KAPITTEL 4
Den industrielle revolusjonen . . . . . . . . . . . . . 151 Industrialiseringens første fase (ca. 1770–ca. 1850) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Endringer i jordbruket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Hjemmeindustri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Fabrikksystemet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Dampmaskinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Jernbanen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Finansiering og investering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Industrialiseringens skyggesider . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Industrialiseringens andre fase (ca. 1850–ca. 1914) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Verdensutstillingen i London 1851 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Jernbanen brer seg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Fra jern til stål . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Kjemisk industri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Nye energikilder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Elektrisiteten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 USA – den nye økonomiske stormakten. . . . . . . . . . . . . . . . 165 Verdensøkonomien ved inngangen til 1900-tallet 166 Monopoler, truster og karteller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 KAPITTEL 6
Politikk og ideologier på 1800-tallet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Drømmen om nasjonen
...........................
Nasjonalismen som samlende og splittende kraft . . . . . . Italias samling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tyskland blir en stat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konservatismen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liberalismen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sosialismen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det kommunistiske manifest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marx som politiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fra revolusjon til reformer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
172 172 173 174 177 179 181 181 182 183
KAPITTEL 7
Kolonisering og nyimperialisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Nyimperialismen
..................................
188
Økonomiske og sosiale årsaker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
6
Militarisme og nasjonalisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Ideologiske årsaker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Kappløpet om Afrika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
191 «Fra Kapp til Kairo» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Frankrikes ambisjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 Tysklands kolonisering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Italias drøm om et nytt imperium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Belgisk Kongo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Britisk India . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 Vestens innblanding i Kina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Japan fra isolasjon til imperialisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Berlinkonferansen 1884–85 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KAPITTEL 8
Veien til selvstendighet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Det utenrikspolitiske bakteppet . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Flåteranet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 En ny krig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Karl Johan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Krigen 1813–1814. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Mirakelåret 1814 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Kielfreden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Opprør. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Stormannsmøtet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Riksforsamlingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Grunnloven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Grunnloven blir vedtatt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Inn i en ny union . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Mossekonvensjonen og novembergrunnloven . . . . . . . . . . . . . . . . 218 KAPITTEL 9
Det moderne Norge tar form . . . . . . . . . . . . . . 221 Modernisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Befolkningsvekst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Overbefolkning på landsbygda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Urbanisering og utvandring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 Ekspansjon i fiske og fiskeeksport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Trelastnæring i vekst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Ekspansjon og omstilling i skipsfarten . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Bedre kommunikasjonmidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Den første industrien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Flere arbeidsplasser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229