BRUZZ - editie 1858 (20-09-2023)

‘Ik ga niet met allerlei nieuwe ideeën a omen’

Staatssecretaris Ans Persoons

Basiliek van Koekelberg ontvangt wervel van heilige Relikwieën in Brussel

‘Schrijven in volzinnen, dat lukt precies niet meer’ Professoren aan begin academiejaar

Schaarbeek eert cartoonist GAL met retrospectieve

‘Scherp voor de machthebbers, zacht voor de zwakkere’

Beste Brusselaar, Onze stad was ooit een grijze kantoorstad op maat van auto's.

Maar Brussel heeft grote stappen vooruitgezet. Een nieuwe generatie Brusselaars is aangetreden, die het lot van onze stad in handen neemt en geen genoegen meer neemt met middelmatigheid of je-m'en-foutisme.

Brussel is een stad geworden met een eigen identiteit. Niet zomaar de hoofdstad van België, van Vlamingen en Walen, maar die van Europa, en vooral: die van zichzelf. Brussels for people.

Daar was daadkracht voor nodig. Maar het werk is nog niet af.

We moeten strijden voor een stad waar wonen betaalbaar is en waarin iedereen graag woont. Straten en pleinen op maat van mensen, veilig en proper. Een stad die volop leeft en mogelijkheden creëert.

Strijden voor meer koopkracht, betaalbare gezondheidszorg en voldoende crèches en scholen.

De Nederlandstalige socialisten in Brussel van one.brussels hebben getoond dat ze het verschil kunnen maken. En schakelen nu nog een versnelling hoger.

We strijden voor een stad waarin iedereen verantwoordelijkheid neemt. Niemand uit de boot valt. Waar iedere Brusselaar kansen krijgt en vertrouwen heeft in de toekomst.

Wij duwen Brussel vooruit! Logisch dus dat we van naam veranderen. www.vooruit.brussels

Hannelore Goeman

Ans Persoons

Terreurslachtoffer Christian Manzanza na het proces

Meestertekenaar François Schuiten verloor zijn hond Jim en eert hem nu met een boek

05 EDITO

06 HET GESPREK Ans Persoons wil op haar manier het verschil maken

10 IN BEELD Bart Dewaele

12 IN DE KIJKER ’Samen voor een diploma’ ondersteunt twintig studenten in het hoger ondewijs

15 BEELDCOLUMN Kim Duchateau

16 REPORTAGE Vijf docenten blikken vooruit naar nieuwe academiejaar

22 BIJGEDACHTE De nieuwe preutsheid

24 BIG CITY Kan afvalophaling in Brussel zonder vuilniszak?

24 BEESTIG BRUSSEL Een dier in nood helpen wordt verplicht

26 RELIGIE Een wervel van Thérèse van Lisieux komt naar Koekelberg

30 DE SLAAPKAMER van Lily

32 COVERSTORY Schaarbeek eert cartoonist GAL met een retrospectieve

36 NICK TRACHET Vadouvan

37 SELECT Fondation A Stichting stelt scherp op Ursula Schulz-Dornburg, fotografe van het niets dat alles zegt Eat & Drink La Familia Smalltalk Hanne De Backer

13 ‘De Belgische staat had ons veel eerder moeten ondersteunen’

37 ‘Ik mis onze communicatie, een aanraking verandert alles’

De basiliek van Koekelberg is klaar voor een theresiaanse veertiendaagse, nu er een reliek van Thérèse van Lisieux opgesteld zal zijn.

FESTIVAL WITH BORIS GILTBURG

FLAGEY BRUSSELS

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 29 euro per jaar;

IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marlies De Deygere

02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Maarten Goethals

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker, Kurt Snoekx

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Anke Dirix, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Michel Verlinden, Max Wyckaert (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners

Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

Kristof

Positief blijven

Dat corona gaten sloeg in de basiskennis van onze jongeren weten we al langer, maar er is meer aan de hand. Dat zeggen de professoren die we interviewden bij de start van het nieuwe academiejaar. Ook na corona blijven de leerlingen lacunes hebben. Studenten die geen redenering kunnen formuleren bijvoorbeeld omdat ze dat nooit geleerd hebben, of die vier dt-fouten schrijven in één antwoord. De professoren wijzen hier met beschuldigende vinger naar ons basis- en middelbaar onderwijs. Het taalniveau van onze achttienjarigen gaat er steeds meer op achteruit. En niet alleen in ons meertalige Brussel. Overal in het land worden lesgevers hiermee geconfronteerd. En toch. Voor onze 1 september-uitzending parkeerden we onze BRUZZ-bus op de speelplaats van de kunsthumaniora in Laken. Zelden zagen we mondigere twaalf- tot achttienjarigen voor onze microfoon. Toegegeven, leerlingen aan een kunsthumaniora zijn per definitie iets extraverter, maar toch stemde het ons meer dan hoopvol. Het Brusselse onderwijs staat niet alleen voor extra uitdagingen, ook voor specifieke kansen. Eén van de geïnterviewde docenten wenst alle beginnende studenten een verhoogd niveau van positivisme toe. Is het onderhand duidelijk dat ik me daar volmondig bij aansluit?

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

WWW.BRUZZ.BE

FR On savait déjà que la pandémie avait porté un coup aux connaissances de base de nos jeunes. Mais selon les professeurs que nous avons interviewés en ce début d’année académique, cela dépasse le cadre de la pandémie. Certains étudiants ne parviennent pas à formuler un raisonnement car ils n’ont jamais appris à le faire, ou font quatre grosses fautes d’orthographe dans une seule et même réponse. Les professeurs pointent du doigt l’enseignement primaire et secondaire. Le niveau linguistique de nos élèves de rhéto recule d’année en année. Et pas uniquement à Bruxelles, partout en Belgique. Et pourtant. Pour notre émission du 1er septembre, nous avions garé le bus BRUZZ sur la cour de récréation des humanités artistiques de Laeken. Nous avions rarement vu des adolescents s’exprimant avec plus d’aisance. Certes, les élèves des options artistiques comptent parmi les plus extravertis, mais cela nous a remplis d’espoir.

L’enseignement bruxellois ne fait pas seulement face à des défis, il y a aussi des opportunités. Un des professeurs interviewés souhaite à tous les étudiants entamant leurs études supérieures un niveau plus élevé d’optimisme. Sans surprise, je me rallie à ce message…

EN That Covid had a tremendous impact on young people’s education has been evident for a while now. But it goes deeper than that, say the professors we interviewed at the start of the new academic year. Even with Covid over and done with, students have obvious gaps. Students who cannot present a reasoned argument, for example, because they were never taught how to, or students who make serious grammatical errors. The professors in this issue put a great deal of the blame at primary and secondary schools. The language level of 18-year-olds is deteriorating at an alarming rate, and not only in multilingual Brussels. Teachers all over the country are seeing this. But still. For our broadcast on 1 September, we parked our BRUZZ bus on the playground of Kunsthumaniora Brussel in Laken/ Laeken and we have rarely had more articulate 12- to 18-year-olds in front of our microphone. Admittedly, students at a school for the arts and humanities are, by definition, slightly more extrovert but it still left us more than a bit hopeful. Brussels education certainly has some specific challenges, but also unique opportunities. One of the teachers we interviewed hoped that all new students would start with a heightened level of positivism. I hope you have realised by now that I wholeheartedly agree with that!

“Het Brusselse onderwijs staat niet alleen voor extra uitdagingen, ook voor specifieke kansen”

Pitteurs, hoofdredacteur

gesprek. Staatssecretaris Ans Persoons

wonen is de echte uitdaging’

One.brussels is niet meer. De stadspartij kiest voluit voor de naam van moederpartij Vooruit, en gaat als Vooruit.brussels ook een andere koers varen: koopkracht, gezondheid, onderwijs en huisvesting worden de speerpunten. “Tijd om het over iets anders te hebben dan mobiliteit.”

door

Ja, een jaar is kort,” geeft staatssecretaris Ans Persoons toe als we haar vragen hoe ze tegen de verkiezingen van 2024 het verschil wil maken. “Ik ben de uitdager en zal moeten opboksen tegen kandidaten die al langer bekendheid genieten. Maar precies dat geeft me de kracht om ervoor te gaan.”

Ans Persoons verkaste in juni van de Stad Brussel naar het Gewest, maar de bevoegdheid, stedenbouw, bleef dezelfde. “Het is wel mijn ding. Ik heb geschiedenis gestudeerd, maar als ik opnieuw zou beginnen, zou ik voor architectuur kiezen. Het is de essentie van elk stedelijk beleid. Alle sociale vragen komen erin samen.”

De stationsbuurten in Brussel zijn een stedenbouwkundige miskleun. Wat valt er aan te doen?

ANS PERSOONS: Die zijn inderdaad stedenbouwkundig mismeesterd. Ze zijn ontwikkeld als wijken om de vele pendelaars zo snel mogelijk naar hun kantoor te krijgen. Er is

daarbij niet nagedacht over de kwaliteit van de openbare ruimte. In de Noordwijk zijn er concrete plannen om het stedelijke weefsel te herstellen. Het wordt veel meer dan een kantoorwijk. Er komen ook woningen, hotels, een nieuwe tramlijn, het nieuwe Zennepark. Pascal Smet heeft hier hard voor aan de kar getrokken.

De Brabantwijk aan de andere kant van het Noordstation ontbreekt in dat plan. Nochtans zijn daar de problemen met veiligheid het grootst, denk maar aan drugs en dakloze minderjarigen.

PERSOONS: Stationsbuurten trekken ellende aan. Dat is in alle grote steden zo. Wat nu rond Zuid en Noord gebeurt, lossen we niet op met stedenbouw alleen. Maar een goede stadsvisie is wel een noodzakelijke voorwaarde. Aan het Zuidstation zien we, aan de quadrilatère (de ruimtes onder de spoorbrug, red.), grote blinde muren. Dat geeft een onveilig gevoel. Monofunctionele stationswijken leven maar een bepaald moment van de

dag. Daarom is die vermenging belangrijk, zodat je verschillende mensen aantrekt. Daarom stellen we een nachtclub voor, maar ook douches en toiletten bijvoorbeeld. Ik geloof ook dat het nieuwe hoofdkantoor van de NMBS soelaas kan brengen. Door die verhuizing komen verschillende andere gebouwen vrij in de omgeving waar we veel mee kunnen doen. Het nieuwe gebouw van de NMBS zal ook de toegangen van het station transparanter en lichter maken.

U hee minder dan een jaar om als staatssecretaris het verschil te maken. Welk dossier wil u er nog doorkrijgen?

PERSOONS: Ik ga niet met allerlei nieuwe ideeën komen. Dat gaat ook niet op het einde van de legislatuur. Door het kabinet van Pascal over te nemen, kiezen we voor continuïteit.

Wel zal ik minder reizen dan Pascal. Ik combineer deze job met een gezin met twee jonge kinderen, dan pas ik voor een missie naar Australië.

Het

‘Mobiliteit is makkelijk,

Eva Christiaens en Steven Van Garsse foto’s Bart Dewaele

BIO

• ° 1979

• Studeerde Geschiedenis en Europese politiek

• Was van 2012 tot 2023 schepen in Stad Brussel

• Sinds 23 juni staatssecretaris voor Stedenbouw, Erfgoed, Internationale betrekkingen en Brandweer en Dringende Medische Hulp, VGC-collegelid bevoegd voor Cultuur, Jeugd, Sport, Gemeenschapscentra en Etnisch-culturele

Minderheden

• Voorzitter Vooruit Brussel sinds juni 2023

• Trekt in 2024 lijst voor Vooruit.brussels voor het Brussels Gewest

Het gesprek. Staatssecretaris Ans Persoons

Wat ik er wél absoluut door wil krijgen, is de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV), Good Living. Hoe die dan zal heten, zien we nog wel, want door het moeilijke parcours van Good Move kreeg ook Good Living een slechte bijklank. De GSV is een noodzakelijk instrument voor de toekomst van onze stad, zowel op het vlak van wonen als van openbare ruimte. Die moet in november worden goedgekeurd.

Geloo u dat dat plan er nog voor de verkiezingen komt? De politieke tegenstand is groot. Zowel bij de lokale besturen als de bouwsector én bij meerderheidspartijen PS en Défi.

Misschien kiezen jullie voor Vooruit omdat de partij weer de wind in de zeilen hee ?

PERSOONS: Ja, dat ook.

Vooruit in Brussel is een huis met vele kamers. Pascal Smet verkondigde in La Libre dat sans-papiers ‘heel actief’ moeten worden uitgewezen, terwijl parlementslid Els Roche e het juist opneemt voor deze kwetsbare groep. Hoe krijgt u iedereen op één lijn?

PERSOONS: Dat lukt prima. Zoals je weet, hebben wij onlangs veel personeelswissels gehad. Ik heb Pascal Smet vervangen, er zijn nieuwe Vooruit-schepenen in Molenbeek en Anderlecht. Al die wissels verliepen

PERSOONS: Dan is het aan mij om het op te lossen. Het helpt dat ik zelf schepen van Stedenbouw ben geweest. Ik begrijp de verzuchtingen van de lokale besturen, en die zijn vaak ook terecht. Ze moeten bijvoorbeeld de tijd krijgen om de maatregelen te implementeren en mensen op te leiden.

Kwatongen beweren dat Pascal Smet ontslag nam uit de Brusselse regering, niet alleen vanwege de Iran-affaire, maar ook omdat Good Living op een sisser dreigt uit te draaien. Hij riskeerde met lege handen naar de kiezer te moeten trekken.

PERSOONS: Daar is absoluut niets van aan. Ik ben optimistisch. De wil is er om ermee vooruit te gaan.

Met boegbeeld Pascal Smet verdwijnt ook de partijnaam one.brussels: het wordt Vooruit.brussels. Waarom?

PERSOONS: Omdat Vooruit geëvolueerd is. We willen ons meer aansluiten bij het partijverhaal. Koopkracht, gezondheid, onderwijs: het gaat om sociaal beleid dat ook voor Brussel relevant is.

rimpelloos. Ik wil er ook op wijzen dat Conner Rousseau, onze voorzitter, de eerste was om de verdediging op te nemen van schepen Saliha Raiss nadat ze door GeorgesLouis Bouchez werd aangevallen. De neuzen staan in dezelfde richting en we zijn één ploeg. En ja, Pascal Smet doet felle uitspraken. Ik zal dat minder doen. We zijn nu eenmaal verschillende persoonlijkheden.

Is het een partijstandpunt dat mensen zonder papieren moeten worden opgepakt en uitgewezen?

PERSOONS: Ik heb zelf in Terzake gezegd: ofwel moet je ze regulariseren, ofwel uitwijzen. Mensen zonder papieren die criminele feiten plegen kunnen vandaag niet eens vervolgd worden. Ze belanden snel weer

op straat. Dat geeft een gevoel van straffeloosheid, is demotiverend voor de politie en maatschappelijk niet vol te houden.

Minister-president Rudi Vervoort, bevoegd voor veiligheid, bleef sterk op de achtergrond in de problemen rond de stationsbuurten. Is hij de juiste man op de juiste plaats in dit soort crisis?

PERSOONS: Hij moet zichzelf wat beter verkopen, denk ik, want Brussel doet wel degelijk erg veel. Wat me vooral stoorde in het hele debat, was het vingerwijzen.

Het is niet ideaal dat er rond veiligheid veel gedeelde bevoegdheden zijn, maar zo is het nu eenmaal. Laten we dan samenwerken om de problemen op te lossen en niet aan zelfprofilering doen in de media.

“Je krijgt pas vat op de woonmarkt als je ook de fiscaliteit bekijkt en kan nadenken over nieuwe woonvormen”

“Er is een drugsepidemie die onze stad ontwricht. Maar de problematische buurten zijn niet representatief voor de rest van Brussel”

U bent kritischer voor Vervoort dan Pascal Smet.

PERSOONS: Rudi Vervoort heeft er een communautaire zaak van willen maken. Daar kan ik me niet in vinden.

Door de drugsproblematiek krijgt het imago van Brussel weer klappen. Wordt het niet steeds moeilijker om met een positief verhaal naar de Brusselaar te stappen?

PERSOONS: Ik heb zelf in de Kaaienwijk gewoond, en de situatie is daar de laatste maanden echt achteruitgegaan. Er is een drugsepidemie die onze stad ontwricht, maar we moeten daaraan toevoegen dat de problematische buurten niet representatief zijn voor de rest van Brussel.

Er is enorm geïnvesteerd in openbare ruimte en mobiliteit, dit is echt niet meer de stad van vijftien jaar geleden. We hebben prachtige pleinen en parken aangelegd, speelruimte voor kinderen, we hebben het beste openbaar vervoer van het land.

U ijverde, als schepen, voor een duurzame stad met veel bomen. Dat is een ecologisch verhaal. Kan u in de volgende

campagne het verschil maken met de groenen?

PERSOONS: Dan weet u nog niet hoe wij campagne gaan voeren (lacht).

We stellen vast dat steeds meer mensen in Brussel willen wonen, maar dat ze het niet meer kunnen betalen. We mogen niet de weg opgaan van Londen en Parijs waar de keyworkers, zoals leerkrachten, verplegers

en agenten, die essentieel zijn voor de stad, moeten pendelen. Of waar koppels met kinderen die willen scheiden niet apart kunnen gaan wonen, omdat dat onbetaalbaar is.

De wooncrisis aanpakken is veel ingewikkelder dan de mobiliteitsdiscussie. Die is heel emotioneel, maar eigenlijk gemakkelijk: meer evenwicht tussen gebruikers, meer groen in de stad, ontharden. De oplossingen zijn evident en dat debat ligt grotendeels achter ons.

Bij het woonbeleid komt er heel wat meer kijken. Je krijgt pas vat op de woonmarkt als je ook de fiscaliteit bekijkt en als je kan nadenken over nieuwe woonvormen. Of kunnen we een woonplicht invoeren als mensen iets kopen? Daar willen we onze aandacht op vestigen. Je kan niet alleen maar pleiten voor een betonstop, zoals de groenen. Dat is een simpele oplossing. Verdichten kan je ook slim aanpakken, kijk maar naar Thurn & Taxis.

Staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) hee al veel gedaan voor betaalbaar wonen.

PERSOONS: Ze heeft veel gedaan voor de sociale huisvesting. Dat moet blijven, maar we moeten ook kijken hoe we de lagere middenklasse in de stad kunnen houden.

Zijn de lijsten al klaar?

PERSOONS: Nee, maar we hebben een enthousiaste ploeg klaar. Met veel vrouwen, trouwens. Mannen mogen zich melden (lacht).

‘LA MOBILITÉ, C’EST FACILE. LE RÉEL DÉFI, C’EST LE LOGEMENT’

FR One.Brussels s’est mué en Vooruit.brussels. Ans Persoons, secrétaire d’État et présidente de Vooruit.brussels nous explique. Elle raconte aussi pourquoi l’Urbanisme la fascine et ce qu’elle aimerait encore réaliser pendant le peu de temps avant les élections. Pour ce faire, elle continue à bâtir sur l’héritage de son prédécesseur Pascal Smet. Le Règlement Régional d’Urbanisme est prioritaire mais le temps manque. Vooruit.brussels souhaite aussi se concentrer sur des thèmes socialistes classiques tels que pouvoir d’achat, enseignement, santé et logements abordables.

‘MOBILITY IS EASY, THE REAL CHALLENGE IS HOUSING’

EN One.Brussels becomes Vooruit.brussels. Ans Persoons, secretary of state and president of Vooruit.brussels explains why. She also explains why she is so fascinated by urban development and what she wants to achieve in the short time left until the election. Her work is building on what her predecessor Pascal Smet set in motion. The Regional Urban Development Regulations are a priority, but does she have enough time? Vooruit.brussels also wants to focus more on typical socialist issues such as purchasing power, education, health and affordable housing.

Ans Persoons: “We moeten ook kijken hoe we de lagere middenklasse in de stad kunnen houden.”

In beeld. Bart Dewaele

Dans. Dans. Dans.

Negen dagen lang organiseert de Munt een multidisciplinair festival rond Cassandra, een bekende figuur uit de Griekse mythologie die onheilspellende boodschappen over de toekomst deed, maar niet geloofd werd door haar medeburgers. Met het festival nu wil het Brusselse kunsthuis de Cassandra’s “van vandaag” een stem geven, zij “die strijden voor een samenleving waarin niet alleen geluisterd, maar ook gehandeld wordt”. Het feest begon op Autoloze Zondag, met een dansperformance, waarbij choreografen Seppe Baeyens en Yassin Mrabtifi en theatermaakster Martha Balthazar toevallige passanten en toeschouwers in een groots dansfeest spontaan betrokken “op zoek naar verbinding en verbeelding”. Over onheilspellend gesproken. MG

In de kijker.

Nieuw diplomaproject met mentoren wil onontgonnen talent beter benu en

Jongvolwassenen met een migratieachtergrond helpen om een diploma hoger onderwijs te behalen, dat is wat de vzw EVA beoogt met ‘Samen voor een diploma’. Dit academiejaar krijgen twintig studenten dankzij dit project ondersteuning van een mentor gedurende het eerste jaar van hun hogere studies.

door Steven Van Garsse

“Brussel telt veel mensen met een migratiegeschiedenis, maar ze zitten weinig in leidinggevende functies,” zegt Pascaline Mbida van de vzw Emancipatie door Arbeid (EVA), “Vaak komen ze in de jobs voor kortgeschoolden terecht, terwijl ze toch de juiste competenties hebben om hogerop te raken, of zelfs het diploma. Alleen wordt dat diploma vaak niet erkend.” Mbida verwijst naar het verhaal van een Iraanse verpleegkundige. Zij kon door een moeilijke diplomaerkenning alleen als zorgkundige aan de slag. Nu kan ze dankzij EVA een opleiding bachelor verpleegkunde volgen en kan ze een beroep doen op een mentor om haar wegwijs te maken in de administratie, de opleiding of wat de mogelijkheden zijn om de studie te spreiden.

Met het project ‘Samen voor een diploma’ hoopt de vzw het onontgonnen talent beter te

benutten, en zo ook iets te doen aan de krapte op de arbeidsmarkt. “Dit is een servicedesignproject,” zegt Mbida. “We gingen met stakeholders samenzitten om te praten over de vraag: wat is het probleem op de arbeidsmarkt en wat is de moeilijkheid met het behalen van een diploma? We werkten niet vanuit een top-downbenadering, maar spraken met betrokkenen zelf: werkgevers, studenten, Actiris ... Die gesprekken resulteerden in ‘Samen voor een diploma’. Het begon met een proefproject van twee jaar en nu starten we met twintig studenten.”

Druk leven

De grootste drempel om een diploma te behalen, blijkt een gebrek aan tijd te zijn, het drukke leven. “Vaak werken de mensen die professioneel een stap verder willen zetten al

of hebben ze bijvoorbeeld kinderen. Om dan nog een diploma te halen, is vaak een brug te ver.” Mbida geeft het voorbeeld van een studente die vier vijfde werkt, zeven talen spreekt en een diploma vroedkunde wou halen. “Ze kon daarvoor leerverlof krijgen. Prima. Met slechts drie herexamens behaalde ze een uitstekend resultaat. Voor de tweede zittijd was haar leerverlof echter opgebruikt. In zulke situaties kunnen wij helpen.”

“De tweede drempel is de taal, en het Nederlandstalige netwerk in het bijzonder, waardoor oefenkansen ontbreken. We hebben met het Huis van het Nederlands samengezeten om een module Academisch Nederlands op te starten.”

“Dat het voor velen zo moeilijk is om een diploma te halen, heeft zelden met intelligentie te maken, maar meer met financiële drempels of een gebrek aan netwerk en

In het nieuws omdat

De vzw EVA helpt eerstegeneratiemigranten aan een diploma via mentoren. Die geven hen het gevoel dat ze er niet alleen voor staan.

Over welk dossier gaat het?

Er is een mismatch op de arbeidsmarkt. Veel talenten, en toch een krapte op de arbeidsmarkt. ‘Samen voor een diploma’ wil daar wat aan doen.

© SASKIA VANDERSTICHELE

Pascaline Mbida van de vzw EVA, die eerstegeneratiemigranten helpt om een diploma te behalen.

informatie,” stelt Mbida. Daarom werkt EVA voor ‘Samen voor een diploma’ samen met mentoren, die overigens zelf ook een opleiding krijgen.

“Ons idee is empowerment,” zegt Mbida. “De mentor houdt de student niet aan het handje tijdens de studies. Dat werkt niet. De student moet op eigen kracht het diploma halen. Bovendien loopt ons project maar voor een jaar, en duurt een opleiding vaak drie à vijf jaar. Het is zaak om de studenten na dat eerste jaar zo zelfstandig mogelijk te kunnen laten voortdoen.”

De mentor, die de studenten twee uur per week bijstaat, kan wél informatie geven over alles wat er bestaat in de opleiding, of meer administratieve hulp bieden. “Dat zijn op zich kleine dingen, maar ze geven de studenten het gevoel er niet helemaal alleen voor te staan. Ook voor mij is dat heel herkenbaar. Ik heb zelf, als werkstudent, Informatica gestudeerd. Ik weet wat het is om werk en studie te combineren, terwijl je niet altijd alle ins en outs kent. Je twijfelt om sommige dingen te vragen. Zo weten sommige studenten niet dat ze hun studie over verschillende jaren kunnen spreiden.”

Ambitie is de sleutel

EVA rekruteert voor het project vooral studenten die een diploma in de zorg- en welzijnssector willen behalen, zoals maatschappelijk werkers en verpleegkundigen. Daar kan de vzw zelf ook wel bij varen, geeft Mbida toe, want ze is zelf erg actief in de welzijnssector en altijd op zoek naar de juiste talenten op de juiste plaats. Sowieso wordt er ook met werkgevers samengezeten. Zij kennen het best de noden van de arbeidsmarkt.

De studenten zijn vandaag vooral eerstegeneratiemigranten, die via asiel of volgmigratie in ons land zijn aangekomen. Ze zijn ouder dan 25, sommigen met, sommigen zonder diploma. “De selectie is eenvoudig: we kiezen mensen met talent die echt gemotiveerd zijn om hogerop te raken. Ambitie is de sleutel tot succes,” zegt Mbida.

Maar de vzw sluit niet uit dat dit model ook uitgerold kan worden voor derde- en vierdegeneratiemigranten. “Het moet voor iedereen werken. Dat is de basisassumptie.”

Het project is als experiment gestart met een subsidie van het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO) en kent nu een doorstart met een Impulssubsidie van Vlaams minister Benjamin Dalle (CD&V). En Mbida lanceert nog een kleine oproep: “Ook wie graag mentor wil worden, is altijd welkom.”

Kort gesprek. Christian Manzanza

‘Het geld voor het proces was beter naar slachtoffers gegaan’

Christian Manzanza, een van de Brusselse slachtoffers van de aanslagen in 2016, vond het terreurproces in België een maat voor niets. “De terroristen leken totaal afwezig: het was alsof ik tijdens mijn getuigenis tegen een muur bezig was.”

Dertig jaar voor Abrini, geen bijkomende straf voor Abdeslam en Ayari. Hoe voelt het om de uitkomst te kennen?

Ik krijg de indruk dat het proces vooral diende om België in het buitenland te profileren als rechtsstaat, terwijl het allemaal veel geld kostte, ruim 40 miljoen. Dat geld kon gebruikt worden om de slachtoffers adequaat te compenseren. Het proces heb ik niet van dichtbij gevolgd, op mijn eigen getuigenis na. Ik vond het belangrijk om de terroristen persoonlijk aan te spreken. Maar ik communiceerde via de voorzitter van het assisenproces, de terroristen leken totaal afwezig: het was alsof ik tegen een muur bezig was. Het proces heeft voor mij helemaal niets toegevoegd.

Betekent de uitslag iets voor uw rouwproces?

Om een gevoel van rechtvaardigheid te krijgen, had de Belgische staat de slachtoffers veel eerder moeten ondersteunen. Ik moest het allemaal alleen doen. Bijvoorbeeld: na de aanslagen lag ik in het ziekenhuis. Toen ik ontslagen werd, moest ik zelf op zoek naar materiaal om mijn brandwonden te verzorgen. De sociaal assistent van de overheid kwam pas drie maanden later.

Wat was het moeilijkste moment tijdens die acht jaar?

Ik zal mijn hele leven de psychische gevolgen meedragen, maar ik word daar niet voor vergoed zoals het zou moeten. Terwijl ik altijd mijn plichten deed: ik werkte, heb geen strafblad, betaal be-

lastingen. Maar toen ik om hulp vroeg, was het systeem kapot omdat de overheid geen geld wilde uitgeven.

Wat ging er precies mis?

De Belgische staat heeft verzekeringsmaatschappijen de volledige bevoegdheid gegeven om slachtoffers te vergoeden, wetende dat geen enkele bank alles wil uitbetalen. De aanslagen werden erkend als arbeidsongeval, waardoor ik zes maanden een werkloosheidsuitkering kreeg. Daarna moest ik weer aan de slag, maar ik was daar nog niet klaar voor: na acht maanden moest ik het werk stilleggen. Mijn inkomen werd verlaagd, omdat de wettelijke verzekering van mijn werkgever van mening was dat ik wél in staat was om te werken.

Wat hield u al die jaren op de been?

Ik was dertig toen het gebeurde, ik heb meerdere jaren moeten leven met terreur. Maar ik heb mijn twee armen en twee benen nog. Een mens moet vooruit. Zorgen voor mijn jonge dochter heeft me in leven gehouden. Ik vond inmiddels een nieuwe job en mijn tweede kind is geboren. Er is veel veranderd. JP

“Het proces hee voor mij helemaal niets toegevoegd”

Soon at AB

THU 07.09

Squid + Clarissa Connelly

THU 14.09

Chantal Acda & guests plays 10 years

‘Let Your Hands Be My Guide’

THU 14.09 SOLD OUT

Feist

SAT 16.09

Cafuné

SUN 17.09

Sparta

TUE 19.09

Acres + VALLEY + dear nothing.

THU 21.09

Don Kapot + Alex Koo + ODIL feat. Nina

Kortekaas

FRI 22.09

The Murlocs

FRI 22.09

Echoes of Zoo + Esinam + Uma Chine

TUE 26.09

Dominic Fike

SUN 01.10

Marlon Craft

TUE 03.10

Eliades Ochoa

Star of Buena Vista Social Club ®

WED 04.10

M.CHUZI

THU 05.10

Remy van Kesteren

‘Harp as you’ve never heard before’

FRI 06.10 SOLD OUT

Cory Wong

FRI 06.10

Johannes Is Zijn Naam

SAT 07.10

Coca-Cola Sessions: Mayorga

WED 11.10

Brik Tu-Tok

11-12.10 LES HALLES DE SCHAERBEEK

Takemehome:

Dimitri Chamblas in collaboration with Kim Gordon

THU 12.10

Jamie Webster

SAT 14.10

Kid Francescoli

SUN 15.10 High Vis

SUN 15.10

OYESONO

MON 16.10

Mansur Brown

THU 19.10

Bombataz

THU 19.10 SOLD OUT

King Krule

FRI 20.10

Overmono

SAT 21.10

Gondwana records presents: Hania Rani + Matt hew Halsall + Svaneborg Kardyb + Jasmine Myra

Beeldcolumn. Kim gaat aan de haal met de actualiteit

Onderwijs. Docenten blikken vooruit op nieuw academiejaar

‘We mogen de tolerantie uit de coronajaren stilaan verlaten’

Volgende week begint een nieuwe lichting studenten in het Brusselse hoger onderwijs. Een spannende mijlpaal, weten hun huidige docenten nog uit eigen ervaring, al zien ze ook verandering. “De fierheid mag er weer wat in.”

door Eva Christiaens foto’s Ivan Put

Jan Michiels is pianist en docent aan het Koninklijk Conservatorium Brussel (Erasmushogeschool).

Jan Michiels van het Conservatorium ziet de druk op studenten toenemen: “Ze komen er ook mee naar ons. Het is goed dat daar aandacht voor is.”

Dat de tijden veranderd zijn, dat beamen de vijf geïnterviewden, net voor het nieuwe academiejaar begint. Hun eerste lesdag, de kennis van het Nederlands, het welzijn van de jongeren, stof genoeg voor een uitgebreid gesprek.

Hoe zag jullie eerste dag als student eruit?

JAN MICHIELS: Oh, ik heb mijn vrouw die eerste dag ontmoet. Verder herinner ik me daardoor amper iets. We zijn in elk geval gestart in een kleinere groep. Nu zijn ze altijd met zo’n vijfhonderd, wij waren maar met de helft. Ergens gaf dat een groter samenhorigheidsgevoel.

ANN DOOMS: Ik was vooral heel trots dat ik eindelijk naar de ‘grote stad’ mocht. Brussel was voor mij vrijheid en cultuur. Ik kwam er thuis, ook al was het allemaal nieuw. Bij studiegenoten vind je ook voor het eerst na je middelbaar echt vrienden bij gelijkgestemden.

MICHEL MAUS: Ik ben die dag aan de VUB begonnen op krukken, want ik had een paar weken eerder mijn scheenbeen gebroken bij het voetballen. Ik kwam uit Brugge, dus de trip naar Brussel was al een avontuur op zich: met mijn sportzak en twee krukken de trein op richting die campus. Erg handig was

het niet, maar ik heb die eerste weken zo wel studiegenoten leren kennen die me hielpen om mijn boeken te dragen. En ik heb mijn studentendoop bij het Vlaams Rechtsgenootschap Brussel (VRG) op die krukken gedaan. CIND DU BOIS: Ik ben begonnen in Antwerpen en weet vooral nog dat de toenmalige rector die eerste dag zei: kijk eens links van u, kijk eens rechts van u. Een van jullie drie zal het halen. Dat is me toch altijd bijgebleven. Het klopt ook, denk ik.

Je hoort weleens dat het niveau van sommige studenten daalt. Merken jullie dat?

MAUS: Corona was natuurlijk bijzonder, maar naar mijn gevoel is het middelbaar onderwijs ook daarna wat blijven achterophinken. Ik merk dat aan het aantal taalfouten bij mijn examens. Eén student was er dit jaar in geslaagd om op zijn eerste vraag op het examen al vier dt-fouten te schrijven, terwijl er maar twintig vragen zijn. Als je weet dat ik lesgeef aan de rechtsfaculteit, waar taal in alle subtiliteiten belangrijk is, vind ik dat erg.

DOOMS: Over het belang van dt-fouten mag je van mij nog discussiëren. Wat ik frappanter vind, is de moeite die studenten hebben om een goede redenering op te schrijven. Dat schrijf ik toch toe aan het onderwijs. Mijn eigen kinderen moeten in de basisschool

nooit meer een opstel schrijven. Hoe leer je dan je gedachten goed te verwoorden? Bij wiskunde merk ik dat de theorie minder aandacht krijgt. Niet alle studenten snappen de wiskundige concepten even goed als ze hier beginnen. Ze hebben vooral van buiten geleerd of oefeningen gedaan.

DU BOIS: Wij zien dat al van bij de ingangsexamens, want aan de militaire school moet je worden toegelaten. Voor wiskunde zien we daar een covideffect, maar taal, dat speelt al langer. Goed schrijven in volzinnen, dat lukt precies niet meer. Je voelt dat ook als je bachelorproeven of examens leest.

MICHIELS: In onze thesissen merk ik dat het niveau van geschiedenis en cultuur mee achteruitgaat. Denk maar aan Franse literatuur, waar toch veel muziek mee te maken heeft. Je moet een repertoire in een bredere context kunnen situeren, maar die context ontbreekt. Die evolutie zie ik al tien jaar.

ANN VERRETH: Net daarom voeren wij zoveel campagnes rond taalondersteuning en begrijpend lezen, met behulp van taalcoaches. Zij begeleiden al jaren een aanzienlijke groep van onze studenten. En

mensen denken al snel aan de Brusselse meertaligheid als oorzaak, maar het speelt net zo hard op onze campussen buiten de

Michel Maus is professor en doceert fiscaal recht aan de VUB vanaf de derde bachelor.

Ann Dooms leidt als professor wiskunde de opleiding wiskunde en data science aan de VUB.

Ann Verreth is algemeen directeur van de Odisee hogeschool.

Cind Du Bois is professor economie aan de Koninklijke Militaire School.

Ann Verreth (Odisee) hoopt dat de studenten weer optimistisch worden: “Ze hebben een omgeving met vertrouwen in de toekomst nodig.”

Onderwijs. Docenten blikken vooruit op nieuw academiejaar

Michel Maus (VUB) herinnert zich zijn eerste dag op de universiteit nog erg goed: “Ik liep met krukken, ik had mijn scheenbeen gebroken bij het voetballen.”

hoofdstad. Het taalniveau van achttienjarigen is gewoon minder sterk dan tien jaar geleden.

Is het de taak van een onderwijsinstelling om die ondersteuning te blijven bieden?

Aan de VUB stijgt de vraag naar remediering, zei rector Jan Danckaert in een zomerinterview. Andere stemmen vragen zich af of de universiteit niet té breed of democratisch wordt.

VERRETH: Het is onze taak, vind ik, om mensen die zich hier aandienen met een juist basisdiploma alle kansen te geven om succesvol door te stromen. Als taal daarin een deel van de oplossing kan zijn, zeker. Je levert toch nooit één bepaald niveau af aan

het eind van een opleiding? Je levert mensen af die elk op hun manier over de vastgelegde lat zijn geraakt. Bij ons is die lat niet gezakt. MAUS: In vergelijking met een aantal jaar geleden heeft de VUB nu meer studenten met een speciaal leerstatuut, bijvoorbeeld voor ADHD. Het toont aan dat de universiteit inclusiever wordt. Ik vind wel dat we de tolerantie uit de coronajaren stilaan mogen verlaten. Officieel zijn examens toen niet minder streng verbeterd, maar bij mij waren de examenvragen wel iets makkelijker omdat bepaalde leerstof minder uitgelegd was. Die lat mag nu weer omhoog.

MICHIELS: Ik merk bij studenten meer druk rond de studies en vanuit de maatschappij in

het algemeen. Ze komen daar ook mee naar ons, de docenten, wat wil zeggen dat ze er niet altijd mee terechtkunnen bij familie of in eigen kring. Wij kunnen hen uiteraard doorverwijzen naar studentenbegeleiders. Die aandacht vind ik goed. Alleen, kijk soms ook eens naar het welzijn van de docenten (lacht). Die hebben ook burn-outs. In principe is iedereen die bij ons binnenkomt volwassen. Als er gevraagd wordt om zelfs individueel onderwijs af te schaffen om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken, dan zeg ik nee. Dat blijft een hoeksteen van het kunstonderwijs.

Maar ligt het welzijn in het algemeen al beter dan de voorbije jaren? Sinds covid namen de mentale klachten bij jongeren toe.

DOOMS: Misschien is het de aard van het beestje, maar studenten in een wetenschappelijke opleiding zijn vrij kalm. Je hebt natuurlijk altijd uitstellers of studenten die hun vakken meer gaan spreiden, maar ik heb niet de indruk dat ze meer gebukt gaan onder stress dan vroeger.

DU BOIS: Ook wij zijn atypisch op dat vlak. Onze eerstejaars komen binnen en vertrekken meteen voor een maand naar Elsenborn in de Oostkantons. Zo zijn ze meteen een groep, bijna familie zelfs. En ze zijn verplicht

“Mijn eigen kinderen moeten in de lagere school nooit een opstel schrijven. Hoe leer je dan je gedachten goed te verwoorden?”

Ann Dooms

Professor Wiskunde (VUB)

De studenten van Cind Du Bois (KMS) vertrekken meteen voor een maand naar de Oostkantons: “Zo zijn ze meteen een groep, bijna familie zelfs.”

om naar alle lessen te komen, want ze worden betaald als werknemer van defensie. Dat geeft automatisch sociaal contact.

MAUS: Dat contact vind ik ook belangrijk. Onlinelessen zullen er blijven, maar vandaag komt nog maar 15 à 20 procent van de studenten fysiek naar mijn lessen. Voor covid was dat nog 50 procent. Ik zoek daar nu een evenwicht in en schuif stilaan op naar het Amerikaanse systeem: het lesmateriaal zet ik op voorhand online en het college wordt een Q&A-sessie. Als wij van de studenten meer engagement verwachten, moeten we die discussiemomenten ook mee organiseren.

DOOMS: Je hebt er ook gewoon baat bij om aanwezig te zijn, want ik speel tijdens mijn lessen in op de gelaatsuitdrukkingen van de studenten. Als ik zie dat de meerderheid nog niet mee is, leg ik het nog eens uit. En het geeft hen gewoon meer energie.

VERRETH: Ik denk toch dat het breder zit. Wij zijn ons als samenleving te weinig bewust van de nasleep van corona. Jonge mensen hebben een stukje van hun leven op pauze zien staan. Dat betekent dat er studenten zijn die extra aandacht nodig hebben om te blijven volhouden. En dat er meer dan vroeger studenten zijn die naar onze studentenvoorzieningen of psychologen

stappen om te ventileren over wat hen bezighoudt. Hoe meer divers onze studentengroep, hoe meer studenten ook naast de studies moeten werken om alles te betalen. Dat geeft weer combinatievraagstukken en extra druk.

Misschien zi en ze minder in de les omdat ze zich elders engageren?

MAUS: Dat weet ik niet. Ik zie toch ook minder affiches voor debatavonden en t.d.’s uithangen. Misschien zijn de studenten gewoon minder op de campus. Een meerderheid werkt ook tijdens het jaar tegenwoordig via flexijobs of studentenjobs, en dan niet alleen om hun studies te betalen.

MICHIELS: Studenten zijn echt wel betrokken bij de klimaatbeweging, er is echt wel een samenhorigheidsgevoel. Alleen is dat binnen het conservatorium verminderd. Het zou volgens mij wat hoger kunnen, maar ik vind niet dat wij daar als docent moeten tussenbeide komen. Wij kunnen hen alleen maar proberen samen te brengen bij audities en concerten. Een studentenraad, dat moeten ze zelf doen.

DU BOIS: Feesten doen ze wel nog, denk ik (lacht). Onze eerstejaars mogen alleen op donderdagavond weggaan en maar tot middernacht, maar die uren benutten ze ten volle. Er is ook een bar op school waar ze feestjes kunnen geven. Maar opnieuw, wij zijn de uitzondering. Onze studenten kunnen

“Wij zijn ons te weinig bewust van de nasleep van corona. Jonge mensen hebben een stukje van hun leven op pauze zien staan”

Ann Verreth

Algemeen directeur Odisee hogeschool

Onderwijs. Docenten blikken vooruit op nieuw academiejaar

geen vakken meenemen en mogen maar één keer vragen om te dubbelen. Aan de VUB, waar ik ook lesgeef, zie ik soms studenten die een 10 of 12 op 20 voldoende vinden om te slagen. Dat is jammer. De fierheid mag er weer wat in.

Wat wensen jullie de nieuwe lichting studenten nog toe?

MAUS: Ambitie en leerplezier. Een universiteit is er in de eerste plaats om kennis op te doen. Kies dus niet weg van de minste weerstand. En het is mijn job om dat iet of wat plezierig te maken.

DU BOIS: Het is ook gewoon een heel mooie periode waarin ze veel aangereikt krijgen. Bij ons niet alleen academisch, maar ook sportief en militair. Ik hoop dat ze beseffen wat een privilege dat is.

VERRETH: Een verhoogd niveau van positivisme. De laatste jaren was er toch een beladen houding, die je ook breder in de samenleving ziet. Maar wie 18 jaar is, heeft een omgeving nodig met vertrouwen in de wereld en de toekomst. Ik vraag onze docenten en studentendienst om dat uit te stralen en nabij te zijn voor studenten. Zo leren ze geloven in zichzelf.

MICHIELS: Ik hoop vooral dat ze nieuwsgierig blijven. In november ontvangen wij de

wereldvermaarde Duitse componist Helmut Lachenmann voor een week vol repetities, lezingen en concerten rond zijn werk. Die man is een van de laatste iconen van de avant-garde en heeft altijd zeer avontuurlijke muziek geschreven, dit jaar wordt hij 88 en hij is nog altijd springlevend. Hij blijft nieuwe horizonten verkennen. Ik hoop dat de achttienjarigen van vandaag een groot voorbeeld aan hem nemen.

‘LA TOLÉRANCE DES ANNÉES CORONA TOUCHE À SA FIN’

FR L’enseignement supérieur bruxellois a ouvert l’année académique. Les années d’études sont parmi les plus belles de la vie. « Il faut en profiter », dit la professeure en mathématiques Ann Dooms (VUB). Les professeurs voient baisser le niveau de connaissances des élèves. « Bien écrire est devenu problématique », selon Cind Du Bois de l’École Royale Militaire. « Les jeunes ressentent beaucoup la pression de la société », selon le professeur de piano Jan Michiels. « On peut doucement arrêter la tolérance des années corona », dit le professeur de la VUB Michel Maus.

DOOMS: Geniet, zou ik zeggen. De universiteit is bij uitstek een periode van verdieping. Later heb je nooit meer tijd om zo diep in één bepaald thema te duiken. Bekijk het als een kind dat helemaal opgaat in dinosaurussen. Dat kan je aan de universiteit doen rond elk mogelijk thema dat je interesseert. Kies dus wat je graag doet, dan kom je wel op je pootjes terecht. En ja, dat kan ook met wiskunde.

‘WE MUST SLOWLY PHASE OUT THE COVID LENIENCY’

EN Brussels higher education starts a new academic year. The teachers here know from their own experience that being a student is one of the best times in life. “You make friends that have similar interests. Enjoy that,” is mathematics professor Ann Dooms’ (VUB) advice. Teachers have for years seen the level of knowledge among students decline. Welfare also remains a concern. And yet:

“We must return to normal and slowly phase out the Covid leniency,” VUB professor Michel Maus believes, although he also sees a task for education.

“If we expect more engagement, we have to allow time for discussion.”

Ann Dooms (VUB) was vooral erg trots toen ze in Brussel kwam studeren: “Die stad was voor mij vrijheid en cultuur. Ik kwam er thuis.”

Bijgedachte.

Porno, piemels en de nieuwe preutsheid

Manifestanten die tegen de Evras-gids voor seksuele opvoeding betogen, gaan uit van verkeerde veronderstellingen. En dan gaat het niet alleen over fake news.

Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

Raak niet aan de onschuld van onze kinderen. Dat stond te lezen op diverse plakkaten, die afgelopen zondag omhoog werden gehouden door voornamelijk streng gesluierde vrouwen. Daarmee willen ze de onbezoedelde zieltjes vrijwaren van zoiets verderfelijks als gesprekken over seksualiteit en gender.

Het moet zijn dat hun kinderen uit een ander soort hout gesneden zijn dan die van mij, want dat zijn thuis net de favoriete onderwerpen. Zo is mijn oudste sinds ze naar het eerste leerjaar gaat –nochtans een nette katholieke school – getransformeerd in een ware vloekmachine. Weliswaar nog onwetend over de precieze lading ervan, passeren heel wat seksuele termen de revue, die een onweerstaanbare aantrekkingskracht op haar hebben. Verder komen er bijna wekelijks vragen over jongens, meisjes, piemels en borsten, dit alles lustig en luid gepapegaaid door haar broertje van drie. Ook geslacht en identiteit worden veelvuldig bevraagd. Welke sporten zijn voor jongens? Wat voor meisjes? Heel belangrijk allemaal, tot je zegt dat alles eigenlijk openligt. Homoseksualiteit is dan weer veel minder een ding. Dat haar nichtje twee ma-

ma’s heeft, is maar een of twee keer bevraagd en sindsdien gewoon een feit. Dat haar oom een man heeft, is dat ook. Om maar te zeggen: heel wat van de thema’s waartegen de betogers manifesteren, worden door de kinderen zelf aangebracht en worden maar problematisch als je daar zelf zo tegenaan kijkt.

Niet aan seks denken Natuurlijk verandert er het een en ander naarmate de leeftijd vordert, de betekenis van de krachttermen langzaamaan duidelijk wordt en de hand het eigen lichaam verkent, zo ongeveer tussen de leeftijd van twaalf en dertien. Toch wil Radya Oulebsir, organisator van de betoging, pas vanaf vijftien jaar in seksuele opvoeding voorzien. Een tweede foute veronderstelling, want wie denkt dat jongeren tot dan niet aan seks denken, heeft het (he-lemaal) verkeerd voor. Wachten met seksuele voorlichting is hen dan ook overleveren aan het net, waar het wemelt van de harde porno, die zonder nuance of relativering het puberale brein insijpelt. Een vreemde keuze. Bovendien wil ze – net als de andere anti-Evrasbetogers – volledig zelf instaan voor die seksuele opvoeding. “Scholen horen kinderen kennis bij te brengen: rekenen en schrijven. Als het gaat over normen, waarden of seksualiteit, dan is dat mijn domein als moeder.” Ook die veronderstelling is problematisch. In de eerste plaats omdat onderwijs net wel over waarden en normen gaat, die van kinderen burgers maken. Maar ook omdat ouders vaak de

laatsten zijn met wie kinderen het over masturberen, gemengde gevoelens of de eerste keer willen hebben.

Dat mensen als Oulebsir daarover controle willen houden, is simpelweg omdat hun opvattingen niet stroken met de tolerantie die in de Evras-gids bepleit wordt jegens LGBTQI+. Dat zei ze zondag zelf met zoveel woorden.

“We willen onze traditionele familiewaarden verdedigen tegenover de verderfelijke waarden van de LGBT-lobby en de genderbeweging.” In een adem werd ook verwezen naar pedofielen, perverten, abortuslobbyisten en een complot van de Wereldgezondheidsorganisatie, die van jongens meisjes wil maken, of omgekeerd.

Onwetend

Betekent dit dat elke vraag van deze bonte beweging illegitiem is? Misschien niet. Zo hebben verschillende gematigde stemmen bedenkingen bij de grote maatschappelijke aandacht voor genderdysforie – het zich vrouw voelen in een mannenlichaam, of omgekeerd – terwijl het maar enkele procenten van de bevolking bezighoudt. Die bedenkingen kun je formuleren, maar dat is nog iets anders dan de jeugd seksueel onwetend te houden. Het hele betoog van de antiEvrasbeweging doet daarom een beetje denken aan de gigantische penis, op een muur in Sint-Gillis, die iemand toch zo hoogstnodig moest overschilderen. Alsof het dan plots allemaal niet meer bestaat. Terwijl de helft van de wereldbevolking er wel zo een heeft.

Bram Van Renterghem

“Het anti-Evrasbetoog doet denken aan het overschilderen van de gigantische penis op de muur in Sint-Gillis. Alsof het dan plots niet meer bestaat”

In Brussel kwamen het voorbije weekend enkele honderden betogers op straat om te protesteren tegen de seksuele voorlichting, die verplicht wordt in het Franstalige onderwijs.

Kan afvalophaling in Brussel zonder vuilniszak?

Sorteren doet de Brusselaar sinds de invoering van de oranje zak met vijf verschillende vuilniszakken. Kan het ook zonder?

Max Wyckaert en Luana Difficile zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Mery uit Molenbeek. Volg ook de Instagram pagina voor het Big City-verhaal op donderdag.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be

Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Beestig Brussel.

Handelaars en bewoners van appartementen kunnen in principe nu al zonder vuilniszak, omdat ze afvalcontainers kunnen huren. Tenminste als er voldoende plaats is om die kwijt te kunnen in bijvoorbeeld een gemeenschappelijke ruimte. De meeste andere Brusselaars blijven aangewezen op de vuilniszak, maar ondergrondse afvalcontainers zouden een alternatief kunnen bieden. Die bestaan in Brussel al op zo’n twintig plaatsen en een dertigtal aanvragen voor dat soort containers werd goedgekeurd. Vooral bij nieuwbouwprojecten, waarvoor Net Brussel een partnerschap aangaat met de project-

Het wordt verplicht om ook dieren in nood te helpen

Duif aangereden? Dan ben je weldra verplicht om te helpen volgens het Dierenwelzijnwetboek, dat de regering deze zomer in eerste lezing goedkeurde.

Binnenkort zijn Brusselaars verplicht om een dier in nood te helpen. Geen hulp verlenen aan een dier in gevaar wordt een misdrijf dat een rechter kan bestraffen.

Wie een hond of vos aanrijdt op straat en geen hulp biedt, riskeert dus een fikse boete of zelfs een gevangenisstraf. Maar wat met duiven of ratten? “In theorie

ontwikkelaar. Inwoners van de Tivoliwijk in Laken deponeren zo sinds enkele jaren hun afval in ondergrondse containers waar alleen zij toegang toe hebben via een badge. Uit politieke hoek oppert men al langer een uitbreiding van dat systeem, maar zowel in de vorige legislatuur, onder staatssecretaris voor Netheid Fadila Laanan (PS), als vandaag onder minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo), lijkt een grote uitbreiding van het aantal ondergrondse afvalcontainers niet aan de orde.

Parkeerplaatsen

Niet alleen bemoeilijken ondergrondse kabels en buizen voor nutsvoorzieningen die operatie, er zouden over het hele gewest ook zo’n 10.000 parkeerplaatsen moeten verdwijnen, wil men afval via ondergrondse containers sorteren. Bovendien, zo stellen Maron en Net Brussel, trekt dat soort containers mo-

menteel nog te veel sluikstort aan en wordt er niet correct gesorteerd. Dat laatste blijkt een kwestie van sensibilisering te zijn, want er bestaat geen prijsverschil voor het deponeren van restafval en andere soorten afval. Waar voldoende sociale controle is, zou het systeem beter werken, maar dan nog blijkt handhaving moeilijk. Containers zijn anoniem, bij vuilniszakken kan men aan de hand van documenten in de zak opsporen wie niet (correct) sorteert. Tot slot vraagt afvalophaling met ondergrondse containers een ander

wordt ook dat strafbaar,” bevestigt Pauline Lorbat, woordvoerster van minister van Dierenwelzijn Bernard Clerfayt (Défi). Hoe dat er in de praktijk zal uitzien, is voorlopig niet helemaal duidelijk. Ook als je bijvoorbeeld hoort dat je buur een dier mishandelt, ben je weldra verplicht om dat te melden. De code maakt ook komaf met kippen, konijnen, cavia’s en andere levende dieren op de Brusselse markten. Die maatregel moet stress bij dieren vermijden en impulsaankopen voorkomen.

Geen hulp verlenen aan een dier in gevaar wordt een misdrijf.

type vrachtwagen (met hijskraan), waarmee het moeilijk manoeuvreren is door het grillige stratenplan van Brussel. Ondanks die bezwaren, bekijkt Maron momenteel wel in samenspraak met de gemeenten of er niet meer ondergrondse afvalcontainers kunnen bijkomen. Tot dan blijft het fantaseren over andere alternatieven, zoals de afvalstofzuiger. Via een ondergronds buizennetwerk, dat aangesloten is op de huizen, zuigt die al het afval naar een centraal ophaalpunt, van waar vuilniswagens het vuil naar een recyclage-

park brengen. Het systeem bestaat al in Nederland (Almere) en New York (Roosevelt Island), maar blijkt vooral interessant in zeer dichtbevolkte wijken met hoogbouw, iets wat minder voorkomt in Brussel.

We houden het dus nog even bij de vuilniszak, maar als we er ooit echt vanaf willen, zullen we toch vooral zelf onze afvalberg moeten verkleinen door bijvoorbeeld te composteren, al dan niet in een buurtcompost. Zo kan die oranje vuilniszak alvast in de ...nu ja, ondergrondse container? MW

BRUZZ

Op 28 september trekken we naar de ING Arena voor het leukste studentenfeest van het jaar! Met ICE-dj’s en reporter Emilia die de sfeer opsnuift.

Luister naar Manon op 28/9 tussen 16u en 19u op BRUZZ radio

BRUZZKet-quiz

Hoe goed heb jij het nieuws gevolgd de voorbije week? Dat kan je testen met de nieuwe wekelijkse quiz over het Brusselse nieuws op BRUZZKet.

Elke maandag op BRUZZKet en Instagram

Brusselaars die dat wensen, krijgen de mogelijkheid om naast hun baasje te rusten. “Sommige baasjes zien hun huisdier als een onderdeel van het gezin,” zegt Lorbat. “Als het baasje nog in leven is, dan wordt het dier eerst begraven. Zo niet, dan kan het baasje in het testament laten opnemen waar het dier zal worden begraven.”

Huisdieren zijn volwaardige gezinsleden, zo redeneert de nieuwe code. Daarom zullen rechters het belang van het dier in overweging moeten nemen bij een

echtscheiding en de keuze over de voogdij. Uit elkaar met je lief, maar samen een hond of kat grootgebracht? Dan kan de rechter co-ouderschap uitspreken. Die maatregel is een primeur in ons land: in Vlaanderen en Wallonië bestaat het nog niet. Het wetboek werd eind juli in eerste lezing goedgekeurd. Nu volgen nog een tweede en derde lezing en ook de Raad van State moet zich erover uitspreken. AD

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

Open (the) Debate: Vlaamsepoort

Het mobiliteitsdossier laat niemand koud. BRUZZ, BX1 en Filter Café Filtré openden het debat, op de brug tussen Molenbeek en de stad Brussel.

Herbekijk het debat van woensdag tot en met zondag op BRUZZ tv of BRUZZ.be

mee op Brussel Brost

De meeste Brusselaars zijn aangewezen op de vuilniszak, maar ondergrondse afvalcontainers zouden een alternatief kunnen bieden.

Religie. Rondreizende wervel van Thérèse van Lisieux houdt halt in de basiliek

‘De ene reliek is de andere niet’

Een met bladgoud versierd reliekschrijn met daarin een wervel van de populaire Franse heilige Thérèse van Lisieux moet de komende twee weken veel volk trekken naar de basiliek van Koekelberg. “Er zijn gradaties van relieken, een wervel is een eersterangsreliek.”

door Be ina Hubo foto’s Saskia Vanderstichele

Het belooft een opmerkelijk schouwspel te worden. Op 23 september in de vroege namiddag zal het reliekschrijn met de wervel arriveren aan Simonis. Daar zal zich een processie vormen, met de nieuwe aartsbisschop Luc Terlinden en de andere bisschoppen op kop, gevolgd door priesters en andere religieuzen en een hele stoet gelovigen. Dwars door het Elisabethpark zal het richting basiliek gaan, waar het schrijn onder een stolp van plexiglas zal worden opgesteld. Twee weken lang kunnen de gelovigen langskomen om het overblijfsel van de jonggestorven Thérèse van Lisieux, in de Vlaamse volksmond ook Trezeke genoemd, te vereren en aan te raken.

Parochieassistente Marie-Agnès Misonne kijkt verwachtingsvol uit naar de komst van de reliek. Al weken, maanden is ze bezig met de voorbereiding van de Theresiaanse veertiendaagse. Er is een uitgebreid programma met vieringen, lezingen en gezinsactiviteiten. In de vitrine van de shop liggen alle Thérèse-memorabilia klaar: noveenkaarsen, boekjes, medailles, portemonneetjes. In de zijbeuk van de basiliek loopt een tentoon-

stelling over het leven van de heilige en buiten tegen de voorgevel hangen lange banieren die het evenement aankondigen.

Dat de reliek van de Franse heilige in 2023 naar Koekelberg komt, is niet toevallig. Er vallen dit jaar een aantal verjaardagen samen. Zo werd Thérèse Martin honderdvijftig jaar geleden geboren. Op haar vijftiende trad ze in bij het klooster van de ongeschoeide karmelietessen van Lisieux in Normandië. Amper 24 jaar oud kreeg ze tuberculose en stierf ze. Na haar dood werden haar dagboeken uitgeven onder de titel Het verhaal van de ziel. Het boekje werd al snel een bestseller en is vertaald in vijftig talen.

Er ontstond een hele cultus rond de karmelietes die in 1923, honderd jaar geleden dus, zalig werd verklaard door paus Pius XI. Om ook heilig te kunnen worden verklaard, waren er twee miraculeuze genezingen nodig. “Een van de genezingen die de doorslag gaf was die van Maria Pellemans, ook precies honderd jaar geleden,” vertelt Misonne. Pellemans was een jonge vrouw uit Schaarbeek die net als Thérèse aan tuberculose leed en in 1923, doodziek, een bedevaart ondernam naar

Lisieux. Die bedevaart werd vanuit Koekelberg georganiseerd door pastoor Theofiel Barette. Na enkele bezoeken aan het graf was Pellemans op slag genezen. Ze trad een jaar later zelf in bij de Gentse Karmel en zou leven tot 1972.

De populariteit van Thérèse bleef groeien, aan de rand van Lisieux verrees een kolossale basiliek. Ook de vraag naar relieken steeg. Het schrijn met de wervel, dat over een paar dagen in Koekelberg arriveert, was het afgelopen jaar bijna constant op tournee. Het hield onder meer halt in Bordeaux en Lissabon, en reist na Koekelberg door naar Spanje. Een andere reliek van Thérèse tourt momenteel in de States en ook de relieken van Thérèses ouders, Louis en Zélie Martin, die in 1995 eveneens heilig werden verklaard, zijn voortdurend op reis.

Kracht opdoen

Vanwege de Koekelbergse link met Thérèse heeft de basiliek permanent enkele overblijfselen van haar. Misonne opent de sacristie waar op een altaar een houten doosje ligt met daarin een minuscuul stukje van een ▼

Religie. Rondreizende wervel van Thérèse van Lisieux houdt halt in de basiliek

kleed van de heilige. Erboven hangt een portret, destijds geschilderd door haar zus. En op de glasramen van de sacristie wordt Thérèse afgebeeld, liggend op haar doodsbed. De sacristie is niet toegankelijk voor het publiek, maar ook in de kerk zelf is er een beeld in wit marmer van de heilige op haar sterfbed. Aan de zijkant bevindt zich een glazen medaillon met daarin ook weer een ministukje textiel.

Het glas van het medaillon is flink bekrast, merkt Jeroen Reyniers op. Hij werkt bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) en is gespecialiseerd in relieken. “Je ziet dat het medaillon heel vaak is aangeraakt. Mensen willen zo dicht mogelijk in de buurt van de heilige komen en zo kracht opdoen.”

Met de komst van de wervel zal de basiliek nu tijdelijk een eersterangsreliek in huis hebben, zegt Reyniers. “De ene reliek is de andere niet. Er zijn drie categorieën. Eersterangsrelieken zijn beenderen, maar ook tanden of bloed. Dat is de top, het allermoeilijkste om te krijgen. Vervolgens heb je de voorwerpen die de persoon tijdens zijn leven gebruikte. Kledingstukken, een drinkkom of de pantoffels van Sint-Franciscus. Die zijn tweederangs. De derderangsrelieken zijn objecten die in grote hoeveelheden bestaan en die te maken hebben met de plek waar de heilige ooit vertoefd heeft, stukjes van de grot van Benedictus bijvoorbeeld. Het zijn eerder een soort souvenirs.”

Relieken bestaan volgens hem sinds de klassieke oudheid. “Toen al wilde men iets bezitten van bijzondere figuren naar wie men opkeek. Met het christendom begon de verering van de relieken van Jezus, Maria en ook van de heiligen.” Die heiligen werden gezien als bemiddelaar tussen God en mens. “Elke heilige had zijn specialiteit. Men wendde zich tot Sint-Blasius bij keelpijn en tot Sint-Gertrudis van Nijvel bij een muizenplaag. De heilige kon dan een goed woordje voor je doen.”

In de middeleeuwen kwam een echte vereringscultus op gang met kostbare schrijnen, bedevaarten en een explosieve toename van het aantal relieken. Reyniers: “Elke kerk moest relieken hebben. Ze gaven de kerk legitimiteit en prestige, en het bracht geld in het laatje. De vrome gelovigen, die rust en steun zochten bij een reliek, stopten gedwee wat munten in het offerblok.”

Grote kerken, kloosters en kathedralen deden er alles aan om de beenderen van een belangrijke heilige te bemachtigen en schakelden hiervoor hun hele netwerk in. Zo was de huidige Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal ooit een kerk met alleen de aartsengel Sint-Michiel als patroonheilige. Een aartsengel was niet slecht, maar van een aartsengel, die volgens de geloofsleer enkel geest is, kan je geen stoffelijk overschot hebben. Dus werd begin elfde eeuw geregeld dat de relieken van Sint-Goedele, een vrome vrouw die aan de verleidingen van de duivel had weerstaan, overgebracht werden vanuit

de Sint-Gorikskapel. Reyniers: “Voor de lokale pastoor met minder goede contacten lukte het doorgaans niet om iets prestigieus te regelen. Hij moest genoegen nemen met een tweede- of derderangsreliek.”

Doordat bepaalde relieken zo begeerd waren, ontstond er in de middeleeuwen een heuse handel, in echte maar soms ook valse relikwieën. In de zestiende eeuw, tijdens de Beeldenstorm, moesten veel relieken, schrijnen en altaarstukken eraan geloven. Daarna besloten de kerkelijke autoriteiten om te werken met echtheidscertificaten en de handel in relieken te verbieden. Reyniers: “Dat lukte niet helemaal. In de praktijk werd betaald voor de reliekhouder, het schrijn.”

Tot op de dag van vandaag gaat de reliekenhandel door. Op de website Catawiki is er een ruim aanbod. “Het is natuurlijk de vraag of ze echt zijn.”

Echt of vals, het is een vraag die veel mensen triggert als het om relieken gaat, zegt Reyniers, die bij het KIK wetenschappe-

“Het katholicisme is een religie met een materiële component. Brood, wijn, water, olie. Ook de relieken horen daarbij”

Johan Dobbelaere

Pastoor basiliek van Koekelberg

Het schrijn met de wervel dat op 23 september naar Koekelberg komt.

De basiliek van Koekelberg heeft een sterke band met Thérèse van Lisieux.

lijk onderzoek doet naar houten reliekschrijnen en de authenticiteit van hun inhoud. Via radiokoolstofdatering probeert hij de ouderdom van de objecten te achterhalen. “Soms moeten wij slecht nieuws brengen.” Onlangs onderzocht hij een drinkkom van Sint-Franciscus van Assisi die zich in ons land bevindt. “Uit de analyse van het aardewerk en het glazuur bleek de kom van de veertiende eeuw te dateren, terwijl Franciscus in de dertiende eeuw leefde. Dat kon dus geen reliek zijn.”

Zo werd vijftien jaar geleden na onderzoek in het KIK ook duidelijk dat de beenderen die bewaard worden in de Sint-Denijskerk in Vorst vermoedelijk niet van de heilige Alena zijn, een martelares uit de zevende eeuw. Botmetingen toonden aan dat de resten toebehoorden aan een robuust persoon, wellicht een man.

Tegenvallend nieuws

“Echt of vals is voor mij niet zo belangrijk,” zegt Reyniers. “Het gaat mij meer om de geschiedkundige gebeurtenissen. Ik ben geïnteresseerd in de hele cultuur rond relieken en processies, het verhaal achter het erfgoed.”

Sommige kerken en kloosters denken daar anders over. Om niet geconfronteerd te worden met tegenvallend nieuws weigeren ze hun relieken te laten analyseren. Zo is het Heilig Bloed van Jezus, ’s lands bekendste reliek in Brugge, nooit onderzocht. “Maar

dat is een minderheid,” zegt Reyniers. “De meeste kerkelijke overheden zijn curieus. Wat zit erin?”

Nog anderen kan het allemaal niet zoveel schelen. Johan Dobbelaere, de Nederlandstalige pastoor van de basiliek van Koekelberg bijvoorbeeld. “Het katholicisme is nu eenmaal een religie met een materiële component,” zegt hij. “Brood, wijn, water, olie. Daar horen ook de relieken bij. Om je geloof uit te drukken is het makkelijker als er iets tastbaars is.” Maar zelf heeft hij niet zoveel met relieken. “Als ze alle relieken van bepaalde populaire heiligen bijeen zouden voegen, het zouden reuzen zijn,” lacht hij.

In de kerk van Sint-Agatha-Berchem, waar Dobbelaere ook pastoor is, liggen de overblijfselen van Sint-Agatha, een heilige uit Sicilië die volgens de legende verminkt werd wegens haar christelijke overtuiging. “Het is een van de oudste heiligen, uit de vierde eeuw. Zouden dat werkelijk relieken zijn van haar? Ik denk het niet. Maar ik lig er niet wakker van.”

Toch geeft hij toe: de komst van de wervel en de veertiendaagse errond heeft iets speciaals. Ook hij zal het schrijn aanraken, in de hoop in nauwer contact te komen met haar manier van geloven. “We hebben een studiedag gehad en ik moet zeggen dat haar boodschap me meer heeft geraakt dan ik gedacht had: Je hoeft geen grootse daden te verrichten, niet te streven naar volmaaktheid om een goed gelovige te zijn, doe de kleine dingen met de liefde Gods. Indrukwekkend.”

‘UNE RELIQUE N’EST PAS L’AUTRE’

FR Un reliquaire orné de feuilles d’or contenant une vertèbre de la populaire sainte Thérèse de Lisieux attirera les foules à la Basilique de Koekelberg pendant les deux semaines à venir. Le fait que la relique de la sainte française soit présente à Koekelberg en 2023 n’est pas un hasard. Thérèse de Lisieux est née il y a cent cinquante ans et fut canonisée il y a cent ans. Et cela fait exactement cent ans que Maria Pellemans, souffrant d’une maladie grave, fut emmenée depuis Koekelberg à Lisieux lors d’un pèlerinage, où elle fut miraculeusement guérie. Cette guérison a joué un rôle décisif dans la canonisation de Thérèse.

‘NO TWO RELICS ARE THE SAME’

EN Over the next two weeks, a gold-leafed reliquary with a vertebra from the popular saint Thérèse of Lisieux is expected to attract the crowds to Koekelberg Basilica. That the French saint’s relic is coming to Koekelberg in 2023 is no coincidence. Thérése of Lisieux was born 150 years ago and beatified one hundred years ago. It is also exactly one hundred years ago that the mortally ill Maria Pellemans, who went to Lisieux on a pilgrimage organised from Koekelberg, was miraculously cured, a cure that was decisive for Thérèse’s canonisation.

17.10

De slaapkamer. Lily

Lily is elf en woont in Laken. Ze speelt voetbal bij de Veldkanteva’s in Grimbergen. "Dat is een heel klein clubje en de sfeer is daar echt fantastisch!"

‘Ik vind het interessant om met oudere mensen te praten’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Lily (11) uit Laken. “Ik zou later eigenlijk ook graag impact hebben, zoals Taylor Swi .”

door Max Wyckaert foto Saskia Vanderstichele

Jij woont bijna onder het Atomium!

Ja, ik had eens een vriendin uit Meise op bezoek, die zei: “Dat is wel de Eiffeltoren van België hé.”

En ik ga daar elke dag langs. Voor mij is dat precies een chiquer huis in de straat.

In je kamer staan twee bedden?

Ik deel die met één van mijn twee zussen, maar ik zie haar niet zo vaak. Zij studeert in Delft en zit op kot. Als ik haar mis, doen de foto’s aan de muur me aan haar denken.

Veel elpees ook: van David Bowie onder anderen, zie ik. Beluister je die?

Ik ben meer een Taylor Swift-fan.

Taylor Swi is immens populair, iemand met impact?

Ik zou later eigenlijk ook graag impact hebben, want er zijn veel dingen waarvan ik vind dat ze zouden moeten veranderen.

Zoals?

Bijvoorbeeld in het voetbal. De tickets voor een wedstrijd van de Red Flames kosten veel minder dan voor de Rode Duivels, terwijl de kwaliteit van hun spel echt hetzelfde of zelfs veel beter is. De vorige match waarnaar ik was gaan kijken, hebben ze gewonnen met 7-0. Dat was in het stadion van Union, met mijn vriendinnen. Maar toen we naar het toilet moesten, bleek er maar één toilet te zijn voor vrouwen en twintig voor mannen.

Speel je zelf ook voetbal?

Ja, bij de Veldkanteva’s, een vrouwenploeg in Grimbergen. Dat is

een heel klein clubje en de sfeer is daar echt fantastisch!

Terug naar Taylor Swi : wat vind je zo bijzonder aan haar?

Er is een documentaire op Netflix waarin ze ook de andere kant van haar leven tonen, dat ze ook veel haat over zich krijgt. En toch staat ze er nog gewoon en maakt ze nog steeds goede muziek en laat ze andere mensen zich goed voelen.

Hier staan veel Engelstalige boeken, van jou?

Ja, mijn mama is Iers, dus met haar spreken we altijd Engels. We gaan ook elk jaar op bezoek bij familie en vrienden in Ierland. Ik ben dit jaar naar Derry geweest. Daar zijn veel schilderijen op de huizen en muren. Ik vond dat heel speciaal. Er hangen overal slogans, zoals 'You’ve entered free Derry'.

Dat hee met de Ierse burgeroorlog te maken. Hoe kijk je naar dat conflict?

Op Netflix kijk ik naar de serie Derry Girls, over jongens en meisjes in Derry die katholiek zijn en minder rechten hebben. Ik kijk daarnaar en denk: Wacht, dit is echt gebeurd? En dit gebeurt nog steeds? Dat zou eigenlijk niet mogen.

Schrijf je zelf ook soms iets?

Ik had eens een heel boek geschreven van 102 pagina’s, maar ik ben het kwijt, want ik heb het niet opgeslagen (lacht).

Waarover ging het?

Over een groep hechte vriendinnen die naast hun gewone leven

op school de wereld aan het redden waren als superhelden. Nu ik erover nadenk, was dat waarschijnlijk toch niet zo’n lang boek.

Zat er een boodschap in?

Ik vond het gewoon grappig om te schrijven. Niet alles moet kloppen, maar als ik het nu zou schrijven, zou ik meer nadenken over wat de boodschap zou zijn.

Wat wil je later doen?

Iets waarbij ik veel contact heb met andere mensen. In een rusthuis werken bijvoorbeeld.

Waarom?

Ik vind het interessant om met oudere mensen te praten. Ze hebben van alles te vertellen. Je zou kunnen zeggen dat ze minder volwassen zijn, maar ze zijn helemaal geen kind. Dat heb ik vaak met oudere mensen: dat ik ze een beetje vreemd vind.

Lees de hele reeks op www.BRUZZKet.be/slaapkamer

FR Lily, 11 ans, habite à l’ombre de l’Atomium. « Pour moi, c’est juste une des maisons plus cossues de la rue », dit-elle. Elle aime les Diables Rouges mais préfère aller voir les Red Flames. « La qualité de leur jeu est vraiment bonne, voire meilleure. » Lily ne comprend pas pourquoi les tickets pour les Diables sont tellement plus chers : « Il faut mettre fin à cette inégalité. »

EN Lily (11) lives a stone’s throw from the Atomium. “A posher house down the street,” she calls the monument that she often passes by to see the Red Devils, although she prefers to see the Red Flames. “The quality of their game is the same, or even better.” That is why Lily cannot understand why tickets for the Red Devils are more expensive. That type of inequality has to stop, she thinks.

‘IL FAUT METTRE FIN AUX INÉGALITÉS DE GENRE’

“Ik had eens een boek geschreven van 102 pagina’s, maar ik ben het kwijt, want ik heb het niet opgeslagen”

‘GENDER INEQUALITY MUST STOP’

BIO

• Geboren in 1940 in Oudergem

• Won een tekenwedstrijd op zijn twaalfde

• Studeerde schilderkunst en gra ek aan Sint-Lukas, waar hij ook lesgaf tot 2018

• Vanaf de jaren 1960 cartoonist voor De Linie, De Nieuwe en De Zwijger, werkt sinds 1983 voor Knack

• Ereburger van Schaarbeek en eredoctor aan de VUB

• Zijn archief wordt sinds 2021 beheerd en gedigitaliseerd door het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven (CAVA)

Expo. GAL geeft het tekenen nog lang niet op

‘Ik heb mijn kar nooit gekeerd’

Gerard Alsteens is al meer dan zestig jaar professioneel tekenaar, en tekent al veertig jaar voor Knack. In thuisgemeente Schaarbeek, waar hij ereburger is, krijgt GAL nu ook een retrospectieve op drie locaties onder de naam GAL TOTAL.

In 2021 was er al de tentoonstelling AL GAL in Mechelen, nu is er GAL TOTAL Volgende keer zal het wel GAL FINAL zijn zeker?” Gerard Alsteens heeft er alleszins nog altijd lol in. Hij tekent nog elke dag en blijft op zijn 83e de actualiteit onverdroten volgen. Ook tijdens de fotosessie voorafgaand aan het interview gaat hij all-in. In zijn volgestouwde woonkamer worden alle poses en ensceneringen uitgeprobeerd. Omringd door Picassomonografieën en politieke memoires, affiches van Malevitsj en van Mallemunt, trekt hij zelfs een trui aan met een zelfportret op. Geen GAL-merchandising, maar een pièce unique dat tot stand kwam toen hij per ongeluk bleekwater op de trui morste, en in de vlek de eerste contouren van zijn eigen gezicht ontwaarde.

GAL is overigens al een tijdje niet alleen meer een man van tekeningen op papier. Hij maakt ook driedimensionale cartoons en kleine sculpturen vervaardigd uit objets

trouvés zoals ijzerdraad, afwasborstels, eierdoppen en oesterschelpen, die blijkbaar allemaal veel aan de verbeelding overlaten. En er zijn de vele ‘flesportretten’, die hij voor het eerst maakte voor een tentoonstelling in Het Goudblommeke in Papier, naar het voorbeeld van stamgast en inspiratiebron Magritte.

Heel dat multiversum van tekeningen en kunstvoorwerpen zal dus te zien zijn op het tentoonstellingsparcours dat de Dienst Cultuur van Schaarbeek samen met LUCA School of Arts, Stripgids, Bib Sophia en VUB-universiteitsarchief CAVA opzette. Met een klemtoon op vrij werk in Sint-Lukas, politieke tekeningen in het gemeentehuis, en illustraties in verband met literatuur en schrijvers in de bibliotheek.

Uit alles hier blijkt dat u kijkt om te zien. GERARD ALSTEENS: Al heb ik slechte ogen. Vijftien jaar geleden heb ik een embolie gehad. Mijn hersenen hebben zich aange-

past, maar er blijft een blinde vlek. Toch beperk ik het autorijden, omdat ik ondertussen vooral zit rond te kijken naar de architectuur en de natuur. En ik hou ervan bestaande vormen om te vormen tot nog iets anders. Ik draai voorwerpen in alle richtingen om de vormen te analyseren. En ik heb al pakken papier beklad om mijn verbeelding te stimuleren en in de klodders de basis te ontwaren voor een werk. Dat is mijn plezier.

Anders dan veel collega’s, hecht u nog altijd aan enig realisme in uw tekeningen.

ALSTEENS: Breek me de bek niet open. (Lacht) Ik heb geen vaste stijl en wil dat ook zo houden. Ik teken ook surrealistisch, expressionistisch, abstract minimalistisch en maximalistisch, maar inderdaad ook redelijk realistisch. Collega Zaza heeft weleens gezegd dat je niet moet kunnen tekenen voor maatschappijkritische tekeningen. Je hebt ook tekenaars met een immens talent, zoals R.O. Blechman of Saul Steinberg, die op een

door Michaël Bellon foto’s Saskia Vanderstichele

Expo.

GAL geeft het tekenen nog lang niet op

heel eenvoudige manier tekenen, maar met een meesterlijke inventiviteit en sprankelende ideeën. Maar ik neig eerder naar mijn goede vriend Lectrr van De Standaard, die ooit zei dat mensen veel te weinig tekenen. Ik hou wel van mensen met vakkennis. Ik heb jarenlang lessen grafiek en waarnemingstekenen gegeven, en ik heb zelf een opleiding schilderkunst gehad voor ik aan Sint-Lukas vrije grafiek ging doen. Ik teken heel graag, en de inhoud moet ook versterkt worden door de tekening die ik maak. Ik wil iets hebben aan een tekening, en op meerdere facetten van die inhoud ingaan. Soms steek ik daarom misschien zelfs wat veel vlees in de worst en hebben mensen niet altijd alles begrepen.

U huldigt nog altijd uw artistieke inspiratiebronnen met de nodige referenties.

ALSTEENS: Dat is zo. Ik had mijn leven ook kunnen vullen met alleen maar naar tentoonstellingen gaan. De kunstboeken die je hier ziet, zijn maar een fractie van wat er beneden staat, en ik neem nog dagelijks boeken ter hand. Sociale media gebruik ik ook, want ik ben nooit ingegaan tegen nieuwe technieken en digitale toepassingen – ook niet als lesgever. Maar de grain van papier onder de vingertoppen voelen, is voor mij als ambachtelijk tekenaar toch wat anders dan scrollen.

Waar komt die liefde voor kunst vandaan?

ALSTEENS: Toen ik begon aan Sint-Lukas had ik een minderwaardigheidscomplex. Ik dacht

dat iedereen veel meer cultuur had dan ikzelf. Als zoon van een druiventeler zei ik altijd dat wij vooral druivencultuur hadden. Wij hadden geen boeken thuis, alleen een platenspeler toen ik zestien jaar was, waar Chopin en Léo Ferré op werden gespeeld. Aan Sint-Lukas legde ik me op om in te halen wat ik niet had meegekregen van mijn ouders –die ik niets verweet. Binnen de kortste keren merkte ik dat ik niet de enige was die weinig cultuur had meegekregen, maar ook dat je daardoor toch wat achtergesteld was.

Mijn verbeelding is vooral door de radio gestimuleerd. Wij luisterden met grootvader naar luisterspelen – podcasts met een andere drager. Van het verhaal over een man die zelfmoord pleegde omdat hij het kloppen van zijn hart niet kon verdragen, kreeg ik echt nachtmerries.

Inhoudelijk past u in een generatie kritische, verontwaardigde journalisten die geen blad voor de mond nemen.

ALSTEENS: Ik ben altijd een kind van mei ’68

gebleven. De oorlog in Vietnam, de staatsgreep van Pinochet in Chili, daarover gingen de eerste tekeningen. En ik heb niet, zoals sommige andere politieke commentatoren met wie ik nog heb samengewerkt, mijn kar gekeerd. Waarschijnlijk speelt ook mijn katholieke opvoeding, maar ik kies meestal voor de minder bedeelde of de zwakkere, en ik wijs nogal makkelijk met de vinger naar wie schuldig verzuim pleegt. Ik ben altijd scherp geweest voor de machthebbers. Dat vind ik een plicht. Waarom zou je lief zijn voor machthebbers? Zij maken genoeg reclame voor zichzelf. Dan moet er tegengewicht zijn van journalisten en maatschappijkritische tekenaars, zoals ik er een ben.

Bart De Wever de uiterlijke kenmerken van Hitler meegeven, zullen velen ver vinden gaan.

ALSTEENS: Ooit heb ik de premiers Wilfried Martens en Leo Tindemans België laten verkrachten in een tekening voor Knack Omdat ze vasthielden aan de plaatsing van Amerikaanse raketten, waar zeventig procent van de Belgen tegen was. Hoofdredacteur Sus Verleyen wilde die tekening niet plaatsen, omdat hij Martens nog wilde interviewen. Ook televisiejournalisten moeten politici meer te vriend houden. Maar ik heb daar geen behoefte aan, ook al zijn er politici die ik wel apprecieer.

Was bij uw generatie de drang naar ontvoogding groter, omdat de bekno ing en betu eling dat ook waren?

ALSTEENS: Dat denk ik. Politici spraken toen nog in oekazes. Ik heb zelfs – nu zou ik dat niet meer willen – nog tekeningen gemaakt voor de ontvoogding van de Vlaamse gemeenschap. Ik heb altijd in Brussel gewoond, en heb meegemaakt dat mijn moeder bij het winkelen werd uitgescholden voor paysanne omdat ze Nederlands sprak. Zo heb ik ooit een tekening gemaakt waarop een Vlaming letterlijk werd gestigmatiseerd, zoals de joden met de davidster. Als ik die

Tekenaar GAL beschilderde dekseltjes van conservenblikken met allerlei soorten ogen. “Ik heb slechte ogen. Ik heb een embolie gehad. Mijn hersenen hebben zich aangepast, al blijft er een blinde vlek.”

“Ik kies meestal voor de minder bedeelde of de zwakkere, en ik wijs nogal makkelijk met de vinger naar wie schuldig verzuim pleegt”

tekening nu zie, krimp ik in elkaar van schaamte. Nu zijn de Vlamingen – ik zeg niet in Brussel – een rijk volk dat dat ook laat voelen. Maar als je onder de zool van de onderdrukker zit, dan bijt je in zijn enkel. Meer en meer mensen zeggen dat ze niet meer willen weten van de politiek, en vluchten ervan weg. Ik voel nog altijd die verplichting om ergens tegenin te gaan. Het zou waarschijnlijk een opluchting zijn om mij alleen nog gedachteloos plastisch te kunnen uitleven in het schilderen, in plaats van altijd naar een idee te zoeken om mijn gedacht te zeggen. Maar ik wil niet alleen creatief zijn, ik wil ook iets zeggen.

Hee dat tot vetes of felle reacties geleid?

ALSTEENS: Iemand als Wilfried Martens had geen problemen met wat ik deed. “Ik heb mijn mening, jij doet jouw job,” zei hij. Ik heb twee keer een proces gehad. Toen ik speelde met het logo van het Vlaams Blok (vroegere naam van Vlaams Belang, red.) waardoor dat las als ‘SS’. Maar die partij is zelf veroordeeld voor racisme en de advocaten van Knack hebben ons proces gemakkelijk gewonnen. Ook Israël ligt moeilijk. Mijn eerste tekeningen waren nog pro-Israëlisch, omdat de joden natuurlijk slachtoffer zijn geweest. Maar Israël bezet nu zelf land in naam van God en heeft veel doden op het geweten.

Zijn er figuren die u gewoon graag tekent?

Trump komt bijvoorbeeld vaak terug.

ALSTEENS: Beeld je maar eens in dat hij opnieuw zou verkozen worden! De helft van de wereld houdt toch zijn hart vast dat ze weer met die man te doen zouden moeten hebben? Met de goedkeuring van de Amerikaanse bevolking dan nog. Netanyahu hetzelfde. Hij is altijd maar rechtser geworden. Ik ben op mijn 83e nog met veel plezier met de actualiteit bezig, maar ik zou mezelf ook kunnen bevragen of het allemaal wel nut heeft gehad. Alleen gun ik het mijzelf niet daar depressief van te worden.

Hebt u in de loop van de jaren ook blinde vlekken gehad?

ALSTEENS: Ongetwijfeld. Ik heb mezelf vanmorgen nog verweten dat ik niet eerder een tekening over de toestand in BrusselZuid had gemaakt.

Brussel is altijd uw biotoop geweest.

ALSTEENS: Dat ik hier in Schaarbeek woon, komt omdat vroeger in dit huis de redactie van De Nieuwe gevestigd was (een links

Vlaams opinieblad dat bestond van 1964 tot 1984, red.). Ik heb het huis gekocht omdat het station van Schaarbeek hier vlakbij toen belangrijk was. Alle treinen stopten hier en de journalisten namen hier de tram naar de BRT. Ik zit hier dus door de pers. Voor De Nieuwe tekende ik zoveel dat ik op den duur soms het hoofdartikel mocht bepalen van hoofdredacteur Mark Grammens. Karel Anthierens, ook even hoofdredacteur van De Nieuwe, heeft me daarna naar Knack gehaald.

Wie de retrospectieve tentoonstellingen in Schaarbeek zou missen, kan nu ook voor eeuwig terecht bij het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven (CAVA) van de VUB, dat uw tekeningen bewaart en digitaliseert.

ALSTEENS: Dankzij mijn zoon Anant en toenmalig VUB-rector Caroline Pauwels. Ik heb altijd alles bijgehouden, maar vroeg me natuurlijk af wat ik daarmee zou moeten. Ik

‘JE N’AI JAMAIS RETOURNÉ MA VESTE’

heb een stuk geschiedenis zo lang als een mensenleven verteld aan de hand van tekeningen over de actualiteit. Dat maakt dat archief wellicht nog relevant. Er hebben al curatoren van historische thematentoonstellingen gebruik van gemaakt. Die wetenschap dat een en ander nog hergebruikt kan worden, geeft rust.

De retrospectieve GAL TOTAL loopt van 22/9 tot en met 14/10 in het Gemeentehuis Schaarbeek, het Terrarium van LUCA School of Arts en Bib Sophia Schaarbeek.

Op 5 oktober gaan collega-cartoonist Lectrr en illustrator Gerda Dendooven in gesprek met GAL.

In een vierdelige podcast praten politicoloog Dave Sinardet, journalist Joël De Ceulaer, tekenaar Judith Vanistendael, schrijver en schoonzus Brigi e Raskin en tweelingbroer Edgard Alsteens over zijn werk.

www.1030.be/nl/gal, www.luca-arts.be, www.cavavub.be

‘I HAVE NEVER BEEN A TURNCOAT’

FR Cela fait plus de soixante ans que Gerard Alsteens est dessinateur professionnel, et plus de quarante ans qu’il fait des dessins politiques pour l’hebdomadaire Knack. L’exposition rétrospective GAL TOTAL à Schaerbeek, où il est Citoyen d’honneur, met l’accent sur son travail libre à la LUCA School of Arts, ses dessins politiques dans la maison communale et ses illustrations en lien avec la littérature et les écrivains dans la bibliothèque Sophia. Outre son style virtuose et sa maîtrise de l’Histoire de l’art, ce sont ses trouvailles visuelles et son esprit critique qui frappent. « Je n’ai jamais retourné ma veste », dit-il.

EN Gerard Alsteens has been a professional illustrator for more than 60 years, and has been making political cartoons for weekly magazine Knack for 40 years. In Schaarbeek/Schaerbeek, where he is an honorary citizen, you can now go and see the retrospective exhibition GAL TOTAL. At LUCA School of Arts the emphasis is on free work, at City Hall it is on his political drawings, and at the Sophia library it is on illustrations related to literature. In addition to his virtuoso drawing style and knowledge of art history, his visual inventions and critical mind always stand out. “I have never been a turncoat,” he says.

“ik zou mezelf ook kunnen bevragen of het allemaal wel nut heeft gehad. Alleen gun ik het mijzelf niet daar depressief van te worden,” zegt de 83-jarige tekenaar.

Trachet.

Vadouvan

Nick Trachet

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Ambitieuze koks zijn raar. Gewoon goed koken, perfecte garing, juiste keuze van ingrediënten en garnering zijn wat je van hen verwacht, maar dat is voor hen nog niet genoeg. Na 1968, in de tijd dat de boomers nog jong waren, hadden de revolterende jongeren de klassieke Franse keuken als ‘bourgeois’ gebrandmerkt, een verdict zo erg met de cancel culture vandaag. Wie bourgeois werd genoemd, telde niet meer mee.

De nieuwe sterrenkoks vonden dan lichtere bereidingen uit, zonder room of bloem, ze wilden terug naar de ‘eenvoudige’ keuken: kleinere porties, sobere presentatie. Het probleem is dat mensen met geld daarvoor niet uit hun kot kwamen: zo kookte hun moeder! Dus moesten de koks opvallen met iets anders. Exotische ingrediënten, bijvoorbeeld. Plots lag er overal een schijfje kiwi of fysalis bij (vandaag een boertig cliché), dan gingen er tonkabonen in. Van de nouvelle

cuisine blijven alleen de hilarische moppen over: “Ja, het was slecht, maar wel duur!”

Ondertussen blijven de showelementen zich opvolgen, al wordt dat steeds moeilijker, want de gewone consument vindt die tegenwoordig nog sneller.

Eén van die m’as-tu-vuingrediënten is vadouvan. Het klinkt exotisch en is nog altijd niet te vinden in de rekjes van de meeste volkssupermarkten. Dus vadouvan is behoorlijk elitair en dat doet de kassa rinkelen.

Het woord komt uit het zuiden van wat vandaag India is: Pondichéry, een stad met ongeveer evenveel inwoners als Gent. Tot 1956 was het gebied onder Frans bestuur. De dominante cultuur is er Tamil: hun keuken regeert, maar toch met enkele Franse invloeden.

In de Indische keuken worden specerijenmengsels verkocht, vaak onder de naam masala. Currypoeder is een Brits-koloniale uitvinding voor verkoop in Engeland en Schotland en het werd plaatse-

lijk niet gebezigd. Vadouvan bestond ook al. Handelaars maakten specerijenmengsels en verkochten die op de markt. Vaak in de vorm van gedroogde bolletjes, later ook in poedervorm.

Het grote verschil met een klassiek currypoeder is dat er in vadouvan ook ajuin, sjalot, look zit, natte ingrediënten dus, die in het maakproces zorgen voor fermentatie. Naar inzicht van de maker wordt deze ‘saus’ dan gedroogd in bolletjes en ten slotte, indien nodig, vermalen tot poeder. Mettertijd is het product nog verder verfranst met de toevoeging van – bijvoorbeeld – tijm of bonenkruid. Zo komen we tot een kruidenmengsel dat zoeter, zachter is (nauwelijks chilli), goed voor Ze French cari Maar laat het u vooral smaken.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

VEERTIENDAAGSE INTERNATIONALE SOLIDARITEIT BRUSSEL,

VAN DE

CONFERENTIES, VERTONINGEN, WORKSHOPS, SHOWS...

“Vadouvan is behoorlijk elitair en dat doet de kassa rinkelen”

Fotografe van het grote niets dat alles zegt

De intrigerende reeksen van de vrijgevochten Duitse fotografe Ursula SchulzDornburg tonen lege plekken met soms alleen maar wat stenen. Maar achter de desolate bushalte in niemandsland houdt zich een hele wereld schuil, die benadrukt hoe vervlochten we zijn met onze geschiedenis.

door Tom Peeters

Tentoonstelling. Fotografe Ursula Schulz-Dornburg werpt licht op niemandsland

De Duitse fotografe Ursula Schulz-Dornburg is 85, maar oogt nog steeds vitaal. Ze is ontegensprekelijk een kind van haar ouders, zo blijkt wanneer ze ons via Zoom te woord staat vanuit haar thuisstad Düsseldorf. Haar moeder was kunstenaar, haar vader geoloog en architect. “In die volgorde,” zegt ze er meteen bij. “Hij moest eerst zijn diploma van geoloog halen voor hij voor architect mocht studeren.” Haar eerste ervaring met een fotocamera gaat terug naar haar tienerjaren, toen ze haar oom mocht helpen met de foto’s voor een boek over stenen, dat haar vader uitbracht. Geïnspireerd door een vriend ging ze etnologie studeren in München. “Maar eind jaren 1950 liepen er nog veel nazi’s rond. In die sfeer waren dergelijke studies niet zo leuk en dus schreef ik me in aan het Institut für Bildjournalismus in (West-)Berlijn, waar ik in 1963 afstudeerde.”

Aan de toonaangevende fotoschool ging het er geëngageerder aan toe. “Dat lag me als vrijgevochten vrouw beter. Wij leerden er leven met ons naziverleden, zoals jullie met jullie koloniale geschiedenis, veronderstel ik. Mijn probleem was dat ik veel te vertellen had – na de oorlog begon ik aan mijn tweede leven. Maar ik kon niet schrijven.”

Verhalen moest ze dus vanachter haar lens vertellen. In die tijd was dat zeker als vrouw geen sinecure. “Maar ik had een tomeloze energie en een groot temperament. Ik wilde grenzen oversteken, ter plekke vaststellen wat er aan de hand was, zinvolle dingen doen. Mijn foto’s moesten niet alleen esthetisch in orde zijn, ze hadden liefst ook meerdere betekenislagen. Maar pas toen ik in 1967 met mijn jonge gezin een jaar doorbracht in New York zag ik ten volle de mogelijkheden van de fotografie.”

Schulz-Dornburg raakte onder de indruk van de series van documentaire fotografen die het Amerikaanse platteland doorkruisten om mensen in hun dagelijkse habitat te portretteren. Maar ook de landschapskunst

was in opmars. In de galeries van de stad zag ze, zonder het daarom meteen te beseffen, een toekomst aan de einder opdagen.

Sociale en ruimtelijke dimensies

Voor haar eerste reeks bezocht ze in 1969 een Amsterdams avontureneiland, waar jongens die anders toch maar op straat zouden rondhangen, vrij spel hadden en met afvalplanken hun eigen huizen knutselden en maatschappijtje speelden. “In hun kolonies waren de Nederlanders strikt, maar in hun interactie met kinderen open en creatief. Ik vond het een geweldig educatief project en de architectuur was fantastisch.”

Nadien ging ze werken met junkies. Maar de bewustzijnstherapie die ze als maatschappelijk werker gaf aan heroïneverslaafden, onder meer door hen hun thuissituatie te laten fotograferen, had weinig effect. Onder andere door foto’s te maken van gordijnen die aan de gaanderijen op het San Marcoplein in Venetië hingen had ze toen al geleerd hoe ze ruimtelijke dimensies kon toevoegen aan haar foto’s, iets wat ook in later werk van pas zou komen.

“Als je een straf beeldverhaal wilt brengen, heb je een passende vorm nodig,” vervolgt de fotografe. In haar geval speelde de horizon vaak een prominente rol. “Een deel van je foto weerspiegelt het land waarop mensen wonen, het andere symboliseert de andere kant. De horizon bepaalt mee het ritme van je beeld, als een metafoor voor de onderliggende gevoelens.”

Grenzen

In Niemandslicht, haar expo bij Fondation A Stichting in Vorst, valt op hoe vaak ze grenzen opzocht. De houten gebouwen aan het water uit de reeks Bosporus, Istanbul markeren de scheidslijn tussen Europa en Azië, maar werden ooit gebouwd in het centrum van het Ottomaanse Rijk. Toen Schulz-Dornburg ze in 1978 fotografeerde, waren ze in verval. “Via enkele Turkse architecten was ik te weten gekomen dat men ze wilde neerhalen. Ik was net op tijd om dat stukje geschiedenis vast te leggen.”

“Misschien ontsproot die interesse voor grenzen aan mijn eigen kindertijd, die ik dicht bij de Duits-Franse grens doorbracht. Toen ik me later in uithoeken van Turkije, Armenië, Georgië en Azerbeidzjan bevond, merkte ik de nabijheid van een ander land vooral aan het signaal op mijn gsm.” (Lacht)

Als ze op haar reizen door de Arabische wereld een bord “Alleen voor moslims” zag, was haar nieuwsgierigheid gewekt. Ooit werd ze in grensgebied opgepakt door Azerbeidzjaanse militairen. “Wat is toegelaten aan deze, wat aan gene kant? Dat interesseerde me. Ik heb het altijd lastig gehad met autoriteit. Anderzijds was ik vaak op zoek naar iets anders dan wat ik vond.”

“Ik had een tomeloze energie en een groot temperament. Ik wilde grenzen oversteken, ter plekke vaststellen wat er aan de hand was, zinvolle dingen doen”

Zoals toen ze tijdens een reis door Armenië op zoek naar antieke kerkjes steeds op bushaltes uit de Sovjettijd stootte. De uit staal en beton opgetrokken constructies ademen een modernisme uit dat schril afsteekt tegen het troosteloze landschap. “Maar omdat de lokale bevolking niets heeft en ondanks de bushaltes nergens raakt, hangt er een bevreemdende melancholie over de beelden. Hun minimalisme symboliseert het grote niets en zegt tegelijk alles.”

In steen gebeiteld

Hoe inspirerend deze reeks met communistisch erfgoed was, bleek toen ook collega’s er series aan gingen wijden. In het Spaanse Burgos bouwde men zelfs een nieuwe bushalte gebaseerd op haar foto’s. “Ik ben er nog niet geweest, maar ze ziet er

LA PHOTOGRAPHE DU GRAND NÉANT QUI DIT TOUT

FR La Fondation A Stichting met en lumière l’œuvre de l’Allemande Ursula Schulz-Domburg, 85 ans. Ses photos qui se concentrent sur l’architecture, l’environnement et le temps, suivent la tradition de photographes comme August Sander ou Bernd et Hilla Becher, mais font plus qu’archiver. Elles extrapolent d’anciens problèmes sociétaux vers le présent. « Dans les années 1960, je voulais traverser les frontières et constater sur place ce qui se passait, faire des choses sensées. Au niveau esthétique, mes photos devaient être bien, mais je voulais qu’elles contiennent plusieurs couches de sens. » Même un arrêt de bus désolé, « qui à la fois symbolise le grand néant et dit tout. »

krek hetzelfde uit. Betalen doen ze me niet. Het is Armeens, niet van jou, zeggen ze.” (Lacht)

Ze hebben gelijk. Haar expo heet niet voor niets Niemandslicht. “Licht behoort niemand toe, is van iedereen.” Haar foto’s doen veel meer dan hippe ostalgie oproepen. Ze plaatsen zich in de lange traditie van fotografen als August Sander en Bernd en Hilla Becher, maar doen meer dan louter archiveren. Ze extrapoleren oude maatschappelijke vraagstukken naar het heden.

Zo is haar serie over de Hejaz-spoorlijn een haast politieke daad die de machtsstructuren van kolonisten blootlegt. “Ze probeerden een spoorlijn aan te leggen van Damascus tot in Medina, recht door de woestijn, maar dat is niet gelukt.” Op de expo contrasteren landschapsfoto’s van bijna uitgewiste sporen met beelden van petrogliefen. De rotstekeningen met symbolen uit het antieke Mesopotamië dateren uit een tijd waarin mensen nog in stenen geloofden. Met dezelfde in stenen gebeitelde ‘waarheden’ die soms nog steeds gelden.

Ook het einde van haar carrière als fotografe was een statement. “In 2012 heb ik al mijn camera’s weggegeven. Toen ik een nucleaire testsite in Kazachstan fotografeerde, dacht ik: waar zijn we mee bezig?”

“Ik ben vooral dankbaar dat ik met mijn compactcamera bewustzijn heb helpen creëren,” besluit ze. “Dat mijn werk door jonge mensen nog steeds begrepen wordt, geeft zin aan mijn leven.”

Niemandslicht van Ursula Schulz-Dornburg loopt van 21/9 tot 17/12 in Fondation A Stichting, www.fondationastichting.com

PHOTOGRAPHER OF THE GREAT NOTHING THAT SAYS IT ALL

EN With Niemandslicht, Fondation A Stichting focuses on the work of German photographer Ursula Schulz-Dornburg (85). Her sparse pictures of architecture, the environment and time itself are part of a long tradition of photographers like August Sander and Bernd and Hilla Becher, but do more than simply record. They extrapolate old social issues into the present. “When I started out in the 1960s, I wanted to cross borders, testify to what was going on, do something meaningful. My pictures had to be aesthetically pleasing, but I wanted them to have meaning too.” Like a desolate bus stop, “symbolising the big nothing and, at the same time, saying everything.”

Select. Wat te doen deze week?

POP & JAZZEXPOFILM

Techno met ziel

“Bring your dancing shoes,” liet James Blake zich ontvallen aan het begin van zijn nieuwe tournee. De Britse producer die het voorbije decennium een nieuwe sound baarde uit de clash tussen breekbare piano, fragiele falset en donderende dubstep, keert op zijn nieuwe album Playing robots into heaven terug naar de clubsounds van zijn jeugd. Wie nog niet wist dat techno een flinke lading soul in zich kan dragen, krijgt hier het bewijs.

JAMES BLAKE 21/9, 20.00, Vorst Nationaal, www.vorst-nationaal.be

Onorthodoxe sax

Met zijn onorthodoxe stijl – het geluid van zijn ademhaling en de kleppen van zijn instrument zijn net zo belangrijk als de klanken die hij voortbrengt – zorgde de Noorse saxofonist Bendik Giske begin dit jaar voor een hoogtepunt op het Brussels Jazz Festival. Door zijn klankenlandschap zweven wolkjes avant-garde, jazz, minimale muziek, dance en klassiek, een spiritueel amalgaam dat mikt op trance en transformatie.

BENDIK GISKE 21/9, 19.30, Botanique, www.botanique.be

Icoon van de tropicalia

Caetano Veloso zal altijd verbonden blijven aan de tropicalia, de muziekstijl die in de jaren 1960 traditionele Braziliaanse elementen uithuwelijkte aan de hippiecultuur. De geëngageerde singer-songwriter, dichter en filmmaker schildert tegenwoordig met minder psychedelische kleuren, maar zijn zachte klankenarsenaal en tedere stem blijven ook op zijn recentste album Meu coco (Portugees voor ‘mijn hoofd’) intact. (TZ)

CAETANO VELOSO 25/9, 20.00, Bozar, www.bozar.be

Dressed for success

De kleren maken het kunstencentrum, moet het Maison des Arts hebben gedacht, en ziedaar: met Dressing tooit het Schaarbeekse huis zich met een weelderige collectie visuele haute couture. ‘Ontwerpers’ van dienst Manon Bara, Katrien De Blauwer, Emilio López-Menchero, Beat Streuli en vele anderen zorgen met hun werk voor voldoende stof tot nadenken over onze band met kleding. Dresscode: nieuwsgierig!

DRESSING 23/9 > 26/11, Maison des Arts, lamaisondesarts.be

Op de thee bij E.T.

Wat hebben Gizmo de Gremlin, Alf, Darth Vader, Charlie Brown, de rode M&M, E.T. en Chewbacca gemeen? Ze figureren allemaal in de speelse doeken van de Japanse Ulala Imai. Het rondslingerende speelgoed van haar kinderen vormt samen met het fruit op de tafel of de bloemen uit de tuin de componenten waarmee ze haar bevreemdende huiselijke tableaus oplaadt. Als een spiegel voor de emotionele pit die eronder ligt.

ULALA IMAI: MEMORY 22/9 > 4/11, Xavier Hufkens, www.xavierhufkens.com

Grensgebied

“Grenzen zijn plaatsen waar identiteiten vrij rond kunnen zweven,” vertelde Barrack Rima vorig jaar aan MO*. De in Libanon geboren stripauteur vond op haar achttiende in Brussel een grensgebied dat haar toestond rond te zweven. Bij Espace Magh doet ze middels een veeltalige collage van gepubliceerd werk, schetsen en probeersels kond van de (gender)identiteiten die haar werk tot een ontroerende wervelwind maken. (KS)

BARRACK RIMA: VERS LE FÉMININ > 26/10, Espace Magh, www.espacemagh.be

Seksen met al je exen

De opvolger van hun met zeven Magrittes bekroonde debuut Une vie démente stelden Brusselaars Ann Sirot en Raphaël Balboni voor tijdens de Semaine de la Critique in Cannes. In Le syndrome des amours passées raakt een kinderloos koppel niet zwanger. Volgens hun arts moeten ze nog eens met al hun exen vrijen om het probleem op te lossen. Een zware en ongelijke beproeving.

LE SYNDROME DES AMOURS PASSÉES dir.: Ann Sirot, Raphaël Balboni, act.: Lucie Debay, Lazare Gousseau

Regen na zonneschijn

Met Eternal sunshine of the spotless mind schiep Michel Gondry een moderne klassieker. Dit keer verwerkt de hypercreatieve Fransman een nare ervaring in een komische, inventieve film met hoogtes en laagtes. Pierre Niney speelt een filmregisseur die ruzie krijgt met de producenten. Loyale medewerkers verzamelen in het huis van zijn tante om de film af te werken. Maar de man maakt het hen moeilijk met zijn manie.

LE LIVRE DES SOLUTIONS dir.: Michel Gondry, act.: Pierre Niney, Blanche Gardin

Gimme Hogg Joanna

Joanna Hogg regisseert films die Britse cinefielen meestal tot de beste van het jaar rekenen. Meestal speelt haar onvolprezen vriendin Tilda Swinton mee. En toch bleven haar films lang onverdeeld in België. Tot nu. In Bozar laat Hogg zich interviewen, Cinematek herneemt naast haar films ook de films die Hogg hoog heeft zitten, en verdeler Cinéart brengt haar nieuwe intieme kleinood uit: The eternal daughter (release: 27/9). (NR)

CLOSE-UP JOANNA HOGG 22 & 24/9, Bozar, www.bozar.be

JAMES BLAKE

PODIUM

Stomp in de maag

De Braziliaanse Carolina Bianchi zorgde op het Festival van Avignon voor een stomp in de maag door op de scène de verkrachtingsdrug ‘Good Night Cinderella’ te nemen en zo een tien jaar oud trauma opnieuw te ondergaan. Ze gaat ook in op andere gevallen van seksueel geweld en femicide. Wat je ziet, gebeurt gecontroleerd en met instemming, maar blijft expliciet en bijtend.

THE CADELA FORÇA TRILOGY: CHAPTER I – THE BRIDE AND THE GOODNIGHT CINDERELLA

21 & 22/9, 20.00, KVS BOL, www.kvs.be

Spel met uitersten

Van de Londense artiest SERAFINE1369 was in januari 2022 al videowerk te zien in de Beursschouwburg. Nu presenteert die daar voor de eerste keer een liveperformance. Die houdt het, zoals meestal bij SERAFINE1369, dicht bij het lichaam. In dit geval de lichamen van vier dansers die een spel spelen met instinctieve ritmes en strikte timing, beweging en rust, flitsend licht en duisternis, stilte en harde geluiden.

SERAFINE1369: IV 21 & 22/9, 20.30, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

Dementie in het dialect

In het kader van Werelddag Dementie speelt het Brussels Volkstejoêter Poepa, de Brusselse versie van het toneelstuk Le père, dat in 2020 werd verfilmd als The father, met Anthony Hopkins en Olivia Colman in de hoofdrollen. Poepa is geen komedie, maar een stuk over dementie. Medeorganisatoren Alzheimer Liga Vlaanderen en regionaal expertisecentrum Dementie brOes zorgen voor workshops en een nabespreking. (MB)

BRUSSELS VOLKSTEJOÊTER: POEPA 24/9, 14 & 15/10, Zinnema, www.zinnema.be

O samba do crioulo doido

5X2 TICKETS, GC DE KRIEKELAAR, 30/9

O samba do crioulo doido van Luiz de Abreu is een klassieker van de Braziliaanse dans. In GC De Kriekelaar brengt Calixto Neto de frontale kritiek op raciale stereotypen die met zwarte lichamen worden geassocieerd. Mail ‘Samba’

Quartabê

5X2 TICKETS, FLAGEY, 29/9

Eat & Drink. La Familia

Is Vorst echt het nieuwe Sint-Gillis? Alles wijst in die richting. De nieuwe eetplek La Familia bevestigt die trend.

Het Braziliaanse Quartabê staat bekend om zijn gedurfde interpretaties, speelse uitvoering en politieke stellingname, en vermengt invloeden uit de avant-garde van São Paulo, improvisatie, elektronische muziek en pop. Mail ‘Quartabê’

La Nuit de l’Amour

5X2 TICKETS, LES HALLES, 30/9

Les Halles opent het seizoen met een avond vol interventies, voorstellingen, concerten, dj-sets, kinky films en workshops. Een nacht van liefde, die ons op weg zet om samen de uitdagingen van vandaag aan te gaan. Mail ‘Amour’

De dag na de opening al meteen een nieuw restaurant binnenvallen, dat is niet onze gewoonte. We deden het voor een keer wel bij La Familia. Een goed idee? Nou, het zat er bomvol, en joelende kinderen, veel honden en geanimeerde gesprekken bepaalden de sfeer. De zenuwen van de uitbaatster werden toen we er waren behoorlijk op de proef gesteld: een kassa die weigerde om de rekening af te drukken, het bezoek van een ambtenaar met een formulier dat hic et nunc (tijdens de service!) moest worden ingevuld, en, het ergste van al, een tekort aan broodjes (terwijl er de dag ervoor, bij de opening, net te veel brood was).

Ondanks die chaos kan La Familia ons bekoren, onder meer omdat ze als lokaal restaurant rechtstreeks samenwerken met goede biologische en lokale producenten –Vert d’Iris, Fine Bakery, Forcado … – en zich richten op huisgemaakte producten. Het water komt ons nog altijd in de mond als we terugdenken aan die citroen-violetlimonade (4 euro), met smaken die perfect in balans waren.

Goed gezien ook om de klanten van ’s ochtends vroeg tot aan het vieruurtje te vergezellen. We vingen op dat ook aperitieven er binnenkort zal kunnen, ongetwijfeld op het moment dat de biertap geïnstalleerd wordt. Het lichtrijke interieur mag er zijn,

LA FAMILIA

•••

Brusselsesteenweg 181, Vorst, Instagram: @familia_de_ forest, ma > vr 9 > 17.00

met kale bakstenen en hout alom, zonder overbodige franjes. Maar het is vooral de keuken waarvoor we willen terugkomen – ze is relatief betaalbaar, van de royale broodjes van de dag (9,90 euro) tot de warme gerechten, met onder een lasagne aan 16,50 euro. Zelf genoten we van een heerlijke koude schotel (15,50 euro) met pittige rijst met linzen, verrijkt met lekkere tomaten, geroosterde courgettes en vooral een verrukkelijke labneh met sumak. Zelfs de enkele blaadjes sla die erbij werden geserveerd, waren besprenkeld met een perfecte vinaigrette. Kruiden en bloemen voegden nog extra smaak en kleur toe. De keuken van Laura Perahia – die we nog kennen van Le Local, een adresje dat vandaag niet meer bestaat – verdient zonder enige twijfel een bezoekje. De jonge vrouw heeft op de kaart ook een koekje van pure chocolade en hazelnoten (3,50 euro) gezet, net als een ultrazachte financier van pruim, een bewijs dat ze niet bang is voor zoete bereidingen.

MICHEL VERLINDEN

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

Smalltalk.

Met saxofoniste Hanne De Backer op het terras van Au Vieux Chemin

‘Ik skate, dus in het diepe springen is me niet vreemd’

Hanne De Backer is uitgegroeid tot een van ’s lands opwindendste improvisatoren op de sax. Op het terras van Au Vieux Chemin keuvelen we over haar atypische parcours, haar verhuis naar Brussel en haar carte blanche in Bozar. door Tom Peeters foto Ivan Put

Baritonsaxofoniste Hanne De Backer heeft ons uitgenodigd op het terras van Au Vieux Chemin in Vorst. Hier drinkt ze elke ochtend haar koffie, om dan wat verder in de straat te gaan musiceren met Frans Van Isacker, een Brusselse jazz- en improveteraan. “We maken allebei deel uit van saxcollectief La Nuée. Volgend jaar brengen we een nieuwe plaat uit. Maar hier studeren we vooral basklarinet, ons tweede instrument. Samen is dat zoveel gezelliger dan in je eentje.”

De Backer heeft er een atypisch parcours op zitten. Van de muziekschool in Buggenhout ging het via de UGent en Studio Herman Teirlinck richting conservatorium. Ze gaf toneellessen, werkte als sessiemuzikant en zat in verschillende bands en een theatercollectief. Vorig jaar verhuisde ze van Antwerpen naar Brussel en stopte ze met lesgeven. “Na enkele drukke jaren kwam er ruimte vrij in mijn hoofd. Toen heb ik beslist om voluit voor mijn eigen muziek te gaan.”

In de hoofdstad voelde ze zich snel thuis. “De scene is groter en internationaler, én de stad is praktischer als je agenda vol buitenlandse concerten staat.” Voor haar carte blanche in Bozar maken contrabassiste Beate Wiesinger, pianiste Marta Warelis en drummer Hamid Drake de omgekeerde beweging. “Ik kijk ernaar uit om met hen samen te spelen. Omdat ik graag tegen de verwachtingen inga, heb ik nieuw materiaal geschreven. Maar de kern blijft improvisatie, en dat is accepteren én risico’s durven te nemen.”

“Als tiener heb ik veel geskatet, dus van iets hoogs in het diepe springen is me niet vreemd. Tijdens de lockdown ben ik teruggekeerd naar het skatepark, en toen

mijn fiets onlangs stuk was, heb ik me beholpen met mijn board. Al is het in de straten van Brussel opletten geblazen. Nu, als skater moet je sowieso alert zijn. Creativiteit en focus zijn een noodzaak.”

De link met muziek is snel gelegd. Met haar nieuwe rol als filmmaakster in de intrigerende muziekdocu As we walk kwam er recent nog een creatieve uitlaatklep bij. Het verslag van de vijfdaagse voettocht die De Backer met haar collectief g a b b r o, een kameel en een cameraploeg ondernam langs de Belgische kustlijn, wilde documenteren

“wat er over 100 jaar helemaal anders uit zal zien. Ik wil niet alleen in obscure kelders of chique concertzalen spelen, maar ook niet zo vanzelfsprekende concertgangers bereiken.”

Bozar gee Hanne De Backer carte blanche op 21/9 (20.30), www.bozar.be

Longread?

Meer weten over Hanne De Backer? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

De

vijf inzichten. François Schuiten

‘Er gebeurt zoveel in een aanraking’

Toen meestertekenaar François Schuiten onlangs zijn hond Jim verloor, maakte hij daarover een boek. Hier verscha hij ons vijf inzichten. “Geen wijze lessen van een filosoof, natuurlijk, ik doe zelf ook maar wat ik kan.”

door Michaël Bellon

Vertraag

Minder snel gaan is moeilijk in een tijd waarin alles steeds sneller gaat. Het vraagt discipline. Je moet leren de tijd en ruimte te nemen om dingen beter te doen.

Leer luisteren

Ook luisteren is niet zo makkelijk in een wereld waarin veel gepraat wordt. Luisteren is ook tijd nemen om te decoderen en te ontcijferen. Ik heb er nooit spijt van dat ik gezwegen heb, maar ik heb er dikwijls spijt van dat ik iets gezegd heb.

Kijk

Kijken is mijn beroep, maar ik kijk nog altijd niet goed genoeg. Een boom, een lichaam: soms denk je dat je er goed naar hebt gekeken, maar vaak blijk je er dan toch niet zoveel van te hebben onthouden. Ik bewonder mensen die naar een museum trekken om één schilderij echt te zien. Ik besteed zelf veel tijd aan mijn tekeningen. En ik begrijp wel dat sommigen er dan snel naar kijken, maar ik hoop altijd dat ze er nog eens naar terugkeren om ook de details in zich op te nemen.

Leer aanraken

Mijn boek Jim gaat over mijn hond die ik heb verloren. Veel communicatie met hem verliep via aanrakingen en strelingen. Dat mis ik nu. Maar ook een boom, een muur of een lichaam aanraken is bijzonder. Ik weet dat dat vandaag soms moeilijk ligt. Je moet uiteraard toestemming hebben, maar zelfs dan stelt men zich soms vragen of interpreteert men het verkeerd wanneer je iemands hand of schouder aanraakt. Nochtans verbreedt die aanraking de communicatie. Ze vult het kijken en luisteren aan. Als je iemand aanraakt, met respect, verandert dat alles. Er gebeurt zoveel in een aanraking.

Wandel

Je kan nooit genoeg wandelen. Het vraagt geen zware inspanning, want de mens is een wandelaar, dus het is een gezonde, natuurlijke vorm van bewegen. Die je bovendien ook toelaat te vertragen, te kijken, te luisteren en aan te raken …

François Schuitens ode aan zijn trouwe vriend Jim (128 p., 16 euro) verscheen zopas bij Rue de Sèvres, www.editions-ruedesevres.fr

do 28.9 Stoemp! stage . Youth L’AB Shaka Shams, ONHA, A SLAY, Aszul, Ide Snake, Jade & Naïa, COI

BRUSSEL BROST @ PALEIS 12

wo 4.10

Curated by Microwave echofarmer (solo), Bruno x Moene, Mess Mellie

CAFÉ FLORA

do 5.10 The Blueseleirs

za 7.10

EXCELSIOR (I.S.M. TOURNÉE LOKAL)

Ravi Bongo makes Stoemp! Bona Léa, Blacksapho, Stiques, Brownsugvr, Ravi Bongo

vr 3.11

di 7.11

za 11.11

Mojo & The Kitchen Brothers + STEVE

BRUSSELS BEER PROJECT DANSAERT

Ba Kobain + Nanakill RITCS CAFÉ

Ange-Vanessa makes Stoemp!

MAHINA, Imane Guemssy & Tiganwa, Femifè

MUNTPUNT CAFÉ

di 14.11 Stoop Kid

wo 22.11

ARCHIPEL

Curated by Freshman.BXL

Billy 2v, Kane Ws, Benz Pharaoh, n30

BEURSSCHOUWBURG

Kristo

BARBRA do 12.10

za 14.10

KFK HOPE

Gaminconnu makes Stoemp!

Sleam Tomo + SAWT

vr 24.11

Peuk + RONKER

BXL CENTRAL (CHEZ PIAS)

PRESENTEERT

Peixe e Limão

HOUSE OF GROWFUNDING do 19.10

HET GOUDBLOMMEKE IN PAPIER do 26.10

Oskyl J. MERLO

stoemplive. be – gratis!

Alleticketsaan€10

POWERED BY

plus près

BRUZZ SELECT

Elke maand bij BRUZZ magazine DRIETALIG NL~FR~EN

DE CULTUURTIPS VAN BRUZZ

NEEM NU EEN ABONNEMENT OP BRUZZ MAGAZINE EN ONTVANG BRUZZ SELECT BIJ JE THUIS

BRUZZ.BE/ABO

BRUZZ SELECT is het cultuurlabel van BRUZZ over alle BRUZZ media heen. BRUZZ SELECT staat voor een schat aan cultuurtips op BRUZZ radio, televisie, social media, online en in onze magazines.

Wijzoekeneen

Jebentsociaal,oplossingsgericht, georganiseerdenhebtleidinggevendecapaciteiten.

Jebentflexibel,denkt out-of-the-boxengaatmet eenconstructievehoudingelke uitdagingaan

Jestaatinvoordeorganisatie vanhetIBOenspeelpleinwerking, zorgtvoorafstemmingtussen buitenschoolseactiviteitenenwerkt hetdecreetBuitenschoolseOpvang enActiviteitenuit.

Steljekandidaattot

Kijkvoordevolledigejobbeschrijving, voorwaardenenprocedureop:

Communication Expert Advertising

• Jouw doel? Roularta Advertising top-of-mind en laagdrempelig beschikbaar maken bij adverteerders en mediabureaus. Hiervoor maak je een doelgericht communicatieplan op en voer je het van A tot Z uit: je schrijft interessante nieuwsartikels, lanceert opvallende persberichten, creëert boeiende social media content, enzovoort.

• Met jouw gedrevenheid ben je de geknipte persoon om onze talloze PR-events te begeleiden: van de operationele en creatieve invulling tot de organisatie op een kostenefficiënte manier.

CF Group Benelux werft aan:

EEN BOEIENDE SECTOR ONTDEKKEN?

CF

gil.galle@cf.group

90 % van de blinde en slechtziende personen krijgt onderweg te maken met onverwachte obstakels. Help hen en hou het voetpad vrij.

Samen naar meer zelfstandigheid!

Ontdek de resultaten van onze mobiliteitsenquête op BRAILLEMOBILITY.BE

Steun blinde en slechtziende personen.

DOE EEN GIFT: BE11 0000 0000 4848