eigen, unieke nuances heeft en dat geen twee jaargangen precies hetzelfde zijn.
Elk seizoen brengt nieuwe uitdagingen en verrassingen met zich mee. De kwaliteit en smaak van de oogst worden beïnvloed door verschillende factoren, zoals de weersomstandigheden, de variëteiten van de appels en peren, de specifieke
samenstelling van de blend en de timing van de oogst. Deze complexe dynamiek speelt samen met het wilde karakter van de vergisting een grote rol in het smaakprofiel. Hierdoor variëren de ciders van Pomesk subtiel in textuur, aroma en smaak. Ook het rijpingsproces draagt bij aan de unieke nuances van elke jaargang, en dit zowel in tanks als in de fles. Om deze diversiteit te benadrukken, wordt het oogstjaar op elke fles vermeld.
Pomesk draagt duurzaamheid hoog in het vaandel. Door te werken met lokaal geteeld fruit en geen onnodige toevoegingen te gebruiken, wordt op een milieuvriendelijke manier geproduceerd. Daarnaast maken ze gebruik van fruit dat anders vaak dreigt verloren te gaan. Zo gaan ze verspilling tegen. Dit niet alleen om de kwaliteit van de cider te waarborgen, maar ook om bij te dragen aan een gezonder ecosysteem.
Beschikbare ciders:
Comet - 60% appel / 40% peer - 2022 - 6,5%
Lux - 95% appel / 5% peer - 2022
www.pomesk.be
Anargist
Anargist is ontstaan na een uit de hand gelopen fermentatieexperiment tijdens de corona periode. Het is als het ware een huwelijk tussen een filmmaker met een passie voor wijn - Christophe van Rompaey - en een actrice met een fascinatie voor microbiologie - Britt Bakker.
Anargist maakt zorgvuldig gevinifieerde ciders afkomstig van lokaal, onbespoten fruit. Verwacht geen ‘klassieke’
Normandische, Engelse of Baskische cider – ze werken tenslotte met lokale rassen, een eigen terroir én een dosis eigenzinnigheid met als gevolg ook een eigen smaakprofiel en karakter. Sommige ciders neigen naar een natuurwijn, anderen lijken dan weer familie van een fijne geuze.
Anargist werkt volledig natuurlijk. De fermentatie gebeurt door ‘wilde’ gisten en bacteriën en er wordt niets toegevoegd aan het sap. Spontane fermentatie dus. Geen sulfieten, zuren, bewaarmiddelen, klaringsmiddelen, suikers,.. etc. Het fruit is afkomstig uit lokale tuinen en biodiverse (hoogstam) boomgaarden. Het gehele proces is handmatig, zonder grote machines, met een minimale hoeveelheid elektriciteit en water.
Kortom: low-tech. Het fruit wordt met de hand geplukt, geselecteerd, getrieerd, gewassen en uiteindelijk geperst met spierkracht. De fermentatie en rijping vinden plaats in duurzaam roestvrij staal (RVS), glas en amforen, niet in plastic. Er wordt zo weinig mogelijk ingegrepen. Dat natuurlijke proces vraagt om een nauwkeurige opvolging, kennis van de (microbiële) processen en uiteraard veel tussentijds proeven ;).
Anargist produceert kleinschalig. Zo kunnen ze handmatig/ambachtelijk blijven werken, is hun voetafdruk nihil en hebben ze aan het lokale fruit genoeg. Het is daarom een ‘nano cidermakerij’, kleiner dus dan ‘micro’.
Anargist combineert middeleeuwse arbeid, een fijne ‘vinificatie’ en lokale verankering om tot een duurzaam product te komen. En net zoals vroeger wordt de perspulp gebruikt als compost. In 2024 hebben ze een prachtige heuvel in Ogy kunnen bemachtigen. Hier werken ze de komende jaren aan een fruitparadijs met wijngaard, boomgaard en voedselbos. Bodemleven, biodiversiteit, oude rassen, polycultuur en oude teeltmethoden zullen hierbij centraal staan.
Beschikbare ciders:
A-9* 2024 - appel - 75cl - ABV 6,52%
Ciderella! 2023 - appel/peer/mirabel - 75cl - max. alcoholpercentage (ABV) 6%
qap 2023 - kweepeer/appel/wilde peer - 50cl - max. ABV 6,3%
QW “Amfora” 2023 - kweepeer - 50cl - max. ABV 5,8%
ap - appel/peer/wilde peer - 75cl - max. ABV 6,45%
A-3 2023 - appel - 75cl - ABV 6,8%
QW 2022 - kweepeer - 50cl - ABV 6%
A-6 “Sur Lie” 2022 - appel - 50cl - ABV 6,77%
CQ-1 2022 - appel/kweepeer - 50cl - ABV 6,8% www.anargist.be
Appelino
Appelino is een Vlaams ciderhuis dat zich richt op de productie van ambachtelijke cider. Gevestigd in Zwalm, maakt Appelino gebruik van de beste appels en peren uit de regio. Er worden enkel pure, natuurlijke ingrediënten verwerkt. De jaarlijkse oogst vormt de basis voor de ciderproductie, waarbij vakmanschap en oog voor kwaliteit centraal staan.
Pavol, de oprichter van Appelino, is van opleiding wijnmaker en sommelier. Deze achtergrond speelt een belangrijke rol in het productieproces, waarbij traditionele technieken van het wijnmaken worden gecombineerd met moderne benaderingen van ciderbereiding. Het resultaat is een cider met een verfijnde en authentieke smaak die de aroma’s van de gebruikte vruchten tot uiting brengt.
Appelino maakt jaarlijks meerdere ciders, meestal zo’n vijf verschillende soorten, waarbij elke batch (hoeveelheid cider die op één moment wordt gemaakt) uniek is en het smaakprofiel varieert. De variëteit in ciders ontstaat door een verschillend productieproces via de ‘méthode traditionnelle’ of de klassieke methode om cider te bereiden. Daarnaast wordt appelcider al dan niet geblend met peer of druif om variatie in smaak te creëren, van frisse en fruitige smaken tot meer complexe en kruidige varianten.
Met een focus op kwaliteit, ambacht en duurzaamheid biedt
Appelino een unieke ervaring voor liefhebbers van cider. De producten zijn een ware weerspiegeling van de passie van Pavol en zijn toewijding aan het creëren van authentieke smaken. Het gamma van Appelino is niet alleen geschikt als (h)eerlijk alternatief voor klassieke schuimwijn, maar vormt ook een stevige ondersteuning bij een vleesmaaltijd. Het vormt aldus een perfecte keuze voor een volledige foodpairing.
Naast cider biedt Appelino ook een reeks aanverwante producten zoals Pomm’O, appelsap en appelazijn aan. Elk product wordt met zorg en aandacht voor detail gemaakt. De consument kan zo genieten van de volle, natuurlijke smaken die typisch zijn voor de regio.
Beschikbare ciders:
Appelino – Cider nature 2023 – 75 cl
Appelino – Brut cider 2023 – 75 cl
Appelino – Demi sec cider 2023 – 75 cl www.appelino.be
Wijn- en Ciderbouwers in Zuid-Oost-Vlaanderen
Domein Leeflank •
Appelino •
Wijngaard Kampenberg •
Wijndomein Près de Gand •
Wijndomein Piro •
Wijndomein Bocclo •
Wijndomein De 3 Fonteinen •
Pomesk Wilde Cider •
Domein Wynhuyse •
Wijnlandgoed Dorrebeek •
Anargist •
Steun lokale makers, geniet van ambachtelijke smaken
