288 289 290 290 291 292 292 293
Forskning og konsekvenser av barnemishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 Årsaker til barnemishandling . . . . . . . . . . . . . . . 344
Hvilke følger kan sosiale problemer ha for individ og samfunn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Hvordan hindre eller forebygge barnemishandling? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
Spilleavhengighet som sosialt problem . . . . . . . . . . Årsaker til sosiale problemer . . . . . . . . . . . . . . . . Individuelle årsaksteorier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sykdomsmodellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sosial læringsteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samfunnsmessige årsaksteorier . . . . . . . . . . . . . . . . Konfliktteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Funksjonalisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Følger av sosiale problemer på individnivå . . . . . . . . 294 Følger av sosiale problemer på samfunnsnivå . . . . . 294 Forebygging av sosiale problemer . . . . . . . . . . . 294 KAPITTEL 13 Kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
301
Hva menes med kriminalitet? . . . . . . . . . . . . . . . 302 Registrert og skjult kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . Ulike former for kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vinningskriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Økonomisk kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisert kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rusmiddellovbrudd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vold og mishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Seksuallovbrudd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hatkriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
304 305 305 306 307 308 309 310 310
Årsaker til kriminalitet – teoretiske perspektiver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 Individuelle årsaksteorier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avviksteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stemplingsteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rasjonell aktør-teori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samfunnsmessige årsaksteorier . . . . . . . . . . . . . . . . Kriminologisk ulikhetsteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kriminelle delkulturer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lovverk og straffereaksjoner . . . . . . . . . . . . . . . . Straffeloven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hvorfor straffer vi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samfunnets straffereaksjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alternative straffereaksjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alternativ konfliktløsning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frihetsstraff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kritikk av strafferettssystemet . . . . . . . . . . . . . . . . . Straff og menneskerettigheter . . . . . . . . . . . . . . Konsekvenser av kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . Forebygging av kriminalitet . . . . . . . . . . . . . . . .
312 312 314 314 315 315 315 317 317 317 319 319 322 322 324 325 327 328
KAPITTEL 14
Barnemishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
333
Hva er barnemishandling? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Fysisk mishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Psykisk mishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Seksuell mishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omsorgssvikt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fire former for barnemishandling – fellestrekk . . . . .
335 337 338 339 340
Årsaksfaktorer på individnivå . . . . . . . . . . . . . . . . . . Risikofaktorer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Imitasjonsteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilknytningsteori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Årsaksfaktorer på samfunnsnivå . . . . . . . . . . . . . . . .
Primær, sekundær og tertiær forebygging av barnemishandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Barns rett til medvirkning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hvordan hindre overgrep og vold på Internett? . . . . . Straff og lovverket i Norge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frivillig sektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Barn og menneskerettigheter . . . . . . . . . . . . . . .
344 344 346 347 348
350 352 353 354 355 357
KAPITTEL 15
Rusmiddelmisbruk . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
361
Hva menes med rusmiddelmisbruk? . . . . . . . . . . . . . Fra bruk til avhengighet – en trinnvis utvikling . . . . . . . Årsaker til rusmiddelmisbruk . . . . . . . . . . . . . . . . . . Individuelle forhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Relasjonelle forhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samfunnsmessige forhold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forebygging av rusmiddelmisbruk . . . . . . . . . . . . . . . . Behandling av rusmiddelmisbruk . . . . . . . . . . . . . . . Behandling på ulike tjenestenivåer . . . . . . . . . . . . . . . Avrusning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Behandlingsmetoder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Medikamentelle behandlingsmetoder . . . . . . . . . . . . . Tilbakefall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
363 364 365 365 367 367 368 371 371 372 373 374 375
KAPITTEL 16 Utfordringer i velferdsstaten . . . . . . . .
379
Velferd under press . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380 Risikosamfunnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fungerer velferdsstaten godt nok? . . . . . . . . . . . Sektor- og hierarkiorganisering . . . . . . . . . . . . . . . . . Stort byråkrati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rekruttering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hva har velferdsstaten egentlig råd til? . . . . . . Eldrebølgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mange utenfor arbeidslivet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Høyt sykefravær og mange uføre . . . . . . . . . . . . . . . . . Oljefinansiert velferd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Materiell overflod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trenger vi velferdsstaten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Privatisering som svar? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Framtidens velferdsstat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
382 383 383 384 385 385 386 388 388 389 390 390 391 392
Eksamen: Eksempelbesvarelse . . . . . . . . . . . . . . . . . 396 Begrepsforklaringer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404 Stikkordliste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414 Bildeliste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
5