BRUZZ editie 1956 (12-11-2025) by bruzz.be

Leo Van Broeck over de verdiende pandoering van de bouwstop

Vijf om te zien op het Brussels Art Film Festival

Brussel Helpt

GROOT EILAND

Een nieuwe horizon lonkt

Future-proof gebouwd, duurzame architectuur

Gelegen op strategische groeilocatie

Investeren aan 6% btw-tarief* mogelijk

Sterke verhuurmarkt met hoogopgeleide expats

Zorgeloos genieten dankzij onze verhuurservice

Bespaar tot €91.000*op investeringuw

ONTDEK DE STRAFSTE VASTGOEDBELEGGING IN DE BRUISENDE HOOFDSTAD VAN EUROPA

thegardenbrussels.be 02 307 44 44

*onder voorwaarden. De beelden in deze advertentie zijn louter illustratief en niet bindend. Kolmont kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van deze advertentie.

Wegwijs in nieuws, feiten en opinies

Bestel nu je nieuwspakket

Brussel Helpt Groot Eiland en het geloof in menselijk talent

De sociale economie staat onder druk. Door besparingen van de Vlaamse overheid en door de grote budgettaire onzekerheid over het uitblijven van een Brusselse regering, dreigen tal van organisaties die inzetten op de begeleiding van kwetsbare groepen en die afhankelijk zijn van subsidies, drastisch te moeten snoeien in het aanbod.

Ook de tijdgeest zit niet mee: wie niet werkt, en niet volwaardig meedraait, krijgt al snel het etiket van ‘luiaard’ of ‘proﬁteur’, en moet niet rekenen op veel empathie of mededogen bij ziekte of chronische uitval. Lees bijvoorbeeld de heftige onlinereacties onder artikels die gaan over de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd. Begrip en beleefdheid zijn soms ver te zoeken.

Toch vervult de sociale economie een noodzakelijke rol in Brussel. Misschien zelfs sterker dan elders, door de unieke samenstelling van de stad: een grote culturele diversiteit, scherpe sociale tegenstellingen, en uiteenlopende niveaus van opleiding, gezondheid en sociale ondersteuning. Voor een aanzienlijk deel van de bevolking is deelname aan de reguliere arbeidsmarkt bijgevolg geen evidentie, en dat zal ook niet snel vanzelf veranderen.

geregeld te krijgen en niet kan terugvallen op ouderlijke hulp. Of neem iemand die tijdens een sollicitatie eerlijk vertelt dat hij of zij al verschillende burn-outs heeft gehad door stress. Hoe groot is de kans dat zo iemand mag beginnen?

Nochtans kan werk – het leveren van arbeid, het halen van targets, met collega’s aan iets gezamenlijks bouwen – een belangrijke bron van zingeving en zelfwaarde zijn. Daarom besloot Brussel Helpt, de jaarlijkse solidariteitsactie van BRUZZ, komende editie Groot Eiland te ondersteunen.

Groot Eiland is een vereniging die kwetsbare Brusselaars opleidt door ervaring op te doen in een veilige omgeving. Jaarlijks starten een 350-tal mensen een traject, en dat traject kan vele kanten opgaan: van werken in een grootkeuken of broodjeszaak tot specialisatie in houtbewerking, of bijdragen aan stadsvergroening en zelfplukboerderijen.

“Wie niet volwaardig meedraait in de economie, krijgt al snel het etiket van ‘luiaard’ of ‘profiteur’”

Het interessante aan die manier van werken? Elk traject is tijdelijk. Op het einde van de rit moet de cliënt in staat zijn een job te vinden die aansluit op zijn nieuw verworven competenties. Dat verhoogt zowel zijn persoonlijke zelfredzaamheid als zijn economische participatie. Win-win.

Ook werkgevers staan niet altijd te springen om complexere proﬁelen binnen te halen, of ze beschikken simpelweg niet over de nodige vacatures voor mensen met gecombineerde kwetsbaarheden. Denk aan een alleenstaande moeder die geen Frans of Nederlands spreekt, en worstelt om alles

Met het geld, opgehaald tijdens de Grootste Spaghettislag ter Wereld, zaterdag 22 november, wordt de investering van een nieuwe akker van Groot Eiland bekostigd. Symbolischer kan bijna niet: vruchtbare grond bewerken en mensen laten groeien vergen hetzelfde – tijd, omkadering, zorg. Mits geloof in de kracht van de ander, kan alles bloeien.

Maarten Goethals Coördinator magazine. In het edito fileert de redactie de Brusselse actualiteit.

Lees meer Special rond Brussel Helpt p.19-31

SATURDAY 22.11.2025

The Biggest Spaghetti Fest in the World

Eat spaghetti at someone’s place and support Brussel Helpt. All proceeds go to vzw Groot Eiland.

JOIN US! Visit brusselhelpt.be

Zit je met vragen rond je bedrijf in Brussel?

Wij hebben informatie op maat voor jou. Bel het team van hub.info op het nummer 1819.

De week van Brussel samengevat, elke zondag in je mailbox BRUZZ weekly bruzz.be/nieuwsbrief

Inhoud

OPDECOVER

19BrusselHelpt GrootEilandis het goededoel van deGrootste Spaghettislag ter Wereld

20 ThienenErkanwerdenbuddy’s

26 Instructeurs van GrootEiland over hun aanpak

28 Politiekestilstandversmachtsociale economie

30 Het ultiemerecept van ErnaenJoris

30 Hoezaldeopbrengst van BrusselHelpt 2025wordengebruikt?

ACTUALITEIT

03Vooraan GrootEilanden het geloofin menselijktalent

COLOFON

06 Het gesprek Leo Van Broeck:‘In Brusseliservoorelkeoplossing eenprobleem’

10Fenomeen van deweek

Brusselsegemeentensteeds creatieverom kaste spijzen

11Cartoon DelphineFrantzen

14Opinie Openbrief van deredactieraad van BRUZZ

15Debatteermee MoetBrusseleen volwaardigemarathonhebben?

VERHALEN

16Analyse NotariateninBrusselvinden moeilijkpersoneel

32Fotografie CatherineLemblé fotografeertvrouwenin het poollicht

Gedurende acht jaar trok fotografe Catherine Lemblé geregeld naar Spitsbergen om er het leven van vrouwen vast te leggen.

ELKEWEEK

12Inbeeld

13In het nieuws

14 Stadsleven Fangirl

36 Column Verschroeid

37CityJobs Hassanzoektelkedag eenjobopdeDiksmuidelaan

SELECT

39 BrusselsArtFilmFestival kijktkunst, van het AfricaMuseum tot SidiLarbi Cherkaoui

43Kleinonderhoud OzarkHenry

45 Eat &Drink Jayu

46Inzichten JangoJim

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw, een abonnement binnen Europa kost 119 euro per jaar, buiten Europa 139 euro per jaar OPLAGE 50.000 exemplaren ADVERTEREN? Angela Mngongo 02-650.10.81 angela.mngongo@brusselmedia.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be KLACHTEN? klachten@bruzz.be - www.bruzz.be/klachten ALGEMENE DIRECTIE Johan Goossens ALGEMEEN HOOFDREDACTEUR Klaus Van Isacker COÖRDINATOR MAGAZINE Maarten Goethals ART DIRECTOR Heleen Rodiers VORMGEVING Ruth Plaizier EINDREDACTIE Karen De Becker, Kurt Snoekx WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Eva Christiaens, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Steven Van Garsse, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Jasper Croonen, Amber Janssens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Emmanuel Vanbrussel, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Aurélien Garcia, George Holmer, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim Duchateau, Delphine Frantzen, Ivan Put, Sophie Soukias, Saskia Vanderstichele, Emiel Viellefont VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Johan Goossens, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt

‘In Brussel is er voor elke oplossing een probleem’

Ex-bouwmeester Leo Van Broeck over gerechtelijke bouwstop

De rechter heeft vorige week een bom gelegd onder tal van vastgoedprojecten in Brussel. Terreinen van meer dan een halve hectare groot mogen een jaar lang niet bebouwd worden, om het klimaat en de biodiversiteit te beschermen. “Dit is de pandoering die Brussel nodig heeft”, zegt voormalig Vlaamse bouwmeester Leo Van Broeck. door Kris Hendrickx en Steven Van Garsse foto’s Saskia Vanderstichele

Op de kofﬁe gaan bij Leo Van Broeck is altijd een feest. Hij kan honderduit praten over de stad, over de massale teloorgang van de gewervelde dieren in de laatste tienduizend jaar, maar net zo goed over zijn collectie gitaren, of zijn laatste worp als abstract kunstfotograaf. En dat alles in zijn jarendertigappartement in de Leopoldwijk, waar de weidse zichten over de stad vanzelf doen nadenken over de staat van de wereld.

Wat dacht u bij het lezen van de uitspraak van de rechter?

LEO VAN BROECK: Ik vind het goed dat het Brussels Gewest op zijn gezicht gaat. Het verdient een pandoering. Het heeft de laatste jaren niets gedaan. Niet op het vlak van stedenbouwkundige wetgeving, niet op het vlak van governance. De gemeenten bijvoorbeeld hadden al

lang gefuseerd moeten zijn. Iedereen is met iedereen aan het vechten. Voor elke oplossing is er weer een probleem. In plaats van omgekeerd. Daar komt nog eens de ideologische polarisering bij. Links en rechts hebben veel boter op hun hoofd. Een kennisgerichte democratie kijkt naar data, niet naar meningen. Laat experten aan het woord.

Op het gevaar af dat we in een technocratie terechtkomen …

VAN BROECK: Wel, ik hoop dat die er is in de geneeskunde (sic). Ik heb geen zin in een dokter met een mening. Openbare ruimte en geneeskunde zijn toch twee aparte zaken?

VAN BROECK: Dat weet ik niet. In de geneeskunde speelt het menselijke aspect een rol in de zorgtrajecten, maar niet in de operatiekamer. Daar is de wetenschap aan het woord. Zo hoort het ook in de stedenbouw. We moeten met de correcte data aan de slag.

Dat gebeurt vandaag niet. De experten worden niet geraadpleegd en, tot overmaat van ramp, krijgt de burger krijgt steeds langere tenen.

Kijk. Eindelijk kunnen we dit bouwen. (Toont een project van Bogdan-Van Broeck in Ukkel, Kalevoet) Een gebetonneerde vlakte met loodsen en kantoren hebben we kunnen omvormen tot een hypergroene woonwijk in een bos met wadi’s. Hemel en aarde hebben we moeten verzetten om dit vergund te krijgen. Waarom? Enkele buurtbewoners vonden het ‘te dichtbebouwd’, en kregen op de koop toe nog de steun van de plaatselijke Ecolo-schepen.

De voortdurende stroom aan bezwaarschriften van burgers is trouwens de reden waarom ik gestopt ben als architect.

Maar terug naar ons onderwerp: de rechter oordeelt streng over de stedenbouw. Er zal ruim een jaar niet gebouwd kunnen worden.

Leo Van Broeck: “Als je Brussel vergelijkt met metropolen als Londen en Parijs zijn we een smurfendorp.”

Een terechte uitspraak?

VAN BROECK: Ik heb eerder de parlementaire teksten gelezen voor een moratorium op bouwprojecten op negen friches in Brussel (dat voorstel is een initiatief van Ecolo en Groen, red.). Ik heb er begrip voor. Maar mijn vraag is, en die vraag heb ik ook aan de initiatiefnemers gesteld: is dit de snelste manier om meer groen in de stad te brengen? Dit legt alles plat.

Wat ik niet verstandig vind, is om de negen friches over één kam te scheren. Ze zijn allemaal in een verschillend stadium van uitvoering. Voor sommige zijn al engagementen aangegaan. Heeft Brussel geld om de schadevergoedingen te betalen, die de projectontwikkelaars zullen eisen?

Het Gewest zit al op droog zaad.

De rechter spreekt zich zelfs uit over veel meer terreinen. Volgens de bouwsector geldt voor meer dan zeventig terreinen een bouwstop.

VAN BROECK: Ja, maar het is slechts tijdelijk (tot eind volgend jaar, red.). En de rechter legt ook niet op hoe het Gewest ervoor moet zorgen dat er netto geen open ruimte meer verdwijnt. Het Brussels Gewest moet dit oplossen. En dat is terecht.

Kunt u begrijpen dat de rechter vraagt dat het Gewest werkt aan een klimaatvriendelijk gewestelijk bestemmingsplan?

VAN BROECK: Ja. De beleidsinstrumenten in Brussel zijn totaal verouderd: het gewestelijk bestemmingsplan, de gewestelijke stedenbouwkundige verordening, het wetboek ruimtelijke ordening, die moeten dringend aangepast worden indien we de klimaat- en biodiversiteitsdoelstellingen willen halen.

Dat is geen nieuwe vaststelling. De vorige regering heeft die willen hervormen. Maar ook hier loopt alles vast op een ideologische stellingenoorlog. Iedereen zet de hakken in het zand.

Hoe kunnen we hieruit raken?

VAN BROECK: Dat is niet zo moeilijk. In het versteende Brussel ligt een enorme oppervlakte die onthard kan worden: de publieke ruimte. Daarmee vergeleken zijn de negen friches die Ecolo en Groen willen vrijwaren klein en verwaarloosbaar. Neem het Paleizenplein: vanwege het erfgoed moeten de kasseien blijven liggen. (Ironisch) Dat moet verzakken, kabaal maken, er mag geen boom staan, want je moet het paleis blijven zien.

Kijk naar Parijs. Daar heeft Bas Smets voor de Notre-Dame bijna een bos mogen aanleggen. Burgemeester Anne Hidalgo is op

“Een kennisgerichte democratie kijkt naar data, niet naar meningen. Laat experten aan het woord”

beschermde pleinen en in beschermde straten canopées aan het aanleggen, boomkruinen die ons beschermen tegen de hitte. Dat is de juiste weg.

Tegelijk is er een natuurtoets nodig bij nieuwe projecten. Laten we zo bouwen dat de natuur opnieuw een plaats krijgt, met daken met nectarrijke bloemen, kroonlijsten die toegankelijk zijn voor vogelnesten, en tuinen met een deel ontoegankelijk groen, waar de wilde natuur zijn gang kan gaan. Of door in alle straten de laatste stoeptegel voor de gevel eruit te halen. Ook dat is ontharding. Dat zijn simpele oplossingen.

Er is vandaag een tegenstelling ontstaan tussen ‘meer groen’ en ‘meer woningen’. Hoe is die confrontatie tussen het ecologische en het sociale er kunnen komen?

VAN BROECK: Er is geen publiek debat meer. De mens kijkt naar De Slimste Mens of zit op zijn telefoon. Iedereen swipet zichzelf de vergetelheid in. En de experten blijven aan de zijlijn staan, want ze worden niet au sérieux genomen.

Twintig van de vijftig bewoners van de tuinwijk het Rad in Anderlecht hadden zich verenigd om een groepsaanvraag in te dienen voor energiepremies voor de isolatie van de buitengevels, met respect voor het erfgoed. Wat zegt de Overlegcommissie dan? Kan niet. Alleen isolatie langs binnen. Maar in die overlegcommissie zitten kunsthistorici, politici, en geen architecten. Er worden beslissingen genomen door mensen die daar eigenlijk niet het diploma voor hebben. Wat ook opmerkelijk is: de rechter komt met dit vonnis op het terrein van de politiek. En dat is niet voor het eerst. Het Grondwettelijk Hof heeft ook al het uitstel van de lage-emissiezone teruggedraaid.

Is dat niet problematisch?

VAN BROECK: Nee. De rechter kijkt naar de

verplichtingen die aan België zijn opgelegd om de klimaat- en natuurdoelen te halen. Je kan alleen maar vaststellen dat de burgers die deze klacht hebben ingediend, gelijk hebben. De verharding ís de laatste twintig jaar gestegen. De waterdoorlaatbaarheid voldoet niet. En het overstromingsrisico in Brussel? Dat is opgelost door sluizen te zetten op het kanaal aan de grenzen van het gewest in Noord en Zuid, zodat het ommeland het risico maar moet opvangen. Dus ja, het Brussels Gewest is verantwoordelijk voor zijn falen.

Voor de vastgoedsector is het geen goed nieuws. Die zegt al op haar tandvlees te zitten.

VAN BROECK: Daarom ben ik er geen voorstander van om projecten die al beslist zijn op slot te doen. Tegelijk kan je veel meer doen door te verdichten. En daar hebben we de bouwsector voor nodig. Parijs heeft een dichtheid van meer dan twintigduizend inwoners per vierkante kilometer. In Brussel is dat zevenduizend.

Als je Brussel vergelijkt met metropolen als Londen en Parijs zijn we een smurfendorp. We gebruiken per gebouw veel te veel ruimte. Brussel moet bij elkaar geduwd worden. Het moet geen Manhattan worden,

BIO

• Geboren in 1958 in Antwerpen

• Studeert burgerlijk ingenieurarchitect en filosofie KU Leuven

• Richt in 1986 Leo Van Broeck

Architects op, in 1997 Stichting

Stad & Architectuur en in 2007

Bogdan & Van Broeck Architects

• Lector en later professor architectuur aan de KU Leuven

• Vlaams Bouwmeester van 2016 tot 2020

• Sinds 2020 lid van de Club van Rome en de Stichting Zoniënwoud

• Sinds 2022 voorzitter van het Klimaat Experten comité van het Brussels Gewest

• Lid van de kwaliteitskamer in Keulen

maar als hier tien procent meer torens staan, en veel middelhoogbouw van acht, negen lagen, komen we al een heel eind.

Veel Brusselaars huiveren van zelfs een beetje meer hoogbouw.

VAN BROECK: Die verdichting kan met verhandelbare bouwrechten. Dat vind ik niet uit. Dat bestaat al meer dan honderd jaar, in Amerikaanse steden bijvoorbeeld. Wie in de hoogte bouwt, moet de luchtrechten van de buren betalen. Tegelijk moet je voor een kam zorgen, zodat het licht nog tussen de torens heen gaat, en we geen canyons krijgen.

Verdichting wordt ook vaak als argument gebruikt om de wooncrisis op te lossen. Door bij te bouwen, zullen de prijzen zakken. Wat zegt u?

VAN BROECK: Dat klopt niet. Manhattan is nog altijd peperduur. Het lukt alleen wanneer je daarnaast instrumenten maakt om betaalbaar wonen te garanderen, zoals een huurregulering.

Ik ben een grote voorstander van coöperatieve woningen, zoals die in Duitsland of Zwitserland bestaan. Zo kan je betaalbaar wonen garanderen zonder de overheidsﬁnanciën te zwaar onder druk te zetten.

Neem nu de Jospahat-site. Daar komen ook sociale woningen. Prima. Alleen zal de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij die moeten kopen, maar die heeft geen geld, dus zal die andere sociale woningen moeten verkopen. Zo komen we er natuurlijk niet.

U vloekt toch af en toe als u ziet hoe de stad beheerd wordt. Niet?

VAN BROECK: (Op dreef) Ik word gek van de onkunde. Brussel maakt boeken! De PACE, de PNEC, de Flup, de Plat, weet ik wat nog allemaal. We maken torens boeken met afkortingen, en dan worden de doelstellingen niet gehaald, en maken we nieuwe boeken met nieuwe uitgestelde doelstellingen. Het is een beloftepolitiek maar er wordt niet nagedacht.

Intussen is er nog altijd geen Brusselse regering. Hoe kijkt u daarnaar?

VAN BROECK: Het is een schande. Brussel had al lang onder een federale voogdij moeten zijn gebracht, en onder gerechtelijk toezicht. Zodat Brussel verplicht wordt om zijn governance fundamenteel te verbouwen. De PS zegt: de gemeenten zijn nodig voor het contact met de burger. Maar dat contact is er niet, want de gemeenten zijn de hele tijd ruzie aan het maken met het Gewest.

‘À BRUXELLES: À CHAQUE SOLUTION, UN PROBLÈME’

FR/ À Bruxelles, la justice suspend pendant un an la construction sur les terrains de plus d’un demi-hectare, pour protéger climat et biodiversité. Une décision choc mais nécessaire, selon l’ex-maître architecte Leo Van Broeck. « Ici, chaque solution est un problème, aggravé par la polarisation idéologique. Une démocratie doit s’appuyer sur les faits et ses experts. »

‘EVERY SOLUTION IN BRUSSELS COMES WITH A PROBLEM’

EN/ Last week, a judge threw a spanner in the works for numerous real estate projects in Brussels. All building work on sites of more than half a hectare have been stopped for a year, in order to protect the climate and biodiversity. ‘This is the shake-up Brussels needs,’ says former chief architect Leo Van Broeck. ‘Here, every solution comes with a new problem, rather than the other way around. A knowledge-based democracy looks at data, not opinions.’

Belastingen Brusselse gemeenten steeds creatiever om kas te spijzen

De Brusselse gemeenten zitten op hun tandvlees, maar zien tegelijk nog een tsunami aan kosten op zich afkomen. Een situatie die noopt tot creatieve oplossingen: van gemeentebonnen tot belastingen op shishabars en deelsteps.

Anderlecht voert nieuwe belastingen in op shishabars en geldwisselkantoren, terwijl Vorst cohousing meer belast en Oudergem schermt met een fastfoodtaks. Het is echter Etterbeek dat al het meeste creatieve oplossingen uit zijn mouw schudde. Zo kwam de gemeente onlangs met een belasting op deelsteps op de proppen, na eerder al als allereerste Brusselse gemeente een gemeentebon te lanceren.

Waar komt plots al die fiscale creativiteit vandaan? “In Brusselse gemeenten is de fiscale druk al erg hoog”, zegt expert openbare financiën Maxime Fontaine (ULB). “Dan is het makkelijker zoeken naar specifieke taksen die slechts bepaalde particulieren raken en niet de hele bevolking.”

Klassiek halen de Brusselse gemeenten hun budget vooral uit opcentiemen (toeslagen) op de federale personenbelasting en onroerende voorhefﬁng, goed voor respectievelijk 54 en 18 procent van de inkomsten. Het vet is daar echter al een hele tijd van de soep. “Die opcentiemen zijn al fors verhoogd. De gemeenten rekenen erop dat

deze nieuwe belastingen makkelijker geaccepteerd zullen worden door de bevolking”, aldus Fontaine.

Geen reserves

Daarnaast hebben de gemeenten ook gewoon weinig keuze, stelt William Verstappen, expert bij de koepel van lokale besturen Brulocalis. “Ze hebben geen reserves meer, maar moeten wel bepaalde diensten verlenen aan hun burgers.”

De voorbije jaren zagen de Brusselse gemeenten hun ﬁnanciële buffers in rook opgaan na de coronacrisis, de prijzenschok en de Oekraïense vluchtelingencrisis. In september was Sint-Joost nog de twaalfde gemeente die onder curatele van het Gewest kwam te staan.

“Daarnaast zullen de Arizona-hervormingen een grote impact hebben. Denk aan de beperking van de werkloosheidsuitkeringen. Daardoor dreigen heel wat werklozen aan te komen kloppen bij de OCMW’s die geﬁnancierd worden door de gemeenten.”

Tegelijk zoekt ook het Gewest zelf wanhopig naar geld.

Voormalig formateur David Leisterh (MR) dacht daarvoor in zijn gesneuvelde nota al aan een besparing op de lokale besturen van 59 miljoen euro.

De grootste kopzorg van de gemeenten is echter de pensioenlast van hun personeel.

De Brusselse gemeenten keren een basisbijdrage en een responsabiliseringsbijdrage uit die in 2024 goed waren voor zo’n 100 miljoen euro, maar tegen 2028 zal groeien tot 175 miljoen euro. Dat becijferde de Federale Pensioendienst. Bij Vlaamse gemeenten komt het Gewest bovendien nog voor de helft tussenbeide, maar de Brusselse gemeenten staan er alleen voor.

Voor de gemeentebesturen zit er dus weinig anders op dan op zoek te gaan naar extra geld. Dat leidde al noodgedwongen tot enkele pijnlijke beslissingen. In Schaarbeek moest het woonzorg-

centrum Albert de Latour dicht, terwijl Brussel-Stad knipte in de cultuursubsidies en vorige week de jaarlijkse marathon afschafte. “Met de nieuwe taksen proberen gemeenten hun burgers nu zo weinig mogelijk pijn te doen”, zegt Verstappen. “Tegelijk is het ook een manier om bepaald gedrag te sturen of te ontmoedigen zoals bij de deelstepbelasting.”

Knotsgekke situaties

Volgens VUB-professor Herman Matthijs is het wel afwachten of de toekomstige Brusselse regering – belast met het ﬁnanciële toezicht op de gemeenten – hier niet gaat ingrijpen. “Nu is het de Far West, waar iedereen maar wat doet. Zo krijg je knotsgekke situaties waar iets aan de ene kant van de straat wel belast wordt, maar aan de andere niet.”

miljoen euro wou voormalig formateur David Leisterh besparen op de lokale besturen

miljoen euro zullen de pensioenlasten voor de gemeenten bedragen in 2028

In het verleden ﬂoot het Gewest al een Molenbeekse belasting op zelfscankassa’s terug, omdat die de “economische relance en competitiviteit van Brussel” in de weg zou kunnen staan. Ook de Oudergemse fastfoodtaks is voorlopig on hold gezet door de Brusselse regering met het argument dat Oudergem ﬁnancieel gezond is en geen nood heeft aan nieuwe belastingen.

Dan is Matthijs meer fan van de gemeentebon waarmee Etterbeek onder meer een miljoen euro ophaalde voor de renovatie van het Guy Thys-stadion. “Dat is een vorm van vrijwillige belasting: je kiest als burger om te investeren in een project dat je wil steunen.”

Matthijs wijst er wel op dat dat alleen werkt voor initiatieven die mensen aanspreken, zoals een voetbalstadion. “Voor minder populaire investeringen – denk aan rioleringswerken –zal het enthousiasme kleiner zijn.”

De VUB-professor acht het zeker mogelijk dat andere gemeenten het Etterbeekse voorbeeld zullen volgen. Ook de andere experten zien op lange termijn nog meer creatieve oplossingen opduiken. “De gemeenten weten wat er op hen afkomt. Ze zijn zich duidelijk aan het voorbereiden”, aldus Fontaine.

Matthijs wijst tot slot nog op een andere manier om de kas te spijzen. “Heel wat gemeenten beheren nog (Franstalige) gemeentelijke onderwijsinstellingen. Als pakweg Etterbeek, Elsene of BrusselStad straks beslist om die weg te geven, zijn ze van die werkingskosten af. In Vlaanderen deden heel wat gemeenten dat al. Natuurlijk zal zo’n beslissing wel ten koste zijn van de Franse Gemeenschapscommissie.”

MATISSE VAN DER HAEGEN

© BELGA

Uitzonderlijk

Het Mode & Kant Museum in de Violetstraat stelt vanaf 12 november een uitzonderlijk 19de-eeuws stuk kant tentoon. Het “bijzondere werk” getuigt van de uitmuntendheid van de Brusselse kantproductie, die de hoofdstad van de 18de tot het begin van de 20ste eeuw wereldfaam bezorgde.

MIMA heropent (tijdelijk)

Het MIMA, dat sinds januari dit jaar gesloten is, opent vanaf donderdag 13 november tijdelijk de deuren voor een multidisciplinaire tentoonstelling rond diversiteit, identiteit en ambacht. La carte n’est pas le territoire is een project van de Brusselse styliste Siré Kaba (Erratum Fashion) en Mohammed-Amine Dadda (Timendotes). De expo loopt tot 20 december.

Listen

Afgelopen week vond de negende editie van het Listen Festival plaats. De aftrap van het zesdaagse evenement rond elektronische muziek en clubcultuur werd gegeven in de Basiliek van Koekelberg met een liveconcert van Loverman en het Cortex Ensemble. .

In het nieuws

7/11 BRUZZ schaft maandelijkse cultuurmagazine Select af. Dat gebeurt binnen het kader van een subsidiekrimp opgelegd door de Vlaamse regering. Ook de labels BRUZZ Select en BRUZZ Ice verdwijnen. Vier medewerkers worden ontslagen.

7/11 Rekenhof keurt

Brusselse begroting van 2024 af. Het Rekenhof keurt de begroting van het Brussels Gewest in 2024 af. Dat blijkt uit het 30ste Boek over de Brusselse rekeningen dat vrijdag gepubliceerd werd. De voorgaande jaren wou de financiële waakhond, die de begrotingen doorlicht, al geen oordeel meer vellen over de Brusselse begroting. N-VA wil alvast de minister van Begroting interpelleren in de commissie Financiën.

6/11 Gemeenteraad stemt nachtelijke winkelsluiting in Anderlecht weg.

Burgemeester Fabrice Cumps (PS) wilde met de maatregel de toenemende overlast, drugshandel en onveiligheid in Kuregem en aan het Verzetsplein aanpakken. Maar het plan lokte veel weerstand uit, zowel bij de oppositie als bij de handelaars.

6/11 Boegbeeld Brusselse daklozen lanceert ‘vakbond van verantwoorde huiseigenaars’. Laurent d’Ursel, zaakvoerder van daklozencentrum Doucheflux, stampt een nieuw syndicaat uit de grond. De vzw Badala wil verhuurders vertegenwoordigen die zich actief

inzetten voor betaalbare huisvesting. “De politiek luistert nu alleen naar het eigenaarssyndicaat, maar zij vertegenwoordigen lang niet alle eigenaars.”

5/11 Deelfietsen almaar populairder, maar Brusselaars laten Villo! links liggen. Het gebruik van elektrische fietsen in vrije vloot, die gebruikers vrij kunnen ontlenen en achterlaten in een dropzone, zit stevig in de lift. Het gewestelijke fietsverhuurprogramma Villo!, telde in zes jaar dan weer 40 procent minder ritten.

4/11 Elfjarig kind raakt gewond door rondvliegend glas bij schietpartij aan Lemmensplein. Bij het incident is een meisje van 11 jaar gewond geraakt door rondvliegend glas. De vermoedelijke daders zijn weggevlucht op een step.

3/11 Natuurverenigingen winnen rechtszaak: bouwstop in Brusselse onbebouwde groenzones. Verschillende natuurverenigingen en 1.330 Brusselaars zijn naar de rechtbank gestapt om een tijdelijk verbod op het aansnijden van onbebouwde en onverharde ruimte voor bouwprojecten te vragen. De rechter geeft hen nu gelijk, en verbiedt het Gewest tijdelijk om te bouwen op die zones zolang er geen nieuw bestemmingsplan is.

Open brief

Open brief van de redactieraad van BRUZZ aan Vlaams minister van Brussel en Media

Cieltje

Van Achter (N-VA) en

de voltallige Vlaamse regering

Beste minister Van Achter, Beste Vlaamse regering, Beste leden van het Vlaams Parlement,

De redactie van BRUZZ, de Vlaams-Brusselse media vzw, vindt het een goede zaak dat de Vlaamse regering zich in haar begrotingstoelichting over de verdere werking en evolutie van BRUZZ buigt.

Helaas vernamen wij deze week dat de ingrijpende besparing door de Vlaamse regering van 434.000 euro vorm krijgt door het ontslag van vier ﬁjne, ervaren collega’s. Het gaat om mensen met (studerende) kinderen. Televisie verliest ruimte voor diepgaande reportages, de radiobezetting en uitzendingen krimpen en ons meertalige cultuurmagazine BRUZZ Select – waar wij uitzonderlijk trots op zijn – verdwijnt. Zeker vijftien freelancemedewerkers, -vertalers en -fotografen verliezen hierdoor een aanzienlijk deel van hun

opdrachten. Het succesformat

Big City voor vragen uit de stad is opgedoekt. Zoals het er nu naar uitziet, geldt dat ook voor ons jongerenlabel Ice, dat duizenden jongeren bereikt en dat door andere media bewonderd wordt.

Het zal niet verbazen dat dat niet de ingrepen zijn waarop wij als redactie hoopten. Wat wij niet begrijpen, minister Van Achter, is waarom de Vlaams-Brusselse media zo moeten bloeden? Geen van de Vlaams-Brusselse instellingen moest tijdens de voorbije begrotingsoefening naar verhouding zo fel inboeten als wij. Deze besparing komt boven op een vorige knip van 6 procent in onze dotatie in 2019, die nog altijd niet volledig is ingehaald. We lezen intussen in interviews dat u de lokale journalistiek een warm hart toedraagt. U zegt dat u liefst journalisten met kennis van zaken spreekt, u pleit voor transparantie en noemt het

nieuws uit de eigen straat essentieel voor het vertrouwen in de journalistiek. Hoe kunt u dit rijmen met deze zeer zware besparing?

Nederlands promoten U wil samen met uw partij het Nederlands promoten in Brussel. Onze centrale doelgroepen zijn, volgens uw beleidsbrief, de Brusselse jongeren, een ouder lees- en kijkpubliek en Brusselaars die Nederlands leren. Wat met de grote groep van anderstalige Brusselaars én pendelaars die massaal naar onze Vlaamse cultuurtempels komen, niet zelden op basis van berichtgeving in BRUZZ? Wat met de geëngageerde en actieve dertigers, veertigers en vijftigers uit ons eigen taalgebied, zijn die ook oud? Of hoe moeten de werkelijk oude Brusselaars hun weg vinden in ons digitale videoaanbod, wanneer de lineaire nieuwsuitzending op verdwijnen staat?

U pleit voor meer artiﬁciële intelligentie. Mogelijk efﬁciënt, maar hoe zal die het vertrouwen in de journalistiek verhogen?

BRUZZ is een van de gezichten van de Vlaamse Gemeenschap in Brussel. U pleit voor meer Brussels nieuws in de voltallige Vlaamse media, en heeft het vaak over uw grote hart voor Brussel. Heeft u die liefde werkelijk uitgedragen tijdens de Vlaamse begrotingsgesprekken?

Verbindend blijven

Journalistiek staat wereldwijd onder druk en fake news rukt op. Dat gebeurt ook in Brussel.

Stadsleven Fangirl

door Eva Christiaens

In de biowinkel herken ik een gezicht aan de kassa. “Speel jij niet in Roomies?” vraag ik. De acteur out zich opgetogen als Emax Lamoulie en helemaal niet afkomstig uit Luik, zoals zijn personage, maar Frankrijk. We blijken bijna buren.

“Jij hebt gewoon een goed oog voor bekend volk”, zegt mijn collega. Ze heeft een punt. Ik liep onlangs

Romelu Lukaku tegen het lijf op de trappen van het Flageygebouw en wat later Axelle Red. Ik zag Stromae van een koffie nippen langs de Louizalaan. Keep it cool, dacht ik, en toch liet ik mijn bankkaart vallen. Ik woonde eens boven een Bekende Vlaming en tegenwoordig onder een volgende. Ik weet waar Lize Spit haar nagels laat lakken en waar Zwangere Guy zijn yogamat uitrolt. Waren deze whereabouts een bingospel, ik had een goedgevulde kaart. “Zag jij ook de paus niet eens?” vraagt mijn collega. Misschien heeft die me gezegend met geluk in het bingospel. Ik nestel me in

een wijnbar waar Angèle naar verluidt al eens vertoeft. Op hoop van zegen.

In Stadsleven vertellen redacteurs en lezers in maximaal 1000 tekens een verrassende anekdote over Brussel. Insturen kan via redactie@bruzz.be

In de huidige politieke context van de hoofdstad vinden wij het onbegrijpelijk dat Vlaanderen en uw partij deze stemmen minder professioneel weerwoord gunnen. Franstalige Brusselaars kijken met jaloezie naar ons meertalige en open project voor de stad.

Expats en nieuwkomers ontdekken de hoofdstad via onze kanalen. Wij verloren vorig jaar ons Engelstalige televisieprogramma BRUZZ International, nu moet alle ondertiteling en brede cultuurjournalistiek eraan geloven.

Hoe kunnen wij nog uniek, verbindend en relevant blijven? We willen toch niet dat Vlaamse Brusselaars zich

volledig terugtrekken in een eigen getto?

U stelt woensdag uw beleidsbrief voor in het parlement, maar u heeft nog een maand om onze nieuwe beheersovereenkomst (20262030) af te werken en voor te leggen aan het parlement. Wij vragen u en alle VlaamsBrusselse parlementsleden met aandrang om de werkgelegenheid bij BRUZZ te redden, en al onze doelgroepen en mediakanalen te vrijwaren.

Wij kijken uit naar uw reactie.

Met vriendelijke groeten, De redactieraad van BRUZZ

Als Brussel faalt, is heel het land in gevaar, want Brussel is het cement, de economische long van het land”

Debatteer mee

Moet Brussel een volwaardige marathon hebben?

Resultatenonlinebevraging,op5november2025viaRhetoric(115reacties)

Geenenkelewereldstadlaateenmarathonaanzich voorbijgaan.Brussel,alshoofdstad van Europa, zou sportevenementenhoogopdekalendermoetenzetten, het hoortbijeendynamischeentrotsestad. Arne D.

Elke grote metropoolheeftzijnMarathon!AlsAntwerpeneral1heeft;) Ward G.

Ikbegrijpniet wat erachterdiebeslissingzat, dat lijkt mevreemd. Het isdestopzetting van eengezonde activiteitdiemensendoetbewegen.Wijzittensteeds meerinstadscentrum vol ongezondeten,bijvoorbeeld en dat wordt wel gesteunddoordeStad. Ricardo F. Alshoofdstad van eenlandisditbijnaeenmust. Het is eenidealemaniervoorsportersomstedenopeen anderemanier te ontdekken. Gunther C.

Ik twijfel

Elke grote stad (zeker hoofdstad)heefteenmarathon, hetzou duslogischzijn.Anderzijdsis het nietaaneen stadsbestuur met geldproblemenomhierinprioritair te investeren. Kelly M.

Nee

Erzijnmeerdangenoegloopwedstrijdendiegeorganisseerdwordenindepubliekeruimte.Eentjeminder,daar zullen we niet van doodvallen. Tim S.

Brussel‘moet’helemaalniets.Dezestadverzuiptalin deevenementen,betogingen… Een stadisernietenkel voor het plezierendebelangen van bezoekers.Ookde bewonershebbenrechten,zoals het rechtoprust. K.B.

YVAN VEROUGSTRAETE voorzitter van Les Engagésin LeSoir,7november2025

‘Het imago is soms wat ouderwets’

Notariaten in Brussel vinden moeilijk personeel

In heel Brussel staat een dertigtal vacatures open bij notariaten. Jonge notarissen botsen op drievoudige wetgeving, meertaligheid en lastig woon-werkverkeer, klinkt het bij de notarisfederatie. “Wie kan kiezen om niet elke dag stil te staan in de Brusselse tunnels, zoekt het vaak dichter bij huis.”

door Eva Christiaens

Een expat die een woning wil kopen in Brussel, daarvoor vastgoed in Wallonië of Vlaanderen van de hand wil doen en ook nog eens een buitenlands huwelijkscontract heeft: het zou een dossier kunnen zijn op het bord van een doorsneenotaris in de hoofdstad. In Brussel zit je dan ook niet met één wetgevend systeem rond vastgoed of successierechten, maar zeker drie: de Vlaamse en de Waalse regelgeving tellen voor dossiers over de gewestgrenzen ook mee. “En die moet elke notaris dus even goed kennen”, zegt CEO Jan Sap van de Federatie van het Notariaat (Fednot).

Dat is in de Vlaamse Rand, de kustgemeenten en veel Belgische centrumsteden niet anders, benadrukt Sap. Wel begint het personeelstekort in Brussel stilaan op het bekende patroon van leerkrachten of zorgkundigen te lijken: wanneer de werknemers grote keuzevrijheid hebben op de markt, hebben hun werkgevers dat des te minder.

“De twee laatste medewerkers die bij mij vertrokken zijn, hebben dat gedaan om dichter bij huis te werken”, zegt notaris

Magali Grietens uit Jette. Een Nederlandstalige juriste trok na acht jaar in Brussel opnieuw naar Limburg. Een andere medewerker verruilde het kantoor in Jette voor een grotere speler in het stadscentrum, makkelijker bereikbaar met het openbaar vervoer. Grietens zoekt nu al sinds februari naar een nieuw, speciﬁek Nederlandstalig proﬁel, voorlopig zonder succes.

“Ik heb die vacature zoals gewoonlijk via de Federatie van het Notariaat verspreid en via LinkedIn, maar had pas de voorbije weken enkele veelbelovende gesprekken”, zegt ze. De beroepsdeontologie laat een notaris niet toe om te zichtbare reclame te maken via andere sociale media, bijvoorbeeld. “Ik denk dat bijna elk kantoor wel iemand zoekt. Niet alleen omdat ons werk complexer is geworden, wel omdat het sneller moet gaan”, zegt Grietens. “Wie wacht nu nog drie dagen op een brief? We leven in een WhatsApp-maatschappij. Cliënten verwachten sneller dan vroeger antwoorden.”

Grotere kantoren

De groei van notariskantoren lijkt die trend te bevestigen. Brussel telt vandaag 99 notariaten, een klein tiende van het aanbod in ons land. Het gaat dan om klassieke kantoren met één notaris aan het hoofd, zoals dat van Grietens, maar steeds vaker om grote kantoren van geassocieerden. Dat is vijfentwintig jaar geleden mogelijk gemaakt door de wetgeving: waar in 2001 elk notariaat in ons land maar één notaris telde, zijn dat er nu al gemiddeld 1,64. “Zulke kantoren van geassocieerde notarissen kunnen samen meer medewerkers aanwerven”, zegt Jan Sap. Er is ruimte voor specialisaties, zoals successieplanning of vennootschappen, en tegelijk meer omkadering. Van het dertigtal openstaande vacatures in Brussel is nu al een vijfde gericht op administra-

tie, van onthaal tot boekhouding. De overige jobs zijn bedoeld voor juristen, maar gaan van dossierbeheer tot experten.

“Wij investeren in digitalisering, maar dat lukt niet voor alle taken”, zo verklaart Sap de groeiende randproﬁelen. “Een notaris ontvangt cliënten op sleutelmomenten in hun leven. Dat gebeurt in tegenstelling tot andere sectoren, zoals banken, nog vaak persoonlijk.”

“Er is werk genoeg in het notariaat, en ook interesse in de opleiding. Wij ontvangen elk jaar meer en meer studenten in onze master”, zegt opleidingshoofd en professor Elisabeth Alofs van de master-na-master in het notariaat aan de VUB. Momenteel zitten daar ongeveer 150 studenten. In 2010 waren dat er nog maar dertig. Gelijktijdig groeide trouwens het aantal vrouwen in de sector fors, weet Fednot, en kwamen er in absolute cijfers dus méér notarissen bij. “Wij doceren als Brusselse universiteit de drie gewestelijke wetgevingen. Dat trekt studenten uit heel Vlaanderen aan”, zegt Alofs over haar VUB-master. “Alleen is een minderheid van hen echt Brussel-based. En je moet een kat een kat noemen: wie niet afkomstig is uit Brussel en daar niet per se moet zijn, gaat vaak liever dichter bij huis werken.”

Momenteel is van het 330-tal vacatures bij de Fednot ongeveer tien procent in Brussel te vinden. Driekwart van de vacatures komt daarentegen uit Vlaanderen. Dat leidt tot concurrentie, maar die vind je volgens notaris Magali Grietens ook aan Franstalige kant. “Wie kan kiezen om geen drie kwartier in de Brusselse tunnels te staan, zoekt het vaak dichter bij huis”, zegt zij.

In Brussel is er met grote consultancyof advocatenkantoren en zelfs banken bovendien extra concurrentie. “Tijdens jobdagen en beurzen zien wij nu al dat veel meer bedrijven met studenten in contact willen treden. Dat verhoogt hun verwachtingen: zij kiezen zelf waar ze willen

“In onze WhatsAppmaatschappij verwachten cliënten sneller dan vroeger antwoorden”

Magali Grietens

Notaris in Jette

werken”, zegt Jan Sap van Fednot. “Studenten met een master in het notariaat kunnen vaak voor een hoger loon of meer extralegale voordelen aan de slag als vermogensplanner of advocaat, zeker als we kijken naar de grote Brusselse kantoren”, weet Elisabeth Alofs van de VUB. “In notariskantoren heb je daarentegen een redelijk vlakke loopbaan, zeker als je zelf geen notaris wil worden. Ik ben het er absoluut niet mee eens, maar het imago is soms wat ouderwets. Ik heb wel de indruk dat de work-lifebalance voor notariële medewerkers beter zit”, voegt ze eraan toe. “In een notariaat kan je als medewerker nog nine-to-ﬁve werken.”

Telewerk

Veel hangt dus af van de organisatie van zo’n kantoor. “Sta je open voor telewerk of niet, of hoe verzorg je de werksfeer? Daar kijken jonge mensen zeker naar tijdens een gesprek”, merkt Magali Grietens. “Wij richten de laatste jaren meer gespecialiseerde functies in, zodat ook gewone juristen langer aan boord kunnen blijven”, zegt notaris Stijn Joye dan weer. Dat geeft meteen meer doorgroeikansen aan wie niet slaagt voor het vergelijkend examen tot notaris. Dat examen kan iemand pas aﬂeggen na drie jaar stage in een notariaat. Dat wil zeggen: negen jaar na zijn eerste stap aan de rechtenuniversiteit. “En je moet niet alleen slagen, maar ook tot de beste kandidaten behoren van dat jaar”, zegt Elisabeth Alofs. “Ik ken goede oud-studenten die er na meerdere keren nog niet door waren.” Na een tijd kiest zo’n proﬁel dan weleens voor iets anders, bij gebrek aan doorgroeikansen.

Volgens Alofs speelt ten slotte de hervorming van notariële erelonen mee, die in 2023 zijn gewijzigd. “In de sector vragen startende juristen zich nu vaker af of de overheid hun beroep in de toekomst wel met rust zal laten. Wie slaagt voor het examen na al die jaren studie en investeert in een eigen of gedeeld notariaat, wil die investering er wel uithalen”, zegt zij.

“Natuurlijk vraagt onze job veel inzet en moet je stressbestendig zijn, maar dat is volgens mij in veel andere jobs ook zo”, besluit Magali Grietens uit Jette, die nog maar vier jaar geleden zo’n eigen kantoor overkocht. “Ik zie nog altijd dat veel starters zelf niet willen specialiseren omdat ze voor hun examen alsnog alle rechtstakken zullen moeten kennen”, merkt zij. “Het personeelstekort ﬂuctueert al tien jaar. Nu duurt het weer wat langer, maar Brussel blijft een bruisende stad voor jonge werknemers. Ik heb er goede hoop op dat ik de komende weken iemand zal vinden.”

SHUTTERSTOCK

& 22.11.25

« Silvia Calderoni doit être faite de mercure, ou d’un élément liquide improbable qui n’a pas encore été découvert. Aucun corps de chair mortelle ne pourrait subir les transformations accomplies par cette remarquable interprète dans « MDLSX… »

Ben Brantley – The New York Times

Bozar † Cinco Días.

Compañía Úrsula

López ✕ Perrate ✕ Dani de Morón ✕

Leonor Leal ✕ Laila

Tafur ✕ Niño de Elche

✕ Paula Comitre ✕ Pedro G. Romero and many more...

Les Halles de Schaerbeek|22a, rue Royale Ste-Marie 1030 BXL|reservation@halles.be|+32 (0)2 218 21 07

De Grootste Spaghettislag ter Wereld

Doe mee en schrijf je in via brusselhelpt.be

20 Thien en Erkan werden buddy’s bij Groot Eiland

26 Instructeurs van Groot Eiland over hun aanpak

28 Politieke stilstand versmacht sociale economie

30 Het ultieme recept van Erna en Joris

30 Hoe zal Groot Eiland de opbrengst van Brussel Helpt 2025 gebruiken?

‘We hebben hier zoveel van elkaar geleerd’

Thien en Erkan werden buddy’s bij Groot Eiland

Samen onkruid wieden en hagen snoeien gaf

Thien Puc Lam Cuong (25) en Erkan Chausev (54) niet alleen een inkomen, maar ook een uitlaatklep. Via Groot Eiland vonden ze structuur en vriendschap. “We gaan nog elke maand iets eten. Onlangs gingen we zelfs samen naar Ikea.”

door Eva Christiaens foto’s Emiel Viellefont

Hun leeftijdsverschil is met dertig jaar best groot, maar een goede vriendschap weet zoiets vlot te overbruggen. Thien Puc Lam Cuong (25) immigreerde als tiener met zijn familie uit Vietnam naar Brussel, Erkan Chausev (54) belandde zo’n vijf jaar geleden in ons land uit Bulgarije. Beiden hadden ze na hun aankomst vooral Nederlands geleerd: de ene via zijn middelbare school, de andere via de VDAB. “Onze teamgenoten spraken hier vooral Frans of andere talen. Wij verstonden elkaar en we werken allebei graag voort”, zo leggen ze hun verstandhouding uit.

De twee kwamen vorig jaar in hetzelfde bedrijf voor stadsvergroening, Atelier Permanent in Molenbeek, terecht. Dat is deel van Atelier Groot Eiland. Thien deed dat met een zogenoemd ecosoc-contract, waardoor hij rechtstreeks door Groot Eiland betaald werd. Erkan met een Artikel 60 bij het OCMW van Schaarbeek, dat zijn leeﬂoon voor zijn rekening neemt. Het gros van de werknemers bij Groot Eiland zit in de situatie van Erkan. “Erkan werkt hard en heeft me veel geleerd, zoals bomen snoeien. Ik heb hem dan weer leren zaaien en planten. En hij is gewoon heel grappig om bij te zijn”, vertelt Thien. “Ik ben Mister Bean”, lacht Erkan guitig.

Hoe zijn jullie zelf bij Atelier Permanent beland?

ERKAN: Ik ben in september 2024 begonnen. Het OCMW van Schaarbeek raadde me dit bedrijf aan omdat ik al een korte stage had gelopen bij de groendienst van Anderlecht. Ik vond dat ﬁjn werk en heb ervoor gesolliciteerd in twee gemeenten, maar er was telkens een probleem met mijn cv. Eerst was mijn diploma niet geldig in België, wat ik nu heb opgelost. Daarna miste ik ervaring. Ik heb eigenlijk nooit een duidelijk antwoord gekregen.

THIEN: Ik ben hierheen verwezen via een interimkantoor. Het was wel mijn jobcoach bij het OCMW in Anderlecht die me daar naartoe had gestuurd. Ze wist dat ik geïnteresseerd was in tuinonderhoud. Ik heb eerst vijftien maanden bij Courjette gewerkt, maar ik wilde graag meer bijleren dan groenten zaaien of met de tractor rijden. Zo kon ik de laatste maanden van mijn contract bij Atelier Permanent werken.

Wat moest je hier allemaal doen?

THIEN: Alle materiaal in de bakﬁets laden, daarmee naar de tuin van de klant rijden of

“Ik begin elke dag om halfacht en stop na zeven uur, maar ik vind dat geen probleem”

Erkan Chausev

Werkt bij Atelier Permanent

naar onze velden Theo en Courjette, en daar de opdracht uitvoeren. Dat ging van gras afmaaien tot bomen snoeien en nieuwe planten zaaien. Ik heb via Groot Eiland ook mijn rijbewijs behaald en Franse les gevolgd.

ERKAN: (Krimpt ineen) Frans is zo moeilijk.

Je bent jong en spreekt goed Nederlands. Waarom lukte het niet om zelf een job te vinden?

THIEN: Ik had geen diploma en weinig ervaring. Ik ben in het derde middelbaar in België aangekomen, maar tijdens de coronacrisis zat ik in het zesde middelbaar en ben ik met school gestopt door persoonlijke redenen. Ik had veel stress. Ik heb daarna gewerkt in het restaurant van mijn familie, maar er waren veel problemen thuis en dat wou ik niet meer. Ik probeer nu wel mijn middelbaar diploma te behalen via de examencommissie, maar dat lukt niet in één jaar omdat ik al werk.

Jouw traject bij Groot Eiland zit erop?

THIEN: Ja, sinds februari. Ik zie mijn trajectbegeleidster wel nog één keer per maand. Ik vind het niet altijd makkelijk om te solliciteren. Ik heb één dag bij een tuinaannemer gewerkt, die me een dag later al niet meer nodig had. Vaak krijg je na een sollicitatie zelfs geen antwoord. Ik kan alleen deeltijds werken omdat ik nog wil studeren en ik raak zonder auto niet te ver buiten Brussel. Ik werk nu twee maanden bij Coolblue in Zaventem. Daarvoor sta ik om vijf uur op, maar ik krijg er weinig begeleiding. Volgende week heb ik een gesprek bij DHL om pakjes te leveren per ﬁets.

Erkan, krijg jij ook zo’n trajectbegeleiding?

ERKAN: Neen, alleen lessen Frans (lacht gepijnigd). Ik heb wel nog een halfjaar voor ik hier afzwaai. De coaching begint pas aan het einde van mijn contract. Ik zou graag aan de slag gaan bij een groendienst, maar dat is voorlopig niet gelukt. Ik heb wel veel

Erkan Chausev hoopt aan de slag te kunnen gaan bij een groendienst.

ervaring. In Bulgarije werkte ik al twintig jaar in een staalfabriek voor vrachtwagens, maar die moest plots sluiten omdat ze Russisch was. Later heb ik in Oostenrijk, Tsjechië en Duitsland gewerkt in de industrie: ik heb palletten en tractoren gebouwd. En in België heb ik kabels en rioleringen gelegd van Puurs tot Roeselare.

Erkan trekt zich terug wanneer het gaat over zijn werkverleden, en laat soms delen weg uit het verhaal. “Het is niet aan ons om daarover door te vragen. Wij zijn hier uiteindelijk om hen een nieuwe werkroutine te geven”, zegt begeleider Jef Merckx van Atelier Permanent nadien. Wel weten ze dat Erkan als Turkse Bulgaar in Brussel met een reeks onderaannemers in contact kwam die weinig goede bedoelingen hadden. “Ik werd alleen in het zwart betaald en mis nog altijd zes maanden loon van een van hen”, vertelt Erkan. “Ik werkte elf tot twaalf uur per dag, ook tijdens de weekends.”

De vzw Pag-Asa probeert Erkan nu te helpen met een advocaat om zijn verloren loon terug te vorderen. Zij spreken over mensenhandel en uitbuiting. De zaak gaat

om een paar duizend euro en is door vertraging bij de tegenpartij nog altijd niet voorgekomen.

Wat maakt het werk bij Atelier Permanent zoveel beter voor jou?

ERKAN: Het contract. Ik ben tevreden dat ik elke maand betaald word en blij dat het legaal is. Wanneer ik ziek ben, kan ik nu gewoon naar de dokter. Ik hou ook van het werk zelf, zoals snoeien. Ik begin hier elke dag om halfacht en stop pas na zeven uur, maar ik vind dat geen probleem.

THIEN: Dat heb ik hier geleerd: altijd op tijd zijn, zelfstandig werken en je eigen problemen oplossen. Toen ik dit jaar thuis naar een nieuwe job zocht, vond ik het soms moeilijk om die structuur vast te houden. Ik ben meer een nachtpersoon en bleef vaak lezen of studeren tot 3 uur ’s nachts.

Begeleider Jef Merckx legt uit dat Atelier Permanent niet snel iemand aan de deur zet, maar dat hun werknemers wel contractuele verplichtingen hebben. “Wie een grove fout maakt, zoals regelmatig te laat komen of niet opdagen zonder ziektebriefje, krijgt van

“Erkan en ik praatten altijd de hele dag door, van ’s ochtends tot ’s avonds”

Thien Puc Lam Cuong Werkte bij Atelier Permantn ons een waarschuwing. Daarmee mikken we op groepsdruk om het beter te doen”, vertelt hij. Eén laatkomer kan namelijk het werk van het hele team benadelen.

“Thien en Erkan zijn allebei zelfstandige en harde werkers. Ik geef toe dat sommige werknemers meer begeleiding nodig hebben. Wij proberen ons team wel zo hecht mogelijk te houden, zodat ze elkaar motiveren”, zegt Merckx. En wanneer persoonlijke problemen zichtbaar wegen op iemands gemoed of vermoeidheid, is er ruimte voor gesprek, benadrukt hij.

Jullie zijn bevriend geraakt op het werk. Doet werken jullie ook deugd om babbeltjes te slaan?

THIEN: Erkan en ik praatten altijd de hele dag door, van ’s ochtends tot ’s avonds en zelfs op weg naar de metro. Ik ken wel nog wat mensen van mijn oude school en praat ook elke dag met hen, maar op het werk spraken Erkan en ik vooral over werk. Ik vond dat ﬁjn: zo hield ik mijn werk gescheiden van mijn familieproblemen. Thuis moet ik mijn zieke vader van 70 jaar verzorgen en dikwijls naar het ziekenhuis.

ERKAN: Het is leuk om hier elke dag mensen te zien. Ik woon alleen en het was deze zomer al twee jaar geleden dat ik mijn eigen vrouw en zoon had gezien. Zij wonen nog in Bulgarije. Ik ben er dit jaar voor het eerst vier weken geweest en dat was niet makkelijk.

Jij wil niet terug naar Bulgarije?

ERKAN: Neen, er zijn te veel problemen in de familie. Ik wil nu de Belgische identiteit aanvragen, maar dat is duur. Het kost meer dan duizend euro. Ik hoop dat mijn gezin daarna naar België kan verhuizen, maar ik weet het even niet. Ik hoop vooral dat ik hierna een eigen job vind en een vast inkomen.

Hoe kunnen jullie elkaar steunen in die zoektocht naar stabiliteit?

THIEN: We gaan elke maand samen iets eten.

Thien Puc Lam Cuong immigreerde als tiener met zijn familie uit Vietnam naar Brussel.

En we zijn vorige maand nog samen naar Ikea geweest (lachen samen). Erkan had een bed nodig, maar hij was nog nooit in Ikea geweest.

ERKAN: Dat is echt niet makkelijk als je dat nog nooit hebt gedaan.

THIEN: Het is een grote winkel. Erkan was het gewend om zijn Turkse vrienden te volgen naar andere meubelzaken, maar dat waren geen goede producten. Ik heb hem dus geholpen, maar we hadden in het Frans het verkeerde huisnummer gegeven aan de

leveringsdienst. We zijn uiteindelijk terug naar Ikea moeten gaan om het aan te passen.

ERKAN: Ik was een beetje verstrooid. ‘Waarom komt dat bed nu niet?’ vroeg ik me thuis af. Thien is uiteindelijk niet blijven wachten. Ik heb het ’s avonds alleen in elkaar gezet.

THIEN: Met Erkan kan ik altijd lachen. Hij is gewoon een leuk persoon om bij te zijn.

Het doet de zelfverklaarde Mister Bean weer lachen. “Of Charlie Chaplin”, zegt Erkan.

THIEN ET ERKAN: « BUDDIES » CHEZ GROOT

EILAND

FR/ En désherbant et en taillant des haies ensemble, Thien Puc Lam Cuong (25 ans) et Erkan Chausev (54 ans) ont trouvé non seulement un revenu, mais aussi un exutoire. Tous deux travaillent pour Atelier Permanent à Molenbeek, une entreprise de verdissement urbain liée à Atelier Groot Eiland. Thien sous un contrat dit « éco-socio», et donc rémunéré par Groot Eiland; Erkan, lui, via un revenu d’intégration (CPAS).

THIEN AND ERKAN BECAME BUDDIES AT GROOT EILAND

EN/ Not only did weeding and trimming hedges together provide Thien Puc Lam Cuong (25) and Erkan Chausev (54) with an income, it also gave them an outlet. The two both joined the same company, Atelier Permanent in Molenbeek, part of Groot Eiland, that specialises in urban green. Thien had a so-called ecosoc contract, Erkan had an Article 60 contract with the OCMW in Schaarbeek.

Brussel Helpt

De Grootste Spaghettislag ter Wereld

1. Butcher’sSpaghetti Anderlecht

2. GazellaBolognese Anderlecht

3. BistroINTRO Anderlecht

4. opaenomakonijn Anderlecht

5. Spaghetti@laFermeduChaudron Anderlecht

6. Spaghettislag@GCdeRinck Anderlecht

7. ROOFTOPSPAGHETTI@FOODMET Anderlecht

8. LittleMissBigPasta Asse

9. We serveLion’sspaghetti

10. VeggiespaghettibijDeMunt

11. CasaCrocsitaservesspaghetti

12. latrattoriadellaSenne

13. Grotepop-upSpaghettirestaurantNOH

14. Spaghettiwithaview@Tivoli

15. Goddelijkespaghetti@DeMarkten

16. Hubbie’sspaghettislag

17. Spaghetti@Haren

18. TheFutureisVegan!

19. Spaghettitussendeboeken

20. PastÀlaBrik

21. Spaghettiop het 8ste

22. Babedieboubedie2025

23. Spaghetti@ villacanapé

24. AantafelbijErna&Joris

25. Spaghettiop het 10de

26. (h)eerlijkespaghettibijhuisvandeMens

27. IlnidodellerondinidiMario

28. Brusselseetclubaldente

29. AB’sBestePastasaus ter Wereld

30. Spaghetti@NoordOuestCafé

31. BrusselHelptSpaghettiinMuntpunt

32. Billie’sBolo

33. Drapsiedomspaghettifeest

34. ANSPACHETTI

Brussel

Brussels

35. UnitedSpaghetti by RABKO&LaBellone Bruxelles

36. HappyBolo by Saïd@LesBrigittines

37. Spag’hof

38. SpaghettiÀlaElzenhof

Bruxelles

Dilbeek

Elsene

39. SpaghettifestijnSaint-André Elsene

40. SAPISPAGHETTI(take-away) Elsene

41. BrusselHelpt@Everna Evere

42. Spaghettislag Café indenhemel Ganshoren

43. Spaghetti@Dezeyp2025 Ganshoren

44. Klara’sBoloTakeaway Ganshoren

45. HastaLaPasta Ganshoren

46. DeWarmeBoomgaardspaghetti Grimbergen

47. Nederspaghetti Halle

48. SpaghettivoorendoorbureninEssegem Jette

49. Bolodie Jette

50. Spaghetti&FeestinDePlatoo Koekelberg

51. Spaghettibij/chez/atWoonmobielSAAMO Koekelberg

52. SpaghettiinGCDenDam Oudergem

53. SpaghettiSturbelle Schaarbeek

54. Veggiespaghetti@DeKriekelaar Schaarbeek

55. Spaghetti@L’Estaminet1030 Schaarbeek

56. Tweevoordeprijs van één Schaarbeek

57. Saus met ballen Schaarbeek

58. SpaghettislaybijMargot Schaarbeek

59. BrusselHelpt@DeKroon Sint-Agatha-Berchem

60. Spaghutti Sint-Genesius-Rode

61. Spaghetti@Brugmann Sint-Gillis

62. Ririkriketik Sint-Gillis

63. Bubu’sbolo Sint-Gillis

64. Spaghettialla11i Sint-Gillis

65. Salu&dekost Sint-Jans-Molenbeek

66. AlDente&AllInclusive Sint-Jans-Molenbeek

67. BonnevieSpaghetti Sint-Jans-Molenbeek

68. SpaghettislagGroenMolenbeek Sint-Jans-Molenbeek

69. Thebestveganspaghettiintheuniverse Sint-Jans-Molenbeek

70. De‘brengjeeigenwijnglas’-avond! Sint-Jans-Molenbeek

71. Spaghetti@Vaartkapoen Sint-Jans-Molenbeek

72. BelMundoSpaghettiExtravaganza Sint-Jans-Molenbeek

73. LaDolceBarmacie Sint-Jans-Molenbeek

74. TrattoriaBuscemiII Sint-Jans-Molenbeek

75. Spaghetti@ WGC DeBrug-LaPorteVerte Sint-Jans-Molenbeek

76. PubliqmaaktSpaghetti! Sint-Jans-Molenbeek

77. Anna’sSpaghetti Sint-Jans-Molenbeek

78. TenNoeyhelpt Sint-Joost-ten-Node

79. Op-Weulespaghettislag Sint-Lambrechts-Woluwe

80. SpaghettiboloNest Sint-Lambrechts-Woluwe

81. SpaghettiàlaKontakt Sint-Pieters-Woluwe

82. Bolo@homeIII Sint-Pieters-Woluwe

83. spaGOLDIESàlasaucesolidaire Uccle

84. Huysgemaaktespaghetti Ukkel

85. LunchSpaghettichez lolo &hoho Vorst

86. TenWeyngaertKookt Vorst

87. Say Cheese(take-away) Vorst

88. BolobijBennie Vorst

89. Op‘tvierde. Vorst

90. Detentiehuis Vorst maaktspaghetti! Vorst

91. WesternSpaghetti@WABO Watermaal-Bosvoorde

‘Ze moeten leren om fouten te maken’

Instructeurs van Groot Eiland over hun aanpak

Deadlines halen, kwaliteit leveren en in één beweging kwetsbare mensen opleiden. Het is geen simpele opdracht voor de instructeurs van Groot Eiland. “Korte, duidelijke instructies, dat werkt het best.”

door Bettina Hubo foto’s Sophie Soukias

“De kruiden niet pletten met je mes, maar snijden. Pas écraser.” In de keuken van BelCatering in het voormalige Delhaize-hoofdkantoor in Molenbeek is een achttal medewerkers geconcentreerd bezig met de voorbereiding van een receptie vanmiddag in het Vlaams Parlement. Op het menu staan miniwraps, verrines met knolseldercrème en een tartaar van rode biet.

Tussen de bedrijven door geven de instructeurs snel een lesje snijtechnieken of een kooktip. “Niet te veel peper, want er gaat ook mierikswortel in de tartaar.”

Elke ochtend moeten de medewerkers – mensen die moeilijk werken vinden op de reguliere arbeidsmarkt en hier een opleiding volgen – stipt om halfnegen klaarstaan. “Dat betekent in kokskledij, netje of petje op het hoofd, werkschoenen aan en zonder juwelen”, zegt instructeur Jurgen Decoster. “Op tijd komen en hygiëne zijn heel belangrijk.”

BelCatering heeft een breed aanbod: van soep- en broodjesleveringen aan bedrijven en scholen tot catering voor honderden mensen, soms met bediening. “Wij moeten de medewerkers dan ook meerdere vaardigheden aanleren, enerzijds de beginselen van de keuken, van soep maken tot de afwas, anderzijds présence. Hoe treed ik de klant tegemoet? Hoe bedien

Jurgen

Decoster

• Kok

• Sinds twee jaar instructeur bij BelCatering

• Vindt de afwas een essentieel onderdeel van de opleiding. “Het eten kan nog zo lekker zijn, op een vies bord smaakt het niet.”

ik?” legt Decoster uit. “Essentieel is ook: weten wat je serveert. Steeds meer klanten en gasten willen de ingrediënten kennen, en ook de allergenen.”

Talenkennis is daarom onmisbaar. De medewerkers, doorgaans anderstalig, leren tijdens het koken een mondje Nederlands. Boven het aanrecht hangt een groot blad met fotootjes van keukenmateriaal en de Nederlandse benaming: deksel, pepermolen. Op een wit bord tegen de muur staat het woord van de week: kikkererwt. Voorts komt er tweemaal per week een taalcoach langs.

Verschillende achtergronden

Decoster is sinds twee jaar instructeur bij Groot Eiland, na een lange en gevarieerde carrière in de horeca. Op zijn linkerarm heeft hij een indrukwekkende tatoeage met koksmessen. “Het was ﬂink wennen. Ik kwam van het VUB-sportcafé waar ik jarenlang in mijn eentje de keuken bestierde, soms met wat studenten erbij. Hier moest ik plots het keukenvak en andere competenties leren aan een groep mensen met verschillende achtergronden, godsdiensten, talen en karakters, terwijl ik ook de deadlines moest halen voor de catering.”

In het begin werd hij bovendien ﬂink uitgetest door de medewerkers. “Hoe strenger mijn toon, hoe minder ze luisterden. Inmiddels weet ik veel beter hoe ik hen moet aanpakken. Met korte, eenvoudige instructies, dat werkt het best. En herhalen, tot in het oneindige.”

De regels voor het gsm-gebruik bijvoorbeeld. “Een telefoon in de keuken is niet hygiënisch. Die moest in de broekzak, maar ik zag geregeld medewerkers bellen. ‘Twee minuutjes maar’, en trof toestellen aan op snijplanken of aan een snoertje in het stopcontact. Dus heb ik twee weken geleden een totaal gsm-verbod in de keuken afgekondigd.” Dat heeft niet iedereen begrepen, zo blijkt. Decoster ziet een roos telefoonkoordje uit een broekzak bengelen en zucht. Tussendoor raapt hij snel een gevallen koksmes op dat op de grond is blijven liggen. “Ook dat kan natuurlijk niet in een keuken.”

De meesten blijven één of anderhalf jaar bij BelCatering. “In die tijd proberen wij ze klaar te stomen tot volwaardige keukenmedewerkers. Proberen, zeg ik, want het lukt niet bij iedereen. Soms is er gewoon te weinig interesse of is de concentratie te beperkt.”

Intussen zijn de hapjes klaar en worden ze netjes gedresseerd op houten planken. Straks vertrekt

Jef Merckx

•Landschapsarchitect en hovenier

•Sinds 2,5 jaar instructeur bij Atelier Permanent, voordien bij pluktuin

CourJette en BelAkker

•Staat erop dat de verplaatsingen voor de tuinaanleg per fiets gebeuren

Decoster met Mustafa, Khani en Samir naar het Vlaams

Parlement, terwijl de anderen de keuken poetsen. “Dat is ook iets wat ze moeten leren, de werkvloer ’s avonds netjes achterlaten.”

Sfeermaker

Wat verderop in Jette tovert Atelier Permanent, het ecologische tuinatelier van Groot Eiland, een banaal stadstuintje om tot een spannend, groen paradijsje met kronkelend kiezelpad en daartussen kruiden- en plantenperken, enkele boomstammetjes als speelelement en centraal een cornusboompje. Medewerkers Bilal, Danny en Erkan gaan vandaag samen met de instructeurs die cornus planten en enkele stalen palen in de grond steken waaraan een rooster voor klimplanten en lampjes kunnen worden opgehangen.

“Tuinaanleg is geen heel ingewikkeld werk”, vertelt instructeur Jef Merckx. “Maar het gaat om meer dan enkel bloemen en planten, er komt ook schrijnwerkerij aan te pas en soms metselwerk en elektriciteit.”

Wie bij Atelier Permanent een opleidings- en werktraject wil volgen, moet eerst een testdag doorlopen. “Onze drempel ligt niet heel hoog. We willen kansen geven aan de mensen die het het meest nodig hebben. Wel moeten ze fysiek een beetje meekunnen. Ook is het handig als ze op zijn minst een basis van Nederlands, Frans of Engels hebben. We hadden hier iemand die alleen Russisch en Oekraïens sprak. Dat is moeilijk.”

Het is intussen gaan regenen, maar dat lijkt de medewerkers in hun stevige regenpak niet te deren. Merckx: “Je moet natuurlijk ook graag buiten werken.”

Danny, een Franstalige Brusselaar die jaren in de werkloosheid zat, graaft verwoed de grond weg waar de palen moeten komen. “Hij had nooit eerder tuinwerk gedaan, maar is een heel harde werker. En de sfeermaker van de groep”, vertelt Merckx. De handige Erkan (lees zijn portret op p.20), een Bulgaar die ooit vrachtwagenchauffeur was, snijdt de palen intussen met een slijpschijf op maat. De jonge Bilal, uit Tunesië, kijkt toe en neemt dan over.

“Nieuwelingen leren van de anderen”, legt Merckx uit. “Af en toe geven we ook een lesje: hoe de kettingzaag te gebruiken, hoe te werken op hoogte.”

“Soms is de combinatie pittig: én fraaie tuinprojecten aﬂeveren én mensen opleiden”, zegt Merckx. Zijn aanpak? Het hoofd rustig houden, niet te snel willen gaan, duidelijke aanwijzingen geven, bijsturen maar niet te vlug overnemen. “Ze moeten leren fouten te maken. Als je de mensen vertrouwen geeft, dan zie je ze groeien.”

In ruil krijgt hij ook veel terug van zijn medewerkers. “Vriendschap bijvoorbeeld. Ik heb hier al echte vrienden gemaakt. Zo is er Joeri, met wie ik ondertussen na de uren als boomverzorger werk.”

Dat gevoel heeft ook Jurgen Decoster van BelCatering, die naar eigen zeggen elke dag bijleert van zijn leerlingen. “Zij laten mij proeven van gerechten die ik niet ken. Onlangs maakte iemand poulet yassa, een Afrikaans recept. Om duimen en vingers bij af te likken, zo lekker.”

Politieke stilstand versmacht sociale economie

Een dubbele schok treft de organisaties die kwetsbare groepen voorbereiden op de arbeidsmarkt. De politieke impasse in Brussel leidt tot onzekerheid over hun subsidies, terwijl de beperking van de werkloosheid tot een nieuwe groep hulpbehoevenden leidt.

door Emmanuel Vanbrussel foto Sophie Soukias

De jonge Molenbekenaar Rothman Salazar, van Ecuadoriaanse afkomst, bereikte begin dit jaar een belangrijke persoonlijke mijlpaal. Hij richtte zijn eigen renovatie- en bouwbedrijf op en staat nu op eigen benen, na maandenlange begeleiding door Baticréa. Die coöperatie in Sint-Gillis van ondernemerscoach Hervé Guillemot biedt een twintigtal werkzoekenden of steuntrekkers de mogelijkheid om ervaring op te doen in de bouw- of ambachtensector en een ondernemersproject uit te testen.

Ook Salazar kwam uit de werkloosheid. De springplank van Baticréa, dat samenwerkt met de bouwkoepel Embuild.Brussels, was wat hij nodig had om de stap naar het ondernemerschap te doen. “Als ik het zelf allemaal had moeten uitzoeken, zou het veel moeilijker gegaan zijn”, vertelt de dertiger. “Hervé heeft veel meer gedaan dan mij professioneel op weg helpen. Hij was ook een coach op het vlak van mentale gezondheid.”

Dat is een veelgehoorde opmerking bij mensen die via sociale inschakelingsbedrijven als Baticréa een nieuw, een vaak zelfs eerste, professionele leven beginnen. De aangeleerde psychosociale skills zijn minstens zo waardevol als de verworven technische vaardigheden. “Het gaat vaak om heel eenvoudige zaken, zoals je uiterlijk verzorgen en op tijd komen”, merkt Guillemot op.

Financiële stress

Maar er hangen donderwolken boven Baticréa, dat voor zijn werking voor 80 procent afhangt van subsidies, vooral van het Brussels Gewest. De ﬁnanciële toekomst op korte termijn is hoogst onzeker. “Voor de rest van dit jaar zijn we gered, maar voor 2026 krijgen we maar geen nieuws”, zo maakt de ingeweken Bretoen zich zorgen.

Baticréa is maar een van de vele socialeinsertieprojecten die door de politieke stilstand in acute geldnood raken. Arthur Fogel, de stichter van Refood-

gees, riep begin september het grote publiek op tot donaties om de periode tot 2026 te overbruggen. Het wereldkeukenproject, met een leerrestaurant in hartje Sint-Gillis en een tweede vestiging in de iconische Villa Empain, geeft nieuwkomers in Brussel een eerste professionele ervaring, in de zaal of in de keuken, met als doel dat ze een job vinden in de reguliere horeca.

Omdat een Brusselse subsidie onverwacht stopgezet werd en een andere subsidie op zich liet wachten, terwijl de loon- en huurkosten doorlopen, zat Fogel met de handen in het haar. Hij slaakte een ultieme noodkreet op sociale media, met effect. Refoodgees kondigde onlangs in een dankmededeling aan dat er voldoende middelen zijn binnengestroomd om de overbrugging naar volgend jaar te maken.

Door de onzekerheid rond de gewestelijke subsidies zet FIX zijn uitbreidingsplannen in het vriesvak. Die Anderlechtse vzw laat kwetsbare groepen zoals ex-gedetineerden werkervaring opdoen in de bouw en ambachtswerk, onder meer in renovatieprojecten van scholen en jeugdhuizen, en wordt gezien als een van de succesverhalen van de sociale economie in Anderlecht en Molenbeek. “We hebben extra werkruimte nodig, maar nu zijn we in twijfel: sparen we het geld dat we nog hebben op als oorlogskas, of breiden we uit?” legt directeur Eva De Smedt uit.

“Het verhaal van de Brusselse sociale economie loopt gelijk met die van de bredere socioculturele sector: er is heel veel onduidelijkheid over de goedkeuring van subsidies”, bevestigt Fransje Wagemans, medewerker partnerwerking bij de Nederlandstalige vzw Tracé Brussel, die zich op de brug tussen onderwijs, beroepsopleiding en arbeidsmarkt richt om kwetsbare Brusselse werkzoekenden aan het werk te krijgen. “Bovendien is het ook afwachten wat de politieke teneur zal zijn zodra er een nieuwe Brusselse regering is en in welke mate die wil besparen in de sociale

“Meer mensen aan het werk leidt tot grotere veiligheid in de stad, minder detentie en lagere kosten voor de gezondheidszorg”

Eva De Smedt Directeur vzw FIX

economie. Onze boodschap is dat de sociale economie een cruciale partner is, zeker nu met de hervorming van de werkloosheidsuitkering.”

Alle sociale-inschakelingsbedrijven houden hun hart vast voor de impact van die federale hervorming, waarbij de werkloosheidsuitkering beperkt wordt in de tijd en zo’n 42.000 Brusselaars volgend jaar hun uitkering verliezen. De kans dat ze meteen een job vinden, is beperkt, gezien de fundamentele mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt: in Brussel is circa 60 procent van de langdurig werkzoekenden kortgeschoold, terwijl het merendeel van de jobaanbiedingen op langgeschoolden mikt.

“Ik zie de coherentie van de hervorming niet”, zucht De Smedt. “Door de beperking in de tijd worden de mensen gewoon in de armoede geduwd. Maar dat de mensen niet willen werken, klopt niet. Hier bij FIX hebben we voor dertig plaatsen 300 kandidaten. We moeten dus 270 werkwilligen ontgoochelen. We verwachten door de hervorming van de werkloosheid nog veel meer kandidaten en zullen hen ook op weg proberen te helpen, hoewel dat eigenlijk onze taak niet is en dat ons veel extra administratie oplevert.”

Is er een oplossing voor de mismatch? Wagemans: “We proberen onder meer de interregionale mobiliteit te stimuleren, omdat er in Vlaanderen meer jobs voorhanden zijn voor de Brusselse kortgeschoolden, bijvoorbeeld in de bouw of de logistiek. Dat is qua vervoer echter niet altijd vanzelfsprekend. Sommige werkplaatsen in Vlaanderen zijn meer bereikbaar dan andere. En er worden soms bepaalde vaardigheden op het vlak van Nederlands geëist die bij ons doelpubliek helaas vaak niet aanwezig zijn.”

Groot terugverdieneffect

Zowel Guillemot, De Smedt als Wagemans pleiten ervoor om niet minder, maar net meer subsidies te geven aan de sociale economie, omdat de werklast bij de begeleiders verhoogt.

“Wat het beleid onvoldoende beseft, is dat sommige kwetsbare groepen veel tijd nodig hebben om zich op de arbeidsmarkt voor te bereiden, soms meerdere jaren. Ze moeten de taal leren en vaak persoonlijke problemen zien te overwinnen. Dat vergt geduld”, klinkt het uniso bij Tracé Brussel en FIX. “Wat ons recentelijk opvalt, is dat de inkomende proﬁelen nog kwetsbaarder zijn dan enkele jaren terug, als gevolg van verslaving, trauma of andere factoren”, zegt Wagemans.

De subsidies bekostigd door de samenleving lijken misschien hoog, maar betalen zich dubbel en dik terug, zeggen Guillemot en De Smedt. FIX liet het maatschappelijke terugverdieneffect van de eigen werking zelfs berekenen door een consultancybureau. Dat kwam tot de conclusie dat een investering van 1 euro in de vzw een maatschappelijk voordeel van 3,5 euro oplevert. “Meer mensen aan het werk leidt tot grotere veiligheid in de stad, minder detentie en lagere kosten voor de gezondheidszorg”, zegt De Smedt. “Maar misschien nog het belangrijkste: als we kwetsbare groepen zoals ex-gedetineerden niet laten vallen, tonen we dat we een warme samenleving kunnen zijn.”

Raphaël is een van de medewerkers van Groot Eiland. Hij werkt in de moestuin aan de Henegouwenkaai.

Het ultieme recept van Erna en Joris

Liefst 93 Brusselaars en organisaties bereiden op 22 november samen meer dan 4.000 spaghettiporties voor Brussel Helpt. Onder hen Erna Avonts en Joris Sleebus uit Laken.

“Ik heb dit recept opgepikt tijdens mijn burgerdienst in de jaren 1970”, vertelt Sleebus. Hij werkte in die periode twee jaar bij de organisatie JeugdInfo (van het voormalige ANBJ) in de Grétrystraat. In de stad vond je toen bekende jongerencafés als de Dolle Mol, de Welkom in de Beenhouwersstraat of ‘t Vermiljoen op de Zavel. En in de Grétrystraat stond café De Kluts mee aan de wieg van muziekfestival Mallemunt op het Muntplein, de voorloper van Boterhammen in het Park. Joris Sleebus kent dit soort anekdotes maar al te goed, want hij was een van de drijvende krachten achter Brukselbinnenstebuiten. Die organisatie leidt Vlamingen rond in Brussel.

“Café De Kluts lag in het achterhuis van JeugdInfo. Daar werd behoorlijk wat spaghetti gegeten en ik deed er soms permanentie. Zo leerde ik spaghetti maken”, zegt Sleebus. Sinds 1975 heeft hij het originele caférecept amper aangepast. Alleen het rundgehakt laat hij vallen voor een vegetarische variant. “Ik doe altijd hetzelfde. Mijn kleinkinderen noemen het nu zelfs ‘papasaus’ omdat mijn zoon Tom exact hetzelfde recept volgt als ik”, zegt Sleebus.

Zijn kooktip: voeg je tomaten niet te vroeg toe om een zompige saus te vermijden. “Met tomatenpuree zou je saus te snel dikken.”

Sleebus en zijn echtgenote serveren op 22 november tien spaghettiporties in hun eigen huis.

VOOR VIER PERSONEN

• Drie middelgrote uien

• Eén courgette

• Eén aubergine

• Eén doosje paddenstoelen

• Eén wortel

• Twee rode paprika’s

• Eén gele paprika

• Twee blaadjes laurier

• Drie teentjes look

• Een klein stukje pilipili

• Conservenblik van 750 gram gepelde tomaten

• Conservenblik met tomatenpuree

• Tijm, peper

BEREIDING

Pel de uien en snijd ze in stukken. Bak in de pan tot ze beginnen te bruinen. Was de courgette, aubergine en paddenstoelen, snijd in stukken en voeg bij de ui. Doe dit ook voor de paprika’s en wortel. Snijd de wortel voldoende klein. Laat alles goed pruttelen en voeg de gepelde tomaten, look en laurier toe. Kruid naar smaak met tijm, peper en pilipili. Stoof gaar en voeg het conservenblik met tomatenpuree toe. Stamp of mix deels fijn indien gewenst. Serveer met Parmezaanse kaas.

Hoe zal Groot Eiland de opbrengst van Brussel Helpt 2025 gebruiken?

Bij Groot Eiland draait alles om het aanbieden van werkervaring, met de nodige begeleiding. Met de opbrengst van Brussel Helpt wordt een nieuwe werkplek gecreëerd. Die krijgt de vorm van een extra akker in het Groot Eiland-landbouwarsenaal. De akker ligt vlak buiten Brussel, in Relegem, een deelgemeente van Asse. Voor de eerste groenten kunnen worden geplant, moet de landbouwgrond toegankelijk worden gemaakt, en voorzien van water en elektriciteit. Op de grond van 2,5 hectare komen er verschillende landbouwblokken voor onder andere bewaarteelten, zoals pompoen, prei en kool. Voor die teelten zijn de stadsakkers van Groot Eiland te klein. Er komen ook drie tunnelserres. In de winter dienen die voor typische winterteelten zoals kervel en veldsla, in de zomer staan ze vol heerlijke vruchtgewassen als paprika, komkommer en tomaten. Voor het personeel en de opslag van het landbouwmateriaal zijn er nog enkele containers nodig. De grond in Relegem ligt op een helling. Groot Eiland heeft al een plan uitgetekend dat landbouw verzoent met ecologie. Dat plan voorziet in greppels en een bassin om het regenwater bij te houden, en in de aanplanting van

Ineke Le Compte commercieel directeur

houtkanten en heggen. Het regenwater wordt aangevuld vanuit een waterput met een ondiepe boring. Een voedselbos met hoogstamfruitbomen en kleinfruit zal dan weer extra oogst opleveren. Werken op een akker vraagt doorzettingsvermogen, zeker als het weer en de buitentemperatuur tegenzit. Maar ook de verplaatsing van en naar het werk kan een uitdaging zijn, met fysieke en psychologische drempels. Groot Eiland helpt om die drempels te overwinnen, en om te volharden in het soms zware werk. Volharding is een heel belangrijke vaardigheid als het gaat om tewerkstelling. Nog een aankoop die kan worden gerealiseerd zijn de bakfietsen voor het vervoer van de oogst, van de stadsrand naar Jette en naar het centrum van de stad. Die aanvoer vanuit de stadsrand zal deel uitmaken van een ander, nieuw werkervaringstraject dat Groot Eiland in de toekomst wil opzetten, rond distributie en logistiek.

‘Waarom heet onze aarde Moeder en is een avonturier een man?’

Catherine Lemblé fotografeert vrouwen in het poollicht

Gedurende acht jaar trok de Brusselse fotografe Catherine Lemblé geregeld naar Spitsbergen in het Hoge Noorden om er het leven van vrouwen vast te leggen. In het fotoboek dat ze uit die ervaring puurde en dat midden november verschijnt, stelt ze niet scherp op de onherbergzame wildernis, maar op hun aanwezigheid in dat landschap. door Maya Toebat

Spitsbergen lag onder een dikke laag sneeuw toen Catherine Lemblé er eind februari 2017 voor het eerst voet aan land zette. “In de namiddag kleurde de lucht er roze, oranje, paars, donkerblauw”, herinnert de Brusselse fotografe zich. “Tijdens mijn eerste wandeling al viel de stilte op. De sneeuw dempt elk geluid en er zijn geen bomen. Ik had nog nooit zoiets ervaren. Had je me toen gezegd dat ik er nog zeven keer naar zou terugkeren, had ik het nooit geloofd.”

Spitsbergen, het grootste eiland van de archipel Svalbard, ligt ver boven Noorwegen, ter hoogte van Groenland. De plek staat bekend om zijn uitgestrekte wildernis, gletsjers, fjorden en extreme poolklimaat. Longyearbyen is er vrijwel de enige stad, omringd door ruige natuur, waar zelfs ijsberen rondwaren. Lemblé kwam er terecht nadat ze vernam dat de nieuwe schoonzus van haar zus er werkte als ijsberenwachter. “Ik had nog nooit van Spitsbergen gehoord, maar was meteen geïntrigeerd. Door de naam dacht ik dat het in Duitsland lag.

(Lacht) Voordat ik erheen ging, heb ik ook bijna niets opgezocht. Ik wist dus ook niet dat het er zo koud zou zijn. Gelukkig was het relatief warm voor de tijd van het jaar. Ik vind het wel leuk dat ik er aanvankelijk zo weinig over wist, die naïeve verwondering maakte de ervaring des te intenser.”

De eerste reis bleek een inspiratiebron: het contrast tussen Longyearbyen en de omringende wildernis fascineerde haar. “De hoofdstad, waar ongeveer 2.600 mensen wonen, is modern en comfortabel, met restaurants, hotels en een grote supermarkt. Maar de natuur daarbuiten blijft extreem. Je kan de stad niet verlaten zonder een geweer om ijsberen af te schrikken, voor het zeldzame geval dat je er een tegenkomt. En een korte wandeling in de stad kan al leiden tot frostbite (een vrieswond, red.). Dat contrast wilde ik vastleggen.” Tijdens de coronalockdowns, met voldoende tijd om na te denken, begon Lemblé te twijfelen aan het verhaal dat ze wilde vertellen. “In die periode voelde ik een groot verlangen om te ontsnappen door boeken te lezen van mensen die eropuit trekken. Het viel me op dat de

hoofdpersonages in die boeken zelden vrouwen zijn. Veel avonturenverhalen zijn geschreven door mannen en draaien om het overwinnen van de natuur. In The living mountain heeft Nan Shepherd het daarentegen over de berg als metgezel. Ze wandelt door de Cairngorms, niet om een top te bedwingen, maar alsof ze op bezoek gaat bij een oude vriend. Dat gevoel resoneerde meer bij mij. Ik las ook enkele memoires van vrouwen die vroeger in jagershutten in Spitsbergen leefden, maar verder zijn vrouwelijke hoofdpersonages in Noordpool-verhalen zeldzaam. Als ze er al zijn, dienen ze vaak de mannelijke avonturier.”

Ondanks de weinige verhalen over vrouwen in de wildernis bestaan vrouwelijke archetypen zoals Moeder Aarde of het ‘maagdelijke’ poolgebied al eeuwenlang. “Dat zette me aan het denken. Ik wilde mijn project richten op hoe er naar vrouwen wordt gekeken én op de soortgelijke territoriale blik waarmee we naar de natuur kijken.” Dat was het begin van het fotoproject Only barely still – on women and wilderness, dat op 14 november in boekvorm verschijnt.

Gedurende acht jaar bezocht je Spitsbergen om de verhalen van vrouwelijke bewoners zichtbaar te maken. Hoe kwam je met hen in contact?

CATHERINE LEMBLÉ: Ik ging actief op zoek naar vrouwen die er woonden en werkten. Zo fotografeerde ik Mia, die werkte als mecanicien in de steenkoolmijn. Of Angie, een hotelmedewerker uit Thailand. Andere vrouwen leerde ik toevallig kennen door meerdere keren terug te gaan en er telkens een maand te verblijven. Spitsbergen is geen perfecte afspiegeling van het noordpoolgebied, want er is geen inheemse bevolking, zoals bijvoorbeeld in Groenland. Je kan er niet geboren worden, omdat er geen goed uitgerust ziekenhuis is, dus slechts enkelen groeien er als kind op. Voor de meeste vrouwen die ik er ontmoette, was naar Spitsbergen verhuizen een bewuste keuze. Er zijn meer dan vijftig nationaliteiten vertegenwoordigd in Longyearbyen. Zo

fotografeerde ik een Filipijnse taxichauffeur, een Finse onderzoeker, een Duitse kunstenares, een Oekraïense gids en een Franse student. Allemaal kozen ze ervoor om op deze plek een nieuw leven te beginnen. De meesten omdat ze houden van het buitenleven, anderen omdat ze hier meer en betere kansen krijgen dan in hun land van herkomst.

Welke momenten blijven je extra bij?

LEMBLÉ: De tijd die ik doorbracht met Sam, een bijzondere vrouw. Zij is een Amerikaanse rendieronderzoeker en gaat meerdere keren per jaar naar een afgelegen cabin in een rendiergebied. Daar verblijft ze soms wekenlang. Vorig jaar ben ik met haar meegegaan om de halsband van een gestorven rendier te gaan halen. Het was een intense tocht – we wandelden meer dan twintig kilometer per dag met een zware rugzak door de sneeuw –, maar die ervaring

liet me voelen hoe wendbaar het lichaam is. Het landschap was prachtig. Er was verder helemaal niemand en we kwamen alleen rendieren tegen. We sliepen in cabins zonder water of elektriciteit, en smolten sneeuw op een gasvuur. Kaarsen zorgden voor licht, een houtkachel voor warmte.

Ondanks die indrukwekkende ervaringen staat de wildernis niet centraal in je boek. Waarom?

LEMBLÉ: Ik liet de wildernis grotendeels achterwege, omdat dat beeld al bestaat in onze collectieve verbeelding van de poolgebieden: eindeloze sneeuwvlaktes, ijsberen, leegte ... In mijn boek draait het juist om de menselijke aanwezigheid in dat landschap. Daarom fotografeerde ik de vrouwen in hun leefomgeving. Ik wilde te weten komen hoe het is om in Spitsbergen te leven als vrouw. Wat is hun band met deze plek en hoe beïnvloedt de omgeving hun dagelijkse leven?

Wat waren de grootste uitdagingen tijdens het fotograferen in zo’n extreme omgeving?

“Sneeuwvlaktes, ijsberen, leegte: dat beeld bestaat al in onze collectieve verbeelding. Ik wil focussen op de mens in dat landschap”

Catherine Lemblé Fotografe

LEMBLÉ: De grootste uitdaging – en ik vergeet dat altijd totdat ik er weer ben – is dat niets gaat zoals gepland. Je bent afhankelijk van het onvoorspelbare weer en van mensen, die op hun beurt ook weer afhankelijk zijn van de weersomstandigheden. Je kan er dus nooit op rekenen dat je plan ook daadwerkelijk lukt. Zeker omdat ik analoog werk en geen kunstlicht gebruik. Dit proces dwingt me om in het moment te zijn; ik ben niet bezig met een scherm of het nabootsen van een situatie. En het blijft altijd een verrassing hoe de foto er uiteindelijk uitziet. De reﬂectie van de sneeuw op de gezichten komt op kleurﬁlm trouwens heel goed tot haar recht.

Hoe was het om na elk bezoek aan Spitsbergen weer thuis te komen in Brussel?

LEMBLÉ: Lastig. Ik had daar vaak moeite mee. Als kind vond ik het ook al moeilijk om na een vakantie in de bergen terug te keren naar de stad – toen Aalst, nu Brussel –, omdat het contrast zo groot is. Anderzijds: als ik permanent in de bergen zou wonen, zouden ze misschien niet dezelfde indruk op mij nalaten. Doordat ik de plek van buitenaf bekijk, blijf ik verwonderd. Welke perspectieven hoop je vooral zichtbaar te maken?

LEMBLÉ: Ik wil oude rollenpatronen doorbreken en laten zien hoe we in taal en beeld de natuur vaak vervrouwelijken. Een gids in Spitsbergen vertelde me dat sommige toeristen sceptisch reageren

Catherine Lemblé: “De grootste uitdaging van hier fotograferen is dat niets gaat zoals gepland. Zeker omdat ik analoog werk en geen kunstlicht gebruik. Dat dwingt me om in het moment te zijn.”

wanneer zij een sneeuwscootertocht leidt, terwijl ze die twijfel niet ervaren wanneer het om een tocht met de hondenslee gaat – alsof werken met dieren logischer is voor vrouwen, omdat zij zogezegd dichter bij de natuur staan. Diezelfde blik zie je ook op wereldschaal, in onze houding tegenover de natuur: we willen mensen naar Mars sturen, Trump aast op Groenland en Poetin wacht tot het ijs smelt. In het fotoboek staat een essay van Abi Andrews, dat op die thematiek ingaat. Andrews belicht daarin vrouwelijke verhalen in Spitsbergen en biedt tegennarratieven van auteurs als Ursula K. Le Guin. Zo stelt ze de vraag hoe poolverhalen eruit zouden zien als ze werden ontdaan van de klassieke heldenromantiek.

Hoe voel je je nu het boek na al die jaren uitkomt?

LEMBLÉ: Ik ben heel dankbaar voor alle steun door de jaren heen en tevreden over hoe al die lagen samenkomen in het boek. Naast mijn foto’s bevat het boek trouwens een

sectie met historische beelden van vrouwen die de afgelopen twee eeuwen in Spitsbergen woonden. Zo wil ik laten zien dat vrouwen er vroeger wel degelijk in kleine aantallen aanwezig waren, al werd overwinteren voor hen als te gevaarlijk beschouwd. Het boek maakt hun verhalen zichtbaar en stelt opnieuw de belangrijke vraag: wat wordt er herinnerd en waarom?

FEMMES DANS LES LUMIÈRES POLAIRES

Only barely still –on women and wilderness verschijnt op 14/11 bij The Eriskay Connection, eriskayconnection.com

FR/ Pendant huit ans, la photographe bruxelloise Catherine Lemblé s’est régulièrement rendue au Spitzberg pour y capturer la vie des femmes. Dans le livre photo Only barely still – on women and wilderness, elle ne met pas l’accent sur la nature sauvage et inhospitalière, mais sur la présence des femmes dans ce paysage. « Pourquoi notre Terre s’appelle-t-elle Mère, tandis qu’un aventurier est toujours un homme ? »

WOMEN IN THE NORTHERN LIGHTS

EN/ Brussels-based photographer Catherine Lemblé spent eight years travelling to Spitsbergen to capture the lives of the local women. From that experience, she created the photobook Only Barely Still – On Women and Wilderness that focuses on the presence of the women in that landscape rather than the inhospitable wilderness. “Why is our earth called Mother and an adventurer a man?”

Amber Janssens is een Brusselse actrice. In haar tweewekelijkse column voor BRUZZ reflecteert ze over wat een bijna-dertiger allemaal hoort te weten om niet door de mand te vallen.

Verschroeid

Elk jaar zouden zo’n 150 mensen het loodje leggen door een rijpe kokosnoot die verticaal en gedecideerd op hun schedel landt. Om precies te zijn, vooral als ze zelf ook nog eens horizontaal liggen te slapen in de smeulende middagzon. Mocht je rechtstaan wanneer hij op je afstevent, zou de kans op overleving beduidend groter zijn.

Het is een cijfer dat vaak wordt ingezet om het verslindende imago van haaien te weerleggen, want daar zouden ter vergelijking vijf mensenlevens per jaar door sneuvelen. Mocht je dit nu lezen terwijl je, net als ik, ergens op een tropische bestemming je lome ledematen bent aan het laten rusten onder een palmboom: geen paniek. Het is nogal vaag waar dat getal vandaan komt en tot op heden bestaat er bij mijn weten geen ofﬁcieel meldpunt voor kokosrampen. Breek er je hoofd dus niet over. Er zijn genoeg andere stommiteiten die op reis faliekant kunnen aﬂopen en die wél je aandacht verdienen.

Zo schrijf ik dit vanuit een ongemakkelijke zijwaartse positie met beide benen over de leuning, in een verwoede poging om de volledig verschroeide achterkant van mijn lijf enig contact met de stoel te besparen. Het negeren van mijn rug kan ik nog toeschrijven aan het feit dat je als soloreiziger gedoemd bent om je schouderbladen in te smeren vanuit een onmogelijke hoek, die de stelling van Pythagoras zou doen verbleken. Maar dat ik mijn zo goed als transparante benenwagen geen milliliter SPF heb gegund, komt enkel en alleen voort uit luiheid. En meer dan een milliliter aan domheid, aangezien ik de dag dobberend op een surfplank doorbracht.

Wat mij naadloos brengt bij een compacte cursus over hoe je dat surfen best aanpakt – naast het respecteren van je opperste huidlaag. Allereerst: zorg dat je iets achter de kiezen hebt voor de komende uitputtingsslag, maar laat genoeg ruimte in je maag over voor de exuberante hoeveelheid H₂O die zal volgen. Kijk vooraf genoeg naar alle surfers die elastisch over de getijden dansen, maar bereid je erop voor dat je er zelf vooral zal uitzien als een ei dat gepocheerd wordt. Leg je plank nooit parallel met de golven, tenzij je een carrière ambieert als wasmachine-imitator. Oefen op geduld, armspieren en de ﬂexibiliteit van je sinussen. Er is een reden waarom de woorden vloek en vloed dicht bij elkaar liggen.

Tussen het peddelen en verzuipen vroeg ik me plots af hoe dat nu weer zat met die getijden. Hoezo is de maan dirigent van het ritme van de zee? Opnieuw iets wat ik als nieuwbakken (en ondertussen bijna krokant gefrituurde) dertiger zou moeten weten. Kort samengevat: ze trekt met haar zwaartekracht het water naar zich toe, ergo vloed. Aan de andere kant van de aarde blijft er dan minder water over, en daar (h)eb je het. In ieder geval: of het water nu hoog of laag staat, leren surfen voelt in het begin vooral als sukkelen aan een veel te snelle rolband van de kassa. Maar het is sowieso altijd beter om zeewater in te slikken dan onvervulde verlangens.

‘Als

ik een beetje geld heb, huur ik een bed’

Zowat elke ochtend vind je hem op de Diksmuidelaan: Hassan (36) is een van de tientallen mannen die er wachten op een job in het zwart. “Soms sta ik hier een week zonder één klus.”

door Kris Hendrickx foto Ivan Put City jobs

Aannemers die om mankracht verlegen zitten, weten het al decennialang: op de Diksmuidelaan in de wijk van de kaaien staan altijd wel arbeiders klaar. Voor een bescheiden loon knappen ze een hele rist van klussen op, van afbraak over metselen tot schilderen of schoonmaken. In het zwart, dat spreekt voor zich.

Een van die werkwilligen is de 36-jarige Hassan uit Marokko, die BRUZZ op een ochtend ontmoet op de hoek met de Ieperlaan. “Ik kom hier al ongeveer een jaar om werk te zoeken. Dat kunnen alle mogelijke taken zijn, maar metselen is zo’n beetje mijn specialiteit. Dat leerde ik tijdens een van die jobs hier.”

De werkgevers, die komen van overal, merkte Hassan. “Uit het Brusselse, maar even goed uit Brugge of Charleroi, deze plek is in heel het land bekend. Van hier ben je snel op de snelweg, dit is de poort van Brussel.”

Rijk wordt Hassan er niet van. “De betaling varieert, maar voor een volledige dag krijg je misschien 50 tot 80 euro. Vaak is dat minder, omdat het dan om korte klussen gaat van een aantal uur.” De dertiger vindt ook lang niet elke dag werk. “Als ik een hele week kom, vind ik misschien twee of drie keer werk. Dat wisselt heel erg, soms sta ik hier ook een hele week zonder klus. Op andere momenten blijf ik dagenlang bij dezelfde werkgever, tien dagen was zo het maximum.”

Hassan kwam anderhalf jaar geleden naar België, na een periode in Barcelona. “Ik kom uit Nador, waar ik een voedingswinkeltje had, maar daar verdiende ik echt niets mee. Een hele dag werken levert je misschien 10 of 13 euro op, zodat je na dertig jaar amper iets

overhoudt. Laat staan dat je er een gezin mee zou kunnen onderhouden of je ouders bijstaan.”

Mentaal zwaar

Net als veel landgenoten besloot de dertiger – zonder gezin of partner – om zijn geluk dan maar in Europa te proberen. Toen Spanje niet de verhoopte jobs opleverde, trok hij verder naar België. “Ook hier was het in het begin aartsmoeilijk. Ik vond maar geen werk en wou eigenlijk al teruggaan naar Marokko, ik had zelfs mijn ticket al gekocht. Toen raadde iemand me aan om het hier te proberen. De allereerste dag had ik al na een uur werk. ‘Al Hamdoulilah!’ (God zij geprezen!), heb ik toen geroepen. Ik verdiende die dag 50 euro, kon eindelijk eens zelf eten kopen, mijn moeder in Marokko iets sturen en huur betalen. Mijn ouders zijn arm en

“De betaling varieert, maar voor een volledige dag krijg je misschien 50 tot 80 euro”

ziek, ze kunnen elke euro gebruiken.”

Als Hassan het over huur heeft, bedoelt hij niet voor een appartement of zelfs maar een kamer. “Ik huur soms een bed in een kamer met drie bedden, meestal voor 250 tot 300 euro per maand. Sommigen betalen zelfs tot 400 euro voor zo’n plek. En ook al betaal je, dan doet de verhuurder soms nog moeilijk. Zo kreeg ik ooit te horen dat ik maar een keer per week mocht douchen. Nee, het leven zonder papieren is niet prettig.”

De voorbije weken verdiende Hassan niet zo veel en dus is hij

aangewezen op opvang. “Vanavond slaap ik in Pierre D’Angle (een centrum in de Marollen, red.), daar kan je een bed krijgen voor een hele week.”

De arbeiders zonder papieren zijn niet enkel kwetsbaar als het op huren aankomt. “Sommige werkgevers weigeren te betalen of geven minder dan afgesproken. Als je protesteert, zeggen ze dat ze de politie zullen bellen. Nu, dan zeg ik gewoon dat ik die zelf wel bel, want de politie is hier eigenlijk heel hulpvaardig. Ze weten dat we hier niet staan om problemen te veroorzaken, maar om te werken.”

Het leven als zwartwerker zonder papieren weegt ook mentaal zwaar, geeft Hassan toe. “Als je hier de hele tijd wacht, niets vindt en geen geld hebt voor overnachting of een maaltijd, kan dat je gek maken. Ik heb hier ook geen familie en moet alles zelf regelen, niemand zal me een huwelijk aanbieden.”

“Vrienden? Niet echt. Als thuisloze ontmoet je wel vaker mensen die aan de drugs zitten, maar met hen ga ik niet om. Op een bepaalde manier wachten die gewoon op de dood. Als ik ooit papieren krijg, wil ik wel in België blijven. Want ondanks alles hou ik wel van dit land. De meeste mensen zijn hier respectvol.”

In City jobs toont BRUZZ de mens achter typische en minder typische stadsjobs

Fubuki

Vul de cijfers 1 tot en met 9 in het rooster in, zodat het resultaat van de sommen klopt met de cijfers rechts en onderaan de kolommen. Elk getal mag maar één keer voorkomen. Het niveau van de puzzel kan variëren per editie.

Rekenpuzzel

Vul de witte vakjes met positieve gehele getallen zodat elke rij een kloppende som vormt met het doelgetal rechts of onder. Reken van links naar rechts en van boven naar beneden, zonder voorrang van × of ÷ (bij delen moet de uitkomst altijd een geheel getal vormen).

Verborgen Brussel

De hoofdstad kent veel verborgen plekjes, onverwachte panorama-uitzichten, en onbekende maar daarom niet minder intrigerende panden en kantjes, ver weg van Manneken Pis, de Grote Markt en het Atomium. Zoals deze plaat. Waar is deze foto getrokken? Zelf een foto van een onverwacht stukje Brussel insturen? Mailen naar redactie@bruzz.be

Woordzoeker

Zoek alle verborgen woorden in het raster van de speciale woordzoeker van BRUZZ.

Streep de begrippen één voor één weg, dit kan in alle richtingen: horizontaal, verticaal, diagonaal, en van links naar rechts en andersom.

▢ Gezelligheid

▢ Pompoen

▢ Geldinzameling

▢ Tewerkstelling

▢ Kaas

▢ Gehakt

▢ Tomatensaus

▢ Pasta

▢ Economie

▢ Bolognaise

▢ Spaghetti

▢ Courgette

Oplossingen

De puzzels in dit magazine zijn intern ontwikkeld of gegenereerd met gebruik van toegestane tools en artificiële intelligentie. Elke gelijkenis met bestaande puzzels is toevallig.

WIN TICKETS

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

The weight of a woman 5X2 TICKETS, KVS BOX, 15/11

Lisette Ma Neza vult een weelderig gedicht met vragen. Mail: ‘Woman’

Lost & found

5X2 TICKETS, La Balsamine, 29/11

Een kameropera in het kader van de Next Opera Days. Mail: ‘Lost’

5X2 TICKETS, Les Halles, 21/11

Silvia Calderoni op een koortsige queer journey. Mail: ‘MDLSX’

Kunstenaars op het witte doek

Brussels Art Film Festival kijkt kunst, van het AfricaMuseum tot Sidi Larbi Cherkaoui

Peter Hujar’s day

Het Brussels Art Film Festival (BAFF) is niet het bekendste filmfestival dat deze stad rijk is. Maar het staat wel als een huis en presenteert elk jaar opnieuw tal van interessante films over kunst en kunstenaars die je bijna nergens anders ziet. Dat moet eens in de verf gezet. Met vijf tips, bijvoorbeeld.

door Sophie Soukias & Niels Ruëll

Volg de bezoeker, niet de gids

Over het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren is al veel gezegd en geschreven, en het ziet er niet naar uit dat daar snel verandering in zal komen. Eind 2018 heropende het na vijf jaar fysieke én existentiële renovatiewerken als AfricaMuseum. De hoop dat het haar verleden als koloniaal propagandainstituut volledig had afgeschud, bleek ijdel en naïef. Met de sobere documentaire Sauf le passé levert Sanaz Azari een pertinente bijdrage tot het nog niet beslechte debat. De in Iran geboren Brusselse kiest niet voor een scherpe stellingname of brave uiteenzetting van de verschillende visies op wat het AfricaMuseum moet zijn, tonen, doen en vertellen. Ze ﬁlmt ook niet de experts, maar richt de camera op de bezoekers. Hoe kijken zij naar het vernieuwde museum en de discussie over dekolonisatie? In stilte of met luide stem. Uiteraard zijn de verschillen énorm.

Eén ding lijkt zeker: een bladzijde willen omslaan is niet hetzelfde als ze kunnen omslaan. De worsteling met het koloniale verleden is geen verleden tijd.

Sauf le passé 14/11, Cinematek

Peter Hujar praat

De voorbije jaren nam de bewondering voor het werk van de Amerikaanse fotograaf Peter Hujar (1934-1987) enorm toe. Hij deed in het op artistiek gebied legendarische New York van de jaren 1960 en 1970 niet onder voor een Diane Arbus, Robert Mapplethorpe of Nan Goldin, maar belandde om verschillende redenen in de vergetelheid. Zelfsabotage is er een van, de aidsepidemie niet overleven hielp evenmin. De Britse acteur Ben Whishaw – de stem van Beertje Paddington en wapenmeester van James Bond – portretteert de artiest met veel ﬁnesse in Peter Hujar’s day. De wat ondergewaardeerde Amerikaanse regisseur Ira

Sachs (Love is strange, Passages) kwam op het lumineuze idee om een gepubliceerd vraaggesprek te verﬁlmen tussen Linda Rosenkrantz (Rebecca Hall) en Peter Hujar. Hun idee was ooit om een willekeurige dag uit Hujars leven, 18 december 1974, zo gedetailleerd mogelijk te reconstrueren. Raar maar waar én zowaar geslaagd: een praatﬁlm die een fotograaf portretteert.

Peter Hujar’s day 14 & 16/11, Bozar

Het mysterie Meredith Monk

Björk, David Byrne en Philip Glass zijn maar een paar van de grote namen die in Monk in pieces hun bewondering voor Meredith Monk verwoorden. Met radicale stemexperimenten en composities laat het eigenzinnige boegbeeld van de New Yorkse avant-garde al decennialang performance en zangkunst in elkaar overvloeien. Door scherpe en/of ridicule kritiek heeft ze zich nooit laten afremmen. Monk is niet voor één gat te vangen, en dat probeert de ontroerende, verhelderende documentaire dan ook niet. Een mozaïek van archiefbeelden en interviews moet een idee geven van waar ze voor staat. Ze spreekt zelf verrassend helder en introspectief over haar kunst en gaat de vraag over wat er van haar kunst overblijft als ze er zelf niet meer is niet uit de weg. Zonder Meredith Monk lijkt geen Meredith Monk mogelijk.

Monk in pieces 15 & 16/11, Bozar

Sauf le passé

Monk in pieces

Ecce Sidi Larbi Cherkaoui

Een baron choreografeerde de dansscènes in Les Baronnes, een komedie van Nabil Ben Yadir en zijn moeder over vier oma’s uit Molenbeek die Hamlet willen opvoeren. Eigenlijk had hij daar geen tijd voor. Sidi Larbi Cherkaoui is artistiek directeur van het Ballet du Grand Théâtre de Genève, leidde zeven seizoenen lang het balletgezelschap van Opera Ballet Vlaanderen en choreografeert muziekvideo’s en concerten van wereldsterren als Beyoncé, Madonna of Lady Gaga. Het kan niet verbazen dat Romain Giraud, die hem twee jaar lang volgde voor een portret van de mens achter de druk gesolliciteerde grootmeester, uitkwam bij de titel: Inclassable – Don’t put me in a box. “Ik ben Arabisch, wit, homoseksueel en vegan.

Wat ik ook doe, het is sowieso politiek”, laat Cherkaoui zich ontvallen. Hij zakt voor de première af naar Brussel. Veerle Baetens is een van de juryleden die beslist of de ﬁlm een prijs verdient.

Inclassable – Don’t put me in a box 16/11, Cinematek

Wie waakt over wie?

Wat blijft er over als je alles hebt opgeofferd om je enige zoon een betere toekomst te bieden en op een dag vertrekt hij? Le veilleur opent in China. Zhaohang, een jonge muzikant, verlaat de academie van Peking om in Estland te gaan studeren. Voor zijn ouders is het een droom die uitkomt, maar na zijn vertrek blijven ze alleen achter in Qingdao, een stad die volop verandert en waar bulldozers hun vertrouwde buurten met de grond gelijkmaken. Tussen de ruïnes moeten ze zichzelf heruitvinden: hun relatie, hun identiteit, hun toekomst. Deze documentaire van Victoire Bonin Grais en Lou du Pontavice is van een zeldzame tederheid en onderzoekt tijd, afkomst en ontworteling. En werpt de vraag op: moet je alles achterlaten en van land of continent veranderen om gelukkig te zijn? De beeldvoering, met haar krachtige sfeer en fictieachtige kadrering, weerspiegelt de emoties van de film. Le veilleur is ook het verhaal van een gezin dat ervoor kiest om over zichzelf te vertellen, om de hoofdrolspelers in een film te worden en daarmee ook in hun eigen leven.

Le veilleur 15/11, Cinematek

Het Brussels Art Film Festival loopt van 12 tot en met 16/11 in Cinematek, Bozar, Palace en Iselp, baffestival.be

Le Veilleur

Select Aanraders van de week

Pop & Jazz

Saxy rock-’n-roll

Manchester is meer dan Oasis: uit de poriën van de metropool in het noorden van Engeland komt dezer dagen een spannend rockgeluid gegutst, een ongeschoren mix van postrock, freejazz, noise en scherpgebekte poëzie. Aanjager van de gebalde vuisten van songs van Maruja zijn niet alleen het klassieke triumviraat gitaar, bas en drum, maar ook de saxofoon van Joe Carroll. Meer dan een handvol ep’s culmineerde dit jaar in Pain to power, een alarmsignaal van een debuut.

MARUJA 19/11 Botanique, botanique.be

Krokante riffs

The Hives houden het al langer uit dan een gemiddelde Billy-boekenkast van IKEA, maar ook na dertig jaar denken de steevast in onberispelijke zwart-witte pakken gehesen Zweedse garagerockers er nog niet aan om hun voet van het gaspedaal te halen. Hun nieuwe album The Hives forever forever The Hives voorziet als vanouds in voldoende krokante gitaarriffs en cartooneske ongein om in Vorst Nationaal anderhalf uur lang te bewijzen dat rock-‘n-roll niet dood is.

Art & Lit

Hete herfst

Passa Porta gaat voor een hete herfst. Onder de noemer Flirt Flamand organiseert het internationale literatuurhuis fabelachtige flirts tussen Franstalige en recent naar het Frans vertaalde Nederlandstalige auteurs in vijf Brusselse boekhandels. Onder anderen Fleur Pierets, Anne De Gelas, Annelies Verbeke, Michaël Olbrechts, Dominique De Groen en Caroline Lamarche tonen zich van hun verleidelijkste kant.

FLIRT FLAMAND 14 > 16/11, verschillende locaties, passaporta.be

Futureproof

THE HIVES 19/11, Vorst Nationaal, vorst-nationaal.be

Bindmiddel

Als een bindmiddel tussen beelden en beats lijmt de Brusselse dj en audiovisuele kunstenaar Mikamayonnaise klanken en sferen aan elkaar. Voor haar zintuiglijke ‘filmessay’ Voyage au Japon trok ze naar het land van de rijzende zon, en kwam terug met een kritische blik op de zingeving die nog overblijft wanneer beelden en informatie ons voortdurend overspoelen. Een audiovisuele trip die doet duizelen én nadenken. (TZ)

MIKAMAYONNAISE 19/11, Beursschouwburg, beursschouwburg.be

De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België zijn volop in de weer om hun permanente collectie klaar te maken voor de toekomst. Dat herdenken leidt tot onder meer een nieuwe focus op genderstereotypen. In het parcours Art x Gender stimuleren werken van onder anderen Roger Raveel, Fernand Khnopff, Jane Graverol en Lucas Cranach de Oude bezoekers om via kunst hun aannames in vraag te stellen en blikveld op te rekken.

ART X GENDER 19/11 > 19/4, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, fine-arts-museum.be

Gaea fixt dit

Met Gaea Schoeters haal je niet zomaar één auteur op het podium. De schrijfster van de romans Trofee en Het geschenk blijkt ook, onder de naam Pia Fraus, verantwoordelijk te zijn voor een klein erotisch oeuvre. En voor schrijverscollectief Fixdit is ze ook nog eens deel van de familie. Voor de Fixdit-podcastreeks Lange lijnen duikt ze diep in haar bewondering voor literaire heldinnen Jeanette Winterson en Cynthia Voigt. (KS)

LANGE LIJNEN MET GAEA SCHOETERS 19/11, Passa Porta, passaporta.be

Flirt Flamand

Klein onderhoud

Ozark Henry

‘Ik wist niet wat luisteren, toch mijn corebusiness, écht betekent’

Tien jaar geleden vertelde Piet Goddaer, alias Ozark Henry, dat hij met het Belgian National Orchestra een livealbum in 3D had opgenomen. Hij wilde luisteraars het gevoel geven dat ze zich midden in de muziek bevonden. In de terugblik moet dat de eerste stap zijn geweest in een proces dat vandaag culmineert in August Parker. “Tijdens een speciaal voor de muzikanten van het orkest georganiseerde luistersessie was me opgevallen hoe geëmotioneerd ze waren. Sommigen begonnen te huilen, omdat ze zichzelf en de ruimte herkenden in de muziek. Omdat ik die extra emotionele dimensie niet begreep, ben ik ze gaan onderzoeken. Het resultaat ben ik onder de naam August Parker gaan voorstellen in New York, aan mensen van Google en Amazon, en vervolgens in de rest van de wereld.”

Op de Music & Technology-afdeling van New York University, waar de autoriteiten op het vlak van immersive sound zich bevinden, en met audio engineer Paul Geluso, die het nieuwe album zou mixen, leerde hij hoe hecht de relatie is tussen luisteren en het menselijke brein. “Ik had me nooit afgevraagd wat luisteren écht betekent, terwijl het toch mijn corebusiness is als muzikant. De conclusie was dat ons brein het 3D-format instinctief het beste begrijpt, omdat het functioneert in een 3D-wereld. Ik snap nu beter wat ruimte en klank zijn en hoe je een ruimte kan aanpassen zodat die reageert op wat ik erin zet.”

Het deert hem niet dat zijn nieuwe plaat gewoon in stereo geconsumeerd zal worden, en niet in immersive sound. “Ik ben ervan overtuigd dat het de toekomst is”, vertelt Goddaer. “De plaat zo maken sloot het beste aan bij wie ik ben als artiest. Er in 3D naar luisteren is een beleving, maar de vinyl klinkt ook geweldig.” Zijn passages in het Koninklijk Circus – met Sarah Pepels, Hanne Torfs en Sep François in zijn nieuwe band – zijn ook oldskool. “Zalen zijn nog niet aangepast aan de technologie, en als ik zelf de keuze heb tussen een zaal met geschiedenis en een zaal waar je immersief kan werken, verkies ik nog steeds die eerste. Technologie moet altijd in dienst staan van de songs.”

Die komen te midden van alle ruimtelijkheid nog steeds met metaforen en, af en toe, een onderliggende frustratie. Neem nu ‘1970’, over niet in de pas willen lopen. “Toen ik vroeger eens een rok droeg op het podium, was het alsof de wereld verging. Dat was not done. Terwijl ik lang heb gedacht dat we naar een toegankelijkere maatschappij aan het evolueren waren. Dat bekrompen conservatisme is terug, mensen worden weer volop aangesproken op hoe ze eruitzien.” In ‘Dancer in the dark’ draagt hij zichzelf op vooral zijn onvoorspelbare zelf te blijven. “Ook als artiest dwaal je weleens af van de essentie. Het besef dat ik anders moest gaan luisteren heeft voor een nieuw begin gezorgd.” TOM PEETERS

August Parker is uit bij [PIAS], Ozark Henry speelt op 14 en 15/11 in het Koninklijk Circus, cirque-royal-bruxelles.be

Klassiek

Monument

Grigory Sokolov is een naam als een klok met een toetsaanslag als kristal. Opnamestudio’s mijdt hij al jaren als de pest. Het podium delen met orkesten doet hij niet meer. Sokolov krijg je alleen nog maar live, en alleen nog maar alleen. Maar wát je dan krijgt, is fenomenaal. Een monumentale meesterpianist die als een reliek uit een vervlogen tijd verbluft met het ijzeren repertoire in zijn meest pure vorm. Dit keer staan Brahms en Beethoven op het programma.

GRIGORY SOKOLOV 15/11, Bozar, bozar.be

Geheiligd

De vocale muziekgeschiedenis is een lang lint van sacrale gezangen. Dat bewijst muziekdirecteur Bart Van Reyn toch, wanneer hij zijn Vlaams Radiokoor door tweeënhalve eeuw composities gidst: van de vroegbarokke piëteit van Schütz tot de romantische devotie van Brahms. Geen plek waar dat godvruchtige stemmenwerk beter tot zijn recht komt dan in de voormalige cisterciënzerinnenabdij aan de rand van het Ter Kamerenbos.

VLAAMS RADIOKOOR 14/11, Abdij Ter Kameren, vlaamsradiokoor.be

Beethoven tot de derde

Officieel publiceerde Beethoven zeven pianotrio’s. Op zich is dat al een hele hap muziek, maar daar komt ook nog een handvol arrangementen, variaties en postume stukken bovenop. Meer dan genoeg werk dus voor het Busch Trio, dat al Beethovens composities voor deze bezetting wil vastgelegd hebben tegen ’s mans 200e sterfdag in 2027. De opnames voor het eerste deel vonden plaats in Flagey, en daar brengt het drietal de muziek nu ook live te berde. (JC)

BUSCH TRIO 20/11, Flagey, flagey.be

Podium

Meerstemmige monoloog

In De jaren overschouwde de op dat moment 65-jarige Franse Nobelprijswinnares Annie Ernaux haar leven tussen 1941 en 2006, tegen de achtergrond van een wereld in verandering. Theater Malpertuis maakte van die meanderende monoloog een meerstemmige bewerking, gespeeld door een intergenerationele vrouwelijke cast met Viviane De Muynck, Els Dottermans, Kiana Porte, Carine van Bruggen en muzikant Hendrik Lasure.

PIET ARFEUILLE / THEATER MALPERTUIS: DE JAREN 20 & 21/11, KVS BOL, kvs.be

Na het trauma

De Frans-Oostenrijkse kunstenaar, choreograaf, theater- en filmregisseur Gisèle Vienne zet verschillende disciplines in voor een zintuiglijke choreografie van kwetsbaarheid en veerkracht. Extra life vertelt het verhaal van een zus, Clara, en een broer, Félix, die elkaar terugvinden nadat een gezamenlijk trauma twintig jaar geleden hun hechte band verbrak. Als volwassenen zijn ze beter in staat om dat bepalende moment in het verleden te duiden.

GISÈLE VIENNE: EXTRA LIFE 20 > 22/11, Théâtre National, theatrenational.be

Gala-avond

Theatergezelschap Tristero betrekt een atelier in de Gallaitstraat, waar het ook andere kunstenaars ontvangt. Die zullen je trakteren op een avond vol theatrale en muzikale amuse-gueules. Anne Declercq speelt iets tussen theater, praten, zingen, onderzoek en uiteenzetting; Barbara T’Jonck brengt een lezing van een vreemde; Lisa Hones en Bartel Busschaert duiken in een IK&A-doos; Femke Stallaert leest de Gazet; en Anisa El Margai tekent Risjaar en Rapunzel. (MB)

GALAGALLAIT #7 15/11, Gallait80, tristero.be

Verplichte propaganda

Een Egyptische steracteur is door zijn losbandige levensstijl vatbaar voor chantage. Hij wordt verplicht om in een propagandafilm Abdel Fattah al-Sisi te spelen, de dictatoriale president van Egypte. Hoe laag kan je vallen? Eagles of the republic heeft wat weg van een satire, maar zo’n corrumperende dictatuur is niet om mee te lachen. De uit Egypte verjaagde regisseur Tarik Saleh vervolgt met succes het bekroonde Boy from heaven EAGLES OF THE REPUBLIC SE, dir.: Tarik Saleh, act.: Fares Fares

Powell to the people

In een dystopisch Amerika moet de werkloze vader (Glen Powell) van een zieke dochter deelnemen aan een zieke realityshow: hij moet zo lang mogelijk uit handen blijven van jagers die hem live willen afknallen. Regisseur Edgar Wright (Baby driver, Hot fuzz) zoekt in deze verfilming van een verhaal van Stephen King naar een moeilijk evenwicht tussen kolder en actie, entertainment en maatschappijkritiek.

THE RUNNING MAN US, dir.: Edgar Wright, act.: Glen Powell, Michael Cera

Beklijvend rechtbankdrama

In dit minimalistische rechtbankdrama volgen Charlotte Devillers en Arnaud Dufeys een pijnlijke hoorzitting bij een jeugdrechter. Natali Broods blinkt uit als de vrouw die moet oordelen over een aantal eisen van een man zonder rekening te mogen houden met de strafzaak voor het seksueel misbruiken van zijn zoon. De Brusselse Myriem Akheddiou speelt de rol van haar leven als de moeder. Benauwend en maatschappelijk relevant. (NR) ON VOUS CROÎT BE, dir.: Charlotte Devillers, Arnaud Dufeys, act.: Myriem Akheddiou, Natali Broods

Piet Arfeuille / Theater Malpertuis: De jaren

Eagles of the republic

Grigory Sokolov

Jayu onderscheidt zich met een radicaal concept: twaalf gasten aan een bar en een opeenvolging van Koreaans geïnspireerde gerechten, opgevat als een culinaire performance.

Als vaste waarde in de Waalse gastronomie – met L’Air du Temps – heeft San Degeimbre het nooit gemakkelijk gehad in de hoofdstad. Na San, VerTige en Correspondance doet hij met Jayu een nieuwe poging, intiemer en daardoor ook risicovoller. Hier toont de chef een kant van zichzelf die hij zelden laat zien. Degeimbre, geboren in Korea en geadopteerd in België, geeft in Jayu gestalte aan een persoonlijke culinaire verbeeldingswereld: een heruitgevonden Korea, dat getuigt van zijn gehechtheid aan roots die hij niet heeft beleefd maar via de keuken wel verkent.

Het concept is een strakke formule: “Twaalf gasten. Eén bar. Twaalf gangen. 120 minuten.” Elke avond zijn er twee services, waarvan de eerste al om 17.30 uur begint. Er is een vast menu van 130 euro, voor 55 euro extra krijg je daar bijpassende dranken bij.

De gasten nemen in het donker plaats aan een bar die is opgedeeld in symbolische loges. Het geknetter van de houtskool en een eerste, hangende amuse-bouche – een krokantje van tapioca met garnalen – zetten meteen de toon: hier beleef je gastronomie als een performance. De referentie is de Koreaanse tafel, die altijd overvloedig gevuld is. De gerechten volgen elkaar snel op: tempura van groenten, geelvinmakreel op een sesamblad, gekonﬁjte eidooier met gochujang, rundstartaar op yukhoe-wijze, drie dagen gerijpte makreel, en tot slot runderbouillon. Het tempo is helder: een

intens eerste deel, gevolgd door een ingetogener tweede bedrijf met sobere bereidingen, zoals gerehydrateerde shiitakes met gefermenteerde koriander en dropplant.

De toewijding van het team is indrukwekkend. Sylvain Claes en Quentin Gilot in de keuken, bijgestaan door Finn Fahy voor de dranken, runnen de show met precisie en gulheid. Alles draagt bij aan een unieke ervaring die indruk maakt.

En toch heeft dit concept, dat steunt op het verrassingseffect, ook zijn beperkingen. Zeker, Jayu maakt een sterke eerste indruk, maar wil je er terugkeren? Je kan je afvragen of de uitvoering bij herhaling niet aan kracht inboet. Maar wat bijblijft is een gedurfd diner dat de gedroomde roots blootlegt van een chef op zoek naar verbinding.

TEKST: MICHEL VERLINDEN FOTO: SASKIA VANDERSTICHELE

De

Eat & Drink

Vlaamsesteenweg 19, Brussel, jayubxl.be

Jayu •••

Inzichten

Wat weet tekenaar Jango Jim van het leven?

‘Ik kan een traan wegpinken bij een meesterlijk gemaakte smos’

Welke misvatting bestaat er over jou?

Dat ik altijd goedgezind ben. Mijn werk is vrolijk, maar ik ben een pragmatische optimist: ik teken om mezelf, en hopelijk anderen, op te tillen.

Wat kan jij dat anderen niet kunnen?

Metershoge muurschilderingen maken met een hoogtewerker. Mooie details spotten in de wereld waar de meeste mensen aan voorbijlopen.

In welk ander vak zou je ook top zijn?

Sandwichmaker van supergoede broodjes met namen die verwijzen naar bekende personen.

Zodat je bijvoorbeeld een ‘Bruce Brie’, een ‘David Lunch’ en twee kofﬁes kan bestellen.

Als je jezelf een andere naam kon geven, welke zou dat dan zijn?

Als ik een dj zou zijn geworden, had ik de naam

Marcel Frangipane overwogen, maar ik ben heel blij met Jango Jim als artiestennaam.

Welke fout maak je keer op keer tijdens het creatieve proces?

Mezelf tijdens het tekenen verliezen in details die niemand ooit zal opmerken. Pixels en lijnen waar zelfs een microscoop van zou geeuwen.

Wat heeft je werk of je publiek je geleerd over het leven of over jezelf?

Wat ik maak vanuit mijn eigen emoties – twijfel, gemis, hoop – raakt het diepst.

Doe je iets speciaals op je verjaardag?

De ideale verjaardag voor mij is een vernissage van een expo: je viert samen met vrienden wat je gemaakt hebt, en iemand anders doet de afwas.

Wat had jij pas op erg late leeftijd door dat iedereen allang wist?

Dat niet iedereen per se weet wat hij aan het doen is.

Welke lifehack verbeterde je leven?

Niet wachten op inspiratie en gewoon beginnen met tekenen. En gember schillen met een lepel.

Welk nutteloos weetje wil je delen?

Haaien zijn ouder dan bomen.

Kijk je vaak in de spiegel?

Niet genoeg. Soms merk ik plots dat ik een stukje ben vergeten te scheren of dat er nog verf aan mijn neus hangt, en dan begrijp ik ineens waarom mensen zo vriendelijk naar me glimlachen.

• Jango Jim is in 1985 geboren als Dimitri Sakelaropolus, maar koos als tekenaar toch voor een artiestennaam

• Hij studeerde Engelse literatuur aan de Universiteit Antwerpen

• Zijn geestige, kleurrijke, opmonterende, en ja, zelfs psychedelische tekeningen springen je in het oog vanaf afﬁches, animatieﬁlms, strips, illustraties en muurschilderingen. Van Brussel tot in Tokio, en van The Guardian tot in Bibliotheek Ganshoren

Waar kijk je naar uit de komende maanden?

Leuke nieuwe projecten, het Grafixx-festival in Antwerpen, en winterdagen waarop je zonder schuldgevoel binnen kan koffiedrinken, tekenen en films kijken.

Naar waar zou je willen verhuizen?

Brussel is een zalige thuishaven: genoeg leven om te inspireren, genoeg chaos om het interessant te houden.

Wie verdient het écht om heilig verklaard te worden?

De uitvinder van de andalousesaus.

Wie is de bekendste persoon met wie je ooit sprak?

Will Smith, vooral dankzij het harde werk van mijn vrienden Adil en Bilall. En recent ontmoette ik tekenheld Jamie Hewlett (van Gorillaz) in Londen, heel speciaal.

Hoeveel personen ben jij verwijderd van bekend persoon X?

Ik gaf ooit een workshop in Charleroi en zat aan tafel met de Belgische en Nederlandse koning.

Welke wet zou je meteen afschaffen?

De wet van Murphy.

Welke wet zou je meteen invoeren?

Een wet die mensen verplicht om tijd te nemen voor spel, rust en verwondering, en ervoor zorgt dat niemand stress moet hebben over geld of geluk.

Doe eens een toekomstvoorspelling.

Ik zie een mix van Terminator en WALL·E

Voor welke breed gebezigde uitvinding ben jij bijzonder dankbaar?

Zonder bril was ik een gevaar in het verkeer.

Wat is kunst?

Iets maken met liefde en passie, en dat gevoel overbrengen op anderen. Ik kan een traan wegpinken bij een meesterlijk gemaakte smos.

Welke levenswijsheid wordt overschat?

‘Het gras is altijd groener aan de overkant.’ De wilde bloemen of het onkruid in mijn tuin zijn wel van mij. MICHAËL BELLON

Joie de vivre, de expo van Jango Jim, loopt tot en met 28/3 in Bibliotheek Ganshoren, ganshoren.bibliotheek.be