BRUZZ editie 1955 (05-11-2025)

33.000 Brusselaars moeten vervuilende wagen verkopen

De existentiële formatiepoging van Georges-Louis Bouchez

CRAFT CAFÉS

Horeca

26-29 Nov

Brusselse formatie

Het is erop of eronder voor Bouchez

De formatie van een Brusselse regering gaat een nieuwe fase in.

David Leisterh (MR) haakt af, en neemt afscheid van de nationale politiek. MR-voorzitter GeorgesLouis Bouchez neemt het stokje over. Kan daar wat goeds van komen? Na meer dan vijfhonderd dagen van veto’s, zwartepieten en cynische machtspolitiek mag men hopen van wel.

BRUZZ kon vorige week de begrotingstabellen inkijken, waarover geen akkoord mogelijk bleek, wat voor Leisterh het signaal was om de handdoek in de ring te gooien. Bouchez gaat daar nu mee verder.

Over meer dan tachtig procent van het bedrag lijkt er eensgezindheid, maar cruciale onderwerpen als huisvesting, arbeidsmarkt en mobiliteit moeten nog doorgepraat worden, en zoals wel vaker loopt het ook vast op details als de prijs van de vuilniszak, het tramticketje of enkele miljoenen meer of minder voor Kanal.

Weinigen geloven dat het deze keer wel zal lukken, met Georges-Louis Bouchez als brulboei, en Laaouej als onverstoorbare Neinsager

En toch moet het haalbaar zijn om ergens het midden te vinden. Maar dat komt met een aantal voorwaarden.

Er moet ten eerste enig voluntarisme zijn. Is er wel echt een wil om tot een akkoord te komen? Kunnen de partijen over hun eigen schaduw heen stappen en het partijbelang ondergeschikt maken aan het algemeen belang? Als die wil er is, moet het mogelijk zijn om een akkoord te sluiten. En al zal een potentieel akkoord geen schoonheidsprijs winnen, het zal ten langen leste een einde maken aan een van de zwartste periodes uit de geschiedenis van het Brussels Gewest.

De twijfel of die wil er al dan niet is, voedt meteen ook het wantrouwen. En dat is de tweede voorwaarde: er moet vertrouwen zijn aan tafel, en dat lijkt er momenteel niet te zijn,

aan geen enkele kant van de tafel. Een voorbeeld: de PS geeft inderdaad toe op een aantal besparingen, zelfs voor een forse knip in het overheidspersoneel en de subsidies. Maar dit is slechts een meerjarenbegroting, een vooruitblik op de toekomst. De echte beslissingen zullen door een toekomstige regering moeten worden genomen. Zal de PS op dat moment niet op de rem gaan staan?

Anderen vrezen dat de liberalen al lang niet meer in een akkoord geloven, maar het moment afwachten om de socialisten electoraal te beschadigen, als een centrumrechts akkoord onmogelijk blijkt.

Om weer het vertrouwen aan tafel te krijgen, zal dus heel wat masseerwerk nodig zijn. Is Georges-Louis Bouchez als formateur daartoe in staat? Kan hij, als Waal, deals sluiten in het belang van de Brusselaar?

“De PS moet beseffen dat Brussel op te grote voet leeft”

moet

En kan hij tonen dat hij meer is dan een roeper aan de zijlijn? Dit wordt alvast een serieuze testcase. Het wordt erop of eronder. Wat er ook van zij: PS en MR zullen toegevingen moeten doen. De PS moet beseffen dat Brussel op te grote voet leeft, en dat er moet worden teruggrepen naar de kerntaken, in een verhaal van budgettaire soberheid. De MR moet beseffen dat een deel van de bevolking met de Arizona-maatregelen flink wat klappen te incasseren zal krijgen, en dat Brussel op het vlak van armoede al de spreekwoordelijke bodem heeft bereikt. Enkele weken geleden publiceerde de Nationale Bank een studie over de geldstromen in ons land. De studie herhaalde wat al langer bekend is: de rijkdom die in de hoofdstad gegenereerd wordt, is enorm. Brussel is een economische motor vanjewelste: vijfentwintig miljard euro vloeit jaarlijks naar de andere gewesten. Die goudader moet gekoesterd worden. Dat kan alleen als het beleid in de hoofdstad weer op orde wordt gezet. Dat zijn de gekozenen in onze stad aan zichzelf verplicht.

Steven Van Garsse Senior politiek analist In het edito fileert de redactie de Brusselse actualiteit.

Lees meer Analyse p.6 ‘Hij ligt niet genoeg wakker van Brussel’

BRONKS & Not Standing/Alexander Vantournhout SOUVENIRSHOP

ZA SAM 6/12, 15:00 4+

ZO DIM 7/12, 11:00 & 15:00

Artemis Het beste van mij

PODCAST ‘IN BRUSSEL’

Luister elke week naar twee verhalen recht uit de stad

In de nieuwe podcast In Brussel brengt Margot Otten jou twee verhalen recht uit de stad.

Deze week.

Listen Festival: muziek in de clubs én de basiliek Een bouwstop, komt die er in het hele gewest?

Elke woensdag op je favoriete podcast-app en op BRUZZ.be/podcast

Een bijzondere commissie zal in het Brussels parlement klaarheid proberen te scheppen in alles wat er is misgelopen met metro 3.

OPDECOVER

30Horeca Brusselknutselttussen pot en pint

ACTUALITEIT

03Vooraan Georges-LouisBouchez: het iserop of eronder

06Analyse DeBrusselse regeringsvormingna het vertrek van DavidLeisterh

10Fenomeen van deweek Brusselse bouwstop:rechterdwingt beschermingnatuurgebieden af

11Cartoon Kim

14Opinie ‘Dedigitalesneltreinraast te harddoor’

15Debatteermee KanGeorges-Louis BouchezeenBrusselseregering vormen?

22Cannabis‘Deregelneverijnektons’

24Metro3 Brusselsparlement onderzoekt ‘de werf van de eeuw’

VERHALEN

16Leefmilieu 33.000Brusselaarsmogen vanaf1januarinietmeer met hunauto inBrusselrijden

ELKEWEEK

12Inbeeld

13In het nieuws

14 Stadsleven Adresnietgekend

21BeestigBrussel Nieuwleefgebied voorde ree inAnderlecht

28Hang-out David

36 Column Gerechtsbodes

37CityJobs ErnestoBastianelli baateenItaliaanse delicatessenzaakuit

SELECT

39 PatrickWatson,desingersongwriterdie (even) zijn stem verloor

43Kleinonderhoud VeerleKerckhoven

45 Eat &Drink Gueuleton

46Inzichten MarcDidden

COLOFON BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw, een abonnement binnen Europa kost 119 euro per jaar, buiten Europa 139 euro per jaar OPLAGE 50.000 exemplaren ADVERTEREN? Angela Mngongo 02-650.10.81 angela.mngongo@brusselmedia.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be KLACHTEN? klachten@bruzz.be - www.bruzz.be/klachten ALGEMENE DIRECTIE Johan Goossens ALGEMEEN HOOFDREDACTEUR Klaus Van Isacker COÖRDINATOR MAGAZINE Maarten Goethals ART DIRECTOR Heleen Rodiers VORMGEVING Ruth Plaizier EINDREDACTIE Karen De Becker, Kurt Snoekx WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Kris Hendrickx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Nicolas Alsteen, Johan Baeten, Michaël Bellon, Annelies Bontjes, Jasper Croonen, Andy Furniere, Denis Goeman, Niels Ruëll, Maya Toebat, Matisse Van der Haegen, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Aurélien Garcia, George Holmer, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim Duchateau, Delphine Frantzen, Ivan Put, Sophie Soukias, Saskia Vanderstichele, Emiel Viellefont VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Johan Goossens, Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

‘Hij ligt niet genoeg wakker van Brussel’

De existentiële formatiepoging van Georges-Louis Bouchez

Georges-Louis Bouchez neemt het stuur van de eindeloze Brusselse

formatie over, maar veel geloof in zijn slaagkansen is er niet. Toch kan de poging van de MR-voorzitter existentieel worden: ofwel komt een

nieuwe regering in zicht, ofwel dreigt Brussel tegen een financiële muur te botsen die institutionele deuren openbreekt die lang gesloten waren. door Johan Baeten

Je bent de broer die ik nooit gehad heb. Mijn beste vriend.” Wie af en toe een blik werpt op de sociale media van MR-voorzitter GeorgesLouis Bouchez, doet dat meestal niet met een pakje zakdoeken in de buurt om de opkomende waterlanders in bedwang te houden.

Maar in zijn ode aan David Leisterh, die net de handdoek in de ring had gegooid als Brussels formateur, bespeelde Bouchez vorige week een zeldzame emotionele snaar. De twee liberale boezemvrienden zijn peetvader van elkaars kind en gaan naar verluidt ook samen op vakantie. “We

zetten het avontuur samen voort – een beetje anders, maar altijd als duo. Voor altijd samen.”

Toch is het alleen de officieuze Waalse zonnekoning die vanaf nu voor de MR de pionnen op het Brusselse schaakbord zal verschuiven. Deze week hervat hij de begrotingsonderhandelingen met MR, PS, Les Engagés, Groen, Open VLD en Vooruit – de zoveelste poging die in een nieuwe Brusselse regering moet uitmonden.

‘Terrein bezetten’

Vijfhonderd dagen lang keek Bouchez al ongegeneerd mee over de schouders van

Leisterh. Dat Bouchez tegelijkertijd de rol van onbetwiste MR-leider speelt en erg close is met Leisterh, heeft de sympathieke burgemeester van Watermaal-Bosvoorde altijd parten gespeeld – zeker in de aartsmoeilijke formatiepuzzel. “Hij heeft nooit kunnen tonen dat hij een gewestbaas zou kunnen worden die tegen de partijbaas ingaat”, zegt een kopstuk.

Toch is het pessimisme bij verschillende onderhandelaars alleen maar aangewakkerd nu Leisterh van het toneel verdwijnt. “Dankzij David was er een zekere gunfactor in de onderhandelingen. Met Bouchez ligt dat net wat anders. Ik

De brokken lijmen wordt de eerste taak van Georges-Louis Bouchez, de MR-voorzitter die de Brusselse formatie weer op het goede spoor moet krijgen.

denk dat hij wel een deal wil, maar hij vindt dat het al veel te lang aansleept en ligt niet genoeg wakker van Brussel”, klinkt het. In de eeuwige armworstelwedstrijd tussen MR en PS lijken die twee factoren in het voordeel van de Franstalige socialisten te spelen.

“Zijn beeld van Brussel strookt bovendien niet met de realiteit. Georges-Louis denkt dat je op elk moment overvallen kan worden. Als het over Kanal gaat, doet hij alsof het museum in de onguurste buurt ter wereld zal liggen”, zegt een onderhandelaar. “Hij spreekt ook altijd met vous, niet met nous”, voegt een andere hoofdrolspeler toe. Dat Bouchez nu de fakkel overneemt van Leisterh, beschouwt dezelfde bron vooral als “tijd kopen”.

“David stopt ermee, maar de MR behoudt wel het initiatief: dan lijkt het alsof David het probleem was. Hij hield net de lijnen met iedereen open en speelde geen spelletjes. Met Bouchez heeft niemand aan tafel een echt persoonlijke band. Ik heb het gevoel dat hij vooral het terrein wil bezetten om na te denken over het vervolg.” Tegelijkertijd kan hij niet anders dan een vervanger uit zijn mouw schudden voor Leisterh.

Maandag zaten de zes partijen voor het eerst opnieuw samen sinds de plenaire vergadering van 23 oktober. Die avond eindigde in een moddergevecht en bezegelde het lot van Leisterh. Sindsdien liggen de begrotingstabellen en de negen twistpunten waarop een deal stukliep open en bloot op straat. De brokken lijmen wordt de eerste taak van Bouchez.

Bij die laatste plenaire vergadering was het opzet van de MR volgens een onderhandelaar vooral vaststellen dat een akkoord met de PS onmogelijk is. “David gaf een week eerder al signalen dat het toch niet meer zou lukken.” Leisterh legde voor zijn laatste vergadering die lijst met negen twistpunten op tafel met verschillende opties om elk dossier te beslechten. Het ging over lijnen in de begrotingstabellen die nog tot veel discussie leidden: dotaties voor Kanal, geld voor de gemeenten, MIVB-voor-

keurstarieven, de prijs van de vuilniszakken of besparingen in facultatieve subsidies.

“De PS heeft de meeste rode lijnen en die zaten bijna allemaal in die lijst van negen thema’s, terwijl bepaalde rode lijnen voor Groen of Les Engagés weggelaten waren”, klinkt het. “Hoe meer het over PS-taboes ging, des te minder meegaand ze werden. Ze voelden zich in een hoek gedreven.”

Koude pizza’s

Terwijl de MR naar verluidt geen millimeter toegaf op het vlak van fiscaliteit, klopten de zes partijen wel een begrotingsevenwicht tegen 2032 af. Daarmee leek er toch nog een waterkans te bestaan op een deal, die donderdagavond in de zetel van de Brusselse regering aan het Koningsplein.

Het team van Leisterh maakte van het momentum gebruik om pizza’s te bestellen. Terwijl die afkoelden, ging de temperatuur in zaal Brel de hoogte in. Kanal was het vierde puntje op de agenda. Vier partijen gingen akkoord om de dotatie van 28 miljoen euro vandaag tegen 2029 met 15 miljoen euro te verminderen. De socialisten gingen op de rem staan: voor de PS en Vooruit kon er maar 8 miljoen euro af.

Leisterh wou naar verluidt een conclusie trekken, de PS wou verdergaan met de agenda. Uiteindelijk bleef het knelpunt onopgelost. Zo ging bij de volgende reeks dossiers ook de spanning crescendo. Geld voor de gemeenten, MIVB-tarieven, vuilniszakprijzen, gesubsidieerde contracten, subsidies: “De PS wou nauwelijks besparen en werd geruggensteund door Vooruit.”

In de entourage van Ans Persoons (Vooruit) wordt die stelling ontkend. “Wat sociale huisvesting betreft zitten wij op dezelfde lijn als de PS. Maar als het gaat over de MIVB-tarieven, de vuilniszakken of besparingen in facultatieve subsidies, zijn we altijd verdergegaan dan de PS. Soms zelfs verder dan de MR.”

De onderhandelingen vielen weliswaar in duigen. “De Bouchez die je dan aan tafel ziet, is de Bouchez van voor de schermen”, schetst

“Zijn beeld van Brussel strookt niet met de realiteit. Georges-Louis denkt dat je hier op elk moment overvallen kan worden”

een onderhandelaar. “Hij trekt blikken met karikaturen open. Kanal: daar kan je zogezegd niet komen zonder kogelvrij vest, hij legt de link met Ribaucourt en de geplande gebruikersruimte. Daarmee raakt hij Ahmed Laaouej (PS) in het hart, want zijn politieke project stoelt net op opkomen voor mensen uit wijken zoals Ribaucourt. Als het over de prijs van de vuilniszakken gaat, verwijst hij naar mensen die in kleine appartementen wonen zonder balkon of tuin met het argument dat ze niet beter zullen sorteren als de vuilniszakprijzen stijgen.”

Eer, code en respect

De potjes kookten al over, en dan ontstond er nog een persoonlijk relletje tussen Bouchez en Laaouej. De MR-voorzitter had volgens twee onderhandelaars de belangrijkste sherpa (technisch expert) van Laaouej aangevallen – hypergevoelig voor de man van eer, code en respect.

De PS counterde de verwijten van de MR dat ze onvoldoende zou willen besparen door te wijzen op toegevingen in het geld voor sociale woningen, een stokpaardje van de PS. Bouchez zou daarop gezegd hebben dat de sherpa van Laaouej mist spuit over de cijfers van investeringen in sociale woningen. “Er werd stevig op die naaste medewerker van Laaouej ingehakt en dat neemt hij erg persoonlijk. Het leek alsof Bouchez de zere plekken zocht waar hij Laaouej kon treffen. Ahmed blijft namelijk altijd heel erg in zijn rol: kalm en gecontroleerd. Behalve als je over racisme, de wijken

of zijn vertrouwelingen begint. Met die lijst rode lijnen en de welgemikte aanvallen van Bouchez hoopte de MR dat de PS opstapte.”

Nochtans beseft iedereen aan tafel dat de PS de stekker niet uit de onderhandelingen zal trekken. “Wanneer de situatie voor de regering in lopende zaken erger wordt dan het vooruitzicht op een nieuwe regering, zal de PS pas echt bereidheid tonen”, liet Open VLD-voorzitter Frédéric De Gucht al eens optekenen. In de peilingen wordt Laaouej namelijk beloond en krijgt de MR klappen.

Verrottingsstrategie

Kwatongen stellen dat de MR het initiatief in handen wil houden tot de Brusselse kelk tot de bodem geledigd is. Dat Bouchez voor januari wil landen, lijkt geen toeval: vanaf dan draait Belfius zijn kaskredietlijn voor Brussel dicht. Mogelijk volgt ING dat voorbeeld. Het financieel geplaagde Brussels Gewest zal zo in nog nauwere schoentjes komen, terwijl de OCMW’s van de geteisterde gemeenten zich schrap zetten voor de impact van de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd.

Het is een verrottingsstrategie waar verschillende partijen hun hart voor vasthouden. “Zelfs als je volgend jaar in een liquiditeitscrisis zou belanden en er zou niet meer genoeg geld zijn voor de lonen of het vakantiegeld van Brusselse ambtenaren: het zal volgens de PS de schuld van de MR zijn en ze zullen het linken aan hun verzet tegen de Arizona-regering van de N-VA en de MR”, vreest een onderhandelaar. “PS zal altijd een

“David Leisterh stopt ermee, maar de MR behoudt wel het initiatief: dan lijkt het alsof David het probleem was, maar hij hield net de lijnen met iedereen open”, zegt een regeringsonderhandelaar.

Vandaag zit de partij immers sterk gewrongen tussen haar rol in de formatie en die in het parlement.

‘Institutioneel vuur’

Zover is het voor alle duidelijkheid nog niet, maar ook een nieuwe Brusselse regering blijft zelfs bij een begrotingsakkoord geen sinecure: aan Nederlandstalige kant zit er momenteel nog altijd geen meerderheid aan tafel.

Voor het liberale kamp blijft de N-VA de geliefkoosde partner. De Gucht heeft duidelijk laten verstaan dat hij niet in een Brusselse regering stapt zonder Nederlandstalige meerderheid. Bij CD&V sluit Benjamin Dalle regeringsdeelname dan weer uit sinds hij buitenspel is gezet bij de begrotingsgesprekken. Een oplossing is dus niet voor snel, besefte ook Leisterh. “Ik denk dat ons politieke systeem de Brusselse urgentie niet langer het hoofd kan bieden”, zei hij in zijn afscheidsfilmpje.

legislatuur zien als een middel, niet als een doel. In die zin lijkt de partij wat op de N-VA.”

En intussen zit Rudi Vervoort nog op zijn stoel van Brussels minister-president. Als het vervolg op de begrotingsoefening met de zes partijen op niets uitdraait, blijft de regering in lopende zaken mogelijk nog een hele tijd in het zadel. Niemand sluit uit dat de ploeg van Vervoort dan, met steun van een aantal huidige oppositiepartijen, hervormingen begint door te voeren waarvoor in de huidige begrotingsgesprekken een parlementaire meerderheid te vinden is.

Tegelijkertijd zou Open VLD met minister van Begroting Dirk De Smedt meer doorgedreven besparingsvoorstellen op tafel kunnen leggen, terwijl de MR dan haar rol van oppositiepartij maximaal zou kunnen spelen.

Het lijkt er vooral op dat de politieke crisis die mee aangestuurd werd door een veto tegen de N-VA, diezelfde partij straks vanuit het federale niveau de nodige munitie kan geven om het Brusselse model te herzien. “Nietsdoen is dus geen optie. Want als we dat moment gaan opzoeken, waarbij Brussel financieel aan de afgrond staat en de federale overheid op de een of andere manier zal moeten ingrijpen, spelen we met institutioneel vuur en staat de toekomst van het land onder druk”, besluit een kopstuk.

“Of denk je dat Bart De Wever zijn Vlaams-nationalistische agenda heeft opgeborgen?” Een Brusselse verrottingsstrategie zou De Wever weleens sneller dan verwacht naar die agenda doen grijpen, zeker als zijn federale begrotingsgesprekken in het honderd zouden lopen.

BOUCHEZ FACE À L’ÉPREUVE DU GOUVERNEMENT

FR/ Georges-Louis Bouchez reprend les rênes de l’interminable formation bruxelloise, après que son ami et collègue de parti, David Leisterh, a décidé de jeter l’éponge. Peu de gens croient en ses chances de réussite. Pourtant, la démarche du président du MR pourrait bien devenir existentielle : soit une nouvelle majorité voit enfin le jour, soit Bruxelles risque de se retrouver face à un mur financier capable de faire sauter des verrous institutionnels longtemps restés fermés.

BOUCHEZ’S EXISTENTIAL ATTEMPT TO FORM A GOVERNMENT

EN/ Georges-Louis Bouchez is taking charge of the never-ending formation process in Brussels after his good friend and party colleague David Leisterh threw in the towel. Not many think he will succeed. But the attempt by the MR leader could become existential: if no new government can be found then Brussels is in danger of hitting a financial wall that will break down institutional taboos.

© BELGA

Fenomeen van de week

Brusselse bouwstop Rechter dwingt bescherming natuurgebieden af

De rechter legt het Gewest een tijdelijke bouwstop op voor terreinen van meer dan een halve hectare. Die uitspraak is ongezien, zeggen de burgercollectieven achter de zaak.

De Brusselse rechtbank van eerste aanleg kwam vorige week tot een opmerkelijk vonnis: de rechter legt het Gewest een tijdelijke bouwstop op voor terreinen die meer dan een halve hectare (5.000 vierkante meter) groot zijn.

In het vonnis klinkt dat (vertaald) als volgt: “De rechtbank (…) beveelt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest om de nodige maatregelen te nemen om de verstedelijking en verharding van de percelen en niet-bebouwde gronden van meer dan 0,5 hectare (…) op te schorten, en dat tot het Gewestelijke Bestemmingsplan wordt goedgekeurd, waarvan de herziening begonnen is door een regeringsbesluit van 23 december 2021, ten laatste tot 31 december 2026.”

In het 48 pagina’s tellende vonnis wijst de rechtbank er onder meer op dat het Gewest zijn eigen klimaatdoelstellingen niet naleeft, door te blijven vergunningen uitreiken voor projecten die het grondgebied verder verharden. Op die manier verkleint bijvoorbeeld het natuurlijke gebied dat CO₂ kan opslaan.

De rechtszaak is het werk van We Are Nature.Brussels, een initiatief van tientallen burgerverenigingen die opkomen voor

het behoud van groen in Brussel. Voor de initiatiefnemers is het vonnis een onverhoopt succes. “Dit is werkelijk historisch, net zoals het Urgenda-oordeel in Nederland dat was (via de rechtbank werd in 2019 afgedwongen dat de Nederlandse staat de uitstoot van broeikasgassen eind 2020 met minimaal 25 % moest hebben teruggedrongen, in vergelijking met die in 1990, red.) en de Klimaatzaak op nationaal niveau in België”, zei advocaat Vincent Letellier maandagochtend op een persconferentie. “

De rechter oordeelt dat het huidige bestemmingsplan uit een tijdperk stamt waarin niet genoeg met de klimaatrealiteit werd rekening gehouden. Het is daardoor achterhaald.”

“Voor zover wij weten – en we hebben ons wel wat geïnformeerd – is het zelfs een wereldwijde primeur. We kennen geen enkele uitspraak waarbij een rechter een bouwmoratorium heeft uitgesproken voor een hele stad.”

Dat moratorium geldt volgens de initiatiefnemers voor alle bouwprojecten, of ze nu nog in de vergunningsfase zitten of al een vergunning op zak hebben. “Als je de geest van deze uitspraak volgt, is de conclusie zelfs dat werven die al begon-

nen zijn er kunnen onder vallen,” aldus Letellier. “Het is nu aan de regering om te beslissen op welke manier die bouwstop wordt uitgevoerd.” De regering kan nog in beroep gaan, maar die stap werkt volgens de advocaat niet opschortend.

Unionstadion

Binnen diezelfde Brusselse regering klinkt het dat de betrokken ministers de uitspraak nog bestuderen. Enkel minister van Milieu en Klimaat Alain Maron (Ecolo) laat weten dat de uitspraak “een kans is om een bestemmingsplan uit te werken met een klimaatdimensie, die bewoners en natuur beschermt tegen de gevolgen van de klimaatopwarming”.

Binnen de regering is er al jaren onenigheid over de

kwestie, waarbij de socialisten de kaart ‘bijbouwen voor huisvesting’ trekken en de groenen die van natuur, klimaat en andere woonoplossingen.

De klagers in de zaak tegen het Gewest benadrukken alvast dat dit geen kwestie van natuur versus wonen is. “We verzetten ons tegen het beeld dat dit een conflict tussen enerzijds de bijtjes en anderzijds de armen is. Het is belangrijk om de natuur te beschermen én om waardige woonoplossingen uit te werken in Brussel”, zegt Jean-Baptiste Godinot van We Are Nature.Brussels, dat onder meer wijst op het grote aantal prijzige woningen in het gewest.

De impact van de uitspraak lijkt aanzienlijk. In het gewest zijn er heel wat bouwprojecten

5.000

vierkante meter: voor terreinen met een grotere oppervlakte dan die 0,5 hectare legt de rechtbank een tijdelijke bouwstop op

pagina’s telt het vonnis, waarin de rechtbank er onder meer op wijst dat het Gewest zijn eigen klimaatdoelstellingen niet naleeft

op terreinen die meer dan een halve hectare groot zijn. De initiatiefnemers van de rechtszaak denken onder meer aan de Bempt-site in Vorst waar het Unionstadion moet komen, aan de Josaphatfriche in Schaarbeek en Evere, het Kwartelveld in WatermaalBosvoorde en de site van het Wiels-moeras. Ook minder bekende plekken zoals de Grand Forestier op de grens van Oudergem en WatermaalBosvoorde of de Distelhoek (Carré des Chardons) in Schaarbeek vallen volgens de klagers onder het moratorium.

Ze wijzen er tevens op dat het Gewest (wellicht de volgende Brusselse regering) nu wel haast moet maken met een klimaatbestendig bestemmingsplan. “Als dat er niet is tegen eind 2026, stappen we opnieuw naar de rechtbank en verlengt die het moratorium gewoon.”

Onzekerheid voor de bouwsector

Brussels parlementslid voor Les Engagés Alain Deneef wijst op de “immense onzekerheid” die ontstaat voor de bouwsector in Brussel. Hij verwacht niet dat het nieuwe gewestelijk bestemmingsplan klaar zal zijn voor eind 2026. “Dat betekent dus een bouwpauze van minstens een jaar.” Tegelijk laat hij verstaan dat hij voor een moratorium is voor het bouwen op braakliggende gronden.

Topman Stéphan Sonneville van bouwpromotor Atenor heeft het over een verbazingwekkend en radicaal vonnis. Hij bevestigt dat de onzekerheid na de uitspraak een huizenhoog probleem vormt. “Dat geldt zeker in de vastgoedsector die het vandaag al moeilijk heeft. Verder zullen er vooral twee slachtoffers zijn: het Gewest, dat minder inkomsten ontvangt uit bijvoorbeeld registratierechten, en de burger, die de huurprijzen ziet stijgen.” KRIS HENDRICKX

In beeld door Kevin Van den Panhuyzen

In het nieuws

03/11 | Catherine Moureaux verlengt ziekteverlof. De burgemeester van Molenbeek, Catherine Moureaux (PS), kondigt aan dat ze haar afwezigheid wegens

ziekte verlengt. Ze mikt erop om terug te keren tegen begin volgend jaar.

02/11 | Stad Brussel trekt stekker uit Brussels Marathon. De Stad

Brussel zet een punt achter haar rol in de Brussels Marathon. Wegens budgettaire redenen ziet het stadsbestuur geen ruimte meer voor de loopwedstrijd. De editie van afgelopen zondag, de twintigste, was met 20.000 deelnemers aan de verschillende wedstrijden, nochtans een

recordeditie. Golazo, de organisator, reageert verbaasd: “Een marathon organiseren is niet duurder dan een wedstrijd van Union of Anderlecht.”

01/11 | Cumps wil avondklok uitbreiden naar Verzetsplein. Na de wijk rond Clemenceau wil de gemeente Anderlecht

nu ook een avondklok invoeren voor de buurt rond het Verzetsplein en de Dorpsstraat. Daar zouden volgens het voorstel van burgemeester Fabrice Cumps (PS) cafés, restaurants, nachtwinkels en andere handelszaken vanaf 6 november tussen 22.30 en 5 uur ’s ochtends de

Día de Muertos

Op zaterdagavond vertrok rond zes uur een wel erg opvallende parade vanuit de Marollen. Reusachtige skeletten, fakkels en Mexicaanse kostuums: het is duidelijk dat Día de los Muertos ook in Brussel wordt gevierd. Wat begon als een initiatief van bewoners, onder wie Brusselse Mexicanen, groeide uit tot een groots multidisciplinair gebeuren met muziek, workshops, wandelingen, voorstellingen en rouwcafés.

deuren moeten sluiten. Wie zich niet aan de maatregel houdt, riskeert een boete tot 500 euro. De gemeente wil daarmee de overlast aanpakken

31/10 | Vakbond vraagt parlementair onderzoek naar Brussels politiegeweld. De socialistische overheidsbond ACOD

vindt dat de Brusselse politie zich schuldig maakt aan buitensporig geweld tegen vreedzame betogers. ACOD vraagt dat het federaal parlement de zaak onderzoekt. De politiezone BrusselHoofdstad/Elsene laat weten “kennis te hebben genomen” van de vraag van de vakbond.

31/10| Brusselse metro stond vorig jaar 95 uur stil door spoorlopers. In 2024 lag het metronet 5.704 minuten stil door spoorlopers, of alles samen ongeveer 95 uur. Dat komt neer op 10.440 niet-gereden kilometers, “ongeveer de afstand in vogelvlucht tussen Brussel en Peru”, aldus de

vervoersmaatschappij. Ook het aantal spoorlopers is gestegen van 381 in 2023 naar 421 in 2024, een toename van 10,5 procent. “Het blijft gevaarlijk”, zegt de MIVB.

30/10 | Opvangcentrum BelRefugees gaat dicht. BelRefugees, de op een na grootste noodopvangor-

ganisatie in het Brussels gewest, sluit op 31 oktober definitief zijn centrum voor alleenstaande mannen in Molenbeek. Met 320 plaatsen ging het om bijna een derde van alle bedden die de organisatie beheert. De sluiting komt op een moment dat het hele Brusselse noodopvangnetwerk verzadigd is.

Opinie

‘De

digitale sneltrein raast te hard door’

Geef de Brusselaar meer inspraak in de manier waarop de gemeenten en het Gewest de digitale samenleving vormgeven. Dat schrijft Paola Verhaert, expert digitale rechten.

• Auteur van het boek ‘Technologie is politiek’, dat volgende week uitkomt

• Scherpsteller bij deBuren en het Hannah Arendt Instituut

Wie enkele dagen geleden in de Ancienne Belgique was, zag daar mogelijk twee vrienden bijpraten over de laatste ontwikkelingen op de werkvloer. Vriend A vertelde dat hij steeds vaker gebruikmaakt van een AI-assistent om zijn werktaken uit te voeren. Vriend B reageerde sceptisch en vroeg zich af of de toenemende populariteit van AI wel wenselijk is. Daarop gooide vriend A zijn handen in de lucht en zei hij: “Die trein is al lang vertrokken hoor.”

Een van de meest hardnekkige metaforen over de digitalisering is die van de sneltrein. De metafoor is krachtig omdat ze urgentie en onvermijdelijkheid koppelt aan de opkomst van nieuwe technologieën, zoals AI. De digitale sneltrein raast door en heeft een koers waar we niet van kunnen afwijken. De voorbije jaren investeerden beleidsmakers heel wat middelen om iedereen op de digitale sneltrein te krijgen. Er werden talloze initiatieven opgezet die de ‘inclusie’ van burgers in de digitale samenleving moesten bevorderen, zoals cursussen digitale vaardigheden en gratis laptops voor jongeren.

Stadsleven Adres niet gekend

door Heleen Rodiers

Onlineshoppen bij de winkel van ons allemaal: met één in klik zit wat ik wil in de winkelmand. Wil ik het pakje morgen al? Nee, ik heb geduld. Ik kies voor een afhaalpunt. De pakketbezorger hoeft niet

gefrustreerd bij de buren te bellen omdat ik onverwacht niet thuis ben. Lekker voorbeeldig. Ik reken af en krijg de boodschap: “Uw pakje wordt bij u thuis geleverd.” PostNL doet niet aan

Hoewel er stevig werd ingezet op de digitale inclusie van burgers, blijft een aanzienlijk deel van de bevolking digitaal kwetsbaar. Vandaag zijn vier op de tien Belgen tussen 16 en 74 jaar digitaal kwetsbaar. In het Brussels Gewest ligt dat cijfer nog hoger en worstelt tot 70 procent van de laaggeschoolde Brusselaren met digitale kwetsbaarheid. Zij beschikken niet over de nodige toestellen, vaardigheden of ondersteuning om op een efficiënte manier gebruik te maken van digitale diensten.

Onvrede

Terwijl burgers achter de digitale sneltrein blijven spurten, neemt de onvrede over de snelheid en

“Tot 70 procent van de laaggeschoolde Brusselaren kampt met digitale kwetsbaarheid”

afhaalpunten. Dat laatste stond er niet, maar vul ik even aan. Wat nu? Thuis blijven is geen optie. Een account aanmaken bij PostNL dan maar en het leveradres wijzigen. Ik verzin een paswoord en voer mijn thuisadres in. “Uw adres is niet gekend.” Ik probeer het eens in het Frans, daarna een mix van Nederlands en Frans.

de koers van de digitalisering toe. Zo woedt in Brussel al twee jaar een strijd over de ordonnantie ‘Brussel Digitaal’, een wettekst met als doel de gemeentelijke en gewestelijke administraties online volledig toegankelijk te maken. De ordonnantie was een unicum voor België. Het was de eerste wettekst die nieuwe digitale rechten aan burgers verleende, zoals het recht op digitale dienstverlening en het recht op ondersteuning bij onlineprocedures.

Toch trokken 24 middenveldorganisaties naar het Grondwettelijk Hof om de ordonnantie aan te vechten. Volgens hen zette een van de bepalingen van de ordonnantie de deur open voor discriminatie tegen burgers die niet online

PostNL says no. Klinkt als een bug zou een IT’er zeggen en dat wil ik met plezier melden. Ik kan praten met een chatbot, een medewerker of bellen. Ik kies voor bellen, maar moet toch via de chatbot die me allerlei domme vragen stelt. “Vanaf nu praat u met een medewerker”, verschijnt er plots. Eindelijk iemand echt om

mijn beklag bij te doen. Drie flikkerende puntjes, dat wordt vast een lang antwoord. Na lang wachten in het rood: ERROR.

In Stadsleven vertellen redacteurs en lezers in maximaal 1000 tekens een verrassende anekdote over Brussel. Insturen kan via redactie@bruzz.be

Paola Verhaert

“Het is hoog tijd dat burgers mee het tempo en de richting mogen bepalen die de digitale samenleving uitgaat”, schrijft Paola Verhaert.

Debatteer mee

Kan Georges-Louis Bouchez een Brusselse regering vormen?

kunnen of willen communiceren met de overheid.

Enkele weken geleden werd de strijd beslecht: het Grondwettelijk Hof oordeelde dat overheden naast onlinekanalen, ook toegang moeten garanderen tot fysieke alternatieven, namelijk een fysiek loket, een telefoonlijn en een postkanaal. Bovendien moet het niveau van die dienstverlening minstens gelijkwaardig zijn. De uitspraak is belangrijk omdat hij het recht op niet-digitale dienstverlening bekrachtigt. Hij toont ook aan dat burgers meer inspraak moeten hebben op de manier waarop de digitale samenleving vorm krijgt.

Achterblijven of springen

In de digitale sneltrein zit de burger in het beste geval in een wagon of

blijft die in het slechtste geval achter op het perron. Maar wie heeft de snelheid en de koers van de digitale sneltrein bepaald? En hebben we echt maar twee opties: achterblijven of in de trein springen?

Het is hoog tijd om die metafoor in vraag te stellen. Net zoals technologie zelf, is de digitale samenleving maakbaar. We hebben dan ook wel degelijk meer dan twee opties. Hoog tijd dus, dat er werk wordt gemaakt van een meer rechtvaardige digitale samenleving, een waarin burgers mee het tempo en de richting mogen bepalen.

Reageren of zelfeen opiniestukinsturen? Mailnaarredactie@bruzz.be

Soms zeg ik aan mijn studenten: neem de trein naar Brussel en ga naar een expo waar je niets van afweet. Laat je verwonderen, beleef iets”

Resultatenonlinebevraging,op31oktober2025viaRhetoric (98 reacties)

Ja

Hijheeft het inWallonië,indeFranstaligeGemeenschap,enfederaalgekund.Hijzal het ook wel inBrussel kunnen. Fred N.

Ja, want Bouchezisstrijdlustig,vastberadenen gedrevendoorbewijsdrang.Hijwil koste wat kost tonen dat liberalenbeterkunnenbesturendandePSen zieteenBrusselseregeringalszijnultiemerevanche. Lien M.

Ik twijfel

Net zoalsTrump weet GLBsomsopgeheeleigenwijze tochzakeninbeweging te zetten.Iktwijfelaanzijn werkwijze,maardurfookniet te zeggen dat het hem nietgaatlukken. Salvatore B.

Nee

BouchezisgeenBrusselaar,geenbrugfiguurenal helemaalnietiemanddie kan verbinden.Eerdereen politiekehooligan. Olivier V.

DeBrusselseregeringisdezaak van deBrusselaars.Wij gevenooknietaanwieinVlaanderen of Walloniëmoet regeren. Cjygal T.

Niemandzalnogeenregeringkunnenvormen.Deboel ishelemaalverziekt.DePSisdegrootste troublemaker diegeenveranderingwil. Jan P.

Een intrigantisongeschiktomeencoalitiesamen te stellen. Gerben V.

NEDDA EL-ASMAR wordtvanaf novemberdenieuwedirecteur van deAntwerpseAcademie DeTijd,31oktober2025

Leefmilieu

‘Een auto is voor velen zoals een huwelijk: voor het leven’

33.000 wagens mogen vanaf nieuwjaar Brussel niet meer in

Een donderslag bij heldere hemel was het. Sinds het Grondwettelijk Hof het uitstel van de lage-emissiezone (LEZ) schorste, mogen 33.000 Brusselse wagens straks de stad niet meer in. Maar dat besef sijpelt maar langzaam door tot de automobilist, leert een bezoek aan de showroom.

door Kris

Hendrickx

foto’s Ivan Put

Wat denk je van deze?”

- “Gifgroen? Maar neen, dat is te fel.”

- “Die daar dan?”

- “Nee, die niet, diesel is niet goed, het moet benzine zijn.”

- “Kijk eens hier: BMW, Duitse kwaliteit.”

- “18.000 euro, dat kan ik nooit betalen!”

Samen met twee vriendinnen slentert

Samira tussen de ruim honderd auto’s in de showroom van autoverkoper Soco in Ruisbroek. “Ik heb een auto nodig die aan de nieuwe LEZ-regels voldoet”, legt de moeder van drie uit. “Door mijn auto-immuunziekte kan ik maar moeilijk bewegen. Boodschappen doen met een caddy lukt niet. En mijn ouders wonen op twee uur met de trein in Ronse. Met de auto is dat maar een uur.”

Haar vorige wagen verkocht Samira enkele jaren geleden al door de strengere regels van de LEZ. “Een Volkswagen Touran diesel Euro 4, waar eigenlijk niets mis mee was. Maar doordat hij Brussel niet meer binnen mocht en iedereen van zijn Euro 4 af wou, kreeg ik er maar 900 euro meer voor.” De Euro-norm van een voertuig is essentieel. Die geeft het niveau van de uitstoot van verontreinigende stoffen aan. Hoe hoger het cijfer, hoe minder de auto vervuilt.

De kans dat ze straks met een auto naar huis gaat is klein, beseft de voormalige opvoedster, die vandaag van een ziekteuitkering leeft en een eenoudergezin vormt. “De prijzen beginnen pas rond de 10.000 euro, auto’s zijn zo duur geworden de laatste jaren. Dat privé-eigenaars hun auto vaak goedkoper aanbieden? Klopt, maar dan moet ik meteen een bedrag neertellen dat ik niet heb. Hier kan ik een krediet aanvragen. Al heb ik niet zoveel hoop.” Onder een van de uitzonderingen valt Samira ook al niet. “Mijn ziekte geldt niet als handicap. Ik ben ook tegen luchtvervuiling, maar ik heb mijn twijfels of die strengere regels zoveel verschil zullen maken. De beslissing voelt meer als politieke profilering.”

Samira is maar een van de Brusselaars die de strengere regels van de LEZ aan den

lijve ondervindt. Eind juni reden nog 33.000 Brusselse voertuigen rond die vanaf 1 januari niet meer binnen mogen in het gewest, waarvan 23.000 personenwagens. Het gaat vooral om dieselvoertuigen met euronorm 5 (goed voor 96 procent van het totaal) of benzinevoertuigen met Euro 2 (de resterende 4 procent). Het totale aantal Belgische auto’s dat getroffen wordt, ligt nog een stuk hoger: 115.000 voertuigen die straks niet meer conform zijn, werden in juni nog gesignaleerd in Brussel. Tot 11 september van dit jaar was er voor die bestuurders nochtans geen vuiltje aan de lucht. Het Brussels parlement had een jaar eerder immers besloten om de strengere LEZ-regels met twee jaar uit te stellen. Door dat uitstel zouden dieselvoertuigen Euro 5 en benzinevoertuigen Euro 2 – goed dus voor 115.000 voertuigen – wat langer in het Brussels Gewest mogen rijden, maar daar stak het Grondwettelijk Hof dus een stokje voor. Dat oordeelde dat het parlement met het uitstel de gezondheid en het leefmilieu van de Brusselaars in gevaar brengt. Het uitstel gaat zo op de schop en de strengere regels gelden vanaf 1 januari 2026 in plaats van een jaar later. Een evaluatie van de LEZ door Leefmilieu Brussel klopte enkele weken geleden nog eens op diezelfde nagel: de Brusselse luchtkwaliteit verbetert snel en de LEZ speelt in die positieve evolutie een belangrijke rol.

Dat de regelgeving twee jaar na elkaar abrupt verandert, voelen ze bij Soco in Ruisbroek. “Geregeld komen er klanten die van hun oude diesel Euro 5 af willen en een nieuwe wagen zoeken”, merkt manager Laurent Point. “Maar een echte stormloop is het niet. Toen de Euro 4-diesels er drie jaar geleden uit moesten, zag ik veel meer klanten. Misschien hebben mensen zich nu wat beter voorbereid en al eerder hun voertuig vervangen?”

pen op een moderne benzine brengt vaak maar beperkt soelaas. “Ik heb een wagen uit 2021 van 30.000 euro die ook maar tot 2030 mag rijden. Dat vinden mijn klanten niet ideaal. Als ze een auto kiezen is dat in hun hoofd zoals een huwelijk: voor het leven.”

Amper nog diesels verkocht

“Het gros van de oude diesels uit Brussel vertrekt naar Centraalen Oost-Europa”

Pierre Hajjar Zaakvoerder Socar

Soco is niet de enige tweedehandsverkoper die de impact van de schorsing maar met mate voelt. “De winkel verkoopt zestig auto’s per maand, maar we hebben de voorbije maand misschien een viertal klanten gehad die kwamen door de strengere LEZ-regels”, vertelt CEO Lara Agostini van Iris AutoCenter in Neder-Over-Heembeek. “Misschien wachten mensen tot de laatste minuut? Een auto kopen vormt een belangrijke beslissing, de op een na belangrijkste investering voor een gezin na de aankoop van een eigen woning. Dat doe je niet halsoverkop.”

Elke koopoptie heeft bovendien zijn angel. “Elektrische auto’s vinden de meesten te duur en mensen zijn bang voor de staat van de batterij”, merkte Agostini. Ook overstap-

Ook de cijfers van Traxio, de federatie van de autosector, tonen een automarkt die niet meteen wakkerschiet. “We zien geen knik in Brussel sinds de schorsing van het LEZ-uitstel”, zegt woordvoerder Filip Rylant. De data tonen ook dat 63 procent van de auto’s die verkocht worden op de tweedehandsmarkt benzinewagens zijn, terwijl het dieselaandeel verder krimpt naar twintig procent. Hybride en elektrische auto’s zitten in de lift. Nog één markant cijfer: bij de nieuwe auto’s worden in België met een schamele drie procent amper nog diesels verkocht.

Dat de automobilist niet massaal naar de showroom snelt, kan nog een andere reden hebben, denkt professor duurzame mobiliteit Cathy Macharis (VUB), die een burgerpanel over de LEZ begeleidde. “Veel Brusselaars vinden dat ze niet genoeg geïnformeerd zijn over die hele regelgeving, wat ook al vóór de schorsing door het Grondwettelijk Hof gold. Mogelijk beseft een deel van die autobezitters helemaal niet dat hun wagen straks niet meer in Brussel mag.”

Tweedehandswagens die voldoen aan de nieuwe LEZ-regels om het Brussels Gewest in te mogen rijden, zijn zeker niet goedkoop.

Misschien valt de frank van die autobezitters de volgende maanden pas. Het Gewest broedt immers op een communicatiecampagne. De eerste overtreding zal nog geen boete opleveren, maar enkel een waarschuwing met drie maanden respijt vanaf die overtreding. Late beslissers riskeren daardoor ten vroegste begin april een boete.

In de showroom in Ruisbroek hebben Valerie (38) en Achref (38) net een nieuwe wagen gekocht: een gloednieuwe SsangYong Torres, een SUV van Koreaanse makelij. Prijskaartje: 29.000 euro. Het gezin met drie kinderen mag dan in Oostende wonen, toch is het de Brusselse LEZ die hen van auto doet veranderen. “Ik bezoek vaak vrienden in Brussel en soms moet ik naar de ambassade voor papieren”, legt de Tunesische Achref uit. Hun vorige auto neemt Soco in één moeite over. “Een Nissan Pulsar diesel met euronorm 5 en 200.000 kilometer”, legt Achref uit. “In prima staat, maar ik krijg er maar 3.000 euro voor. Zonder de LEZ-regels was dat misschien wel 6.000 euro.” Over de lageemissiezone is de man niet te spreken. “Dat ze vervuilende voertuigen verbieden, dat kan ik nog begrijpen. Maar met een dagpas mag je nu toch weer Brussel binnen. Wie betaalt, mag dus vervuilen.”

De oude diesel van Valerie en Achref, die gaat wellicht naar het buitenland, denkt verkoper Raoul. “Bij ons is er geen vraag naar,

maar op zijn bestemming zal die Nissan wel blijven rijden en vervuilen.”

Dat voertuigen die uit de LEZ worden gebannen vooral voor de export zijn, bevestigt Pierre Hajjar van Socar in de Heyvaertwijk. “Soms krijgen we oude benzinewagens binnen, die we naar Afrika exporteren, maar het gros zijn oude diesels, die vooral naar Centraal- en Oost-Europa vertrekken. In Afrika zijn die diesels veelal waardeloos, omdat de motoren de slechtere dieselkwaliteit daar niet aankunnen. Na een paar weken geven ze soms al de geest.”

De enige andere optie voor de uitgerangeerde auto’s is een afnemer vinden die amper naar de steden met een LEZ moet. “De klanten die ons hun oude Euro 5-diesel willen verkopen, raad ik aan om het in

Aarlen te proberen”, legt Lara Agostini uit. “Daar is zo’n auto nog iets waard. Wie nooit in Brussel moet zijn, kan daar nog een prima auto’s vinden voor een prikje.”

75.000 euro voor een bestelwagen

Wie lage-emissiezone zegt, denkt wellicht aan een personenwagen, maar de regels gelden ook voor bestel- en vrachtwagens. Wie daar een plotse vervanging moet doen, mag meteen nog dieper in de portemonnee tasten, stelt ook Amarouch (55), verkoper op de rommelmarkt van het Vossenplein, vast.

“Net zoals de meeste handelaars heb ik een diesel bestelwagen Euro 5. Met een nieuwer exemplaar rondrijden heeft niet veel zin. Ze raken beschadigd tijdens het laden en het manoeuvreren, én de lokale jeugd komt ze ‘s nachts vol tags spuiten. Ook mijn personenwagen is een Euro 5-diesel. Het betekent dat ik nu plots twee voertuigen moet vervangen. Zeker voor die bestelwagen zie ik dat nog niet voor me: er zijn amper benzinemodellen en een elektrische camionette kost ongeveer 75.000 euro. Hoe moet ik dat als kleine brocanteur betalen?”

Wat hij dan zal doen? “Als het echt zover komt, zal ik die boetes betalen. Dat zal pijn doen, voor de twee auto’s samen is dat 2.800 euro per jaar (maximaal 4 x 350 euro per jaar per voertuig, red.). Het gaat zogezegd over gezondheid, maar volgens mij draait het toch meer om geld. En wie weet worden die strengere regels ook weer geschrapt. Zo vreemd zou dat toch niet zijn? Het is allemaal al zo vaak veranderd.”

Niet elke Brusselaar zit in zak en as. Alice, klant bij Soco, heeft net voor een mooie prijs haar Mercedes A-klasse verkocht. De 29-jarige wil zonder eigen auto verder. “Voor de LEZ moet ik hem nog niet wegdoen, maar ik werk aan een doctoraat over de klimaatverantwoordelijkheid van ondernemingen, en ik begon wat aan cognitieve dissonantie te lijden.” Hoog tijd om gedrag en overtuiging beter op elkaar af te stemmen, vond de inwoner van Sint-Gillis.

‘ON N’ACHÈTE PAS UNE VOITURE SUR UN COUP DE TÊTE’

FR/ La suspension du report de la zone de basses émissions (LEZ) par la Cour constitutionnelle a fait l’effet d’un coup de tonnerre : 33 000 véhicules bruxellois seront bientôt interdits de circulation. Pourtant, dans les concessions, on sent peu d’inquiétude. « Les gens attendent sans doute la dernière minute : acheter une voiture reste une décision importante, juste après celle d’acquérir un logement. »

‘A CAR IS NOT AN IMPULSE BUY’

EN/ The Constitutional Court’s rejection of the postponement of the Low Emission Zone (LEZ) came as a bolt from the sky and means that 33,000 cars in Brussels will soon be banned from the city. But that realisation is only slowly sinking in among motorists, as a visit to the showroom reveals. “Perhaps people are waiting until the last minute. Buying a car is an important decision, it’s not something you buy on an impulse.”

Beestig Brussel

Ree Nieuw leefgebied gevonden in Anderlecht

De natuur rond Neerpede en Mijlemeers in Anderlecht kent sinds kort een nieuwe inwoner: de ree. Het dier week waarschijnlijk in uit buurgemeente Sint-Pieters-Leeuw.

door Andy Furniere

Een ree spotten is altijd een bijzondere ervaring. Bernadette Stallaert, bestuurster bij natuurvereniging CCN Vogelzang, herinnert zich nog goed de eerste keer dat ze het gracieuze dier opmerkte in de Mijlemeers. “Nochtans ging het heel snel”, vertelt ze. “Toen ik het dier zag, schrok het en vluchtte weg. Maar ik kon het nog zien springen over de Vogelzangbeek.”

De eerste sporadische waarnemingen van reeën naar Anderlecht dateren van 2022, maar de afgelopen maanden worden de dieren wel vaker gezien, overdag zelfs, en vaak per twee. Dat blijkt uit talrijke recente berichten van natuurspotters en wandelaars op de website waarnemingen.be, van Natuurpunt.

“Wat nog maar eens de hoge natuurwaarde van de Mijlemeers bewijst”, zegt Stallaert, die met CCN Vogelzang tracht het gebied – bedreigd door bouwprojecten – te laten beschermen.

decennium werden in de gemeente elk jaar tussen de twee en acht exemplaren geschoten. Dat doet de vraag rijzen of de jacht in Vlaanderen reeën doet vluchten naar Brussel, waar wildbeheer verboden blijft. “Een realistische hypothese”, zegt Stéphane Vanwijnsberghe, directeur van de afdeling Bos en Natuur bij Leefmilieu Brussel. Het is een van de punten waar nieuw onderzoek meer klaarheid over zou kunnen scheppen. “De aanwezigheid van reeën in Anderlecht is namelijk nog heel recent”, legt hij uit. Vanwijnsberghe wil daarom nog niet spreken over een gevestigde populatie.

Vooral de zone met de knotwilgen en de oude boomgaard in de Mijlemeers lijkt de reeën te charmeren. “Door de weinige bezoekers en doordat het natuurgebied weinig beheerd wordt, kan het gras hoog opschieten: ideaal om zich in te verschuilen.” De dieren helpen trouwens met het onderhoud van de natuur, stipt Stallaert aan. “Onder meer door bramen te eten, een plant die vaak andere soorten verdringt in stikstofrijke grond.”

Ook in het nabijgelegen Neerpede worden steeds vaker reeën gespot. “Maar door de ontwikkeling van industrie en woonwijken tussen de twee gebieden, is er geen ecologische verbinding meer waarlangs ze kunnen oversteken.” Hoogstwaarschijnlijk komen de dieren op beide plekken uit Vlaanderen, uit Sint-PietersLeeuw.

Cijfers over de jacht op reeën van het Vlaamse Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) tonen alleszins aan dat er in Sint-Pieters-Leeuw reeën leven. In het laatste

Eigenschappen

• Middelgroot hoefdier met een rood-grijsbruine vacht, grote oren en ogen, een zwarte neus en een witte kin

• Een knabbelaar die voornamelijk plantaardig voedsel eet, waaronder bladeren, twijgen, scheuten, vruchten, kruiden en grassen

• Staat symbool voor het Zoniënwoud, maar bevindt zich in Brussel ook in de vallei van de Molenbeek en meest recent in de Anderlechtse natuur

Hij verwijst, ter vergelijking, naar een andere reeënpopulatie, in de vallei van de Molenbeek in het noordwesten van Brussel, waar onder meer het Laarbeekbos en het Poelbos deel van uitmaken. “Daar werden al exemplaren gespot in 2002, maar het duurde dertien jaar voor de populatie zich er helemaal thuis voelde.” In de Molenbeekvallei leven tussen de vijf en tien reeën. “Voornamelijk in het Poelbos, dat gedeeltelijk omheind is, waardoor de dieren minder gestoord worden door bezoekers.”

Volgens Vanwijnsberghe toont de komst van reeën naar een tweede streek in de rand van de stad dat herwildering in Brussel geen theoretisch gegeven is, maar daadwerkelijk plaatsvindt.

“Nu is het kwestie van dit proces verder te stimuleren, onder meer met betere verbindingen met Vlaanderen, naar het voorbeeld van de tunnel onder de Ring tussen Zellik en Jette die de reeën in de Molenbeekvallei heeft geholpen. Een studie daarover in Anderlecht zou nuttig zijn.”

Reeks nalezen?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

’De regelneverij nekt ons’

Cannabiswinkels zijn over hun high heen

Snoeiharde concurrentie met het buitenland en onlineverkoop doet het aantal cannabiswinkels in Brussel dalen. “Veel klanten laten hun producten voor de helft van de prijs uit Frankrijk komen.”

door Matisse Van der Haegen

De boom van de gespecialiseerde winkels kwam er na een koninklijk besluit dat light-cannabis legaliseerde. Concreet gaat het om producten die gemaakt zijn op basis van cannabidiol (afgekort tot CBD) in plaats van de psychoactieve stof THC. CBD heeft enkel een lichamelijk effect, zonder dat een gebruiker een high voelt. In regel met de Belgische en Europese wetgeving mag cannabis sinds 2018 verkocht worden als die minder dan 0,2 procent THC bevat – intussen steeg dat naar 0,3.

Als gevolg van het nieuwe wettelijke kader dook het iconische zevenbladige logo steeds vaker in het straatbeeld op. Vaak boden CBD-shops behalve gedroogde cannabisblaadjes ook tal van accessoires aan en producten waarin cannabis verwerkt is: van zalfjes tot thee en olie.

Voor liefhebbers van het groene goedje –liefkozend weleens Mary Jane genoemd –waren het gouden tijden. In Brussel dook een twintigtal winkels op, en werd er zelfs een fietskoerierdienst opgericht en een Cannabis Social Club.

Gebruik neemt toe

Het tij is intussen gekeerd. Volgens het Nederlandse marktonderzoekbureau Locatus is het aantal CBD-winkels in België sinds het hoogtepunt van 2021 fors gedaald: van 74 naar 53. In Brussel gaat het om een daling van 21 naar 17. Twee maanden geleden nog sloot de Cemiko Vape&Weed die jarenlang een hoekpand bezette op de Anspachlaan, tegenover de AB. De uitbater wil weinig over kwijt over de beslissing: “De reden? De economie.”

Nochtans nam het cannabisgebruik, ondanks het verbod, de voorbije jaren fors toe, zo becijferde onderzoeksinstituut Sciensano. In de periode 2001-2013 ging het om ongeveer 3 procent actieve gebruikers tegenover 5,3 procent in 2024. Tegelijk gebruikte in 2024 zo’n 3,2 procent van de Brusselaars al eens CBD, maar hiervoor bestaan geen vergelijkingscijfers.

Uitbater Joseph van Cannahouse, met drie vestigingen in Brussel, wijt de zwarte sneeuw vooral aan de snel veranderende regelgeving. “Sinds het verbod dit jaar om rookwaren uit te stallen, daalde mijn omzet met 20 procent tegenover het jaar ervoor. Ik mag ook geen verdampers meer online verkopen, terwijl dat gewoon kan via Amazon.”

Tegelijk ziet hij ook minder nieuwe klanten. “De hype is er wat af tegenover de piekperiode in 2018.”

Dat merkt ook Kevin Goumet van Street Shop. “Veel voormalige cannabisrokers, die CBD als overgangsproduct gebruiken, zijn uiteindelijk ook gestopt”, klinkt het. Street Shop opende ooit de allereerste Belgische cannabiswinkel en telt momenteel drie vestigingen.

Yves Coonen, CEO van het bedrijf De Herborist dat tal van producten op basis van CBD ontwikkelt, ziet nog andere verklaringen voor de noodlijdende markt. “CBD werd verkocht als ‘potpourri’ bij gebrek aan een regelgevend kader, maar in juni 2019 besloot de overheid dat CBD-rookwaren voortaan onder de tabakswetgeving vallen. Dat impliceert 21 procent belastingen, plus speciale accijnzen.”

Dat is een serieuze concurrentiële handicap voor de Belgische verkopers, bevestigt Kevin Goumet van Street Shop. “Op producten van 10 euro betaalt de gebruiker 5 euro aan taksen, dat valt gewoon niet vol te houden. Zeker omdat diezelfde producten in het buitenland, met name in Frankrijk, voor de helft van de Belgische prijs worden verkocht.”

En die buitenlandse winkels kunnen zonder veel problemen hun producten naar Belgische consumenten verzenden. “Ik ken

veel klanten die daar hun spullen kopen”, betreurt Goumet.

Snoepwaren

Daarbovenop had het ‘tabaksbesluit’ in 2019 nog een tweede gevolg. Voortaan konden ook dagbladhandels, nachtwinkels en kleine supermarkten CBD-producten verkopen. De markt raakte dus opgesplitst in veel kleine stukjes en hoewel het gebruik nog altijd stijgt, komen de klanten niet per se bij de gespecialiseerde winkels terecht.

Volgens een bevraging bij een twintigtal winkels, afgenomen door De Herborist-CEO Coonen, koopt 40 procent van de consumenten vandaag online. Voornamelijk in Frankrijk, Spanje en Zwitserland waar veel minder taksen op CBD worden geheven. Dertig procent koopt bij niet-gespecialiseerde retailers, zoals nachtwinkels.

“Een consument die minder gevoelig is voor kwaliteit koopt de producten zo dicht bij huis als mogelijk, niet per se in een speciaalzaak”, aldus Coonen. “Maar die dagbladwinkels hebben geen idee van de herkomst en de kwaliteit van hun producten. Daarnaast is het ook een slecht idee om CBD, alcohol, tabak en snoepwaren onder één dak te verkopen, op een plek waar bovendien ook kinderen passeren.”

“De consument die naar kwaliteit op zoek is, komt dan weer vroeg of laat online of op de goedkopere zwarte markt terecht”,

”Veel voormalige cannabisrokers, die CBD als overgangsproduct gebruiken, zijn uiteindelijk ook gestopt”

Kevin Goumet

Zaakvoerder Street Shop

meent Coonen. “Dat staat haaks op alle adviezen van experten, zoals het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD).”

Zwarte markt onderdrukken

De oplossingen zijn voor Coonen dan ook duidelijk. “Ofwel verlaagt de overheid de belastingen en accijnzen op legale cannabisproducten naar een ‘marktconform’ tarief tussen 25 en 30 procent. Dat zou de zwarte en buitenlandse markt kunnen onderdrukken en tegelijk ook heel wat meer accijnzen opleveren voor de Belgische staatskas.” De redenering is immers dat Belgen dan opnieuw meer in eigen land gaan kopen. Een andere oplossing bestaat volgens Coonen uit strengere controles op buitenlandse websites die zonder accijnzen cannabis leveren in België. “Zoniet zullen de correcte bedrijven met kennis en expertise langzaam verdwijnen.”

In 2024 gebruikte zo’n 3,2 procent van de Brusselaars CBD. Het aantal CBD-winkels in Brussel daalde sinds het hoogtepunt van 2021 van 21 naar 17.

Brussels parlement onde ‘de werf van de eeuw’

Vijf vragen over de bijzondere commissie rond metro 3

De werken voor metro 3 in de buurt van het Zuidstation.

rzoekt

Een bijzondere commissie zal de komende weken in het Brussels parlement klaarheid proberen te scheppen in alles wat er is misgelopen met ‘de werf van de eeuw’: metro 3.

door Steven Van Garsse

Elke crisis zijn commissie. Het Brussels parlement boog zich in het recente verleden al over de afbrokkelende tunnels (2016), het Samusocial-schandaal (2017), de coronacrisis (2020) en de Uber Files (2022). En nu dus over metro 3, de nieuwe metrolijn die het station Albert (in Vorst) moet verbinden met Bordet (Evere), maar waarvan het grootste deel nog gebouwd moet worden.

1

Waarom deze bijzondere commissie?

De rechtstreekse aanleiding vormt een vernietigend rapport van het Rekenhof, enkele weken geleden gepubliceerd. Het Rekenhof startte in 2021 een onderzoek naar de buitenissige stijging van de kosten voor metro 3, en doorploegde meer dan tienduizend documenten.

De conclusie van het rapport is bikkelhard: het hele project kenmerkt zich door een onsamenhangend besluitvormingsproces, een slechte aansturing, een gebrek aan transparantie, fouten, haastwerk, slordigheden, onwettige overheidsopdrachten, belangenvermenging, en een al te optimistische inschatting van de kostprijs. Metro 3 ging aanvankelijk minder dan een miljard euro kosten en in 2020 klaar zijn. Vandaag is er geen einddatum, en zal het tracé minstens 4,7 miljard kosten.

Uit een eerdere hoorzitting in het parlement met de raadsheer van het Rekenhof, Olivier Hubert, bleek verder nog dat het Rekenhof de grootste moeite had om alle relevante documenten te verkrijgen. Het was de bedoeling om het rapport in 2024 te finaliseren, maar dat lukte niet. Meer bepaald bij de MIVB liep het mis, wat meteen het vermoeden doet rijzen van een gebrek aan volledige transparantie. De MIVB heeft dat overigens in alle toonaarden ontkend.

Hoe dan ook: de verontwaardiging in het Brussels parlement was zo groot dat er prompt werd beslist om een bijzondere

commissie op te richten. Die wordt kamerbreed gedragen. De commissie telt vijftien leden: vier voor de MR, drie voor de PS en drie voor de PTB. Les Engagés, Ecolo, Groen, Team Fouad Ahidar en N-VA sturen telkens één vertegenwoordiger. Anne-Charlotte d’Ursel (MR) wordt voorzitter.

2

Wat zal de commissie precies onderzoeken?

De scope van de oefening ligt vast. De parlementsleden willen volledige transparantie over de overheidsopdrachten, de meerjarenplannen, de geotechnische studies, de strategische beslissingen en de dadingen. Ook willen ze een becijferd overzicht van de al gemaakte kosten.

Er zullen hoorzittingen komen met de MIVB, Beliris en Brussel Mobiliteit, en met de verschillende aannemersbedrijven en studiebureaus die bij de bouw van metro 3 betrokken zijn, zoals de consortia Toots, SM Bureau Métro Nord en het ingenieursbureau Sweco.

Ook alle ministers van Mobiliteit en van Beliris die een rol hebben gespeeld in de totstandkoming van metro 3 krijgen een uitnodiging. En daar zitten heel wat Nederlandstalige ministers bij: Brigitte Grouwels (CD&V), Pascal Smet (Vooruit) en Elke Van den Brandt (Groen). Ook voormalig federaal minister Laurette Onkelinx (PS), die als voorzitter van Beliris in 2012 nog het tracé voorstelde van ‘de metro naar Schaarbeek’, wordt verwacht.

3 Kan de bijzondere commissie politieke implicaties hebben?

Die zijn er in zekere zin nu al. Het parlement zal zich wekenlang buigen over het onderwerp.

Heel wat debatten riskeren erg technisch te worden, maar het is en blijft een parlementaire commissie, waar de politiek

sowieso nooit ver weg zal zijn. Zo zullen partijen het zeker niet laten om bepaalde politici te tackelen of tenminste op de rooster te leggen.

Zo bleek dat een studiebureau plots maar vier maanden de tijd kreeg, in plaats van acht, om de openbare aanbesteding voor te bereiden voor het metrostation Toots Thielemans, zodat het project vóór de verkiezingen van mei 2019 gegund zou kunnen worden. Door die krappe deadline zijn mogelijk fouten in het dossier geslopen. Zat er politieke druk achter die beslissing? Dat wordt een cruciale vraag.

In de achtergrond zal het debat spelen tussen de voor- en de tegenstanders van metro 3. Zeker Ecolo is een notoir tegenstander, en ook CD&V, die geen lid is van de commissie, maar er wel spreekrecht in heeft, is erg kritisch, en vooral dan over de financiële haalbaarheid. Voor MR, Open VLD en PS, zo bleek al bij de oprichting van de bijzondere commissie, moeten er vooral lessen worden getrokken. Voor de Franstalige socialisten bijvoorbeeld mag de commissie niet als uitkomst hebben dat het hele metro 3-project op de schop gaat.

4Kan het rapport van het Rekenhof ook juridische implicaties hebben?

Het antwoord hierop is duidelijk ja. De bijzondere commissie kan tijdens haar onderzoek vaststellen dat er strafrechtelijke fouten zijn gebeurd, en kan dan zelfs vervellen tot een onderzoekscommissie, die getuigen kan verplichten om gehoord te worden. Die kan dan ook zelf onderzoeksdaden verrichten. PTB drong er overigens op aan om meteen een onderzoekscommissie op te richten.

Het rapport van het Rekenhof deed ondertussen alle alarmbellen afgaan bij het parket. Procureur des Konings Julien Moinil vroeg daarom aan de federale Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie om na te gaan of er in de toewijzing van de contracten geen inbreuken zijn gebeurd op het strafrecht.

Het Rekenhof had daar zelf geen aanwijzingen voor, zei raadsheer Olivier Hubert in het parlement. In het rapport zelf zijn die niet te vinden: er is veel rook, maar geen vuur. Dat wil echter niet zeggen dat alles volgens het boekje verliep. Bij de aanbestedingen zijn wel degelijk onregelmatigheden vastgesteld.

Het gaat dan over aanpassing van contracten, zonder nieuwe aanbesteding. Of contracten zonder aanbesteding. Er is ook een zaak van belangenvermenging, waarbij een bedrijf de haalbaarheid moest bestude-

Samenstelling

De bijzondere commissie telt vijftien leden

• Clémentine Barzin, Amélie Pans, Anne-Charlotte d’Ursel en Olivier Willocx voor MR

• Leïla Kabachi, Ibrahim Dönmez en Jamal Ikazban voor PS

• Francis Dagrin, Françoise De Smedt en Oliver Rittweger voor PTB

• Sofia Bennani voor Les Engagés, Hicham Talhi voor Ecolo, Stijn Bex voor Groen, Ilyas El Omari voor Team Fouad Ahidar en Gilles Verstraeten voor N-VA

• Voorzitter wordt Anne-Charlotte d’Ursel

ren van het project, en daarna de vervolgstudies mocht doen.

MIVB en Beliris hebben al heel wat contracten afgesloten: voor studies, de bouw van stations (zoals Toots Thielemans en Albert), de aanleg van tunnels onder het Zuidpaleis, de aanpassing van de premetro en de voorbereidingen aan het Noordstation voor de boring van een nieuwe tunnel. Daarnaast werd een oproep gelanceerd voor de bouw van de metrolijn naar Bordet, samen met de stations. Slechts twee bedrijven schreven zich daarvoor in, en uiteindelijk bleek maar één offerte ontvankelijk. De kostprijs lag ook vele malen hoger dan geraamd. Het parket kan nu onderzoeken of er in die aanbestedingen geen sprake is van fraude, corruptie of prijsafspraken.

5

Betekent dit de doodsteek voor metro 3?

Dat is niet gezegd. De debatten zijn een goede gelegenheid om het hele metro 3-project – meer dan tien jaar nadat het startschot werd gegeven – te evalueren. De tijden zijn veranderd, met een Brussels Gewest dat politiek een zwarte periode doormaakt en tegen een enorme schuldenberg opkijkt.

Het Rekenhof beveelt aan om een nieuwe haalbaarheidsstudie te doen naar het project: wat zijn de kosten, wat zijn de baten? Al is het aan de Brusselse politiek om dat te beslissen. Tegelijk zullen de parlementsleden een advies kunnen geven over de meer dringende vraag: stoppen of doorgaan? In beide gevallen zal metro 3 hoe dan ook handenvol geld hebben gekost.

Daarmee is de kous niet af. Metro 3 heeft ook zijn raison d’être. Het Brussels Gewest wil een modal shift bereiken, met minder auto’s en meer openbaar vervoer en fietsers.

De aanleg van de metro speelde in die ambitie een cruciale rol, zo stelt ook het Rekenhof. Als die wegvalt, moeten er alternatieven komen.

ENQUÊTE SUR LE « CHANTIER DU SIÈCLE »

FR/ Dans les prochaines semaines, une commission spéciale du Parlement bruxellois tentera de faire la lumière sur les déboires du « chantier du siècle » : la ligne de métro 3. Les députés exigent une transparence complète sur la gestion, les décisions stratégiques et les coûts déjà engagés. Ces débats permettront de réévaluer le projet, plus de dix ans après le début des travaux.

“CONSTRUCTION SITE OF THE CENTURY” UNDER INVESTIGATION

EN/ Over the next few weeks, a special committee of the Brussels Parliament will attempt to shed light on everything that went wrong with metro line 3, “the construction project of the century”. The members of parliament are seeking complete transparency about public contracts, multi-year plans, geotechnical studies, strategic decisions, and compromises. They also want a detailed overview of the costs so far.

BIO

Naam: David

Leeftijd: 10 jaar

Woont samen met: papa, mama en jongere zus

Gemeente: Sint-PietersWoluwe

Talen: Portugees, Nederlands en een beetje Frans

Hobby’s: voetbal en pingpong

Artiest: 50 Cent, Eminem en rapper Boef

The hang-out

‘Ik zoek in het park naar schatten’

Elke week toont een Ket zijn favoriete plek in Brussel. Deze keer:

David (10) die BRUZZ meeneemt naar het Georges Henripark in Sint-Lambrechts-Woluwe. “We dachten een keer dat we een kogel hadden gevonden.”

door Annelies Bontjes foto Saskia Vanderstichele

Waarom heb je voor deze plek gekozen?

Ik kom er vaak met vrienden of familie. Soms gaan we een frietje eten of gewoon voetballen, of naar de speeltuin. Wat ik graag doe, is met een metaaldetector door het park gaan. Ik zoek graag naar schatten.

Heb je al eens iets bijzonders gevonden?

Niet echt, ik vind vooral verroeste spijkers en bierdopjes. Ik heb wel ooit 5 cent gevonden, en iets waarvan ik dacht dat het een kogel was.

Oh wow, wat heb je daar toen mee gedaan?

Meteen de politie gebeld. Ze namen het mee, en na een week zeiden ze dat het toch geen kogel was. Het was een stuk van een oud fietsslot.

Je eet graag frietjes, is dat je lievelingseten?

Ik heb niet echt lievelingseten, maar ik vind bitterballen wel heel lekker.

Dat komt vast door je vader, hij komt uit Nederland, toch?

Ja, hij is half-Nederlands en half-Braziliaans. Ook mijn moeder komt uit Brazilië.

Spreek je thuis Portugees of Nederlands?

Meestal spreek ik ze allebei door elkaar. Het klinkt soms wel gek, maar mijn ouders begrijpen het altijd.

Ben je al in Brazilië geweest?

Vier of vijf keer. Ik zie er altijd nieuwe dingen op straat. Deze zomer gingen we niet, omdat ons huis werd gebouwd. We gingen wel vaak naar Eindhoven, daar woont ook familie.

Wat doe je het liefst op school?

Spelling, rekenen en pingpongen. Jij hebt ook mijn vriend geïnterviewd, Ian. Hij zei dat school zijn hobby is.

Is school ook jouw hobby?

Nee, alleen buiten spelen. Vooral voetballen tijdens de pauze vind ik leuk.

Hoe is het om in Brussel te wonen?

Leuk, want ik heb veel vrienden. En het is rustig en redelijk schoon.

Is er ook iets dat minder leuk is?

Het weer. Het regent te vaak. In Brazilië is het de hele tijd goed weer.

Weet je al wat je later wilt worden?

Eigenlijk niet. Ik wilde heel lang voetballer worden, maar dan heb je bijna geen vakantie. Dat wil ik nu niet meer. Misschien wil ik iets in de Europese Commissie doen, zoals mijn vader.

Vind je politiek wel interessant?

Ja, een beetje. Zoals in de Verenigde Staten met Trump – die heeft altijd veel ruzie.

Als jij de president van Brussel was, wat zou je dan veranderen?

Ik zou zoveel mogelijk arme mensen opvangen in een centrum, en dan voor hen zorgen.

Hoe zou je dat dan doen?

Dat weet ik niet, maar ik zou geen geld geven, dan kopen ze er foute dingen mee, zoals bier.

En wat zou je doen voor kinderen in Brussel?

Zorgen dat het overal schoon is. Hoe? Misschien heel veel camera’s ophangen. Ik zie vaak dat mensen sigaretten naast de vuilnisbak gooien. Dan denk ik: gooi het er gewoon in! Maar dat durf ik niet te zeggen.

Heb je een droom?

Ik zou in een hogere klasse willen voetballen. En ik zou willen dat er geen oorlog meer is in de wereld.

Wil jij ook je favoriete plek tonen?

Stuur een mailtje naar ket@bruzz.be en een journalist neemt contact met je op. Meer Brussels nieuws op ketjesmaat vind je op BRUZZKet.be

Lievelingsboek

Ik heb er twee: Mijn jaar in een tent en Het Ministerie van Oplossingen. Ik heb ook weleens zelf geprobeerd om een boek te schrijven, maar het is te veel werk.

Favoriete voetballer

Ronaldinho. Hij kan trucs doen, en doet ze alsof het supermakkelijk is. Dan wordt die andere persoon in het veld helemaal dol. En hij is mijn favoriete speler omdat hij Braziliaans is.

Tv-programma

De pestbril, daarin krijgen kinderen een VR-bril om te zien hoe het voelt om gepest te worden.

Brussel knutselt tussen pot en pint

Creatievelingen leven zich uit in ‘craft cafés’

Craft cafés maken opgang in Brussel. Intussen zijn er een tiental plekken waar bezoekers bij een koffie of ander drankje bezig kunnen zijn met brei- of ander knutselwerk. “Het gaat niet zozeer om het voorwerp dat je maakt, maar om de tijd die je samen creatief doorbrengt.”

door Maya Toebat foto’s Emiel Viellefont

In Café Modelé in de Marollen, kunnen de klanten keramiek beschilderen. “Je concentreert je volledig op één taak en raakt in een rustgevende flow.”

In House of Brol in Elsene hangt de vrolijkheid in de lucht. De muren zijn zachtroze en oranje, tafels staan vol kleine bakjes met honderden parels, bedeltjes en hangers in alle kleuren en vormen. Kinderen grabbelen nieuwsgierig naar de parels, een groep vriendinnen lacht, terwijl ze hun kettingen uitkiezen en op de achtergrond zoemt de koffiemachine. Dit is een plek waar creativiteit en gezelligheid samenkomen; een café én winkel waar de gasten hun eigen sieraden maken.

Die creatieve cafés duiken steeds vaker op in Brussel. Klanten kunnen er pottenbakken, keramiek beschilderen of sieraden maken, allemaal in een ontspannen setting met een drankje binnen handbereik. Het draait niet om het perfecte eindresultaat, maar om het plezier van het maakproces zelf.

werk ik aan een halloweenketting. Het is een fijne manier om mijn hoofd leeg te maken na het werk. Natuurlijk ga ik ook graag uit, maar in dit café kan ik tijd doorbrengen met vrienden én iets unieks creëren – voor dezelfde prijs als de nuggets die ik normaal in een dronken bui bestel.”

Een plek voor iedereen

Ook andere plekken in Brussel spelen in op die behoefte aan creatieve ontspanning. Zo volgt Craft Studios dezelfde visie. Medeoprichter Jérôme Pirmez ontdekte het concept van craft cafés in de Verenigde Staten, waar hij mensen zag samenkomen enkel en alleen om iets te maken. “Toen ik terug in Brussel was, besefte ik dat zo’n open en laagdrempelige plek ontbrak. Daarom begon ik met Craft Studios, waar bezoekers tijdens een open sessie een van onze acht

creatieve activiteiten kiezen, zoals borduren, aquarel, mozaïek ... Alle materialen zijn aanwezig en iedereen werkt op zijn eigen tempo, zonder begeleiding. Een hapje en drankje zijn er om de ervaring compleet te maken, maar het is in de eerste plaats een atelierplek, eerder dan een café.”

Sinds de coronapandemie winnen creatieve cafés, en handwerk in het algemeen, aan populariteit. Breien, haken, schilderen, pottenbakken en andere doe-het-zelfactiviteiten kennen een grote revival. Daarvan getuigen de volgeboekte cursussen, maar dus ook de craft cafés, waarvan Brussel er al een tiental telt.

De trend draait om vertraging, tastbaarheid en sociale interactie – een tegenwicht voor het vele schermgebruik en de snelle consumptie van vandaag. Pirmez: “We leven in een tijd waarin bijna alles zich achter een

“Ik creëer iets unieks voor dezelfde prijs als de nuggets die ik soms in een dronken bui bestel”

Het idee voor House of Brol ontstond ongeveer een jaar geleden, vertelt medeoprichtster Alice De Mey die in Elsene woont. “Het begon toen mijn beste vriendin en ik na een warme chocolademelk een café uitliepen. Het regende hard, we waren niet vlak bij huis en wilden iets binnen doen. We gingen naar Les Petits Riens en hebben er zeker een uur naar parels, hangers en lintjes gekeken. Dat was het startpunt: we wilden een plek creëren waar je iets met je handen kunt doen, niet om te consumeren, maar gewoon samen creatief bezig te zijn.”

Voor klanten zoals Chiara De Capitani is House of Brol een ideale plek om te ontspannen. “Ik ontdekte het een paar weken geleden en ga er nu graag met vrienden naartoe. Er hangt een intieme, warme sfeer, en we gaan altijd naar huis met iets moois dat herinnert aan onze qualitytime samen. Zo maakte ik een armband met zilveren en gouden hangers, een decadente gsm-hanger en momenteel

In House of Brol staan de tafels vol met kleine bakjes met honderden parels, bedeltjes en hangers in alle kleuren en vormen. “Soms ontdekken mensen talenten waarvan ze niet wisten dat ze ze hadden.”

Chiara De Capitani

Klant in House of Brol

scherm afspeelt. Veel mensen voelen de nood aan iets echts, iets traags, iets wat ze met hun handen kunnen doen. Ook het sociale aspect blijft belangrijk: het is een plek waar mensen elkaar ontmoeten of tijd doorbrengen met vrienden of familie. Craft Studios trekt een mix van mensen aan: studenten, jonge professionals, ouders en zelfs grootouders. Dat was precies het doel: een plek creëren waar iedereen zich welkom voelt, met of zonder artistieke ervaring.”

De aantrekkingskracht van zulke plekken ligt volgens De Mey niet alleen in de creatieve activiteit zelf, maar ook in de ontmoeting en ontspanning die ermee gepaard gaat. “Voorheen, als je met vrienden afsprak, bleef het vaak beperkt tot iets drinken of consumeren, zoals een film of een theatervoorstelling”, zegt ze. “In House of Brol ben je aan iets bezig terwijl je de tijd uit het oog verliest – we

“Je bent bezig terwijl je de tijd uit het oog verliest, we hebben bewust geen klok opgehangen”

Alice De Mey

Medeoprichtster House of Brol

hebben bewust geen klok opgehangen. Het is heerlijk ontspannend om iets met je eigen handen te creëren. Soms ontdek je talenten waarvan je niet wist dat je ze had.”

Ook Aryann Le Corre merkt dat dat heel mindful werkt. Zij is de oprichter van Café Modelé in de Marollen, waar bezoekers keramiek kunnen beschilderen. “Je concentreert je volledig op één taak en raakt in een rustgevende flow.”

Hoewel bezoekers vaak urenlang blijven en niet overdreven veel consumeren, blijken creatieve cafés verrassend rendabel te zijn. “De ambitie blijft om de activiteiten betaalbaar te houden – tussen 12 en 60 euro voor een sessie van tweeënhalf uur – zodat zoveel mogelijk mensen kunnen deelnemen”, zegt Le Corre. “Dat is financieel goed haalbaar.”

Bij House of Brol werd het financiële aspect van meet af aan grondig uitgewerkt. “In Brussel is ons concept nog vrij nieuw, maar in andere steden, zoals Parijs, bloeien dit soort plekken al jaren”, vertelt De Mey. “We bakenen geen maximumduur af, omdat we willen inzetten op een trouw klantenbestand in plaats van een massa’s bezoekers.”

Waar House of Brol een breed publiek aantrekt – van gezinnen tot grootouders, maar ook veel jongeren – ziet Café Modelé een iets specifieker publiek. Bij dit creatieve café zijn de klanten vaak vrouwen tussen twintig en veertig jaar oud, die de plek ontdekken via sociale media. “Soms komen ze alleen, soms met vrienden. Het is ook populair voor dates”, zegt Le Corre.

Weg van de telefoon

Verder zitten onder de bezoekers veel vaste gezichten uit de buurt. Zo is er Konstantinos Kalachanis, die via een collega bij Café Modelé terechtkwam en sindsdien regelmatig terugkeert. “Het artistieke proces werkt enorm ontspannend: terwijl je schildert, vergeet je alles om je heen en laat je de stress van het dagelijks leven even los”, vertelt hij. “Je kunt jezelf creatief uitdrukken in een omgeving waar niemand oordeelt. In plaats van gewoon naar een café of restaurant te gaan met vrienden, babbelen we, terwijl we tekenen en een drankje doen. Ideaal ook voor een teambuilding of om elkaar beter te leren kennen.”

“Soms kom ik alleen, bijvoorbeeld toen een vriend me had gevraagd om voor zijn verjaardag twee landschappen van onze reis naar Griekenland te schilderen. Het was leuk om in mijn eigen tempo bezig te zijn. En er hangt altijd een fijne sfeer: mensen geven elkaar spontaan complimenten en laten zich inspireren door elkaar, zowel bekenden als onbekenden.”

Ook kleinschalige initiatieven zetten dat samenzijn centraal. Zo startten Alice en haar beste vriendin Paula in 2023 de Brussels crochetclub. “Paula en ik zaten vaak samen te haken in cafés”, vertelt Alice. “Dat zijn altijd fijne gesprekken en niemand zit te scrollen op haar telefoon. Toen steeds meer vrienden en kennissen wilden meedoen, begonnen we een Instagrampagina waarop we onze maandelijkse bijeenkomsten aankondigen. Het groeide snel en al gauw organiseerden we sessies in Bar Boudin, waar wij werken, maar ook in parken of tijdens diners.” Momenteel ligt het even stil, maar ze willen het snel weer oppikken.

“Mensen hebben er behoefte aan om samen te komen, weg van hun telefoon. Haken vormt dan een betaalbare en laagdrempelige manier om tijd met vrienden door te brengen. Onze bijeenkomsten zijn altijd gezellig en knus: iedereen werkt aan zijn eigen project en we wisselen tips en garen uit. Het is een manier om te ontsnappen aan je zorgen en de chaos in de wereld: terwijl je een muts of een paar sokken haakt, komt je hoofd tot rust. En je maakt tegelijk connecties met gelijkgestemden.”

Daarom werken creatieve cafés zo goed in Brussel: in een stad vol culturele diversiteit, bruisende energie en experimentele ondernemerszin bieden ze een plek waar mensen elkaar ontmoeten en samen iets creëren. “Veel jonge buitenlanders komen naar Brussel zonder iemand te kennen”, zegt De Mey. “Vaak zijn de enige manieren om nieuwe mensen te leren kennen via werk of aan Place du Luxembourg. Craft cafés bieden dan een betekenisvolle activiteit: je legt nieuwe contacten terwijl je iets leuks en creatiefs doet.” Zoals vaste bezoeker Chiara De Capitani het samenvat: “Je ontmoet mensen, ontspant en gaat naar huis met iets tastbaars én een opgeladen gevoel.”

“De ambitie blijft om de activiteiten betaalbaar te houden: tussen 12 en 60 euro voor een sessie van tweeënhalf uur”

Aryann Le Corre

Oprichtster Café Modelé

À BRUXELLES, BRICOLER AUTOUR D’UN CAFÉ ET D’UN GÂTEAU

FR/ Prendre un café et une part de gâteau en tricotant ou en bricolant : c’est possible dans les craft cafés, de plus en plus nombreux à Bruxelles. Cette tendance valorise la lenteur, le concret et le lien social, un contrepoids à l’omniprésence des écrans. « Nous vivons à une époque où presque tout se passe derrière un écran. Beaucoup de gens ressentent le besoin de faire quelque chose de réel et de tangible avec leurs mains. L’aspect social compte tout autant. »

COFFEE, CAKE, AND CRAFTS IN BRUSSELS

EN/ Enjoy coffee and cake while doing some creative knitting or crafting. This is what people do in the increasingly popular craft cafés, also in Brussels. The trend revolves around slowing down, tangibility, and social interaction – a counterbalance to today’s excessive screen use and fast consumption. “We live in a time when almost everything happens behind a screen. Many people feel the need for something real, something they can do with their hands.”

Craft cafés

• House of Brol: In deze studio vol kralen, bedels en glinsterende vondsten stel je je eigen sieraad samen. Veel van de materialen zijn tweedehands of vintage, waardoor elk stuk een persoonlijk karakter krijgt. Of je nu snel iets wilt rijgen of rustig wilt knutselen: hier kun je gewoon binnenwandelen en meteen aan de slag gaan in een ontspannen sfeer. Tulpstraat 27, Elsene | @houseofbrol

• Café Modelé: Tijdens een sessie van tweeënhalf uur schilder je een keramiekstuk dat helemaal bij jou past, terwijl je geniet van een cappuccino, chai latte of lokaal biertje. Wie liever thuis verder experimenteert, kan ook een handige ‘take-home kit’ meenemen om daar aan de slag te gaan.

Kapucijnenstraat 39, Brussel | cafemodele.be

• Craft Studios: In een voormalige ijzerwarenwinkel kun je je verdiepen in uiteenlopende technieken, van borduren en aquarel tot collage of houtskooltekenen. Er zijn open ateliers, maar ook thematische workshops van twee uur. Een kop koffie, glas wijn of kleine snack maakt het creatieve moment compleet. Viaductstraat 66, Elsene | craft-studios.be

• Sip & Knit: Twee vriendinnen bundelden hun liefde voor breien en gezelligheid in deze warme wolwinkel. Op vrijdagavond organiseren ze om de twee weken ‘Sip & Knit’-sessies met bubbels, fingerfood en een flinke dosis wolplezier. Daarnaast kun je er ook doorlopend workshops volgen rond haken en breien, voor elk niveau. Blockmansstraat 10, Sint-Pieters-Woluwe | sipandknit.be

• Glacage: Deze creatieve studio heeft drie vestigingen, in Elsene, Luik en Waterloo, waar je keramiek beschildert. Je kiest uit meer dan tachtig modellen – van borden tot vazen – en maakt er met penseel en glazuur je eigen pronkstuk van. Naast het creatieve aanbod is ook het dessertmenu niet te missen: van courgettecake en popcorn tot zelfs ijsjes voor honden. Washingtonstraat 45, Elsene | glacage.be

• Splashe: Splashe in Ukkel is een splatter art-atelier van Brussel, waar je in een uur je eigen kunstwerk maakt. Met een korte uitleg en een vrije keuze van kleuren is het een speelse manier om even helemaal los te komen.Dekenijstraat 16, Ukkel | splashe.be

• Art et Bulle: Twee zussen die van jongs af aan een passie voor creativiteit delen, volgden dezelfde kunstopleiding. Hoewel de ene in Parijs en de andere in Brussel woont, realiseerden ze hun gezamenlijke droom: elk een knutselatelier openen. Bezoekers kunnen er uiteenlopende projecten uitproberen, van kleien tot sip & paint en seizoensgebonden workshops zoals kaarshouders of charms maken. Vlaamsesteenweg 127, Brussel | artetbulle.com

Brussel Helpt

De Grootste Spaghettislag ter Wereld

Reserveer jouw plaats op een van de vele spaghetti events via brusselhelpt.be. De opbrengst gaat integraal naar vzw Groot Eiland.

Groot Eiland zet zich in om mensen sterker te maken op de arbeidsmarkt, via werkervaring en jobcoaching in uiteenlopende sectoren.

Column Denis Goeman

Denis Goeman is rechter bij de Franstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel en geeft tweewekelijks in zijn column een unieke inkijk in de wereld van de Brusselse justitie.

Gerechtsbodes

Ik had het genoegen om onlangs een van mijn collega’s van de Franstalige correctionele rechtbank van Brussel tegen het lijf te lopen – een collega bovendien met een elegante voornaam, want ook hij heet Denis. Ik ken de magistraat in kwestie al vele jaren. Nog vóór hij mijn directe collega werd, heb ik jarenlang voor hem gepleit toen ik strafpleiter was, en later heb ik in de kamer die hij voorzit nog het woord genomen toen ik substituut van de procureur des Konings was.

Tijdens die ontmoeting vertelde hij me dat hij sinds september deze column regelmatig leest, en hij vroeg naar het onderwerp van de volgende bijdrage. Ik moest bekennen dat ik het nog niet wist. Toen gaf hij me een schitterend idee. Hij zei: “Waarom schrijf je niet over onze vrienden, de gerechtsbodes – de vergeten mensen van de rechtbanken?” Een uitstekende suggestie, omdat het mij de gelegenheid geeft om even bij te praten over onze oudere kameraden van de zittingen.

Dus ja, ik zal het hebben over de gerechtsbodes. Ze heten Agathe, Arlette, Bernard, Bertrand, Daniel, Willy, Henri … Ze zijn tussen de 65 en soms wel 80 jaar oud.

Terwijl ze van een rustige, welverdiende oude dag zouden kunnen genieten, kiezen ze ervoor om ’s ochtends vroeg op te staan, op tijd aan de poorten van het gerechtsgebouw te wachten, naar de griffie te gaan, tientallen dossiers uit de vakken te halen die toebehoren aan de kamer van de rechtbank waarvoor ze verantwoordelijk zijn, en die op grote karren te laden die ze tot in de rechtszaal duwen. Daar rangschikken ze de dossiers, zodat ze klaarliggen voor de rechters.

In correctionele zaken bellen ze daarna naar de politiedienst in het gerechtsgebouw om te weten of de gedetineerden voor de zitting al zijn aangekomen (wat bijna nooit het geval is, waardoor ze de hele voormiddag verschillende keren moeten bellen). Een tiental minuten voor de zitting begint, openen ze de deuren van de zaal en noteren ze de aanwezigen, zodat het verloop van de zitting ordelijk kan verlopen.

Het zijn ook de gerechtsbodes die noteren welke advocaten tussenkomen, eventueel met hun telefoonnummer, zodat ze hen kunnen bereiken wanneer hun zaak aan de beurt is. Aan het einde van de zitting sorteren ze de dossiers opnieuw en brengen ze sommige terug naar de griffie, vóór ze eindelijk kunnen genieten van een welverdiende lunchpauze.

Gerechtsbodes zijn de eerste mensen met wie rechtzoekenden in contact komen wanneer ze een rechtbank binnenstappen. Ze worden betaald met een habbekrats (een paar duizend euro per jaar), maar ze doen het niet voor het geld, maar om zich nuttig te maken – om zowel de rechtzoekenden als de magistraten te helpen. Agathe, Arlette, Bernard, Bertrand, Daniel, Willy, Henri … zijn onmisbaar voor het goede verloop van Justitie.

City jobs

‘De

contacten met habitués zijn het leukst’

Ernesto Bastianelli (64) laat niemand onverschillig. Hij is de uitbater van een Italiaanse delicatessenzaak. “Lastige klanten gooi ik buiten”, zegt de man die straks de boeken neerlegt.

door Kris Hendrickx foto Ivan Put

Halverwege het gesprek komt een klant Spiga d’Oro op de Elsensesteenweg binnen, op zoek naar oude schapenkaas zoals die je die enkel hier vindt. Terwijl de patron de bezoeker adviseert, komt er een licht ongeduld op in zijn stem.

- “Wil u de helft van dit stuk?“

- “Ja, graag.”

- “Ik zag het in uw ogen.”

- “U leest in de ogen?”

- “Ja, de ogen liggen dicht bij de hersenen. Ik zie zelfs wat u denkt. Ongelofelijk, niet? Voilà, maakt 5 euro. Ciao, dottore!”

De korte conversatie is Ernesto ten voeten uit. In de loop van de voorbije zestien jaar dat wij er broodjes halen, waren we getuige van ontelbare uitwisselingen met klanten, die eerder … atypisch zijn. Ernesto gooit zijn bezoekers – niet altijd even elegant – een bal toe, die sommigen vangen en anderen

in duizend stukken laten vallen. Een blik op de Google-reviews van Spiga d’Oro weerspiegelt diezelfde spanning, van “beste Italiaanse restaurant van Brussel” tot “slechtgehumeurde baas met twijfelachtige humor”. Ernesto is de zoon van twee Italiaanse migranten die in de jaren 1950 in Brussel neerstreken en er hun eigen restaurant openden. Toen zijn jongere zus geboren werd, brachten de ouders de driejarige Ernesto naar zijn grootouders in Italië, waar hij drie jaar doorbracht. “Met die eigen zaak hadden mijn ouders gewoon geen tijd. Maar het was een van de mooiste periodes van mijn jeugd, krullenkop! Wist je trouwens dat ik vroeger een echte engel was? (Diept een klasfoto uit de lagere school op en wijst naar een dreumes). Zienunekier, zo zachtmoedig! Dat de handelaar geregeld wat Brussels tussen zijn Frans

Ernesto Bastianelli sluit binnenkort zijn zaak aan de Elsensesteenweg. “Mijn vader zei me ooit dat hij maar van één ding spijt had: dat hij te lang had doorgewerkt. Die fout wil ik niet maken.”

strooit, is maar logisch, legt hij uit. “In de jaren 1960 en 1970 spraken we onder de leerlingen vaak Brussels, zelfs op een Franstalige school.” Later volgde Ernesto een koksopleiding bij Coovi.

In zijn Spiga d’Oro is Ernesto de voorbije jaren een echte onemanshow. Inkopen, koken, serveren, broodjes beleggen en verkopen of advies geven bij het wijnassortiment in de winkel: hij doet het allemaal. De zaak is dan ook een hybride mix van een toonbank met vooral kazen en charcuterie vooraan, centraal een winkel met Italiaanse specialiteiten en achteraan enkele restauranttafels, allemaal in dezelfde ruimte.

“Het leukst vind ik het contact met de habitués die komen eten. Vaak kennen die me nog van in de tijd dat ik met mijn vader een pizzeria had in de Malibranstraat hier vlakbij, terwijl mijn zus en moeder

“Vroeger was het Flageyplein een soort klein dorp, waarin iedereen elkaar kende en op elkaar lette”

Ernesto Bastianelli

Spiga d’Oro uitbaatten. Ze hebben mijn keuken zien evolueren en verbeteren. Het vervelendst? Pfff … Klanten kunnen lastig zijn. Je hebt er altijd wel die klagen. Die gooi ik nu buiten, ik ben geen engel meer.”

Kunstcollectie

Als er een ding is waar Ernesto belang aan hecht, is het wel de kwaliteit van zijn producten. “Daar wil ik het verschil mee maken. Ik let op de oorsprong, wie het maakt, hoe een product

gerijpt is ... Neem nu die schapenkaas met truffel, die koop ik voor 37 euro per kilo en ik verkoop ze voor 58 euro. Eigenlijk zou ik meer moeten vragen. Nu, geld heb ik niet meer nodig. Als ik hier gewoon op een bankje blijf zitten, regent het ook euro’s op mijn rekening, dankzij mijn immobiliën. Daarmee breid ik onder meer mijn kunstcollectie uit: vooral negentiende-eeuwse objecten en schilderijen. Aan kinderen hoef ik het niet te besteden, die heb ik niet.”

De voorbije halve eeuw zag Ernesto de wijk rond het Flageyplein veranderen. “Vroeger was dit een soort klein dorp, waarin iedereen elkaar kende en op elkaar lette. Het handelsaanbod was gevarieerder. Je had een schoenenwinkel, platenzaken, kappers. Die leefden deels van de werknemers van de BRT/RTB in het Flageygebouw. Dat personeel woonde vaak buiten Brussel, maar het consumeerde hier.”

Op zijn 64e wil de patron straks de deur van Spiga d’Oro dichtdoen. “Mijn vader zei me op zijn 81e ooit in Italië dat hij maar van één ding spijt had: dat hij te lang had doorgewerkt en niet genoeg van het leven meer had geprofiteerd. Niet zoveel later overleed hij. Die fout wil ik niet maken.”

In City jobs toont BRUZZ de mens achter typische en minder typische stadsjobs

Fubuki

Vul de cijfers 1 tot en met 9 in het rooster in, zodat het resultaat van de sommen klopt met de cijfers rechts en onderaan de kolommen. Elk getal mag maar één keer voorkomen. Het niveau van de puzzel kan variëren per editie.

Rekenpuzzel

Vul de witte vakjes met positieve gehele getallen zodat elke rij een kloppende som vormt met het doelgetal rechts of onder. Reken van links naar rechts en van boven naar beneden, zonder voorrang van × of ÷ (bij delen moet de uitkomst altijd een geheel getal vormen).

Verborgen Brussel

De hoofdstad kent veel verborgen plekjes, onverwachte panorama-uitzichten, en onbekende maar daarom niet minder intrigerende panden en kantjes, ver weg van Manneken Pis, de Grote Markt en het Atomium. Zoals dit tafereel. Waar is deze foto getrokken? Zelf een foto van een onverwacht stukje Brussel insturen? Mailen naar redactie@bruzz.be

Woordzoeker

Zoek alle verborgen woorden in het raster van de speciale woordzoeker van BRUZZ.

Streep de begrippen één voor één weg, dit kan in alle richtingen: horizontaal, verticaal, diagonaal, en van links naar rechts en andersom.

▢ Computer

▢ Uitsluiting

▢ Keramiek

▢ Creatief

▢ Pizza

▢ Burgemeester

▢ Parlement

▢ Metro

▢ Dieselwagen

▢ Notaris

▢ Knutselen

▢ Café

Oplossingen

De puzzels in dit magazine zijn intern ontwikkeld of gegenereerd met gebruik van toegestane tools en artificiële intelligentie. Elke gelijkenis met bestaande puzzels is toevallig.

WIN TICKETS

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

The voice of Hind Rajab 5X2 TICKETS, UGC De Brouckère, 7/11 Avant-première in het bijzijn van Kaouther Ben Hania. Mail: ‘Hind’

4 women getting sick 5X2 TICKETS, GC De Kriekelaar, 9/11

Renée Goethijn verkent de link tussen lichaam en land. Mail: ‘Sick’

Happy time 5X2 TICKETS, CC d’Uccle, 16/11

Een kameropera die grijpt naar geluk. Mail: ‘Happy’

Uw gids door de culturele agenda 7 > 13/11

‘Of je blijft zwemmen, of je verdrinkt’

Patrick Watson, de zanger die (even) zijn stem verloor, zingt weer in Bozar

De Canadese singer-songwriter Patrick Watson houdt op zijn wereldtournee ook halt in Bozar, maar ei zo na was de streamingkampioen zelfs niet aan de trip begonnen. Na ernstige stemproblemen stond hij op het punt om zijn carrière te beëindigen, maar via duetten met onder meer Martha Wainwright en November Ultra, die de kern vormen van zijn nieuwe album Uh oh, begon hij toch weer te zingen. door Nicolas Alsteen

Tijdens een optreden in Atlanta, terwijl ik op het podium stond, voelde ik dat er iets mis was”, vertelt Patrick Watson, de Canadese singer-songwriter die onder Franstalige oren een waar fenomeen is. In het ziekenhuis viel het harde verdict. “De artsen vertelden me dat een van mijn stembanden kapot was. Ik was mijn stem kwijt. Ik heb experts geraadpleegd, maar die waren sceptisch. Sommigen beweerden zelfs dat mijn stem niet meer terug zou komen. Als zoiets je overkomt, heb je twee keuzes: of je blijft zwemmen, of je verdrinkt.”

Die stemproblemen zorgden er eind 2022 voor dat de opmars van Patrick Watson abrupt tot een stilstand kwam. Dat

succes was al onverwacht, vertelt de zoon van een verpleegster en een gevechtspiloot die opgroeide in Québec en zijn eerste muzikale stappen zette in het lokale kerkkoor. “Ik zong op bruiloften en begrafenissen. Als kind had ik me wel kunnen voorstellen dat ik danser of acteur zou worden, maar geen componist of muzikant. Deze carrière had ik niet voorzien. Op mijn 15e had ik zelfs nog nooit een concert bijgewoond.”

Midden jaren 1990 sloot Watson zich aan bij Gangster Politics, een band uit de skascene. “Ik was de toetsenist van de groep, die elke avond voor 500 man speelde. Ik kwam uit het niets, en plotseling trad ik overal in Canada en Amerika op. Het was ongelofelijk.” In die periode ontdekte hij ook

de kracht van muziek in combinatie met beeld. “Ik woonde in die tijd met de muzikanten van Gangster Politics in een appartement in Montréal. ’s Avonds luisterden we naar Pink Floyd, terwijl we naar The wizard of Oz keken en joints rookten. Prachtig! De muziek paste perfect bij de beelden van de film.” Die jeugdige experimenten vormden zijn visie op de relatie tussen beeld en geluid.

Ambassadeur

In 1999 kruiste zijn pad dat van fotografe Brigitte Henry, met wie hij de soundtrack voor een boek met bijbehorende muziek maakte. “Om muziek te schrijven die aansloot bij de foto’s, liet ik me inspireren door het album Homogenic van Björk. Toen ik daarnaar luisterde, begon ik te geloven dat ik misschien ook kon zingen. Ik had niet de capaciteiten van een Thom Yorke of Leonard Cohen, maar door te spelen met klanktexturen en creatieve pianopartijen kon ik mijn stem laten werken.”

Met succes, want in 2007 won hij de Polaris Music Prize, een prijs die het beste album bekroont dat het afgelopen jaar in het land van het esdoornblad is uitgebracht. En die ook al Arcade Fire, Feist, Kaytranada, Caribou en Godspeed You! Black Emperor te beurt viel. “Die prijs gaf vooral legitimiteit

Patrick Watsons ‘Je te laisserai des mots’ werd eind 2024 de eerste Franstalige track met één miljard streams op Spotify op de teller. “Om een reden die mij ontgaat, weet het nummer een bepaald gevoel te vatten.”

“Deze carrière had ik niet voorzien. Op mijn 15e had ik zelfs nog nooit een concert bijgewoond”

aan mijn baan. Tot dan toe wist ik niet zeker of ik wel een echte zanger was.”

Patrick Watson was van koorzanger uitgegroeid tot de ambassadeur van een verfijnde en dromerige Angelsaksische pop. Tot die dag op het podium in Atlanta dus. In een overlevingsreflex vluchtte hij de opnamestudio in en componeerde liedjes. Aanvankelijk was de zanger niet in staat om te praten, maar na drie maanden kreeg hij zijn spraakvermogen terug. Omdat zijn stem nog kwetsbaar was, besloot hij om samen te werken met verschillende zangeressen, om zo zijn eigen zangpartijen te beperken. “Naast het vrouwelijke aspect zocht ik vooral stemmen die contrasteerden met de mijne”, legt Watson uit. Hij wendde zich eerst tot de Franse November Ultra. “Zij had ook stemproblemen gehad.”

Samen verwerkten ze hun ervaringen in het nummer ‘Silencio’.

Eén miljard

Dat experiment herhaalde Patrick Watson vervolgens met sterren als Charlotte Cardin en Martha Wainwright, maar ook met opkomende artiesten, zoals de Britse Hohnen Ford, de Franse Solann en de Portugese MARO. “Ik ontdekte hun universum via Instagram”, vertelt de Canadees, die de afgelopen jaren zijn relatie met sociale media volledig heeft herzien. “Tijdens de lockdown heb ik Instagram leren begrijpen en gebruiken dankzij

regelmatige uitwisseling met mijn community.”

Op een avond stuurde een fan hem via Instagram een link naar een video. “Het was een amateurfilmpje uit het begin van de twintigste eeuw, met mijn nummer ‘Je te laisserai des mots’ als achtergrondmuziek. Een miljoen mensen had het gezien!”

En dat was nog maar het begin. In de winter van 2024 werd het nummer – oorspronkelijk in 2009 gecomponeerd voor de soundtrack van de film Mères et filles, met Catherine Deneuve in de hoofdrol – de eerste Franstalige track in de geschiedenis met één miljard streams op Spotify op de teller. De Engelstalige Patrick Watson kaapte het record weg voor de neus van Stromae, Céline Dion, Jul, Angèle, Gims en Jean-Jacques Goldman. “Het is niet mijn beste nummer,” vindt Watson zelf, “maar tijdens de lockdown kreeg ik duizenden berichten van mensen die me vertelden dat het hen door die periode had geholpen. Om een reden die mij ontgaat, weet ‘Je te laisserai des mots’ een bepaald gevoel te vatten.”

Met dat record op zak laat Patrick Watson nu van zich horen in het Engels en het Frans. Beide talen duiken op in de nummers van zijn recente en eerste duettenalbum Uh oh. De titel van de plaat verwijst naar een typisch Noord-Amerikaans tussenwerpsel, waarop een plotselinge fout, iets onverwachts of een onvoorzien probleem wordt onthaald. “Elke dag worden we in kranten, op de radio en op televisie overspoeld met deprimerende berichten. Door al dat slechte nieuws ben ik het gewend geraakt om ‘Uh-oh’ te zeggen. Ik vond het wel grappig om dat stukje alledaags taalgebruik op de albumhoes te zetten. Vooral omdat het ook verwijst naar het verlies van mijn stem.”

Patrick Watson speelt op 11/11 in Bozar, bozar.be

LE CHANTEUR QUI AVAIT (TEMPORAIREMENT) PERDU SA VOIX

FR/ Le chanteur et compositeur canadien Patrick Watson sera de passage à Bozar dans le cadre de sa tournée mondiale. Pourtant, il a failli ne jamais la commencer. À cause de graves problèmes vocaux, il avait songé à mettre fin à sa carrière. Mais grâce à des duos avec Martha Wainwright et November Ultra – au cœur de son nouvel album –, il a retrouvé le chemin du chant. « Soit tu continues à nager, soit tu te noies. »

THE SINGER WHO (TEMPORARILY) LOST HIS VOICE

EN/ Canadian singer-songwriter Patrick Watson is making Bozar one of the stops on his world tour, a tour that almost didn’t happen. A serious voice problem meant he was on the verge of ending his career but duets with artists like Martha Wainwright and November Ultra, which form the core of his new album Uh Oh, helped him to start singing again. “Either you keep swimming, or you drown.”

PEOPLE’S CHOICE LAUNCH

PARLIAMENT

EN Festive launch of the voting for the People’s Choice Award. Discover the nominated projects and vote for your favorite project among the 20 nominees.

NL Feestelijke start van de stemming voor de People’s Choice Award. Ontdek de 20 genomineerde projecten en stem op je favoriet.

FR Lancement festif du vote pour le People’s Choice Award. Découvrez les 20 projets nommés et votez pour votre favori.

PEOPLE’S CHOICE INSTALLATION

EN Explore the 20 nominated projects in an original installation showcasing the four prize categories. It can be seen day and night.

NL Ontdek de 20 genomineerde projecten in een originele installatie die de vier prijscategorieën in de kijker zet. Ze is zowel overdag als ’s nachts te zien.

FR Découvrez les 20 projets nommés à travers une installation originale mettant en valeur les quatre catégories du prix. Elle est visible de jour comme de nuit.

EN At an entertaining ceremony, the winners of the four categories, the special mentions, and the People’s Choice Award will be revealed, with the international jury on hand to honor the projects.

NL Tijdens een vermakelijke ceremonie worden de winnaars van de vier categorieën, samen met de eervolle vermeldingen, waaronder de People’s Choice Award, bekendgemaakt in aanwezigheid van de internationale jury om de projecten te eren.

FR Lors d’une cérémonie divertissante, les lauréats des quatre catégories, ainsi que les mentions honorifiques, incluant le People’s Choice Award, sont dévoilés, en présence du jury international pour honorer les projets.

Select Aanraders van de week

Expo Pop & Jazz Klassiek

Zorn gezongen

In 2022 begon jazzman John Zorn te experimenteren met componeren volgens de klassieke vormen. Sindsdien volgden er platen vol suites, bagatelles, impromptu’s en nocturnes. In 2024 schreef hij ook een liedcyclus, Jumalattaret. De onversaagde sopraan Barbara Hannigan voerde die Finse, mythologische muziek uit en nam ze op. Naast Zorns klapstuk zingt ze in Bozar ook nog werken van Messiaen en Skrjabin.

BARBARA HANNIGAN & BERTRAND CHAMAYOU 12/11, Bozar, bozar.be

Thuismatch

Het Brusselse Karski Quartet organiseerde eerder dit jaar een crowdfunding om zijn nieuwe album te financieren. Met succes. Sinds september ligt die plaat, gewijd aan de Poolse componiste Grażyna Bacewicz, in de winkel. Nu mag het viertal haar kleurrijke Vierde strijkkwartet – waarmee ze in 1951 trouwens een compositiewedstrijd in België won – live brengen tijdens een thuismatch in Flagey.

KARSKI QUARTET 7/11, Flagey, flagey.be

Klankband

Pianiste Thérèse Malengreau zoekt vaak naar de rafelranden tussen artistieke disciplines. Zo creëerde ze al op maat gemaakte recitalprogramma’s voor het Musée d’Orsay en het Centre Pompidou-Metz, en werkte ze regelmatig samen met kunstpaus Jan Hoet. In Le Baixu gaat ze in dialoog met de zevende kunst, en gebruikt ze composities van onder anderen Satie en Villa-Lobos als soundtracks voor de experimentele cinema van René Clair, Henri Chomette en Stan Brakhage. (JC) SATIE 2025 HERITAGE 13/11, Le Baixu, lebaixu.com

Oosterse weelde

De Pakistaans-Amerikaanse zangeres Arooj Aftab liet ons de voorbije jaren de schoonheid van het Urdu en de ghazelpoëzie ontdekken. Wie zich verder wil laten meeslepen door die oosterse weelde, vindt een nieuw hoofdstuk bij Ali Sethi en Nicolás Jaar. De PakistaansAmerikaanse muzikant en schrijver en de Chileens-Amerikaanse producer versmolten hun werelden op Intiha, een album dat traditionele zang en experimentele elektronica laat ademen in één betoverend geheel.

ALI SETHI & NICOLAS JAAR 8/11, Bozar, bozar.be

Walter werkt weer

Na het eeuwigdurende gehamer en gekletter van drilboren en andere pneumatische hamers weerklinkt er eindelijk opnieuw muziek in het Anderlechtse klankenlaboratorium Werkplaats Walter. Deze week zorgen daar de Brusselse saxofonist Frank Vaganée en zijn Disciplined Desciples voor. Samen met onder meer drummer Dré Pallemaerts duikt Vaganée in het werk van de Canadees-Britse trompettist Kenny Wheeler.

THE DISCIPLINED DESCIPLES 7/11, Werkplaats Walter, werkplaatswalter.be

Next big things

Wie wil weten wie de Angèles, Zwangere Guys of Charli xcx’en van (over)morgen zijn, moet beslist drie dagen lang postvatten voor de verschillende podia van het showcasefestival Fifty Lab. Zoals je kan lezen in de novembereditie van Select, zetten wij ons geld alvast in op de Zweedse afrogrunger Boko Yout, de Zwitserse rapper Ele A, de Franse singer-songwriter Léa Sen, de Parijse multi-instrumentalist en producer Max Baby en de soulvolle folkchanteuse Talulah. (TZ)

FIFTY LAB 12 > 14/11, verschillende locaties, fiftylab.eu

Keramische lichamen

Met onder meer David Altmejd, Huma Bhabha, Lynda Benglis, Mark Manders en Thomas Houseago in de rangen zet Xavier Hufkens hoog in op hedendaagse beeldhouwers. Het nieuwste lid van de familie is de in Kenia geboren Britse kunstenares Magdalene Odundo. In haar eerste soloshow voor Hufkens geeft ze een inkijk in haar wonderlijk bezielde oeuvre met een reeks ceramic vessels en de glasinstallatie Transition II MAGDALENE ODUNDO 13/11 > 24/1, Xavier Hufkens, xavierhufkens.com

Eendracht maakt macht

Het gure herfstweer maakt duidelijk dat de nationale feestdag alweer even achter ons ligt, maar Rodolphe Janssen kleurt voor zijn nieuwe groepsexpo met veel plezier zwartgeel-rood. L’union fait la force verzamelt voor het eerst alle negen Belgische kunstenaars van de galerie – van Wim Delvoye over Bram Bogart tot Sanam Khatibi – in één ruimte. Die laatste stelt gelijktijdig ook solo haar weelderige werk tentoon.

L’UNION FAIT LA FORCE 6/11 > 20/12, Rodolphe Janssen, rodolphejanssen.com

Big in Japan

De Franse kunstenaar Jean Jullien is big in Japan. Zo big dat hij van Tokugawa Village in Tokio een jaar lang zijn thuis maakte ter voorbereiding van expo’s in Japan en China. Bij Alice Gallery toont hij schilderijen die hij daar maakte, doeken die als deurtjes op een kier openstaan naar zijn hoofd en hart, en die erin slagen zelfs de mens die nooit een voet in Tokugawa Village zette nostalgische gevoelens in te fluisteren. (KS)

JEAN JULLIEN: RETURN TO TOKUGAWA VILLAGE 6/11 > 13/12, Alice Gallery, alicebxl.com

Ali Sethi & Nicolás Jaar

Barbara Hannigan & Bertrand Chamayou Magdalene Odundo

© OSLO WORLD

Klein onderhoud

Veerle Kerckhoven

‘Ook peuters kunnen meespelen op het

Export/Import Festival’

Tijdens het tweejaarlijkse Export/Import Festival is het kot bij BRONKS en La Montagne Magique vijf dagen lang te klein voor alle internationale gezelschappen, jonge makers, programmatoren en publieken die er op bezoek komen. “Inhoudelijk wordt het supereclectisch”, vertelt artistiek coördinator van BRONKS Veerle Kerckhoven. “In het meer dan dertig projecten tellende programma is er tekst-, objecten- en figurentheater, maar ook een immersieve expo, performances, installaties en activiteiten op het plein … En ook wat betreft de leeftijd doen we aan publieksverbreding, met bijvoorbeeld de fantastische Tsjechische voorstelling Mont St. Gumboot, waar peuters van zes maanden tot twee jaar aan kunnen meedoen. Zeker bij kinderen en jongeren merken we dat wat zij graag doen en artistiek relevant vinden heel snel verandert. Daarom blijven wij verbreden.”

De jongere generatie neemt BRONKS zelfs over met enkele You(th) Take Over-projecten, waarvoor alleen zij inhoudelijk verantwoordelijk zijn. “Doorheen het jaar lopen er bij ons wekelijks communityprojecten van een aantal Brusselse collectieven. Zoals het queer collectief Puss Academy, dat op het festival de performance Radical bodies brengt. Of het multidisciplinaire collectief Spill the Tea, met jongeren van 14 tot 22 jaar die bezig zijn met soundscapes, mode, fotografie, dans en schilderkunst, en die met al die disciplines de immersieve expo Guilty pleasures maken, terwijl ze thee zetten en eten maken.”

Ook vijfplussers kunnen feesten op de Bonkers Kids Rave, een raveparty voor kinderen die helemaal willen losgaan. Maar de hoofdmoot van het programma bestaat natuurlijk uit artiesten uit binnen- en buitenland. Ons land wordt vertegenwoordigd door onder meer De Maan, Post uit Hessdalen, Louise Baduel en Une Tribu Collectif. BRONKS zelf herneemt Première van huisgezelschap Compagnie Barbarie, en de Brusselse choreograaf Alexander Vantournhout toont nu al voor een exclusief professioneel publiek work in progress. “Er komen op ons festival altijd veel internationale programmatoren langs die benieuwd zijn naar wat wij in België maken”, weet Kerckhoven. “We worden nog altijd geprezen om ons vooruitstrevende en gedurfde theater. Maar zelf zijn we natuurlijk ook fan van een aantal internationale gezelschappen die wij graag willen lanceren. Zo is het figuren- en objectentheater uit Frankrijk, zoals dat van Compagnie Kislorod uit Rennes, echt geweldig.”

BRONKS zou met gemak de hele zaal kunnen reserveren voor programmatoren. “Maar wij zetten daar bewust een limiet op, want het blijft ook een festival voor het Brusselse publiek. Ook mensen die geen kaartjes hebben kunnen de installaties op het plein zien of deelnemen aan enkele ateliers.” MICHAËL BELLON

BRONKS en La Montagne Magique organiseren het Export/Import Festival van 7 tot en met 11/11, bronks.be, lamontagnemagique.be

Podium

Maan in je mond

Samah Hijawi is multimediakunstenaar en academisch onderzoeker. Dit keer betreft haar onderzoeksgebied de verbondenheid tussen het menselijke en het niet-menselijke, en leidt het pad daarnaartoe via twee van haar stokpaardjes: astrologie – met name oude oosterse kosmologie – en het voedsel dat we eten. Het publiek mag zelf het verband proeven tussen traditionele gerechten en hemellichamen.

SAMAH HIJAWI: THE MOON IN YOUR MOUTH 8 & 9/11, GC De Kriekelaar, kaaitheater.be

Nog onder invloed

Vijftig jaar na datum blijft de cultfilm A woman under the influence (1974) van regisseur John Cassavetes nieuwe generaties beïnvloeden. Theatermakers én geliefden Colette Goossens en Stan Martens lieten zich door het desintegrerende koppel Mabel en Nick inspireren. Om te bekijken hoe een relatie met een partner in moeilijkheden er toch een van liefde en zorg zou kunnen zijn.

Film

State of Cinema 2025: Isabelle Huppert

Duurste kunst ter wereld

Welke rol speelt geld in de filmkunst? Isabelle Huppert laat er zich misschien over uit wanneer ze in Bozar haar visie uiteenzet tijdens de jaarlijkse ‘State of Cinema’ van filmtijdschrift Sabzian. De onvolprezen grande dame van de Franse film zou moeten weten hoe het voelt om in miljoenen te denken. In haar nieuwste film, La femme la plus riche du monde, speelt ze het titelpersonage.

STATE OF CINEMA 2025: ISABELLE HUPPERT 9/11, Bozar, bozar.be & LA FEMME LA PLUS RICHE DU MONDE FR, dir.: Thierry Klifa, Isabelle Huppert

Malloot Mads Mikkelsen

COLETTE GOOSSENS, STAN MARTENS & LAURENS ANECA: UNDER THE INFLUENCE 10/11, Theater 1150, kunstencultuur.woluwe1150.be

Dance like an Egyptian

De dansperformance Sham3dan van het Egyptische duo nasa4nasa past in het thema van het seizoensprogramma van Bozar. Noura Seif Hassanein en Salma Abdel Salam laten negen dansers, die kandelaars op hun hoofd balanceren, een mix brengen van de traditionele Egyptische shamadan-volksdans uit de jaren 1920 en hedendaagse expressie. Als een feministisch statement en als een ode aan de schoonheid als politieke kracht. Ismail Hosny zorgt voor een indringend geluidsdecor. (MB) NASA4NASA: SHAM3DAN 10/11, Bozar, bozar.be

Een bankrover komt na vijftien jaar vrij, maar zijn broer, die zich nu eens een Viking waant en dan weer de reïncarnatie van John Lennon, is vergeten waar hij de buit begroef. Oeps. De Deense filmster Mads Mikkelsen mag dan roem hebben vergaard als slechterik in James Bond, Hannibal en Fantastic beasts, hij is hilarisch en aangrijpend als malloot in de nieuwe zwarte komedie van zijn landgenoot en wapenbroeder Anders Thomas Jensen.

THE LAST VIKING DK, dir.: Anders Thomas Jensen, act.: Nikolaj Lie Kaas, Mads Mikkelsen

Net echt

In Make it look real portretteert de PakistaansBrusselse kunstenaar Danial Shah een jonge fotograaf met een fotostudio in het geplaagde Quetta. Vroeger lieten de Pakistanen er zich fotograferen met wapens, motoren en andere attributen die succes en macht symboliseren. Vandaag helpt digitale bewerking om hun droomlevens als vrijheidsstrijder, vriend van beroemdheden of stralende bruidegom te verbeelden. (NR)

MAKE IT LOOK REAL BE, dir.: Danial Shah, vanaf 5/11 te zien in Cineflagey, flagey.be

Samah Hijawi: The moon in your mouth

Eat & Drink

Sint-Pietersvoorplein 1, Sint-Pieters-Woluwe, gueuleton.be

Gueuleton is neergestreken in Brussel met een concept uit Frankrijk: een herbergdecor, een royale keuken en een sfeer die volop inzet op aloude gezelligheid.

De Franse vleeskeukenketen Gueuleton opent het ene restaurant na het andere – al meer dan twintig in totaal. Het idee is simpel: samen genieten rond een overvloedige tafel in een decor dat doet denken aan de herbergen van weleer.

De eerste Brusselse vestiging volgt die codes nauwgezet. Zichtbare balken en meubels van hout en doorleefd leder scheppen een rustieke sfeer die een verdwenen wereld oproept. De keuze voor opvallende elementen – een volledig brood dat midden op tafel wordt neergezet, een leisteen waarop de côte à l’os prijkt, een zeer

Meer BRUZZ

REEKS: STAD OP KINDERMAAT

BRUZZ-reporter Job Van Nieuwenhove woont in Brussel, en onderzoekt als jonge vader welke toekomst de stad biedt voor zijn kind. Dinsdag in BRUZZ 24

uitgebreide wijnkaart – onderstreept de wens om een ervaring aan te reiken die inzet op nostalgische overvloed. Die indruk wordt nog versterkt door de grote flessen en koperen pannen die aan de muren hangen.

Het geheel wil warm en meeslepend zijn, met het risico het theatrale te benadrukken. Sommigen zullen deze uitgesproken folklore waarderen, anderen vinden ze misschien even pathetisch als anachronistisch. Maar toegegeven: de sfeer doet wat ze moet doen en brengt de gasten in feeststemming.

In de keuken wordt die belofte van gulheid ook naar het bord vertaald. Als voorgerecht combineert de gravlax van forel (17 euro) – van uitstekende herkomst uit Ondenval – de frisheid van dille, foreleitjes en daikonreepjes. Een eenvoudig maar goed uitgevoerd gerecht, dat de aandacht voor de producten accentueert. Het hoofdgerecht

STEUN BRUSSEL HELPT

Op zaterdag 22 november 2025 vindt De Grootste Spaghettislag ter Wereld plaats. Dit jaar steunt Brussel Helpt de vzw Groot Eiland. Maak of eet spaghetti voor het goede doel: schrijf je in op brusselhelpt.be

– kippenoesters (17 euro), gekozen uit de voorgerechten – wordt rechtstreeks in een grote pan op tafel gezet. Een dertigtal malse en sappige stukjes is overgoten met een ‘Sambre et Meuse’-saus met een uitgesproken dragonsmaak. Lekker, en de homogene textuur van het gevogelte en de royale saus maken van dit gerecht een mooi voorbeeld van de huisfilosofie: overvloedig, eerlijk en zonder poespas. Een salade, rijkelijk afgewerkt met mayonaise, maakt het gerecht af en zorgt voor een – weliswaar bescheiden – fris contrast.

Toch verlaat je Gueuleton met de vraag of je er nog wel wilt terugkeren. Want is dit soort wegvluchten in een verdwenen wereld van overvloed niet net het grootste probleem van onze tijd?

TEKST: MICHEL VERLINDEN FOTO: SASKIA VANDERSTICHELE

DE OCHTEND VAN BRUZZ

Sta op met BRUZZ! Wij serveren je ‘s morgens van 7 tot 10 uur Brusselse actualiteit, interviews en verse plaatjes.

Van maandag tot vrijdag van 7u tot 10u op BRUZZ radio

Inzichten

Wat weet regisseur en schrijver Marc Didden van het leven?

‘Er is maar één ding erger dan West-Vlamingen: Oost-Vlamingen’

Wat was het beste persoonlijke nieuws van de afgelopen weken?

Dat mijn goede vriend Frank Van Passel eindelijk zijn ongetwijfeld mooie film Radioman heeft voltooid. Ik kijk uit naar de première in Flagey, dat een hoofdrol speelt in de film. Welke misvatting bestaat er over jou?

Dat ik een Brusselaar zou zijn. Ik ben een wereldburger met Limburgse roots.

Wat kan jij dat de meeste anderen niet kunnen?

Ik denk, eerlijk gezegd, dat ik niets écht goed kan. Al vloeit er weleens een zin uit mijn pen waarvan ik even denk: ‘Not bad.’

In welk ander vak zou je ook top zijn?

Ik was niet de slechtste leraar, denk ik. Omdat ik niet echt lesgaf. Ik praatte met mijn studenten over het leven, zoals ik dat ook doe met mijn vrienden, mijn vrouw, mijn dokter, mijn bakker en mijn buurman.

Wat heeft je werk of je publiek je geleerd over het leven of over jezelf?

Tracht, als je iets doet, de mensen niet te vervelen.

Doe je iets speciaals op je verjaardag?

Verjaren.

Waarop trakteer je jezelf af en toe?

Een pastel de nata, bij Forcado in de Dansaertstraat. Ook omdat dat me altijd weer even aan Portugal doet denken, een land waar ik graag ben, als ik er ben.

Wat doe je anderen graag cadeau?

Een boek. Meestal Mes amis van Emmanuel Bove.

Wat had jij pas op erg late leeftijd door dat iedereen allang wist?

Dat geld niet interessant is. Maar geen geld ook niet.

Welke kooktruc moeten we kennen? Als je niet kan koken, omring je dan met mensen die dat wel kunnen.

Met welke quote pak je graag uit?

Eentje van Groucho Marx: “Outside of a dog, a book is a man’s best friend. Inside of a dog, it’s too dark to read.” En eentje van mezelf voor inlands gebruik: “Er is maar één ding erger dan West-Vlamingen, en dat zijn OostVlamingen.”

• Marc Didden werd in 1949 geboren in Hamont, maar verhuisde twee jaar later al naar Brussel

• Hij begon in de jaren 1970 als rockjournalist bij Humo en debuteerde in 1983 als regisseur met Brussels by night. Films als Istanbul en Sailors don’t cry volgden

• Voor televisie schreef hij De kavijaks, Koning van de wereld en De smaak van De Keyser, en maakte hij de docu Dikke vrienden

• Tot zijn boeken behoren Een gehucht in een moeras, Diddy wah Diddy, De wanhopige optimist en Seventy five

Wat houdt je bezig deze dagen?

Of het met mijn gezondheidstoestand vooruit- of achteruitgaat.

Naar waar zou je willen verhuizen?

Naar New England. Vermont of zo. Early seventies. Omdat ik nooit ergens gelukkiger ben geweest. En omdat mijn ouders nog leefden. Die mis ik heel erg.

Wie is de bekendste persoon met wie je ooit sprak?

Bob Marley, denk ik. Ik heb hem een keer of vier ontmoet. Eén keer bij hem thuis in Kingston, Jamaica. Maar ik heb ook écht gesproken met Mick Jagger, Martin Scorsese, Hugo Claus, Jacques Dutronc, Wilfried Martens, Dick Cavett en Marianne Faithfull. Die maakten allemaal indruk.

Hoeveel personen ben jij verwijderd van bekend persoon X?

Ik heb de hand geschud van de manager, een goede vriend en twee muzikanten van Bob Dylan. Handschudgewijs sta ik dus redelijk dicht bij Bob.

Bij welke historische gebeurtenis had je graag ingegrepen?

Bij de kindermoord te Bethlehem, die Herodes beval en Bruegel treffend schilderde.

Welke wet zou je meteen invoeren?

Eentje uit 1968: ‘Interdit d’interdire.’

Doe eens een toekomstvoorspelling.

Als het vandaag woensdag is, dan is het morgen wellicht donderdag. Veel verder durf ik niet te gaan.

Wat is kunst?

Een ruitenwasser zei me ooit: “Kunst is wat ik niet kan.” Hij zat er niet ver naast.

Welke levenswijsheid kreeg je mee van je ouders?

Enjoy every sandwich

Welke zin mag er op je doodsprentje staan?

“Enjoy every sandwich.”

Typeer Brussel in drie woorden

Kust. Mijn. Kloten.

MICHAËL BELLON

In Seventy five (uitgegeven bij Luster) schrijft Marc Didden over 75 songs die zijn leven beter maakten, lusterpublishing.com

Donderdagen 30 oktober & 6, 13, 20, 27 november 2025, 19.30-22.00 uur

Muntpunt Brussel, Munt 6, 1000 Brussel

HIDDEN PERSPECTIVES ON THE MIDDLE EAST

Vijf dialoogavonden over wetenschap, democratie en vergeten stemmen in het Midden-Oosten

We kijken vaak naar het Midden-Oosten door een westers venster. Deze reeks opent andere perspectieven: vergeten geschiedenissen, verzwegen verhalen en ethische vragen die niet in het dominante kader passen. Zo zoeken we samen naar een dieper begrip van de regio.

De avonden vinden plaats in het nagelnieuwe auditorium van Muntpunt in Brussel.

PROGRAMMA

#0 – 30/ 10 Met Bart Libbrecht (Mensen & Wetenschap)

Zonder goede wetenschap wordt de democratie ziek

#1 – 6/ 11 Met Koert Debeuf (VUB) Macht en breuklijnen in het Midden-Oosten

#2 – 13/11 Met Elly Mansoury (VUB), MaherHamoud (KUL) Iran en Egypte: twee onbekende krachten

#3 – 20/11 Met Farouk Kaymakci (Ambassadeur van Turkije)

Moderatie: Koert Debeuf (VUB) De EU en Turkije: Europa, maar anders

#4 – 27/11 Met Brigitte Herremans (UGent), MahaAbdallah (UA)

Moderatie: Koert Debeuf (VUB) Israël en Palestina: de toekomst

Praktische info

Toegangsprijs : 2 € (kansengroepen), 5€ of 8€ (solidair tarief)

Inschrijving verplicht via de QR-code

Contact: Bart Libbrecht – 0492 72 48 15 bart.libbrecht@vub.be

BETER VERSTAAN MET HOORTOESTELLEN?

GRATIS TESTWEKEN

van 10 NOVEMBER tot 12 DECEMBER

HOORCENTRUM AERTS BRUSSEL

Vlaamsesteenweg 168 02 615 27 20 brussel@hoorcentrumaerts.be