NL
Zes huwelijken, twee scheidingen, twee onthoofdingen en een breuk met de Katholieke Kerk: in zijn zoektocht naar de ideale echtgenote ging Tudorvorst Hendrik VIII niets uit de weg. Stof voor een grand opéra, dacht Camille Saint-Saëns! Met majestueuze decors, intense confrontatiescènes en ravissante muziek wekt de Munt deze Henry VIII opnieuw tot leven.
FR
Le triangle amoureux qui a secoué l’Europe. L’annulation du mariage de Henry VIII et Catherine d’Aragon au profit d’Anne Boleyn est au cœur de cet opéra signé Camille SaintSaëns, dont l’intensité dramatique n’a d’égale que la grâce musicale. La Monnaie présente ce e perle rare du répertoire français dans un décor en continuelle transformation.
Lucien doen soms denken aan een hippe ko ebar maar vergis je niet: met in-house etsexperten, herstelateliers en een vernieuwend aanbod aan (stads) etsen wandel je wel degelijk het etsparadijs binnen. We spreken met Karl Lechat, managing director, al verkiest hijzelf de term ‘sportief directeur’.
Een etsrevolutie teweegbrengen, hoe doe je dat? “Lucien is niet in één dag gebouwd, uiteraard”, steekt Karl van wal. Het idee ontstond in 2018, toen het moederbedrijf D’Ieteren Group de lijnen voor de komende vijf jaar ui ekende. “D’Ieteren is voor alle duidelijkheid meer dan een autohandelaar. De rode draad binnen het familiebedrijf is ‘mobiliteit’, en dat al sinds 1805”, verklaart Karl. “De laatste jaren zet D’Ieteren ook in op duurzaamheid via incubatorprogramma’s. Denk aan Poppy (deelwagens), Skipr (mobiliteitsplatform) of Lizy (tweedehands autoleasing).”
Fietsen stond al langer op de D’Ieterenagenda, maar de coronapandemie bracht alles in een stroomversnelling. Dat Karl in de projectgroepen zat, is geen toeval. “Ik werk al 20 jaar voor D’Ieteren, ze kennen mijn passie voor etsen. Zelf had ik ooit het idee om een etsenwinkel te openen. Toen ik onlangs mijn kantoor aan het opruimen was, kwam ik mijn dossiertje terug tegen. Dat was echt zo’n ‘full circle’-moment.”
Maandenlang steken Karl en zijn collega’s de koppen bij elkaar. De allereerste stap? Hun oren te luisteren leggen bij de mensen. “Ik ben niet religieus, maar geloof wel in darwinisme”, gaat Karl verder. “Je moet jezelf aanpassen aan je omgeving.
Het is niet de rijkste of slimste die wint, maar diegene die luistert en zich aanpast.”
De consensus? Fietsen is toegankelijk voor iedereen. “Tegelijkertijd betekent mobiliteit voor iedereen iets anders. Wat zijn jouw noden? Pendelen, wonen, kinderen,… dat zijn allemaal zaken die meespelen. Stap je bij Lucien binnen, dan leggen we samen de puzzel”, aldus Karl. “Voor de ene persoon is een longtail of cargo ets geschikt, terwijl de andere meer baat hee bij een elektrische plooi ets. Via onze nancieringsprogramma’s, het Lucien Business-programma voor B2B en etsleasingen maken we ons aanbod toegankelijk voor elk budget.”
Met 15 winkels and counting, is Lucien goed op weg om uit te groeien tot een etsketen. “Het klopt dat wij regelmatig overnames doen, maar dat betekent niet dat er sprake is van een ‘copy-paste’-
verhaal. Neem nu bijvoorbeeld Velo xer op de Anspachlaan. Oprichter Amor zag meteen de voordelen van een synergie: een extra atelier, nieuwe werkposten en nieuwe merken in hun aanbod. Iedereen content!”
Karl droomt van een etsvriendelijk Brussel. “Aan de heuvels kan je niets veranderen, aan de infrastructuur wél. Door zo veel mogelijk mensen op de ets te krijgen, oefen je druk uit op de overheid. Je verplicht ze als het ware om actie te ondernemen. Lucien is een innoverende gamechanger, geloof me”, besluit Karl trots.
Neem dan een kijkje op: www.lucien.bike
@lucien.bike
De gezellige etsenwinkels van
“Als kopman begeleid ik mijn peloton richting een etsrevolutie.”FOTO’S Lucien • TEKST Aline Peeters • VORMGEVING monoeil.be
BRUZZ
Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65
ABONNEMENTEN
Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Rest van België: 29 euro per jaar;
IBAN: BE98 3631 6044 3393
van Vlaams Brusselse Media vzw
Buiten België: 35 euro per jaar.
OPLAGE
55.000 exemplaren.
ADVERTEREN?
Marlies De Deygere
02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be
DISTRIBUTIE
Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be
ALGEMENE DIRECTIE
Dirk De Clippeleir
HOOFDREDACTIE
Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)
COÖRDINATOR MAGAZINE
Kris Hendrickx
CULTUUR & UIT
Gerd Hendrickx
ART DIRECTOR
Heleen Rodiers
VORMGEVING
Ruth Plaizier
EINDREDACTIE
Karen De Becker, Bouke Schut
WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER
Eva Christiaens, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Jasper Croonen, Emilia De Feyter, Anke Dirix, Niels Ruëll, Nick Trachet, Michel Verlinden, Max Wyckaert (medewerkers)
VERTALING
Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones
FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE
Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Ivan Put, Saskia Vanderstichele
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Kristof Pitteurs
Flageyplein 18, 1050 Elsene.
BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij
Printing Partners
Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie
MELD NIEUWS
Zelf nieuws gespot?
Tips zijn altijd welkom via:
BRUZZ.be/meldnieuws
Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be
VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels
WWW.BRUZZ.BE
Ik weet niet hoezeer de tijd mijn herinneringen heeft gekleurd, maar Brussel 2000 was in mijn geest een keerpunt. Brussel was toen een van de negen culturele hoofdsteden van Europa en leek te bruisen als nooit tevoren.
Brussel stelt zich nu opnieuw kandidaat voor de titel van culturele hoofdstad met – en dat maakt het wel heel bijzonder – Molenbeek als mede-trekker. Het zou een statement zijn mochten Brussel én het Hellhole aan de Zenne de kandidatuur in 2030 binnenhalen, maar de betekenis ervan kan niet worden overschat. Brussel 2000 gaf het startschot voor een culturele en maatschappelijke verandering die we tot vandaag voelen. Culturele en maatschappelijke actoren die tot dan los van elkaar ageerden, werden samengebracht om de stad te veranderen. Brussel 2030 kan hetzelfde vliegwieleffect teweegbrengen. In dit magazine stellen de trekkers van het project, Jan Goossens en Fatima Zibouh, dat de toekomst van onze steden en van Europa nu eenmaal superdivers, grootstedelijk en duurzaam is, en dat daarom de kandidatuur van Brussel-Molenbeek boven de andere uitsteekt. Wanneer je ziet wat Brussel 2000 voor ons gewest heeft betekend, kan je alleen maar hopen dat de jury het daarmee eens is.
FR Je ne sais pas si le temps qui passe a brouillé ma perception de l’époque, mais dans mon esprit, Bruxelles 2000 était un moment charnière. Bruxelles était une des neuf capitales culturelles d’Europe et semblait plus dynamique que jamais. Bruxelles a maintenant posé une nouvelle fois sa candidature pour le titre de capitale culturelle avec – et c’est ce qui rend sa candidature si particulière – Molenbeek à ses côtés. Si Bruxelles et le « Hellhole de la Senne » devaient remporter le titre en 2030, ce serait une belle affirmation dont on ne peut sous-estimer la signification. Bruxelles 2000 était le point de départ d’un changement culturel et sociétal qu’on ressent encore aujourd’hui. Les acteurs culturels et sociétaux qui avaient agi de façon séparée jusque-là furent réunis pour changer la ville. Bruxelles 2030 pourrait entraîner un effet similaire. Dans ce magazine, les moteurs derrière le projet, Jan Goossens et Fatima Zimouh, affirment que l’avenir de nos villes et de l’Europe sera tout en diversité, urbanité et durabilité, et que c’est pour cette raison que la candidature de Bruxelles-Molenbeek se distingue des autres. Quand on voit ce qu’a fait Bruxelles 2000 pour notre région, on ne peut qu’espérer que le jury sera d’accord avec eux.
EN I don’t know how much my memories have been colored by time, but Brussels 2000 was a turning point in my mind. In that time, Brussels was one of the nine cultural capitals of Europe and seemed to be bustling like never before.
Brussels is now once again a candidate for the title of cultural capital with Molenbeek as co-leader – and that makes it very special.
It would be a statement if Brussels and the Hellhole on the Zenne win the candidacy in 2030, but its significance cannot be overestimated.
Brussels 2000 kicked off a cultural and social change that we can still feel today. Cultural and social actors who had previously functioned independently of each other, were brought together to change the city.
Brussels 2030 can bring about the same flywheel effect. In this magazine, the initiators of the project, Jan Goossens and Fatima Zibouh, argue that the future of our cities and of Europe is super-diverse, metropolitan and sustainable, and that is why Brussels-Molenbeek’s candidacy stands out above the others.
When you see what Brussels 2000 has meant for our region, you can only hope that the jury agrees.
“Het zou een statement zijn mochten Brussel én het Hellhole aan de Zenne de titel in 2030 binnenhalen”
Kristof Pitteurs, hoofdredacteurgesprek. Staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet
Over een dik jaar zijn er verkiezingen, maar staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet heeft nog flink wat werk voor de boeg. Good Living is bijvoorbeeld nog niet goedgekeurd. Maar misschien is het wel Smets laatste termijn. “Ik wil me ook na 2024 graag inzetten voor de stad, maar moet dat binnen een regering? Ik denk daar hard over na.”
door Steven Van Garsse foto’s Bart DewaeleBijna twintig jaar is Pascal Smet (one.brussels-Vooruit) regeringslid. En hij bedrijft politiek nog altijd met evenveel passie en branie als in het begin. Tijdens het interview in café Walvis aan het Kanaal klopt hij geregeld op tafel – de tafel gaat alle kanten uit –en is hij meteen getriggerd als er tegenspraak komt. “Laat de discussie maar komen,” roept hij uit, terwijl hij geregeld knikt naar cafégangers of voorbijgangers op straat, die hem groeten. De Walvis is een van zijn vaste stekken, dicht bij waar hij woont.
De leefbaarheid van de stad is al net zo lang het thema van Smet, en ook vandaag is dat zijn speerpunt, aangevuld met nieuwe inzichten door zijn vele reizen en de boeken die hij leest. “Als je naar Aziatische steden kijkt, dan zie ik veel gemeenschap, en weinig individuen, misschien wat te weinig,
maar wat Brussel nodig heeft is meer gemeenschap, en minder individuen.” Smet verwijst naar de discussie over de Fuse, waar een recalcitrante buurman duizenden jongeren die er willen dansen die pret ontneemt.
Het interview komt ook niet zonder de obligate sneer naar de groene partijen die hij dogmatisme verwijt, communicatiedrift en symboolpolitiek.
Maar eerst Uber. Pascal Smet heeft de bijzondere commissie naar aanleiding van de Uber-files zonder kleerscheuren overleefd.
Een smoking gun bleek er niet echt te zien in de verregaande lobbypraktijken van Uber bij het kabinet van Smet, en als er één was, was er ook een uitleg voor.
Zonder terug te komen op de hele zaak, u haalde op het einde van uw betoog in het
parlement snoeihard uit naar de media. Dat hadden we niet zien aankomen.
PASCAL SMET: Ik sprak uit het hart. Het was niet voorzien. Het zit heel diep, het is een litteken. Toen ik 23 was, heb ik voor de publieke sector gekozen. Integriteit is daarbij altijd heel belangrijk geweest. Eerlijkheid is mijn leitmotiv. Ik wil altijd recht in de spiegel kunnen kijken.
Wat mijn geloof in de pers heeft aangetast, is hoe iemands reputatie te grabbel wordt gegooid, zonder goed te beseffen welke impact dat heeft op de politicus, op zijn omgeving.
Een onderzoek moet gevoerd worden à charge en à décharge. En dat is hier niet gebeurd. Ik heb van de onderzoeksjournalisten van Knack, De Tijd en Le Soir nooit de kans op écht weerwoord gekregen, op een echt gesprek.
• Geboren in 1967 in Haasdonk
• Studeert rechten aan de UAntwerpen
• Wordt in 2000
Commissaris-Generaal voor de vluchtelingen
• Staatssecretaris voor Mobiliteit in de Brusselse regering in 2003, nadien, tot 2009, minister van Mobiliteit
• Van 2009 tot 2014 minister van Onderwijs in de Vlaamse regering
• Van 2014 tot 2019 minister van Mobiliteit
• Sinds 2019
staatssecretaris voor Internationale betrekkingen, Stedenbouw en Brandweer
Ik vind de slagzin van de Washington Post uitstekend: ‘Democracy dies in darkness.’ Wat we vandaag zien, en dat maakt me bijzonder ongerust, is niet de democratie die in duisternis ten onder gaat, maar in sensatiezucht. Het gaat om nieuwscycli van 24 à 48 uur, waar clicks van tel zijn. Alles moet een schandaal opleveren en men speculeert op het korte geheugen van de mensen. Dat is niet de wereld waar ik in geloof. Journalisten moeten krijgers van de waarheid zijn, geen makelaars in leugens.
Is dat anders dan toen u twintig jaar geleden begon als staatssecretaris?
SMET: Zeker, en daar komt bij dat het niveau in de politiek in Brussel enorm gedaald is. In alle partijen. Veel politici zijn. Zonder meer. Ze spelen hun rol. Terwijl politiek voor mij betekent: zaken in beweging brengen. Dat is geen nostalgie naar vroeger. Het is gewoon zo. Burgemeester Philippe Close (PS) is een uitzondering. Hij steekt er met kop en schouders bovenuit.
Moet de politiek niet in eigen boezem kijken? Het ene schandaal na het andere duikt op over de pensioenen van parlementsleden. Het parlement begint steeds meer op een zel edieningsmachine te lijken.
SMET: Ik weet niet of dat zelfbediening is. Ik ga ervan uit dat de meeste parlementsleden dat niet eens wisten. Ja, we moeten dat aanpakken, maar ik wil niet meehuilen met de populisten die zeggen dat politici zakkenvullers zijn.
Volgens Philippe Close is er voor de politiek maar één manier om het vertrouwen terug te winnen en dat is daadkracht. Beleid voeren zonder daar veel woorden aan vuil te maken. Akkoord?
SMET: Helemaal. Dat is ook het verschil met Groen. Zij communiceren, wij, socialisten leveren resultaat af. We deliver. Wij vechten ervoor om dingen erdoor te krijgen, in plaats van verhaaltjes te vertellen.
Riskeert u in 2024 juist niet met lege handen naar de kiezer te moeten trekken? Er rest
weinig tijd om uw grote project Good Living, de stedenbouwkundige verordening, goed te keuren. Er is veel kritiek, ook bij de meerderheidspartijen.
SMET: Niet akkoord. Wat is er gebeurd? Good Living is slachtoffer van Good Move (het gewestelijk mobiliteitsplan, red.). Waarom? Groen heeft Good Move fout aangepakt. Het is nochtans eenvoudig: praat bij dit soort projecten niet over de middelen, maar over de doelstellingen. Niet over de knips in het verkeer, maar over de leefbaarheid die de heraanleg van de openbare ruimte teweeg kan brengen. Laat mensen dromen, met simulatiebeelden. Zo deed ik het altijd. Wat is er in Kuregem gebeurd? Er werden betonblokken gezet, richtingen veranderd die niet altijd logisch waren. Maar er werd niet verteld dat de publieke ruimte een speelplein zou worden voor de kinderen, of een parkje. Zo is Kuregem een katalysator geworden voor een groot verzet.
Ja, maar we hadden het over Good Living … SMET: Ik kom daartoe. In Good Living zit een deel over parkeren. Zo is de negatieve aandacht voor Good Move overgeslagen op Good Living. De lokale besturen zijn zenuwachtig geworden, maar er is een heel duidelijke wil in de regering om het goed te keuren.
Good Living is het primaat van de politiek. Het beleid beslist, maar gaat dat niet ten koste van de inspraak? Volgens Défi zullen er door Good Living minder openbare onderzoeken zijn.
SMET: Integendeel. We willen de inspraak in het begin van het stedenbouwkundig project. Voor elk groot project moet de ontwikkelaar, in de conceptfase, met de buurt spreken. Er zal dus niet minder inspraak zijn, maar een efficiëntere inspraak op verschillende momenten.
U hee al verschillende keren gezegd dat u beslist, soms tegen de stroom in, maar ook in functie van het geluk van de mensen, zonder dat ze het zelf beseffen. Een beetje
als een verlicht despoot, zou je kunnen zeggen. De uitspraak wordt om die reden telkens weer op verbijstering onthaald bij Franstalige politici.
SMET: Weet ik, maar op buitenlandse congressen krijg ik er een staande ovatie voor. Wat bedoel ik daarmee? Dat politici hun verantwoordelijkheid moeten nemen, maar ik voeg er steeds aan dat toe dat je goed moet luisteren naar de mensen. Dat een project goed moet zijn, en dat anders de democratische sanctie volgt. Wat gebeurt er vandaag immers? Er wordt niet beslist. Dat is veel erger. Het is de opmaat voor een autoritaire staat. Ik ben daar erg bezorgd over.
Een gevoelig dossier is dat van de Josaphatsite. Er is veel tegenstand bij burgers, maar ook bij Natuurpunt en Natagora, omdat een stuk wilde natuur verstedelijkt zal worden. Begaat Brussel geen kapitale vergissing?
SMET: Elk dossier heeft zijn historiek. De Josaphat-site is indertijd aangekocht als woonuitbreidingsgebied. Ook Ecolo wou er aanvankelijk woningen bouwen. We hebben ook vandaag de morele plicht om in betaalbare woningen te voorzien. Ik ben ervan overtuigd dat de druk op de huisvesting alleen maar groter zal worden, door de toenemende migratie, die voornamelijk naar de steden trekt. Kijk, alles is schaal. Wat rampzalig is voor het klimaat is de uitdijende stad. Daarom moeten we juist in de stad verdichten om het groen rond de steden te vrijwaren.
“We moeten in de stad verdichten om het groen rond de steden te vrijwaren”
Pascal Smet blijft ook na twintig jaar gepassioneerd door de politiek. “Politiek is zaken in beweging brengen. Dat is geen nostalgie naar vroeger. Dat is gewoon zo.”
De nieuwe Josaphat-wijk zal compacter zijn, zodat er veel groene ruimte overblijft, en we bouwen ook zo, met groendaken, wadi’s, bomen en verticale vergroening, zodat de bijen en de insecten zullen blijven.
Dat geloo u zelf?
SMET: Zeker. Daar wil ik om wedden. We moeten dit op grotere schaal bekijken, en niet in dogma’s blijven hangen. Hoe belangrijk biodiversiteit ook is, we mogen niet hetzelfde doen als met de kernenergie. De groenen hebben er ons decennia mee geterroriseerd, en kijk waar we nu staan.
Ik vind niet dat we de planeet moeten redden. Die redt zichzelf wel. Ik vind vooral dat we onszelf moeten redden: de mens op die planeet. We moeten weg van de valse tegenstelling tussen natuur en bouwen. Beide kunnen perfect samen gaan.
Vooruit doet het goed in de peilingen, met dank aan Conner Rousseau. Hij hee het voor uw beweging one.brussels-Vooruit niet gemakkelijk gemaakt met, bij herhaling, kwetsende uitspraken over Brussel.
SMET: Het is een storm in een glas water. Conner heeft een franke muil, maar wie ben ik om daar kritiek op te hebben? Ik heb zelf ook al onder vuur gelegen voor mijn straffe uitspraken. Hij zegt de dingen zoals zijn.
Wat ik hartverwarmend vond, waren de Brusselse reacties achteraf. Wie Molenbeek aanvalt, valt ons allemaal aan. Anderzijds: dat in bepaalde wijken Vlamingen zich niet thuis voelen? Dat is zo.
Waren zijn uitspraken niet vooral voor een Vlaams publiek, met collateral damage voor one.brussels-Vooruit?
SMET: Zijn fixatie op Molenbeek was wat ongelukkig, het had ook voor bepaalde wijken in Antwerpen kunnen gelden. De intentie van Conner was niet om mensen te schofferen, maar juist om te zeggen dat we erin moeten blijven investeren. Dat heeft hij ook zo gezegd. En dat is een belangrijk verschil met het Vlaams Belang.
Bestaat one.brussels nog na 2024?
SMET: Dat beslissen we in september. In 2019 was de SP.A niet in goede doen, dat is
nu met Vooruit anders. Dat zal meespelen in onze beslissing. We moeten voor- en nadelen afwegen.
Trekt u de lijst?
SMET: Ik zit twintig jaar in de politiek. Of ik verder doe? Ik denk erover na. Ik heb veel zin om me voor de stad in te zetten, maar moet dat als lid van de regering, of is er een andere manier? Dat is de vraag. Het is een oefening die ik samen met Ans Persoons (schepen in Stad Brussel, red.), en anderen, maak. In september beslis ik. Wat niet wil zeggen dat het dan gedaan is. Want ik blijf sowieso staatssecretaris tot de volgende regering aantreedt.
FR Le secrétaire d’État Pascal Smet a encore un an pour faire approuver son projet Good Living par le gouvernement. C’est peu, mais il y croit. Il réfute les critiques des administrations locales et fait le lien avec Good Move qui, selon lui, a été malmené par Groen, nuisant à Good Living. Il plaide pour une gestion intelligente de la biodiversité en ville même en construisant des logements. Mais la conservation de la nature ne peut pas devenir un dogme. Ce qui adviendra après 2024 reste un grand mystère, il n’est d’ailleurs pas certain qu’il sera tête de liste du parti Vooruit.
EN State secretary Pascal Smet has another year to get his Good Living project through the government. That’s quick, but Smet is not worried. He knows how to respond to criticism from local councils and links it to Good Move, which he says has been mismanaged by the Green parties and gave Good Living a bad name. He advocates to keep biodiversity in the city, for instance by building houses. But conservation should not become dogma. Nobody knows what will happen after 2024, even if Smet will top the Vooruit-list. He belies there are other ways to work for the city than as a minister.
Over een nieuwe metrolijn kan je jáááárenlang palaveren. En als de dure werken dan toch begonnen zijn, kan het altijd nog helemaal in de soep draaien. Denk maar aan de situatie onder het Zuidpaleis in Brussel. Dan is de aanleg van een nieuwe tramlijn toch een stuk eenvoudiger. De werken aan tram 10, die Neder-Over-Heembeek zal verbin-
den met het centrum, begonnen pas in januari, maar schieten wel razendsnel op. Volgend jaar moet de nieuwe lijn al af zijn. Ook hier kreeg die nieuwe lijn overigens tegenwind: veel bewoners vinden dat het project wordt opgelegd of zien met lede ogen parkeerplaatsen verdwijnen. Anderen noemen de nieuwe verbinding gewoon broodnodig. KH
Activisten en asielzoekers hebben opnieuw een leegstaand pand bezet, in de Wetstraat. De asielzoekers worden zo de buren van CD&V, de partij van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor.
door Kevin Van den Panhuyzen
Activisten verkleed met maskers van premier Alexander De Croo (Open VLD) en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) verzamelden zondagnamiddag voor de Wetstraat 91. Het beschermde neoclassicistische herenhuis zou al zo’n twee jaar leegstaan en wordt sinds woensdag gekraakt door een tiental mensen. De komende dagen moeten er zeventig asielzoekers onderdak vinden. Zij worden de nieuwe buren van De Moors partij CD&V, met hoofdkwartier in het gebouw ernaast.
De politie versperde aanvankelijk de ingang tot het gebouw, maar liet de actievoerders uiteindelijk toch binnen. “Als De Moor niet naar ons wil luisteren, komen wij naar haar toe. We willen haar eraan herinneren dat er hier en nu oplossingen nodig zijn voor de opvangcrisis. Tegelijk willen we mensen huisvesten,” zegt actievoerder Yan Verhoeven. Hij is lid van het collectief Stop de Opvangcrisis.
Dat collectief kraakte anderhalve maand geleden het toekomstige nationale crisiscentrum in de Noordwijk, waar twee weken lang een zeventigtal asielzoekers verbleef. Zij werden iets minder dan een maand geleden uit het gebouw gezet na een tussenkomst van het vredegerecht. Dat beloofde de asielzoekers in het gekraakte gebouw een opvangplek, eerst binnen het Brusselse noodopvangnetwerk, en vervolgens binnen het netwerk van Fedasil.
“Een maand geleden hebben we zeventig mensen aan onderdak geholpen. Vandaag doen we het opnieuw,” zegt Sacha van Stop de Opvangcrisis. “Het is aan de autoriteiten om voor oplossingen te zorgen. Zolang de ministers hun verantwoordelijkheid niet nemen, doen wij het voor hen.”
Dat de actiegroep het pand al enkele dagen kraakt, maar dat nu pas aan de grote klok hangt, is geen toeval. Stop de Opvangcrisis hoopt dat die tactiek toelaat om het
pand te kraken zonder dat de politie onmiddellijk overgaat tot een ontruiming. Zondagnamiddag zijn twee politieagenten even naar binnen gegaan.
“Dat deden ze om te zien hoe het er binnen aan toe gaat. De agenten konden vaststellen dat er al bewoners aanwezig zijn. We hebben ook bewijs dat ze daar al enkele dagen verblijven. Daarnaast kon de politie vaststellen dat de staat van het gebouw behoorlijk is en er geen enkel veiligheidsrisico is voor de bewoners,” zegt Verhoeven.
“Doordat de politie kon zien dat het pand al bewoond is, kan zij in principe niet meteen overgaan tot de ontruiming,” zegt activiste Hanne. “Als de eigenaar het pand wil laten ontruimen, zal die een procedure moeten opstarten bij het vredegerecht.” Zo verliep het ook bij de evacuatie van het toekomstige crisiscentrum.
Deze keer is niet de federale overheid, maar vastgoedontwikkelaar Atenor de
In het nieuws omdat Een leegstaand pand in de Wetstraat werd gekraakt door activisten en zal opvang bieden aan zeventig asielzoekers.
Over welk dossier gaat het?
Al maanden zijn er te weinig opvangplaatsen voor asielzoekers. Het intussen ontruimde kraakpand in de Paleizenstraat is het bekendste voorbeeld van de kraakacties van activisten en asielzoekers.
eigenaar van het gebouw. Die heeft plannen om er een nieuw, groot congrescentrum te bouwen voor de Europese Commissie. Verhoeven: “We hopen dat we tot een overeenkomst kunnen komen met Atenor. Als dat niet lukt, zal het wellicht op een gelijkaardige manier verlopen als bij de bezetting van het crisiscentrum.”
De bezetting past in een recent lijstje van kraakacties. Vorig jaar was er het gigantische kraakpand in de Schaarbeekse Paleizenstraat. Dat werd in februari ontruimd, waarna er langs het kanaal in Molenbeek een heus tentenkamp ontstond. Toen ook dat kamp ontruimd werd, trok het collectief Stop de Opvangcrisis naar het voormalige gebouw van Allee Du Kaai. Eén ontruiming later volgde het toekomstige crisiscentrum.
“Eigenlijk zien wij nu nog altijd de gevolgen van de ontruiming van de Paleizenstraat. Hier vangen we jongens op die we al kennen sinds de Paleizenstraat, terwijl hen intussen wel een opvangplaats beloofd werd,” zegt actievoerder Tjara Visser.
Het staat bijna in de sterren geschreven dat dit niet het laatste kraakpand zal zijn, denkt Sotieta Ngo. Zij is directrice van Ciré, de Franstalige tegenhanger van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. “Het verbaast mij niet dat er na het crisiscentrum opnieuw een kraakpand wordt geopend. We weten dat er nog drieduizend mensen met recht op opvang wachten op onderdak,” vertelt ze.
“Het is niet alleen een strijd om principes, maar ook om rechtvaardigheid en waardigheid. Asielzoekers opvangen is geen keuze, maar een wettelijke verplichting. Zolang de staat zijn eigen verplichtingen niet nakomt, zullen dergelijke acties zich vermenigvuldigen,” gaat ze verder. “We krijgen altijd te horen dat er te weinig plaatsen zijn en nu stellen we vast dat er naast het hoofdkwartier van CD&V een gebouw leegstaat met capaciteit om mensen op te vangen.”
De Moor benadrukt dat de regering wel maatregelen neemt om de opvangcrisis op te lossen en wijst op de inspanningen om mensen sneller uit het opvangnetwerk van Fedasil te krijgen. “Zo komen er plaatsen vrij voor mensen op de wachtlijst en nieuwe asielzoekers. Wie gebouwen bezet, heeft geen voorrang,” reageert ze via haar woordvoerster. “Behalve opvang creëren, werken we ook op preventiecampagnes om de instroom te beperken, en aan de terugkeer van wie geen verblijfsrecht heeft.”
Rrita Jashari maakte als muziekprogrammator van gemeenschapscentrum De Vaartkapoen woelige tijden mee. Net nu de verhuizing naar de vernieuwde locatie eraan komt, zwaait ze de deur achter zich dicht. “Het was een moeilijke beslissing.”
Is de VK klaar om na vier jaar op de Manchester-site weer naar de Schoolstraat te trekken?
Zeker. De komende maanden doen we een programmatiestop om ons de vernieuwde stek eigen te maken, de heropening zal voor na de zomer zijn. Dat wordt een mooi moment. Maar het zal aanpassen zijn. Je moet je publiek naar die plek krijgen, dat vraagt tijd. Dat we vier jaar een locatie deelden met Recyclart, was voor het publiek soms verwarrend. Wij zullen ons weer moeten ontdubbelen. Het zal een verademing zijn om nu een volledige ruimte voor onszelf te hebben. We kunnen meer inzetten op de ontwikkeling van artiesten en residenties. De Manchester-site was heel rock-’n-roll, de vernieuwde VK zal netjes afgewerkt zijn. Maar wij zijn Bozar niet, dat is ook net de schoonheid van onze werking: de professionele met de amateurkunsten verbinden.
Wat hee die tijdelijke locatie jullie bijgebracht?
Samenwerken met een andere culturele organisatie is niet evident. Je moet flexibel zijn. De Stad Brussel en het Gewest willen veel culturele hubs bouwen met verschillende spelers. Dat is een uitdaging. Iedereen wil zijn eigen ding doen, op zijn eigen manier. Daar komt nog eens bij dat al die organisaties op dezelfde plek subsidies aanvragen.
Die verhuizing betekent voor jou ook een einde van een tijdperk.
Geen makkelijke beslissing. Ik heb hier de voorbije vijf jaar heel graag gewerkt. Het waren geen makkelijke jaren. Toen ik aankwam, was de VK net uit het Kunstendecreet gevallen, de financiële situatie was precair. Daar kwamen de tijdelijke locatie en corona bovenop. Ik ben toe aan rust. Mijn generatie gaat bewuster om met mentale gezondheid, we kiezen vaker voor onszelf dan voor een job of een carrière. Ik vind dat je op tijd de moet fakkel doorgeven. Ik ben ook dj, daar wil ik nu op focussen. Muziek is mijn passie, ik wil dat zo houden. De concertsector is hard en competitief. Het is moeilijk om naast de grote zalen die veel meer geld krijgen een interessant programma samen te stellen. Ik hoop dat de VK op zijn nieuwe locatie daartoe meer ruimte krijgt. TZ
Bye Bye Manchester Party, 29/4, 18.00, De Vaartkapoen, www.vaartkapoen.be
“Het is moeilijk om tegen grote zalen op te boksen”
‘Je moet op tijd de fakkel doorgeven’ ©
Landbouw. Het Good Food-plan komt maar moeilijk van de grond
Het nieuwe Good Food-plan moet ons meer duurzaam, biologisch en lokaal doen eten. Daarvoor zijn vijftig hectare nieuwe landbouwgrond en zeker dertig nieuwe stadsboeren nodig. Maar de markt voor bio groeit niet echt. “Het kost elk jaar moeite om abonnees te vinden.”
door Eva Christiaens foto’s Ivan Put
Proef maar.” Brigitta Sartorelli plukt een bloem van een boerenkoolplant op het veld. Het is een zoet en krokant hapje. “Alles is hier meer dan bio,” zegt ze. “Wij kweken ook onze eigen zaden.” In de serres ontspruiten erwten, kervel en postelein. Buiten groeit de eerste rabarber.
Het veld van Sartorelli en haar zakenpartner Adrien Luxen ligt op anderhalve kilometer van de Brusselse grens, in Linkebeek. De twee zijn zelf afkomstig uit Brussel, maar vonden er geen geschikt terrein. Op een kleine halve hectare telen ze hier nu net genoeg om 120 gezinnen elke week een groentepakket te bezorgen. Meer dan de helft daarvan in Brussel. “We brengen de pakketten naar afhaalpunten in Elsene en Vorst en krijgen hier ook mensen uit Ukkel over de vloer,” zegt Sartorelli. Het tuinbouwbedrijf L’Eldoradis bestaat nu vier jaar. Nog steeds is het zoeken naar voldoende vaste abonnees, vertellen de twee.
Toch kiezen ze voor uitbreiding. L’Eldoradis heeft sinds enkele maanden een nieuw
terrein in handen, deze keer in Beersel. Vanaf mei gaan de eerste kolen en kiemen er in de grond. “Stap voor stap,” zegt Sartorelli. “Het nieuwe veld is vier keer zo groot als hier, maar wij zijn nog altijd met twee. We zullen steun moeten vinden om alle investeringen te dragen.” Die schatten ze op 200.000 euro. “Met subsidies van Brussel komen we maximaal aan 20.000 euro,” denkt Luxen.
Ja, het veld van L’Eldoradis ligt in de Vlaamse Rand, maar dat hoeft zo’n Brusselse steun niet te verhinderen. Het Good Food-plan van Brussel en minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo) voorziet tegen 2030 in minstens vijftig hectare nieuwe landbouwgrond, zowel binnen als buiten Brussel. Maron zal die gronden niet zelf aankopen (een voorstel daarrond in 2020 lokte veel kritiek uit bij oppositie en Brabantse boeren, red.). Hij kijkt daarvoor naar de coöperanten van vzw Terre-en-vue, al enkele jaren actief in Wallonië. Die vzw koopt landbouwgronden bij particulieren op via donaties en lidgelden, om nadien in
pacht te geven aan lokale boeren. Met subsidies en personeel zorgt Brussel ervoor dat Terre-en-vue zich ook op de hoofdstad (en de Vlaamse Rand) kan richten.
“Het is niet zo dat ze voor ons op zoek gaan naar grond. Wij hebben het veld in Beersel zelf gezien en zijn bij hen gaan aankloppen voor hulp,” vertelt Luxen. Voor 1,6 hectare betaalden de coöperanten samen 130.000 euro. Ter vergelijking, Brussel ondersteunt Terre-en-vue met 105.000 euro per jaar. En de teller staat nog lang niet op vijftig hectare. Behalve het terrein in Beersel nam Terre-en-vue sinds 2021 alleen nog maar een nieuw veld in Ganshoren in gebruik, samen goed voor 3,8 hectare. Maron rekent op zeven projecten en twaalf voltijdse jobs op beide gronden. De echte doelstelling tegen 2030? Minstens dertig nieuwe landbouwprojecten, waarvan de helft met bio-certificaat. En elk gezin moet betaalbare, lokale voeding kunnen vinden op maximaal vijftien minuten wandelen van huis.
Geen groeiende markt
Fruitbomen die geplant worden, leveren pas na een paar jaar voldoende vruchten op.
“Om die ambitie waar te maken, zal de overheid toch voor een sociale insteek moeten zorgen,” zegt bioboer Tijs Boelens van het project ‘1 hectare voor Brussel’. In hartje Pajottenland teelt Boelens groenten die hij normaal in pakketten verkoopt in Brussel. Maar afgelopen winter startte zijn boerderij samen met collega’s uit de streek een nieuw experiment in Kuregem en Laag-Vorst. “In plaats van elk groentepakket tegen een vast tarief te verkopen, bepalen wij daar een totaalprijs voor de wijk. Als dertig gezinnen in Kuregem onze groenten willen kopen, kan het ene gezin dus meer betalen en een ander gezin minder. Of kan de gemeente of een sociale partner een deel van de prijs betalen,” legt hij uit.
Vooral dat laatste scenario bleek te werken. “In de wijk rond Wiels was er geen steun van de gemeente en merkten we dat veel gezinnen de laatste twee weken van de maand geen pakket meer bestelden. Er zijn dus heel wat mensen die wel biologische groenten wíllen kopen, maar het financieel niet kunnen dragen.” Terwijl boeren graag op voorhand betaald worden. “Wij zouden liefst zien dat gemeenten of sociale diensten ons een voorschot betalen voor de totale vraag per wijk. Daarna kunnen gezinnen eens meer of eens minder betalen voor hun pakketten, naargelang hun financiële mogelijkheden,” zegt Boelens. “Het moet helemaal niet gratis zijn, mensen zijn net trots om zelf gezond
eten te kopen. Wel kan je aparte maaltijdcheques overwegen voor biologische voeding. Niet gekoppeld aan je job of uitkering, maar voor iedereen. Want op dit moment is het aantal klanten voor biologische voeding nog te laag om echt efficiënt te kunnen opschalen.”
Hoeveel Brusselaars echt al met het lokale (bio-)verhaal bezig zijn, is moeilijk in te schatten. Volgens het Good Food-plan at ruim een derde van de Brusselaars in 2020 wel minstens drie dagen per week plantaardig. Dat wil Maron optrekken naar vijftig procent tegen 2030. “Maar ik heb niet het gevoel dat de markt voor lokale groenten in deze tijden van inflatie zal vergroten,” zegt boer Adrien Luxen. Onlangs gingen de dak-moestuinen van Peas & Love nog failliet omdat veel leden hun abonnement niet hadden verlengd. Ook de Brusselse zelfoogstboerderijen vinden niet overal genoeg abonnees. “Het blijft een nichemarkt. En wie naar de biowinkel gaat, koopt ook niet altijd lokaal. Daar liggen net zo goed tomaten uit Spanje,” zegt Luxen.
Bij L’Eldoradis liggen de afhaalpunten op maximaal tien kilometer van het veld en levert Luxen de groentepakketten zelf. “Wij vragen dus alleen de prijs die we zelf eerlijk vinden voor ons product, geen marge voor tussenpersonen of andere kosten.” Maar zo’n model is moeilijk op te schalen. “In Beersel zullen we pas na vijf jaar op volle toeren kunnen draaien,” schat Sartorelli.
“Fruitbomen, bijvoorbeeld, leveren pas na
een paar jaar op. Alles hangt ook af van de investeringen die we stapsgewijs zullen kunnen doen.” Als Brussel dus al vijftig hectare vindt tussen nu en 2030, levert dat nog niet meteen veel lokale voeding op.
Maar was het dan niet de bedoeling dat een derde van de groenten en fruit op ons bord tegen 2035 uit lokale landbouw kwam? Die ambitie stond al in het eerste Good Food-plan uit 2016 en de huidige regering
Brigitta Sartorelli en Adrien Luxen kweken in de Vlaamse Rand, in Linkebeek en hebben een nieuw terrein gekocht in buurgemeente Beersel. “Daar zullen we pas na vijf jaar op volle toeren kunnen draaien,” zegt Sartorelli.“Ik heb niet het gevoel dat de markt voor lokale groenten in deze tijden van inflatie zal vergroten”
Adrien Luxen Tuinbouwbedrijf L’Eldoradis
herhaalde ze in haar meerderheidsakkoord. Toch staat ze niet meer in de tweede versie van Good Food. “Dat cijfer was ongepast,” zegt Marons woordvoerder Simon Van Damme daar nu over. “Ik denk dat ze nu nog niet aan één procent lokale groenten komen,” grijnst Luxen. Een studie van de ULB uit 2020 wees inderdaad in die richting: op de benutte landbouwgrond in Brussel vandaag komen we maar aan zo’n tweehonderd ton verse groenten en fruit per jaar: genoeg om één op de tweehonderd borden mee te vullen. Daarbij komen wel nog enkele stadsboerderijen op daken, in kelders of in bakken. In elk geval is vijftig hectare bitter weinig om beduidend wat Brusselaars lokaal te doen eten. De maatstaf in bio-landbouw is nog
week goedgekeurd. De Good Food-incubator wordt een plek waar voedingsbedrijven kunnen groeien en waar lokale voeding verdeeld zal worden. Ze komt op een terrein in Ganshoren. In Anderlecht belooft Maron dan weer een apart bedrijvencentrum voor de voedingssector. “Bij veel stadslandbouwinitiatieven die wij ondersteunen, gaat het niet alleen om voedselproductie, maar ook om gemeenschapsopbouw, onderwijs of de bescherming van biodiversiteit,” zegt zijn woordvoerder Simon Vandamme. Zo worden de weilanden rond de Zavelenberg ecologisch beheerd, zegt hij, en zal de toekomstige deelboerderij Chaudron in Anderlecht ook sociale doeleinden dienen.
Maron zoekt met Good Food vooral een
hectare dus ruimte aan pioniersprojecten, waaruit bestaande landbouwbedrijven kunnen leren om zelf de omslag te maken naar duurzame landbouw,” vindt boer Tijs Boelens.
Alleen loopt de weg naar die vijftig hectare niet erg snel. “Is het Good Food-plan de investering nog wel waard?” vroeg oppositiepartij CD&V in november al luidop in het parlement. Sindsdien is er geen terreinwinst geboekt. “Grond verkrijgen is moeilijk omdat de markt niet transparant is,” zegt Simon Vandamme daarover. “Niet alle landbouwgrond is als dusdanig geregistreerd. Je moet de markt goed kennen, op voorhand uitkijken en onderhandelen met eigenaars, maar ook met wie deze terreinen vandaag huurt of pacht. Dat kan lang duren. De prijzen zijn bovendien hoog en kunnen fluctueren. De minister wil absoluut niet deelnemen aan grondspeculatie.” Maron hoopt onder meer op een pensioengolf van boeren zonder opvolger om de komende jaren nieuwe grond te vinden. Momenteel heeft ook de vzw Terre-en-vue nog geen nieuw terrein op het oog, zegt Vandamme. “Dat kan jaren duren.”
altijd dat je per duizend klanten ongeveer honderd hectare grond nodig hebt, zegt Tijs Boelens, waarvan bijna een kwart voor groenten en fruit en even veel voor granen.
“Uitvergroot naar Brussel komt dat overeen met 120.000 hectare, waarvan een kleine 30.000 hectare voor groenten en fruit alleen,” zegt hij. Dat is maar liefst tien keer de oppervlakte van Brussel. En dan hebben we nog geen brood, zuivel of vlees.
“Conclusie: Brussel kan alleen gevoed worden door de boeren van Vlaanderen en Wallonië,” zegt Boelens. “Dat is ook geen enkel probleem,” vindt Brigitta Sartorelli. “Het belangrijkste is dat je korte ketens verzekert en de biodiversiteit respecteert. Alleen moet er dan wel grond beschikbaar zijn voor wie wil starten. En je moet genoeg boeren vinden. Brussel heeft nu niet eens een eigen landbouwschool of bio-opleiding. Rijk word je er ook al niet mee. Ik heb niet de indruk dat er echt middelen voor ons zijn.”
Minister Maron reageert dat er alvast een Brusselse incubator voor stadslandbouw aankomt. De regering heeft die net vorige
omslag naar agro-ecologie: voedselproductie met oog voor natuur, omgeving en de buurt. Een lopend experiment van de ULB op een daktuin in Elsene vond zo al dat landbouw in de stad, hoe klein ook, nuttig is voor scholen, tewerkstelling, buurtcohesie en extra groen. Het is ook een buffer tegen hitte en overstromingen. “Geef op die vijftig
FR Avec son second plan Good Food, Bruxelles veut stimuler la nourriture durable et locale en ville. Une des résolutions : acquérir 50 hectares de terres agricoles d’ici 2030. Bientôt, un champ sera réquisitionné à Beersel. On n’a pas encore trouvé d’autre terre, dit le ministre Alain Maron. Le plan initial qui devait faire manger des légumes locaux à un tiers des Bruxellois n’est plus d’application. « Impossible », selon les fermiers. Maron privilégie désormais « la création de communauté, l’éducation et la biodiversité », explique son porte-parole. Mais les fermiers attendent encore du soutien. « Le bio reste un marché de niche. »
“Het is modieus om over lokale voeding te spreken, maar Brussel alleen kan dat niet regelen,” besluit Brigitta Sartorelli op haar veld in Linkebeek. “Wij telen hier groenten, maar graan en aardappelen vragen veel meer grond. Of willen we geen brood meer eten? Dit vraagt een bredere, zelfs Europese aanpak. Maar het is goed om ook stadsbewoners te tonen waar hun voeding vandaan komt,” vindt ze. Vanaf september kan dat dus uit Beersel zijn. “De eerste kolen en kalebassen beginnen we nu te planten.”
EN Brussels aims to promote sustainable and local food in the city with a second Good Food plan. One of the intentions is to add 50 hectares of farmland by 2030. So far, that is not moving very quickly. But there is now a field in Beersel that is ready for use. “It will take us five years to be able to run at full capacity,” Brigitta Sartorelli of L’Eldoradis farm estimates. Minister Maron is now opting for projects with a social and environmental aspect. “Urban agriculture is also about community building, education and biodiversity,” his spokesperson says. But farmers are still waiting for support. “Talking about local food is hip, but Brussels cannot do it alone.”
“Brussel kan alleen gevoed worden door de boeren van Vlaanderen en Wallonië”
Tijs Boelens Bioboer
naar aanleiding van de 100ste geboorteverjaardag van
Andrée Arty of het sentimenteel surrealisme
De Brusselse collagekunstenares Andrée Arty werd in 1923 geboren. Na een korte muzikale carrière en een tussenperiode als dichteres, ruilt ze op 43 jarige leeftijd de pen in voor schaar en lijm en stort zich op de collegekunst.
Haar tentoonstellingen in Brussel, Parijs, Keulen, New York, Kinshasa en Moskou worden goed ontvangen en ze wordt ook een actief lid van de groep Coll’art8. Een authentiek vrouwelijke stem die het publiek een ongekend sentimenteel facet van het surrealisme liet ontdekken.
Tentoonstelling
Van 4 tot en met 21 mei loopt in de wandelgangen van Zinnema in Anderlecht een uitzonderlijke tentoonstelling met nooit eerder getoond werk van Andrée Arty. De tentoonstelling is gratis te bezoeken tijdens de openingsuren van Zinnema: alle weekdagen van 09.30 tot 17.00 uur en voor en na de voorstellingen
Musical
Van 4 tot en met 7 mei brengt het Koninklijk Conservatorium Brussel een musical geïnspireerd op het leven van Andrée Arty. Deze musical staat geprogrammeerd in Zinnema Anderlecht. Tickets kopen voor de voorstellingen op 4, 5 en 6 mei, telkens om 20.00 uur en op zaterdag 6 mei ook om 14.30 uur kan via de website van Zinnema.
Adres Zinnema: Veeweydestraat 24-26
1070 Anderlecht www.zinnema.be
www.fondationarty.com
Het gaat hard met het huisvestingsbeleid in Brussel. Donderdag staat de langverwachte ordonnantie op de agenda van de commissie Huisvesting in het Brussels parlement over de uithuisze ingen.
Het gebeurt geregeld dat huurders hun huur niet kunnen betalen, dat de verhuurder juridische actie onderneemt om het huurcontract te beëindigen. De huurder belandt dan in het slechtste geval op straat. Om die drama’s te vermijden maakt PS-staatssecretaris Nawal Ben Hamou de voorwaarden voor zo’n uithuiszetting een pak strenger. Zo worden de termijnen voor de uitvoerbaarheid van de uithuiszetting van 8 naar 40 dagen gebracht. Dat moet het OCMW de tijd geven om te onderzoeken of er geen alternatieven zijn. Tussen 1 november en 15 maart mogen er helemaal geen uithuiszettingen gebeuren. En de verhuurder moet de dagvaarding op eigen kosten doen, zelfs als hij de rechtszaak wint. Het is een van de opmerkelijke punten uit het Noodplan Huisvesting van Ben Hamou dat nu in het parlement besproken zal worden, maar er zijn er nog een resem andere. Zo werd eerder al over de paritaire huurcommissie beslist, die zich kan buigen over excessen in de huurmarkt.
Er zijn ook plannen om te werken met geconventioneerde woningen, die recht geven op renovatiepremies, waar nietgeconventioneerde woningen van verstoken zullen blijven. En er is het voorkooprecht, dat de kans geeft aan de overheid om, voor een woning op de private markt verkocht wordt, de woning weg te kapen.
De maatregelen zijn nog niet allemaal uitvoerbaar en sommige zitten vandaag nog in een planningsfase, maar als die maatregelen er komen betekent dat een omwenteling in de Brusselse huisvestingsmarkt. Geruisloos misschien, maar wel radicaal. Tal van staatssecretarissen in de Brusselse regering hebben in het verleden vat proberen te krijgen op de Brusselse huurmarkt die voor het overgrote deel uit privéwoningen bestaat. Ze beten er hun tanden steevast op stuk. Meestal bestond de strategie erin om massaal veel nieuwe publieke woningen aan te kondigen. Met als doelstelling een afkoeling van de huurmarkt. Maar heel vaak moest blijken dat de ambities om zoveel woningen te bouwen niet realistisch was. Nawal Ben Hamou gooit het over een andere boeg: zowel publieke woningen bouwen, als een forse regulering van de huurmarkt, die zijn gelijke niet kent in Europa. De politieke analyse? Die ligt voor de hand. De PVDA-PTB heeft fors wind in de zeilen. Meer sociale woningen, en minder private woningen, is een speerpunt van die partij, marxistisch geïnspireerd. De PS voelt de hete adem in de nek en probeert, weliswaar binnen de contouren van het democratische bestel, om de huurmarkt zoveel mogelijk onder controle te krijgen. De maatregelen zijn dus best radicaal. De maatschappelijke analyse? Actie geeft reactie, en waar radi-
calisme is, zijn de repercussies ook niet altijd te voorspellen, zeker omdat de maatregelen wel heel diep ingrijpen op het eigendomsrecht.
Het is een vraag die pas over enkele jaren beantwoord kan worden. Zullen de beschermingsmaatregelen uiteindelijk voor de huurder wat hebben opgeleverd?
Neen, zo vrezen sommigen. Want alleen al door het discours van Ben Hamou, nog voor de maatregelen kracht van wet hebben, riskeert de Brusselse huurmarkt aan aantrekkelijkheid te verliezen. Er zullen, zo valt te verwachten, minder huurwoningen op de markt komen, want eigenaars moeten steeds meer risico nemen. Ze kunnen de huurprijs niet meer volledig zelf vrij bepalen en wanbetalers worden beter beschermd. De verhuurder is in de perceptie zo zachtjesaan de paria van de woningmarkt aan het worden.
Wie minder woningen op de huurmarkt zegt, zegt net een stijging van de huurprijzen, en tegelijk een verloedering van het huurwoningenbestand. Dat is de wet van vraag en aanbod. Daarmee riskeert Ben Hamou het omgekeerde van wat ze beoogt. Afwachten of die redenering klopt, maar zeker is dat de grote aandacht voor de betaalbare huurwoningen in zekere mate symptoombestrijding is van een groter onderliggend probleem: de armoede en de werkloosheid. Het is de dubbelslag waar de PS nooit over spreekt: door meer mensen actief te krijgen op de arbeidsmarkt, zullen niet alleen de inkomsten stijgen voor het armlastige Brussel, maar zal dit soort verregaande maatregelen ook veel minder nodig zijn.
“Door het discours van Ben Hamou riskeert de Brusselse huurmarkt aan aantrekkelijkheid te verliezen”
Steven Van Garsse
Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel
Big City.
In de gevel van veel huizen zie je een holte naast de voordeur, een soort nis met ijzeren lemmet. Waarvoor dient dat?
Max Wyckaert en Luana Difficile zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Sander uit Elsene. Volg ook de Instagrampagina voor het Big City-verhaal op donderdag.
Stel je vraag en stem op BRUZZ.be
Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity
Beestig Brussel.
In een hondendrol trappen, het overkomt de meest voorzichtige citytripper. Begin twintigste eeuw zou een van de vele voetenkrabbers in Brussel je dan te hulp schieten; die liepen met borstel en krukje in de hand door de straten om schoenen te poetsen. Maar evengoed veegde je het vuil van je zolen in een holte naast de voordeur, want daarvoor diende die, als voetschraper. Vandaag herinneren nog heel wat gevels aan dat gebruik. Voetschrapers zijn vaak prachtig versierd en bestaan in alle vormen en maten. Soms eenvoudig, met recht lemmet, wat doet denken aan de boer die zijn klompen afschraapte met schraapijzer. Soms frivoler met een gietijzeren kader rond de nis, in Brussel vooral nog
Het lijkt erop dat er steeds minder fazanten rondlopen in Brussel, en dat is goed nieuws voor de ongewervelden in het gewest.
‘Fazant Brabançonne’ mag dan wel een Brusselse culinaire klassieker zijn, de fazant zelf is dat allesbehalve. De Phasianus colchicus trippelde oorspronkelijk
rond in Colchis, een deel van het huidige Georgië. Het eerste deel van de Latijnse benaming is een verwijzing naar de rivier Phasis, vandaag de Rioni.
terug te vinden in de buurt rond de Naamsepoort en Elsene. Of harmonieus, zoals de exemplaren in art-nouveaustijl, verwerkt in de gevel. Hoewel de oudste voetschrapers van het land waarschijnlijk in het begijnhof van Lier te vinden zijn, is de verscheidenheid in Brussel enorm. Dat zag je ook in de catalogi van de Brusselse ijzergieterijen, die ze tot in Rome bekeken om er een model van Belgische makelij uit te kiezen.
De eerste voetschrapers in Brussel kwamen er waarschijnlijk in de Hertogstraat, aan het Warandepark. Niet toevallig daar, want tussen 1775 en 1785 verrees er het Parkkwartier, waar de Brusselse elite woonde. ie hield steeds meer van wandelen, een toen nieuwe vrijetijdsbesteding. De eerste trottoirs van Brussel waren dan ook in diezelfde Hertogstraat te vinden, al liepen veel voetgangers meestal nog midden op
straat, tussen de paarden (en hun gevoeg), karren en andere rijtuigen, die de modder deden opspatten, met vuile schoenen tot gevolg.
Een voetschraper aan de voordeur was dus een handig ding dat steeds meer opdook in het straatbeeld, zeker bij de aanleg van nieuwe wegen. Een goed voorbeeld daarvan is de 19e-eeuwse Fermerijstraat in de Begijnhofwijk. Zoals in de Hertogstraat, is dat een wijk die planmatig werd aangelegd. De voetschrapers wa-
Lang geleden werden fazanten naar West-Europa gebracht, waarschijnlijk vanwege hun kleurrijk jasje en de jacht. “Maar eigenlijk horen fazanten hier niet thuis,” zegt Simon Feys van Natuurpunt. “Voor de natuur zou het dus geen slecht nieuws zijn mocht het fazantenbestand afnemen in onze contreien.” Fazanten eten namelijk alles op wat ze tegenkomen: bessen en insecten, maar ook ongewervelden zoals hagedissen. Ze worden zelfs voor een groot deel verantwoordelijk gehouden voor het verdwijnen
De kleurrijke fazant komt oorspronkelijk uit Georgië. ©
Moedertaal
Op 13 april opende Moedertaal z’n live show in Vk Concerts met een pittige cypher. Mocht je die gemist hebben … op 1 mei lanceren we hem op Youtube!
Moedertaal x Vk x BRUZZ ICE, youtube.com/@BRUZZ
ren in beide straten oorspronkelijk allemaal dezelfde en zaten verwerkt in de gevel, om te voorkomen dat voetgangers erover zouden struikelen.
Naarmate Brussel meer verstedelijkte, vanaf de tweede helft van de 19e eeuw, verloor de voetschraper aan belang. Bewoners van de verder gelegen wijken kwamen niet meer te voet naar de stad, maar namen andere vervoersmiddelen, zoals de omnibus en later het openbaar vervoer of de wagen. Straten lagen er ook
alsmaar properder bij, zeker vanaf het begin van de 20e eeuw, toen de auto paard en koets verdrong. Minder voetgangers en propere straten maakten de voetschrapers minder nuttig. Veel schrapers verdwenen dan ook bij gevelrenovaties of de afbraak van huizen. Op andere plaatsen bleef niet meer dan een gat over. Sommige exemplaren vonden een tweede leven als bloempothouder of dienen om een fiets aan vast te maken, tenzij je er je voeten aan veegt natuurlijk. MW
Coolste plek
Wat zijn de lievelingsplekken van Mira, Ilker en Anas?
Ontdek Brussel op een originele manier via hun coolste plekken.
Meer info op BRUZZKet.be/coolste plek en op Instagram
van de hazelworm in Brussel. Natuurpunt werkt momenteel aan een vogelatlas om alle soorten die in Brussel voorkomen in kaart te brengen. “Op de eerste kaartjes ziet het ernaar uit dat er heel wat minder fazanten rondlopen dan vroeger, maar dit zijn nog maar de eerste vaststellingen,” zegt Feys. “Het onderzoek is een jaar bezig en zal nog twee jaar duren.”
Al hoeven liefhebbers niet te vrezen: een wandeling in de buurt van Neerpede of Vogelenzang kan dezer dagen een bijzondere
ontmoeting opleveren met een kleurrijke, polyamoureuze haan of een bruingevederd vrouwtje. “Vooral in het westen van de stad, waar er nog landbouwgronden en open velden zijn, zitten fazanten,” zegt Feys. Al moet je wel goed zoeken in bosjes of hoog gras, want daar broeden de vrouwtjes momenteel hun olijfgroene eieren uit in een grondnest. AD
Vind je BRUZZ Select magazine!
BRUZZ Select krijg je gratis bij een abonnement op BRUZZ Magazine, maar kan je vanaf nu ook terugvinden in meer dan 100 cultuurhuizen!
Nog geen abonnement? Surf naar BRUZZ.be/abonnement.
Interview. Fatima Zibouh en Jan Goossens
23 jaar geleden veranderde Brussel 2000 de stad ingrijpend. Vandaag doet de stad opnieuw een gooi naar de titel van culturele hoofdstad, met Molenbeek als vertrekpunt. De lat ligt niet bepaald lager, vertellen opdrachthouders
Fatima Zibouh en Jan Goossens in hun eerste gezamenlijke interview. “Dit is niet zomaar een cultureel feestprogramma, maar een stadsproject.”
door Kris Hendrickx foto’s Saskia Vanderstichele
Sinds vorige maand vormen
Fatima Zibouh en Jan Goossens een tandem. De contrasten tussen de twee kunnen nauwelijks groter zijn. Zij, een selfmade lady uit Molenbeek, met migratieroots en hoofddoek. Hij, de ingeweken Vlaming uit de cultuursector en bobo de Saint-Gilles, zoals hij zelf met een grijns meegeeft. Samen zetten ze hun schouders onder Brussel
2030, een ambitieus project dat de stad wil transformeren en straks misschien wel omgedoopt wordt tot Molenbeek Brussel
2030. Uit de gemeente die internationaal vooral met bommen wordt geassocieerd willen ze bruggen bouwden naar de rest van de stad.
In Brugge kreeg Dalilla Hermans kritiek als trekker van de kandidatuur als culturele hoofdstad, hier lag u, Fatima Zibouh, onder vuur door uw hoofddoek. Hetzelfde fenomeen?
FATIMA ZIBOUH: Ja, het toont dat er weerstand is tegen verandering. De gezichten uit de steden zijn divers en dat creëert angst bij sommigen. We zijn allebei pioniers in dit soort functies en dan krijg je meer kritiek of zelfs bedreigingen, die we moeten veroordelen. Wij zijn in elk geval solidair met Dalilla en ik kreeg zelf ook veel steunbetuigingen.
JAN GOOSSENS: Het toont ook dat de race naar de titel niet enkel een artistieke competitie is, maar ook een maatschappelijke discussie. Dat is goed. Tegelijk zijn die achterhoedegevechten een treurig en kwetsend schouwspel. Onze toekomst is divers, intercultureel en meertalig en er is geen weg terug. Fatima en Dalilla symboliseren die toekomst.
De redenering van critici is dat u, Fatima Zibouh, in deze functie de overheid vertegenwoordigt en een hoofddoek draagt. Die uiting van religie zou invloed kunnen hebben op de programmering.
ZIBOUH: Dat is een ernstige beschuldiging. Heel mijn engagement getuigt net van een strijd voor inclusie, voor dialoog tussen de verschillende culturele en religieuze groepen in Brussel.
GOOSSENS: Als parlementsleden denken dat vrouwen als Fatima en Dalilla niet mogen meebouwen aan de toekomst van onze steden, hebben we een enorm probleem. Hoe moeten de jongere generaties dan beseffen dat er ook voor hen een plaats is om die steden vorm te geven? Stel dat Fatima dit niet meer zou mogen doen: dan weet ik niet of Brussel die titel van culturele hoofdstad wel verdient.
Ook Brugge, Kortrijk, Oostende, Leuven, Luik en Gent tonen interesse in de titel van culturele hoofdstad. Is een samenwerking tussen verschillende steden niet logischer dan elkaar te beconcurreren?
GOOSSENS: De procedure is nu eenmaal dat een Europese jury in 2025 zal beslissen ▼
• Geboren in 1981 in Sint-Agatha-Berchem, woont in Molenbeek
• Studeerde politieke wetenschappen en mensenrechten
• Doctoreerde rond politiek engagement van minderheden
• Leidt bij Actiris de dienst antidiscriminatie
• Opdrachthoudster Brussel 2030, samen met Jan Goossens
• Geboren in 1971 in Antwerpen, woont in Sint-Gillis
• Studies literatuur en filosofie in Antwerpen, Leuven en London
• Dramaturg KVS (19992001)
• Artistiek directeur KVS (2001-2016)
• Opdrachthouder Brussel 2030, samen met Fatima Zibouh
tussen de steden die kandidaat zijn. Als wij gekozen worden, zullen we zeker samenwerken met andere Belgische steden. We zijn daarover al in gesprek. Wij schrijven in elk geval een project dat vertrekt uit Brussel en meer bepaald Molenbeek.
ZIBOUH: De weg naar 2030 is daarbij minstens even belangrijk als het jaar zelf. We ontmoeten vandaag stedelijke en culturele spelers die niet altijd met elkaar spreken om verbindingen te leggen, om te kijken hoe we dat ‘wij Brusselaars’ kunnen definiëren. Dat moet de wervelkolom van het project worden: wat is dat, Brusselaar zijn, wat verbindt ons? En hoe zien we onze stad?
In jullie teksten valt op hoezeer het accent op verbinding en een duurzame stad ligt, die verschillen overstijgt, in lee ijd, welvaart en a omst. Vanwaar die nadruk?
ZIBOUH: Bruggen bouwen is het DNA van het project. Deze stad is erg gefragmenteerd en het is niet voor niets dat we het over een stadsproject hebben en niet over een cultureel feestprogramma.
GOOSSENS: We vertrekken uit een grote verbondenheid met de stad, maar zien ook dat er nog erg veel stappen vooruit mogelijk zijn. De Brusselse uitdagingen zullen we enkel oplossen als de verschillende actoren uit hun silo komen. De stad van na Brussel 2030 mag niet meer dezelfde zijn als die ervoor. Die uitdagingen zijn erg reëel: klimaatcrisis, democratische vermoeidheid, ongelijkheid, dekolonisatie … De cultuurwereld kan daar een belangrijke rol in spelen.
Jullie visie over 2030 hee het vooral over maatschappelijke uitdagingen en zelden over cultuur. Vreemd toch voor een project van culturele hoofdstad?
ZIBOUH: Cultuur is net een antwoord op het gebrek aan verbinding en verenigt de emotie die ermee gepaard gaat.
GOOSSENS: De eerste teksten zijn ook maar momentopnames, waar we dan op drie
verschillende werven mee aan de slag willen: de eerste is participatie en cocreatie met een nadruk op jongeren tot 30 jaar. Een tweede werf gaat over de transitie in de stad en focust op toekomstplekken, via coalities van bewoners, beleidsmakers én cultuurmensen. De derde werf is nog niet zo in de teksten weerspiegeld en gaat over collectieve verbeelding die nodig is om het stadsproject tot leven te kussen. Dat is bij uitstek een culturele werf. Een van mijn favoriete citaten in dat verband is: “De rol van een kunstenaar is om de revolutie onweerstaanbaar te maken (van de Afro-Amerikaanse auteur en activiste Toni Cade Bambara, red.).”
In elk geval wordt dit geen project van grote prestigieuze bouwwerken. Kanal, waar we nauw mee zullen samenwerken, is er al. Het wordt ook niet alléén een bottom-upproject. We denken wel degelijk met ambitie en op grote schaal.
Welk concreet project inspireerde jullie in het buitenland?
GOOSSENS: Neem Leeuwarden in 2022: de artistieke ploeg vroeg aan het beleid wat er op til was qua vergroening. Toen bleek dat er dat jaar duizend bomen zouden geplant worden, ontstond het idee van een wandelend bos, dat vier maanden door de stad zwierf. Kunstenaars hebben de choreografie voor die duizend bomen getekend, maar het zijn honderden vrijwilligers die de bomen de
hele tijd van wijk naar wijk verplaatsten. Uiteindelijk zijn die bomen ook geplant. Dat soort grote artistieke gebaren moeten we in de aanloop naar 2030 jaarlijks kunnen doen.
Sinds Brussel 2000 kijken we anders naar de stad en haar cultuur: de tweedeling tussen Frans- en Nederlandstalig is vervaagd en er is ook een aanzet voor een Brusselse identiteit. Jullie willen verder op dat pad?
ZIBOUH: Ja. Daarvoor heb je rituelen en symbolen nodig, gemeenschappelijke feesten, kunstenaars. Waar we ook nood aan hebben, is een plek waar je de bijdrage van de verschillende migratiegolven naar Brussel ziet: Spanjaarden, Marokkanen, Turken, Pakistani … Ook de Vlamingen verdienen daar een vermelding, want ook uit Vlaanderen zijn er migratiegolven geweest. Die plek zou een museum van de migratie of van de Brusselaars kunnen zijn. Er bestaat er al eentje in Molenbeek, maar het mag nog veel
Jan Goossens
“Waar we ook nood aan hebben, is een plek waar je de bijdrage van de verschillende migratiegolven naar Brussel ziet”
Fatima Zibouh
“Stel dat Fatima dit niet meer zou mogen doen: dan weet ik niet of Brussel die titel van culturele hoofdstad wel verdient”
ambitieuzer. Ruim zeventig procent van de Brusselaars heeft buitenlandse roots. Mijn eigen grootvader en ooms zijn gekomen om de metro te graven, ter hoogte van IJzer. Dat soort verhalen komt op school niet aan bod.
GOOSSENS: We willen een bijdrage leveren aan hoe we ons de stad collectief voorstellen. Onze droom is daarbij om een soort jaarlijkse Documenta te organiseren (de vijfjaarlijkse expo voor hedendaagse kunst in Kassel, red.) tijdens de voorbereiding op 2030, waarbij de stad wordt omgevormd tot een kunstwerf in de openbare ruimte.
Wat ontbreekt er in Brussel nog behalve een ambitieus migratiemuseum?
GOOSSENS: Met Brussels minister Sven Gatz (Open VLD) bekijken we of er een stadsdichter kan komen in Brussel. We onderzoeken of er in de plaats van die ene Franstalige ‘Foire du Livre’ niet een Europese boekenbeurs kan ontstaan. En hebben we geen festivals nodig die in de kijker zetten dat Brussel een echt laboratorium is voor dans, circus, jazz. Of een Brusselse fashion week? En hoe zetten we in de verf dat Brussel ook in het nachtleven een laboratorium is?
Het culturele jaar zou in Molenbeek beginnen. Vanwaar die keuze?
GOOSSENS: De gemeente Molenbeek zal de kandidatuur indienen, terwijl het Gewest het project draagt. Daar zijn formele redenen voor: de indiener moet een gemeente zijn, Brussel-Stad was al eens culturele hoofdstad én er is een trend om minder snel voor
Jan Goossens en Fatima Zibouh zetten hun schouders onder Brussel als culturele hoofdstad in 2030, vertrekkend vanuit Molenbeek: “De stad van na Brussel 2030 mag niet meer dezelfde zijn als die ervoor.”
aankomstgemeente met armoede, maar ook een formidabele sociale lift, een gemeente met een zeer aanwezige jeugd, cultuurpolen aan de Manchesterstraat en het Weststation. Het echte centrum is niet meer gewoon de Vijfhoek, Molenbeek hoort daarbij. Vandaaruit willen we bruggen slaan naar de andere gemeenten en instellingen. Ook naar het project van het vernieuwde Jubelpark in 2030, waar we goede contacten mee hebben. Die keuze voor Molenbeek geeft ons project meteen ook een sterke identiteit, die ons zal onderscheiden van andere kandidaten. De toekomst van onze steden en Europa is nu eenmaal superdivers, grootstedelijk en duurzaam. Dat zijn zaken die vandaag minder spelen in Kortrijk, Leuven of zelfs Gent. De naam van ons project is nog niet definitief, maar zal wellicht de naam Molenbeek en Brussel bevatten.
hoofdsteden te kiezen. Al voor Fatima er was, vroegen we ons af of we geen andere gemeente moesten naar voren schuiven. Maar er zijn ook andere motieven: de eerste keer dat de minister-president over deze kandidatuur sprak, was na de aanslagen van 2016, toen de gemeente veel kritiek kreeg.
Internationaal wordt ‘Molenbeek’ vooral met die aanslagen geassocieerd. Het statuut van culturele hoofdstad kan daar verandering in brengen?
GOOSSENS: Inderdaad. Europa is op zoek naar initiatieven die gebieden transformeren, die vertrekken van grote maatschappelijke breuklijnen. Molenbeek is zo’n plek: een
Jullie richten je heel expliciet naar de jongeren, met het deelproject Speak Up Brussels. Waarom?
ZIBOUH: Dit is een jonge stad. Veertig procent van de bevolking is jonger dan 30 en in sommige gemeenten ligt dat aandeel nog veel hoger. Tegen deze zomer willen we weten hoe duizend van die jongeren naar de stad kijken: wat zijn hun dromen, angsten en verwachtingen voor Brussel in 2030? Hun antwoorden moeten de verdere invulling van het programma voeden. Het culturele hoofdstadproject willen we samen met de Brusselaars realiseren. Een van mijn favoriete citaten komt van Ghandi: “Wat je voor mij doet zonder mij, doe je tegen mij.” Dat geldt voor de circulatieplannen van Good Move, maar ook voor een culturele hoofdstad.
FR Il y a 23 ans, Bruxelles 2000 avait drastiquement transformé la ville. Plus de deux décennies plus tard, la capitale tente à nouveau de remporter le titre, et cette fois, Molenbeek est le point de départ. La barre n’est pas forcément moins haute, expliquent les chargés de mission Fatima Zibouh et Jan Goossens. « Il ne s’agit pas d’un simple programme culturel mais d’un projet urbain ». Difficile d’avoir un duo plus contrasté. Elle est une femme de Molenbeek d’origine immigrée et voilée qui a grimpé les échelons seule. Il est un Flamand du secteur culturel, émigré à Bruxelles et devenu ‘bobo de SaintGilles’. Ensemble, ils tirent l’ambitieux projet Bruxelles 2030 qui doit transformer et connecter la ville.
EN 23 years ago, Brussels 2000 radically changed the city. Now the capital once again runs for the title, using Molenbeek as its starting point. The two project managers Fatima Zibouh and Jan Goossens tell us in their first joint interview that the bar remains very high. “This is not merely a cultural festival, but an urban project.” The contrasts between the duo could hardly be greater. She is a self-made lady from Molenbeek, with migrant roots and a headscarf. He is the immigrant Fleming from the cultural sector who has made himself comfortable in Saint-Gilles. Now, they are joining their efforts by running Brussels 2030, an ambitious project that aims to transform and connect the city.
Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een ket in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Oscar (13) uit Anderlecht. Z’n kamer staat vol met zelfgemaakte dingen. Kostuums, wapens, maskers … Aan fantasie en creativiteit geen gebrek: “Ik denk na over hoe leuk het moet geweest zijn vroeger, toen je echt wapens kon gebruiken.”
door Emilia De Feyter foto Saskia Vanderstichele
Dat harnas is zelf gemaakt! Hoe heb je dat gedaan?
Met schuimrubber. Voor de versiering gebruikte ik een soldeerbout en een lijmpistool. Voor de gespen leende ik de naaimachine van mijn pluszus.
Hoe kom je op ideeën?
Dit harnas is geïnspireerd op de serie Witcher. Ik heb de templates online gekocht, maar ik heb er mijn eigen draai aan gegeven.
Hoe weet je hoe je zulke dingen maakt?
Ik heb van jongs af aan een passie voor knutselen. Toen ik klein was, maakte ik dingen met blokken. Daarna was ik gefascineerd door touw. Mijn moeder heeft me geleerd om te knutselen met karton. De rest is vanzelf gekomen.
Waar haal je je inspiratie?
Als ik iets wil maken, kijk ik op YouTube. Soms heb ik een heleboel ideeën, soms helemaal geen. Dan heb ik een beetje la flemme, zoals ze zeggen in het Frans. Daarna komt het weer op. Nu heb ik iets met kostuums. Het meeste wat ik maak is van recuperatiemateriaal. Ik probeer niets te kopen, maar gebruik bijvoorbeeld een lattenbodem of de ringen van een map.
Wil je die zaken echt gebruiken?
Nee, ik vind ze gewoon mooi. Ik vind het leuk om oefenbewegingen te maken met zwaarden. Ik vind wapens interessant. Niet in de termen van oorlog en mensen
pijn doen, maar wel hoe de mensen ze vroeger gebruikten.
Ben je ooit naar de kunstacademie gegaan?
Heel even, maar dat was niet met houtbewerking. Ik ging naar een steinerschool, daar leerde ik breien, haken, knutselen met bijenwas... Het leerniveau was een beetje laag, maar nu ben ik alles aan het inhalen op het Atheneum van Etterbeek. Dankzij de steinerschool is mijn creativiteit opgewekt. Als ik daar niet was geweest, had dit alles niet bestaan.
Nu knutsel je minder op school?
Dat klopt. Mijn moeder wilde dat ik naar die school zou gaan voor de leerstof. Ik had ook, zoals mijn vrienden, in het middelbaar naar een steinerschool kunnen gaan. Ook de kunsthumaniora kon, maar dat is meer theater. Dat is niet mijn ding, ik heb te veel stress om op te treden voor een groot publiek.
Vind je het moeilijk op school?
We hebben veel toetsen, er is veel studeerwerk. Ik vind het er wel leuk, behalve het studeerwerk dan. Maar ik heb snel vrienden gemaakt.
Vrees je niet dat je creativiteit verloren zal gaan?
Nee, ik zet het elke dag voort. Dat is het duwtje in de rug van de steinerschool. Het zal blijven groeien. Het is nu de eerste keer dat een kostuum echt goed gelukt is.
Wat wil je later graag doen?
Iets met tekenen, zoals architect. Daar kan je wel geld mee verdienen. Ik denk dat het moeilijker is om als kunstenaar veel geld te verdienen. Ik wil er sowieso iets mee doen, maar als niet als beroep.
Steek je meer tijd in knutselen dan in sociale media?
Sociale media zijn niet mijn ding. Het is leuk om te tonen dat je talenten hebt, maar toon het dan op andere manieren dan op sociale media. Ik heb geen smartphone, maar gewoon een Nokia. Mensen zijn altijd bezig op hun telefoon, maar het is toch leuker om dingen te doen met je vrienden dan naar je gsm te kijken.
Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer
Naar een idee van de Volkskrant
FR Oscar, 13 ans, vit à Anderlecht. Sa chambre est remplie d’objets qu’il a faits luimême : des costumes, des armes, des masques… Il a même vite fait une armure spécialement pour l’interview. Oscar est d’abord allé à l’école Steiner et va maintenant à l’Athénée, mais sa créativité ne disparaîtra pas. « Steiner était le coup de pouce de départ, mais je pense que ça va continuer à évoluer. »
EN Oscar, 13 years old, lives in Anderlecht. His room is full of homemade things. Costumes, weapons, masks… Especially for this interview, he quickly made an armor. He prefers to be with his friends instead of playing with his phone. Oscar comes from the Steiner School and now goes to the Atheneum, but his creativity will not disappear: “Steiner pushed me in the right direction. I think I will continue to grow now.”
“Mensen zijn altijd bezig op hun telefoon, maar het is toch leuker om dingen te doen met je vrienden“
'I WILL ALWAYS BE CREATIVE'
• 76 jaar, geboren in Brussel
• Gaat naar school in Lycée Dachsbeck aan de Zavel
• Studeert in Engeland en Zwitserland, leert mode en textiel in Italië
• Trouwt in 1969 met prins Egon von Fürstenberg en behoudt zijn naam na de scheiding
• Verhuist in 1970 naar New York
• Ontwerpt in 1973 de wikkeljurk
• Steunt vrouwelijke leiders via awards en filantropie
Het Mode en Kant Museum opende net een eerste overzichtstentoonstelling rond Diane von Fürstenberg, de ontwerpster van de vijftig jaar oude wikkeljurk. De Belgisch-Amerikaanse spendeert voor de gelegenheid negen dagen in haar geboortestad. “De langste tijd sinds ik veertien was.”
door Eva Christiaens foto’s Saskia VandersticheleIn een hoekje van het Mode en Kant Museum staat, tussen jeugd- en reisfoto’s, een paspop met Diane von Fürstenbergs eigen Liberty dress. Een jurk in de vorm van het Vrijheidsbeeld, waarin ze vier jaar geleden nog op de rode loper van het befaamde Met Gala in New York verscheen. Niet toevallig, want de modeontwerpster lijkt zelf wel dé ambassadrice van de American Dream. Het joodse meisje uit Brussel groeide uit tot een van de meest invloedrijke vrouwen ter wereld. Dat zeggen wij niet, maar wel zakentijdschrift Forbes, Time magazine, de Amerikaanse modewereld en de Franse én Belgische kroonorde. Ze verkocht miljoenen jurken, schrijft boeken, maakt podcasts en reikt prijzen uit aan inspirerende vrouwen wereldwijd. En de zeventiger is nog niet van plan om ermee te stoppen.
“Als je mij als klein meisje had gevraagd wat ik wilde worden, dan was het wel
zelfredzaam. Ik wilde een vrouw zijn die het heft in handen neemt, haar eigen rekeningen betaalt, een vrouw die vrij is. Dat is mij gelukt dankzij een eenvoudig jurkje,” vertelt Diane von Fürstenberg een dag voor de opening van haar overzichtstentoonstelling in Brussel. De expo Women before fashion in het Mode en Kant Museum toont vijftig jaar evolutie van von Fürstenbergs kenmerkende wikkeljurk uit 1973. Een uniform voor een vrije en werkende vrouw, zoals de ontwerpster hem destijds noemde.
Ze kwam op het idee tijdens een textielstage in Italië, trok met een koffer vol jurken naar New York en maakte er in enkele jaren tijd haar handelsmerk van. “Door mijn jurk voelden heel wat vrouwen zich ook zelfstandig. En nu ik ouder ben, besef ik dat dat vrouwelijke empowerment de paraplu is boven alles wat ik doe. Vandaag wil ik mijn stem, mijn kennis, middelen en connecties
gebruiken om alle vrouwen de vrouw te laten zijn die ze willen,” vertelt von Fürstenberg. In charge, noemt ze het, aan het stuur. En ze heeft er een eigen halsketting en manifest bij ontworpen.
Het beeld van de onafhankelijke vrouw op ontdekking zie je ook terugkomen in de expo – meteen de eerste overzichtstentoonstelling rond Diane von Fürstenberg in Europa. Al kwam het idee voor de tentoonstelling niet van haar. “Dit is geen reclamestunt van mijn merk,” wil ze duidelijk maken. “Ik ben anderhalf jaar geleden zelf opgebeld door curator Nicolas Lor, die me vertelde over een fijn museum over kant en mode in Brussel. Hij was er net begonnen als permanent curator en wilde een expo over mij organiseren. ‘Echt?’ vroeg ik, ‘waarom?’ Ik was oprecht verrast. Hij was amper 28, had wel ervaring opgedaan bij Chanel en Dior, maar waarom zou hij een tentoonstelling willen houden over mij, een
oude vrouw?” Lor antwoordde dat hij haar werk relevanter dan ooit vond, vertelt von Fürstenberg. “Dat vond ik interessant. Als ouder persoon zo’n compliment krijgen van jonge mensen, is fijn. Het geeft mij legitimiteit.”
Von Fürstenberg nodigde Lor prompt uit in haar landhuis in Connecticut. Ze doken samen in haar privéarchieven en haar kleerkast. “Bijna alle jurken hier komen van mij. Ik heb er duizenden thuis,” zegt ze. In de tentoonstelling zie je onder meer een van haar eerste wikkeljurken uit 1973, in rood-zwart houtnerfmotief, maar ook modernere versies zoals die met een print van Andy Warhol. Curator Lor legt tegelijkertijd de link met andere ontwerpers die vrouwenmode comfortabel maakten. Er hangt een mantelpakje van Coco Chanel in de vitrines, breiwerk van Sonia Rykiel en een jurk van het nieuwere, Brusselse label Ester Manas. Net voor ons gesprek laat Diane von Fürstenberg nog snel wat mannequins van outfit wisselen. “Ja, ze ziet altijd nieuwe details om aan te passen,” lacht haar medewerkster.
Dat von Fürstenberg in charge door haar leven en werk flaneert, merk je snel. Tijdens ons gesprek regelt ze tussendoor wat nieuwe interviews en ook voor een lopende Disneydocumentaire rond haar persoon heeft ze
deze week meerdere afspraken in Brussel. De regisseur van die documentaire is trouwens Oscarwinnares Sharmeen Obaid-Chinoy. Zij is mee aanwezig in het Mode en Kant Museum om de nieuwe tentoonstelling vast te leggen. En ze zal von Fürstenberg volgen naar haar oude school, het Franstalige Dachsbeck-lyceum in de Strostraat.
“Daar zal ik deze week een geschiedenisles geven,” vertelt von Fürstenberg. “Toen ik jong was, had iedereen in mijn klas steil, blond haar en een pony. En ik zat daar met mijn krullen. Wat ik thuis ook probeerde: zodra ik de tram afstapte aan mijn school, waren ze er weer. Iedereen zei me dat ik een permanent nodig had. Het was wellicht de enige reden waarom ik België en Brussel haatte als kind.” Diane, toen nog met meisjesnaam Halfin, was als dochter van een Griekse moeder en Moldavische vader
het enige joodse meisje in de klas. “Vandaag heeft meer dan de helft van de leerlingen op mijn oude school Maghrebijnse roots. Ik wil die kinderen zeggen dat mijn ouders ook vluchtelingen waren. Mijn moeder heeft de concentratiekampen overleefd, ik heb op hun school kunnen studeren en kijk, dit is wat ik geworden ben. Ik wil hen hoop en vertrouwen geven.”
Haar migratieverhaal, maar ook het oorlogsverleden van haar ouders, draagt von Fürstenberg diep met zich mee. “Ik zal deze week de Kazerne Dossin in Mechelen opnieuw bezoeken, waar mijn moeder gevangen zat voor ze naar Auschwitz vertrok. En ik ga nog naar het Red Star Line Museum in Antwerpen, waarvan ik meter ben.” Met de Red Star Line vertrokken ongeveer twee miljoen mensen rond het eind van de negentiende eeuw vanuit Antwerpen naar de Verenigde Staten: het beloofde land. Voor von Fürstenberg is die Amerikaanse droom in elk geval uitgekomen. Had ze ooit zo’n succes kunnen hebben in Brussel? “Wie weet dat? Je vindt je eigen leven uit, toch?” zegt ze met de armen in de lucht.
Als het over haar kledingmerk gaat, mag haar kleindochter Talita die toekomst nu mee uitzetten. Diane von Fürstenberg houdt zich zelf vooral bezig met filantropie, podcasts en boeken. Een nieuwe koers na enkele moeilijke economische jaren, met als toppunt de covidcrisis van 2020. Toen moest DvF op één na alle winkels in de Verenigde Staten sluiten en driekwart van haar personeel ontslaan. Ook de winkel in Brussel doet momenteel geen gouden zaken, meldt haar medewerkster. “Weet je, toen covid begon, liep het al moeilijk,” zegt von Fürstenberg. “De wereld verandert en je zit met meer onlineverkoop. Toch blijft mijn vijftig jaar oude jurk verkopen. En in eender
Op de overzichtstentoonstelling staat de vijftig jaar oude wikkeljurk van Diane von Fürstenberg natuurlijk in de kijker.“Vandaag hee meer dan de hel van de leerlingen op mijn oude school Maghrebijnse roots. Mijn ouders waren ook vluchtelingen. En kijk, dit is wat ik geworden ben”
Diane von Fürstenberg is blij dat ze in haar geboortestad Brussel wordt geëerd: “Nu heb ik plots een nieuwe thuis.”
welke vintagewinkel ter wereld blijven mijn jurken zeer gewild. Sommige gaan al drie generaties mee. Dat is mijn manier om duurzaam te zijn.”
Het moet natuurlijk opbrengen. “Ik wil de covidcrisis geen kans noemen, maar ik heb haar wel gegrepen om het merk te laten krimpen en terug te brengen naar ons originele DNA,” zegt de ontwerpster daarover. Wat is dat dan? “Projecten als deze tentoonstelling, mijn boeken, de documentaire die eraan komt … Dat zal allemaal bijdragen aan ons merk,” zegt ze. Het zijn projecten die de nadruk op zelfredzaamheid en sterke vrouwen leggen. “Want mijn rol in de modewereld is altijd geweest om vrouwen zelfvertrouwen te geven, via hun lichaamstaal.”
Zo staan er in de expo verschillende spiegels, waar je als bezoeker met jezelf wordt geconfronteerd. Haar eigen spiegel krijgt Diane von Fürstenberg deze week voorgeschoteld in het Brussel van haar jeugd. “Ik ben hier nu negen dagen aan een stuk. Dat is wellicht de langste tijd ooit sinds ik veertien was,” vertelt ze, want als tiener vertrok ze naar een kostschool in Engeland.
In eerdere interviews vertelde ze dat ze Brussel soms meed en een haat-liefdever-
houding met de stad heeft. “Maar deze keer is het anders. Nu heb ik plots een nieuwe thuis,” zegt ze breed lachend. “Ik overnacht letterlijk op de hoek van de straat van dit museum, ik heb een nieuwe familie bij me (ze wijst naar het filmteam van haar documentaire, red.) en mijn oude school aan de Zavel is vlakbij. Ik hield altijd van Kuifje – hij heeft me leren reizen – en van chocolade. Ik liep samen met mijn moeder
rond in deze buurt. Zij nam me mee naar antiekwinkels. Toen vond ik dat zo saai, maar het is wel míjn Brussel. Dat net dat Brussel me nu eert, is een big deal. Het wordt een wonderlijke week.”
Diane von Furstenberg. Woman Before Fashion, Mode & Kant Museum, 1000 Brussel, fashionandlacemuseum.brussels 21/4/2023 > 7/1/2024
FR Le Musée de la Mode et de la Dentelle organise une exposition rétrospective autour de Diane von Fürstenberg, créatrice de la robe portefeuille, qui fête ses cinquante ans. La créatrice de mode belgo-américaine n’était plus restée en Belgique pendant neuf jours consécutifs depuis son adolescence.
« Jeune fille, je voulais déjà être indépendante et libre. J’ai réussi grâce à une robe toute simple ». La robe portefeuille est devenue sa marque de fabrique et est également le thème central de l’exposition « Mon rôle dans le milieu de la mode a toujours été de donner confiance aux femmes via leur langage corporel. J’ai maintenant ramené ma marque à cet ADN originel. »
EN A retrospective exhibition on Diane von Fürstenberg, the designer of the wrap dress which by now is half a century old, has opened at the Fashion and Lace Museum. For the first time since she was a teenager, the Belgian-American spends nine days back in her hometown. She says. “As a young girl, I wanted to be self-reliant and free. I managed that thanks to a simple dress.” The wrap dress became her trademark and is the central theme of the expo. “My role in the fashion world has always been to give women confidence through their body language. I brought my brand back to that original DNA.”
Trachet.
Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt
In veel Vlaamse viswinkels is er geen hele vis meer. De koeltoog van de zaak heeft wat filet in het ijs liggen, maar vooral klaargemaakte schotels: aardappelpuree voor de prijs van vis. Er mag geen vel meer aan zijn, geen vinnetje, geen graatje. Zelfs filet is al te eng. “Ik verkoop bijna alleen nog haasjes,” vertelt een vishandelaar uit de rijke rand rond Brussel mij. Haasjes, dat zijn de ruggen van de filet. Goed voor vijftien procent van het gewicht van een hele vis. Al de rest mag in de vuilnisbak, het is afval. Serveer vandaag een hele gebakken forel met amandelen zoals vroeger en je krijgt als reactie: “Waiter, there’s a dead fish on my plate.”
Hier in Brussel loopt het nog niet zo’n vaart: In mijn buurt stijgt het aantal viswinkels snel. Meestal zijn het Marokkanen. Je vindt hier nog hele vissen, niet gecastreerde garnalen en ongeschoonde inktvis. Maar toch ook al veel filet. Een Afrikaanse café-uitbater in de buurt vroeg me, elke keer dat ik
naar zee ging, om vis mee te brengen “Avec la tête!” Want dat was voor haar het belangrijkste. Het witte vlees mochten de kinderen hebben.
Zo kom ik bij de kwikwi (Hoplosternum spp.). Dat is een visje uit de familie van de pantsermeervallen. De kwikwi komt voor in kreken van het kustgebied van Zuid-Amerika. Het is een vreemd uitziend visje met beenplaten in plaats van schubben, en een harde kop. In Suriname is het visje bijzonder populair in de keuken. De vis wordt niet ontdaan van ingewanden en klaargemaakt mét kop en beenplaten, meestal in een curry en opgediend met rijst. Toen ik er werkte, was kwikwi zó gezocht, dat hij uit Guyana en Brazilië werd geïmporteerd. Waar er nog plaatselijk voorkwamen in de lokale wateren werden ze tegen elke prijs gevist, gestolen en gestroopt. Ik heb het meegemaakt dat er moorden werden gepleegd om kwikwi te
bemachtigen. Gelukkig wordt het visje nu gekweekt.
Maar waarom? Ik heb stofoe – gestoofde – kwikwi geproefd en neen, zo bijzonder vond ik dat vlees nu ook weer niet. In discussie met lokale kenners, kwam het eruit: het zijn de graten, de beenplaten en de kop: met een klein visje kun je een hele tijd snoepen en zuigen en peuteren en smarotsen. Veel plezier met weinig. Zoals kreeft: je hebt waar en tijd voor je geld als je maar elk hoekje uitpeutert. Je moet graten en vellen niet vermijden, je moet er juist van genieten; uitzuigen, knabbelen slurpen om dan je duimen en vingers af te likken.
Zo zou eten moeten zijn: houden van alles wat de natuur ons geeft, ook het kleine, en niet alleen van het rugje.
Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet
“Met een klein visje kun je een hele tijd snoepen en zuigen en peuteren en smarotsen”
Geen betere prelude op de zomer dan Les Nuits, de grootstedelijke muzikale happening van de Botanique die niet zozeer op de grootste gemene deler mikt, maar op de verrassing. Met deze onvolprezen, feminiene magnificent seven zit je safe voor een nachtelijk parcours vol avontuur en verwondering. door Tom Zonderman
in haar song ‘Dancer’: “I push myself into light / I need it more than ever.”
Fuck. Ze belandt ermee ergens in het niemandsland tussen Nine Inch Nails, Yves Tumor en Massive Attack. Er zijn slechtere oorden.
Geen betere aanzet om in complete vervoering te raken dan de wonderlijke klankwereld van LUCRECIA DALT (27/4, 19.30, Rotonde). Aanvankelijk verkende de in Berlijn residerende Colombiaanse, een voormalige geologe, elektronica en dance, vandaag werkt ze steeds vaker akoestisch. Op haar vorig jaar uitgebrachte album ¡Ay!, een mijmering tussen experiment en traditionele klanken uit haar jeugd, ontleedt de avant-gardiste bolero, salsa, merengue en son en zet ze de puzzelstukken naar eigen goeddunken opnieuw in elkaar, zodat er iets compleet nieuws ontstaat. Ze belandde er in 2022 terecht in vele eindejaarslijstjes mee. Samen met Arca en Nicolas Jaar is Dalt een van de boeiendste muzikale vernieuwers met Latijns-Amerikaanse roots.
Iets steviger in de beats zit ELOI (29/4, 19.30, Grand Salon), wier mix van synthwave, gabber, techno en hyperrave niets minder dan de toekomst van de Franse pop wordt genoemd. Het Franse nichtje van Charli XCX groeide op in het zuiden van Parijs. Op vijftienjarige leeftijd zag ze in de Zénith ASAP Mob (het hiphopcollectief van ene A$AP Rocky) aan het werk. Het werd haar nulpunt. Vanaf dan wist ze dat ze haar hobbelige adolescentie naar muziek wilde vertalen. In 2020 studeerde ze af aan de Arts Décoratifs de Paris en verscheen haar eerste ep, Acedia, naar eigen zeggen de vertaling van haar “verlangen om zich te wapenen met de moed om een weg te banen uit de brokstukken van haar bestaan.” Kortom, een pittige mix waar flikkerende stroboscopen bij horen en het donkerste van de nacht.
ANNA B SAVAGE (6/5, 19.30, Grand Salon) doet het met minder toeters en bellen, maar laat vooral haar stem spreken. Een diepe, warme sopraan, waarmee de Londense zichzelf en de wereld in vraag stelt. Die zoektocht leverde tot nog twee albums op: haar twee jaar geleden verschenen debuut A common turn, en het nieuwe in|FLUX. De muziek die ze onder haar betoverende stem schuift, is teder en broos, minimaal en ingetogen. Haar klankpalet is subtiel en kwetsbaar, indiefolk die ze omzwachtelt met saxofoon en klarinet, en occasioneel wat elektronische kalimba, waardoor ze soms uitkomt bij kamermuziek. Dat ze na veel twijfels vandaag veel beter in haar vel zit, hoor in je in de muziek én in de teksten. “It’s a small miracle I finally enjoy being me,” zingt ze. Wie fan is van The Weather Station, houdt vast ook van de voorspellingen van haar Britse evenknie.
Een dag later is het de beurt aan PITOU (28/4, 20.00, Rotonde) om je omzwachtelen met sprookjesachtige klanken en melodieën. De Amsterdamse (voluit Pitou Nicolaes), die een tijdje geleden naar Antwerpen verhuisde voor haar lief Tamino, groeide op met klassiek en folk. Ze houdt net zo goed van Joni Mitchell als van Debussy. Klankkleuren die ook doorsijpelen in de weemoedige popsongs van haar met een veelzeggende titel bedeelde debuut Big tear, waarmee ze zich meteen ontpopte tot het Nederlandse zusje van Julia Holter. De omlijsting van haar angelieke vocalen houdt Pitou fijnzinnig en broos, ergens tussen pop en orkestraal, met likjes harp, theorbe en sax. Een betoverend klankpalet waarmee ze ook al internationaal scoorde, tot bij de Britse radiostations toe. Pitou noemt zichzelf een zwaarmoedige ziel, en dus zingt ze moedig
Net zo eigentijds, maar nog een smak donkerder is de dystopische elektronoise van Deborah Micho alias DEBBY FRIDAY (6/5, 20.00, Rotonde). De Nigeriaanse muzikante groeide op in het Canadese Montréal, waar all-nighters en warehouse parties de ontsnappingsroute vormde voor het harde leven en de sleur van overdag. “Fuck this silence, I love this violence!” klonk het op haar visitekaartje, de ep Bitchpunk. Op haar dit jaar uitgebrachte debuut Good luck verfijnde ze haar afgekloven, agressieve, industriële dancesound met de hulp van Graham Walsh van de Canadese elektropunkband Holy
Evenzeer een stem om bij te zwijmelen hanteert NOVEMBER ULTRA (8/5, 19.30, Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken). De zangeres – haar echte naam houdt ze liever voor zichzelf, maar je mag ook Nova zeggen – groeide op in Parijs met een Spaanse moeder en een Portugese vader. Zingen doet November Ultra sinds haar derde, nadat haar grootvader haar de copla leerde kennen, Spaanse traditionele liefdesliedjes, en Arooj Aftab
musicalsongs uit de jaren 1960. Haar naam haalde ze dan weer bij haar geboortemaand, en bij de Amerikaanse r&b-god Frank Ocean en diens debuutmixtape Nostalgia, ultra, die ze cruciaal noemt in haar muzikale ontgroening. In 2019 maakte ze indruk op sociale media met enkele covers van Radiohead en Sufjan Stevens. Een door de Cubaans-Amerikaanse popster Camila Cabello in 2020 gedeeld TikTok-filmpje met het hemelse ‘Come into my arms’ lever haar acht miljoen views op en een contract bij Universal. Niet verwonderlijk wordt de zangeres als grote belofte gezien: op haar debuut Bedroom walls klinkt November Ultra als Adele in een wolk van pastelkleuren in plaats van een overdosis make-up. Bij wijze van contrast zingt ze soms in het Spaans met een vleugje vastberaden duende uit flamenco.
zangeres en componiste werd geboren in Saoedi-Arabië, groeide op in Pakistan en verhuisde in 2005 naar de VS om er muziekproductie en jazz te studeren. Inspiratie put ze uit gazals, oude gedichten in het Urdu die een bluesgevoel vertalen. Folk- en jazzkleuren mengt ze met klassieke oosterse muziek. Twee jaar geleden ontroerde ze met Vulture prince, een ode aan haar overleden broer. Enkele jaren eerder speelde Aftab in New York een geïmproviseerd concert met jazzpianist Vijay Iyer en multi-instrumentalist Shahzad Ismaily, beiden virtuozen uit de VS. Met
Love in exile vertaalden ze die chemie nu ook naar een album vol traag meanderende, jazzy soundscapes in oosterse sferen. Centraal in het mistige, etherische klanklandschap vol zachte pianotoetsen, verdoofde bas en zang staan Aftabs weemoedige, diepe stem en haar verhalen over verlies en verlangen. Verwacht je aan tedere, bezwerende trip. Zoals gezegd, het worden vervoerende nachten.
Het festival Les Nuits loopt not tot 12 mei in de Botanique en enkele locaties daarbuiten. Alle info op www.botanique.be
Voor het orgelpunt van Les Nuits mag
AROOJ AFTAB (9/5, 19.30, Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken) zorgen. De
FR Quel meilleur prélude à l’été que Les Nuits, le grand programme musical urbain du Botanique. La force du festival est qu’il ne vise pas tant le dénominateur commun mais plutôt la surprise. Nous avons entouré sept noms sur l’affiche qui sont la garantie d’un parcours nocturne plein d’aventure et d’émerveillement. Que des femmes, en outre. Des rythmes latins et sons expérimentaux de Lucrecia Dalt au folk fragile et orchestral de Pitou en passant par l’hyperrave d’Eloi et la dance sombre de Debby Friday, ou encore l’indiefolk frêle d’Anna B Savage, la soul rose bonbon de November Ultra et les méandres mélancoliques d’Arooj Aftab.
EN There is no better prelude to summer than Les Nuits, the metropolitan musical happening of the Botanique. The strength of the festival is that it does not so much aim at the common denominator, but instead wants to surprise. We circled seven names on the poster, names that guarantee a nocturnal course full of adventure and wonder. Moreover, they are all women. From the experimental Latin rhythms and sounds of Lucrecia Dalt and the brittle, orchestral folk of Pitou, the hyperrave of Eloi and the dark dance of Debby Friday to the frail indie folk of Anna B Savage, the sugar pink soul of November Ultra and the meandering melancholy of Arooj Aftab.
WWW.STADSKRIEBELS.BE
Het is ondertussen net zo goed een traditie als Les Nuits zelf: gelijklopend met het bonte muziekfestijn van de Botanique vinden ook de Nuits BeauTas plaats, een alternatieve vergaring van muzikaal geweld in hoofdstedelijke muziekgelegenheden. Zijn twaalfde editie wordt gevuld door niet geheel ronkende namen als Jessica93, JJ Duerinkcx, Bambi OFS en de net iets beter gekende Ben Bertrand en Liesa Van der Aa.
NUITS BEAUTAS 27/4 > 7/5, verschillende locaties, Facebook: Nuits BeauTas
Na enkele nomadische edities strijkt het Oscillation ::: O Tempo Festival van het kunstenlaboratorium voor experimentele muziek en geluidskunst Q-O2 neer in bij Needcompany en HISK in Molenbeek. Het programma focust dit jaar op tijd, en hoe die alomtegenwoordig is in ons menselijk bestaan. Verschillende concerten, workshops en talks behandelen thema’s als herinnering, ritme, subjectieve tijdservaring, duur.
OSCILLATION ::: O TEMPO 27 > 30/4, verschillende locaties, www.oscillation-festival.be
In tijden van muzikale inflatie zwaaien labels graag met hun koopwaar. De grootste klepper van het Gentse Fake Records heet Brihang, maar die geeft verstek voor de showcase-avond van zijn stal. Gelukkig heeft het Gentse huis hiphoptalent te over, zoals Antwerpenaar Simon, de Antwerpse Nederlander Gijs, het Gentse collectief Überdope en het eveneens vanuit Gent opererende duo Alois & VLB. (TZ)
FAKE LABEL NIGHT 27/4, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be
Bij de naam Giuseppe Verdi denk je instinctief aan operakleppers als La traviata, Aida, Rigoletto of het goedlachse Falstaff. Maar net als Mozart, waagde ook Verdi zich aan een requiem – al schemert in Messa da requiem voortdurend Verdi’s dramatische meesterschap door. Of zoals de legendarische dirigent Hans von Bülow zei: “Dit is een opera vermomd als een kerkelijk werk.”
ANTWERP SYMPHONY ORCHESTRA & PHILIPPE
HERREWEGHE: VERDI: MESSA DA REQUIEM 27/4, 20.00, Bozar, www.bozar.be
Alma Maria Schindler was een intrigerende figuur: lid van de gegoede Oostenrijkse cultuurkringen en echtgenote van componist Gustav Mahler, architect Walter Gropius en auteur Franz Werfel. Maar bovenal op zichzelf een uitmuntende componiste. Sopraan Elise Caluwaerts neemt al haar overgeleverde liederen op. Die aankomende integrale cd laat ze in Flagey al een keer decanteren.
ELISE CALUWAERTS & MARIANNA SHIRINYAN 28/4, 12.30, Flagey, www.flagey.be
De internationale Tsjaikovski-wedstrijd op je palmares hebben staan, dat is al een veelzeggend ereteken. Sleep je ook nog eens de zelden uitgereikte Grand Prix van dat concours in de wacht, dan hoor je pas echt bij een exclusief kransje. Het Belgian National Orchestra wist sterpianist Alexandre Kantorow te strikken voor het Tweede Pianoconcert van Pjotr Iljitsj. (JC)
BELGIAN NATIONAL ORCHESTRA & ALEXANDRE KANTOROW 28/4, 20.00, Bozar, www.bozar.be
L.I.A.R. (‘Life is a rehearsal’) is een zelf samengesteld laboratorium. Muziektheatercollectief Frankie gaat aan de slag met video, muziek, installatie, maquettes, performance, en oude analoge apparatuur. Als een stel serieuze wetenschappers onderzoeken ze de ploeterende, verveelde, naïeve mens. Verwacht een proces vol misverstanden en botsingen. Een eend en een pratende hond staan hen bij.
L.I.A.R., FRANKIE 29/4, 20.00, Bronks, www.bronks.be
De Dag van de Dans heeft het volgende te bieden: Connexions van Créahmbxl in Marni, Nkisi van Jolie Ngemi in de Kriekelaar, White sheets van Karin Vyncke en Stones van Astero Lamprinou in GC De Maalbeek, Balec en REvolutions 2349 in Les Brigittines, dansgezelschap Rosas in Bozar, en ateliers bij Ultima Fez, Le BAMP en Damaged Goods. Ontdek al dansend de straten, pleinen, theaters en musea van Brussel.
DAG VAN DE DANS 29/4, verschillende locaties, www.dagvandedans.be
Aan het begin van de 17e eeuw wordt het Franse provinciestadje Loudun opgeschrikt door een golf van hysterie. De non Jeanne des Anges beweert bezeten te zijn door de duivel. Mats Vandroogenbroeck schreef een nieuwe theatertekst, Nona Demey Gallagher regisseert en Timo Sterckx speelt de rol van de progressieve en seksueel promiscue priester Urbain Grandier. (MB)
DE DUIVELS / LES DIABLES 27/4 > 5/5, KVS, www.kvs.be
FESTIVAL
27TH –30TH APRIL 2023
ROCK
De Italianen waren goed in barok, de Amerikanen goed in barok verzamelen. Sir Mark Fehrs Haukohl verwierf de grootste privéverzameling van Florentijnse barokkunst buiten Italië. Die steekt nu opnieuw de plas over, waardoor de werken van Francesco Furini, de Dandini’s, Jacopo da Empoli of Ottaviano Vannini bij ons te zien zijn. Reis terug naar het begin van de 17e eeuw in Florence.
BAROK IN FIRENZE 26/4 > 21/7, Bozar, www.bozar.be
Galerie Dys specialiseert zich in figuratief werk, vaak op papier. In een nieuwe expositie wordt het werk van de Zweedse Emeli Theander naast de tekeningen van de Franse kunstenaar Maldo Nollimerg geplaatst. Nollimerg presenteert potloodtekeningen van fabeldieren die vergroeid zijn met menselijke figuren. Theander plaatst de mens op haar olieverfschilderijen dan weer in paradijselijke natuurlandschappen.
MALDO NOLLIMERG & EMELI THEANDER: À LA
SOURCE > 28/5, Galerie Dys, www.galeriedys.com
De Armeense kunstenaar Mekhitar Garabedian inspireert zich voor nieuw abstract werk op de politieke commentaren die zijn 14e-eeuwse landgenoten als monniken-kopiisten in de marges van hun manuscripten schreven. Garabedian gaat met zijn eigen schriftuur en patronen een voorzichtige dialoog aan met zijn voorgangers. (MB)
MEKHITAR GARABEDIAN: I COPIED THIS PAGE IN ONE COUNTRY AND THE OTHER PAGE IN ANOTHER LAND > 27/5, Galerie Baronian, www.baronian.eu
Was Luciano, een roekeloze dorpsfiguur die Italië meer dan honderd jaar geleden verliet, een dronkaard, een idealist of een amoureuze flierefluiter? Er is geen eensgezindheid bij de dronken jagers in een dorpje in Tuscia die herinneringen aan hem ophalen. Cinema Nova trakteert op een magisch-realistische mix van orale cultuur en pure cinema met een snuif Pasolini en Herzog.
THE TALE OF KING CRAB dir.: Alessio Rigo de Righi, Matteo Zoppis, act.: Gabriele Silli
Een regisseur mag eindelijk zijn eerste langspeelfilm draaien, maar zijn muze en hoofdrolspeelster is verliefd op een andere man. Lukt het hen om alles uit te praten tijdens één avond op een appartement in Brussel? Jan en Kelly en alles daartussen, de eerste kortfilm van actrice Daphne Wellens, is slechts een van de vele kortfilms die worden vertoond op het Brussel Short Film Festivals.
BRUSSELS SHORT FILM FESTIVAL 26/4 > 6/5 www.bsff.be
Wie na Evil dead rise, dé horrorfilm van het moment, de smaak te pakken heeft, kan zijn oog op The pope’s exorcist laten vallen. Russell Crowe speelt een personage dat gemodelleerd is naar Gabriele Amorth (1925-2016). Die rooms-katholieke priester had naar eigen zeggen meer dan 70.000 duiveluitdrijvingen op de teller. Konden de clichés maar uit deze doorslag van The exorcist worden uitgedreven.
(NR)
ELECTRO .
BALKAN BEAT BOX DUBIOZA
BOBAN I MARKO ORKESTARMARKOVIC
& MANY MORE
MUSIC
DANCE EXHIBITIONS STREET ART & MORE
PLACE DE BROUCKÈRE & GRAND PLACE
DE HAUKOHL FAMILIE COLLECTIE THE TALE OF KING CRAB THE POPE’S EXORCIST dir.: Julius Avery, act.: Russell Crowe, Daniel ZovattoStuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be
5X2 TICKETS, KRIEKELAAR, 30/4
Nkisi betekent in Lingala ‘hekserij’. In het arme Congo wordt elk succes meteen verdacht van een band met nkisi. Inspiratie genoeg voor een nieuwe productie bij Kaaitheater on tour door choreografe Jolie Ngemi. Mail ‘nkisi’
5X2 TICKETS, FLAGEY, 29/4
De Nacht van de Kortfilm geldt als een van de hoogtepunten op het Brussels Short Film Festival (26/4 > 6/5): vier uur lang loos gaan bij de meest eigenzinnige kortfilms. Mail ‘kort’
5X2 TICKETS, LES HALLES, 5/5
Les Halles volgt de nieuwe tendenzen binnen het circus op de voet. De productie Mérydes van Cie Le Brasier kondigen ze aan als een choreografie op de kruising tussen circus en hedendaagse magie. Mail ’Mérydes’
Schijnbaar verdwaald in een commercieel niemandsland in de Sint-Jan Nepomucenusstraat hee Damn Good alles in zich om een ijkpunt te worden in de stad. Met speciale koffies en zelfgemaakte sandwiches ligt de focus op een heerlijke smaak. Het leven van de heilige Johannes Nepomuk, door de katholieke Kerk erkend als martelaar, eindigde niet zo fraai. Hij werd gemarteld – in brand gestoken – en daarna zwaar verbrand in de Moldau gegooid. Toch werd, zo leert Wikipedia ons, deze in de 14e eeuw in Bohemen geboren priester de beschermheilige van alle mensen die iets met water te maken hebben – of het nu gaat over schippers, sluiswachters en zelfs priesters. Als er bij Damn Good al sprake is van water, dan is het het water dat wordt toegevoegd aan de gemalen bonen om koffie te maken. Het café werd geopend door een kwartet dat van Belga & Co komt, en de kwaliteit van de kopjes koffie, en van al het andere op de kaart, is verrassend. De koffie is trouwens een ‘specialty coffee’ van Way Coffee Roasters, een koffiebrander uit Gent die barst van het talent.
De Iced Americano (3,20 euro) is er alvast een bewijs van: subtiel in de mond, met een aangename en fruitige bitterheid. In een ander smaakpalet vermelden we graag de Chai latte (4,50 euro) met een uitgesproken kurkumasmaak. Maar je moet hier vooral zijn voor het mooie aanbod van zelfgemaakte broodjes. De Tony (12,50 euro) bijvoorbeeld.
We krijgen zelfgebakken brood in de vorm van een soort zachte sandwich, die doet denken aan briochebrood, maar knapperiger. Op de sandwich liggen pulled pork, een plakje ham, zoetzure augurk, emmentaler en een snuif Belgische Bister-mosterd. Op papier lijkt de combinatie pulled pork-ham te veel van het goede … maar in de mond is dat niet het geval. De dubbele smaak is net heerlijk.
Damn Good Café
•••
Sint-Jan
De veganistische versies – het brood zelf is sowieso veganistisch – met gehakte champignons, koolsalade, gebakken uien, pindasaus … (8,50 euro) zijn net zo sappig. Ook de kleine, maar uitstekende selectie bieren verdient een applaus (van de geweldige brouwerijen De Ranke en Atrium), net als de ‘cookiemonsters’ (3,50 euro), ook huisgemaakt, waarvan de textuur doet denken aan zandkoekjes. We krijgen alles geserveerd in een eenvoudig interieur, passend bij de volksbuurt, met een mooie, groen betegelde en opvallende toog, antiek meubilair, schoolstoeltjes en een vrolijk schilderij van Kiami Lisani. MICHEL VERLINDEN
Nepomucenusstraat 10, Brussel, 02-315.46.64, damngoodcafe.com ma > vr 7.30 > 18.00, za 10 > 18.00
Het is weer terrasjestijd. Deze week zi en we buiten bij café Le Dillens in Sint-Gillis om te kletsen met filmmaker Michael Abay. Hij beleefde onlangs de Amerikaanse première van zijn kortfilm Kle e en kijkt nu uit naar een thuismatch op het Brussels Short Film Festival. door Andy Furniere foto Ivan Put
Le Dillens, aan het Jullien Dillensplein, is zowel een keuze van het hoofd als van het hart voor Michael Abay (30). Het is een praktische afspreekplaats, want hij werkt deeltijds op het vlakbij gelegen kantoor van ngo SOS Kinderdorpen, maar de plek verbindt hem ook met zijn kindertijd. “Ik woonde in deze buurt tot mijn vijfde. Ik ben geboren in het Sint-Pietersziekenhuis en ging hier vlakbij naar de crèche en school. Nostalgie, dus.” Nu woont hij samen met vier vrienden in een loft in Jette. Al zijn huisgenoten zijn eveneens actief in de filmwereld. “Het is een echt filmhuis. Ze hebben ook allemaal meegewerkt aan Klette.”
Klette – nu te zien op het Brussels Short Film Festival – is de film waarmee hij vorig jaar afstudeerde als regisseur aan het RITCS. Op het Kortfilmfestival Leuven leverde die hem prompt de prijs VAF Wildcard Fictie op, en dus budget voor een volgende film, die binnen een dik jaar klaar moet zijn. “Je wordt gepusht om er snel weer werk van te maken, voor mij heel positief.”
Ondertussen reist hij ook met Klette naar verschillende filmfestivals in het buitenland. Hij is net terug van het Shortsfest in Aspen, Colorado. “Ik heb nog wat last van jetlag. Maar het was een geweldige ervaring, het Amerikaanse publiek reageerde verrassend uitbundig.”
Hij viel er nogmaals in de prijzen, net als hoofdrolspeelster Jennifer Heylen. “Ik had haar al bij het scenarioschrijven in gedachten, omdat zij perfect kan balanceren tussen drama en komedie. Mijn
hoofdpersonage, de 26-jarige Morgane, werpt met humor een rookgordijn op om te verbergen dat ze zich slecht voelt.” Morgane worstelt met het feit dat ze nog bij haar moeder woont, haar studies nog niet heeft afgerond en in de liefde niet verder raakt dan onenightstands. Ze voelt zich een ‘klette’, Brusselse slang voor loser. Niet alleen die titel is Brussels: de stad zit diep verankerd in de film. Abay schoot vooral op plekken die aansluiten op zijn eigen leven, zoals het park aan Thurn & Taxis, waar hij nu volop traint
voor de 20 km door Brussel, die plaatsvindt eind mei.
Klette is te zien tijdens het Brussels Short Film Festival van 26 april tot 6 mei. Voor meer info: www.bsff.be
Meer weten over Michael Abay? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk
Sopraan Elise Caluwaerts en pianiste Marianna
Shirinyan brengen het volledige oeuvre van Alma Mahler uit, met een lied dat pas in 2018 werd ontdekt. De miskende Weense componiste is ook een inspiratiebron voor Caluwaerts’ inzichten door Michaël Bellon
Laat je niet afleiden van je levenspad
Mahler worstelde met haar waardesysteem en inzichten, omdat ze die te veel aftoetste aan de 19e-eeuwse maatschappij, de mannen met wie ze samen was, haar familie en sociale klasse. Dat heeft haar voor een stuk ongelukkig gemaakt. Je leven waarmaken lukt volgens mij alleen als je je verbonden voelt met de essentie van wie je bent en van wat je gelukkig maakt. Vaak krijg je de raad om te kiezen voor de veilige optie. Freelance-operazangeres was geen ‘veilige’ optie, maar ik dacht: ‘Dat kan wel zijn, toch doe ik mijn eigen ding.’
Leef in het moment, en geniet wanneer je kan genieten
In je leven kan alles op elk moment drastisch veranderen. Geniet dus wanneer het goed gaat. Voor covid stond in mijn leven letterlijk niets stil, was ik altijd onderweg, en genoot ik te weinig van leuke mensen, mooie projecten, fantastische concerten en goede herinneringen. Omdat ik altijd al met het volgende bezig was. Maar wat is wat je doet waard als je het allemaal meteen vergeet?
Succes is appreciatie van het authentieke innerlijk dat je communiceert
Echt succes bereik je volgens mij door de moed te hebben om diep in jezelf een persoonlijke en oprechte authenticiteit te vinden, die mensen kunnen herkennen, voelen en appreciëren. Succes is het effect van die verbinding met de wereld.
Vergelijk je niet met iemand anders
Gun andere mensen hun geluk, maar gun ook jezelf je groeiproces. Je moet niet op dag één al ergens staan. Op sociale media zie je vaak alleen de resultaten, niet de chaos, het zoeken en de ongelukkige momenten die eraan voorafgingen.
Hou een open geest
Er is heel veel informatie en desinformatie. Mensen vinden het moeilijk om te converseren met iemand die een andere mening heeft. Probeer te accepteren dat wat jij gelooft, jouw moraal, ook kan veranderen. Dat is een pleidooi tegen polarisatie.
Elise Caluwaerts (Marianna Shirinyan) 28 april, 12u30, Flagey (wachtlijst) Première van het lied ‘Einsamer Gang’ in De Zevende Dag, 30 april Alma, Meine Seele: Complete Songs of Alma Mahler is uit bij Fuga Libera/ Outhere en online vanaf 1 mei, www.elisecaluwaerts.com
‘Wat
het
De vijf inzichten. Elise Caluwaerts
gratis bij een abonnement op BRUZZ magazine of mee te nemen in meer dan 100 cultuurhuizen in de stad.
Neem een abonnement op BRUZZ.be/abo
media,
26 _ 28 05.23
Naima Joris Aka Moon
N∆BOU Theon Cross
Jungle By Night K.ZIA
Brussels Jazz Orchestra with Camille Bertault & many more free concerts in Brussels’ iconic clubs and bars
Ga mee op woontour en ontdek nieuwe wijken, groene plekken en betaalbare buurten in de stad. Schrijf je in via www.woneninbrussel.be
zo 7.05
Van Woluwevallei tot Warandepark
Oudergem, Woluwe, Watermaal-Bosvoorde, Elsene, Etterbeek
zo 28.05
Cohousing Laken en Jette
zo 11.06
Wonen rond het kanaal: noord
zo 25.06
Van het KMI tot de Marollen
Ukkel, Vorst, Sint-Gillis, Brussel-stad
wonen.in.brussel
Plaats je vacature online en bereik de juiste kandidaten.
regiotalent.be
DB620507H9
