NL Een eerste opera gebaseerd op het werk van vaudeville héro Georges Feydeau! Deze burleske compositie van Philippe Boesmans vertelt het verhaal van meneer en mevrouw Follavoine en hun tirannieke, geconstipeerde zoon Toto, waarbij de porseleinen kamerpotten in stukken uiteenspatten op scène. Het perfecte middeltje om de feestdagen met een brede glimlach in te gaan.
FR Premier opéra basé sur l’œuvre de Georges Feydeau, cette composition burlesque de Philippe Boesmans, adaptée du vaudeville éponyme du dramaturge français, raconte l’histoire de Monsieur et Madame Follavoine et de leur fils Toto, tyrannique et constipé. Ils vont vivre une folle journée durant laquelle les pots de chambre voleront en éclats. De quoi pimenter idéalement les fêtes de fin d’année !
De digitale wereld is een doolhof. Mensen in armoede vinden de weg niet naar hun rechten. Steun ons.
BRUZZ
Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65
ABONNEMENTEN
Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80
Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393
van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 35 euro per jaar.
OPLAGE
55.000 exemplaren.
ADVERTEREN?
Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be
DISTRIBUTIE
Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be
ALGEMENE DIRECTIE
Dirk De Clippeleir
HOOFDREDACTIE
Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)
COÖRDINATOR MAGAZINE
Kris Hendrickx
CULTUUR & UIT
Gerd Hendrickx
ART DIRECTOR
Heleen Rodiers
VORMGEVING
Ruth Plaizier
EINDREDACTIE
Karen De Becker
Sara De Sloover, Luana Difficile, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Nicolas Alsteen, Michaël Bellon, Jasper Croonen, Ellen Debackere, Tom De Smet, Anke Dirix, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Bram Van Renterghem, Michel Verlinden (medewerkers)
Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones
FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE
Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Ivan Put, Saskia Vanderstichele
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Kristof Pitteurs
Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie
MELD NIEUWS
Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws
Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be
VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels
Kristof Pitteurs, hoofdredacteurFR Ce fut un week-end mitigé pour BRUZZ. Samedi, Bruxelles s’est montrée sous son plus beau jour : nous avons battu un record de ventes de spaghettis pour Brussel Helpt. Dimanche, en revanche, un groupe de têtes brûlées a abusé de la liesse après la victoire du Maroc contre la Belgique à la Coupe du Monde pour saccager le centre-ville. Les réactions étaient on ne peut plus classiques : certaines personnes ont souligné qu’il ne s’agissait que d’une minorité, d’autres ont exigé une réaction forte. Les deux ont raison, en quelque sorte. Mais la véritable question est : combien de temps allons-nous encore tolérer qu’un petit groupe de gens gâche la fête pour toute la ville ? Les services de police et la justice ont déclaré savoir qui étaient les têtes brûlées. Mais ils ne parviennent pas à éviter qu’ils soient dans la rue, cagoulés et prêts à tout. Idem pour les éducateurs de rue et les organisations sociales, et en réalité, c’est valable pour nous tous, pour la société tout entière. Dimanche, un journaliste de BRUZZ a été poussé à terre et frappé. Et cela a duré plusieurs minutes avant que quelqu’un n’intervienne et l’aide à se redresser. Quand la société aura-t-elle le courage de réagir et de rappeler les émeutiers à l’ordre ?
Het was een weekend van hoogtes en laagtes voor BRUZZ. Zaterdag toonde Brussel zich van zijn mooiste kant: nooit eerder verkochten we zoveel spaghetti’s voor Brussel Helpt. Zondag gebeurde waar iedereen voor vreesde: een paar heethoofden misbruikten de feestvreugde na de overwinning van Marokko op België op het WK om rel te schoppen. De reacties kwamen regelrecht uit het draaiboek ‘Hoe reageren na rellen in Brussel?’ De enen onderstrepen dat het maar om een minderheid gaat. De anderen vragen een optreden met harde hand. Beide groepen hebben een punt. Maar de vraag is hoelang we nog aanvaarden dat een kleine groep het verpest voor de hele stad. Politie diensten en justitie verklaren dat ze weten wie die relschoppers zijn. Maar blijkbaar zijn ze niet in staat zijn om hen van straat te houden, ook al lopen ze er rond, met een bivakmuts. Hetzelfde geldt voor jeugdwerkers en sociale organisaties, en eigenlijk geldt dat ook voor ons, voor de hele maatschappij. Zondag werd een BRUZZ-journalist tegen de grond gewerkt, geschopt en geslagen. Het duurde minuten voordat iemand de moed had om tussenbeide te komen en hem overeind te helpen. Wanneer hebben we als maatschappij de moed om niet langs de kant te blijven staan en die relschoppers tot de orde te roepen?
EN For BRUZZ, it was a weekend of highs and lows. On Saturday, Brussels showed itself from its best side: we sold the most portions of spaghetti ever for Brussels Helps. On Sunday, what everyone feared would happen happened: a few hotheads used the excitement after Morocco’s victory over Belgium at the World Cup to cause a riot. The reactions were straight out of the playbook “How to react after riots in Brussels?” Some underline that it is only a minority, others call for a crackdown.
Both have a point. But the real question is: how long will we accept that a minority ruins it for the whole city?
Police forces and prosecutors say that they know who the rioters are but they are seeming unable to keep them off the streets even when they are walking around in balaclavas. The same applies to youth workers and social organisations, and in fact it applies to all of us, to the whole of society.
On Sunday, a BRUZZ journalist was knocked to the ground, kicked and beaten. It took several minutes before anyone had the courage to intervene and help him up. When will we as a society have the courage not to stand by and call these rioters to order?
“De reacties op de rellen kwamen regelrecht uit het draaiboek ‘Hoe reageren na rellen in Brussel?’”
Het gesprek. Advocaat Sven Mary
Hij is net 51 geworden, maar daarom niet minder uitgesproken. Advocaat Sven Mary windt er nog steeds geen doekjes om. De vertraging van het terreurproces rond de aanslagen van 22 maart 2016 noemt hij een farce, Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir moet zich dringend bijscholen, en de mobiliteit in Brussel is een ramp.
door Tom De Smet foto’s Saskia VandersticheleOp 10 oktober zou het terreurproces rond de aanslagen in Brussel en Zaventem van start gaan met de jurysamenstel ling. Maar assisenvoorzitter Laurence Massart oordeelde op 16 septem ber dat de individuele glazen boxen waarin Salah Abdeslam en co. tijdens het proces moesten zitten een schending van de rechten van de verdediging betekenden. De rechter eiste de afbraak van de boxen en de bouw van een nieuwe beklaagdenbank, wat veel tijd en geld vergde. Zo kende het ‘proces van de eeuw’ een valse start. Er trad een vertraging op van bijna twee maanden. Op 30 november start poging twee. Als de jurysamenstelling dan wel lukt, begint het eigenlijke proces op maandag 5 december “Het is een farce,” zegt advocaat Sven Mary. “Ze hebben jaren de tijd gehad om dit proces voor te bereiden. Na de aanslagen in
maart 2016 en de arrestaties die in de weken daarna volgden, wist men al: dit komt voor assisen. Toen had men dus al de vraag kunnen stellen of zulke boxen konden. Maar er is meer: bij een testproces in het NAVO-gebouw in juni zei de rechter al dat de boxen problematisch waren. Toen hadden er alarmbellen moeten afgaan en had men moeten anticiperen op het feit dat de assisenvoorzitter van het terreurproces enkele maanden later tot dezelfde conclusie zou kunnen komen. Was dat gebeurd, dan was er genoeg tijd geweest om de zaal aan te passen en was de start van het proces niet uitgesteld moeten worden. Nu zijn we in het buitenland een Belgenmop. En de verant woordelijke daarvoor is de FOD Justitie.”
Aan het hoofd van die FOD staat minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. Zijn ontslag werd geëist door uw confrater
Sébastien Courtoy, wegens ‘internationaal gezichtsverlies’. Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir had het dan weer over ‘spuwen in het gezicht van de slachtoffers’.
SVEN MARY: Zuhal Demir moet terug naar de universiteit om de scheiding der machten te leren en die vervolgens te respecteren. En wat Courtoy betreft: een ontslag van Van Quickenborne verandert niets en zal de zaak niet vooruithelpen. Die weken vertraging hadden vermeden kunnen worden en zijn betreurenswaardig voor de slachtoffers en nabestaanden, maar we moeten ze aanvaarden, ook al omdat ik volledig achter de beslissing van de assisenvoorzitter sta.
Het vermoeden van onschuld is een basisbeginsel van onze rechtsstaat. Er is een Australische studie waaruit blijkt dat er vijftien procent meer schuldigverklaringen zijn als zulke boxen worden gebruikt. Ze creëren een perceptie van schuld. Als men ▼
• Geboren op 20 november 1971
• Studeert rechten aan de VUB
• Advocaat van onder meer Fouad Belkacem, Michel Lelièvre en Guy Van Sande
• Staat de nabestaanden van Sanda Dia bij in het Reuzegom-proces, dat op 13 maart opnieuw start
• Zoon van Tony Mary, voormalig gedelegeerd bestuurder van de VRT
• In zijn jeugd een getalenteerd voetballer bij Anderlecht, maar stopt na een zware blessure
• Gescheiden, vader van twee dochters
nu die boxen toestaat bij terreurverdachten, wat houdt justitie dan tegen om de volgende keer bijvoorbeeld u – want persmisdrijven komen voor assisen – in zo’n ding te stoppen?
Ik denk dat die enkele weken vertraging overigens maar een voetnoot zullen blijken. Dit proces gaat naar schatting een maand of acht duren. Dat betekent dat de leden van de volksjury al die tijd aanwezig moeten zijn. Welke zelfstandige kan zich dat veroorloven? Welke werkgever zal het pikken dat zijn werknemer zo lang afwezig is? Tijdens het testproces waarnaar ik al verwees, waren er twaalf juryleden en zes reserves. Dat proces duurde slechts twee weken, maar ze hebben moeten krabben om tot de laatste dag aan twaalf juryleden te geraken. Wat gaat dat nu dan zijn, met twaalf effectieve juryleden en 24 reserves voor liefst acht maanden? Ik vrees echt dat men met die 36 juryleden de eindmeet niet gaat halen. Je mag het n-woord niet meer zeggen, maar ik moet aan dat bekende verhaal van Agatha Christie denken.
MARY: Ik ben een groot voorstander van assisen, om tal van redenen. De zwaarste misdrijven worden er nauwgezet behandeld. Er is de mogelijkheid tot tegenspraak. Slachtoffers krijgen er de kans om hun verhaal te doen. Maar voor dit monsterpro ces had men een uitzonderingswet moeten stemmen, zodat men naar het Franse systeem kon gaan, met een assisenzaak die beoordeeld wordt door beroepsrechters, niet door een volksjury. Want los van het probleem van het aantal juryleden is er ook de immense complexiteit van dit proces. Dit kan je niet vergelijken met een gewone assisenzaak van een week of twee. Aan twaalf mensen van het volk vragen om over dit complexe kluwen te oordelen, dat is te vergelijken met een tandarts vragen om een knie te opereren.
Sven Mary: “Ik ben een groot voorstan der van assisen, maar voor dit monsterproces had men een uitzonderingswet moeten stemmen.”
U had op het proces kunnen staan, want u verdedigde een tijdje Salah Abdeslam. Waarom bent u daarmee gestopt?
MARY: Ik heb met mijn stafhouder afgesproken om daarover niets te zeggen in de pers, om zo de sereniteit rond het proces te bewaren.
Maar het is geen geheim dat u en uw gezin bedreigingen hebben ontvangen toen bekendraakte dat u Abdeslam bijstond. Hoe groot was de impact daarvan?
MARY: Er zijn op mijn privéadres kogels aangekomen, en brieven waarin de namen van mijn twee dochters stonden met de boodschap dat ze gekeeld zouden worden. Uiteraard heeft dat een enorme impact
gehad. Ik ben de politiediensten nog altijd dankbaar voor de beveiliging die we toen gekregen hebben. Als er mijn kinderen iets zou overkomen, zou ik dat niet te boven komen.
De ene dag word je als advocaat uitge spuwd, de volgende dag ben je de held. Ik werd met pek en veren bestreken toen ik Abdeslam bijstond, en was daarna voor som migen de held van de natie toen ik de nabestaanden van de bij de Reuzegom-doop omgekomen student Sanda Dia hielp. Terwijl ik in beide gevallen gewoon mijn job deed.
Wat verwacht u van dit terreurproces? Het proces in Parijs leerde ons dat er geen schuldinzicht is bij Abdeslam en co. Werkt
“Aan twaalf mensen van het volk vragen om over dit complexe kluwen te oordelen, dat is te vergelijken met een tandarts vragen om een knie te opereren”
zo’n proces dan toch helend voor de burgerlijke partijen? Of rijt het gewoon oude, nog niet geheelde wonden verder open?
MARY: Ik heb zo’n 75 assisenzaken gedaan, waarvan ongeveer de helft als advocaat van de burgerlijke partij. Ik heb toch de ervaring dat er een helend effect is als het tot een veroordeling en een straf komt. Ik vraag me wel vaak af of de confrontatie met de gruwel die je geliefde heeft ondergaan en met de dader die daarvoor verantwoordelijk is dat wel waard is. Maar ik heb gelukkig nog nooit als nabestaande voor een assisenhof gestaan, dus ik kan dat moeilijk beoorde len. En hopelijk blijft dat zo.
Intussen werden het land en de hoofdstad opgeschrikt door de moord op een agent, door een geradicaliseerde moslim die op de OCAD-lijst stond. Hebben we dan in de zes jaar na de aanslagen niets geleerd?
MARY: Ik denk dat wat zich op donderdagavond 10 november heeft afgespeeld niet vergelijkbaar is met wat zes jaar geleden in Brussel en Zaventem is gebeurd. Deze moord lijkt een geïsoleerd geval te zijn en ik stel me zelfs oprecht de vraag of dit als een terreur daad as such gekwalificeerd kan worden. Ik kan me maar moeilijk inbeelden dat een potentiële terrorist een commissariaat binnenwandelt om te verwittigen dat hij een paar uur later een aanslag zal plegen. Maar om op uw algemene vraag te antwoorden: ik ben de mening toegedaan dat onze autoritei ten echt wel geleerd hebben uit wat er in 2015 in Parijs en 2016 bij ons is gebeurd.
Tot slot: toen we elkaar zo’n jaar geleden spraken, had u het over een mogelijke fusie van uw advocatenkantoor. Is die rond?
MARY: Zo goed als. De fusiepartner is er. Het is nu vooral zoeken naar een geschikt pand.
Mijn kantoor bevindt zich al jaren in een beschermd art-noveauhuis uit 1904 in Elsene. Prachtig, maar een ramp om in te werken: je mag er niets aan veranderen zonder een maanden- of jarenlange vergun ningsprocedure. Dus zit je met enkel glas en medewerkers die in de winter verkleumen. Eerst zochten we een moderner alternatief in Brussel zelf. Maar intussen staat het wel vast dat we de stad zullen verlaten. Qua mobiliteit is het er niet meer te doen, met dat nieuwe circulatieplan, gecombineerd met tal van wegenwerken. Het is bijna onmogelijk geworden om in deze mooie stad met de auto rond te rijden. En ik heb geen alternatief. Men zegt dan: neem het openbaar vervoer Maar ik werk met papieren dossiers van soms duizenden en duizenden bladzijden. Ik wens niet digitaal te werken. Zo’n dossier, ik wil dat kunnen voelen, daarin bladeren, aantekeningen maken. Het nadeel is dan dat je vaak een berg papier moet meezeulen naar de rechtbank. En zie je me al met twee volle trolleys de metro nemen om te gaan pleiten? Dus hoop ik over een halfjaar kantoor te houden in de rand van Brussel.
FR L’avocat Sven Mary est pessimiste quant au procès des attentats de Zaventem et de Bruxelles. Il débute le 30 novembre avec près de deux mois de retard car le box des accusés a dû être remplacé. Mary s’inquiète de la durée du pro cès. Il pourrait facilement prendre huit mois. Restera-t-il assez de juges à la fin ? Sans compter l’énorme complexité du dossier. « Demander à 12 citoyen.ne.s de juger cet enchevêtrement com plexe, c’est comme demander à un dentiste d’opé rer un genou », dit l’avocat, qui annonce au passage qu’il ne compte pas garder son cabinet à Bruxelles.
EN Lawyer Sven Mary is not optimistic about the prospects of the terror trial on the 2016 attacks in Zaventem and Brussels. The trial starts on 30 November almost two months late because the defendants’ boxes had to be replaced. Mary thinks that the length of the trial is a concern, it could easily last eight months. Will there be enough judges left at the end? There is also the enormous complexity of the case. “Asking twelve jurors to rule over this com plex web is like asking a dentist to operate on a knee,” says the lawyer, who also uses this interview to announce that his offices are leaving Brussels.
“Ik stel me oprecht de vraag of de moord op de politieagent van drie weken geleden als een terreurdaad gekwalificeerd kan worden”
Ook de Brusselse brandweer toonde zich zaterdag solidair en serveerde in de kazerne aan de Helihavenlaan honderd porties spaghetti ten voordele van Brussel Helpt. De spaghetti werd klaargemaakt door de brandweermannen van wacht, die trouwens geregeld voor elkaar koken. Met zijn Spaghetti Night hoopte de brandweer stiekem ook wat Brusselse jongeren warm te maken voor een baan bij de pompiers. Bij deze twee kleintjes lijkt dat alvast te lukken.
De Spaghettislag van Brussel Helpt, de jaarlijkse solidariteitsactie van BRUZZ, was een groot succes. In totaal werden er 2.839 porties spaghetti verkocht en werd een record bedrag van 48.460 euro opgehaald. Het geld gaat dit jaar naar de vzw Kinumai, die Brussel rolstoelvriendelijker wil maken. HUB
Brusselaar (M/V/X) van de week.
Frank Devos (52) woont al zijn hele leven in Brussel. De regisseur behaalde een master in de audiovisuele kunsten aan de filmschool Sint-Lukas in het centrum en groeide op in het Noordkwartier, in de buurt van de Adolphe Maxlaan. Intussen woont Devos al bijna twintig jaar in Neder-Over-Heembeek. Waarom hij altijd gebleven is? “Brussel is mijn stad. Het zijn mijn roots. Ik denk niet dat ik in andere steden zou kunnen aarden.”
In 1993 maakte Devos zijn eerste kortfilm, Stuck out all alone. Eind jaren negentig regisseerde hij afleveringen van televisiereek sen als Wittekerke en De Lage Landen, waarna de Brusselaar zijn weg zocht in de internatio nale reclamewereld en er meer dan zeshonderd reclamespots op zijn palmares belandden. Een van die spotjes, een commercial voor Zazoo condoms uit 2004, ging viraal in
een analoog tijdperk en is intussen meer dan vijftig miljoen keer bekeken op YouTube. Daarnaast maakte hij ook verschillende (festival)campagnes voor Studio Brussel en spots voor onder meer Humo, Quick, Telenet en Centerparcs.
Tijdens de vele reizen die hij maakt voor zijn werk, neemt Devos naast de regie ook regelmatig de camera in handen. In 2019 stelde hij voor het eerst zijn foto’s tentoon in de expo Unraveled, in The Palm Beach galerij in Vorst.
Bij het grote publiek is Frank Devos vooral bekend als regisseur van Chaussée d’Amour (2017), en Undercover (2019), de VlaamsNederlandse misdaadserie met Tom Waes die verschillende filmprijzen in de wacht sleepte en op Netflix intussen aan haar derde seizoen toe is. In zijn laatste serie – Fils de
– duikt de regisseur ook de Brusselse onderwereld in. “Ik ga er niet bewust naar op zoek, maar op een of andere manier kom ik toch altijd op bij dat donkere kantje terecht,” lacht Devos. Tijdens de draaidagen voor Fils de doorkruisten de regisseur en zijn crew zowat alle Brusselse wijken: de Heyvaertwijk in Sint-Jans-Molenbeek, de Matongewijk in Elsene, Peterbos in Anderlecht ...
“Het is iets raars, maar zelfs als Brusse laar zijn er altijd bepaalde wijken waar je normaal gezien niet snel binnenstapt,” vertelt Devos. “De Noordwijk kende ik heel goed, omdat ik er lang gewoond heb. Maar die andere wijken, tja … Veel Brusselaars, zoals ikzelf, ‘kennen’ veel plekken omdat ze er af en toe passeren, maar eigenlijk ben je er op die manier nooit echt aanwezig.”
Dat was dit keer anders. Tijdens de
In het nieuws omdat Fils de , de nieuwe reeks van regisseur Frank Devos is nu te bekijken via Streamz
Over welk dossier gaat het? Devos, die eerder al Chaussée d’amour en Undercover regisseerde, duikt met zijn reeks de Brusselse onderwereld in
In Fils de schotelt regisseur Frank Devos ons Brusselse fictie voor die soms akelig dicht bij de realiteit komt. “Veel Brusselaars ‘kennen’ veel plekken omdat ze er af en toe passeren, maar eigenlijk ben je er op die manier nooit echt aanwezig.”© François Mercier
opnames voor de reeks, dompelde de crew zich volledig onder in de wijken waarop ze hun camera richtten. “Ik zal eerlijk zijn, dat was soms een uitdaging,” vertelt de regisseur. “Maar ik heb zoveel nieuwe dingen ontdekt. Na vijftig jaar in Brussel denk je van: ‘Oké, ik ken mijn stad nu wel.’ Maar dat is niet zo. We hebben veel droneshots gemaakt en terwijl die drone de lucht inging, heb ik heel veel dingen ontdekt die ik nooit eerder gezien had.”
De reeks vertelt het verhaal van Franck Pistone: een Brusselse crimineel die na een diamantroof verwikkeld raakt in een conflict met de Nederlandse maffia en zeventien jaar lang onderduikt in Marokko. Als hij ziek wordt, besluit Pistone terug te keren naar Brussel om zijn kinderen op te zoeken. Zijn aankomst in Brussel leidt tot een ruwe zoektocht naar familiebanden en identiteit, maar vooral ook naar de diamanten die de crimineel zeventien jaar eerder ergens in de stad verstopte.
De rol van Franck Pistone wordt vertolkt door Marka, nog een andere Brusselaar. Muzikant, maar tegenwoordig minstens zo bekend als père de Roméo Elvis en Angèle. En ook de rest van de cast is overwegend Brussels. Dat sijpelt duidelijk door in de conversaties van de reeks: Nederlands, Frans en Engels wisselen elkaar af in het script, maar ook in het telefoongesprek met Frank Devos. “Ge moet de street code van de quartiers een beetje begrijpen,” vertelt hij over de draaidagen op locatie. “We hebben altijd gedraaid met mensen die de wijk goed kenden. Een groot deel van de cast woonde ook waar we met de ploeg gingen filmen. Daar door kregen we heel snel voeling met de verschillende buurten en thema’s die in de reeks aan bod komen.”
Het scenario van Fils de is van de hand van “drie jonge, Brusselse gasten”: Camille Pistone, Salim Talbi en Antoine Négrevergne. Toen ze twee jaar geleden bij Devos kwamen aankloppen, moest hij niet lang nadenken. “Ik was meteen geïnteresseerd. Niet alleen in het thema en het verhaal, maar ik keek er ook naar uit om Brussel te kunnen tonen,” zegt Devos. “Ik vond dat er veel te weinig in Brussel zelf werd gedraaid. Gelukkig is daar het afgelopen jaar verandering in gekomen.”
Momenteel heeft hij zijn handen alweer vol met een nieuw project. “Een kostuumserie over de Tweede Wereldoorlog,” lacht Devos. “Het is een Duits-Belgisch-Poolse productie en het ligt echt heel ver af van de dingen die ik ken. Ik ben echt benieuwd.”
De rellen na de voetbalmatch België-Marokko op het WK voetbal laten ook zaalvoetbalclub Anneessens 25, die uitgroeide tot wijkwerking, verward achter. “We begrijpen dit niet,” zegt coördinator Mustapha Rezki (37).
Wie zijn de jongeren die in de Anneessenswijk vernielingen aanbrachten?
We hebben de beelden van de rellen be keken en hebben geen enkele jongere herkend. Ze wonen niet hier in de wijk. Buurtjongeren zouden nooit de auto of nachtwinkel van de buren beschadigen – de volgende dag komen ze die buren op straat weer tegen. Maar de Sta lingradlaan is een ontmoetingsplek, waar ook veel volk uit andere wijken naartoe komt. Na de match wilden ze naar de Beurs trekken. Nog een geluk dat de politie hen gestopt heeft, anders hadden de chalets aan Winterpret er ongetwijfeld aan moeten geloven. Dan konden we spreken van een catastrofe en zouden de rellen pas echt internatio naal nieuws geweest zijn.
Waarom doen ze dat? Marokko won. Eerlijk, we snappen het ook niet. Maar het is beschamend. De jongeren kwa men duidelijk niet naar Anneessens om te supporteren, maar om rel te schop pen. In Marokko is de overwinning uit gelaten gevierd, maar met respect voor alles en iedereen. Hier, maar ook in Ne derland en Frankrijk, was dat anders.
Is er een anti-politie of zelfs anti-Belgisch gevoel, waardoor het grimmig werd?
Het is waar dat er soms spanning zit op de relatie met de politie. Maar op de scholen waar ik lesgeef, is iedereen ont goocheld en beschaamd – er wordt over niks anders gepraat. Van een anti-Bel gisch sentiment is volgens mij geen sprake. Toen op het vorige WK Marok ko niet en België wel naar de volgende
ronde ging, heeft iedereen met België meegefeest. We moeten stoppen met re denen te zoeken voor het gedrag van zondag. Het is gewoon niet normaal.
Wat moeten we doen om dit in de toekomst te vermijden?
Op korte termijn: meer politie. Er is nu geen tijd om in dialoog te gaan, en met die relschoppers heeft dat toch geen zin.
De daders moeten streng gestraft wor den, op z’n minst door de factuur naar hen te sturen. Anders doen ze verder Donderdag is de volgende match van Marokko (tegen Canada, red.). Ik hou mijn hart al vast.
Op langere termijn moet er wél meer dialoog komen tussen politie en jonge ren. Nu kennen ze elkaar enkel van tij dens de confrontaties en dat werkt niet.
Maar opnieuw: het overgrote deel van de jongeren die ik hoor op school of in de voetbalclub, begrijpt niet wat er gebeurd is en veroordeelt het. BVR
“Op de scholen waar ik lesgeef, is iedereen ontgoocheld en beschaamd”
Ze zijn snel, comfortabel en je kan er tot drie kinderen mee vervoeren. Elektrische longtailfietsen zijn steeds zichtbaarder in het straatbeeld, waar ze voor veel gebruikers een waardige vervanger voor de auto worden. En de longtail is maar een van de vernieuwende tweewielers op de weg. “Deze fiets heeft mijn leven veranderd.”
door Ellen Debackere foto’s Saskia Vanderstichele
Nog geen seconde spijt van gehad,” antwoordt Dorien Bollen (44) zonder aarzelen wanneer we haar vragen naar haar ervaring met haar elektrische longtail – een fiets met een lange staart waarop mensen hun kroost of boodschappen vervoeren. Bollen werkt als ambtenaar op de Louizalaan, maar woont met haar gezin in de Mutsaardwijk in Laken. Haar twee dochters van acht en dertien gaan naar school in het centrum.
“Wij hebben onze longtail in de corona periode gekocht,” vertelt ze. “Wij namen altijd tramlijn 3 om naar school te gaan, maar op een gegeven moment waren we dat zo beu. Tijdens de coronaperiode zat de tram erg vol. Ik voelde me beperkt in mijn mogelijkheden en was heel vaak moe. Ik had geen rijbewijs en nam vaak het openbaar vervoer of zelfs de taxi. Toen ik een rijbewijs behaalde, belandde ik voortdurend in de file. Op een bepaald moment heb ik de sprong gewaagd om een elektrische longtail aan te schaffen. Die was duur, maar dat was het waard. Deze fiets heeft mijn leven op een fantastische manier veranderd.”
De grootste voordelen van de fiets zijn volgens Bollen dat je weet wanneer je vertrekt en wanneer je arriveert, je tegelijker tijd aan sport doet en de buitenlucht kan inademen. “Ik gebruik hem elke dag: om naar school te gaan, naar het werk of naar de winkel. De fiets vervangt onze gezinsauto niet echt, want we hebben die niet verkocht.
Maar de auto gebruiken we niet meer in de stad: enkel als we buiten de stad moeten zijn, nemen we die nog.”
Fietsen zoals die van Dorien Bollen – een elektrische longtail, maar het gaat ook om andere ‘buitenmaatse’ fietsen, zoals elektrische bakfietsen – overtuigen stadsbe woners steeds vaker om de auto thuis te laten, of zelfs weg te doen. Dat zien ook de verkopers van fietsenwinkel Lucien in Elsene. De toonzaal baadt in een geur van nieuw rubber wanneer we de verkopers bevragen over de nieuwe trend die ook in hun winkel de meeste aandacht trekt. “Sommige mensen verkopen zelfs hun wagen. ”
Symbolischer voor een dergelijke beslissing kan de locatie haast niet zijn: autoverdeler D’Ieteren opende dit voorjaar fietsenwinkel Lucien in een garage die eerder als autoshowroom functioneerde. Managing director Karl Lechat ziet de symboliek ook, maar zegt dat de keuze van de locatie vooral een logistieke was. “Autogarages waar grote vrachtwagens moeten leveren, hebben geen plaats meer in een stadscentrum. Die gaan meer naar de rand van de stad. Voor ons is dat een zegen: het past in ons fietsverhaal.”
En dat fietsverhaal wordt alsmaar populairder. Het Fietsobservatorium telt jaar na jaar meer cargo- en longtailfietsen in de hoofdstad en ook het aantal kinderen dat ermee vervoerd wordt, neemt toe. Niet enkel mobiliteitsbedrijven zien die trend. Ook
andere commerciële spelers, zoals Decathlon of Colruyt, verkopen sinds kort longtails. In Brussel staat dat type fiets zelfs in voor de grootste omzet van Lucien. “Zeker twintig procent van de omzet in Brussel wordt door de longtailfietsen gevormd,” aldus Lechat.
“Tel daar de andere cargofietsen bij – de elektrische bakfietsen bijvoorbeeld – dan kom je aan dertig procent. Het gaat in de meeste gevallen om gezinnen met kinderen die in de stad wonen of in de Rand. Door gaans zijn ze hoogopgeleid en zijn ze bewust bezig met hun mobiliteitspuzzel.”
Charles Hinkel (46), verkoper bij Lucien en lid van fietsersbond Gracq, is daar een voorbeeld van. De laatste keer dat Hinkel een auto bezat, was zo’n vijftien jaar geleden.
“Tot voor kort woonden we in Vorst, aan Hoogte 100,” vertelt hij terwijl hij ons via zijn computerscherm alle mogelijke types longtails toont. “Om naar school in Ukkel te gaan, gebruikte ik een gewone fiets. Maar onlangs zijn we naar Beersel verhuisd: dat is het moment waarop we een eerste, elektri sche longtail hebben gekocht. Mijn vrouw dacht dat we door onze verhuizing een auto nodig zouden hebben. Ik heb haar bewezen dat dat niet nodig was.”
“Om van Beersel naar Elsene te gaan – met een tussenstop in Ukkel en kusjes voor de kindjes – heb ik dertig minuutjes nodig met mijn longtail. Mijn kinderen van acht en
Charles Hinkel is verkoper bij fietsenzaak Lucien. Hij is ervan overtuigd dat cargofietsen waardige vervangers van de auto zullen worden. De longtail van Véronique Swerts werd onlangs gestolen. Gelukkig was ze verzekerd tegen diefstal. “We hebben even getwijfeld of we een nieuwe zou den nemen, maar eigenlijk kunnen we niet meer zonder.”elf zitten achteraan op de fiets en ik ben sneller dan de bus. Elke ochtend halen we minstens vijftig auto’s in. We zijn er zo tevreden over dat we zelfs een tweede longtail hebben besteld.”
Hinkel is er stellig van overtuigd dat een cargofiets – en de longtail in het bijzonder –een waardige vervanger voor de auto is. Voor heel wat families is dat ook het geval, zegt Amor Mistiaen, oprichter van fietsenhandel Velofixer. In de zomer van 2022 werd ook dit bedrijf overgenomen door D’Ieteren; Mistiaen is nog steeds manager van de winkel in de Anspachlaan.
“Met de verkoop van de longtail gaat het goed. In het algemeen zien we een daling van de verkoop van sportieve en vrijetijdsfiet sen. Maar alles wat te maken heeft met longtail, cargo of commuting blijft hard gaan.”
De grote aantrekkingskracht van de longtail zit volgens Mistiaen in het feit dat veel stadsbewoners geen garage hebben. “De longtail is meestal niet groter dan een gewone fiets en past in die fietsboxen. Ook op de smalle fietspaden kan je met een longtail behendiger zijn dan met een elektrische bakfiets. Brussel is een van de plaatsen waar longtails het meest verkocht worden: mochten we bredere fietspaden
hebben, denk ik dat we net zoals in andere steden meer bakfietsen zouden verkopen. Ook het feit dat er veel diefstal plaatsvindt, werkt dat in de hand. Een bakfiets is doorgaans te breed om binnen te zetten, waardoor die vaker gestolen worden.”
“Voor veel mensen wordt de longtail ook een vervanger van de auto. Ik heb klanten gehad – zeker na de invoer van het circulatie plan in Brussel-Stad – die me zeiden: ‘Ik geef het op, ik verkoop mijn auto en ga voor een fiets.’ Ik ken heel wat families die enkel een longtail hebben of zelfs twee longtails; andere families combineren een longtail met een auto.”
Stellen dat de nieuwe auto een fiets is, gaat voor professor duurzame mobiliteit Philippe Lebeau (VUB) evenwel nog een stap te ver. “Er zal altijd wel een toekomst zijn voor de auto in Brussel. Die zal altijd deel uitmaken van een mix. Maar men zal er rationeler mee omgaan, omdat het vaak geen zin heeft om de auto te gebruiken in de stad.”
Volgens Lebeau zijn er verschillende types gebruikers. “Ten eerste zien we inderdaad veel gezinnen die de longtail of een andere cargofiets gebruiken om
gemakkelijk meerdere tussenstops te kunnen maken: de school, de winkel, het werk. Kinderen vinden het leuker op de fiets dan in de auto. Daarnaast zien we ook ex-automobilisten die zich bij de invoer van de lage-emissiezone (LEZ) hebben afge vraagd of het niet beter was om een fiets in plaats van een nieuwe auto aan te kopen, in combinatie met autodelen. Een groot potentieel zit nu nog in de groepen die mogelijk hun tweede auto zullen vervangen door een cargofiets.”
Behalve families ziet Lebeau nog een andere groep die steeds meer overstag gaat: de kleine zelfstandigen. “Dat zijn heel andere profielen, zoals mensen in de logistiek of mekaniekers die niet al te veel materiaal moeten meezeulen. Zij zijn sneller met de fiets op de adressen waar ze moeten werken of iets moeten leveren. Hun parkeerproble men zijn er bovendien mee opgelost.” Ook Lechat van Lucien ziet dat steeds meer bedrijven nadenken over het inruilen van de bestelwagen voor een cargofiets.
Volgens Lebeau is de fietsindustrie zich zodanig aan het ontwikkelen dat het erg interessant is voor autoverdelers om zich ook op deze markt te richten. “Ik denk niet dat ze de fiets als een bedreiging zien, maar de sector vindt zichzelf wel opnieuw uit. Ze
Autoverdeler D’Ieteren opende dit voorjaar fietsenwinkel Lucien in een garage die eerder als autoshowroom functioneerde.
15 uur buitenkwam, was mijn longtail verdwenen. Mijn dochtertje van zes was helemaal in paniek. Mijn vriend en ik weten dat het vaak gebeurt en we vroegen ons af of het wel nut heeft om een nieuwe te nemen als die zo gemakkelijk gestolen worden. Maar eigenlijk kunnen we niet meer zonder. De fiets brengt enorm veel tijdswinst met zich mee.”
presenteren zich meer als een leverancier van mobiliteitsoplossingen en daar maakt ook de fiets deel van uit. We zien dat niet enkel bij een bedrijf als D’Ieteren: ook merken zoals Mercedes-Benz, BMW of Aston Martin vervaardigen fietsen.”
“Wat vernieuwing betreft, is de fiets momenteel harder aan het gaan dan de auto,” vindt ook Lechat. “Een Tesla lijkt op een gewone auto. Maar een cargofiets of een longtail lijkt niet meer op de fietsen van vijf jaar geleden. De fiets is sterk aan het innoveren en daar mogen we trots op zijn. Maar volledig vervangen zal de fiets de auto niet: je kan er niet elke dag mee naar Luik.”
Mobiliteitsexpert Bas De Geus (VUB) denkt dat de auto in Brussel op termijn grotendeels door de fiets kan vervangen worden. “Kijk maar naar Gent, Leuven of Nederlandse steden: daar zijn op een bepaald moment de auto’s door fietsen vervangen. Het zou ook beter zijn dan in te zetten op elektrische wagens: dat is een gemakkelijkheidsoplossing van de industrie. Uitstoot is een probleem, maar de stedelijke omgeving zit ook helemaal vol. Als je alle auto’s met verbrandingsmotor één op één vervangt door een elektrische wagen – vaak een SUV – nemen ze minstens evenveel of nog meer plaats in. Daardoor kan je andere zaken, zoals de aanleg van bomenrijen of speelpleintjes, niet realiseren.”
Twee redenen doen de Brusselaars evenwel nog twijfelen over de aankoop van een cargofiets. De prijs is er een van. Een nieuwe longtail zonder accessoires kost gemakkelijk meer dan 6.000 euro – volledig uitgerust kan de prijs naar meer dan 8.000 gaan. Voor dat bedrag vind je al eens een tweedehandsauto. Al is er ondertussen ook een budgetversie. Sportketen Decathlon biedt sinds kort een eigen model aan voor 3.000 euro.
“Een auto zal op lange termijn – met
brandstof, onderhoud en verzekeringen –echter nog meer kosten,” zegt Thomas Deweer van de Fietsersbond. “Maar dat neemt niet weg dat de longtail inderdaad duur is. Waar we in Brussel echter vooral mee worstelen, is dat de fiets bijna als iets identitairs wordt gezien. We zien vaak dat jonge, witte mensen voor de longtail kiezen en dat mensen uit andere wijken dan zeggen dat het enkel voor de Brusselse bobo’s is. Van dat idee moeten we af: we willen mensen op de fiets, omdat dat nu eenmaal tot een aangenamere stad leidt.”
Diefstal vormt een andere, grote uitda ging. Véronique Swerts (39) uit Brussel-Stad kan ervan meespreken. In juli 2021 besloot ze over te gaan tot de aankoop van een longtail, nadat er een tweede kindje was bijgekomen. De fiets werd ingezet om naar school te gaan, de boodschappen te doen en voor het werk rond te rijden. De gezinsauto werd enkel nog gebruikt om naar de familie in Limburg te rijden. Maar onlangs werd de longtail van Swerts plots gestolen.
“We waren op bezoek in het museum aan de Hallepoort,” aldus Swerts. “Toen ik rond
Swerts ging langs bij haar fietsenhande laar en kreeg de bevestiging dat ze dankzij haar omniumverzekering een nieuw exemplaar zal krijgen. “Indien we zelf een nieuwe fiets hadden moeten betalen, zouden we het risico niet meer nemen, daarvoor zijn ze te duur. Ik vraag me wel af hoe rendabel het nog voor de verzekering wordt als dit vaak gebeurt. Ik ben bang dat ze op termijn niet meer zullen willen verzekeren.”
De politiezone Brussel-Hoofdstad-Elsene kan niet zeggen hoeveel cargofietsen de voorbije maanden werden gestolen, maar geeft mee dat ze wel steeds vaker gestolen worden. “In vergelijking met andere fietsen vinden we minder gestolen longtails en cargobikes terug. We vermoeden dat dergelijke fietsen snel geëxporteerd worden naar het buitenland.”
“Ik heb klanten die het helaas voor bekeken houden, als hun longtail voor de derde keer is gestolen,” ziet ook Mistiaen van Velofixer. “Zij keren terug naar het openbaar vervoer.” Een van de meest urgente taken voor het gewest, is dan ook in veilige plekken voorzien om hun elektrische cargofiets te kunnen parkeren, vult Deweer van de Fietsersbond aan. “Dat is een belangrijke voorwaarde voor de omslag naar meer duurzame mobiliteit.”
FR Le confort, la vitesse et même leur prix font de certains vélos de ville un digne rempla çant de la voiture. Les vélos cargo électriques et plus particulièrement les vélos longtail (ou vélos rallongés) deviennent de véritables phénomènes urbains. Le nombre d’enfants transportés par ces derniers est également en hausse. Depuis peu, d’autres acteurs se sont lancés sur le marché des vélos longtail. Leur utilisateur type : des jeunes familles souhaitant faire des arrêts fréquents entre l’école, le magasin et le travail. Il n’y a plus que le prix du vélo longtail et le fait qu’ils se font souvent voler qui freinent encore les gens.
EN Comfort, speed and even the price is increas ingly making some city bikes a worthy substi tute for the car. Electric cargo bikes and the longtail are rapidly turning into true urban phenomena. Year after year, the Bicycle Observatory see more cargo and longtail bikes in the capital and more and more chil dren are being carted around in them too. Not only mobility companies are seeing this trend, other com mercial players have also started selling longtails. Mainly young families who have to stop often, at the school, the shop or work, are buying them. The only thing that might stop people from buying a longtail are the price and the fact that they are easy to steal.
“We moeten af van het idee dat die fietsen enkel voor de bobo’s zijn. Meer mensen op de fiets betekent een aangenamere stad”
Thomas Deweer Fietsersbond
Er is een tekort van 1,4 miljard euro in het Gewest. De deficits stapelen zich jaar na jaar op en Brussel kijkt over afzienbare tijd aan tegen een oplopende schuld van 10 miljard euro (op een be groting van 6 miljard).
Corona en de oorlog in Oekraïne zijn daar zeker mee de oorzaak van, maar volstaan niet als ver klaring. Meer nog: de crisissen zijn zo langzamerhand een stop lap geworden om een ongemak kelijke waarheid te vervullen: Brussel leeft op te grote voet. De inkomsten dekken de uitgaven niet, en dat was al zo voor corona.
Op zich valt er nog iets voor te zeggen dat er in tijden van crisis geïnvesteerd moet worden en dat de koopkracht beschermd moet worden, maar aan de horizon gloort een gevaar: dat van de ren tesneeuwbal.
In 2023 stijgen de rentelasten al fors in Brussel. Ratingbureaus bekijken dat met argusogen, een risico op een verslechtering van de rating is niet ondenkbaar, zegt ook het Rekenhof. En dan wordt het nog duurder om op de finan ciële markten te gaan lenen, en dan stijgen die rentelasten op nieuw.
Het is enigszins ironisch dat poli tica Alexia Bertrand (Open VLD/ MR) die dat zo goed begrepen had
voor de Brusselse begroting, als oppositielid, nu zelf de meubels moet redden als staatssecretaris in de federale regering. De setting is niet zo erg verschillend: een oplopende schuld, een dreigende rentesneeuwbal en coalitiepart ners, groenen en socialisten, die de sense of urgency ervan niet lij ken in te zien.
Voor Brussel zit er niets anders op dan back to basics te gaan. Wat zijn de echte kerntaken, hoe kan het geld zo goed mogelijk be steed worden, zonder Brussel dieper in de armoede te duwen? Dat is meteen een breinbreker Want tegelijk met de oplopende overheidsuitgaven stijgen de uit dagingen in het Brussels Gewest. We moeten het zeggen zoals het is: Brussel is er niet goed aan toe. We hebben het nu niet over de rellen van zondag, die waren nog voorspelbaar, maar over de struc turele problemen: het toenemen de aantal drugsverslaafden, de vluchtelingen die op straat kam pen bouwen, de sans-papiers die rond de stations trachten te over leven, en een huisvestings- en energiecrisis zonder weerga. De stad wordt grimmiger en riskeert haar fierheid te verliezen. Zowel de stijgende overheidsuit gaven als de verloedering van de stad zouden de politici moeten wakker schudden. Alleen staan de verkiezingen voor de deur. Dat is ironisch genoeg hiervoor de slechtste periode. Politieke partij en vegen dit dan allemaal liever lieflijk onder de mat, ofwel ne men ze het mee in een mallemo len van ranzig populisme.
Het komt misschien niet genoeg uit de verf, maar de Brusselse be groting bevat intussen wel de kiem
Brusselse
op orde te krijgen. Het zijn de zo genoemde spending reviews die per departement bekijken of de uitgaven wel echt nodig zijn, en minder uitgaan van het verleden, vanuit de reflex: we doen het al jaren, dus zal het wel goed zijn.
Als die oefening nog eens in volle transparantie gebeurt, zodat de burger goed weet waar het geld naartoe gaat, kan dat al een hele stap vooruit zijn.
Een mirakeloplossing is het zeker niet, want uiteindelijk moeten de beleidsmakers, de politiek, nog zelf de knopen doorhakken, en vaak zit daar het kalf gebonden.
Aan heilige huisjes wordt liever niet geraakt.
Tegelijk kunnen we ook niet om de vaststelling heen dat Brussel een proportioneel groter deel van de armoede in ons land te ver werken krijgt en door zijn inter nationale en hoofdstedelijke functie met forse veiligheids- en mobiliteitsuitgaven zit, zonder dat het echt de vruchten kan plukken van de rijkdom die dat genereert. Ook dat weegt op de overheidsfinanciën.
Als er na 2024 over de staatsher vorming gepraat zal worden, dan zal ook dat op tafel moeten ko men. Minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD) nam alvast een schot voor de boeg door een studie te bestellen bij de ULB met als vraag wat een België met vier deelstaten voor de Brusselse fi nanciën betekent. Met een een voudige overheveling van be voegdheden en bijhorende centen lukt dat alvast niet. Het Brussels Gewest zal nog dieper in het rood belanden. En zo komt de herfi nanciering van het Brussels Ge west weer prominent op de voor grond.
om de
financiën
“Het komt misschien niet genoeg uit de verf, maar de begroting bevat wel de kiem om de financiën op orde te krijgen”Steven
De dramatische begrotingscijfers van de federale regering zouden haast doen vergeten dat het bij het kleine broertje, het Brussels Gewest, niet veel beter is gesteld.
Het Gewest, met Sven Gatz als minister van Begroting, kijkt over afzienbare tijd aan tegen een oplopende schuld van 10 miljard euro.
Big City.
merenbos werden voor even het toneel van een autorace. Zo kre gen ze in Brussel waarschijnlijk de smaak te pakken. Want in 1949 was er een eerste editie van de Grand Prix de Bruxelles, op wat nu de Leopold III-laan in Evere is.
Luana Difficile
zoekt elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Bart uit SintAgatha-Berchem. Volg ook de Instagram pagina voor Luana’s Big City-verhaal op donderdag.
In de Franstalige strip Les cas se-cou – in het Nederlands uitge geven als De Waaghalzen – over de fictieve koersheld Michel Vail lant, wordt er een Formule 1-race gereden vlak bij het Atomium. Op verschillende prentjes zie je auto’s scheuren langs herkenba re plaatsen aan de Heizelvlakte, op de grens met Strombeek-Be ver. Maar is het fictie, of vallen er hier en daar nog oude sporen van F1-banden te bespeuren?
Stel je vraag en stem op BRUZZ.be Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity
Beestig Brussel.
De eerste edities van de Grand Prix van België vonden plaats op het circuit van Spa-Francor champs. In 1946 deed Brussel een eerste poging om de organi satie op zich te nemen en een stedelijk parcours uit te tekenen.
De lanen in en rond het Ter Ka
Maar die zone verstedelijkte met de jaren meer en meer. Dus toen het in de jaren 1960 kriebelde om een vervolg aan de race te breien, moest gezocht worden naar een andere locatie. Het oog viel op de site van de Heizelvlak te. Dat deel van de stad had sinds Expo 58 een hele gedaantewisse ling ondergaan, en die gloed nieuwe infrastructuur kwam goed van pas.
Het nieuwe parcours van de Grand Prix de Bruxelles startte langs de Antwerpselaan tussen Laken en Strombeek-Bever Daarna sjeesden de auto’s langs de woonwijk, naast wat nu Par king C is, om zo in de richting van de Ring te rijden, voorbij de Strombeekse velden. Hoewel het
niet midden in de stad was, had het parcours elementen van een stedelijk circuit. Scherpe boch
De Mellaertsvijvers, het Rood Klooster of de Zenne: de voorbije dagen zie je er steeds meer – magnifieke – krakeenden.
Op de website voor natuurobser vatie waarnemingen.be worden de voorbije dagen steeds meer krakeenden gemeld. Die toena me is deels een seizoensfeno
meen. Elke herfst zakken krak eenden uit andere contreien – onze kustgebieden, maar ook Scandinavië of Noordoost-Euro poa – af naar Brusselse waters
om er te overwinteren op plek ken waar ze voedsel vinden. Een deel van de populatie is een trek vogel, een deel blijft gewoon hier als standvogel.
Tegelijk zit het aantal krakeen den de voorbije jaren ook in de lift, blijkt uit tellingen. In Neder land vertienvoudigde hun aantal de voorbije halve eeuw zelfs.
Mogelijk zitten de mildere kli maatomstandigheden daar voor iets tussen. Tegelijk is de krak eend ook beter aangepast aan een menselijke omgeving dan zijn naaste neef, de wilde eend.
De krakeend is niet zo opvallend, en leidt een monogaam bestaan.
De krakeend, een hele etalage aan verenpatronen
De inwoners van Laken zagen vanaf hun balkon Formule 1-wagens langs hun huizen sjezen.
ten, tunnels en smalle straatjes om door te manoeuvreren.
De Atomiumbollen blonken nog
toen in 1960 de eerste wedstrijd op dat Heizelcircuit plaatsvond. Toen was het nog een Formu le 2-race, met kleinere en lichte re auto’s, maar in 1961 en 1962 mocht de Grand Prix de Bruxel les zich officieel een Formule 1-race noemen. Hoewel de koers geen deel uitmaakte van het kampioenschap, reden er toch een paar bekende rijders mee. Om hen te bewonderen werden enkele tribunes voor toeschou wers gebouwd. De bewoners van de woonwijk, die deel was van het parcours, konden vanaf hun balkon de raceauto’s zo’n 22 keer zien voorbijrijden. Maar niet alle bewoners prezen zichzelf ge lukkig. Mede door klachten van de buurt kwam de volgende edi tie van de Grand Prix de Bruxel les er nooit.
Ook praktische overwegingen speelden mee. Elk jaar een deel van de Ring afsluiten, zou op ter mijn niet meer haalbaar zijn. Het parcours was de rest van het jaar een gewone autoweg, en de slij tage door de race was een pro bleem. Je kan het je ook niet meer inbeelden, Max Verstappen en Lewis Hamilton die langs Strombeek-Bever zouden scheu ren. Maar in een strip kan alles nog. LD
Krakeenden hebben een gevari eerder dieet en eten ook algen en waterplanten die in en rond vij vers worden geplant. Wat nog kan meespelen: krakeenden leg gen hun eieren later dan wilde eenden. Hun nesten zijn daar door beter beschut tegen vijan den door de dichtere vegetatie. Echt in het oog springt de krak eend niet. Maar wie goed naar een mannelijk exemplaar kijkt, krijgt wel een rijkelijke etalage aan verschillende verenpatronen te zien. Het vrouwtje lijkt dan weer meer op een vrouwelijke
wilde eend. De soort is trouwens monogaam.
Krakeenden houden van grote wateroppervlaktes en licht stro mend water, wat de aanwezig heid van grote groepen op de Zenne of de Anderlechtse Vogel zangbeek verklaart. Maar ook de Mellaertsvijvers, de Neerpedevij vers en de Molenvijver in Bos voorde blijken in trek. KH
Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel
A la carte Brussel kampt met veel ‘Not in Education, Employment or Training’, kortweg NEET’s. Arbeidseconoom Stijn Baert geeft zijn visie bij Luckas Vander Taelen.
Donderdag vanaf 18.30 uur
BRUZZ ICE
Met de winter voor de deur verwarmt BRUZZ radio je met de hotste jams, ook in een snikhete ICE!-lijst op Spotify!
Van maandag tot donderdag om 19u op BRUZZ radio (98.8FM) en op Spotify
BRUZZ Ket
Als echt Brussels ketje moet je natuurlijk ook een beetje Brussels kennen. Doe de Brussels dialect-quiz naar aanleiding van de Weik van ‘t Brussels.
Meer info op BRUZZKet.be
Wonen in de stad. Gemiddelde woningprijzen stegen fel
Meer dan 800.000 euro, zoveel kost een huis in Ukkel en Elsene nu al gemiddeld. Duur voor de één, maar nog steeds een buitenkansje voor tal van buitenlandse kopers. We trokken op huizenbezoek naar panden van ruim 1,5 miljoen euro. “Voor de prijs van een appartement kopen Parijzenaars hier een huis met tuin.”
door Sara De Sloover foto’s Ivan Put
Op de Ukkelse Floréallaan staat een huis uit 1898 te koop voor 1,7 miljoen euro. De voorge vel, met jugendstil-sgraffiti van bloemen en mythische wezens boven deur en alle ramen, valt op in de grauwe huizenrij. Binnen heeft het pand de typische ‘pièces en enfilade’, met monumen tale kroonluchters onder een met engelen beschilderd plafond (voorkamer) of cassette plafond (zitkamer).
Via een bibliotheek volgen we gastvrouw Hermine van der Enden door openslaande deuren met glas-in-loodramen naar de achteraan gelegen eetkamer. Een gastenka mer en open keuken komen daarop uit. Op de eerste verdieping is er een master suite, met aangrenzende badkamers en dressings voor zowel haar als hem. Op de tussenver dieping zit een bureau, verder zijn er nog vier extra slaapkamers en drie andere badkamers, een wijn- en een ruime voorraadkelder
“De lambriseringen en plafonds zijn uniek,” zegt makelaar Sonja Hickl-Szabo, met wie de Van der Endens in zee zijn gegaan. “Je moet iemand vinden die dat ook echt kan waarderen.” Ze doet het verhaal van een Parijzenaar die een afspraak gemaakt had voor een bezichtiging. Het was zijn vrouw die kwam kijken en die zei: ‘Il faut tout refaire.’ Zij wou dit allemaal wit schilderen, zoals in Parijs wel vaker gebeurt.”
“Bij het huis horen nog drie parkeerplaat sen vlakbij, de tuin en het terras natuurlijk,” somt Van der Enden op, terwijl ze uit het raam gebaart. “Onder onze rode beuk daar achteraan in de tuin picknicken of barbecueën we als het warm is, hem gaan we nog het meeste missen. Hij is naar schatting 250 jaar oud.” Bewijs daarvan: een certificaat dat hem als nummer 24 van zijn soort in het gewest bestempelt.
“De meeste mensen willen sinds de covidcrisis een tuin, terras of balkon,” vertelt immobiliënagent Hickl-Szabo. “En een
beetje ruimte om thuis te kunnen werken.” Het is een vaststelling die haar collega’s delen. “Kopers hebben heel precieze criteria, en dan gaat het vooral om een buitenruimte en een goede ligging ten opzichte van de zon,” zegt makelaar Romain Bourja, die twee jaar geleden een eigen vastgoedkantoor met een vennoot oprichtte. “Als die criteria vervuld zijn, is alles mogelijk wat prijzen betreft.”
In de praktijk betekent dat dat een huis in Brussel almaar duurder wordt. De gemiddel de prijs voor een huis in het Brussels gewest ligt in 2022 op 573.000 euro, blijkt uit de Notarisbarometer. Dat is een stijging met maar liefst 33 procent in vijf jaar tijd. In Ukkel en Elsene ligt de gemiddelde verkoop prijs intussen zelfs boven de 800.000 euro. Het is vooral in het segment van de duurste
Dit huis in Ukkel, op de Floréallaan, zoekt een andere eigenaar. Nu de kinderen het huis uit zijn, willen de bewoners verhuizen naar een appartement.
huizen waar de prijzen het sterkst gestegen zijn. Daardoor is de kloof tussen de gemid delde woningprijs en de mediaanprijs – de middelste van alle verkoopprijzen – in vijf jaar tijd bijna verdubbeld.
Brussels notaris Stijn Joye vreest voor mensen in Brussel, en dan vooral alleen staanden, met een gemiddeld inkomen. “Met een inkomen van 2.000 euro per maand kun je nagenoeg niet meer kopen, zeker niet met de stijgende rentevoeten.” De prijzen in Brussel zijn zo hard gestegen omdat er veel vraag is, legt de notaris uit. “Mensen met een hoger inkomen stortten zich allemaal op bepaalde, groenere gemeenten waar het aanbod beperkt is. Ze konden zich de stijgende aankoopprijzen veroorloven.”
“Er zijn inwoners uit de buurlanden, en zeker uit Parijs, die de vergelijking maken,” zegt Joye. “In anderhalf uur sta je vanuit Ukkel of Elsene met de Thalys in de Franse hoofdstad. Voor de prijs van een apparte ment van honderd vierkante meter daar –pakweg anderhalf miljoen euro – heb je hier een huis met stadstuin. Dat kopen ze dan en vinden het nog belachelijk goedkoop ook. Dat leidt tot een concentratie aan grote vermogens. Ook het personeel van internati onale instellingen en bedrijven in Brussel heeft hogere lonen, en zij kopen nog altijd huizen. Maar het is niet meer de leraar of andere gemiddelde Belg.”
Eelco van der Enden, de eigenaar van het huis aan de Floréallaan, noemt Brussel vanwege de prijs-kwaliteitsverhouding “een parel van een stad”.
“Als je ze vergelijkt met Londen, Parijs, Amsterdam of Berlijn, dan is Brussel uniek. Voor mij ook heel belangrijk is het spoor wegnetwerk, met de snelle verbindingen met andere Europese steden. Brussel is de hub voor hogesnelheidslijnen. En wat ik heel fijn vind als crowdfunder van Brussels Beer
Project: in het barrijtuig van de Thalys verkopen ze nu Delta IPA van die brouwerij (lacht).”
Zeventien jaar geleden kwam het gezin Van der Enden vanuit Amsterdam naar Brus sel. Niet omdat het moest voor werk of om familiale reden, al hielp het wel dat de vader van Hermine van der Enden al in Meise woonde, en haar zus in Wallonië. Haar schoonvader was cameraman voor filmregis seur Harry Kümel, vertelt ze, en daardoor had Eelco van der Enden als kind al een tijd in Ukkel gewoond. “Hij werkte over de hele wereld, en dus kon hij overal een uitvalsbasis kiezen.”
Het koppel wilde een nieuwe omgeving, multicultureler en meertalig sowieso, voor hun kinderen van toen acht en tien. “Wij vinden Brussel een heerlijke, fascinerende stad, en het eten is beter hé, geen melk meer bij de lunch (lacht).” Dat de Belgische hoofdstad zo centraal gelegen is, gaf de doorslag, vertelt Hermine. “We zitten hier perfect, want met de tram ben je in tien minuten in Midi, en vandaar over de hele wereld.”
“De diversiteit van Brussel, de échte multiculturaliteit vind ik geweldig,” zegt Eelco van der Enden. “Ik ben een geboren en getogen Amsterdammer, maar Amsterdam is een toeristenstad, Brussel is een stad voor de bewoners. De kwaliteit van leven hier is fenomenaal, de biercultuur onovertroffen, de scholen zijn top, het openbaar vervoer en de gezondheidszorg zijn super. Ik kom net terug van een week Parijs: schitterende stad, maar afstandelijk. Brussel is echt inclusief. Het is chaotisch, niet schoon, anarchistisch, maar dat ben ik ook (lacht).”
“In België moeten we trotser zijn op wat we bereiken. Het is niet voor niets dat mijn kinderen Belg geworden zijn.” Die kinderen zijn inmiddels de deur uit en dus wil het koppel Van der Enden met hulp van hun makelaar downsizen, richting een apparte ment in Sint-Gillis.
Net verkocht in de buurt van het Flageyplein in Elsene: een burgerhuis van 370 vierkante meter. Vraagprijs: 1,87 miljoen euro.
Hickl-Szabo, de makelaar van het Nederlandse koppel, is geboren in Canada uit Oostenrijkse ouders. Ze rolde het makelaarsvak in Brussel in nadat haar Italiaanse man een job bij de Europese instellingen had gevonden. Zij en haar zakenpartner vinden het cliënteel voor hun kantoor HSM Property vooral via mond-totmondreclame, en dat is daardoor niet toevallig voor 60 procent internationaal. Af en toe werkt ze zelf ook als ‘property hunter’, vooral dan voor buitenlandse klanten.
Hoe zij voor Brusselse huizen de prijsstijging van 33 procent in vijf jaar tijd verklaart?
“Brussel is als Europese hoofdstad nog altijd ondergewaardeerd naar mijn mening. Als stad is het nog altijd heel betaalbaar. Een Frans koppel dat net een penthouse in Ukkel van me kocht, bezit hier al een paar eigendommen. Ze vertelden me dat ze van Brussel houden omdat het meertalig en internationaal is, met goede scholen, en dat ze hier geweldig vastgoed kunnen kopen aan prijzen die nog steeds ‘abordable’ (betaal baar, red.) zijn.”
‘Abordable’ is precies ook het woord dat makelaar Lancelot Ullens in de mond neemt over Brussel, wanneer hij ons een net verkocht huis vlak bij Flagey laat zien. Ullens is verantwoordelijke voor het Elsense filiaal van vastgoedkantoor Latour & Petit. “Brussel
“Brussel blijft goedkoop ten opzichte van andere Europese grote steden. Utrecht, Rijsel, Aken of Lyon zijn veel duurder”
blijft een stad waar het goed wonen is en die goedkoop blijft ten opzichte van andere Europese grote steden. Utrecht, Rijsel, Aken of Lyon zijn allemaal al veel duurder.”
Het huis van 370 vierkante meter waar hij ons mee naartoe neemt, ligt in een zijstraat van de Lesbroussartstraat. Dit is een burgerhuis, leren we, geen herenhuis, want die naam slaat enkel op huizen met een toegangspoort voor koetsen. Met vier slaapkamers, drie badkamers, stadstuin en terras en een vraagprijs van 1,87 miljoen euro bestempelt de makelaar het als “le haut du moyen gamme”.
Het huis is in 2014 gekocht door een Belgisch-Nederlands-Zwitsers koppel dat er maar drie jaar heeft gewoond. “Brussel is heel internationaal. In 2017 zijn ze vanwege het werk naar Zwitserland verhuisd, en hebben ze het tijdelijk verhuurd. De kopers nu zijn een jong Belgisch-Frans koppel dat een eerste kind verwacht.”
Maar: lager dan de vraagprijs bieden loonde hier. Hickl-Szabo deed eerder ook het verhaal van een ‘fabulous’ penthouse in Ukkel met vier slaapkamers waar hetzelfde gebeurde. “Op een vraagprijs van 1 miljoen euro kregen we een bod van 905.000 euro. De eigenaars wilden eigenlijk meer, maar ze wonen in Italië intussen en ze wilden ook van de rompslomp af.”
“Het spijt me voor de locals die een lager salaris hebben en zich de prijzen hier niet meer kunnen veroorloven,” zegt Hickl-
Szabo. “De uitbreiding van de EU en dus de toename van het aantal ambtenaren is daar een factor in, al is het niet de enige. Slimme zakenmensen zijn panden beginnen op te kopen in wijken rond de EU-instellingen in Brussel, zoals de Kasteleinswijk of de area rond Montgomery of het Jubelpark. Zelfs delen van Sint-Joost rond Ambiorix, die dicht bij de instellingen liggen. Dertig jaar geleden voor een prikje gekocht, zijn die panden nu heel duur.”
Volgens de Canadese speelt ook de populariteit van de Europese scholen een rol. “De voorlaatste Europese school die
ongeveer negen jaar geleden opende, was in Laken, vlak bij het park. Ik zag met eigen ogen de prijzen stijgen en de buurt gentrifice ren. Voordien was die niet zo in trek bij onze klanten, al wonen de koning en de koningin er. Maar het wordt er elke dag fijner en waardevoller. Sinds september is er een nieuw filiaal van de Europese school in Evere, in het oude NAVO-gebouw, en ik verwacht dat de prijzen daar ook zullen stijgen.”
Ullens wijst nog op de Brusselse registra tierechten – voor het deel van het aankoop bedrag boven de 200.000 euro – die met 12,5 procent een van de hoogste belastingta rieven in Europa zijn. “Die maken dat verkopers om uit de kosten te raken 13 à 14 procent meer moeten vragen voor een woning die ze aankochten.”
De experts zien de woningmarkt in het zuid(oost)en van Brussel de laatste maanden afkoelen. Ullens: “Na de lockdowns was ze zeer verhit. Misschien nog wel tot deze zomer was er een echte hype, met veel meer vraag dan aanbod.”
Intussen kosten verbouwingen veel meer dan tevoren, rezen de energieprijzen de pan uit en zijn de rentevoeten voor het eerst in jaren fors gestegen. “Het enthousiasme is afgenomen,” stelt hij vast. Dat uit zich nog niet in een daling van het aantal transacties of de prijzen: “We zien nu wel minder ‘activiteit’ rondom de panden die we verkopen. Dat wil zeggen dat als we vroeger 20 of 25 bezichtigingen hadden van een pand, we er nu 10 à 12 hebben. Ik denk dat de verkoopprijzen hier zullen stagneren.”
FR En cinq ans, le prix moyen des logements a augmenté de 33%, atteignant 573 000 euros ; et c’est dans le segment des maisons les plus chères que les prix ont le plus augmenté. BRUZZ a eu droit à une visite guidée dans deux maisons au prix de vente supérieur à 1,5 million d’euros, très convoitées par les étrangers au gros portefeuille. « Après les confine ments, le marché immobilier bruxellois était en sur chauffe », dit l’agent immobilier Lancelot Ullens. « Et la tendance a continué jusqu’après l’été, avec une demande bien supérieure à l’offre ». Mais avec l’infla tion et la hausse des taux d’intérêt, les experts s’at tendent à une stagnation des prix prochainement.
EN The average house price in Brussels has in five years risen by 33 per cent to 573,000 euro and it is for the most expensive houses that prices have increased the most. BRUZZ was given a tour of two houses with an asking price of 1,5 million euro, very popular with foreigners with loads of cash to spend. “After the lockdowns, the Brussels housing market was very heated,” says estate agent Lancelot Ullens. “There was a real hype until about last sum mer with demand much higher than supply.”
Inflation and rising interest rates means experts are now expecting the ever-rising house prices to slow down.
Souleiman is dertien, woont in Molenbeek en houdt heel veel van gamen.
Maar ook van sport: "Ik hoop dat ik er ooit mijn job van kan maken en een beroemde atleet word, zoals Usain Bolt."
Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Souleiman (13) uit Molenbeek. Hij zit in het tweede middelbaar, houdt van gamen en atletiek, maar vooral ook van rust. “Als ik de burgemeester van Brussel was, dan voerde ik een weekend van drie dagen in.”
door Anke Dirix foto Saskia VandersticheleWat is je favoriete voorwerp in je kamer?
Sowieso mijn Nintendo, want ik game echt heel graag. Meestal speel ik online met mijn vrien den, we spelen dan verschillende spelletjes: Fortnite, Brawlhalla ... Vroeger zaten we samen op school, maar nu niet meer. Ik zie hen dus minder, maar door te gamen houden we toch contact.
Heb je naast gamen nog andere hobby’s?
Ja, lopen. Ik zit al vijf jaar bij atle tiekclub Atlemo, in Ossegem. Daarvoor zat ik bij een andere club in Anderlecht. Nu train ik drie keer per week: op maandag zijn het vooral rekoefeningen, op dinsdag meestal korte sprintjes – tussen de 80 en de 100 meter – en op donderdag doen we lan geafstandslopen. Dat doe ik het liefst.
Later wil ik graag eens meedoen met de 20 kilometer van Brussel of een marathon lopen, maar momenteel loop ik maximaal ze ven kilometer. Ik hoop dat ik er ooit mijn job van kan maken en een beroemde atleet word, zoals Usain Bolt.
Heb je tips voor andere kinderen die willen beginnen met atletiek?
Tijdens de trainingen moet je se rieus blijven. Je moet goed luiste ren naar de trainer. Als die zegt dat je tien toeren moet lopen, dan moet je er niet proberen on deruit te komen door er maar vijf te lopen. Volgens onze trainer moet je voor de wedstrijd ook ba
nanen eten, dus naar competities neem ik altijd fruit mee.
Wil je later gaan studeren, of ga je volledig voor de sport?
Allebei: ik wil iets studeren met sport. Wat ik wil studeren, weet ik nog niet precies. Ik weet ge woon dat het iets met sport te maken moet hebben.
Waar ga je nu naar school?
Ik ga naar de Tienerschool in An derlecht. We hebben heel veel vakken, maar sport doe ik het liefst. Nederlands vind ik maar niks: lezen, schrijven, lezen, schrijven ... Dat is gewoon saai. Bij wiskunde doen we soms spel letjes waar we tegelijkertijd iets van bijleren. Dat vind ik veel be ter dan gewoon luisteren en stil zitten.
Wat is je lievelingsplek in Brussel?
Thuis. Gewoon, omdat ik hier heel graag ben. Het is hier rustig en ik kan doen waar ik zin in heb. Soms kijk ik televisie, soms game ik … Ook het zwembad van Mo lenbeek vind ik een leuke plek, daar spreek ik regelmatig af met mijn vrienden. Meestal nemen we een bal mee om in het zwem bad te spelen. Met mijn familie ga ik soms naar de Kinepolis aan het Atomium. De laatste film die we gezien hebben was Les Croods 2 (een Franstalige animatiefilm, red.). Die was goed!
Als je de burgemeester van Brussel was, wat zou je dan veranderen?
Ik weet niet of je dat kunt doen als burgemeester, maar ik zou een weekend van drie dagen in voeren. Van vrijdag tot en met zondag mag iedereen thuisblij ven, want twee dagen is veel te kort. Zo kan iedereen beter tot rust komen.
Is er iets waar je trots op bent? Op de reizen die ik al gemaakt heb naar Marokko, mijn land van afkomst. Ik ben er best trots op dat ik van daar afkomstig ben. ‘s Nachts is het daar heel mooi en ik hou gewoon van de zon en de zee. Mijn familie woont ook in België, maar als we op vakantie gaan, gaan we meestal allemaal samen en zie ik mijn neven iede re dag.
Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer Naar een idee van de Volkskrant
FR Souleiman, 13 ans, habite à Molenbeek. Il est fan de jeux vidéo, mais encore plus d’athlé tisme. Ce qu’il préfère ce sont les courses de longue distance. « Un jour, je voudrais participer aux 20 km de Bruxelles ou courir un marathon. » Souleiman aime aussi le calme : son endroit préféré à Bruxelles, c’est chez lui, et s’il était bourgmestre, il rallongerait le weekend d’un jour pour tout le monde.
EN Souleiman is 13 and lives in Molenbeek. He likes gaming but likes athletics even more. He trains at an athletics club three times a week and he prefers long distance running. “Later, I want to compete in the 20 km of Brussels or run a marathon,” he says. Besides all that running, Souleiman also enjoys relaxing, which he prefers to do at home, his favourite place in Brussels. If he were the mayor, he would add a day to the weekend for everyone.
“Mijn lievelingsplek in Brussel is thuis, het is hier rustig en ik kan doen waar ik zin in heb”
“ONE
Tokyo Art City zou je het gevoel geven zelf in de Japanse hoofd stad geweest te zijn, met een immersieve expo rond de druk ste stedelijke spoorlijn.
Frida Kahlo, Gustav Klimt en straks ook Tokyo Art City: immersive experiences zijn aan een steile opmars bezig. Bezoekers worden er via projecties en geluidseffecten ondergedompeld in een totaalbeleving. Niet iedereen is fan. “Bij die Van Gogh-expo keerde mijn maag om.” door Sara De Sloover foto’s Ivan Put
Dynamisch” en “kleurrijk”, dat zijn de eerste reacties van drie vrouwelijke collega’s van intellectual property-bedrijf Kirk patrick uit Terhulpen. Ze zijn in Brussel voor een teambuilding, en in het kader daarvan naar immersive experience Fantastic Brussels aan het De Brouckèreplein afgezakt. “Veel leuker dan een museum, dat is toch een stuk saaier,” zegt een van hen.
In drie kwartier zijn we net door drie zalen van het voormalige hotel Metropole geloodst met een begeleidende tekst in de koptelefoon. Een jongen verkleed in een rood piccolo-uniform toont met een zaklamp de weg. Hij moet in de klank- en lichtshow de geheimen van het hotel zien te ontrafelen, en pleegt en passant regelmatig een dansje of riedeltje op de piano.
Uniek is deze tentoonstelling niet, donderdag opent in de Viage-theaterzaal op de Anspachlaan Tokyo Art City. Die biedt volgens het persbericht “een inkijk in de culturele diversiteit van de Japanse hoofd stad”. In de Hortagalerij, vlak bij het Centraal Station, kunt u sinds eind oktober terecht
voor Spirit of the North, een “immersive experience in een adembenemend winter wonderland”. En begin november opende ook al Harry Potter: A Forbidden Forest Experience in een domein van het Vlaamse agentschap Natuur en Bos, vlak bij het kasteel van Gaasbeek.
Dat Fantastic Brussels neerstreek in hotel Metropole is geen toeval, zegt Paul Licot, woordvoerder van Symfonie der Stenen, het bedrijf uit Sint-Lambrechts-Woluwe achter de expo. “Al jaren dachten wij dat er in Brussel geen enkel spektakel was dat de geschiedenis van de stad laat zien voor toeristen,” zegt Licot “Wij waren op zoek naar een locatie, en die hebben we gevonden in hotel Metropole. Andere immersieve producten reizen de wereld rond en kunnen overal plaatsvinden. Wij doen producties op maat, in België vooral, met menselijke acteurs.”
Ook de tentoonstelling over het leven van Johnny Hallyday, vanaf 20 december in Brus sels Expo, pakt graag uit met de ‘unieke’ immersieve beleving, terwijl de immersieve expo rond de graftombe van farao Toetan
chamon in Thurn en Taxis op zijn laatste benen loopt.
Eerder dit jaar werd kunstenares Frida Kahlo in Brussel zelfs vereerd met twéé immersive experiences tegelijkertijd: eentje in de Viage op de Anspachlaan en eentje in de Hortaga lerij. Dat de concurrentie net op hetzelfde moment zou uitpakken met Kahlo wist MB Presents, het bedrijf achter Viva Frida Kahlo bij Viage, niet. “Het zijn allebei tourende immersieve expo’s die al bestonden,” zegt promotor Peter Monbailleu van MB Presents uit Vorst. “Wij zagen de onze in Zürich, zij zagen de hunne elders. Dat gebeurt wereldwijd wel meer. Wij hadden de rechten om haar schilderijen te vertonen, zij toonden nieuwe interpretaties.”
Nog liever kijkt Monbailleu vooruit richting Tokyo Art City. Dat belooft volgens het persbericht een “multisensoriële ervaring te worden rond de drukste stedelijke spoorlijn van Tokio”. Eén ding is zeker, zegt de ticketpagina: “Nadat je deze ervaring hebt
beleefd, zal je kunnen zeggen: Tokio? Ik ben er geweest!””
Niet iedereen is fan. “Je moet altijd heel goed het onderscheid tussen kunst en entertainment maken,” zegt kunsthistoricus Hans De Wolf (VUB). “Kunst moet in de hoogste mate beschermd worden. Entertain ment wil zo veel mogelijk mensen vermaken. Kunst daarentegen doet je nadenken over de maatschappij, en blijft generatie na generatie fascineren.”
Immersive experiences klasseert De Wolf volledig onder de entertainmentvlag, en hij noemt ze zelfs “kunst-vijandige operaties”. “Om het voorbeeld te geven van Frida Kahlo: zij is waarschijnlijk een van de meest gekwelde kunstenaars ooit, die een groot deel van haar leven in het ziekenhuis doorbracht. Daardoor schilderde ze heel kleine, subtiele doekjes. De enige ervaring om Kahlo proberen te begrijpen, is oog in oog met haar werk staan. Al de rest gaat aan de essentie voorbij en is voor mij een businessmodel.”
“Makers van zulke expo’s willen de kunst gebruiken om er geld uit te slaan. Ze zijn
typisch iets voor een teambuilding of een afterwork, waarbij mensen niet te veel willen nadenken. Daarom worden ze ook gemaakt rond de bekendste namen in de kunst – Vin cent Van Gogh, Gustav Klimt of Frida Kahlo – omdat die sowieso veel volk trekken.”
Prijzen voor de ‘onderdompelingen’ zijn in regel inderdaad een stuk hoger dan die van een gewoon museumbezoek, en variëren meestal tussen de 13 en 17 euro. De duurste tickets voor de Harry Potter Experience
kosten zelfs 55 euro. Voor een meerprijs van nog eens 2 of 3 euro kun je vaak een optionele virtual reality-ervaring meepikken.
Toen we zelf de Frida Kahlo-experience in de Hortagalerij bezochten, stapte de loketbediende uit haar hokje om een (ongevraagde) foto van ons te maken bij een heel Instagrammable portret van de Mexicaanse. Binnen kregen we nog heel wat foto’s uit Kahlo’s leven te zien. Met de VR-bril vlogen we, in een bed, door Mexi caans geïnspireerde landschappen. Een ervaring, maar wel heel veraf van Kahlo’s werk, want een echt schilderij zagen we niet.
De immersieve expo in hotel Metropole moet de geschiedenis van Brussel en België oproe pen uit de tijd dat Brussel ‘bruxellait’.
“De technologie is sterk geëvolueerd,” zegt Mario Iacampo, creatief directeur van Exhibition Hub in de Ambiorixwijk, dat die expo naar de Hortagalerij bracht. “Maar die technologische evolutie gebeurt nooit uit zichzelf. Mensen hebben altijd een fascinatie gehad voor bigger than life-ervaringen, waarin je volledig wordt opgeslorpt door een beleving. Dat verklaart ook waarom we nog altijd naar de bioscoop gaan, terwijl we thuis Netflix hebben. Onze experiences beantwoor den ook aan die nood.”
Exhibition Hub, dat hij pas acht jaar geleden oprichtte, heeft momenteel 25 immersive experiences lopen in steden over de hele wereld: van Zuid-Korea en België tot de VS, Argentinië en Israël.
Kunst zal altijd de populairste immersive experience blijven, denkt Iacampo. “Maar het klopt dat er een evolutie is in de onderwer pen. We tasten de hele tijd de markt af, om te zien wat er werkt. Wij focussen op onderwerpen voor het grote publiek, vandaar Monet, Van Gogh, dinosaurussen of de kerstsfeer. Dat zijn onderwerpen voor mensen van 5 tot 85. Een familie, een groep vrienden of een koppeltje, allemaal kunnen ze ze bezoeken. We doen daar ook markton derzoek naar.”
Kunsthistoricus De Wolf ging zelf kijken naar de immersive experience rond Van Gogh. “Mijn maag keerde om. Als er iets typisch is aan Van Gogh als kunstenaar, zijn het wel
“Deze ‘ervaringen’ reduceren een kunstenaar tot een vluchtig consumptieproduct, bijna als een flesje Coca-Cola”
Hans De Wolf Kunsthistoricus
zijn 3D-schilderijen. Hij gebruikte bewust millimeters dikke klotten verf. Als je dat digitaal projecteert, is daar niets meer van te zien. Zo vernietig je een van de meest essentiële kenmerken van die kunst.”
“Alleen al het idee dat je een bezoek aan Tokio zou kunnen vervangen door een ‘immersieve ervaring’ is onzinnig. Als je een nieuwe stad bezoekt, zijn de basisprincipes nieuwsgierigheid en toeval, dat je rondfla neert en daarbij unieke ervaringen beleeft. Met deze ‘ervaringen’ reduceer je een stad of een kunstenaar tot een vluchtig consumptie product, bijna als een flesje Coca-Cola.”
Eén belangrijke nuance wel: “Het heeft niet met het medium te maken. De technolo gie wordt ook zelf door kunstenaars gebruikt. Laurie Anderson bijvoorbeeld, van wie momenteel een VR-installatie in Bozar te zien is, is een monument, die in haar werk al in de jaren negentig de elektronisering van de cultuur in vraag stelde.”
Intussen is Spirit of the North de vierde virtuele ervaring die Exhibition Hub in de Hortagalerij heeft opgezet. “In vergelijking met de andere expo’s is het interactiever, en meer rond plezier gecentreerd,” zegt Iacampo. “Bezoekers kunnen met sneeuw ballen op een doelwit mikken, en als ze dat raken, verandert een deel van de omgeving.” Die interactiviteit is de nieuwste trend in immersive experiences, zo blijkt.
Eind december start Exhibition Hub zo in Milaan met Bubble World: volgens Iacampo “een interactieve, selfie-driven beleving”. “In een ballenbak van driehonderd vierkante meter groot zullen bezoekers bij een reus in bad kunnen stappen om foto’s te nemen.”
En dan is er nog wat hij de phygital room noemt, waar fysieke en digitale elementen worden gecombineerd. “Je krijgt er een echte pomp in je handen, en tegelijk wordt op een tv-scherm de Mona Lisa getoond. Naarmate jij meer pompt, blaast de Mona Lisa een steeds grotere kauwgombel, tot die in haar gezicht ontploft.”
Na Spirit of the North heeft de geboren Canadees al een volgende immersieve tentoonstelling in de pijplijn voor de Hortagalerij: rond René Magritte, niet in samenwerking met een van beide bestaande musea in Brussel.
“Musea zijn de curatoren van de originele kunst, er zal altijd een plaats voor hen blijven. Maar wij doen iets heel anders. Daarom is de tagline van Exhibition Hub ook edu-tainment.” “Voor mij zijn deze immersive
experiences complementair aan een echt museumbezoek,” beaamt Jérôme Bruyère, woordvoerder van de Brusselse Museum raad. “Het verschil is dat zij geen echte kunstwerken tonen, het heeft de functie van puur amusement.”
“Maar musea leren van zulke installaties. De immersieve video’s en virtuele tentoon stellingen rond het leven en werk van Pieter Bruegel de Oude in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten een paar jaar geleden waren een succes, en complementair met de rest van de tentoonstelling. Ze zijn een perfecte gelegenheid voor selfies, en om publiek te trekken dat anders niet naar het museum zou komen.”
“Musea staan hier open voor, maar die digitale ervaringen creëren heeft wel een kostprijs,” zegt Bruyère. “En terwijl commer ciële immersieve expo’s vaak van de ene naar de andere stad verhuizen, kan dat niet voor een museum met een specifieke collectie.
Daarnaast moeten musea zich ook focussen op de echte kunstwerken in hun bezit.”
Tegelijk blijven er immersieve expo’s bijkomen. “Mensen willen niet langer ‘puur kijken naar’, ze willen iets meemaken,” zegt Peter Monbailleu van MB Presents. “Ook de kinderen vinden het tof, en je kan als gezin een moment samen beleven. Zeker sinds de pandemie zijn mensen daarnaar op zoek.”
Dat bewijzen ook de bezoekerscijfers: 50.000 voor de Kahlo-expo in Viage, 75.000 voor die in de Hortagalerij. De Klimt-expo in diezelfde galerij klokte eerder af op 140.000 bezoekers. Het zijn cijfers die te vergelijken zijn met topexpo’s in de Bozar, maar dan met bijzondere, originele werken van bijvoorbeeld Michaël Borremans (130.000) of David Hockney (165.000). “Ik kan niet voorspellen hoeveel meer nieuwe immersive experiences er zullen opduiken,” zegt Monbailleu. “Maar zeker is: zolang mensen erop afkomen, zullen er nieuwe volgen.”
FR Depuis l’expo Van Gogh dans la Bourse fin 2018, les ‘expériences immersives’, avec leurs projections à 360 degrés et leurs effets sonores, font fureur. Cette semaine, l’expo Tokyo Art City ouvre ses portes au Viage et début novembre c’était au tour de Fantastic Brussels à l’Hôtel Métropole. « Les gens ne veulent plus ‘simplement regarder’, ils veulent vivre une expérience », dit Peter Monbailleu, promoteur chez MB Presents, qui a fait venir Tokyo Art City à Bruxelles. « Et les enfants aussi apprécient. Depuis la pandémie, c’est ce que les familles recherchent. »
EN Since the “Van Gogh, the immersive experi ence” exhibition at the Beurs/Bourse in late 2018, there has been an explosion in immersive expe riences, where visitors enjoy a total experience with 360-degree projections and sound effects. This week “Tokyo Art City” starts at Viage and early November “Fantastic Brussels” kicked off at Hotel Métropole. “People no longer want to ‘just look at’, they want to experience something,” says Peter Monbailleu, pro moter at MB Presents, which brought “Tokyo Art City” to Brussels.
Trachet.
Winterpret is aangebroken. Tijd om dingen te gaan eten die ons aan de winter doen denken. Wie weet wordt het weer geen echte winter!
Ik ben geen fan van tartiflette, die aardappelsmurrie met klef gekookte kaas uit de Alpen. Ook niet van glühwein, ook al is dat nog écht een oude lokale traditie. Onder de naam van hypocras bestond die hier al in de middeleeuwen, een manier om slechte wijn te verkopen: suiker bij, specerijen en verwarmd ... Het parfum van die specialitei ten is ook moeilijk verteerbaar. Geef mij dan maar erwtensoep.
Erwtensoep kan erg chic zijn, dan heet ze potage Saint Germain en wordt ze gemaakt met nieuwe erwtjes in de lente. Maar erwtensoep van droge erwten is een volksgerecht, bekend van West-Azië tot de Britse eilanden.
Ik heb goede herinneringen aan de Erbseneintopf in Duits land, vullende erwtenbrij, meestal met aardappelen en brood, die je gewoon langs de baan kon eten als je ergens in Bremen of Hamburg moest zijn.
In dit seizoen welteverstaan. De Duitse Raststätte hebben vaak
een bijzondere keuze van spijzen, afwijkend van de internationale frituur-en-ket chupkeuken.
Zo’n eenpans gerecht (Eintopf) wordt gemaakt met droge spliterwten. In veel supermarkten staan ze onopval lend te wachten op de wakkere klant. Doe ze in een ruime kom en zet ze onder regenwater. Laat een nacht weken. Ons stadswa ter bevat veel calcium-ionen, en dat houdt bonen hard bij het koken. Vandaar regenwater! Gekookt water is ook een mogelijkheid: door vooraf het water te koken, worden de opgeloste calciumzouten omgezet in neutraal carbonaat (ketelsteen).
Laat in een ketel blokjes gesneden gerookt spek uitzwe ten, voeg er dobbelsteentjes ajuin, knolselder en wortel aan toe, laat even bakken. Doe er dan de geweekte erwten bij, samen met voldoende water tot alles onder staat. Kruid met peper en zout (opgelet, het spek is al zout), laurierblad en marjolein. Over dat laatste kruid zijn de meeste Duitse bronnen
het eens. Laat een dertigtal minuten koken. Doe er dan aardappel bij, in blokjes. Nog eens koken, klein half uur, tot de aardappelen gaar zijn. Leg er dan enkele frankfurterworstjes in om op te warmen, of kasseler rookvlees in hapklare stukken en verdeel over de kommen van de genodigden. Dien op met wat brood.
Dit was de dagelijkse kost bij de Duitse lange omvaart. Erwten waren goedkoop en bleven lang goed. Maar bij sommige scheepvaartmaatschappijen stond er zo vaak erwtensoep op het menu, dat er een wet werd uitgevaardigd die een limiet stelde aan het aantal keren Erbseneintopf per week.
Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet
“Ik heb goede herinneringen aan de vullende erwtenbrij, die je in Duitsland langs de baan kon eten”
Op hun album Spell 31 versmelten tweelingzussen Lisa-Kaindé en Naomi Angá Diaz, samen Ibeyi, een cocktail van latin percussie en spiritueel klinkende harmonieën met eigentijdse accenten. En inzichten in het leven. “Ook al werp je met lavendel en rode rozen, liefde alleen volstaat niet.” door Tom Peeters
We spraken de Parijse twee-eiige tweeling met Venezolaans-Cubaanse wortels een eerste keer toen ze nog net tieners waren en ze een van hun allereerste concerten speelden in L’Archiduc. Op dat moment moest de rest van de wereld de dochters van Buena Vista Social Club-percussionist Angá Diaz en zangeres Maya Dagnino nog leren kennen. Maar het enthousiasme en de vanzelfsprekendheid waarmee ze toen elkaars zinnen en muzikale vondsten aanvulden, staan ons nog vers voor de geest wanneer we hen op hun 28e precies hetzelfde zien en horen doen. Lisa-Kaindé of kortweg Lisa, de leadzangeres, pianiste en tekstschrijfster, is de zus met de zachtste stem en nog altijd de meest rationele. Naomi, die de productie en percussie voor haar rekening neemt, de meest intuïtieve en avontuurlijke. “Mijn favoriete natuurelement is de donder,” zal ze later zeggen. “Maar
omdat Lisa geobsedeerd is door water en de teksten schrijft, komt dat vaker aan bod. (Richt zich tot haar zus) Zouden we dat volgende keer niet in evenwicht brengen?”
Het water is er op hun derde studioalbum Spell 31 echter met reden. Zo hernemen ze in ‘Sister 2 sister’ een stukje uit hun debuutsingle ‘River’. Richard Russell, hun platenbaas bij XL Recordings, maar ook de mentor die de zussen al sinds het prille begin bijstaat, had hen verteld dat David Bowie zich na vele albums begon af te vragen wat nu eigenlijk zijn beste song was. “Alles wat hij toen dacht, probeerde hij toe te passen op zijn nieuwe plaat,” zegt Lisa. “Dat hebben wij ook gedaan, al was het in ons geval eenvoudiger: ‘River’ is niet alleen onze beste song, het staat ook voor onze roots: de cajon (percussie), de beats en de harmonie en. De sample in ‘Sister 2 sister’ was onze manier om de song die onze levens veran derde te bedanken. Die tekst schrijven voelde als onze ziel wassen in de rivier.”
Ook andere tracks maken duidelijk dat water het belangrijkste natuurelement is voor Lisa, die net als haar zus de eerste twee jaar van haar leven in Cuba verbleef. “Ik heb het inderdaad vaak over het idee dat het heelt en onze ziel zegent. In de Yorùbá-cul tuur stond water voor kracht: het kan je doen zinken, maar ook naar de oever loodsen. Ik denk vaak aan onze voorouders die tijdens de tocht van Afrika naar de Caraïben in de oceaan zijn achtergebleven. Water vergezel de hen als het ware tijdens hun gebeden, waarin ze smeekten om naar een plek gebracht te worden met minder lijden.”
Ook het startpunt van het nieuwe album was een antieke tekst. “In de studio van Richard liggen altijd veel boeken en tijdens de eerste opnamesessie stelde hij voor om één ervan, het Egyptische Dodenboek, op een willekeuri ge pagina open te slaan,” zegt Naomi. “Het eerste wat we toen zagen was ‘Spell 31’, een mooie spreuk over magie die van generatie op generatie wordt doorgegeven.” De tweelingzussen besloten de spreuk te bewaren voor het einde van ‘Made of God’, de track die ze opnamen met de Britse rapper Pa Salieu, en het album Spell 31 te noemen.
“We hebben het altijd vreemd gevonden hoe mensen hier de term magie benaderen,” verduidelijkt Lisa. “Het gaat niet om een of ander goocheltrucje, maar om een soort van energie die voor het Yorùbá-volk verbonden is met het dagelijkse leven. Heksen zijn voor ons geen vrouwen met een grote neus, maar gewone mensen die dingen horen of voelen. Iedereen heeft zulke gaven, alleen weten sommigen het niet of zijn ze er bang voor.”
‘Los muertos’, de laatste song op het nieuwe album, is een hommage aan naasten die ze verloren, hun oudere zus Yanira en vader Angá, maar ook aan muzikanten die hen beïnvloed hebben, zoals Gil Scott-Heron en Prince. Lisa: “Zingen is altijd een manier geweest om ons verbonden te voelen met hen.” Ook Rémy Kolpa Kopoul staat erbij. Naomi wil een lans breken voor de oprichter van het onafhankelijke radiostation Radio Nova. “Onze vader kende hem goed. Hij hielp ons in het begin van onze carrière, kwam naar onze concerten en zei wat hij dacht zonder te bullshitten. Dat is zeldzaam in een industrie waar mensen makkelijk overdrijven en jou ofwel het beste ofwel het slechtste vinden dat hen overkomt.”
Een van de belangrijkste dingen die de zussen geleerd hebben, is dat je je zo goed
mogelijk moet omringen. Naomi: “Anders ben je fucked. Wij hebben het geluk gehad dat we altijd mensen uitkozen die het beste met ons voorhadden.” Lisa: (Lacht) “Ik denk dat Naomi daar een zesde zintuig voor heeft. Al voelden we ons ook altijd sterker met ons tweeën én waren we niet dom. Toen we op ons zeventiende een manager nodig hadden, spraken we onze moeder aan: zij kon het best structuur brengen in onze levens! Ook met Richard volgden we onze intuïtie. Bij hem was het: what you see, is what you get Mensen die je al steunden voor je succes hebt, zijn sowieso het betrouwbaarst. We
zouden zijn als Instagram sterft. Als je muziek maakt, móet je wel weten wie je bent.” “Tegelijk worden we opgevoed met het idee dat we iemand kunnen redden als we maar hard genoeg ons best doen, maar dat is niet zo,” vervolgt Lisa. “Ook al werp je met lavendel en rode rozen, liefde alleen volstaat niet. Liedjes helpen ons dat onthouden, want eerlijk: ook wij vergeten het af en toe.”
Naomi: “De wereld zit nu eenmaal vol gevaar. In onze familie laten we elkaar vallen – groeipijnen zijn cruciaal. We staan allemaal klaar als iemand vraagt om hulp of advies, maar niemand zal zich in je leven
hebben ook onbewust dingen opgepikt van de jazztours van onze vader, zoals nooit drinken voor je het podium opstapt.”
Het advies dat ze hun luisteraars willen meegeven in songs als ‘Creature (perfect)’ en ‘Lavender & roses’ is van een andere orde. In die eerste klagen ze de homogenisering van de wereld aan door sociale media. “Het lijkt alsof er nog maar één standaard bestaat voor schoonheid of perfectie. Soms ontmoeten we mensen van wie we ons afvragen wie ze
wurmen om te voorkomen dat je faalt.”
Lisa: “Wat heb je dat mooi gezegd! Wacht, ik schrijf het even op: we laten elkaar vallen. Het klinkt misschien melig, maar zelfs de moeilijkste dingen, zoals het verlies van onze vader, heeft ons veel bijgebracht. Neem alleen maar Ibeyi. Je grootste verdriet dat uitdraait op je mooiste overwinning: ook dat is het leven.”
Spell 31 is uit op XL Recordings/Beggars. Concert op 6/12 (19.00) in de Ancienne Belgique, www.abconcerts.be
FR Lisa-Kaindé et Naomi Angá Diaz, les filles du percussionniste de Buena Vista Social Club Angá Diaz et de la chanteuse Maya Dagnino, forment le duo Ibeyi depuis près de dix ans. Sur leur troisième album Spell 31, un titre tiré du Livre des Morts égyp tien, les sœurs jumelles parisiennes aux racines véné zuéliennes et cubaines fusionnent percussions latines, harmonies spirituelles aux accents contempo rains et influences magiques de la culture Yórubà. Sans oublier des réflexions sur la vie. « Vous aurez beau tout répandre de lavande et de roses rouges, l’amour seul ne suffit pas. »
EN Lisa-Kaindé and Naomi Angá Diaz, the daugh ters of Angá Diaz, Buena Vista Social Club’s per cussionist, and singer Maya Dagnino, have for almost a decade performed together as the duo Ibeyi. On their third album Spell 31, a title they took from the Egyptian Book of the Dead, the twin sisters with Venezuelan and Cuban roots now living in Paris fuse a cocktail of Latin percussion, spiritual-sounding har monies with contemporary touches and magical influ ences from Yórubà culture as well as with insights into life. “Even if you scatter lavender and red roses around, love alone will not suffice,” they say.
“Het klinkt misschien melig, maar zelfs de moeilijkste dingen, zoals het verlies van onze vader, heeft ons veel bijgebracht”
Lisa-Kaindé Diaz
Er is een verschil tussen wat je kan vragen en wat je zou moeten vragen voor je creatieve werk of culturele prestatie. Hoe hou je met beide rekening en kies je bewust een prijsstrategie?
Cultuurloket ondersteunt de cultuursector op zakelijk vlak. Zo ook bij je prijszetting. Op onze website verzamelen we heel wat informatie en inspiratie waar je zelf mee aan de slag kan. Je vind er een stappenplan, getuigenissen en webinars: www.cultuurloket.be/prijszetting
TUKAN is zowat het Brusselse equivalent van STUFF.: met een synthetisch aandoend klankpalet en de vrije verbeelding van de jazz creëren ze een glimmende, vervoerende klankwereld waarop je live niet kan blijven stilstaan. Het gesnavelde viertal dropte na een titelloze ep nu ook een eerste album, Atoll, een exotisch eiland van bezwerende grooves, knetterende elektronica en, dankzij rapper SVDU, een hiphopfeel.
TUKAN 30/11, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be
Tamino toerde in oktober solo door de VS, een opwarmer voor de bandshows waarmee hij nu door Europa trekt. De kroonprins van de Belgische indiepop stelt in het Koninklijk Circus zijn tweede album Sahar voor, een uitgelezen verzameling intimistische ballads gedoopt in de oosterse weemoed van de oed. Popprinses Angèle kreeg een gastrol, maar of ze nu opduikt in Brussel of niet, prinsheerlijke avonden worden het sowieso.
TAMINO 5, 6 & 7/12, 20.00, Koninklijk Circus, www.cirque-royal-bruxelles.be
Brian Eno is een van de bekendste geluidsarchitecten die er op deze planeet rondlopen, maar ook zijn broer Roger heeft een muzikaal cv om trots op te zijn. De jongste Eno componeerde onder meer de sound track van Dune, de cultklassieker van David Lynch, leende zijn neoklassieke composities aan gerenommeerde theatervoorstellingen en deelde het podium met onder meer Lou Reed, Marianne Faitfhull en Beck. (TZ)
ROGER ENO 6/12, 19.30, Botanique, www.botanique.be
Carl Franklin regisseerde de voorbije jaren afleveringen van uitstekende series als The Pacific, House of cards en Dahmer – Monster: The Jeffrey Dahmer story. Maar in een vorig leven spitste hij zich vooral toe op films noirs. Cineflagey herneemt er drie in december. In de sfeerrijke én spannende neonoir Devil in a blue dress (1992) schittert Denzel Washing ton als privédetective zonder ervaring die ontdekt hoe verdorven LA in 1948 wel is.
CARL FRANKLIN 30/11 > 23/12, Flagey, www.flagey.be
Frankrijk rekent op Saint Omer van Alice Diop om de Oscar voor beste niet-Engelstalige film af te snoepen van Close van Lukas Dhont. De filmfestivals van Venetië en Gent bekroonden dit meedogenloze rechtbank drama alvast. Een jonge schrijfster woont het assisenproces bij van een jonge vrouw die haar baby zou hebben laten verdrinken. De film plaatst prangende bedenkingen bij vooroordelen en moederschap.
SAINT OMER dir.: Alice Diop, act.: Guslagie Malanga, Kayije Kagame
Een gewezen lerares godsdienst zou graag eens een orgasme ervaren. Zo’n twee jaar na de dood van haar seksueel onbevredigende echtgenoot, huurt Nancy Stokes een jonge sekswerker in. Leo Grande is niet alleen een lekker ding, hij is ook goed in begripvol luisteren. Hoognodig, want schaamte en onzekerheid remmen Nancy af. Emma Thompson tilt dit ontspannen, humoristi sche drama naar een hoger niveau. (NR)
GOOD LUCK TO YOU, LEO GRANDE dir.: Sophie Hyde, act.: Emma Thompson, Daryl McCormack
Met Vijand van het volk schreef de Noorse meester Henrik Ibsen 140 jaar geleden al een stuk over milieuschandalen en klokkenluiders die in botsing komen met het publiek en de politiek. Topacteurs als Iris Van Cauwen bergh, Joeri Happel, Nico Sturm, Stijn Van Opstal en Jan Bijvoet spelen het verhaal van een wetenschapper die ontdekt dat het water in het lokale kuuroord vervuild is.
TONEELHUIS/OLYMPIQUE DRAMATIQUE: VIJAND VAN HET VOLK 2 > 4/12, KVS, www.kvs.be
Tijd voor iets woordloos. Cie Modo Grosso is het Brusselse gezelschap, opgericht door Alexis Rouvre van de Brusselse Hogeschool voor Circuskunsten Esac en zijn kompaan Tiziano Lavoratornovi. In Tout rien wil Rouvre niets minder zijn dan een jongleur van de tijd. Aan de hand van nu eens heel trage, dan weer heel snelle handelingen probeert hij met heel subtiel objectentheater de tijd te laten voelen en zien.
MODO GROSSO: TOUT RIEN (7+) 4/12, 15.00, Bronks, www.bronks.be
Tegenover het binaire denken dat een strikt onderscheid maakt tussen man en vrouw, mens en dier, goed en slecht, fysiek en spiritueel, natuur en industrie bepleit de Iraans-Franse danser Sorour Darabi hybriditeit en incoherentie. In de futuristi sche mythologie Natural drama bevraagt hen het begrip ‘natuur’ en de impact ervan op identiteit en het lichaam. (MB)
SOROUR DARABI: NATURAL DRAMA 1 & 2/12, 20.30, Beursschouwburg, www.beurschouwburg.be
Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be
5X2 TICKETS, AB, 6/12
De Frans-Cubaanse tweelingzussen Naomi en Lisa-Kaindé van Ibeyi zijn terug met een nieuwe album in hun reiskoffer (zie interview p. 37). In AB stellen ze Spell 31 voor.
Mail ‘Ibeyi
5X2 TICKETS, FLAGEY, 5/12
Musiques
5X2 TICKETS, BRONKS, 4/12
Een nieuwe generatie foodondernemers hertekent de contouren van de Brusselse gastronomie ten goede. Tatar behoort reeds tot deze kring van geïnspireerde adressen die ertoe doen.
Rambo, Old Boy, iOda ... allemaal horecazaken die het gastronomische imago van Brussel hebben veranderd. Wat ze gemeen hebben? Ze gaan uit van mensen buiten het restaurantwezen die een achter grond hebben als handelsingenieur of jurist.
Benjamin Homsy, de man achter Tatar, heeft een soortgelijke achtergrond: hij werkte als consultant voor Deloitte. Voor zijn carrièreswitch investeerde hij met veel feeling in een zaak met een beperkte oppervlakte – een dertigtal couverts in totaal.
De inrichting is heel verzorgd, met Engelse groene tegels en kale bakstenen. Het geheel wordt geaccentueerd door een tinnen bar in de vorm van een wassende maan – de solo-eter kan er plaatsnemen en profiteren van de nabijheid van de bediening – en door mooie houten planken met flessen die een liefde voor cocktails verraden, die bijvoor beeld tot uiting komt in de heerlijke ‘Hangzhou’ mocktail (€11) met perzik, citroengras en 0% gin.
Hoe kun je wat voorbij is, laten zien, voelen en beleven? Dat is de uitdaging die een ‘jongleur van de tijd’ aangaat in woordloze objectenvoorstelling Tout rien van Modo Grosso. Mail ‘tout’
Maar de meesterzet hier is de keuze voor de chef-kok, Luca Termine, een wonderkind dat onder meer bij Kamo heeft gewerkt. Dit talent heeft een fusionkeuken ontwikkeld die schatplichtig is aan Japan en veel verder gaat dan de ondertitel ‘bar à tartare’ suggereert.
Bij het voorgerecht zie je die invloeden al aan het werk in een krokante vleeskroket. Deze ‘korokke’ (€14) – die we nog nergens anders hebben geproefd – wordt in stukken gesneden en in norivellen opgediend, zoals bij maki’s. De smaakcombinatie is fenome naal en combineert knapperigheid met de zilte smaak van zeewier en de frisse zuurheid van in reepjes gesneden rode spitskool. Om het geheel nog te versterken, voegt de chef lichte citroentoetsen toe via bloemblaadjes van afrikaantjes en wat pittigheid dankzij een mayonaise met espelettepeper.
Aquaductstraat 155, Elsene, 02-647.09.04, tatar-restaurant. be, niet rolstoel toegankelijk, di > za 12 > 14.30 & 19 > 0.00
Het hoofdge recht draait de smaakknop nog wat verder open met een tartaar van inktvis (€24). De rauwheid van het week dier contrasteert optimaal met de intensiteit van een dashi-bouillon en van een aubergine met zwarte knoflook die een umami-bele ving oproept, de intense smaak die kenmerkend is voor het land van de rijzende zon. Enkele geroosterde aardappelen, geserveerd met een misosaus, bevestigen het: deze culinaire ervaring is onvergetelijk.
MICHEL VERLINDENSmalltalk. Met drummer Antoine Pierre in Chez Franz
Drummer Antoine Pierre, onontkoombaar in de jazzscene, verkent nu elektronische kusten met de muziek van Vaague. Aan de vooravond van zijn concert in Bozar neemt hij plaats in Chez Franz voor onze wekelijkse portie smalltalk. “Dit is geen tijd voor optimisme. Daarom hang ik hier graag rond.”
Elsene, vroeg in de avond. Een stortbui overspoelt het asfalt. Vanachter het grote raam van zijn stamcafé kijkt Antoine Pierre naar de vallende regen. De drummer nipt aan een spuitwater, geserveerd met een schijfje citroen. Terwijl Donovan ‘Season of the witch’ neuriet, roemt hij de sfeer van de plek. “Ik hang hier vaak rond,” zegt hij. “Toen ik naar deze wijk verhuisde, had ik thuis geen internet. Al zoekend naar een wifinetwerk ontdekte ik deze bar. Sindsdien voel ik me hier thuis.”
De jazzdrummer en -componist laveert tussen zijn collectief Urbex en het ensemble Next.Ape, en hij beroert de drumvellen bij TaxiWars, het project van dEUS-frontman Tom Barman en saxofonist Robin Verheyen. Daarnaast treedt Antoine Pierre ook solo op onder de noemer Vaague, waarmee hij aan de hand van een aangepast drumstel op elektronische, futuristische klanken surft, in het kielzog van elektronischemuziekartiesten als Four Tet, Flying Lotus en Floating Points.
“Ik rijg de muzikale initiatieven dwangmatig aaneen,” zegt hij. “Dankzij die projecten kan ik ontsnappen aan al het vreselijks in de actualiteit. De laatste tijd valt het nieuws me zwaar. Ik voel me psycholo gisch gewurgd door een gevoel van onrechtvaardigheid. Als ik de krant opensla, zie ik dat de kloof tussen de sociale klassen steeds groter wordt. De klimaatopwarming is een andere bekommernis. De situatie is kritiek, maar de politieke beslissingen gaan nooit de goede kant op. Greenwashing is schering en inslag. Ik heb de indruk dat het kapitalisme de ecologische uitdaging heeft overgenomen. En dan is er nog de oorlog in Oekraïne en de
dreiging van het regime van Viktor Orbán in Hongarije. Dit is geen tijd voor optimisme. Daarom hang ik graag rond in een bar als deze, dicht bij de mensen, hun leven en het buurtleven. Dat is geruststellend.”
Zondagavond is het bij Chez Franz ‘Bolo + Live Jazz’. Het concept is eenvoudig: een spaghetti bolognese in combinatie met een jazzconcert. “Ik ben al gekomen om vrienden te zien spelen,” zegt de drummer. “Maar zelf wil ik niet optreden in Chez Franz. Voor mij moet het een vluchtweg blijven. Ik wil de
relatie die ik heb met dit café behouden.”
Vaague
Meer weten over Antoine Pierre? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk
De vijf inzichten. Zam Zadeh
De opstand in haar thuisland laat de in Iran geboren Brusselse Zam Zadeh niet los, al put de illustratrice en verhalenvertelster ook wijsheid uit de universele slogans in de straten van Iran, zoals ‘Vrouw, leven, vrijheid’.
door Michaël Bellon
Als Iraanse heb ik verschillende manieren van discriminatie en onrecht ervaren, maar ook elders hebben we nog een lange weg af te leggen naar gendergelijkheid. Gerechtigheid voor vrouwen betekent gerechtigheid voor iedereen. Informeer je over de manier waarop jouw gemeenschap en samenleving vrouwen behandelt. Is de publieke ruimte in België bijvoor beeld structureel veilig voor vrouwen en genderminderheden?
Het leven is alles: zuurstof, bomen, de blauwe lucht, dieren, mensen … Patriarchaat en kapitalisme zijn de grootste vijanden van het leven omdat ze hiërarchische waarden hebben. Je kan het leven beschermen door bewust te consumeren. De ecologische opties zijn meestal ook de duurste, maar minder consumeren of de fiets nemen in plaats van de auto, zijn kleine veranderingen die op de duur veel teweegbrengen.
Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het is als een klein vogeltje dat onbezorgd rondvliegt maar altijd bedreigd wordt door jagers en vallen. Let op dit kleine vogeltje door gelijkheid en rechtvaardigheid na te streven in je dagelijks leven.
“Fietsen
Dit is een quote van de Amerikaanse vrouwenrechtenactiviste Sycan B. Anthony, die eraan toevoegt dat zij geniet wanneer zij een vrouw vrij en ongehinderd voorbij ziet fietsen. Ik ben ook geobsedeerd door fietsen, ik zie het als een politieke daad. In België is het geen middel meer tot vrouwenemancipatie, maar het maakt onze straten veiliger en onze wereld minder vervuild.
Zorg voor jezelf en anderen Ik eindig met dit gedicht van de grote Iraanse dichter Saadi Shirazi: “Human beings are members of a whole / In creation of one essence and soul / If one member is afflicted with pain / Other members uneasy will remain / If you have no sympathy for human pain / The name of human you cannot retain.”
Het werk van Zam Zadeh is te zien in de expo Bearable lightness of being in de Pianofabriek, > 7/12, www.pianofabriek.be
heeft meer betekend voor vrouwenemancipatie dan wat dan ook”
Kevin teamcoördinator logisti
Interrand is de afvalintercommunale die instaat voor de afvalinzameling aan huis en baat de recyclageparken uit van Hoeilaart, Overijse en Tervuren. Bij Interrand ligt de nadruk op maximaal vermijden en recycleren van afval om zo veel als mogelijk afval te voorkomen.
Voor versterking van het team zoekt Interrand 2 nieuwe collega’s:
Jouw taak
Als deskundige projectmanagement initieer en volg je diverse projecten op, volg je subsidie dossiers en audits op.
- Als deskundige boekhouding sta jij in voor de opvolging van de dagelijkse boekhouding. Jouw profiel
- Je beschikt over een bachelordiploma of een diploma hoger onderwijs van één cyclus of daarmee gelijkgesteld onderwijs.
- Je hebt affiniteit met cijfers en je hebt een analytisch inzicht. Kennis van boekhouding is geen voorwaarde maar is een pluspunt (opleiding wordt voorzien). Je bent Nederlandstalig en vertrouwd met werken op een pc (Outlook, Excel, Word).
Ons aanbod
- Contractuele tewerkstelling: na 6 maanden krijg je, na gunstige evaluatie, een contract onbepaalde duur aangeboden.
- Bijkomende extralegale voordelen zoals maaltijdcheques, fietsvergoeding, gratis woon-werk verkeer met het openbaar vervoer, hospitalisatieverzekering (na 6 maanden), groepsverzeke ring, GSD-V voordelen en ecocheques.
Interesse?
Mail je motivatiebrief en uitgebreid cv ten laatste op 4 december 2022 naar info@interrand.be.
Uitgebreide vacature op www.interrand.be
Jouw taak
Je staat in voor het begeleiden van de bezoekers op het recyclagepark.
Je controleert de aangevoerde afvalstoffen.
Je houdt het recyclagepark netjes.
Je verzorgt een aantal administratieve taken.
Je kan zelfstandig werken en bent klantvriendelijk.
Je bent bereid om op zaterdag te werken.
Je hebt een goede kennis van het Nederlands.
Je kan worden ingezet op de 3 locaties: Overijse, Tervuren en Hoeilaart en je kan ook worden ingepland bij de ophaaldienst.
Bij voorkeur ben je snel beschikbaar.
Ons aanbod
Een arbeidsovereenkomst van bepaalde duur met optie vast Een voltijdse job van 38 uur per week - Salaris volgens barema (D1-D3), maaltijd- en ecocheques, hospitalisatieverzekering (na 1 jaar) en aanvullend pensioen Nuttige ervaring kan in aanmerking genomen worden Gunstige vakantieregeling Gratis woon-werkverkeer met openbaar vervoer/fietspremie Interesse?
Stuur je sollicitatiebrief met cv op vóór 1 december 2022 naar info@interrand.be of Interrand t.a.v. de personeelsdienst – J.B. Charlierlaan 78 – 1560 Hoeilaart
Wij zijn op zoek naar een koppel huishouders/conciërges voor onze klant wiens hoofdverblijf gelegen is in Eigenbrakel (Waals-Brabant - België); Zij zullen verantwoorde lijk zijn voor het beheer en het algemene onderhoud van het eigendom. Positie zo snel mogelijk in te vullen. Vast contract (40u/w) met huisvesting (vrijstaand huis)
In WZC Ter Biest creëren we een warme thuis voor onze bewoners, bieden we zorg op maat aan en maken we tijd voor persoonlijk contact met de mensen.
Ben je op zoek naar een werkplek waar jouw inzet het verschil maakt voor bewoners en collega’s?
Meer info via de QR-code. www.grimbergen.be/vacatures 02 26 012 21
SICLI nv is een Belgisch bedrijf, sedert 1923 gespe cialiseerd in brandbeveiliging. Met zijn hoofd kantoor in Brussel is Sicli met 340 medewerkers marktleider binnen zijn vakdomein. In een continu streven naar optimale oplossingen voor zijn klan ten biedt Sicli aangepaste producten (blussers, haspels, brandweermaterieel), systemen (brand detectie, automatische gasblussing, sprinkler, ...) en diensten (onderhoud, opleiding, evacuatieplan nen, ...) aan. Ter versterking van onze after-sales activiteiten zoeken wij een
FUNCTIE • U staat in voor het nazicht, de herstelling en plaatsing van brandweermaterieel (brandblussers, haspels, ...) bij onze klanten.
PROFIEL • Geen specifieke studies of ervaring vereist • U kan zelfstandig werken, bent flexibel ingesteld • U bent in het bezit van een rijbewijs B • Wonende regio Brussel en omgeving.
Sicli nv zorgt voor een grondige opleiding, een uiterst gevarieerde en aantrek kelijke functie met aangepaste verloning en een dienstvoertuig.
INTERESSE? Stuur dan vandaag nog uw CV, uw sollicitatiebrief en een recente foto naar hr@sicli.be of naar SICLI NV, t.a.v. Mevrouw Brigitte Bernard, Merlostraat 1, 1180 Brussel met vermelding van de functie waarvoor u solliciteert.
Kasteeldomein en aangrenzende assistentiewoningen zoeken inwonende conciërge met een warm hart die graag de handen uit de mouwen steekt.
Je onderhoudt de volledige site tot in de puntjes.
Je bent verantwoordelijk voor de dagdagelijkse klusjes.
Je bent het aanspreekpunt voor de bewoners.
Je zorgt voor de praktische voorbereidingen voor de assistentiewoningen.
We bieden jou een gevarieerde job en een prachtige woning binnen een idyllisch kader.
Interesse in deze unieke job? Meer informatie en solliciteren via www.kasteelzoektconcierge.be of telefonisch via 02 787 02 01
