BRUZZ Select december 2025

Jennifer Heylen & Michael Abay gaan op zoek naar

The best immigrant

La magie des photos de famille au PhotoBrussels Festival

Roméo Elvis & Oscar and the Wolf

From solo paths to a shared pact

OPERA IS THE PERFECT GIFT

OFFREZ UN CHÈQUE-CADEAU DE LA MONNAIE

SCHENK EEN CADEAUCHÈQUE VAN DE MUNT

On the cover

10Roméo Elvis & Oscar and the Wolf find each other and themselves in the Garden of Eden Stories

22 The German artist Elmar Trenkwalder pushes the boundaries of ceramics

26 Le punk rock salvateur des Lambrini Girls

28 Jennifer Heylen en Michael Abay delen een uppercut uit in de Streamz-reeks The best immigrant

32 Met Powerplay leggen Bruno Vanden Broecke en Andie Dushime de machtsverhoudingen in het theater bloot

Every month

08Stem uit de stad Farbod Fathinejadfard

14Portret Mercedes Dassy

16 In the picture The Anonymous Project by Lee Shulman

21Q&A Who is giving the Brussels underground its oxygen to keep experimenting?

December 2025 / January 2026 21 25 28

25 Check it out Angrybodies

46 Nightlife Palms On Fire

Picks of the month

06 Made in Brussels

36Music

38Theatre & Dance

40Art & Literature

42Film

44 Eat & Drink 5x bibimbap

Cover: Daniil Lavroski

COLOFON

Dernier cri

NL/ In dit magazine herinnert de Brusselse choreografe Mercedes Dassy ons eraan dat schreeuwen onze eerste daad is. Dit laatste nummer van Select draagt die echo mee: in Farbod Fathinejadfards kritiek op een minachtende overheid en in de rebelse punk van Lambrini Girls. Het is ook onze eigen schreeuw: met het stoppen van dit blad verdwijnt een brug tussen gemeenschappen, Vlaamse, Franstalige en ver daarbuiten. Zoals Roméo Elvis en Oscar and the Wolf (op de cover), die samenwerken ondanks hun verschillen. Nog één keer laten we het horen: cultuur kent geen grenzen.

FR/ Dans l’interview qu’elle nous accorde, la chorégraphe bruxelloise Mercedes Dassy rappelle que crier est notre premier geste au monde. Ce dernier numéro du Select – qui cessera en 2026 – en porte l’écho : celui de Farbod Fathinejadfard face au mépris du gouvernement, et celui, punk et révolté, des Lambrini Girls. C’est aussi le nôtre, la rédaction, car avec Select disparaît un pont entre communautés, flamande, francophone et bien au-delà. À l’image de Roméo Elvis et Oscar and the Wolf (en couverture) qui ont collaboré en framish. Nous le crions une dernière fois : la culture n’a pas de frontières.

EN/ In this issue, Brussels-based choreographer Mercedes Dassy reminds us that shouting is our very first act. This final issue of Select carries that echo: in Farbod Fathinejadfard’s critique of a dismissive government and in the rebellious punk energy of the Lambrini Girls. It is also our own shout: with the end of this magazine, a bridge between communities – Flemish, French-speaking, and far beyond –disappears. Like Roméo Elvis and Oscar and the Wolf (on the cover), who collaborate despite their differences. Once more, we declare it loud and clear: culture knows no boundaries.

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar OPLAGE 46.000 exemplaren ADVERTEREN? Angela Mngongo, 02-650.10.81, angela.mngongo@brusselmedia.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be EEN KLACHT INDIENEN? klachten@bruzz.be, www.bruzz.be/klachten ALGEMENE DIRECTIE Johan Goossens COÖRDINATOR BRUZZ MAGAZINE Maarten Goethals COÖRDINATOR SELECT Tom Zonderman ART DIRECTOR Heleen Rodiers EINDREDACTIE Kurt Snoekx, Sophie Soukias WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Eva Christiaens, Heleen Rodiers, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Farbod Fathinejadfard, Andy Furniere, Tom Peeters, Niels Ruëll, Matisse Van der Haegen, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Aurélien Garcia FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Palms on Fire, Ivan Put, Sophie Soukias, Saskia Vanderstichele VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Johan Goossens, Flageyplein 18, 1050 Elsene

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

A turn of the page

Over the past three years, under the name Select, you received a monthly trilingual magazine that showcased Brussels’ cultural activities in all their richness. Interviews with the most interesting creators, analyses of the most pressing phenomena, images from the most passionate photographers, tips for the best concerts, films, exhibitions, theater performances, shows, as well as food and fashion trends – always with the same ambition: to bring you closer to the soul of the city.

A magazine that reflected Brussels in Dutch, French, and English articles, and at

the same time offered a unique and idiosyncratic continuation of a long tradition of incisive and revealing cultural reporting at the Vlaams Brusselse Media. First under the name Tram 81, then AGENDA, BRUZZ, and finally Select Due to the budget cuts by the Flemish government and a reduction in subsidies for BRUZZ, we must, unfortunately, lay this separate publication to rest in 2026. “These cuts are extremely regrettable”, sums up DJ, producer, and all-round Brussels ambassador Lefto, who in our penultimate issue shared the records that changed his life. “Select reaches far more than just the

Flemish in Brussels. Losing this connecting cultural factor is a great loss for a city with such rich diversity.”

That – connecting, questioning, revealing the pulse of the city – was exactly Select’s mission. Over the past three years, we watched Brussels change, buzz, collide, and bloom. We were invited into the studios of young, emerging artist, held candid conversations with creators who love this city but are also unafraid to challenge it. We uncovered the newest currents, and sought connections between the local and the global, tradition and innovation. Select aimed to be not only a

guide but, above all, a window. No authority, but an invitation.

A magazine like Select does more than inform. It creates connection, and Brussels perhaps needs that connection more than ever. In a city where languages, generations, and backgrounds intersect, a cultural magazine functions as a public space: a place where stories converge, where creators get a voice, and where you discover what you might otherwise have missed. Select brought worlds together that do not naturally find each other, and that is precisely what made it so valuable for Brussels.

Such media create visibility for everything that starts small, is vulnerable, or is still finding its place. They ensure that artists do not work only for those who already know them, but can reach an audience as diverse as the city itself. Brussels thrives thanks to its cultural creators, but creators also thrive thanks to spaces that show, contextualize, and defend their work. That is why the disappearance of a magazine like Select is more than a loss on paper: it is a piece of the city’s cultural infrastructure that vanishes.

For this reason, we are most grateful to

you, dear reader. For your curiosity, your patience with our trilingual twists, and your love for a city that is never finished. We hope you continue to cherish that love. Without Select, Brussels remains a place that needs stories and people willing to hear them. Culture always finds a form. Even when a page is turned, we trust that new windows will open, just as artists do time and again. And we hope that we can continue to share part of that culture online, so that stories, discoveries, and creative impulses remain accessible even without paper.

THE EDITORIAL TEAM

Made in Brussels Capital craftsmanship

Eye-catching vases

EN Textile artist Shishi San builds her distinctive universe from brightly coloured wool. In her tufted vases, her love for textiles and her Vietnamese roots come together.

Shishi San’s affinity for textiles was clear from a young age. As a teenager, she would embroider her own clothes. She later attended the IATA arts school in Namur, before going on to study architecture and fine arts. “It was through textiles, sewing and embroidery that I discovered the punch needle, a technique for making rugs by hand”, she explains. “In 2019, I came across tufting. It allowed me to translate my drawings into wool on a much larger scale, and far more quickly than with a punch needle.”

As always, she was driven by a great sense of curiosity. She taught herself the technique by observing, testing and, above all, practising endlessly. As tufting grew in popularity, getting a particular boost during the pandemic, she felt the urge to distinguish herself. “It’s a fairly accessible technique. For that very reason, I wanted to create something that

Text Maya Toebat Photo Alix Joiret

was a true reflection of my visual and cultural identity.”

VIETNAM

San grew up in Belgium but was adopted from Vietnam. She has always been drawn to her roots. The wider Asian culture, with its crafts and visual language, has also nourished her artistically. “That said, Brussels has left its mark just as much”, she says. “I live in the Marolles district, where the antique shops and the flea market are a constant source of inspiration. I find the historical and cultural atmosphere stimulating, and I often come across objects from East Asia there.”

The iconic Asian vases, in particular, struck a chord. San began to wonder if she could recreate them in her own distinctive way. This led her to explore the sculptural possibilities of wool. In 2022, this culminated

in her first tufted vases: brightly coloured, three-dimensional objects that are at once playful, graphic and poetic. The fluffy vases are a delight for the senses. “Looking at them is almost a form of visual touch, thanks to the interplay of light and shadow”, she says. “I love to play with colours that contrast, yet still complement one another. Above all, I want to evoke a feeling of softness and joy.” Following a group exhibition at EDJI Gallery in Ixelles, San is now working on a special commission for Stromae. This piece will be a vase but, as every creation is unique, she is once again exploring new forms and colours. “I can already picture what it will look like, and I think I’m going to love it”, she laughs. “That’s the beauty of my work: I get to make the things I love creating most, and they align perfectly with my own values and desires.” shishisan.com

LIVING SILVER

EN/ The Swiss goldsmith Joanne Guiraud has been based in Brussels for years, with her jewellery now available in a growing number of boutiques. Her rings and bracelets seem to flow around the hand or wrist, while her earrings appear to creep along the ear. She describes her work as a blend of sensuality and storytelling. Those wishing to hear these stories firsthand can now join her goldsmithing workshops at the Simone Showroom in the Dansaert district. (EC)

JOANNE GUIRAUD Two fingers ring, 320 euro, joanneguiraud.com

Schuif aan

NL/ Zoekt u nog een voldoende groot tafellaken voor uw kerstfeest? Het Brusselse merk Egalcoeur maakt patchwork-tafellakens op bestelling. Textielontwerpster Léa Tingaud is afkomstig uit de Franse Charente en laat zich naar eigen zeggen inspireren door de natuur, wandelingen en verre reizen. Ze naait elk laken, maar ook keukenhanddoeken of stoffen placemats zelf in Brussel. Dat oogt soms wat cottage core, maar het is winter. Wie wil dan niet huiselijk samendrommen? (EC)

EGALCOEUR Nappe model 1, vanaf 190 euro, egalcoeur.com

Roulez jeunesse

FR/ Les voyages à vélo, on connaît. Mais que diriez-vous de rouler avec du vieux matériel de voyage ? Cousons Cousine revalorise d’anciennes toiles de tente pour en faire des sacs de vélo et de voyage pratiques. Vous les attachez facilement autour du guidon, du cadre ou même à la taille, puis vous n’avez plus qu’à sortir votre pique-nique. L’atelier se situe dans le quartier européen et se visite sur rendez-vous. Vous pouvez y choisir vous-même les couleurs et les tissus. (EC)

COUSONS COUSINE Tantine Bike, 269 euros, cousonscousine.com

UN

AMOUR D’AMARETTO

FR/ Du tiramisu à l’amaretto sour, en passant par le Godfather : à l’approche des fêtes, les occasions d’ouvrir une bouteille d’amaretto ne manquent pas. Il existe désormais aussi une version bruxelloise de cette liqueur italienne aux saveurs d’amande. Amouretto, brassé avec amour à Forest apporte une touche chic à vos dégustations de Nouvel An. (MVDH)

AMOURETTO 35 euros la bouteille de 50 cl, amouretto.be

SNELLE SOKKEN

NL/ Van marathons die als festivals worden gevierd tot Strava als sociaal netwerk: joggen is overal. En daarvoor zijn ademende, lichte sokken onmisbaar, stelt het Brusselse merk Cours Cours. Het zijn immers niet de felgekleurde spandex-outfits, maar deze attributen die je over de finish dragen. En ze mogen gerust opvallen: van zachtroze tot kanariegeel en diep violet. (MVDH)

COURS COURS 17 euro voor een paar, Instagram: cours_cours

MStem uit de stad Farbod Fathinejadfard

‘Ik ben moe van het eeuwige “tegen”. Ik wil zien wat er wél kan’

eer dan vijfhonderd dagen zonder Brusselse regering. Terwijl de stad haar morgen bouwt, graven politici ons dieper de diepte in. Zij krijgen hun loon, organisaties kruimels. Staken is soms het enige wapen dat overblijft. De besparingen bij BRUZZ zijn geen cijfers maar wonden. Papier, geluid, zicht, ademruimte – alles slinkt. Een stad verliest een stem. Verzet en liefde is wat rest. Brusselse politiek lijkt vandaag vooral anti: tegen de ander, tegen verandering, tegen moed. Blokkeren is makkelijk. Bouwen vraagt verbeelding, verbinden lef. Ik ben moe van het eeuwige ‘tegen’. Ik wil zien wat er wél kan, durven dromen, doen, zorgen. Zwijgen kan ik niet; de stad dringt zich op, eist woorden. De voorbije weken dwarrelden indrukken door me heen: Kae Tempest die de lucht deed trillen; de Brusselse onderhandelingen die opnieuw vastlopen; de wereld die in brand staat, en politici discussiëren over wie het luciferdoosje mag vasthouden. Ondertussen snijdt de federale machine met chirurgische precisie in alles wat ooit gemeenschappelijk was: sociale zekerheid, pensioenen, werkloosheid, langdurig zieken, kunst, cultuur, dans- en muziekonderwijs, buurtprojecten. Wat ooit een fundament was, wordt nu een spreadsheet. Solidariteit is een gunst geworden, geen recht meer. Empathie mag alleen nog bestaan binnen de grenzen van wat budgettair haalbaar is. En dan is er onze premier, meneer De Wever, met zijn lessen over welvaart en verantwoordelijkheid. Op dat moment voel ik een woede die niet rationeel is, een collectieve verzuchting die al te lang in onze kelen vastzit en luid klinkt in woorden die niemand hardop durft te zeggen: in alle beleefdheid en met alle respect, go fuck yourself, meneer De Wever. Sommigen vinden dat te fel, te emotioneel. Anderen lachen, klappen of krabben in hun haren. Maar het doet er niet toe. Ik ben opgegroeid onder een regime dat cultuur, idealen en vrijheid systematisch en met zachte hand

ontmantelde, en dat laat ik me geen tweede keer overkomen. Wie bent u om ons de les te lezen over welvaart en verantwoordelijkheid? Wij, de mensen die dit land dragen met ons werk, onze zorg en vermoeidheid, weten wat een welvaartsstaat, en dus solidariteit, is. Uw partij zit al meer dan tien jaar mee aan de macht. Met als resultaat een verzwakt weefsel, onderwijs dat kraakt, zorg die op instorten staat, leraren te kort, verpleegkundigen opgebrand, kunstenaars verarmd. Vermoeidheid heet nu verantwoordelijkheid, besparen vooruitgang, vernietiging hervorming. Beleid na beleid wordt het collectieve ontmanteld dat generaties voor ons hebben opgebouwd. En telkens wanneer u “verantwoordelijkheid” zegt, bedoelt u “gehoorzaamheid”. Misschien zijn we vergeten wat solidariteit is: geven zonder winst, zorgen zonder berekening, de ander erkennen als mens. We laten het gebeuren. We scrollen, zuchten, lachen cynisch. Maar het is nog niet te laat. Verandering begint niet bij macht, maar bij weigering, bij het moment dat iemand zegt: nee, niet in mijn naam, het is genoeg. Ik schrijf dit niet als politicus of academicus, maar als acteur. Iemand die leeft van taal, verbeelding, het spel tussen wat is en wat zou kunnen zijn. Mijn leven lang probeerden anderen mijn bewegingen te bepalen. Ze zeiden: “Wees jezelf, maar niet te veel. Doe mee, maar niet te luid. Wees kwetsbaar, maar niet ongemakkelijk.” Het is een subtiele vorm van beheersing: authenticiteit mag, zolang ze niet ontwricht. Ik hoef niet te vechten om mens te zijn of acteur – dat bén ik. Ik vecht voor mijn plek en tegen de stille verwachting dat ik kleiner moet zijn, bescheidener, beter aangepast. En dus blijf ik schrijven, spelen, spreken. Niet om te pleasen, maar te herinneren, te zeggen dat macht geen natuurwet is, gehoorzaamheid geen deugd en solidariteit geen luxe. Zolang wij woorden laten snijden, lichamen verzamelen en harten slaan, is er hoop. Hoop zonder begroting, limiet of macht die haar kan doden. Hoop die zegt: hier zijn wij, dit is ons leven, dit is onze stad – en wij geven het niet weg.

Farbod Fathinejadfard is theatermaker, acteur en dichter. Beurtelings schrijven hij en Bwanga Pilipili hier over het leven in hun stad.

SCRIABIN: LE POÈME DU FEU

A JOURNEY BEYOND THE REAL WITH KAZUSHI ONO (CONDUCTOR), EVA GEVORGYAN (PIANO), VLAAMS RADIOKOOR (CHOIR) & NAZANIN FAKOOR (VISUAL CONCEPT)

Roméo Elvis & Oscar and the Wolf In the garden of Eden

EN Once upon a time, there was a jardin sauvage in which two creative souls found each other and themselves again: Roméo Elvis and Max Colombie, better known as Oscar and the Wolf. Their musical worlds merged into a vibrant, eclectic EP, now ready to bloom on stage at Ancienne Belgique.

Text Tom Zonderman

We usually do interviews in Frenglish”, the PR manager replies in the classy lobby of The Standard when

I ask which language the French speaking rapper and the Flemish pop singer prefer to communicate. “Let’s do Framish: a mix of Flemish and French”, Roméo Elvis winks when we get to sit down with the both of them, four floors up in a cavernous, eerily empty ballroom that looks like it’s been plucked straight from The Shining. “Your Dutch is pretty good, but you’re shy”, says Max Colombie, his head buried deep in his hoodie. Bref, we settle on English, with a smattering of French and not a single word of Dutch.

Roméo Elvis is dressed casually, but looks fresh-faced. As he idly twirls a fidget spinner between his fingers, various tattoos peek out from beneath the sleeves of his T-shirt. On his forearm, the letters “TPA” are visible, a nod to his 2022 album of the same name and short for “Tout Peut Arriver” (“anything can happen”), a life philosophy that has driven him in recent years. It’s a mindset that also led to this coming together, which the pair are celebrating with three shows at the AB and an EP, Jardin, an eclectic mix of

rap and dance that shifts from melancholic to festive in a heartbeat. “We mix everything up, just as it should be in Belgium”, Colombie adds with a grin.

The collaboration between Roméo Elvis and Max Colombie is surprising, yet it makes perfect sense when you trace their trajectories. Both artists have always walked a fine line between the mainstream and the indie scene. Born just a year apart, in 1991 and 1992, they grew up on the outskirts of Brussels, in Linkebeek and Dilbeek. Both released their debut albums in 2014, and since then, they have experienced soaring success alongside turbulent times. After a difficult period, Roméo Elvis rediscovered his place with his Écho project, taking a more introspective route than ever before. Meanwhile, Max Colombie confronted his own demons on his album TASTE, gradually working his way back into the light after a dark phase.

Despite walking such similar, rocky roads through the Belgian pop music landscape, they had somehow never crossed paths – until now. “Which is crazy, really, because Belgium is so small”, says Colombie. “I find it easier to meet artists from the Netherlands than from across the linguistic divide.” “I have Flemish roots, so I’ve always had good relationships with Flemish people”, Roméo Elvis chimes in. “With Zwangere Guy, of course, but also with bands like Hooverphonic. Flanders embraced me far quicker than Wallonia did. The first time I was on a magazine cover, it was in Flanders.”

It’s hard to believe you’d never met before.

MAX COLOMBIE: (Looks at his counterpart) Do you remember that time at the Red Bull Elektropedia Awards? We were both nominated, but Roméo won everything. And I was thinking: who is this guy?

ROMÉO ELVIS: The language barrier got in the way, I guess. And no matter how you look at it, there were real cultural differences – not just the language itself, but the way music is made, received, and promoted in the different communities. On top of that, we were making completely different kinds of music. My career has also been focused on France, which is a demanding audience that requires careful attention. So collaborating with someone who initially seemed so far removed from my world wasn’t exactly at the top of my mind. But that’s exactly what this project is about: going beyond your expectations and what you think you know

about someone else.

COLOMBIE: Two camps becoming one entity. Like Romeo and Juliet. It really feels like that.

And how did Romeo and Juliet finally found each other?

ROMÉO ELVIS: For the past two years, I’ve been looking for new sounds. I was tired of only making rap music and focusing on the French scene. I wanted to be able to dance, to make my audience move. Before I threw myself into rap, I used to go clubbing a lot. I loved drum ‘n’ bass and minimal techno. I wanted to go back to those sounds. My friends had been telling me for ages that I should work with Max. We already shared a bassist and a keyboardist. Our managers know each other...

COLOMBIE: At some point, we just started texting each other.

“Roméo isn’t your stereotypical rapper. There’s a depth and poetry in his music that has even made me cry”

Max Colombie

ROMÉO ELVIS: I asked him what he thought of Travis Scott at Les Ardentes. Then he sent me a selfie of himself and a picture of my face on a poster at the festival.

COLOMBIE: I wrote that I had to take pictures of him on posters because we never saw each other in real life. (Laughs)

ROMÉO ELVIS: My manager suggested I should look Max up, to soak up the kind of inspiration I was looking for. I was curious, so I thought: why not? We ended up cooking together, and I realised straight away: this guy is cool. If I don’t fuck with the person I’m working with, it’s not going to happen. But Max is goofy. A pince-sans-rire, as we say in French. He’s funny, but not in a way that makes you laugh out loud. Sarcasm is his weapon. We just clicked and started making music, very naturally. Afterwards, I realised it was more than that: two cultures were melting together, and I thought that was a beautiful thing.

What did you secretly hope to discover in each other?

Roméo Elvis

— Born in 1992 in Uccle, broke through in 2014 with his debut album Morale

COLOMBIE: I became a fan of Roméo’s when I heard his track "Orangé" and saw the video for the song. It honestly made me cry. That’s when I understood the depth and poetry in his music. He’s not your stereotypical rapper.

— Known for his introspective lyrics and blend of rap, pop and electronic influences

— After a turbulent time, he redefined himself with the EPs Les galeries and Écho

Max Colombie

— Born in 1991 in Jette, launched his musical career with his project Oscar and the Wolf in 2010

— Conquered the biggest Belgian stages with his blend of dreamy pop, electronica and R&B

— Found his way back into the light after a dark period on his album TASTE

You’ve collaborated with a lot of people, Roméo. From your sister Angèle to Zwangere Guy, Loyle Carner and Damon Albarn. But for you, Max, this is a first. Why is that?

COLOMBIE: I was always used to being in my own ivory tower. I couldn’t imagine someone else painting on my canvas while I was in the middle of creating something. But then I saw that Roméo and I have been through so many of the same things. The way our careers took off, the anxiety and stress that come with the job… It was an eye-opener to meet someone with similar struggles.

You both swapped Brussels for the countryside a few years ago. Was it for the same reasons?

ROMÉO ELVIS: For me, it was the pandemic. I needed a garden. My wife is French, but she wanted to build a life here, start a family.

The whole package.

COLOMBIE: I thought I was a real city boy because I went out so much. In the city, it’s

Music Roméo Elvis & Oscar and the Wolf bloom in the Garden of Eden

so easy to call someone and be out the door two minutes later. But eventually, I noticed how much anxiety that was causing. I didn’t realise it at the time, but it’s incredibly draining to be constantly surrounded by people. I realised I’m actually an introvert. And yeah, that’s when you start drinking and taking drugs to get over that hurdle. Leaving Brussels saved me.

You live in a beautiful country house with a large, lush garden, Max. How symbolic is it that your EP is called Jardin?

COLOMBIE: We made the EP in my garden, so the title just felt logical. The songs we recorded are very eclectic. Just like nature. The EP is a kind of jungle, a nature sauvage There’s so much beauty and order in nature. And it’s precisely that contrast between order and chaos that’s so interesting, because it always comes back to nature, to beauty, to perfection. When those dualities come together, a kind of synergy is created, and something beautiful grows from it. In Romeo and Juliet, the garden is also the one place they can be together, where their love can blossom.

ROMÉO ELVIS: We’re two artists with ten-year careers behind us, with all the ups and downs, the doubts and the drama, and now we’re in our thirties and we realise: this is the place where I feel most at ease.

“Je vais rester dans le fond du jardin avec ma famille pendant que le monde pète” (“I’ll stay at the bo om of the garden with my family while the world burns”), goes the line in the song “Lose My Baby”. Is this garden your Garden of Eden?

ROMÉO ELVIS: Exactly. A safe place. You can keep the outside world at a distance, yet still feel completely at ease. And it’s the last natural piece of humanity. Every time I was here, the sun was shining too. It was weird.

Ideal for a dip in the pool, as we saw on Instagram.

COLOMBIE: (Perks up) I love the feeling of weightlessness when you’re underwater! Gravity just disappears. There’s no sound. It feels safe.

ROMÉO ELVIS: So pure.

COLOMBIE: Like you’re back in the womb. That’s probably why we feel so good in water...

ROMÉO ELVIS: A swimming pool also reminds me of my childhood. As a kid, you always wanted to dive as deep as you could. A wonderful feeling.

COLOMBIE: I always imagined I was a superhero underwater.

ROMÉO ELVIS: Yes! Spider-Man. As a kid, it felt like you could fly.

“All those shitstorms you find yourself in make you doubt everything. You start to question yourself. Who am I?”

Roméo Elvis

Are you a sheep farmer now, Max? I saw some sheep in your video.

COLOMBIE: I have other little lambs to look after. (Laughs) A shepherd comes by four times a year, and his sheep stay for two weeks to keep the grass short. You can’t do a job like that with a lawnmower. I think the animals are amazing. I’ll have a chat with him, hear about what kind of sheep we have this time, how many he’s sold, that sort of thing. It’s nice to see life following its own rhythm, completely separate from our hectic schedules. There’s something calming in observing the way nature organizes itself, it reminds me that not everything can or should be controlled.

“Elvis, tu fais un EP avec une folle?” (“Elvis, are you making an EP with a crazy fairy?”) goes the falsely incredulous line in “M’en Ballec”. Do you get a lot of comments about your collaboration?

ROMÉO ELVIS: For us, hanging out and making music together is completely natural, it’s like a friendship. But, of course, you know the world we live in... But you have to dare to transcend yourself, your limitations, your ways of thinking. That’s what “M’en ballec” means, too: “Je m’en bats les couilles.” (“I don’t give a fuck.”)

Max once told me he wants to look larger than life with his eccentric outfits, otherwise he feels he doesn’t deserve to be on stage. Do you recognise that, Roméo?

ROMÉO ELVIS: I love hearing that; I’ve never heard him say it before. I thought I was known for who I was. But being an artist is about more than just the music: it’s also about style, culture, your whole aura. I’ve learned that from Max.

COLOMBIE: I think it’s mostly about honesty and approaching the project in a childlike, open, perhaps even slightly naïve way. But it’s also about a healthy dose of luck. To last ten years, that’s when the real work begins. You have to understand who you are and what you represent.

As an artist, your life is under a magnifying glass. Has that become easier to bear over time?

COLOMBIE: You grow a thick skin over the years. Online comments don’t get to me anymore. I’ve realised the world isn’t going to change. Sometimes I’m even grateful for it, because in a way, those comments also attract good people.

“Je me sens redevenir quelqu’un” (“I feel like I’m becoming someone again”), you sing in “Ceiling”, Roméo, a clubby track about enjoying life.

ROMÉO ELVIS: I feel that with this EP, I’ve started making things for the right reasons again. All those shitstorms you find yourself in make you doubt everything. You start to question yourself. Is what I’m doing worthless? Does it mean anything? Who am I? But when you reconnect with your real passion, and you don’t give a damn about the rest, you remember why you do it. So, yes, I’ve found myself again.

Last question: are you two still painting?

COLOMBIE: No, I stopped after my studies. I was traumatised by school.

ROMÉO ELVIS: I still draw and paint, yes. Next time, we’ll put on an exhibition together!

The ep Jardin is out now. Roméo Elvis & Oscar and the Wolf will perform on 14, 15 and 16/12 at the Ancienne Belgique, abconcerts.be

ROMEO EN JULIA IN DE TUIN VAN EDEN

NL/ Er was eens een jardin sauvage waar twee creatieve zielen elkaar vonden én zichzelf terugvonden: Roméo Elvis en Max Colombie van Oscar and the Wolf, wier muzikale ideeën en persoonlijkheden samensmolten in een veelkleurige ep. Hun huwelijk consumeren de twee artiesten met drie concerten in de AB.

ROMÉO ET JULIETTE AU JARDIN D’EDEN

FR/ Il était une fois un jardin sauvage où deux esprits créatifs se sont rencontrés et ont trouvé leur voie : Roméo Elvis et le chanteur Max Colombie d’Oscar and the Wolf, dont les idées musicales et les personnalités ont fusionné dans un EP coloré. Les deux artistes passeront trois soirées de noces à l’AB.

Mercedes Dassy, chorégraphe

‘Plus le monde va mal, plus je comprends le sens de mon métier’

FR La Bruxelloise Mercedes Dassy ouvre la première édition des Live in Brigittines avec la performeuse et DJ Yasmina Tayoub alias GEM&I. Une soirée pensée comme un espace de liberté pure, où la chorégraphe bruxelloise laisse parler ce « fondamental » qui la guide depuis toujours : l’instinct.

Texte & photo Sophie Soukias

Il y a des artistes qui sentent les secousses avant tout le monde ; Mercedes Dassy fait partie de ceux-là. Elle a 22 ans quand une petite voix intérieure lui souffle de quitter la S.E.A.D. Salzburg Experimental Academy of Dance avant la dernière année. « Ma mère n’était pas du tout d’accord avec ce choix », se souvient-elle. Mais elle, elle voulait « absolument travailler » et en avait « assez d’être une élève ». De retour à Bruxelles, elle accepte tout : Voetvolk, Compagnie3637, Notch company… L’urgence est totale. Et dans les studios vides où elle s’entraîne seule, loin des regards, surgissent ses propres gestes. Elle crée Pause, son premier solo. À cet instant, elle comprend : elle sera chorégraphe.

SIMONE DE BEAUVOIR & FKA TWIGS

Depuis, sa trajectoire – aujourd’hui artiste associée à Charleroi danse mais aussi active dans les domaines du cinéma, de la musique

et du théâtre – épouse les remous d’une époque instable. En préparant i-clit (2018), référence directe à l’organe féminin, le monde s’apprête à basculer dans #MeToo. Elle se retrouve alors face à un dilemme : « Comment montrer un corps dansant libre, partiellement dénudé au nom du féminisme sans qu’il ne soit récupéré ? » Sur scène, elle revendique sa liberté, mais doit affronter gestes et regards déplacés – jusqu’aux photos de spectateurs au smartphone. La violence qu’elle dénonce se manifeste dans les coulisses mêmes.

Son travail est traversé par une double filiation : sa mère, historienne de l’art, et « des références intellectuelles blanches comme Simone de Beauvoir » d’un côté ; de l’autre, la pop, le R&B, Beyoncé et Rihanna, qui ont formé la musicalité de sa danse. « Ado, mon rêve était de danser dans le clip vidéo d’une star pop. » Longtemps, FKA Twigs reste son ancrage pour mettre son corps en mouvement, bien loin des écoles contemporaines où « le rapport à la musicalité est souvent assez pauvre ».

Lorsque surgit B4 summer (2020), deux tempêtes grondent : la pandémie et l’onde mondiale de Black Lives Matter. Dassy retourne le doigt vers elle-même : « Certes, je suis une femme et j’ai vécu des violences en tant que femme, mais je suis aussi une personne blanche… j’ai un privilège, et qu’on le veuille ou non, on participe à une certaine violence systémique. » Cette lucidité devient vertige – « J’étais dans un état d’hypersensibilité exacerbée. L’injustice du monde – celle que je percevais dans la rue, dans les médias, dans les spectacles – m’était devenue insupportable. » Elle veut répondre par un cri. « Il faut qu’on apprenne à crier parce qu’on n’a pas appris à crier alors que c’est la première chose qu’on fait en arrivant dans ce monde. »

LE LAIT QUI GICLE

Ruuptuur (2022) suivra : quatre danseuses, quatre centaures-cyborgs, une colère commune, « la colère nécessaire à faire péter le système ». Elle donne tout, trop. Elle tient « jusqu’au bout » puis s’effondre : « Je me sens vraiment très mal. Je suis en arrêt de travail, je veux arrêter ce métier. » De la dépression et de l’anxiété surgira Spongebabe in L.A. (2024), portrait d’une icône pop post-apocalyptique en répétition. Elle puise dans ses propres textes, qu’un EP prévu pour 2026 (avec Maxime Pichon) prolongera. Une fois encore, elle convoque une figure futuriste pour s’extirper de « notre humanité nulle et dysfonctionnelle ».

En pleine création, elle apprend qu’elle est enceinte. Nouvelle mutation, nouvelle couche de réalité qui nourrira la pièce. Elle danse jusqu’au huitième mois, remonte sur scène trois mois après l’accouchement : « J’ai ce souvenir du lait qui giclait littéralement sur scène. » Il lui faudra un an pour prendre plaisir à jouer le spectacle. Aujourd’hui, elle dit l’aimer et « adorer le partager ».

Le monde reste dur, « hyper dark ». Les retours de bâton contre les mouvements féministes et antiracistes ne lui échappent pas. Mais quelque chose, en elle, résiste : « Comme je suis maman, je suis obligée d’avoir de l’espoir. S’il n’y avait pas un réel espoir de changement porté par une puissance aussi forte, il n’y aurait pas ce backlash. J’ai l’impression que plus notre monde va mal, au plus je comprends le sens de mon métier. »

Laissez-la danser de Mercedes Dassy sera présenté lors de la première édition des Live in Brigittines, du 11 > 13/12, brigittines.be

Danseuse et chorégraphe à fleur de peau, les créations de Mercedes Dassy en disent autant sur ses états d’âme que sur l’état de la société.

Mercedes Dassy — Née en 1990 à Ixelles, elle grandit à Watermael-Boitsfort

— Étudie à la S.E.A.D. (Autriche), qu’elle quitte pour travailler comme interprète. Devient chorégraphe avec le solo Pause en 2015

— Multiplie les créations et affirme sa signature

— 2023 : devient maman

— 2023-24 : devient artiste associée à Charleroi danse

In the picture

TheAnonymousProject by LeeShulman

L’amour en Kodachrome

FR L’exposition avait fait sensation aux Rencontres d’Arles en 2019. Le Anonymous Project de Lee Shulman arrive enfin à Bruxelles, au Hangar, pour le PhotoBrussels Festival. Après avoir ouvert la porte de The House, impossible de regarder la photographie de famille comme avant. L’histoirecommenceen2017:LeeShulman(1973,Londres, Royaume-Uni),réalisateurdefilmsdansla publicitéetlesvidéosmusicales,fait l’acquisitiond’uneboîtedediapositives Kodachrome.Chocimmédiat.Lescouleurs vibrantes,lanostalgiebrute,lavieordinaire prêteàdisparaître :ilyvoitunmondeentier qu’ildécidedesauver.Depuis,ilchine compulsivementsureBay,dansles brocantesetlesmarchésauxpuces, réveillantdesimagespromisesàl’oubli. Une dizainedelivresplustardetdesexpositions danslemondeentier,ilestdevenula référenceabsolueenmatièredemémoire anonyme.

LetournantsejoueàArlesen2019. Au lieu d’accrochersagementsesarchives,Shulman imagineunemaison mid-century reconstituée.Cuisine,salon,chambresàcoucher, papierspeintsd’époqueetmobilierassortis : lesphotosreprennentplacedansundécor quisembleavoir été construitpourelles. SoncompatrioteMartinParr,icônedela photographieanglaiseauregard teinté d’une douceironie,tombesouslecharmede Shulmanetluiproposeunecollaborationoù sesimagesdialoguent avec cellesqu’ila chinées.

Suivrontd’autresprojets,dontletrès puissant Being There (2023),oùlephotographeportraitistesénégalaisOmarVictor Diopseglisse,parphotomontage,dansles scènesaméricainesdesannées1950-60: intérieursoùiln’étaitpasinvité,familles quinesontpaslasienne. Une manièrede rappelerquecessouvenirscoloréssont surtoutceuxdelaclassemoyenneblanche, dontlanostalgiecontinued’occuperle centreducadre.

MaisShulmann’estpasunsimplecollectionneur.Forméaucinémaetàlaphotoà Westminster,ilvoitpasserdesmilliers d’imagesetsaitreconnaîtrecellequiémeut, cellequiraconteplusquecequ’ellemontre. Mêmeuséesparletemps,lespellicules

argentiquesoffrentunequalitéquele numériquepeineparfoisàégaler.Etau milieudessouriresqui n’ont jamaisgaranti lebonheur,ilrepèrelachaleurquitraverse l’image,legestetendre,lalumièreposéepar hasardsurunvisage,uncadragemaladroit quisoudaindittout.

NOSTALGIE ANONYME

Ce quifonctionne,c’estaussil’anonymat. Pasdenom,pasdedate,pasdelieu:chacun projettesonproprescénariosurcescouleurs tropintensespourêtretotalementvraies. Shulmanassumecelégerdécalage,cette permissiond’exagérercequ’onveutvoir :de l’amour.Celuiquidébordedesglaçagesdes gâteauxd’anniversaire,desaprès-midisau jardin,desvisagesauxyeuxtendrement closquiinvitentau rêve etintensifientla nostalgie.Certainsphotographesamateurs etamatricesavaientunvraitalent,unsens

instinctifdelacomposition;Shulmanle repèreimmédiatement.

L’humour,enfin,estunfilrouge:unbébéà qui l’on sertducafédanssapoussette,deux damesplustoutàfaitjeunes,secouéesd’un fou rireaupointdeperdrel’équilibre,l’une laissantapercevoirsaculotteàbretelles. Imagescultes,quiquestionnent :peut-on s’appropriercessouvenirsintimesressuscités,destinésàresterdanslaconfidentialité d’unalbumfamilial,àprendrela poussièreetàs’effacer avec ceuxquiles ont vécus?

Laquestionplane,maislaréponsesemble évidente:ilaurait été tropdommagedene paslespartager. SOPHIE SOUKIAS

L’exposition The House, The Anonymous Project by Lee Shulman est à voir au Hangar du 23/1 au 17/5, hangar.art

Formé à la photographie à l’Université de Westminster, Lee Shulman sait, parmi des milliers d’images de famille, choisir celles qui feront la différence et susciteront en nous une émotion allant bien au-delà de la simple nostalgie.

Q&A

Who

is giving the Brussels underground its oxygen to keep experimenting?

EN Late January, you will discover fifteen musicians, DJs and performers at the latest edition of Sound Of the Belgian Underground (SOBU) at the AB. But in an era where everyone is expected to be “emerging”, is the underground still getting enough oxygen to keep experimenting?

Text

Tom Peeters

When organiser Different Class asked Sidney aka NMSS, one of SOBU’s two curators, what the term “underground” actually means to them, the response was unequivocal: nothing anymore. “Take electronic music. It originated in marginalised African-American communities, but has since grown into a global movement that embraces queer culture”, explained the Brussels-based DJ-producer of FrenchIvorian heritage. “Now that the genre has been commercialised and institutionalised,

the days of underground resistance are long behind us and electronic music is mainstream. That’s why terms like ‘alternative’ or ‘emerging’ are more relevant.” “Emerging artists”: we’re constantly bombarded with the term at showcase festivals, music competitions and rock schools. This is hardly surprising in an age where profit-driven thinking holds sway over that which cannot be expressed in figures.

FERTILE

Even Different Class was founded as a springboard, yet only a handful of SOBU artists have truly broken through. This makes co-curator Maya Mertens (aka Vieze Meisje)’s observation particularly relevant: “The underground is driven by artists who innovate and experiment out of sight.” Their work often nourishes the mainstream – as in Sidney’s case – without necessarily benefiting from it. This goes to the heart of what defines a fertile underground. There is nothing romantic about it. As Dhondt stresses, “It’s a real grind,” pointing to monopolies that snap up venues and noting

that in her native Netherlands, gigs are increasingly “corporate – as if people get their tote bag first and their records second.” Brussels’ complex, diverse and elusive nature helps counter that trend. Over time, SOBU’s programming has become more inclusive, diverse and transdisciplinary, reflecting the many – often marginalised –communities that enrich the city. It draws from the same cosmopolitan humus that fuels institutions like Beursschouwburg. At the same time, it’s vital to sustain long-standing underground beacons such as Magasin4, places where niches can confidently remain niche rather than compete for visibility. The balance between underground and mainstream – between artistic conviction and openness – is precarious. Chipping away at foundational pillars like Recyclart, De Vaartkapoen, Volta or Werkplaats Walter would erode the experimentation and cross-pollination from which the entire scene stands to benefit.

The Sound of The Belgian Underground, 30/1, Acienne Belgique, abconcerts.be

Maya Dhondt

Elmar Trenkwalder

An impressive dream world built from clay

EN The guest of honour at the third edition of the Ceramic Brussels fair is the Austrian Elmar Trenkwalder, an artist who has spent decades pushing the boundaries of ceramics. He elevates earthenware to a fully-fledged building material, creating monumental sculptures that, like carefully crafted cathedrals, open a gateway to baroque dream worlds.

Text Andy Furniere

As this year’s guest of honour at Ceramic Brussels, the fair dedicated to the medium, Elmar Trenkwalder takes the centre stage, featuring an exhibition of historical and contemporary works that showcases his idiosyncratic approach. When Trenkwalder began creating with clay some forty years ago, a fair like Ceramic Brussels was still a dream. Clay was anything but the ubiquitous artistic medium that it is today. Indeed, Trenkwalder himself never studied ceramics, but painting, learning as he went. “I started working with clay rather by chance when I was living in Köln for a while”, says the artist, who now lives and works in Innsbruck, Austria. “But I never used it like a craftsman wanting to experiment with the properties of the material. For me, it was a medium for making sculptures. In that respect, I was quickly captivated by the material’s plasticity and the immediacy with which it allows you to transform ideas into three-dimensional structures. In the

beginning, everyone told me my sculptures would shatter in the oven, but fortunately, that never happened.” (Laughs)

HINDU TEMPLES

After a few years, he gained enough experience and confidence to create the monumental works that earned him international acclaim from the 1990s onwards. He participated in exhibitions at the Venice Biennale and the Lyon Biennale, after which he also showed his work at venues including the Louvre in Paris. “In my early days, ceramic art wasn’t widely appreciated, the situation was completely different from today, but I was fortunate enough to always find an interested audience.”

His gigantic and lavish sculptures, reminiscent of baroque and rococo architecture, are truly jaw-dropping. They contain a profusion of ornamental details that merge into one another: human and animal figures, erotic depictions, religious scenes… They also feature a wealth of Asian-inspired

Elmar Trenkwalder: “In the beginning, everyone told me my sculptures would shatter in the oven, but fortunately, that never happened.”

forms, seemingly plucked straight from Buddhist or Hindu temples.

“I didn’t discover those Eastern forms through travel, but only by visiting museums and reading art books”, the Austrian artist says. “I’m someone who loves to study all kinds of ancient art. They may have been made in the distant past, but to me, those works feel vibrantly alive. They fire me up, giving me the energy to get to work in my own studio.”

One of his earliest childhood memories, which would later inspire him to make art, is rooted in a physical space – the Hofkirche in Innsbruck. There stands a large group of black, larger-than-life bronze figures that made a powerful impression on the young Trenkwalder. “I’ve never forgotten them, probably because they both unsettled and frightened me at the time, with their armour and powerful features.”

Many of his own works are so large they must be constructed from separate sections, each sized to fit inside the ovens where Trenkwalder fires his pottery. “I do work with drawings and models to have a clear plan during the creative process, but I often see the actual sculptures in their entirety for the

first time when they’re being assembled for an exhibition. Some are simply too large for my studio. So it’s naturally a hugely exciting moment for me, too, to see them finally come together in the exhibition space.”

HIGH MOUNTAINS

The vast scale of his work stems partly from an urge to constantly explore new possibilities, he says. “In my mind, many of my works are never finished. They are, for me, fragments of a larger whole, one that in theory extends infinitely in all directions.”

The impressive scope of his work is perhaps also subconsciously inspired by the high mountains among which he grew up, mountains where he undertook several

perilous climbs until the age of twenty-five, before dedicating himself entirely to his art. “But nature remains my primary source of inspiration. When I leave my house, I can quickly swap the city for a wild landscape, where I’m always overwhelmed by the sheer abundance of fascinating forms, like the endless variety of flowers, for example. I try to translate those impressions into my visual art.”

Faced with these sculptures and their countless facets, the viewer doesn’t know where to look first, nor even precisely what they are seeing, much like in a dream world. It’s a comparison the artist makes himself. “By working with forms, I try to journey through my own inner world and to better understand my own feelings, which gives my sculptures a dreamlike quality and makes them difficult to explain. After a dream, you often remember the situation clearly, but you can’t quite put your finger on what it all means, what the message is. That’s why I don’t give my artworks titles; they have no single, unambiguous meaning.” His works are assigned only a code, WVZ, which stands for “Werkverzeichnis” or “oeuvre catalogue”.

Over his long career, Trenkwalder has indeed worked with several overarching themes, namely the different phases of life a person goes through. His previous exhibitions fell into the phases of childhood, adolescence, and adulthood. “That wasn’t a preconceived plan; that division arose subconsciously. Now, in my mind, and this time very consciously, I am fully engaged with work about the phase of old age. Which may well be my last major project.”

Elmar Trenkwalder is guest of honour at Ceramic Brussels, 21 > 25/1, Thurn & Taxis, ceramic.brussels

EEN IMPOSANTE DROOMWERELD OPGETROKKEN UIT KLEI

NL/ Op de derde editie van Ceramic Brussels is de eregast de Oostenrijker Elmar Trenkwalder, een artiest die al decennia de grenzen van keramiek verlegt. Hij verheft aardewerk tot een volwaardig bouwmateriaal voor monumentale sculpturen die als kunstige kathedralen toegang bieden tot barokke droomwerelden.

UN MONDE DE RÊVE FAÇONNÉ EN ARGILE

FR/ Lors de la troisième édition de Ceramic Brussels, l’invité d’honneur est l’Autrichien Elmar Trenkwalder, artiste repoussant depuis des décennies les limites de la céramique. Il transforme la terre cuite en matériau de construction pour des sculptures monumentales, véritables cathédrales ouvrant sur des mondes de rêve baroques.

ClosingNight

Check it out

Wat? Punkband die de emancipatorische kracht van woede viert Geïnspireerd door de rauwe energie van de punkbeweging en activistische auteurs zoals Audre Lorde en Valerie Solanas Je kent hen misschien van hun oproep om bij de verkiezingen van juni 2024 tegen fascisme te stemmen

Instagram angrybodies

“Frustrated man in politics, take some fucking therapy! Angry woman in therapy, engage yourself in politics!” Dit dwingende verzoek van ANGRYBODIES ging twee jaar geleden viraal (tot een opiniestuk in The Guardian toe) en opent nu ook hun titelloze ep. Uitgedost in zwart en roze lieten Guus Diepenmaat en Anouk Friedli hun frustraties en onmacht de vrije loop, en dat werkte bevrijdend. Hun motto “Can’t solve the anger? Solve the source!” belijden ze op het ritme van een ongenadige technodreun uit de beatfabriek van Anne van de Star en met een aan de punkbeweging schatplichtige oerschreeuw. “We wilden niet in apathie of verdriet blijven hangen, maar onze woede meer ruimte geven”, klonk het ter verduidelijking in interviews. “Wij zijn ervan overtuigd dat in een ziek systeem, dat enkel gericht is op prestatie en optimalisering, destructie wellicht constructiever is dan zelfhulp.” Een en ander culmineerde onder andere in de kreet annex aanbeveling: “Yoga is fucking up our lives / We think all is good, all is well / Instead we should rebel.” Maar eerder dan leden van een punkband blijven Diepenmaat en Friedli makers. De eerste noemt zichzelf regisseur, acteur en beeldend kunstenaar. De tweede omschrijft de samen opgerichte FOR REAL vzw als “een juridische omkadering voor gemeenschappelijke obsessies, zoals theatermaken en de (on)zin van politiek en verlangen”. Punk lijkt dus meer een vorm dan een overtuiging en dat kan weleens tricky zijn. Hun voorstelling What the god, over wat geloof vandaag betekent en de relatie tussen rede en onderbuik, schopte het eerder wel tot op Theater Aan Zee. Als ANGRYBODIES willen de twee makers hun woede niet langer onderdrukken en schoppen ze richting patriarchaat, populisten en een regering die de rijken niet wil belasten: “Omdat elke politieke of sociale verandering begint bij de mogelijkheid tot handelen, achten wij het ventileren van kwaadheid en frustraties een essentieel onderdeel van activisme”, luidt het, hopend dat ook anderen hun stem willen verheffen als ze twee vrouwen keihard zien schreeuwen over waarom ze zo boos zijn. Check it out om erachter te komen of die boosheid besmettelijk is. TOM PEETERS

ANGRYBODIES performt zijn punkesprit op 17/12 in het café van de Beursschouwburg, beursschouwburg.be

Lambrini Girls

Les terreurs qui corrigent les erreurs

FR Légataires du mouvement Riot grrrl des années nonante, les Lambrini Girls appuient sur la pédale de distorsion pour dénoncer les failles de nos sociétés : patriarcat, capitalisme, injustice sociale ou racisme ordinaire. Pour le duo punk rock de Brighton, le changement, c’est maintenant !

Texte Nicolas Alsteen

Les Lambrini Girls ne sont pas là par hasard. La musique, les mots et la hargne de Phoebe Lunny et Selin Macieira-Boşgelmez alias Lilly Maciera constituent une réponse instinctive aux tribulations d’une époque sous tension. Le contexte géopolitique, la succession des crises, l’ascension du populisme et l’érosion du vivre-ensemble alimentent les revendications servies, pied au plancher, dans les chansons de Who Let The Dogs Out, un premier album chauffé à blanc.

« L’idée n’est pas de faire la morale aux gens, mais de chanter ce qui se trame autour de nous : le monde est en feu, ça commence sérieusement à sentir le roussi... », explique la guitariste Phoebe Lunny. Sur la route depuis près de trois ans, les Lambrini Girls ont écumé l’Europe entière pour se faire les dents sur des podiums aménagés dans des caves ou à l’arrière de vieux troquets. De là, elles ont escaladé, un à un, les échelons qui mènent vers le sommet. Désormais annoncées à l’affiche du prochain Coachella

Festival, les filles ont les faveurs des pronostics aux avant-postes du rock alternatif.

CHASSE À L’HOMME

Avant de monter sur la scène bruxelloise, Phoebe Lunny et Lilly Maciera prennent le temps de nous détailler le plan de vol des chansons gravées sur leur premier album. La discussion s’engage sur ‘Nothing Tastes As Good As It Feels’, un morceau qui aborde frontalement la question des troubles alimentaires chez des jeunes obsédés par les corps parfaits qui se pavanent sur les réseaux sociaux. « Ce que je chante, c’est du vécu », assure Phoebe Lunny. « L’anorexie peut foutre des vies en l’air. Tout ça pour coller aux idéaux physiques prescrits par une société patriarcale ! Parce qu’à l’évidence, le problème touche surtout les jeunes femmes et les personnes issues de la communauté queer. Je ne dis pas que certains garçons ne sont pas affectés par le phénomène, mais ça reste minoritaire... Dans le monde qu’on nous vend sur les

réseaux, les femmes doivent être désirées. Pour ce faire, elles font attention à leur apparence, surveillent leur poids et contrôlent leur alimentation. C’est une constante de l’adolescence chez les filles. Il est temps de changer tout ça... »

Féministes convaincues, les Lambrini Girls parlent aussi du harcèlement sur le lieu de travail dans les couplets de ‘Company Culture’, une chanson qui interroge le concept de parité. « On pourrait nous rétorquer que notre point de vue est orienté », s’emporte Lilly Maciera. « Mais nous n’inventons rien. Dans les entreprises, à fonction égale, les femmes sont toujours moins bien payées que les hommes. C’est vrai dans tous les pays du monde. Je pense qu’une femme qui, dans son travail, connaît le même succès qu’un homme a dû trimer deux fois plus dur pour y arriver. Dans de nombreuses entreprises, les femmes souffrent du syndrome de l’imposteur. On leur fait sentir qu’elles ne sont pas forcément à leur place. À titre personnel, je me suis longtemps refusée à jouer dans un groupe de rock. Car je pensais qu’il s’agissait d’un truc réservé aux mecs. La vérité, c’est que les femmes adoptent des réflexes d’autorrestriction. »

GUERRES ET PAIX

Planté au milieu du disque, l’interlude ‘Scarcity Is Fake’ enferme un dialogue entre Stokely Carmichael, militant afro-américain pour les droits civiques, et Angela Davis, écrivaine et professeure de philosophie. « Je veux que tous les peuples opprimés du monde soient libres », déclare cette dernière au cours de la discussion. « L’entretien date de 1973 », détaille Phoebe Lunny. « Mais toutes les problématiques qui y sont abordées restent d’actualité ! Nous avons placé cette allocution entre deux chansons qui parlent d’oppression, tant dans un contexte ethnique que socio-économique. » L’échange entre Angela Davis et Stokely Carmichael parle aussi du racisme sous-tendu par certains conflits. « C’est un truc que

l’on observe encore aujourd’hui… Un exemple ? Il a fallu beaucoup de manifestations et de reportages pour que la société occidentale se mobilise en faveur de la Palestine. L’opinion publique a pris le relais. C’est une bonne chose. Mais n’oublions pas que des populations vivent des situations similaires au Congo, au Soudan et ailleurs dans le monde. Nous abandonnons trop souvent nos semblables à leur triste sort. »

Dans le morceau ‘You’re Not From Around Here’, les filles tirent à boulets rouges sur la gentrification, tandis que ‘Filthy Rich Nepo Baby’ s’en prend au fonctionnement de l’industrie musicale. « Les grandes maisons de disques, celles qu’on surnomme les majors (Sony, Warner, Universal, NDLR), avalent progressivement la concurrence », constate la guitariste des Lambrini Girls. « C’est la loi du marché. Mais ça ressemble de plus en plus à un monopole. Ce modèle ne se limite pas à la musique enregistrée... il touche l’ensemble du secteur. L’année dernière, nous sommes parties en tournée aux États-Unis. Là-bas, il y a deux entreprises qui contrôlent l’ensemble des radios du pays… et elles sont bien évidemment à la botte des majors. C’est pour cette raison que les radios universitaires sont si populaires en Amérique : elles constituent un dernier rempart pour la musique indépendante. » L’analyse ne manque pas de faire réagir Lilly Maciera : « Cette concentration des pouvoirs induit des formes de censure. L’ironie de tout ça, c’est qu’aux USA, les gens sont extrêmement méfiants à l’égard de ce qu’ils appellent le “marxisme” ou le “communisme”. Ils pensent que si l’État se montre trop interventionniste, tout sera pareil partout, pour tout le monde. Alors que dans les faits, ce sont de grandes entreprises privées qui, petit à petit, étouffent la diversité culturelle... »

Les Lambrini Girls se produiront à l’Ancienne Belgique le 8/12, abconcerts.be

VERANDERING BEGINT NU

NL/ De Britse punkrockband Lambrini Girls trapt het distortionpedaal in en brandt genadeloos de wratten uit onze samenleving weg: patriarchaat, kapitalisme, sociale ongelijkheid en alledaags racisme worden één voor één gefileerd door dit rebelse collectief. Voor deze vrouwen kan verandering niet wachten – die begint nu.

CHANGE STARTS NOW

EN/ British punk rock band Lambrini Girls stomp on the distortion pedal and scorch the blemishes off our society: patriarchy, capitalism, social inequality and everyday racism are taken apart one by one by this rebellious collective. For these women, change can’t wait – it starts now.

Heylen

Brusselaars op de bres voor de beste immigrant

Michael Abay en

Jennifer

NL Een onafhankelijk Vlaanderen deporteert wie elders is geboren. Een tv-zender scoort met een wansmakelijke afvalrace: de migrant die zich de beste bechamelsausVlaming toont, mag alsnog blijven. De Streamz-reeks The best immigrant deelt geen plaagstoot uit maar een uppercut. De punch komt van twee Brusselaars: regisseur Michael Abay en hoofdrolspeelster Jennifer Heylen.

Tekst Niels Ruëll Foto Ivan Put

Met een glimlach zo breed als café Les Brasseurs smal is, maakt Jennifer Heylen haar entree. De opnames van De slimste mens ter wereld hebben haar dan wel tot twee uur ’s nachts opgehouden, maar het minst saaie jurylid heeft in de populaire tv-quiz een beeldfragment kunnen smokkelen uit The best immigrant en daar is ze blij mee. Haar hoofd in die reeks van Streamz is de bekroning van een boerenjaar met bijrollen in lekkers als Patsers, Oh, Otto!, Roomies en Julian Heylen wordt in Les Brasseurs opgewacht door de regisseur van The best immigrant: de jonge, tegenwoordig vanuit Jette opererende Brusselaar Michael Abay.

Het verhaal is er niet naast. De extreemrechtse leider van een Vlaanderen dat zich losrukte van België, maakt via de wet op territoriale zuiverheid meteen werk van de hardhandige deportatie van mensen zonder Vlaamse geboorteakte. Na een schoolrazzia stemt een gearresteerd koppel leerkrachten noodgedwongen in met deelname aan de glitterende tv-show The best immigrant. Opgesloten migranten worden er tegen elkaar opgezet in spelletjes om ter best Vlaming zijn. Denk aan bechamelsaus maken, kasseikoersen, mayonaise kunnen spellen en weten wie de vader was van Judith van Vlaanderen. Alleen de eindwinnaar mag blijven. Er valt bijna niet naar te kijken.

De vijf afleveringen beginnen met dezelfde twee onheilspellende zinnen. “Dit verhaal is niet gebaseerd op waargebeurde feiten. Wel op een werkelijkheid die te dichtbij komt.” “Ik heb die zin bedacht”, grinnikt Abay, die naar eigen zeggen veel heeft gehad aan de ruggensteun van de executive producers: Bad boys-regisseurs Adil El Arbi en Bilall Fallah. “Ik heb er de hele zomer over nagedacht. We hebben veel versies uitgeprobeerd. De zin moest zo kort mogelijk zijn, maar de reeks wel in het juiste perspectief plaatsen.”

De hamvraag is uiteraard hoe dicht de werkelijkheid jullie dystopische reeks op de hielen zit.

MICHAEL ABAY: Voor mij komt het heel dichtbij.

JENIFFER HEYLEN: We hebben sommige dingen niet zelf moeten draaien omdat ze verdorie echt gebeurden. Razzia’s op straat of in scholen, families die uiteengerukt worden, mensen die in kooien worden vastgezet. De beelden waarmee de reeks begint, zijn bij nieuwszenders gehaald. In die zin is het inderdaad een realiteit die veel te dichtbij komt. Het blijft fictie, het blijft een uitvergroting. Ik hoop dat het hier nooit zo ver zal komen. Ik ben daar zelfs vrij zeker van. Maar het gaat soms snel. Tijdens de opnames kregen we te horen dat de Trump-regering geopperd heeft een gameshow te maken met een verblijfsvergunning voor de beste immigrant. Dus ja, ik denk niet dat we er met The best immigrant naast slaan. Helaas.

ABAY: Het is, gelukkig maar, fictie. Maar hopelijk maakt ze wel duidelijk dat het niet enkel in Hongarije of Amerika kan ontsporen. We denken altijd “dat gaat hier nooit gebeuren”. Is dat zo? Kijk hoe snel de wereld verandert. De oorlog in Oekraïne, de genocide in Gaza: er gebeuren zoveel dingen die we niet mogelijk achtten. Alles wat in de wereld gebeurt, kan ook hier in Vlaanderen of België gebeuren. Dat mogen we niet onderschatten. Kijk inderdaad naar Amerika, een democratie waar er kinderen uit klassen worden gehaald en mensen van de straat geplukt door ICE, door

mensen die anoniem mogen blijven. En juridisch lijkt er niet veel tegen in te brengen. Toen wij die scène bedachten, bestond ICE niet eens.

Is het naar om personages te moeten spelen die gereduceerd worden tot migrant? Mensen van hier die verstoten worden omdat ze hier niet geboren zijn en in de show als pispaal worden gebruikt.

HEYLEN: Dat valt goed mee. Ook al spélen we niet alleen mensen met een migratieachtergrond of van kleur, we zijn het ook. We zijn goed opgevangen door Michael en door de schrijvers én we zijn het een en ander gewoon. Voor mij was er niets nieuws. Ik heb niks gehoord dat ik nog niet had gehoord. Ik heb leerkrachten meegemaakt die met een mopje ten koste van mij de hele klas deden op de grond liggen van het lachen. Ik krijg de vraag of ik hier wel ben geboren. Zulke dingen maak ik heel vaak mee. Na een tijdje weet je wel hoe je daar moet op reageren. Dan hadden de witte acteurs het zwaarder. Zij moeten in de reeks wel dingen zeggen die ze nooit eerder hebben gezegd en wellicht ook niet willen zeggen. Voor hen is de shockfactor groter.

Jennifer Heylen

— Ruilde recent Antwerpen in voor Brussel

Ik hoop dat dat bij de kijkers ook zo zal binnenkomen: dat mensen van kleur zich gehoord en gezien gaan voelen en dat de anderen misschien beseffen dat opmerkingen, mopjes en veronderstellingen niet altijd onschuldig zijn. Je maakt ze ten koste van een mens die ademt, voelt en leeft.

— Jurylid bij De slimste mens ter wereld

— Had als actrice met de films Patsers en Julian en de series Oh, Otto! en Roomies een boerenjaar

— Met als kroon op het jaar haar hoofdrol in The best immigrant

Michael Abay

— Studeerde bedrijfseconomie en daarna filmregie aan het RITCS

— Zijn afstudeerfilm Klette won zowel de VAF Wildcard als een Ensor

— Ontfermde zich als regisseur over de series Kameleon en The best immigrant

Acteren is je beroep. Waren er ook los daarvan redenen om in The best immigrant te spelen?

HEYLEN: Ik vind de rol van Muna heel mooi omdat ze zo strijdvaardig is en niet alleen voor zichzelf opkomt, maar ook voor de anderen. Ik mis dat soms een beetje bij mezelf. De reeks wil je voorbij de stereotypen doen kijken. De ene is restauranthouder, de andere dokter of student. Ik speel een leerkracht. Mensen met een migratieachtergrond verdienen het niet om telkens gereduceerd te worden tot die achtergrond. Dat is slechts één facet. Je noemt een slagerszoon

Televisie Jennifer Heylen en Michael Abay delen een uppercut

toch ook niet altijd alleen maar een slagerszoon. Kijk verder dan enkel migratie of afkomst, stel meer of andere vragen dan “Van waar kom je?” en “Kan je goed Nederlands?” en je ontdekt een hele hoop mooie verhalen die veel leuker zijn om naar te luisteren. Daar ben ik van overtuigd.

ABAY: Alles hangt af van de context en de intenties. Als het een gezonde interesse is, kan het heel fijn zijn om te vertellen over mijn Ethiopische roots. Het is niet iets waar ik mij voor schaam. Het maakt deel uit van mijn identiteit.

Was is de status van Brussel in jullie dystopie? Voor het verhaal is het niet van belang, maar ik ben er wel benieuwd naar.

ABAY: In onze reeks zijn de banden tussen Brussel en Vlaanderen volledig doorgeknipt. Dat gaven we aanvankelijk mee in de speech van de leider van het extreemrechtse VPV: “Brussel, da moogt ge houden!”

Maar we hebben dat er uitgeknipt omdat het niet relevant is voor ons verhaal. Je zou ook veel te veel moeten uitleggen. Hoe zou Brussel als eiland in een onafhankelijk Vlaanderen functioneren? Raak je zomaar binnen en buiten? Wat met alle Belgische en Europese instellingen? Veel te complex voor wat wij willen vertellen. Het leek ons slimmer om er niet te veel woorden aan vuil te maken. The best immigrant gaat niet over de splitsing van België.

Brussel zou ook van de ene op de andere dag stilvallen als je wegstuurt wie hier niet is geboren. Iedereen komt wel van ergens.

HEYLEN: Daarom ben ik hier komen wonen. Ik wil deel uitmaken van een mengelmoes van mensen die met, naast of door elkaar leven. Ik ben niet gevlucht uit Antwerpen. Ik mag de stad waar ik zo vaak kom niet door het slijk halen. Ik bedoel het positief: ik voel me iets comfortabeler en gelukkiger in Brussel dan in meer gesegmenteerde steden.

De reeks hekelt expliciet hoe migranten gedwongen worden zich te bewijzen en Vlaamser dan stoofvlees met friet moeten zijn. Hebben jullie zelf ooit last gehad van het gevoel je te moeten bewijzen?

HEYLEN: Ik merk dat ik graag in de aandacht sta, maar dat is niet zo raar voor een actrice.

ABAY: Bij mij was de bewijsdrang wel fel. Het gevoel dat je hier niet hoort en je daarom dubbelplooien. Zeker als kind ben je heel vatbaar voor bedreigingen genre “Als je geen goeie Vlaming bent, word je weggestuurd.” Daar was ik wel bang voor. Zoals je bang bent om in het boek van Sinterklaas terecht te komen als je iets

“Volgens mij zitten we eerder in een integratiecrisis dan in een migratiecrisis”

Michael Abay Regisseur

stouts hebt gedaan. Toen het Vlaams Blok in de jaren 1990 doorbrak met slogans als aanpassen of oprotten, was dat slikken.

Je bent geboren en getogen in Brussel, maar dat was geen bescherming?

ABAY: Nee, mijn hele schoolcarrière was in het Nederlands. Ik was mee met wat er in Vlaanderen gebeurde.

Verwachten jullie dat The best immigrant stof zal doen opwaaien?

HEYLEN: Een van de commentaren op de trailer was: “Moet je daar nu mee afkomen? Is dat niet polariseren?” Maar volgens mij is het sowieso nooit een goed moment om iets moeilijks te brengen. Er is nooit een perfecte tijd voor pijn. Ik hoop gewoon dat

Michael Abay en Jennifer Heylen op de set van The best immigrant

er veel mensen zullen kijken. Ze zullen meteen merken dat we veel verder gaan dan enkel het benoemen van pijn. Het is een genuanceerde, gelaagde reeks, geen serie die enkel probeert te choqueren

ABAY: The best immigrant kan controversieel lijken omdat migratie een heel gevoelig thema is. Dat zie je bij de verkiezingen. Maar met de reeks willen we er juist minder een controversieel thema van maken. Taboes doorbreken door een eerlijk, open gesprek aan te gaan zonder dat woorden als migrant of immigrant vijandige gevoelens oproepen. Als we één ding laten zien dan wel dat het over mensen gaat.

Zijn we als mensen verhard?

ABAY: Ik vind wel dat er gerust meer empathie mag zijn. We spreken over mensen die hun land in moeilijke omstandigheden hebben verlaten. Niemand doet dat zomaar. Volgens mij zitten we eerder in een integratiecrisis dan in een migratiecrisis. In De Standaard stond onlangs nog een stuk over de erbarmelijke omstandigheden in opvangcentra voor vluchtelingen. Dat zegt genoeg over hoe we als maatschappij naar hen kijken. Er is nog werk aan de winkel.

HEYLEN: Uit de documentairereeks Kinderen van de migratie bleek duidelijk dat er altijd al een hardheid is geweest tegenover migranten. De focus veranderde. Eerst waren het de Italianen, daarna de Marokkanen en de Turken. Met als gemeenschappelijke factor: wie niet van hier is, is hier niet welkom. Tja. Die hardheid is er sinds altijd, maar al naargelang de politieke gemoedstoestand van het volk, schemert ze meer of minder door.

The best immigrant is vanaf 11/12 te zien op Streamz

QUI EST LE MEILLEUR MIGRANT ?

FR/ Une Flandre indépendante déporte tous ceux nés à l’étranger. Une chaîne de télé fait un carton avec une compétition où seul le migrant qui se montrera le meilleur Flamand pourra rester. La série Streamz The Best Immigrant est un coup de poing, asséné par deux Bruxellois : Michael Abay et l’actrice Jennifer Heylen.

WHO’S THE BEST IMMIGRANT?

EN/ An independent Flanders deports anyone born elsewhere. A TV channel scores with a reality contest in which the migrant who proves to be the best Fleming gets to stay. The Streamz series The Best Immigrant delivers an uppercut. The punch comes from two Brussels locals: director Michael Abay and actress Jennifer Heylen.

atelier 210, beursschouwburg, la Balsamine, Charleroi danse, Kaaitheater, Kunstenwerkplaats, Les Halles, and workspacebrussels present

Digitale bibliotheek

Gratis voor alle leden van Muntpunt

e-boeken luisterboeken krantenartikels tijdschriftartikels films documentaires info over Brussel cursussen

Adeline Rosenstein Anne-Laure Vandeputte Arno Ferrera & Gilles Polet

Caroline Roche Désirée Cerocién

Haig Aivazian & Noor Abed Ilyas Mettioui

Marianne Chargois

Mercedes Dassy

Nikima Jagudajev

Pablo Lilienfeld &

Federico Vladimir

Parvin Saljoughi

Soa Ratsifandrihana & Bonnie Banane

Powerplay Theater als spiegel van de macht

NL In Powerplay zitten de woorden ‘macht’ en ‘spel’, maar Andie Dushime en Bruno Vanden Broecke hebben het in het stuk over machtsmisbruik. Met het theater als crimescene, maar ook als vrijplaats om de achterliggende mechanismen en dynamieken bloot te leggen.

Tekst Michaël Bellon Foto Sophie Soukias

Powerplay, een eerste regie van Valentijn Dhaenens, gaat over machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag in het theater. Op het moment dat we de acteurs Bruno Vanden Broecke en Andie Dushime spreken, moet er nog veel nagedacht en geschreven worden. Het is wikken en wegen. “Macht is een onderwerp, maar we willen dicht bij onze sector blijven”, legt Andie Dushime uit. “Het zal dus over theater gaan, maar het vraagt tijd om zicht te krijgen op alles wat daarbij speelt. Het is een zwaar en ingewikkeld onderwerp. We willen een wereld neerzetten die niet te ver af ligt van de onze, maar we moeten ook personages en een verhaal creëren. Dat is de puzzel.”

“Machtsmechanismen zijn universeel”, knikt Vanden Broecke. “Het is blijkbaar des mensen dat je in stand wilt houden wat je voor jezelf verworven hebt. Soms is de manier waarop je dat doet op een gegeven moment echt niet meer oké, en zijn het anderen die je daar op moeten wijzen. Mensen met macht geven die zelden af. Wie er misbruik van maakt, geeft het maar moeilijk toe. Onvoorwaardelijk vergiffenis vragen of excuses aanbieden blijkt moeilijk. Hoeveel zelfinzicht heb je dan echt? Hoeveel zelfinzicht spéél je dat je hebt? Het komt er voor ons als theatermakers nu op aan een rake setting op te zetten met overtuigende personages; een goede invalshoek te vinden, waardoor het publiek vanaf minuut één mee is in een natuurlijk verhaal waarin iets op het spel staat. In ieder geval wordt het een confrontatie tussen een man en een vrouw. De man zou een acteur kunnen zijn met veel ervaring en aanzien, die in het verleden misbruik heeft gemaakt van zijn macht. Hij heeft een gesprek met een jongere vrouw met minder macht, waarbij dat thema niet uit de weg wordt gegaan.”

COMEBACK OF CANCELEN?

In de aankondigingstekst van de voorstelling leek Powerplay metatheater over twee acteurs die al een theatertekst over het onderwerp aan het inoefenen zijn. “Zo gaat dat met die aankondigingen die meer dan een jaar op voorhand moeten klaar zijn”, lacht Vanden Broecke. “Zodra je zo’n eerste idee begint uit te werken, kom je toch dikwijls tot iets anders. Wat we nu aan het uitproberen zijn, is dat mijn personage een acteur is die na een aantal jaar nog eens een kans krijgt nadat hij is gecanceld wegens grensoverschrijdend gedrag op de toneelschool. Andie zou dan iemand kunnen zijn die hem als een soort consulente helpt bij die comeback, door hem in de rechtbank of in de media de juiste dingen te laten zeggen en doen.”

Het zou dan kunnen dat zo’n gevierde acteur inderdaad zoveel talent heeft dat het zonde is dat niemand hem ooit nog te zien zou krijgen. Maar evengoed kan zo iemand best gemist worden, omdat de nieuwkomers die hij eerder van een doorbraak hield, uiteindelijk nog beter blijken. Waarom zou een jonge vrouw zo iemand dan aan een comeback helpen? “Dat zijn vragen die spelen”, knikt Dushime. Vanden Broecke pikt in: “Als zo’n consulente betaald wordt om een acteur te rehabiliteren, dan kan zij een min of meer neutrale positie innemen. Maar

falen van daders om tot inzicht of herstel te komen. Consulenten kunnen daarbij nuttig zijn. “En dan zijn we vandaag al beter af dan vroeger”, zegt Dushime. “#MeToo gaat over mechanismen die al heel lang spelen, maar die pas breed herkend en erkend worden dankzij mensen, vooral vrouwen, ook vrouwen van kleur, die zich hebben uitgesproken. Ook al werden ze niet gehoord of geloofd, of riskeerden ze hun carrière.” “Hoe komt iemand tot inzicht?”, vraagt Vanden Broecke zich af. “Welk gesprek helpt daarbij? Gaat het om een plotse openbaring? Of begrijp je een slachtoffer pas als jou eens iets soortgelijks wordt aangedaan?”

“De kunstensector is heel zichtbaar. Als daar iets gebeurt, ligt er meteen een vergrootglas op”

Bruno Vanden Broecke Acteur

hoe meer ze over hem te weten komt of over zichzelf prijsgeeft, hoe meer er een verstandhouding groeit die haar oordeel en aanpak kan beïnvloeden. Veel hangt dus af van het perspectief. En dat zijn het soort kwesties die we willen onderzoeken. Wanneer vinden we dat iemand kan gerehabiliteerd worden? Hoe lang moet het duren voor iemand weer met z’n kop op tv mag? Zijn daar termijnen voor? En wie oordeelt daarover? Ik vind cancelen een heftig woord. Bij een straf hoort een strafmaat. Maar cancelen betekent annuleren, letterlijk tot niets terugbrengen.”

DADER OF SLACHTOFFER?

Kijk je naar gevallen die de media haalden, dan zie je vaak de onwil, onhandigheid of het

Komt de kunstensector sneller of trager tot inzicht? Is grensoverschrijdend gedrag daar meer nabij omdat performers ziel én lichaam investeren in hun job? Omdat de intimiteit groter is? Omdat machtsverhoudingen er een belangrijke rol spelen? Of omdat de sector inderdaad erg zelfkritisch is? “Ik geloof niet in die uitzonderingspositie”, oppert Vanden Broecke. “Misbruik van macht en grensoverschrijdend gedrag zitten overal. In eender welk verzekeringskantoor speelt hetzelfde. De kunstensector is vooral heel zichtbaar. Als er iets negatiefs en onverwachts gebeurt met bekende figuren, dan ligt daar direct een vergrootglas op. Zoals Valentijn ook zegt: we scheppen er vaak genoegen in dat bekende figuren van hun voetstuk vallen. Maar in een maatschappij van hoofdletters en snelle clicks kan theater wel de vrijplaats zijn om de machtsdynamieken nauwkeurig te portretteren. Dat is nu onze opdracht.”

“Als acteur en als maker ben je inderdaad afhankelijk”, zegt Dushime. “Net als andere makers wil ik die afhankelijkheid ook herijken. Maar het zou vooral mooi zijn als iedereen zich een beetje in onze personages zou kunnen herkennen. Als mensen beseffen dat ze soms ook te snel oordelen. In ons leven zijn we op een of andere manier allemaal weleens dader of slachtoffer. Ook die ambiguïteit willen we voelbaar maken.”

Powerplay is te zien van 14 tot 23/1 in de KVS Bol, kvs.be

LE THÉÂTRE COMME MIROIR DU POUVOIR

FR/ Powerplay explore les abus de pouvoir au théâtre. La pièce suit un acteur censuré et une jeune femme qui l’accompagne, tous deux aux prises avec des questions de responsabilité, de pouvoir et de point de vue. Le spectacle éclaire les dynamiques de pouvoir et invite le public à ressentir toute l’ambiguïté entre coupable et victime.

THEATRE AS A MIRROR OF POWER

EN/ Powerplay explores abuse of power in the theatre. It follows a cancelled actor and a younger woman who guides him, as they both grapple with responsibility, power, and perspective. The play reveals how power dynamics operate and invites the audience to experience the ambiguity of perpetrator and victim.

Everyone loves music!

Surprise someone with an AB concert

abconcerts.be/gi

Picks of the month

December 2025

January 2026

De magie van radio

NL/ Met Manneken Pis regisseerde Frank Van Passel dertig jaar geleden een roerend liefdesverhaal met een hoofdrol voor Brussel. Maar eentje is geentje. Deze keer zingt hij “Ik hou van u” tegen het Flageygebouw en de magie van radio. Die twee vielen jarenlang samen. De pakketboot is speciaal ontworpen voor het NIR (Nationaal Instituut voor de Radio-omroep). De romantiek in Radioman is zwart omlijst. Vlak voor de Duitsers België binnenvallen, wordt een jonge geluidsman stapelverliefd op een joodse stemactrice. (NR)

BE,

RADIOMAN

dir.: Frank Van Passel, act.: Jef Hellemans, Femke Vanhove, Koen De Bouw, release: 17/12

Music

Across an analogue landscape

EN/ For its eleventh edition, the Brussels Jazz Festival opens with the Brussels Philharmonic, who have invited Danish guitarist Jakob Bro and the Flemish Radio Choir to take part in their ‘Jazz Meets Symphonic’ series. Bro composed A Trail of Sonic Sparks (Across an Analog Landscape), a melodic work for symphony orchestra, chamber choir and his jazz trio. For this piece, Bro drew inspiration from painter Tal R and electronic music pioneer Thomas Knak. Before the symphonic performance, N∆BOU – the quartet led by trombonist Nabou Claerhout – presents its brandnew album Indigo, released on the acclaimed jazz label Edition Records and expected to mark her international breakthrough. Two years ago, she was the festival’s artist-in-residence. This year, that role is taken on by Brussels-based Tunisian pianist Wajdi Riahi. His

New-wavequeen ontpopt

NL/ Fenne Kuppens maakte furore als de diepe alt van de postpunkformatie Whispering Sons. Nu put ze voor het eerst uit eigen werk, naar verluidt een “muzikale kant van zichzelf die we nog niet kenden: verstild, spaarzaam, breekbaar en introspectief.” Maar wil je weten in wat de Belgische koningin van de new wave precies ontpopt, ga dan naar dit gratis concert. (TP)

FENNE KUPPENS 7/12, Brasserie Surrealiste, stoemplive.be

titel rubriek

intimate solo concert promises to wander between jazz and classical, while he will also appear with his long-standing trio, joined by trumpeter Jean-Paul Estiévenart and the Brussels Philharmonic Cello Quartet. Another highlight is his quartet with saxophonist Seamus Blake, bassist Robert Jukič and drummer Kweku Sumbry. Two promising Brussels-based acts mentored by drummer Stéphane Galland are also featured: Kanda – with bassist Louise van den Heuvel and flautist Lúcia Pires – and experimental beatmaker and producer echofarmer (Arne Nuyts). With American sax-activist Isaiah Collier, the ever-versatile British drummer Tom Skinner and post-rock pioneers Tortoise completing the bill, the festival firmly upholds its international scope. (TP)

BRUSSELS JAZZ FESTIVAL 15 > 24/1, Flagey, flagey.be

EN/ Bodytekst Adelle lorem ipsum quid ut omnis eos ipitibu sament quas si omnis doluptatur. Info.15/10, 18.00, Locatie

titel rubriek

EN/ ipsum quid ut omnis eos ipitibu sament quas si omnis doluptatur.

Okselfris uit Ukkel

NL/ In de Franstalige wereld is het okselfrisse Ukkelse popwonder Héléna Bailly alias Helena al een ster. Na haar doortocht in de Franse tv-show Star academy piekte debuut Héhé er in de charts. In de slipstream van Angèle en Iliona lonkt nu ook een popcarrière, met dank aan een slimme mix van dansbaar spul en melancholischer werk over thema’s waar jonge twintigers van wakker liggen. (TP) HELENA 8 & 9/12, Vorst Nationaal, vorst-nationaal.be

Trilogie électronique

FR/ Citoyens d’honneur de l’électro nationale, les frères Dewaele se réinventent depuis près de 30 ans. Un jour 2manydjs, le lendemain boss du label DEEWEE, le duo ravive à présent la flamme Soulwax avec All Systems Are Lying, un album connecté aux vibrations d’une époque sous tension. Le climat social, la géopolitique, l’écologie ou l’humanité face à la percée de l’intelligence artificielle comptent parmi les thèmes qui résonnent. Rock dans l’âme, le nouvel essai du groupe gantois sature les sons à fond les ballons pour délivrer une collection de hits discoïdes, traversés de fulgurances new wave, hard rock ou post-punk. Composé à l’aide de synthés modulaires, mais sans guitare, cet effort hors norme s’apprête à prendre vie sur scène. Trois soirs durant, Soulwax investit

Les Halles de Schaerbeek pour inaugurer des morceaux propulsés par trois batteries métronomiques. L’un des temps forts de l’année. (NAL)

SOULWAX 17, 18 & 19/12, Les Halles de Schaerbeek, halles.be

New York, unités spéciales

FR/ Porté par la voix de Shannon Wise et les visions du producteur Jackson Walker Lewis, Fcukers incarne le retour de la hype new-yorkaise. Adoubé par James Murphy (LCD Soundsystem), aperçu en tournée avec Tame Impala, le groupe génère l’excitation à la jonction du trip-hop, du dubstep, de l’indie-rock et d’une science exacte du beat extatique. (NAL) FCUKERS 2/12, Botanique, botanique.be

Solo confessions

EN/ The lead singers of two of the past quarter-century’s prime indie rock bands have now emerged as solo artists. What else comes to mind than baritone Matt Berninger playing a gig in a Brussels church? Editors frontman Tom Smith, who has just released his first solo album, is set to follow next year.(TP)

MATT BERNINGER 12/12, Église Notre-Dame de Laeken, botanique.be

True love will find you in the end EN/ ”Why does nobody mention that girls can be violent?” wondered King Princess on her third album, Girl Violence, exploring the darker sides of desire. Known for her raw emotionality, the American purveyor of queer pop anthems concludes: “And I guess it’s true love / ’Cause it truly fucks with me.” (TZ)

KING PRINCESS 13/12, La Madeleine, la-madeleine.be

Op de schop met de afstand

NL/ Emma Hessels beschikt over een rauwe stem waarin, ondanks haar jonge leeftijd, al vele levens lijken te huizen. De Antwerpse debuteerde dit najaar met de gloedvolle folksongs van haar ep Constant distance, maar niets houdt je tegen om haar op afstand te houden. (TZ)

EMMA HESSELS 28/1, Beursschouwburg, beursschouwburg.be

Nu metal précieux

FR/ Groupe phare de l’âge d’or du nu metal, Deftones a construit sa légende à la lisière de riffs corrosifs et d’un attrait pour les refrains aériens. Guidé par les cris, le chant et les sentiments du polymorphe Chino Moreno, le gang de Sacramento revient avec un dixième album infusé de références shoegaze et d’influences new wave. (NAL)

DEFTONES 30/1, Forest National, forest-national.be

Ook nog deze maand

De Brusselse dj Odymel zet een hitsig een-tweetje op tussen pop en trance (4/12, Ancienne Belgique)

Covers schonken de doorbraak aan het Australische rockduo Royel Otis, maar zijn eigen songs zijn ook niet mis (6/12, Vorst Nationaal)

Een rollercoaster van emoties stuwde frontman Jente Pironet naar een geïnspireerder, rauwer Portland (9/12, Ancienne Belgique)

De Franse popster Clara Luciani geeft niet minder dan haar bloed voor een wervelende show (12/12, Vorst Nationaal)

De Brusselse jazzband Mobilhome stouwt zijn voertuig vol met rauwe jazzlicks, vogelgezang en Frank Zappa (21/1, Ancienne Belgique)

De Nigeriaanse popster Burna Boy gooit afrobeats, highlife, reggae en rap in de blender (23/1, ING Arena)

Theatre & Dance

La récré au théâtre

FR/ 45 représentations et 24 spectacles pour jeune public, dont quatre inédits, avec deux lectures et quelques autres réjouissances. Pour son 43e rendez-vous, Noël au théâtre fait le plein de rires, de larmes, de rêves, de fantaisie et de couleurs. La lecture des journaux, quelle barbe ! Sauf avec les trois zigottos de Nanarette (photo) qui se révoltent avec poésie et humour à la lecture de nouvelles du jour. Et s’il suffisait d’un palmipède ganté, d’une fleur pour éclaircir le mystère de la mort ? (Le canard, la mort et la tulipe). Les enfants sont les premiers à savoir qu’entre le végétal et le béton, la ville

est un terrain de découvertes (Et encore t’as rien vu). Odile voudrait pleurer mais elle n’y arrive pas, même en coupant des oignons. Accompagnée de Bob, un garçon qui pleure tout le temps, elle part dans une quête loufoque pour se mouiller les yeux (Larmes). À l’adolescence, quand on vit son premier amour et que les hormones sont en ébullition, pas facile de résister à la pression des stéréotypes de genre (Shut Up and Smile). C’est fou ce qu’on peut faire avec quelques tuyaux, un peu de poésie et toute l’imagination des enfants (Tuyo). (GB)

NOËL AU THÉÂTRE 26 > 30/12, lieux divers, ctej.be

Bijzondere Brusselaars

NL/ In een lijst met beroemde Brusselaars zouden

Jacques Brel en Anne Teresa De Keersmaeker hoog scoren. Nu ontmoeten ze elkaar in de stad: Brels repertoire gaat in dialoog met De Keersmaekers precieze stijl en de aardse aanpak van breakdancer Solal Mariotte. (MB)

ANNE TERESA DE KEERSMAEKER & SOLAL MARIOTTE: BREL 7 > 18/1, Théâtre National, theatrenational.be

Le poids du monde

FR/ Titubant sous un trop-plein d’émotions, Vimala Pons cherche l’équilibre dans un ovni scénique mêlant cirque, performance, stand-up, haltérophilie, comédie musicale et théâtre. En se libérant du poids du monde, elle invite à relever la tête. (GB)

VIMALA PONS : HONDA ROMANCE 8 > 10/1, Les Halles, halles.be

It all begins with dance

EN/ A new festival for children aged 2,5 to 12, featuring Pierre Paul Constant dancing with his yellow balloon to Bowie, and plastic bags coming to life in Phia Ménard’s dreamy universe. ImpulZ immerses young audiences in an interactive dance experience, while Norman humorously explores the right to be different. (GB)

BANDIT! BANDIET! 19 > 31/1, Les Brigittines, brigittines.be

Pleidooi voor verwondering

NL/ Drie jaar geleden overleed de inspirerende VUB-rector Caroline Pauwels. Met haar eerste monoloog brengt actrice An Miller een ode aan Pauwels’ bevlogen essay Ode aan de verwondering, waarin ze de motor van kunst, wetenschap en het leven ontleedde en aanprees. (MB)

ANN MILLER, DIMITRI LEUE & KOEN

VANMECHELEN: ODE AAN DE VERWONDERING 4 & 5/12, KVS, kvs.be

Immortal?

EN/ Does Peeping Tom ever disappoint? Time and again, the Brussels company manages to stretch the limits of the human body – literally and figuratively – through striking choreography set in a cinematic environment. Does the apocalyptic Chroniques explore a foretold death or a joyous rebirth? (MB)

GABRIELA CARRIZO/PEEPING TOM & KVS: CHRONIQUES 9 > 18/12, KVS, kvs.be

Detentieschade

NL/ De Nederlandse theatermaker, onderzoeker en schrijver Lara Staal maakt maatschappelijk betrokken theater met ervaringsdeskundigen. Op scène zie je bijgevolg geen professionele acteurs, maar mensen die hun eigen verhaal kunnen vertellen. Eerder maakte Staal met jongeren uit Gentse scholen het successtuk Dissident, en met beatboxer en acteur Serdi een monoloog over zijn ervaringen in de jeugdzorg In De gevangenis geeft Staal opnieuw een stem aan wie in botsing kwam met een falend systeem. Vier ex-gedetineerden – onder wie rapper Freddie Konings – analyseren ons overvolle, verouderde gevangeniswezen. Ze schetsen de theorie en historische context, en laten via pakkende rollenspellen zien hoe de wantoestanden en het gebrek aan begeleiding leiden tot detentieschade. (MB)

LARA STAAL/NTGENT: DE GEVANGENIS 13/12, De Kriekelaar, kaaitheater.be

Also this month

Cartographie familiale

FR/ Dans cette autofiction, adaptée pour la scène par Antoine Laubin, Veronika Mabardi plonge sur les traces d’un frère, artiste en devenir et champion de la disparition. Un récit en six chapitres qui interroge l’adoption, l’héritage maternel et l’ancrage territorial. (GB)

SAUVAGE EST CELUI QUI SE SAUVE 8 > 24/1 , Le Rideau, lerideau.brussel

In January, two theatres put the focus on french artist Patricia Allio’s work (9 > 31/1, Varia & Les Halles)

Alexander Vantournhout presents a dance-acrobatics show for young audiences, sharing his memories (6/12, Bronks)

With A Sense of Belonging, participants gather their stories of migration to build a collective theatre performance (30/1, KVS Bol) Holobionte’s concept – a superorganism made out of multiple living beings – inspires Florencia Demestri and Samuel Lefeuvre’s new creation (27 > 30/1, La Raffinerie)

Art & Literature

Het moment voor de ramp

NL/ Tot we met AI een teletijdmachine kunnen ontwerpen, blijft een bezoek aan de archeologische site van Pompeï, vlak bij Napels, een van de beste manieren om terug te keren naar het verleden. In het jaar 79 werd die Romeinse stad na een uitbarsting van de Vesuvius bedolven onder de vulkanische as. Dat betekende het einde van het leven in de stad, maar zorgde er tegelijk voor dat de stad extreem goed bewaard werd – en zo bezoekers vandaag een glimp biedt in het dagelijks leven van 2.000 jaar geleden. Het Brusselse bureau Tempora flitst ons in zijn nieuwe immersieve tentoonstelling mee naar het moment voor de ramp. Monumentale, waarheidsgetrouwe decors

dompelen je onder in de sfeer van de oude stad toen er nog mensen woonden, werkten en zich amuseerden. Op je weg door nagemaakte kasseistraatjes passeer je huizen, werkplaatsen, winkeltjes, tavernes, thermen en publieke ruimtes uit het toenmalige Pompeï. De rondleiding belooft pedagogisch verantwoord te zijn: je leert er over de ambachtelijke technieken, wetenschappelijke ontwikkelingen en natuurlijke hulpbronnen die toen het leven in grote mate vorm gaven. De virtualreality-ervaring die bezoekers midden in een gladiatoren gevecht plaatst moet dan weer het entertainmentgehalte in de hoogte jagen. (AF)

BACK TO POMPEII 18/12 > 20/7, Thurn & Taxis, pompeii-experience.com

Mille-pattes

FR/ Jacques Charlier et Priscilla Beccari, de générations différentes, se croisent sur un parcours artistique sinueux. Charlier, depuis les années soixante et toujours avec humour. Beccari a récemment exploré vidéo, sculpture, photo, performance et musique expérimentale. (AF)

JACQUES CHARLIER & PRISCILLA BECCARI 4/12 > 15/1, Belgian Gallery, belgiangallery.com

Volwassen vermaak NL/ Wie zijn week wil afsluiten met prikkelend volwassen vertier, kan terecht in de Beursschouwburg voor een nieuwe Adult Entertainment Night vol voordrachten over late avonden, het stadsleven, daten en dansen. Zeven Brusselse dichters, waaronder Alex Deforce, Vieze Meisje en Dounia Mahammed, verzorgen het vermaak, gevolgd door een ritmisch poëzie-dubconcert. (AF)

ADULT ENTERTAINMENT NIGHT 19/12, Beursschouwburg, beursschouwburg.be

Roles reversed

EN/ One of the highlights of the Photo Brussels Festival is the Chinese artist Pixy Liao. She is known for her staged photographs in which she poses with her Japanese partner, Moro, primarily within their flat. In these images, Liao holds the reins and the camera’s self-timer firmly in her hands. He is often the one in the more dependent position: a naked muse gazing up at the dominant artist. In her work, the New York-based artist interrogates traditional gender roles and power dynamics in heterosexual relationships and in the creation of art, yet her female gaze never comes across as didactic. The images in her long-running series, Experimental Relationship, are socially relevant and at times provocative, but also playful and intimate. They show, with a great deal of humour, that there are many ways for a couple to live and create together, free from any notion of oppression. (AF)

PIXY LIAO: PEOPLE IN MIRROR ARE CLOSER THAN THEY APPEAR 15/1 > 14/2, Stieglitz19, photobrusselsfestival.com

Literary thirst-quencher

EN/ As part of Europalia España, the international house of literature Passa Porta has commissioned Spanish authors Jesús Carrasco and Virginia Mendoza to write new texts about water, the natural element that plays a central role in both their work. With Thirst, Mendoza wrote an original history of humankind’s search for this vital resource. (AF)

JESÚS CARRASCO AND VIRGINIA MENDOZA 15/1, Passa Porta, passaporta.be

Frénésie de consommation

FR/ Dépendance présente une exposition de l’Allemande Lucie Stahl, qui explore notre dépendance à la consommation constante. Elle se concentre sur la transformation de matières liquides en énergie et ses impacts environnementaux. (AF)

LUCIE STAHL 16/1 > 28/2, Dépendance, dependance.be

The responsibility of freedom

EN/ In recent years, it has become painfully clear that tyrants, even in the West, are far from a thing of the past. Lessons from history can help us not take freedom for granted, but see it as a responsibility. Timothy Snyder, one of the most incisive historians of our time, is the perfect guide. (AF)

MEET THE THINKER: TIMOTHY SNYDER 16/1, Bozar, bozar.be

Beauté crépusculaire

FR/ Au PhotoBrussels Festival, la Française Dolorès Marat célèbre la beauté des heures entourant le lever et le coucher du soleil. L’exposition rassemble ses photographies et des reportages documentaires qui lui sont consacrés, révélant son talent pour la douceur et l’émerveillement. (AF)

DOLORÈS MARAT 21/1 > 8/3, Studio Baxton, photobrusselsfestival.com

Wetenschap versus kunst

NL/ Drie blinkende literaire sterren komen vanuit Spanje naar Bozar voor een levendige discussie over de banden tussen wetenschap en kunst. Met als centrale gast Agustín Fernández Mallo, natuurkundige en auteur van de grensverleggende Nocilla-trilogie. Miguel Ángel Hernández en Laura Fernández zijn zijn gesprekspartners. (AF)

MEET THE WRITERS: AGUSTIN FERNÁNDEZ MALLO & FRIENDS 29/1, Bozar, bozar.be

Ook nog deze maand

Bozar wijdt een retrospectieve aan het werk van de Amerikaanse kunstenaar John Baldessari, pionier van de conceptuele kunst. Met humor, een radicale kijk en een tikje oneerbiedigheid bevrijdde hij het genre van zijn ernst (> 1/2, Bozar)

Knott so MAD, een meeslepende, multidisciplinaire tentoonstelling,

blikt terug op 25 jaar creatie, samenwerking en ontmoetingen van Jean-Paul Knott, een van de laatste onafhankelijke Belgische ontwerpers (> 31/1, MAD)

Design and comics: living in a box onderzoekt de relatie tussen design en de wereld van strips (> 1/3, Design Museum Brussels)

Film

Hoe het echtpaar Shakespeare het diepste verdriet overwon

NL/ Zijn sonnetten, toneelstukken, zinnen, ideeën, figuren en verhalen zijn tijdloos. Maar valt er over William Shakespeare zelf nog iets nieuws te vertellen? Met de nodige lef, kennis, passie en verbeelding wél, zo wijst Hamnet uit. In dat boek verhaalt de Noord-Ierse Maggie O’Farrell met veel bravoure en een fabelachtig inlevingsvermogen over de diepste tragedie in zijn leven: de dood van zijn elfjarige zoon Hamnet in 1596. Shakespeare zelf liet ze amper aan het woord, zijn vrouw Agnes daarentegen breekt je hart en lijmt het weer. Uit hun onpeilbare verdriet zal Hamlet voortvloeien. Dichter bij een (onmogelijke) overwinning op de dood kan je niet komen. Het boek omzetten in film vergde al net zo veel bravoure en verbeelding. Maar daar lijkt regisseuse Chloé Zhao wel

Nothing Na’vi under the sun

EN/ Thirteen years after Avatar became a global sensation, James Cameron returned with The Way of Wate – another visually spectacular eco-blockbuster. Audiences clearly remain fascinated by the blue giants who defend their planet from destructive humans. Now, the wondrous world of the Na’vi can be explored once again in a third instalment. (NR)

AVATAR: FIRE AND ASH US, dir.: James Cameron, act.: Sam Worthington, Sigourney Weaver, Kate Winslet, release: 17/12

over te beschikken. Ze viel op met het verstilde The rider, won een karrenvracht Oscars met Nomadland en was na de matige superheldenfilm Eternals uit op revanche. Met Jessie Buckley en Paul Mescal beschikte Zhao over twee uitmuntende acteurs die de grote emoties aankunnen zonder er zich in te verliezen. Hamnet maakte indruk op de najaarsfestivals. Sommigen vragen zich af of de film toch niet te gepolijst hengelt naar Oscars. Maar iedereen is in de wolken met de vertolkingen en vooral die van Buckley. Oordeel niet te vroeg want de film werkt naar een climax toe die je sprakeloos achterlaat en hard laat huilen. Tranen van verdriet én van vreugde. Zakdoeken bij zich hebben of niet bij zich hebben, dat is de vraag. (NR)

HAMNET US, dir.: Chloé Zhao, act.: Paul Mescal, Jessie Buckley, Emily Watson, release: 21/1

Une place au soleil

FR/ Après des films graves mais lumineux, acclamés par la critique internationale, Joachim Lafosse explore la lumière de la Côte d’Azur. Le cinéaste bruxellois raconte l’histoire d’une mère qui s’offre, avec ses jumeaux, des vacances en cachette dans la maison des parents de son ex. Le sujet est simple, mais la trame du film reste finement tissée. (NR)

SIX JOURS, CE PRINTEMPS-LÀ BE, dir. : Joachim Lafosse, act. : Eye Haïdara, Leonis & Teodor Pinero Müller, sortie : 10/12

Kristen Stewart sait aussi filmer

FR/ Kristen Stewart, brillante actrice, a dû lutter pour réaliser un long métrage. Elle n’a pas choisi la facilité en adaptant

The Chronology of Water de Lidia Yuknavitch, récit autobiographique d’une nageuse olympique abusée par son père. Tourner un film aussi intense exige du courage, et K-Stew le possède. (NR)

THE CHRONOLOGY OF WATER US, dir. : Kristen Stewart, act. : Imogen Poots, Thora Birch, sortie : 7/1

British iconoclast

EN/ Derek Jarman passed away 31 years ago, but left a rich legacy as an avant-garde filmmaker, writer, painter, sculptor, set designer, gay rights activist, discoverer of Tilda Swinton and, not least, gardener. Cinematek revisits the work of this British iconoclast, who shunned tidy narratives in favour of subversive beauty, sultry imagery and fearless experimentation. (NR)

DEREK JARMAN 11/12 > 28/2, Cinematek, cinematek.be

Aan de ribben

NL/ Jafar Panahi ging met de Gouden Palm aan de haal, maar de grootste verrassing van Cannes was wellicht Sound of falling van Mascha Schilinski. Haar mystieke, uitdagende drama portretteert vier jonge vrouwen die in vier verschillende tijden op een afgelegen hoeve wonen in Noord-Duitsland. Spookt het er? Geven generaties trauma’s aan elkaar door?

Cinema die aan de ribben blijft kleven. (NR)

SOUND OF FALLING DE, dir.: Mascha Schilinski, act.: Hanna Heckt, Lena Urzendowsky, release: 14/1

Stylish Sorrentino

EN/ Does Paolo Sorrentino make his best films when he casts Toni Servillo in the lead? A strong case can already be made with Il Divo and La Grande Bellezza, and La Grazia only strengthens the argument. The Italian master of style and melancholy portrays the final acts of a lonely, grieving Italian President. Can this aging man finally leave his mark after a cautious term in office? Venice crowned Servillo Best Actor for his performance. (NR)

LA GRAZIA IT, dir.: Paolo Sorrentino, act.: Toni Servillo, Anna Ferzetti, release: 28/1

your mind

E Viva Albert Serra

FR/ Les Bruxellois ·es ont rarement l’occasion de se laisser hypnotiser par l’iconoclasme baroque et subversif du Catalan Albert Serra. Bozar corrige le tir avec une grande offensive à l’occasion d’Europalia España. « Je n’ai rien à dire à propos de mes films. Les thèmes, l’idéologie, la politique : c’est secondaire… Je travaille avec des images et je refuse de les contrôler, en m’efforçant d’éviter les clichés », dit Serra. Son cinéma inclassable captive. La Mort de Louis XIV plonge dans les derniers jours du Roi Soleil, Liberté explore la débauche pré-révolutionnaire, et Pacifiction mêle thriller paranoïaque et exotisme délirant. Serra présentera trois films dans le cadre de l’exposition sur Goya, dont Los Olvidados de Luis Buñuel, son pendant du siècle passé. (NR)

CLOSE-UP ALBERT SERRA 6/12 > 4/1, Bozar, bozar.be

Et plus encore

Les grands-mères de Molenbeek mettent le pays sens dessus dessous en jouant Hamlet dans Les Baronnes (sortie : 3/12).

Bi Gan ravit les cinéphiles en explorant l’histoire et l’avenir du cinéma dans Resurrection (sortie : 10/12).

Grâce à Tom Waits, Adam Driver et Cate Blanchett, Jim Jarmusch remporte un Lion d’or inattendu pour Father Mother Sister Brother (sortie : 7/1).

Le docteur Ralph Fiennes sait-il vraiment comment gérer des zombies enragés ? Le titre semble le confirmer : 28 Years Later : The Bone Temple (sortie : 15/1).

bibimbap

Eat & Drink

1. Pionnier

FR/ La montée en puissance de la cuisine coréenne s’explique par un faisceau de raisons : une gastronomie saine structurée autour d’un sens aigu de l’équilibre ; une palette acide et lactique qui correspond à l’évolution du goût actuel ; ainsi qu’un imaginaire désormais familier grâce aux K-dramas, à la K-pop et aux succès retentissants du cinéma sud-coréen.

Dans ce paysage, un plat joue un rôle central : le bibimbap. Littéralement « riz mélangé », il repose sur un principe ancien, l’obangsaek, système des cinq couleurs cardinales charpentant la pensée coréenne. C’est la raison pour laquelle un bol traditionnel aligne du blanc (riz, pousses de soja), du rouge (gochujang), du vert/bleu (épinards, courgette), du noir (champignons, algues) et une touche de jaune. Contrairement à

une idée reçue, cette dernière n’est pas forcément apportée par un œuf : dans de nombreuses versions régionales ou monastiques, le bibimbap se passe totalement de produit animal. L’essence du plat tient plutôt dans la préparation séparée des légumes, chacun assaisonné à part, et dans l’harmonie visuelle et nutritionnelle qui précède le mélange final. Et quand il y a protéine, le choix est offert entre bœuf sauté, bœuf cru ou tofu.

À Bruxelles, une adresse a ouvert la voie de ce plat magnifique. Inauguré en 2020, Bap&Dak est devenu un repère aussi incontournable qu’efficace. Imaginé par Stefaan De Smedt, Belge revenu de dix années londoniennes, le lieu reflète son parcours cosmopolite et son regard neuf sur la culture coréenne. L’enseigne mise sur un décor urbain qui culmine dans un

îlot surmonté de néons protégés par une sculpture grillagée. Le tout réparti sur deux salles qui vont droit au but.

Le bibimbap est au centre de la carte. Il est proposé en deux versions – l’une tiède (15,90€) et l’autre (16,90€) servie dans un bol chaud (dolsot) – qui alignent différentes options (poulet, poulet piquant, végan, végétarien, porc piquant ou entrecôte façon bulgogi). Autant dire qu’en période de froid, la version dolsot réchauffe le cœur – d’autant plus que le prix est très compétitif et que la qualité est au rendez-vous. Les accompagnements – kimchi au piquant sur le fil (4,20€) et chikin-mu (du pickles de radis (3,90€) – achèvent de séduire l’amateur de dépaysement gustatif.

MICHEL VERLINDEN

BAP&DAK ••••

Rue Lesbroussart 55, Ixelles, bapanddak.be

© SASKIA VANDERSTICHELE

2. People

Envie de croiser Zwangere Guy ou Bockie De Repper ? Maru est le bon endroit. Cantine culte, l’adresse de Kyky aligne un bibimbap dolsot (23€) parmi les plus soignés de Bruxelles, que l’on peut déguster aussi en version « Yukhwe » (26€) – soit orné d’un tartare de bœuf (de la bavette Dierendonck). Le bonus ? Une sélection impeccable de vins nature à tomber qui accompagne idéalement les saveurs coréennes.

MARU ••••

Chaussée de Waterloo 510, à Ixelles. Instagram : marubru

3. Masterclass

Chez Iyagi, Gil Han et Haejin Satya signent un bibimbap – à emporter seulement – qui fait vraiment la différence : légumes préparés soigneusement, assaisonnements nets, gochujang précis, riz chaud qui reste ferme jusqu’à la dernière bouchée. Un bol clair et sans bavure, porté par un kimchi maison tonique qui vaut le détour et que l’on peut acheter séparément. Compter 13 € ou 16 € en version « Large ».

IYAGI ••••

Rue Longue Vie 40, Ixelles, iyagitiger.com

4. Discret

Dans cette adresse un peu sombre où le décor évoque davantage le Soleil Levant que le Matin Calme, le bibimbap est proposé depuis un moment déjà. Il y est également servi en version tiède ou dans un dolsot brûlant. Au programme : riz ferme, épinards, carotte, soja, algue, courgette et œuf. Les options ? Bœuf, poulet, saumon cru, scampis, tofu ou œufs de poisson. Le tout s’affiche au prix de 20 €.

HANA •••

Rue Saint-Boniface 21, Ixelles, hana-resto.be

5. Frénétique

Avec son décor coréen un peu show-off, Itaewon propose, pour 42,90 €, une formule donnant accès durant deux heures à plus de 50 préparations coréennes au rythme de deux plats toutes les 15 minutes : banchan (accompagnements) variés, poulet frit, viandes marinées, ragoûts, bulgogi… Au cœur de cette profusion figure un bibimbap. Il est décliné en version végétarienne au tofu ou au bœuf.

ITAEWON •••

Rue Lesbroussart 49, Ixelles, itaewon.be

Nightlife

Charlie Neuwald aka Palms On Fire

Elke maand geeft een Brusselse fotograaf een inkijk in zijn nachtelijke escapades. Dit keer dompelt Charlie Neuwald (Instagram: palms_ on_fire) zich onder in een party in een kraakpand in Brussel. “Deze foto toont twee vrienden die elkaar stevig vasthouden tijdens een nacht vol momenten van verbondenheid. Onze gemeenschap – zeker queer mensen binnen de ravecultuur – heeft plekken nodig waar iedereen zich aanvaard voelt en nieuwe banden kan smeden. Ze zijn essentieel voor veiligheid, vrijheid en een gevoel van erbij horen. Het nachtleven biedt ruimte om isolatie te doorbreken, jezelf te ontdekken en steunende relaties op te bouwen, en is tegelijk belangrijk voor culturele expressie, politiek engagement en collectieve veerkracht. De sluiting van steeds meer locaties baart zorgen, de mogelijkheden om onze gemeenschap te versterken nemen af. Dit beeld toont wat er op het spel staat, en de genegenheid die ik voel voor de mensen dicht bij me.”