BRUZZ - editie 1816 (12-10-2022)

er

‘Ook Instagram en Twitter willen we hier archiveren’

Lammens van de Koninklijke Bibliotheek

plaats was

zelf gaan reizen’ Odyssée

het nieuwe

van

Doe mee met de Grote Brussel Helpt Spaghettislag op zaterdag 26 november. Maak spaghetti voor vrienden en buren, of ga spaghetti eten bij iemand in jouw buurt, en steun zo Brussel Helpt. De volledige opbrengst gaat naar Kinumai vzw. Kinumai ijvert voor een beter toegankelijke stad voor mensen met een beperkte mobiliteit.

brusselhelpt.be

brusselhelpt.be

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 29 euro per jaar;

IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marlies De Deygere

02-650.10.81

marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Kris Hendrickx

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Sara De Sloover, Luana Difficile, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Jasper Croonen, Ellen Debackere, Anke Dirix, Maarten Goethals, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Michel Verlinden (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners

Paal-Beringen

en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels

FR L’épée de Damoclès au-dessus de nos têtes s’ap pelle la facture énergétique. Les personnes ayant un contrat variable craignent le décompte annuel. Celles qui ont un contrat fixe attendent que leur contrat se transforme en contrat variable. C’est en tremblant que nous entamons l’hiver : en tremblant de froid, de peur, de peur dans le froid. Dans ce magazine, des Bruxellois vous donnent des astuces pour écono miser de l’énergie. Une minuterie sur votre chauffe-eau électrique permet d’économiser 500 euros par an. Je vais en mettre une dès ce soir. Mais chaque bon plan est comme une goutte d’eau sur une plaque chauffée au gaz trop cher. 70% des Bruxellois craignent de ne pas pouvoir payer leur facture d’énergie selon une enquête récente. On reproche un manque d’action au gouvernement bruxellois. Par le passé, ils ont libéré 20 millions d’euros pour les personnes qui se tournent vers le CPAS. Personne ne sait si cela suffira, sachant que cette mesure finance surtout le secteur de l’éner gie. Il nous faut un plan à l’approche globale avec des mesures additionnelles aux mesures fédérales. Dans ce contexte, un gouvernement qui parle de l’obligation de rénover son logement à partir de 2030 n’a vraiment rien compris.

Zwaard van Damocles

Het zwaard van Damocles boven ons hoofd heet energiefactuur. Wie een variabel contract heeft, vreest het gat dat de eindafrekening slaat in zijn budget. Met een vast contract is het afwachten tot dat – vaak automatisch – wordt omgezet in een variabel. Als dat gebeurt: kijk dan naar punt 1. We gaan rillend de winter in: rillend van koude, van angst ofwel van angst in de koude. In dit magazine geeft een aantal Brusselaars tips om energie te besparen. Een tijdschakelklok op je elektrische waterverwar mer kan je op jaarbasis tot 500 euro besparen. Ik plaats die vanavond nog. Maar alle tips zijn echt wel druppels op een met te duur gas opgewarmde plaat. Zeventig procent van de Brusselaars vreest zijn energiefactuur niet te kunnen betalen, bleek uit een recente enquête. Wie net te veel verdient voor een sociaal tarief maakt zich terecht zorgen. De Brusselse overheid wordt een gebrek aan daadkracht verweten. Ze maakte in het verleden 20 miljoen euro extra vrij voor mensen die bij het OCMW aankloppen. Niemand weet of dat volstaat en eigenlijk financier je zo de energiesector. Een allesomvattend plan hebben we nodig, extra maatregelen boven op de federale. Een overheid die dan schermt met verplichte woningrenovaties vanaf 2030 heeft het echt niet begrepen.

EN The sword of Damocles hanging above our heads is the energy bill. Those on a variable tariff dread the hole that the final bill will make in their budget and anyone on a fixed contract has to sit tight and await the point when – often automatically – their contract converts into a variable one. When that happens: go to box 1. In short, we are heading into this winter shivering: shivering with cold, shivering with fear or shivering with fear in the cold. In this magazine, some Brussels residents have offered ideas on how to save energy. A timer on your electric water heater, for example, can save you up to 500 euro on an annual basis. I’ll get one of those fitted right away. But all the tips are really just drops in an ocean of overpriced gas. A recent survey found that over two-thirds of the residents of Brussels fear not being able to pay their energy bill. Those earning just above the threshold for a social tariff have rea son to be worried. The Brussels government has been accused of doing too little. It has found an extra 20 million for anyone who calls on the OCMW/CPAS but nobody knows if that will be enough and, in fact, all it does is finance the energy sector. We need a comprehensive plan with additional measures on top of the federal ones. A gov ernment that, in response, comes up with mandatory home renovations from 2030 really does not get it.

“ We gaan rillend de winter in: rillend van koude, van angst ofwel van angst in de koude”

Kristof Pitteurs, hoofdredacteur

‘Ook Twitter en Instagram willen we archiveren’

Een buitenlift naar het dakterras, een leeszaal ‘van de toekomst’, en een doorsteek door het gebouw richting Zavel. De KBR, de grote bibliotheek aan de Kunstberg, maakt ambitieuze plannen om toegankelijker te worden en ook zichtbaarder in de stad. “We hebben hier onze rol te spelen,” zegt directeur ad interim Sara Lammens. door Bettina Hubo foto’s Ivan Put

De KBR, voorheen ook Koninklijke Bibliotheek van België of Albertina genoemd, is de nationale wetenschappelijke bibliotheek. In het kolossale modernistische gebouw aan de Kunstberg is een toren met zeventien verdiepingen gemaakt, waar vooral oude en nieuwe boeken, maar ook handschriften, partituren, prenten, kaarten, kranten en munten worden bewaard. Alles tezamen acht miljoen documenten. Ontlenen kun je ze niet, wel consulteren.

Lang had de bibliotheek het imago van een oubollige en besloten federale instelling, waar de digitalisering pas laat op gang kwam. Maar de afgelopen jaren moderni seerde de bib en gooide ze de deuren open, mede onder impuls van Sara Lammens, sinds 2017 interim-directeur. “Dit moet een plek zijn waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, kunnen lezen, studeren en

werken, een oase van rust te midden van de bruisende stad.”

De KBR wil meer zijn dan een bibliotheek. Waarom?

SARA LAMMENS: Vroeger was het heel normaal dat je naar de bibliotheek kwam om een document in te kijken. Vandaag willen mensen dat van aan de keukentafel kunnen doen, 24 uur per dag. We moesten dus moderniseren en hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de digitalisering van de collectie en in het onlineaanbod.

Daardoor hebben we een switch gezien in onze leeszalen. Vroeger zaten die relatief vol met onderzoekers. Nu zitten er vooral studenten die naar hier komen om te studeren, niet om te consulteren. Het aantal mensen dat fysiek gebruikmaakt van onze collecties is de afgelopen vijf à tien jaar flink gedaald.

Dus zochten jullie een nieuw publiek?

LAMMENS: We wilden ons publiek sowieso verbreden. We vonden het zonde om met onze collectie niet meer te doen dan ze gewoon online te zetten. We hebben een schitterend patrimonium en heel wat expertise in huis. We zitten in een fantas tisch gebouw op een magnifieke locatie in een stad waar jaarlijks zeven tot acht miljoen toeristen uit binnen- en buitenland rond lopen en we weten dat een groot aantal op zoek is naar een authentieke culturele beleving.

We hebben dan ook beslist zowel de collecties als het gebouw toegankelijker en aangenamer te maken. We hebben de onthaalruimte en de exporuimte vernieuwd en drie jaar geleden een eerste tentoon stelling georganiseerd met de prenten van Bruegel uit onze verzameling, deze zomer was er Toots Thielemans en in 2024 komt er een mooie expo over James Ensor, van ▼

• Geboren in 1978

• Studeerde musicologie aan de KU Leuven

• Was wetenschappelijk medewerker bij het internationale muziekcentrum Alamire

• Werkt sinds 2004 bij de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR), waar ze eerst het hoofd van de muziekafdeling verving, vervolgens de communicatiedienst leidde en daarna directeur werd van de ondersteunende diensten

• Sinds 2017 algemeen directeur ad interim van de KBR en bestuurslid van verschillende nationale en internationale verenigingen

Het gesprek. Sara Lammens, Koninklijke Bibliotheek van België

wie we een groot deel van de grafiek hebben.

Ook is er sinds twee jaar het perma nente museum met de prachtige middeleeuwse manuscripten uit de verzameling van de hertogen van Bourgondië. Het museum, de expo’s en de concerten die we organiseren, zijn allemaal een manier om onze collectie te valoriseren en naar buiten te brengen. Want behalve bewaren is ook dat onze taak.

Blijven de studenten welkom in de leeszaal?

LAMMENS: Zeker, er is veel vraag naar rustige plekken in de stad om te studeren,

We evalueren het momenteel allemaal en laten ook onderzoeken hoe het zit met onze naamsbekendheid en imago. Wat zeker meespeelt is dat de KBR nog niet bekend is als tentoonstellingsmaker. Wanneer Bozar iets doet, denkt iedereen: het is Bozar, het zal zeker de moeite zijn. Zo’n reputatie opbouwen kost tijd.

In de speciale topstukkengalerij van de British Library, de Britse nationale bibliotheek, vind je een handschrift van Shakespeare naast aantekeningen van Leonardo da Vinci, een handgeschreven songtekst van The Beatles en ook de Magna

te lezen of te werken. Als we als instelling maatschappelijk relevant willen zijn, moeten we zo’n plek kunnen bieden.

We maken trouwens plannen om de ‘leeszaal van de toekomst’ te bouwen, met een eerste zeer open verdieping, een soort binnenplein, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en in dialoog gaan, daarboven een verdieping voor studeren en werken en een derde verdieping waar je in de beste omstandigheden de collecties kan consulteren, met onze experten in de buurt.

In welke mate lukt het om toeristen en cultuurliefhebbers naar de KBR te krijgen?

LAMMENS: Het is op dit moment nog heel moeilijk. De Bruegel-expo trok drie jaar geleden dertigduizend bezoekers in drie maanden, dat was heel goed. Maar naar Toots Thielemans kwam een pak minder volk. Laat de crisis zich voelen in de cultuursector? Of ligt het aan het feit dat er na de coronapandemie even een overaanbod is?

Ook ons permanente museum, dat tijdens corona openging, haalt nog lang niet de vooropgestelde honderdduizend bezoekers per jaar. Terwijl de mensen die komen zeer enthousiast zijn.

Carta, allemaal heel grote publiekstrek kers. De KBR bewaart onder meer de tetradrachme van Aetna, de kostbaarste munt ter wereld, maar die is niet zo bekend. Speelt dat mee?

LAMMENS: Onze collectie omvat zeker ook werelderfgoed. De manuscripten van de hertogen van Bourgondië zijn uniek, we hebben bijna het volledige grafische oeuvre van Bruegel en Ensor, en ook een autograaf handschrift van Johann Sebastian Bach. Ik als musicologe vind dat zeker van het niveau van Shakespeare.

Maar wij hebben ervoor geopteerd om onze meesterwerken niet samen te leggen in één topstukkenvitrine, we doen het wel online.

Hoe komt een musicologe eigenlijk aan het hoofd van de nationale bibliotheek te staan?

LAMMENS: Ik studeerde musicologie in Leuven en heb daar een tijdje onderzoek gedaan. Toen de verantwoordelijke van de afdeling muziek van deze bibliotheek in bevallingsverlof ging, kon ik haar vervangen. Zo ben ik begonnen. Later werd ik hoofd van de communicatieafdeling en van de ondersteunende diensten. Toen vijf jaar geleden de directeur op pensioen ging, vroeg men mij om interim-directeur te worden.

De vacature van algemeen directeur is nu eindelijk opengesteld, heel goed. En ja, ik ben kandidaat. Ik vind dat er veel zaadjes geplant zijn de afgelopen jaren, de deuren

“Het aantal mensen dat fysiek gebruikmaakt van onze collecties is de afgelopen vijf à tien jaar flink gedaald”

“We digitaliseren volop, maar dat vraagt tijd. Een fragiel middeleeuws manuscript moet manueel en blad voor blad onder de scanner”

“Dit moet een plek zijn waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, kunnen lezen, studeren en werken, een oase van rust te midden van de bruisende stad,” zegt directeur a.i. Sara Lammens over de KBR.

zijn verder opengezet en online zijn er grote stappen gezet. Maar ik zou graag verder doen, ik heb nog veel zin en ideeën.

Online zijn er al grote stappen gezet, zegt u, maar hoever staat de digitalisering?

LAMMENS: We zijn al vijftien jaar bezig en van onze acht miljoen documenten staan er intussen honderdduizend online. Het gaat zo traag omdat een deel van onze collectie bestaat uit kostbare documenten. Recente boeken in goede staat kunnen we in onze robot steken die zelf het hele boek scant. Dat kan niet met een fragiel middeleeuws manuscript. Dat moet manueel en blad voor blad onder de scanner.

Ook onze digitale catalogus is helaas nog niet volledig. Een deel van de collectie is dus alleen terug te vinden in de fichebakken. De catalogus vervolledigen is onze eerste prioriteit, ons ultieme doel is het digitalise ren en online brengen van ons erfgoed, maar dat is voor de heel lange termijn.

Onderzoekers hoeven echter niet zo lang te wachten. Als zij een document nodig hebben dat nog niet gedigitaliseerd is, kunnen we dat tegen betaling inscannen.

Ondertussen groeit de boekencollectie almaar aan?

LAMMENS: De collectie groeit gestaag dankzij het wettelijk depot. Van elk boek dat in België wordt uitgegeven moeten er twee exemplaren aan ons bezorgd worden. De jongste jaren hebben we nog een extra aangroei doordat veel overheidsdiensten en andere organisaties van hun bib af willen. Zo hebben wij de bibliotheek van buiten landse zaken overgenomen, tien lopende kilometer.

In de toekomst komen daar nog de elektro nische documenten bij.

LAMMENS: Klopt, momenteel is het nog niet verplicht om elektronische publicaties bij ons te deponeren, maar die verplichting zit er wel aan te komen. Nu gebeurt het al wel vrijwillig.

We zijn ook aan het kijken hoe we een selectie van websites en ook van social media kunnen archiveren. In veel Europese landen gebeurt dat al. Voor onderzoekers zijn ze een interessante bron van informatie. Concreet denken wij aan Twitter en Instagram.

Jullie willen het gebouw ook zichtbaarder maken in de stad. Met welke ingrepen?

LAMMENS: We hebben net geld losgekregen om een buitenlift te installeren zodat de bezoekers van ons restaurant en terras op de vijfde verdieping niet meer door het gebouw hoeven te gaan. Daarnaast hebben we nog een groter plan, het is een oude droom om via ons gebouw en onze mooie binnentuin een passage te creëren die de Kunstberg met de Ruisbroekstraat en de Zavel zou verbinden. Nu moet je helemaal omlopen als je van de Kunstberg naar de Zavel wilt.

Het is een prachtig idee, maar in de praktijk niet zo simpel. De route loopt immers dwars door ons gebouw, waar al die topcollecties bewaard worden. Het dossier lag in het verleden al vaker op tafel, maar we hebben nu een serieuze haalbaarheidsstudie besteld.

De KBR ligt op een bijzondere plek, de overgang tussen boven- en benedenstad. We hebben hier een rol te spelen en zijn ook bereid om die te spelen.

« NOUS VOULONS ÉGALEMENT ARCHIVER TWITTER »

FR La KBR (Bibliothèque Royale de Belgique) du Mont des Arts a longtemps eu l’image d’une institution fédérale dépassée et fermée sur ellemême. Mais depuis peu, elle se modernise et s’ouvre entre autres sous l’impulsion de Sara Lammens, directrice intérimaire depuis 2017. Une nécessité, puisque l’accès aux collections en ligne voyait la salle de lecture se vider de ses cher cheurs. Afin d’attirer un nouveau public, la KBR a mis en place un programme culturel. Lammens : « La KBR possède une très riche collection. Notre tâche est de la conserver et de l’étudier mais aussi de la rendre connue du grand public. »

“WE WANT TO ARCHIVE TWITTER TOO”

EN For a long time, people saw the KBR, the Royal Library of Belgium at Kunstberg/Mont des Arts, as a corny and closed federal institution. But over recent years, the library has modernised and thrown its doors open, partly under the impe tus of Sara Lammens, since 2017 interim director. That had become necessary because researchers are increasingly consulting the collection online. To attract an additional audience, the KBR set up a cultural programme that includes exhibitions. Lammens: “The KBR has a very rich collection. Our task is to preserve it, study it and bring it out into the open.”

Sterk staaltje origami

Bijzondere architectuur in de schijnwerpers zetten door ze te confronteren met andere kunstvormen – dat is het opzet van het Artonov-festival, dat nog tot zondag loopt op locaties als het Museum voor Kunst en Geschiedenis, het Stadhuis van Sint-Gillis, of het Belgisch Stripmuseum.

Het startschot werd zaterdag voor het Beursgebouw gegeven, met een sterk staaltje origami van staal. Een twaalf meter lange container ontvouwde zich daar in allerlei geometrische figuren. Zo maakten ontwerper Sylvain Ohl, choreo grafe Satchie Noro en acrobate Justine Bernachon van de koude banale bouw steen van ons geglobaliseerde handelsverkeer een kleurig driedimensioneel podium voor luchtacrobatiek.

MB

Dirk Van Erps

Van een carrièreswitch gesproken. Dirk Van Erps is vandaag topambtenaar bij de Europese Commissie. “Ik ben een karteljager,” vertelt hij in zijn appartement in Etterbeek. “Dat heeft niets met drugs te maken, hoor, ik onderzoek ongeoorloofde prijsafspraken door internationale bedrijven in de EU. Stel dat de ene bedrijfsleider tegen een andere zegt: ‘Ik ben van plan om mijn prijzen met 5 procent te verhogen, wat jij?’ Dan gaat die al in de fout. Dat is in strijd met het Europese concurrentierecht en we kunnen hier hoge boetes voor opleggen. Zaak is natuurlijk om dit soort prijsafspraken te bewijzen. Kort gezegd, wij zijn een beetje de politie van het kapitalistische systeem, dat drijft op concurrentie.”

In 2017 schroefde Van Erps zijn Europese carrière wat terug om een opleiding te volgen als diaken. Als alles goed gaat, wordt hij op 4 december in de Sint Romboutskathedraal in Mechelen

gewijd. Het is dertig jaar geleden dat de Nederlandstalige katholieke kerk in Brussel dat nog mocht meemaken.

Diakens zijn er al zolang de katholieke kerk bestaat. De apostels zochten mensen die hielpen in het sociaal werk. Het perma nente diaconaat raakte in de vergetelheid, maar het Tweede Vaticaans Concilie haalde dat kerkelijke ambt van onder het stof.

Diakens zijn geen priesters, ze mogen maar twee van de zeven sacramenten toedienen: een huwelijk sluiten en een doopsel toedienen. Een eucharistieviering leiden mogen ze dan weer niet, maar ze mogen wel preken. En ze mogen ook gehuwd zijn, in tegenstelling tot een priester.

Voor Van Erps is de stap naar een kerkelijke functie heel logisch. “Toen ik twaalf was, vroeg het PMS (het huidige CLB, red.) me wat ik later wilde worden. Boer, priester of advocaat, antwoordde ik. Op mijn achttiende kreeg ik die vraag opnieuw. Ik

bleef bij priester of advocaat. Maar ik besefte dat ik wel een vrouw wou en een gezin, dus koos ik ervoor om rechten te studeren, en nadien Europees recht, om op die manier van de wereld een betere plaats te maken. Ik ben altijd naar de mis blijven gaan, heb nooit een geloofscrisis gekend, en ben altijd actief geweest in de lokale parochie.”

Van Erps maakt een mooie carrière in de Europese Commissie. “Het was een droom die uitkwam. Mijn vader was er al ambte naar, als drukker, en hij hoopte dat een van zijn kinderen er als universitair aan de slag zou kunnen. Wat mij dus lukte.”

Tot in februari 2017 het licht uitging. “Ik had zoveel stress. Ik barstte in tranen uit na een vergadering. Ik dacht: dit is niet normaal. Twee dagen later heb ik gevraagd om mij te ontlasten van mijn management functie. Dat was daar nog niet vaak gebeurd, maar er is heel goed op gereageerd. Ik kon adviseur worden van de adjunct directeur­

In het nieuws omdat

Voor het eerst in meer dan dertig jaar wordt een Brusselse Vlaming tot diaken gewijd. Dat gebeurt in december in de Sint-Romboutskathedraal in Mechelen.

Over welk dossier gaat het?

Dirk Van Erps is topambte naar bij de Europese Commissie. In 2017 schroefde hij zijn Europese carrière wat terug om een opleiding te volgen als diaken.

De Nederlandstalige katholieke kerk in Brussel heeft wat te vieren. Dirk Van Erps wordt begin december gewijd als diaken. Die wijding is de eerste van een Brusselse Vlaming sinds meer dan dertig jaar.

door Steven Van Garsse

generaal en blijven doen waar ik goed in ben: karteljagen. Vandaag zou je kunnen zeggen dat het mijn genade is geweest. In september 2017 ging ik naar het seminarie om er een opleiding te volgen als diaken.”

Strijd voor het licht

Van Erps zal na zijn wijding halftijds voor de Europese Commissie blijven werken. Toch rijst de vraag hoe hij beide jobs kan verzoenen. Het harde wereldse leven, met gehaaide bedrijven die alleen uit zijn op winst en het spirituele leven, waar de goedheid van de mens vooropstaat. “Ik zie geen contradictie,” zegt Van Erps. “Ik werk professioneel aan een betere wereld. Zoals onze commissaris Margrethe Vestager altijd zegt: fair competition. Ik sta aan de goeie kant, en ik strijd voor het licht, als je het in Bijbelse termen wil uitdrukken.”

Diaken kan je worden als je getrouwd bent, maar als Van Erps weduwnaar zou worden, mag hij niet meer hertrouwen. Over het celibaat geeft Van Erps, die er zelf een drempel in zag om priester te worden, een genuanceerd antwoord. “Er zijn priesters die gelukkig zijn in het celibaat, maar het zou geen verplichting mogen zijn. Dat is ook het standpunt van de Belgische kerk, al moet de paus hierover de knoop nog doorhakken.”

En dan is er de crisis in de kerk. In de grootstad meer nog dan elders, is er een leegloop van de Nederlandstalige parochies. Van Erps ziet dat ook. “Corona heeft ons heel veel pijn gedaan. Veel oudere mensen zijn gestorven, en velen komen niet langer. Ze hebben de televisiemis ontdekt en kijken thuis. Om toch een toekomstkrachtige gemeenschap met jongeren en ouderen met het ‘volle aanbod’ van catechese, diaconie en liturgie te kunnen aanbieden, fuseren we pastorale eenheden. Ze bestrijken een steeds groter gebied. Zo is er geen mis meer in Etterbeek. Dat was niet makkelijk, maar op een bepaald moment is er in de parochie niet langer de kritische massa.”

Zodra Van Erps diaken is gewijd zal hij als vrijwilliger werken. Op termijn zou hij aalmoezenier worden in de nieuwe gevange nis van Haren. “Dat ligt in het verlengde van mijn stage in Leuven Centraal. Die gevange nis huisvest ‘zware’ delinquenten, die vaak een lange veroordeling hebben gekregen voor levens- en zedendelicten. Ja, dat is soms heavy. Er is veel ellende. Ik probeer dat niet mee naar huis te nemen en vooral te luisteren. Als het echt te moeilijk is, praat ik erover met een andere aalmoezenier.”

Kort gesprek. Willy Verbeke

‘Iedereen is zondag welkom om eikels te verzamelen’

Zondag vindt in het Zoniënwoud een eerste eikelraapactie plaats voor het publiek: iedereen is welkom om samen zes ton eikels te rapen. “Daarmee kan je 600 hectare bos aanplanten,” zegt zadenspecialist Willy Verbeke van Natuurinvest.

Wat is de bedoeling van de actie?

Dit jaar hangen er uitzonderlijk veel ei kels aan de bomen. Dat gebeurt maar om de drie jaar, we noemen dat een mastjaar. De andere jaren zijn er bijna geen. Die eikels zijn nu aan het vallen. In 2020 raapten onze boswachters alleen al 4,1 ton eikels en in 2018 zelfs 5,5 ton. Dit jaar willen we het record breken, met de hulp van vrijwilligers.

Hoeveel nieuwe bomen kan je kweken met bijna zes ton eikels?

Eén eikel weegt ongeveer 5 gram. Met de 4,1 ton uit 2020 hadden we zo’n 850.000 eikels. Als je weet dat je onge veer 2.000 bomen nodig hebt voor 1 hectare bos, zou je tot 425 hectare kun nen aanplanten. Met zes ton is dat 600 hectare. We zullen een deel van de ge kweekte bomen zelf gebruiken, en een deel gaat naar andere bossen in Vlaan deren en de rest van Europa.

Vanwaar die interesse in de eik? Zowel de zomer- als wintereik zijn in vergelijking met andere boomsoorten behoorlijk resistent aan droogte en hitte, en ook goed tegen bosbranden. Daarom is er veel interesse van boomkwekers, ook in het buitenland. In het Zoniën woud staan grote, goed ontwikkelde, ge zonde bomen. De zaadbestanden in Ter vuren en Groenendaal zijn internationaal bekend.

Zeker naar de wintereik is de vraag hoog in Europa: kwekerijen kunnen soms niet volgen, zeiden de boswach ters deze zomer. Is dit soort acties genoeg om dat op te lossen?

“De zomer- en de wintereik zijn behoorlijk resistent aan droogte en hitte”

De raapactie gaat alleen over de zomer eik, want er is veel minder wintereik. Die maakt nog minder zaad dan de zomereik en de bomen staan bij ons in een kleine re, afgebakende zone van maar 4 hecta re. We voorzien volgende week een aparte eikelraapactie met een school uit Tervuren voor de wintereik. De zomereik is even klimaatresistent als de wintereik. Hij herpakt zich zelfs sneller na periodes van droogte. En hij is in grotere aan tallen voorhanden. De boswachters spanden al netten om de eikels op te vangen. Deze zomer zijn de braamstrui ken al gesnoeid om eikels op de grond te vinden. Mensen zijn zondag welkom om de eikels netjes in bakjes te verzamelen. Daar kan controle op komen.

Zodat niemand een eikel steelt? Nee, zodat boomkwekers weten dat de eikels wel degelijk van het Zoniënwoud komen. EC

De actie start zondag aan de toegangspoort van het Arboretum in Tervuren, ter gelegenheid van de Dag van het Zoniënwoud.

Beeldcolumn. Kim en Wauter gaan om de beurt aan de haal met de actualiteit

Energiecrisis. Hoe Brusselaars de hoge prijzen te lijf gaan

Het is soms wat zoeken hoe ze te leggen, maar zonnepanelen zijn vandaag een goede investering om de elektriciteitsrekening te doen dalen.

‘Ik ga mijn koer als koelkast gebruiken’

Iedereen kijkt momenteel jaloers naar de enkelingen die een paar jaar geleden al beslisten ‘off the grid’ te leven. Maar ook voor wie dat niet is weggelegd, zijn er behalve dikke truien heel wat manieren om op de energiefactuur te besparen: van een scherp afgestelde gasketel tot een leven zonder koelkast. door Sara De Sloover foto’s Saskia Vanderstichele

Waarom ze voor hun nieuwbouw in Jette in een zonneboiler en warmte pomp hadden geïnvesteerd? Drie jaar geleden kregen duurzame-energieconsulent

Jonathan Fronhoffs en zijn vrouw Dominique Barrat de vraag nog geregeld. “Nu hoor ik vaak: ‘Had ik dat ook maar gedaan’,” glimlacht Fronhoffs, terwijl we met een kop thee in de aangenaam warme woonkamer zitten. “Alleen al in de afgelopen maand heb ben drie vrienden me gebeld voor advies.”

Van op de oprit van het gezin viel eerder meteen de buitenbak van de warmtepomp op, die een beetje op een fors uitgevallen airconditioning lijkt. Aan de achterkant van de woning liggen twee soorten zonnepanelen op het dak: klassieke voor de stroom, en thermische om het water van de zonneboiler op te warmen. Alles samen maken ze dat het gezin Fronhoffs-Barrat een groot deel van het jaar redelijk autonoom kan leven, en er nu letterlijk warmpjes bijzit. Gas komt er niet meer aan te pas.

“Al wie het enigszins kan betalen, moet zo snel mogelijk zonnepanelen leggen,” zegt Fronhoffs. “Je bespaart niet alleen op je verbruik, maar je krijgt in Brussel ook nog groenestroomcertificaten. Daarmee betalen wij dezer dagen zowat driekwart van onze flink gestegen elektriciteitsafrekening.”

Want voor stroom die ze na zonsonder gang gebruiken betalen Fronhoffs, Barrat en hun vier kinderen wel, nu de teller sinds eind 2021 niet meer terugdraait. “We zetten dus zo veel mogelijk apparaten overdag aan,” zegt Barrat.

Tijdschakelklok

In hun nieuwbouwwoning – met de tuin die ze al zo lang zochten – besliste het koppel

ook de verwarming anders aan te pakken, want dat is de grootste energieverbruiker in een woning. Fronhoffs: “Als het niet efficiënt genoeg was geweest, zou ik ontslagen worden (lacht).” Barrat: “Het past in onze levensstijl: we hebben ook droogtoiletten bijvoorbeeld.”

Verwarmen doen ze nu via een zonneboi ler, warmtepomp en een watervat, dat Fronhoffs laat zien in de technische ruimte op de gelijkvloerse verdieping. “Ik heb daar lang over getwijfeld,” zegt hij. “Toen was er nog geen sprake van hoge gasprijzen. Het was puur om van de fossiele brandstoffen af te stappen. Het water in een zonneboiler wordt opgewarmd door de zon, via leidingen die het water langs thermische zonnepane len sturen. Op een zonnige koude dag als vandaag haalt die nog makkelijk 60 à 70 graden, in de zomer warmt het water geregeld tot 110 graden op.”

“Traditioneel wordt een zonneboiler enkel gebruikt om douchewater mee op te warmen. Maar zodra er ook maar een beetje zon is, kun je water tot 35 graden opwar men: te koud voor de douche maar nog prima voor verwarming.”

“Daarom hebben wij zonneboiler en warmtepomp aangesloten op één vat, en werken zij eigenlijk complementair. Als er genoeg zon is, van april tot oktober-novem ber overdag meestal, draait het systeem puur op de zonneboiler. Als er niet genoeg is –‘s avonds, maar bijvoorbeeld ook als het dagenlang regent in de zomer – dan springt de warmtepomp bij. Die is eigenlijk een soort van omgekeerde airco, want ze haalt haar warmte uit de buitenlucht.”

De familie Fronhoffs-Barrat heeft enkel op bepaalde tijdstippen warm water. “In de warmtepomp is een kalender ingebouwd,” legt Fronhoffs uit in het technische lokaal. “Iedereen met een elektrische boiler zou

Jonathan Fronhoffs besliste jaren geleden al om in zijn nieuwbouw woning de verwarming anders aan te pakken en los te komen van fos siele brandstoffen.

“Een boiler warmt het water vaak nodeloos de hele dag tot 50 à 60 graden op. Met een tijdschakelklok kan je tussen de 150 en 500 euro per jaar besparen”

Jonathan Fronhoffs

Duurzame-energieconsulent

daar trouwens best over nadenken. Zo’n boiler warmt het water vaak nodeloos de hele dag tot 50 à 60 graden op. Zet er een tijdschakelklok op, een soort tussenstuk dat maar op bepaalde tijdstippen stroom doorlaat. Zo kan je momenteel makkelijk

Angelos Koutsis

Beleidsmedewerker groene warmte en energie-efficiëntie Bond Beter Leefmilieu

tussen de 150 en 500 euro per jaar bespa ren, afhankelijk van de grootte en het type boiler.”

Hij laat nog een andere stekker zien, die je kunt verbinden met je wifi-netwerk. “Daarmee kun je vanaf je telefoon uursche ma’s instellen. Dat kan als je je thermostaatkranen vervangt trouwens ook voor verwarming. Dan kun je kiezen welke kamer je verwarmt.”

Energiegemeenschap

Een ‘hardnekkige mythe’ waarmee de energie-expert toch bijzonder graag komaf wil maken: dat je je verwarming ’s nachts best niet helemaal uitzet. “Het zou zogezegd veel meer energie kosten om je woning helemaal opnieuw op te warmen, maar dat is complete quatsch. Als ik opleidingen geef, leg ik het vaak zo uit: als je ’s middags een brood bakt en ’s avonds een pizza in de oven wil steken, laat je die oven in de tussentijd toch niet op 80 graden aan? Zet dus de verwarming uit ’s nachts of als je er niet bent. Let er alleen dat de temperatuur in keuken of badkamer niet onder de 12 graden duikt, om condensatieproblemen te vermijden.”

“Kies hobby’s waarbij je minder stroom of gas moet verbruiken. Je kunt een boek lezen in plaats van tv te kijken”

Energiecrisis. Hoe Brusselaars de hoge prijzen te lijf gaan

De installatie in Jette is dan wel af, definitief is ze nog niet. Samen met een paar buren is Fronhoffs bezig een energiege meenschap op te zetten. “Met twee andere buren die ook zonnepanelen hebben, en een tiental buren zonder. Wij, de producenten, zouden onze energie kunnen verkopen tegen een bedrag dat hoger ligt dan de prijs die we krijgen als we injecteren op het net, bijvoorbeeld 25 eurocent per kWh. Voor onze buren die de stroom kopen, is dat nog altijd maar de helft van de prijs die ze normaal betalen. Iedereen zal daarbij winnen. En die energiegemeenschap kan later sowieso uitgebreid worden natuurlijk.”

Barrat: “Want we weten dat we uiterst geprivilegieerd zijn, en al zeker tegenover mensen die nu in een slecht geïsoleerde huurwoning leven.” De nieuwbouw in Jette is inderdaad een uitzondering: minder dan een procent van het Brusselse woningbestand is jonger dan tien jaar. Het Brussels gewest telt relatief veel oude woningen die allesbehalve energiezuinig zijn. Zeven op de tien woningen dateert van voor 1945.

Uit een studie van technologiefederatie Agoria en de Universiteit Gent waarover BRUZZ deze week bericht, blijkt dat ongeveer zestig procent van de Brusselse eigenaars een klimaatvriendelijke renovatie van de eigen woning wel kan betalen. Als we er rekening mee houden dat ongeveer vier op de tien Brusselaars in hun eigen woning wonen, betekent dat dus ongeveer een kwart van het woningbestand op vrij korte termijn kan overschakelen van de nu peperdure fossiele naar hernieuwbare energie.

Hout of een gasbudget

Maar zelfs voor wie bereid is om te investeren in zonnepanelen en een warmtepomp

lukt de installatie niet meer voor de winter arriveert. “Voor sommige onderdelen van warmtepompen zijn de levertijden intussen opgelopen tot tien à twaalf maanden,” zegt Fronhoffs.

In de tussentijd kun je je bestaande verwarmingsinstallatie wel zo efficiënt mogelijk maken. Net zoals veel overheids instellingen kun je je thermostaat een graad lager zetten, een maatregel die bij gasverwarming al zeven procent kan besparen.

“Al veel minder bekend is dat je nog eens vijf procent van de factuur af kan schaven door de afgiftetemperatuur van je gascon densatieketel te verlagen van 80 naar 60 graden,” zegt Angelos Koutsis, beleidsmede werker groene warmte en energie-efficiëntie bij de Bond Beter Leefmilieu. “Zeker in goed geïsoleerde woningen kun je die wat lager zetten, al schakel je daar best een expert voor in. En die kan de installatie dan ook goed waterzijdig inregelen.”

Pardon? Negen op de tien centrale verwarmingssystemen in Europa zouden slecht ‘waterzijdig ingeregeld’ zijn. “Dat betekent concreet dat de toevoer van warm water naar de radiatoren niet correct is ingesteld,” legt Koutsis uit. “Daardoor zijn de radiatoren die zich het dichtstbij bevinden het snelste warm, terwijl diegene het meest veraf liggen trager opwarmen. Om overal de gewenste temperatuur te bereiken, moet de temperatuur in de centrale ketel omhoog en moet die langer werken, en dat jaagt de totale factuur de hoogte in. Door dat beter af te stellen kan je opnieuw 5 à 15 procent aan energie besparen.”

Veel Brusselaars overwegen echter drastischere stappen. BRUZZ berichtte eerder al dat de verkoop van stookhout in Brussel verdrievoudigd is. Fadoua El Ouakili

uit Laken bijvoorbeeld heeft net tweede hands een houtkachel op de kop getikt.

“We verwarmen sowieso enkel de woonkamer en aangrenzende keuken. De prijs van stookolie – we gingen toch uit van 2.000 euro voor de komende winter – is zodanig gestegen dat ik wel naar alternatie ven moest zoeken. Het is een noodoplossing: ik weet dat er heel veel fijn stof vrijkomt, en het is ook gevaarlijker, zeker omdat we bij mijn moeder zijn ingetrokken die aan dementie lijdt.”

“Hernieuwbare energie is het ideaal, maar daarvoor moet je ook een aantal investeringen doen,” zegt El Ouakili. “Dat kon ik allemaal niet zo snel uitrekenen, en de prijzen van alle facturen stegen plots in één keer. Nu verwacht ik ongeveer 1.200 euro te betalen voor kachel en stookhout samen.”

Cathy Allaert uit Laken heeft zichzelf dan weer een gasbudget van 300 euro per maand opgelegd. “Ik hou maandelijks de prijsfiches van gas in de gaten. Ik heb 65 kubieke meter gas nodig per maand om te koken en dagelijks te douchen. Daar wil ik niet op besparen. Daarnaast kan ik nu gedurende zes maanden 130 kubieke meter verbruiken om te verwarmen. Dalen de prijzen, dan kan ik wat meer verwarmen, stijgen ze, dan verwarm ik minder.” Allaert vermijdt zo alvast wat veel Brusselaars misschien nog het meest dwars zit: de onzekerheid over het bedrag dat ze straks moeten betalen.

“Zet de verwarming uit ’s nachts of als je er niet bent. Laat de temperatuur niet onder de 12 graden zakken, om condensatieproblemen te vermijden”

Jonathan Fronhoffs

Duurzame-energieconsulent

Radiatorfolie

Expert Koutsis van de Bond Beter Leefmilieu heeft nog een paar slimme tips in huis. “Plaats radiatorfolie achter de radiatoren. Die kost maar een paar euro’s en weerkaatst 95 procent van de stralings warmte die anders zou worden afgegeven aan de buitenmuur, en houdt die binnens huis.” Koken doe je best met het deksel op de pot. “En ledlampen gaan veel langer mee dan spaarlampen. Je kunt er makke lijk 45 procent mee besparen.”

Fronhoffs wijst ook op het sluipverbruik van toestellen. “Een hifi-installatie met versterker die op stand-by blijft staan kost je met de huidige energieprijzen 35 euro per jaar bijvoorbeeld, bij een tv of computer is dat natuurlijk nog meer. Investeer in een stekkerblok met schakelaar waarmee je al die toestellen in één keer kunt aan- en uitzetten.”

De ongeziene energiecrisis zorgt ervoor dat mensen nog veel verder gaan. Zo laat een man op Facebook weten zijn verwarming thuis afgesloten te hebben, en vraagt hij tips voor plekken in de stad om de dag verwarmd door te komen. Zelf denkt hij aan bib Muntpunt – “gratis kranten en tijdschriften” – de Bibliothè que Artistique – “lekker warm met veel kunstboeken” – en het Exki-filiaal aan de Beurs – “prijs: één koffie en gratis kranten”. In de reacties raden mensen hem de shopping- en gemeenschapscen tra aan, wasserettes of een abonnement

op een zwembad, waar je dan ook terechtkan om te douchen.

Molenbekenaar François Demeulenaere overweegt dan weer ernstig om zijn koelkast deze winter uit te zetten. “Momenteel is het nog te warm, dat is gunstig natuurlijk qua verwarming. Maar als de temperatuur overdag onder de 10 à 12 graden zou duiken, ga ik het proberen. Ik ben alleen staande, leef sowieso zonder diepvries en koop heel lokaal. Ik heb hier wel wat houten kistjes en plastic kratten die ik zou kunnen gebruiken om mijn voeding op mijn koertje in op te slaan. Mensen zijn het gewoon een beetje kwijt om zo te leven.”

Ook Koutsis heeft nog een tip, al is hij een beetje terughoudend om die ook te geven.

“Dit zijn structurele problemen waarvoor geen mirakeloplossing bestaat en structurele maatregelen van de overheden nodig zijn. Iedereen die dat kan moet zeker eerst investeren in de langetermijnoplossingen.” Maar vooruit dan: “Kies voor hobby’s waarbij je minder stroom en/of gas moet verbruiken. Je kunt bijvoorbeeld een boek lezen in plaats van tv te kijken. En behoud de positieve ingesteldheid. Zoals onze poets man Abdel zegt: ‘We gaan deze winter met de hele familie knus bij elkaar zitten onder een dekentje’.”

FACTURE ÉNERGÉTIQUE DES BRUXELLOIS : LES BONS PLANS

FR Alors que les prix de l’énergie explosent, nombreux aspirent à l’autosuffisance. Les distributeurs de panneaux solaires et de pompes à chaleur n’arrivent plus à répondre à la demande. « Il est recommandé d’installer au plus vite des pan neaux solaires », dit le consultant en énergie Jonathan Fronhoffs. Pour ceux qui n’ont pas les moyens, une chaudière à condensation au gaz et des tuyaux d’eau bien paramétrés permettent de baisser sa facture de gaz de 10 à 20 pourcents. Mais de nombreux Bruxellois sont prêts à opter pour une vie sans réfrigérateur ou une vie nomade.

HOW BRUSSELS RESIDENTS CAN SAVE ON THEIR ENERGY BILLS

EN With energy prices going through the roof, everyone is looking for ways to live “off the grid”. “Anyone who can afford it should install solar panels as soon as possible,” says energy consultant Jonathan Fronhoffs. For homes where that is not an option, there are ways to save on energy bills other than wearing thick jumpers. For example, making sure your gas condensing boiler and water pipes are properly adjusted can save you 10 to 20 per cent on your gas bill. But a lot of Brussels residents plan to go further to avoid having to turn on the heating: from living without a fridge to living on the move.

Verwarmen doet het gezin Fronhoffs-Barrat nu via een zonne boiler – hier op de foto – een warmtepomp en een watervat.

De buitenbak van de warmtepomp van de woning van Jonathan Fronhoffs in Jette.

De luidste roepers

Bram Van Renterghem

Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

De wijken in Brussel autoluw maken, gaat niet van een leien dakje. Terwijl het algemene idee nog op gejuich en een Europese prijs onthaald werd, leidt de con crete invoering ervan tot weer stand. Die vertaalt zich in peti ties, bedenkelijke enquêtes, woelige gemeenteraden en zelfs sabotage. Hoe breed gedragen het verzet werkelijk is, weet nie mand, maar het staat vast dat de luidste roepers goed gehoord worden.

Molenbeek zwichtte als eerste onder de druk, en stopte al na drie weken de test met een ver keersfilter in de Martiemwijk. Daarna volgde Anderlecht, dat het circulatieplan in Kuregem na twee maanden weer introk. In tussen staat ook het mini-circu latieplannetje in de Lecharlier wijk in Jette ter discussie, en is het nog maar de vraag of het au toluw maken van de Dielegem wijk het schepencollege van deze week in Jette zal overleven. Andere gemeenten die het plan nog moeten invoeren zien nu wat er gebeurt, en kondigen graag en gretig aan dat ze het in hún ge meente zeker zover niet willen laten komen. Dat is al het geval in Evere en in Ukkel. Op gewest niveau vertelt PS-voorzitter Ah med Laaouej dan weer dat An derlecht de juiste beslissing nam door het plan in te trekken –daarbij opgejaagd door de PVDA.

Soms is de kritiek op de circula tieplannen terecht. Zo kon de participatie vooraf beter, werd onvoldoende de dialoog aange gaan, zijn sommige ingrepen verkeerstechnisch niet de juiste of valt de invoering van het plan ongelukkig samen met werken. Maar soms gaat het gewoon om een chauffeur die van zijn oren maakt omdat hij nu vijf minuten moet omrijden, niet meer naast zijn voordeur kan parkeren of wat langer in de file staat.

Een deel went aan de nieuwe si tuatie, een ander deel protes teert, of organiseert zich in groe pen zoals L’automobiliste en a marre! – op Facebook goed voor 43.000 leden – en laat luid en soms agressief van zich horen op gemeenteraden. Een klein deeltje gaat nog verder en uit bedreigin gen op sociale media, zet ver keersborden in de voortuin van Anderlechts burgemeester Fabri ce Cumps (PS) of breekt op eigen houtje verkeersfilters af. Dat politici hun beleid nu op die laatste groep mensen afstem men, is een kwalijke zaak. Daar werd in het Oude Griekenland al voor gewaarschuwd. Polybius noemde het de ochlocratie, of de heerschappij door de meute. Voor hem was het de ontaarde versie van democratie, waarbij een overheid gestuurd wordt door de (tijdelijke) opvattingen van een menigte die vooral aan zichzelf denkt, en er niet voor te rugdeinst instellingen te intimi deren. In een echte democratie staat het algemeen belang voor op, zei hij, en temperen tijdro vende democratische procedures al te impulsieve beslissingen. Natuurlijk: het kan best zijn dat de brede bevolking tegen een cir culatieplan is, iets wat zeker in

autominnend Ukkel of Water maal-Bosvoorde niet ondenk baar is. Als men daar geen doortastend Good Move-plan wil: so be it. Maar democratisch verkozen gemeentebesturen die wel zo’n plan wilden en dat nu ook uitvoeren, mogen niet bij het minste zuchtje tegenwind over stag gaan. Paradoxaal genoeg is net dat ook democratie.

Daarom is de lof voor het bestuur van de Stad Brussel terecht. Ook dat krijgt af te rekenen met felle tegenstand en doemberichten over vertrekkende middenstand – maar het zet toch door. Dat doet niet alleen schepen voor Mobiliteit Bart Dhondt (Groen), maar ook burgemeester Philippe Close (PS) en schepen voor Eco nomische Zaken Fabian Main gain (Défi). Zij verdedigen coali tiebreed hun circulatieplan, iets wat niet gebeurde in Anderlecht en Molenbeek – met het bekende resultaat tot gevolg.

In Gent heeft die aanpak alvast geloond. Schepen voor Mobiliteit Filip Watteeuw (Groen) haalde na de invoering in 2017 vier keer zoveel stemmen, en nu is er nau welijks nog een Gentenaar te vin den die wil terugkeren naar vroe ger. En vergis je niet: ook in Gent was het verzet bij de midden stand erg groot, werd Watteeuw met de dood bedreigd, werden bakfietsers ratten genoemd. Dat men nu denkt dat het ergens in herent Gents of Leuvens is om de auto wat vaker aan de kant te la ten, toont net aan hoe efficiënt zo’n circulatieplan wel is. Dat de andere Brusselse gemeenten les sen kunnen trekken uit Kure gem, valt niet te betwijfelen. Maar hopelijk trekken ze ook les sen uit de steden waar het wel gelukt is.

“Democratisch verkozen besturen mogen niet bij het minste zuchtje tegenwind overstag gaan”

Gemeentebesturen moeten democratie niet verwarren met het slaafs volgen van de luidste roepers. Zeker niet als het gaat over mobiliteit.

Anderlecht trok het circulatieplan in Kuregem na twee maanden weer in.

Wat gebeurt er met het hout van omgevallen en omgehakte bomen?

Er zijn strenge voorwaarden om bomen te kappen.

Maar soms kan het niet anders en wordt het hout verkocht.

de klimaatopwarming, maar ook bij ziektes. Door ruimte te creë ren kunnen er nieuwe soorten worden aangeplant. Daarenbo ven kan er zo op natuurlijke wijze verjonging optreden, of kunnen sommige bomen net sterker en hoger doorgroeien.

Luana Difficile

zoekt elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Simon uit Ganshoren. Volg ook de Instagram pagina voor Luana’s Big City verhaal op donderdag.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Brussel.

We hebben in Brussel heel wat bomen op ons grondgebied staan, vooral dankzij het Zoniën woud. Hoewel sommige daarvan al heel oude Brusselaars zijn, is ook het leven van een boom ein dig. Ze kunnen worden gekapt of ze vallen bij een storm weleens om. En dan krijg je Brussels hout, met veel mogelijkheden. Een boom kappen mag niet zo maar. Leefmilieu Brussel heeft voorwaarden opgesteld rond wanneer dat toegelaten is. Dat kan als een boom te oud is of aangetast door weersomstandig heden en zo een gevaar kan vor men voor voorbijgangers. Daar naast wordt er ook gewerkt aan bomendiversiteit in parken en bossen. Dat is belangrijk voor de biodiversiteit, in de strijd tegen

Zo wordt er dus elk jaar op een doordachte manier beslist een aantal bomen te kappen. In het geval van het Zoniënwoud levert dat best wel wat hout op. Het Brussel Gewest organiseert daar om elk jaar in oktober een open bare houtverkoop. Jammer ge noeg wordt bijna negentig procent van dat hout opgekocht door Aziatische houthandelaars.

De opbrengst van die verkoop wordt wel gebruikt voor het on derhoud van onze groene ruim ten, maar het blijft een spijtige ecologische misstap.

Toch is er een relatief nieuwe lo kale speler op de markt die daar verandering in wil brengen. Het coöperatief Sonian Wood hoopt elk jaar steeds meer hout te kun nen opkopen en het hier te hou

den, om het ter plekke te verwer ken tot meubels of vloeren en daarna lokaal door te verkopen.

“De voorbije twee jaar is het ons gelukt om via die verkoop hout te kopen uit het woud, dat afkom stig was van omgevallen of zieke bomen,” vertelt Stephan Kam pelmann, medeoprichter van So nian Wood. Ze hopen het per centage van hout dat ze kunnen opkopen elk jaar te zien stijgen. Ook voor bomen die niet uit het Zoniënwoud komen, wordt ge

De sperwer, een drieste vogelvanger

Ze zijn dol op verrassingsaanvallen, en die voeren ze geregeld in Brusselse tuinen uit. De snelle sperwer is een drieste jager, zo mocht een collega onlangs ervaren.

Luid paniekerig getjilp trok op een zonnige vooravond de aan dacht van collega en lay-outer Heleen Rodiers. Toen ze door het

raam van haar huis dicht bij het Meudonpark in Heembeek keek, bleek een roofvogel een vogeltje op de tuinmuur vast te pinnen.

Zijn scherpe klauwen gaven het vogeltje, waarschijnlijk een mus, geen schijn van kans. Het werd een tafereel dat in horrorfilms past en na afloop was er volgens Heleen niets meer terug te vin den van het vogeltje, “op een paar pluimpjes na dan” “In zo’n geval mag je er zeker van zijn dat het om een sperwer gaat,” zegt bioloog Olivier Beck van Brussels milieuagentschap Leefmilieu Brussel. “Andere roofvogels nemen hun prooi eer der mee om ze op een beschutte plaats naar binnen te spelen.”

Sperwers kunnen hun prooi bliksemsnel verrassen.

Sonian Wood probeert lokaal hout op te kopen en hier te verwerken. “Zo werden vijf zieke eiken nog parket in een Brusselse woning.”

probeerd ze ecologisch en circu lair te verwerken. “Het Gewest en de gemeenten werken samen met privébedrijven die oude of omgevallen bomen komen ver wijderen als dat nodig is,” zegt Kampelmann. “Meestal wordt dat hout verwerkt tot houthaksel of biomassa om energie op te wekken. Maar we krijgen steeds meer aanvragen binnen of wij niets met die bomen kunnen doen. We kopen de bomen dan op van die privébedrijven. Zeker

de dag na een storm krijg ik ver schillende aanvragen binnen. Helaas kunnen we niet met elke boom aan de slag. Zo moet de diameter van de stam breed ge noeg zijn om te verwerken in de zagerij. Ook kunnen de kosten hoog oplopen, om een boom uit ingesloten binnentuinen te hij sen. Maar soms lukt het dan toch. Onlangs werden vijf zieke eiken in Ukkel nog parket in een Brusselse woning. En dat blijft toch wel erg bijzonder.” LD

Foto’s bevestigen dat de jager van dienst een jonge sperwer, met een nog vrij bruin veren kleed, was.

De roofvogel eet inderdaad vrij wel uitsluitend zangvogels. Becks collega-bioloog Mathias Engelbeen: “Mannetjes zijn klei ner en hebben een voorkeur voor mezen, vinken en mussen. Vrouwtjes zijn een stuk groter en gaan eerder voor lijsters en dui ven. Dat zorgt ervoor dat ze geen te grote voedselconcurrenten zijn van elkaar.”

Sperwers worden tegenwoordig

best vaak in Brussel waargeno men. “Ze vertoeven liefst in (half) open gebieden zoals tuinen en parken,” zegt Engelbeen. Daar voeren ze graag bliksemsnelle verrassingsaanvallen uit, vaak om vogels aan een voedertafel te verschalken – al was dat in Heembeek niet het geval. Zo ge vreesd is de jagende sperwer in tussen dat huismussen er de af gelopen jaren steeds schuwer door geworden zijn. SDS

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

MEER BRUZZ

Maak mee het nieuws

Zit je klas vol verhalenvertellers, meningen en ideeën? Dan ben je de leerkracht van een klas vol geboren reporters en zijn wij op zoek naar jou!

Alle info op BRUZZKet.be/KLIK

De laatste paardenslager

Ooit was paardenvlees een Brusselse specialiteit, maar vandaag is Geert Vermeire de laatste paardenbeenhouwer tot ver buiten de hoofdstad. Deze week op BRUZZ tv en online

Kies je platen Samen met je vereniging of je bedrijf kies je een hele week lang de platen in d’Office. Stuur snel een mailtje naar Séverine!

Inschrijven via bruzz.be en luister dagelijks tussen 10u en 12u

‘Met ons willen ze wel praten’

Steeds meer Brusselse jongeren raken bij de drughandel betrokken. Hoe haal je hen uit de spiraal van drugtrafiek en -geweld? In Amsterdam werken ze met ‘credible messengers’, begeleiders die zelf uit een probleemcontext komen en de weg naar een ander leven vonden. “Veel jongeren willen niet met andere hulpverleners praten.” tekst en foto’s Jasmijn Post

Vince* komt het schoolplein op, flinke tred, sporttas over de schouder. Randell Thorpe klopt hem joviaal op zijn schouder. Deze avond eten ze samen met jongeren uit het Gein – een woonwijk in Amsterdam Zuidoost – in een voormalig schoolgebouw. De jongens – eind tienerjaren, soms prille twintigers – komen uit het netwerk van Thorpe en zijn collega Ramanda, die beiden in Zuidoost werken met jongeren. Afgelopen zomer maakten ze al samen muziek in een van de oude klaslokalen, vandaag beluisteren ze elkaars rapnummers.

Thorpe was al als jongerenwerker aan de slag en volgde dit jaar de opleiding tot credible messenger van het netwerk Adamas, dat ervaringsdeskundigen, criminologen, psychologen en andere professionals van Amsterdam samenbrengt. Een credible messenger is iemand die de straat goed kent, die ingebed is in de wijken, en die jongeren kan inspireren uit de criminaliteit te stappen of te voorkomen dat ze daarin verzeild raken door in te zetten op hun talenten. Het zijn brugfiguren die hun geloofwaardigheid

ontlenen aan hun eigen verleden. Ze kunnen bijvoorbeeld uit eerste hand vertellen hoe het leven is binnen de muren van de gevangenis, of ze zijn in een probleembuurt opgegroeid die ze door en door kennen.

Het initiatief ontstond door zorgen over Amsterdamse jongeren die op steeds jongere leeftijd wapens bezitten. De misdaadcijfers daalden weliswaar, maar de incidenten waren heviger. “Hoe jonger je bent, hoe minder je een idee hebt wat de consequen ties van je daden zijn, dat maakt het makkelijker om iets heftigs te doen,” zegt Robin van den Maagdenberg van opleidings centrum Your Lab, samen met het Actiecentrum Veiligheid en Zorg initiatiefnemer van Adamas. Ze lieten zich inspireren door de credible messengers-beweging uit de VS, die recidive wil tegengaan. Ex-gedetineerden spelen daarin een sleutelrol: ze keren terug naar hun wijk als mentor.

Maar in Amsterdam gaat Adamas nog verder. Die opleiding tot credible messenger gaat er niet alleen over talenten van jongeren ontwikkelen, maar duikt ook in mogelijke blinde vlekken van de mentoren zelf. Zo kunnen de brugfiguren bijvoorbeeld op pad

gaan met een politieagent. Op die manier staat de credible messenger niet alleen, maar kan die terugvallen op een breder netwerk van professionals.

Rolmodellen

Thorpe groeide zelf ook op in het Gein, waar zijn moeder terechtkwam toen ze van Suriname naar Amsterdam Zuidoost verhuisde. Omdat zijn vader afwezig was, moest zijn moeder extra hard werken. Thorpe kent de wijk erg goed, hij woont en werkt er ook vandaag nog. In de binnentuin van het huizenblok leerde hij voetballen onder het toeziend oog van de buren. Als jonge tiener bracht hij heel wat tijd op straat door. Hij trok ’s avonds, met andere jongeren uit de buurt naar het metrostation Gein. Daar zag hij ’s avonds de jongens met dure auto’s en nieuwe schoenen verschij nen. “Dan werd de sfeer wat grimmiger. Rond die tijd werd ik vaak naar huis geschopt,” herinnert Thorpe zich.

Twee van de oudere jongens die hij er kende rappers en neven van elkaar, kwamen om bij schietpartijen, in 2012 en 2013.

Randell Thorpe groeide op Amsterdam Zuidoost, vandaag werkt hij er zelf met kwetsbare jongeren.

Bovendien waren ze bekende personen in de buurt. De schok was groot. Het maakte diepe indruk op Thorpe: “Het waren echte familiemannen en rolmodellen die in het verkeerde milieu terechtkwamen,” zegt hij. Vandaag is Thorpe voor de jongeren een rolmodel, maar wel met de juiste connecties.

De opleiding tot credible messenger gaf Thorpe toegang tot een nieuw netwerk, dat hem toelaat om bij de juiste personen hulp te zoeken. En dat is een groot verschil met wat hij als jongerenwerker meemaakte. Toen moest hij soms een paar weken wachten voor hij de juiste persoon te pakken kreeg. Vandaag kan hij met zijn vraag terecht in de groepschat van Adamas. Ook buiten de kantooruren krijgt hij zo snel telefoonnum mers van hulpverleners. Onlangs nog kon hij zo iemand snel in de crisisopvang plaatsen.

Bovendien staat hij in contact met creatie velingen die de jongens met hun ambities

kunnen helpen. Thorpes eigen specialiteit is de drill rap, een genre waarbinnen de zangers vaak gewelddadige teksten gebrui ken en regelmatig wapens laten zien. “Ik ga met hen de studio in en probeer ze ervan bewust te maken dat muziek een prima manier is om je gevoelens te uiten, maar dat het niet op een agressieve manier hoeft.”

Kariem* is een voorbeeld van hoe het wel kan. De vijftienjarige scholier kwam deze zomer drie weken lang naar het klaslokaal om muziek te maken – zolang zijn zomerjob in de supermarkt het toe liet. “Er was altijd een positieve vibe hier,” zegt hij. “We gingen eerst lunch halen en dan aan de slag met de beats en de teksten. Ik ben moeilijk met teksten. Meestal gaan ze over de liefde.”

Kan het Amsterdamse voorbeeld een model zijn voor Brussel? Want ook hier lopen heel wat kwetsbare jongeren het risico om in de criminaliteit te verzeilen. In

verschillende politiezones stijgt jaar na jaar het aantal druggerelateerde feiten. En ook het druggeweld neemt toe. Oud-Molenbeek is een hotspot, maar ook elders in het gewest nemen de problemen toe.

In het rapport ‘Richting een aanpak van jeugddelinquentie’ uit 2018 zitten elemen ten voor een gelijkaardige aanpak. Dat rapport kwam er onder supervisie van Benoît Van Keirsbilck, zelf directeur van Defence for Children International (DCI) België.

De schrijvers van het rapport stellen zelf ook ‘brugfiguren’ voor, die verschillende actoren moeten samenbrengen. Want er zijn in Brussel heel wat organisaties die via projecten met jongeren werken, zoals preventiedienst Bravvo, de jeugdhuizen, de Brusselse Organisatie voor de Emancipatie van Jongeren D’Broej, de bemiddelaars van AMO, de straathoekwerkers van JES, maar is er een gebrek aan overzicht.

Vroege preventie

Khalid Eladdaoui van D’Broej beseft het belang van vroege preventie. De rol van de ouders is doorslaggevend, maar in de Peterboswijk zijn er veel eenoudergezinnen. De ouders kunnen niet altijd alles in de gaten houden. Bovendien kunnen jongeren ook in een veilige omkadering – hobby’s, op school – iemand tegenkomen die duizend euro per week verdient. “De verleiding is groot.”

Ervaringsdeskundigen zijn nochtans niet nieuw voor D’Broej. “Tijdens de jaarlijkse zomervakanties naar de bergen gaan er altijd een paar ‘anciens’ uit de wijk mee,” zegt hij. Sommigen zijn in aanraking geweest met Justitie, anderen niet. “Het is altijd goed om rolmodellen te zien die een voor een andere weg hebben gekozen dan de criminaliteit.”

De problematiek gaat volgens hem breder dan jeugdwerk: “De jongeren willen consumeren. Heel snel en heel veel. Het model van naar school gaan en werken tot aan het pensioen heeft zijn aantrekkelijkheid verloren. Ze willen tijd en reizen en geld genoeg hebben, zelf ondernemer worden.”

Daarnaast ervaren sommige jongeren ook tegenstand. “Sommigen wilden een snackbar, nightshop of winkel openen, maar kregen geen vergunning. Dus maakten ze andere plannen en willen ze een miljoenen omzet. Ik zeg hen vaak dat ze zoveel kwaliteiten hebben: hoe ze het product zoeken en aan de man brengen. Doe dat met dingen die legaal zijn!”

Er zijn dus wel initiatieven, maar vandaag is er volgens Van Keirsbilck nog niets

Samenleving. Hoe Amsterdam kwetsbare jongeren via brugfiguren op weg helpt

“Eerst lagen mijn dromen meer aan de slechte kant, maar dit netwerk geeft me mensen om op terug te vallen”

Vince Amsterdamse jongere

Kariem nam tijdens de zomermaanden een rapnummer op met begeleiders Randell en Ramanda.

gebeurd dat in de richting van een duidelijker preventiebeleid voor jongeren gaat. “De initiatieven blijven verdeeld en niet holis tisch, zoals wij zouden aanbevelen.” Ook een netwerk om kennis van verschillende professionals samen te brengen bestaat niet.

En precies dat netwerk is een belangrijke troef van Adamas. Tijdens de activiteiten komen de jongeren in contact met de politie of andere instanties waar ze anders niet zomaar mee in aanraking zouden komen. En door de contacten van de credible messengers kunnen de jongeren hun talenten verder ontwikkelen: het gaat van koks tot dj’s, van rappers tot fotografen.

De credible messengers maken vaak al snel een verschil, zegt Thorpe. “Dat zie je bij jongens die niet in contact willen komen met andere hulpverleners, maar wel met ons.” Tegelijkertijd weet hij ook dat het niet mogelijk is om alle risico’s te vermijden. Hij is tevreden als jongeren met kleine stapjes vooruitgaan: ze komen op tijd op school, ze nemen contact op met een familielid met wie ze lang niet hebben gesproken. Of af en toe richt iemand een bedrijf op, zoals Vince, die zelf een paar keer door de politie werd

opgepakt voordat hij Thorpe ontmoette. “Eerst lagen mijn dromen meer aan de slechte kant,” zegt hij daar zelf over. Vandaag heeft hij een nieuw doel. Hij opent zijn Instagram-account. Zwarte hoodies met de letters FTR in het logo: For The Real. De logo’s drukt Vince zelf en voor de professio

nele foto’s kon hij rekenen op een credible messenger. “Het netwerk geeft me mensen om op terug te vallen,” zegt hij. “Het voelde alsof ik dat eerder niet had.”

* Vince en Kariem zijn schuilnamen, hun echte namen zijn bekend bij de redactie

« AVEC NOUS, ILS PARLENT »

FR De plus en plus de jeunes Bruxellois sont impli qués dans le commerce de drogue. Comment les faire sortir de cette spirale ? À Amsterdam, ils ont fait appel à des « credible messengers » (messagers crédibles, NDLR), des accompagnateurs issus du même contexte problématique et qui ont trouvé une porte de sortie. Ces derniers peuvent relater la vie en détention ou leur enfance dans un quartier chaud. Randall Thorpe est un d’eux. Il a grandi dans une situa tion familiale et un quartier difficiles, et aide aujourd’hui les jeunes en difficulté. « Les ‘messagers crédibles’ changent la donne assez vite », dit-il. « Certains jeunes refusent le contact avec les travail leurs sociaux, mais avec nous, ils veulent bien parler. »

“THEY’RE HAPPY TO TALK TO US”

EN More and more young people in Brussels are getting involved in the drugs trade. How do you get them out of that spiral? In Amsterdam, they use credible messengers, facilitators who them selves come from a difficult background but who have managed to create a different life. They are able to give a first-hand account of what life is like inside a prison or perhaps they grew up in a problematic neighbourhood. One of them is Randall Thorpe. He grew up in a complicated home situation and now helps young people with a similar background.

“Credible messengers can often make a difference quickly,” he says. “Boys who don’t want anything to do with social workers are happy to talk to us.”

Ook Ramanda volgde de opleiding tot credible messenger en werkt in Zuidoost.

De slaapkamer. Ismaël Baidji

Ismaël Baidji is tien, woont in Anderlecht en haalt speciaal zijn mangazwaard boven. "Manga's zijn zo wauw. De verhalen, maar ook de tekeningen."

‘Ik wil de baas worden van een onlineboekenwinkel’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij de tienjarige Ismaël Baidji uit Anderlecht, die verslaafd is aan lezen. “Soms zeggen mijn ouders dat ik moet stoppen met lezen omdat ik moet slapen of zo.” door Anke Dirix foto Saskia Vanderstichele

Met wie woon jij hier?

Met mijn ouders en mijn twee broers. Ali is mijn kleine broer en Noury is mijn tweelingbroer, we slapen samen op de kamer. Ik lig boven in het stapelbed, da’s leuk want je kunt de ladder ook als een soort van glijbaan gebruiken.

Gaan jullie samen naar school?

Nee, ik ga in Lennik naar school en Ali hier in de buurt. Noury wordt opgepikt met de bus. Hij heeft een beperking en gaat naar een speciale school, eentje waar het voor hem wat makkelijker is.

Ga je graag naar school?

‘s Ochtends niet, dan wil ik gewoon slapen en heb ik een beetje last van mijn ochtendhu meur. Maar daarna vind ik het meestal wel leuk. Mijn lieve lingsvak is wiskunde, daar ben ik heel goed in.

Wil je later iets met wiskunde doen?

Nee, later wil ik graag de baas zijn van een webshop waarop je allerlei soorten boeken kunt ko pen, een soort van onlineboe kenwinkel. Mijn vader werkt met computers en heeft mij daar al veel over geleerd.

Lees je veel?

Heel veel, vooral manga’s: Dra gonball, Naruto, Dr. Stone ... De boeken die daar op mijn bureau liggen, heb ik net gekocht, de rest komt uit de bib. Een of twee keer per week gaan we daarnaartoe en dan neem ik een tiental boeken mee naar huis. Ik lees elke dag en ik zit ook in een boekenclub.

Soms zeggen mijn ouders dat ik moet stoppen met lezen omdat ik moet slapen of zo, maar meestal blijf ik gewoon verder le zen. Manga’s zijn gewoon zo wauw. De verhalen, maar ook de tekeningen! Alle prenten zijn met de hand getekend en soms lijken ze zo echt en zitten er zo veel de tails in, dat ik het zelfs een beetje ongelofelijk vind.

Woon je hier al lang?

In dit huis wonen we al zeker vijf jaar, maar binnenkort verhui zen we naar een andere plek in Anderlecht. Daar ben ik wel blij om, want mijn moeder zegt dat daar veel kinderen wonen. Hier kennen we de buren eigenlijk niet.

Ga je vaak op stap in Brussel?

Soms ga ik naar Muntpunt, soms naar de boekhandel. En ik ga ook graag frietjes eten bij Tabora. Daar hebben ze van die dikke frieten, dat zijn de beste. Ik be stel meestal een medium met brasil. Maar frietjes zijn niet per se mijn lievelingseten, er zijn veel dingen die ik lekker vind: ijs jes, couscous, pannenkoeken, aardbeien, patatjes. Eigenlijk bij na alles.

Als je vanaf morgen de burge meester van Brussel was, waar zou je dan werk van maken?

Ik zou ervoor zorgen dat er meer van die nieuwe metro’s komen, die maken minder geluid dan die grijze met oranje. Er is veel te veel lawaai in Brussel, mijn broers en ik worden er ‘s nachts zelfs wakker van.

Heb je een lievelingsplek in Brussel?

De Franstalige bib aan SintGuido in Anderlecht. Die is su pergroot en je kan er uit allerlei boeken kiezen: manga’s, strips, romans ...

Ben je dan tweetalig?

Ja, ik spreek en lees Frans en Ne derlands. Dat komt door mijn moeder, die spreekt Frans, Ne derlands, Engels, Arabisch en ik denk ook Spaans. Dat is wel han dig in Brussel. Ze wil graag dat ik ook veel talen leer, daarom ga ik misschien Latijn doen. Het lijkt me wel leuk om op die manier een nieuwe taal te leren kennen.

Meer lezen?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer

Naar een idee van de Volkskrant

« JE VEUX OUVRIR UNE LIBRAIRIE EN LIGNE »

FR Ismaël a dix ans, habite à Anderlecht et partage une chambre avec ses frères Ali et Nouy. Ses endroits préférés sont la biblio thèque et la friterie Tabora. Ismaël dévore aussi une dizaine de livres par semaine, et plus tard, il voudrait ouvrir un magasin de livres en ligne. S’il était bourgmestre, il rendrait Bruxelles bien moins bruyante. « Il arrive même que le bruit nous réveille la nuit mes frères et moi. »

EN Ismaël (10) lives in Anderlecht and shares a room with his brothers Ali and Nouy. His favourite places are the library and the Tabora chip shop. Other than chips, Ismaël consumes a dozen books a week and when he gets older he wants to run an online bookstore. But if he were made the mayor tomorrow, he would make the city a lot quieter. “There is too much noise here, it even keeps my brothers and me awake at night.”

“Mijn moeder spreekt Frans, Nederlands, Engels, Arabisch en ik denk ook Spaans. Ze wil graag dat ik ook veel talen leer”

“I WANT TO RUN AN ONLINE BOOKSTORE”

BIO

• Kato De Boeck en Flo Van Deuren zijn allebei geboren in 1994. De eerste groeit op in Grimbergen, de tweede in Antwerpen

• De Boeck en Van Deuren studeren samen film aan het RITCS in Brussel

• Met haar afstudeerproject Bamboe raakt Van Deuren tot in Cannes, Film Fest Gent en het Short Film Festival in Londen

• Provence van De Boeck gaat in première op het Palm Springs International ShortFest, wint een Ensor voor Beste Kortfilm, valt in de prijzen op onder andere Film Fest Gent en het Brussels Short Film Festival en belandt op de longlist van de Oscars

• Begin 2021 maken ze onder de noemer Floko Films de kortfilm Echo voor de Lockdown-reeks op Eén. De achtdelige reeks Roomies is hun gezamenlijke tv-debuut

‘Lesbisch zijn is onze realiteit, daar is niks statement aan’

Flo Van Deuren en Kato De Boeck leerden elkaar kennen aan het RITCS in Brussel, gingen samen op kot en verwerkten hun ervaringen in Roomies, een serie over twee jonge lesbiennes die in het reine proberen te komen met zichzelf, hun familie en elkaar. “We hebben de personages gefictionaliseerd. Zo interessant zijn we zelf niet.” door Tom Zonderman foto’s Heleen Rodiers

Heej, godverdomme! Jesus, zeg!” Geen paniek, we trappen geen bonje met Kato De Boeck en Flo Van Deuren, ze zijn hun aimabele zelf op het terras van Le Phare du Kanaal, waar de stad in de najaarszon heerlijk zoemt en zindert. En waar een boze fietser net niet gevloerd wordt door de zoveelste autobestuurder met oogkleppen. “Laat het eruit, man!” grijnst Van Deuren. “Ha, zie, prachtig.” De Antwerp se kwam hier net met haar skateboard aan zoeven, na een lift van de NMBS, haar vrouwelijke confrater deed het met een Uber “Als een diva,” jent Van Deuren. “De banden van mijn fiets zijn lek gestoken,” schippert De Boeck. “En de app voor de step werkte niet.”

Dat bruisende Brussel is waar Kato De Boeck en Flo Van Deuren elkaar leerden kennen toen ze zich inschreven aan het

RITCS, waar ze allebei hun interesse in film kwamen cultiveren. Met succes. Met hun afstudeerprojecten deden beide filmmakers een rondje langs (inter)nationale filmfesti vals, tot op Film Fest Gent en in Cannes toe, en vielen ze geregeld in de prijzen. Vorig jaar bundelden ze voor het eerst hun krachten voor de kortfilm Echo in de Lockdown-reeks van Eén.

Met de achtdelige reeks Roomies, die zich mag ontvouwen op Film Fest Gent, vanaf deze week op VRT MAX te zien is en vanaf 17 oktober op Eén, debuteren ze als schrijvers-regisseurs van een tv-serie. Twee studentes interieurarchitectuur, Bibi en Ama (gespeeld door Ahlaam Teghadouini, Nadia uit Grond, en Laura De Geest, die tot nog toe vooral in het theater te zien was), gaan daarin samen op kot in Brussel, in de hoop een betere versie van zichzelf te vinden. De

eerste komt uit een bemiddeld Marok kaans-Tunesisch gezin uit de rand, de tweede is opgegroeid in een getroebleerd eenoudergezin in Brussel. In de bijrollen staan onder meer Martha Canga Antonio, Romy Louise Lauwers en Zouzou Ben Chikha ook prima te acteren.

De twee hoofdpersonages zijn lesbisch, maar pin Roomies daar niet op vast. De serie zoomt in op de zoektocht van jonge twintigers naar identiteit en vriendschap, en hun geworstel met volwassenheid en verliefdheid. Dingen die in se niets te maken hebben met geaardheid. Van Deuren en De Boeck noemen het zelf ‘coming out of age’.

“Roomies gaat niet per se over lesbisch zijn,” knikt De Boeck terwijl ze van haar koffie nipt, “maar over op je eigen benen leren staan, over de relatie met je ouders, over een thuis zoeken en voelen en willen.”

Jullie zaten zelf twee jaar samen op kot in Brussel. Het is makkelijk om Roomies als een autobiografisch verslag daarvan te zien.

FLO VAN DEUREN: We zijn inderdaad vertrokken vanuit onszelf, maar we hebben de personages wel verder uit elkaar getrok ken en gefictionaliseerd. Zo interessant zijn we zelf niet. (Lacht)

KATO DE BOECK: De echte Ama en Bibi zijn niet zo verlegen of zo fars. Tijdens het draaien hebben we wel beseft hoeveel er van onszelf in zit. Elke scène is fictief, maar sommige details kunnen je het gevoel geven dat je je eigen leven aan het vertellen bent.

Bibi is de romantische ziel die nog niet in het reine is met haar geaardheid en hoopt dat Ama, die losbandiger is maar zich niet kan binden, haar kan helpen uit de kast te komen. Wie lijkt het meest op wie?

DE BOECK: We hebben een pact gesloten dat we dat niet zeggen. (Lacht)

VAN DEUREN: Ons antwoord is altijd: niemand heeft het ooit al fout geraden.

DE BOECK: Laat ons zeggen dat het schrijven en het maken van die reeks heel therapeu tisch is geweest. En dat onze vriendschap er alleen maar sterker door is geworden.

Door samen te hokken, gaan Bibi en Ama op zoek naar zichzelf. Hoe belangrijk was dat kotleven voor jullie?

DE BOECK: Ik kwam van het aso in Kapelleop-den-Bos, een megabrave school, weinig artistiek. Als achttienjarige toekomen op het RITCS was echt een cultuurshock. Tijdens ons kotleven hebben Flo en ik elk op onze eigen manier ook hard geworsteld met onze seksualiteit. Die twee dingen samen

maakten er een intense ontdekkingsreis van.

VAN DEUREN: Achteraf gezien was het ook voor mij één grote ontbolstering. Dat kot waren de eerste veilige vier muren waarbin nen je kon grappen over je seksualiteit, met iemand die letterlijk in hetzelfde schuitje zat. Dat is toch nog altijd het beste medicijn. Mijn geaardheid was door familie en vrienden aanvaard, maar erover kunnen praten met iemand die het begréép, dat was pas thuiskomen.

DE BOECK: Ik had vrienden waar ik heel close mee was, maar toch durfde ik het er niet over te hebben. Bij Flo zitten en het woord ‘pot’ durven te gebruiken, was zó een bevrijding.

VAN DEUREN: Wij wisten van elkaar dat we lesbisch waren voor we gingen samenwonen. Net als Bibi waren we nog niet helemaal uit de kast, maar we wilden in elkaars buurt zijn omdat we voelden dat we dat er bij elkaar uit zouden kunnen sleuren.

Dat jullie lesbische hoofdpersonages naar voor schuiven, wordt gezien als statement.

DE BOECK: Voor ons is dat de realiteit, daar is

niks statement aan. Als Erik Van Looy al zijn personages hetero maakt, wordt dat toch ook niet benadrukt? Tegelijk beseffen we dat dat in Vlaanderen nog niet is gebeurd. Dus willen we ook niet dat ‘lesbisch’ uit onze synopsis wordt gehaald. Hopelijk belanden we ooit in een wereld waarin dat er niet meer hoeft te staan, maar nu doet het er nog toe.

VAN DEUREN: Vlaanderen had op dat vlak nog niet veel te bieden. In soaps als Thuis duiken weleens lesbische zijpersonages op, maar dat is meteen ook hun enige verhaal. De computervirussen die ik heb opgelopen door op buitenlandse sites te zoeken naar interessante queer content, zijn ontelbaar.

DE BOECK: Féminin/féminin, een Canadese webreeks met lesbische hoofdpersonages, is voor mij van onschatbare waarde geweest toen ik struggelde om mezelf te durven zijn. Ik hoop dat Roomies dat ook kan. Er is zeker nood aan. Alleen al na de teaser zijn we overstelpt met reacties. In de zesde afleve ring zit bijvoorbeeld een soort coming-outmoment van Bibi naar haar moeder toe en hoewel we de reactie van deze moeder zelf

Van Deuren en Kato De Boeck debuteren met Roomies

Roomies zoomt in op de zoektocht van de jonge twintigers Ama (Laura De Geest) en Bibi (Ahlaam Teghadouini, hier neus aan neus met Romy Louise Lauwers) naar zichzelf, de liefde en een thuis.

“Roomies gaat niet per se over lesbisch zijn, maar over op je eigen benen leren staan, over de relatie die je met je ouders hebt, over een thuis zoeken en voelen en willen”

Kato De Boeck

geschreven hebben, pakt ze ons nog steeds. Ons testpubliek reageerde er net zo emotio neel op, en dat is precies de reden waarom we doen wat we doen.

Groene zuigers

“Poëtisch realisme” noemen Van Deuren en De Boeck de aanpak van Floko Films, zoals ze hun gebundelde auteurschap hebben genoemd. Daarmee mikken ze eerder op realistische verhaallijnen en dialogen dan op ongeloofwaardige plottwists en geforceerd drama. “Wij durven onze tijd te nemen,” knikt De Boeck. “Wij zoeken spanning in herkenbaarheid, intimiteit, traagheid, kleine dingen. Minder is meer. Daarom hou ik erg van reeksen als Normal people, ik geloof daar van A tot Z in.” “Voor ons telt de spanning tussen het scherm en de kijker,” vult Van Deuren aan. “De kijker die denkt: ‘Oh my God, die dynamiek heb ik ook met mijn ex!’”

Die herkenbaarheid zit ook in de manier waarop jullie Brussel portretteren. Zoals in de scène waarin Ama en haar vriend JB op een step door nachtelijk Brussel zoeven na een feestje in Decoratelier. Pure poëzie!

DE BOECK: IJskoud was het toen!

VAN DEUREN: Zulke dingen hadden er nog meer in gemogen. We tonen ook maar een specifiek stukje Brussel, het zijn tranches de vie van de personages én de stad. Ama en Bibi komen uit verschillende sociale klassen, maar dan nog brengen we slechts een dunne laag van een heel verscheiden stad in beeld.

Brussel wordt, op series als Jes en Hacked na, weinig getoond in Vlaamse fictie. Is de hoofdstad als setting moeilijk te pitchen?

VAN DEUREN: Brussel blijft voor veel mensen die grote vreemde stad. En het is ook niet makkelijk om hier te draaien.

DE BOECK: Het is duur en chaotisch. Parkeer hier maar eens drie vrachtwagens met materiaal. Soms moet het ook heel snel gaan.

VAN DEUREN: In elk van onze pitches hadden we Brussel wel ingebed als een noodzaak. Deze stad komt overeen met de woelige gevoelswereld van de personages.

DE BOECK: Ik denk wel dat de VRT wil investeren in Brussel. En dus hopelijk niet alleen in Roomies. Voor ons was Brussel belangrijk omdat queer mensen hier elkaars hand durven vast te houden. En tegelijk ook niet. Want er zitten duizend meningen bij elkaar. Die spanning vonden wij interessant, zonder dat we wilden focussen op de angst. Er is een scène waarin Bibi haar vriendin wil

kussen in de metro, maar eerst toch nog een halve seconde de omgeving scant. Voor ons zit goeie fictie in dat soort details.

Uit een studie van de VUB blijkt dat (ex-) Brusselaars ofwel heel hard van hun stad houden, ofwel helemaal niet.

VAN DEUREN: Love it or hate it. Zoals koriander. (Lacht)

DE BOECK: I feel you. Nu, die haters hebben niet hard genoeg geprobeerd.

VAN DEUREN: Wij zijn allebei heel hard pro-Brussel. Ik woon nu in Antwerpen, maar ik kom terug. Door hier te draaien, ben ik weer helemaal verliefd geworden op Brussel.

In Roomies blijven jullie weg van het vuile en het hectische van de urban jungle.

VAN DEUREN: Terwijl dat net ook de dingen zijn waarom ik van Brussel houd. (Lacht) Ik zag onderweg naar hier die afvalboot aangemeerd liggen, het zou boeiend kunnen

zijn om Ama en JB (die een job delen als afvalruimers, red.) daar in een volgend seizoen aan de slag te laten gaan.

DE BOECK: Voilà, wij mikken dan ook op drie seizoenen van Roomies. En Ama en JB mogen telkens ergens anders zwerfvuil ruimen. We hebben ooit een aflevering geschreven met als titel ‘Groene zuigers’. (Lacht) Na een feest je zaten we halfdronken op de trappen van de Beurs toen er werklui met van die machines voorbijkwamen waarmee je vuilnis en hondendrollen opzuigt. Als een soort van Teletubbies schreden ze over het Beursplein.

VAN DEUREN: Misschien vonden we dat vooral poëtisch door de drank. (Lacht) Maar het kan ook héél traag verteld worden. Jammer dat die aflevering in de conceptuele fase is blijven steken. Volgend seizoen misschien.

Roomies is vanaf 13 oktober te zien op VRT MAX, en vanaf 17 oktober op Eén

COMING OUT DANS ROOMIES

FR Flo Van Deuren et Kato De Boeck se sont ren contrées au RITCS à Bruxelles et ont loué un kot étudiant ensemble. Dans la série en huit épi sodes Roomies, elles relatent leur coming out et expliquent comment deux jeunes lesbiennes font la paix avec elles-mêmes, leur famille et l’une l’autre. « Dans la série, on ne parle pas forcément du fait d’être lesbienne », explique Kato De Boeck, « plutôt de la quête d’indépendance en tant que jeune adulte, de la relation avec ses parents et de la recherche et la volonté de trouver un chez soi. »

COMING OUT WITH ROOMIES

EN Flo Van Deuren and Kato De Boeck met at RITCS in Brussels, shared digs and processed their experiences in Roomies, an eight-part comingout-of-age series about two young lesbians trying to come to terms with themselves, their families and each other. “The series is not necessarily about being a lesbian,” explains Kato De Boeck, “but about learn ing to stand on your own two feet as twenty-some things, about your relationship with your parents, about needing something to call home and about wanting to be and feeling at home.”

Flo Van Deuren (rechts) en Kato De Boeck: “Door hier te draaien ben ik weer helemaal verliefd geworden op Brussel.”

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Tarhana

Het was een jonge Albanese vrouw die ik er voor het eerst over hoorde praten, ze sprak van trahana en ze zei dat het een soort poeder was om eten van te maken. “Als mijn moeder volgende week uit Albanië op bezoek komt, dan zal ik je wat laten proeven.

Maar zolang kan ik niet wachten. Ik ging de straat op en sprak een andere Albanees aan. Die had er nog nooit van gehoord. “Dat zal iets voor moslims zijn,” mompelde hij.

Een Turk die erbij was komen staan, krabde zich achter de oren en zei plots: “Ja, natuurlijk!

Dat is traditioneel in Anatolië, het is een poeder en je maakt er soep van.” Ik heb nog wat winkels besnuisterd, maar er is blijkbaar geen tarhana te vinden in Laken.

Dan maar op het net gaan zoeken en daar zag ik een zeer instruerend filmpje over hoe het wordt gemaakt. En het is een wel héél bijzonder recept.

Tárhana (klemtoon op de eerste lettergreep) wordt weleens beschreven als ‘de oudste vorm van pakjessoep’.

Volledig gaar gestoofde ontpitte tomaten en rode

paprika’s – het is nu het seizoen – worden gemengd met geraspte ajuinen en samen met yoghurt gepureerd in de mixer. Daar wordt dan bakkersgist en tarwemeel onder geroerd en gekneed tot een deeg. Vervol gens laat men dat deeg gisten. Het gisten duurt zo’n negen dagen en iedere dag wordt het opnieuw doorgekneed, een keer ‘s ochtends en nog eens ‘s avonds. Vervolgens wordt het in hoopjes op een tafel geschept en platgedrukt tot dunne koekjes. Die worden in de wind en de zon gedroogd (onder vliegengaas). Dat proces duurt nog eens een week. Elke dag worden de al wat drogere koekjes gebroken en ten slotte verpulverd tot fijn poeder in de molen. Het poeder wordt opgeslagen in katoenen zakken, hangend aan de hanenbalken. Zo’n recept wordt uiteraard in grote hoeveelheden gemaakt. De voorraad gaat een jaar lang mee.

Een verbluffende techniek van fermenteren en drogen! Men vermoedt dat het recept stamt uit Anatolië, lang voor de Seltsjoeken en Ottomanen het

land veroverden. Misschien al van de tijd van de Hittieten, die er heersten tussen 1700 en 1200 voor onze tijdrekening?

Tarhana is convenience food dat mee kon op lange reizen, met legerhorden of karavanen. In het Ottomaanse rijk ver spreidde de techniek zich naar overal tussen Egypte en Hongarije, waar nog steeds recepten worden overgeleverd.

De cirkel is rond. Na de oerpoedersoep, die nog met groente en kruiden dient afgewerkt, wordt vandaag ook tarhana-instantsoep verkocht in pakjes van grote merken zoals Knorr.

Moderne pakjessoep voor de oorspronkelijke pakjessoep.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

Nick Trachet

“Tarhana wordt weleens beschreven als de oudste vorm van pakjessoep”

‘Door de blik op de ander weet ik wie ik ben’

Adamo, Adele en Kamasi Washington wierpen alle drie complimenten naar Marie Daulne alias Zap Mama. Ondanks een leven in de schaduw is ze haar internationale allure nog niet kwijt. Het nieuwe album Odyssée moet de weg banen voor een plaat waarop ze haar ‘Afropese’ pioniersgeluid nog meer blendt met de nieuwe generatie. door Tom Peeters

Zap

Marie Daulne tussen pionierswerk en een nieuwe generatie

Een dozijn jaar geleden ruilde Marie Daulne (57) het snelle leven tussen de sterren in New York bewust in voor een rustiger bestaan, met meer tijd voor haar zoon en dochter, die nu ook allebei muziek maken. Daardoor sjeest ze tegenwoordig haast incognito op haar trottinette door de straten van Sint-Gil lis. Dat werkte bevrijdend. “Na de release van mijn vorige album heb ik in 2010 beslist om terug te keren naar België. Vanaf toen ben ik van alles beginnen te rateren (lacht) en ben ik teruggevallen op een normaal Belgisch, Brussels leven. Het heeft me geld gekost, maar ik heb er geen spijt van. Alleen, nu ik een goede balans gevonden heb, wil ik de twee weer combineren: artiest zijn én de tijd nemen.”

De pandemie heeft haar geholpen die keuze te maken. “Plots was er nog meer tijd, ook voor dingen die ik me voordien niet had kunnen voorstellen. Als er zich een idee aandiende, voerde ik het uit.” Het resultaat is dat er nu zo goed als twee albums klaarliggen: één met Franstalig materiaal dat

deze week verschijnt en één met Engelstalig werk dat ze nog voor de pandemie in Los Angeles was gaan opnemen met onder meer (de band van) jazzsaxofonist Kamasi Washington en dat in 2023 zou uitkomen.

Op Odyssée hoor je de ritmes snijden tussen het snelle, hectische leven van de carrièrevrouw zonder leven en het tragere van de moeder met een leven. “Ik heb dertig jaar lang voortdurend van de ene naar de andere plek gehold. (Begint sneller te praten) ‘Het nieuwe album moet verschijnen! We gaan nu promo doen! Vlug, daar nog een Afropees pionier Marie Daulne: “Binnen een kader vallen, was nooit compatibel met mijn artistieke geest.”

“Kamasi Washington vroeg me of hij mocht meedoen aan mijn plaat. Als dankjewel om de deur te openen naar een nieuwe wereld … of nee, naar de oude wereld die diep in hem zat”

foto! Dit mogen we niet missen, want er komt een belangrijk concert aan!’ Maar toen ik dat leven achter me had gelaten, vond ik gek genoeg dat het in België niet snel genoeg ging. Ik had gewoon te veel energie.” (Lacht)

Multimentaliteit

De thema’s op Odyssée zijn van deze tijd – dat alles onder druk van de hedendaagse technologie steeds sneller moet – en van alle tijden – de (on)mogelijkheid van de liefde. Tracks als ‘La 5G’, ‘Prends le temps’ en ‘Occupé’ counteren de stress van vandaag met het Afro-Europese geluid dat Marie Daulne vanuit de voorhoede van de Congole se diaspora initieerde en vormgaf. Tussen de a-capellakoortjes van doorbraakhit ‘Brrrlak!’ en de aanstekelijke rumbagitaartjes op ‘Occupé’ zit dertig jaar, maar de zangeres, dochter van een Congolese moeder en een Belgische vader (die door de oorlog in Congo haar eerste levensjaar niet overleefde), is duidelijk fier op wat ze met haar ‘Afropese’ queeste bereikt heeft. “Die multimentaliteit heeft de harten en de geesten doen groeien. Daar ben ik van overtuigd. Ook in New York omarmde ik de diverse samenleving. Toen ik in 2010 mijn appartement in Sint-Gillis kocht, was het nog een buurt met vooral mensen van Marokkaanse en enkele van Congolese en Spaanse komaf. Maar nu is het mixed, met ook veel Brazilianen en Chinezen. Op straat hoor ik Engels, Duits, Grieks, Pools … Ik heb meer dan ooit mijn plek gevonden.”

Eigenlijk weerspiegelt het de samenleving die ze in 1999 al uitgetekend had op A ma zone. “Ik zie me nog een Touareg tekenen in de metro. Voor mij was het vanzelfsprekend dat al die culturen zich op termijn zouden vermengen, omdat ik altijd al zo geleefd had. Eerst was alles nog erg gecompartimenteerd, maar in de VS waren we allemaal immigran ten, en dat zijn we in Brussel nu ook. Ik heb het altijd mijn taak als artiest gevonden om mensen die bang zijn voor verandering gerust te stellen. Ook in Sint-Gillis sluipen er voortdurend nieuwe werelden binnen die niet de mijne zijn. Maar wat lost het op om je tegen een realiteit te verzetten? Ik probeer met mijn muziek het evenwicht te herstellen tussen twee werelden, de eigen wereld én de wereld van buitenaf, die eerst misschien wat bedreigend overkomt, maar je zal verrijken als je je ervoor openstelt.”

In handen van Daulne gaat de mythe van Homerus niet langer over de avonturen van Odysseus, maar over die van Penelope. “In haar plaats zou ik evenveel van mijn man

gehouden hebben, maar niet thuis hebben zitten wachten. Ik zou verdorie ook op avontuur zijn vertrokken, want door de blik op de ander weet ik wie ik ben.”

Stemmetje in hoofd

Er staat een mooie cover van Adamo op Odyssée. Een ode aan zijn moeder wordt een ode aan de moeder van Daulne, die in 2014 overleed, en aan alle vrouwen. Broer

Adele haar op de BBC een voorbeeld noemde, was een verrassing, maar ze snapt het wel.

“Mijn bestemming heb ik nooit gekend, maar de drive is er altijd geweest, ook na mijn pionierswerk. Dat stemmetje in het hoofd, dat velen na een tijd uitzetten, blijft me toefluisteren om mijn eigen weg te kiezen. Mijn moeder heeft nooit de rol gespeeld die voor haar was weggelegd. Ik kon mijn rol kiezen en dat doe ik nog altijd. Binnen een kader vallen, was nooit compati

Jean-Louis schreef mee en ook zoon Zekye laat van zich horen op ‘Ami’, een samenwer king met Simon LeSaint, muzikant van Stromae en zoon van Dani Klein. “Zekye is de reden dat het geen puur Franstalige plaat is geworden, want hij is Nederlandstalig opgevoed en zingt en rapt in het Engels.”

Niet alleen haar kroost treedt in haar voetsporen. Zelf is ze dochter Kezia alias K.ZIA, die dit voorjaar haar debuutalbum uitbracht, gevolgd naar pr-agentschap Five Oh, dat zich in het hart van de diverse Brusselse muziekscene bevindt. “Hier sta ik tussen een nieuwe generatie artiesten die vooruit wil en ook energie te over heeft.” Dat

bel met mijn artistieke geest.”

Daulne wil nog boeken schrijven, therapeutische muziek maken en zelfs op tournee gaan, tenminste als dat in een comfortabele tourbus kan. Straks gaat ze de opnames die ze met Kamasi Washington en co in Los Angeles maakte, laten afwerken door de nieuwe generatie geluidstovenaars. Met de saxofonist speelde ze al voor hij internationaal doorbrak. “Hij vroeg mij of hij mocht meedoen. Als dankjewel om de deur te openen naar een nieuwe wereld … of nee, naar de oude wereld die diep in hem zat.”

Odyssée verschijnt op 14/10 via Altafonte

L’ODYSSÉE AFROPÉENNE DE MARIE DAULNE DE ZAP MAMA

FR Trois décennies séparent les chœurs a cappella de Zap Mama et leur tube ‘Brrrlak!’ du nouvel album Odyssée. Mais la chanteuse et pionnière Marie Daulne, qui est entre-temps devenue la maman des musiciens Zekye et K.ZIA, est fière de ses accomplis sements avec sa quête ‘afropéenne’. Et de la façon dont ce son afro-européen, initié depuis l’avant-garde de la diaspora congolaise, continue à toucher les jeunes générations. « Pour moi, ces différentes cultures allaient forcément finir par se mélanger, car c’est ainsi que j’avais toujours vécu. »

THE AFROPEAN ODYSSEY OF ZAP MAMA’S MARIE DAULNE

EN The difference between the a-capella choruses of Zap Mama’s breakthrough hit “Brrrlak!” and the new album Odyssée, is three decades but pioneer ing singer Marie Daulne, now herself mother to musi cians Zekye and K.ZIA, remains proud of what she has achieved with her “Afropean” quest. Just as she is proud of how that Afro-European sound she initiated from the vanguard of the Congolese diaspora is now inspiring a new generation. “For me, it was natural that all these cultures would eventually mix, because I had always lived that way.”

“Ik probeer met mijn muziek het evenwicht te herstellen tussen de eigen wereld én de wereld die misschien wat bedreigend overkomt maar je verrijkt als je je ervoor openstelt”

POP & JAZZKLASSIEKLITERATUUR

Bericht in een fles

Vier jaar moest Gent Jazz wachten op de uitgestelde komst van Sting, maar keelont steking noch corona konden de flegmatieke Brit deze zomer verhinderen. De blonde god van 71 lentes trakteert zijn Belgische fans meteen op een nieuw bezoek, en brengt ook zijn zoon Joe mee voor een bloemlezing uit vijf decennia werk met The Police en solo. Zet je keel open voor hits als ‘Roxanne’, ‘Message in a bottle’ en ‘Englishman in New York’.

STING 17/10, 20.00, Vorst Nationaal, www.vorst-nationaal.be

Avontuurlijk tweespan

Nuits Sonores staat voor muzikale uitdaging, avontuur en vernieuwing, drie ingrediënten die je terugvindt in de jazz van saxofonist Binker Golding en drummer Moses Boyd. Het Londense tweespan verrichtte al hand-en-spandiensten voor onder meer Beyoncé, Sons of Kemet, Floating Points en Nubya Garcia, en mengt spirituele jazz met hiphopbeats, funk en avant-garde. Pharoah Sanders knikt goedkeurend van daarboven.

BINKER & MOSES 13/10, 20.30, Bozar, www. bozar.be

Voor vrijheid en recht

Het Festival des Libertés verenigt elk jaar films, debatten en concerten rond rechten en vrijheden. Het Brusselse avant-r&b-duo Juicy mag de boel op gang trappen en vervelt daarvoor tot orkest. Verder steken onder meer ook de Franse popvedetten Odezenne, de Senegalese nachtegaal Youssou N’Dour, de Maghrebijnse trouwfeestkoning Omar Souleyman en reggaelegende Max Romeo een vuist in de lucht voor de vrijheid. (TZ)

FESTIVAL DES LIBERTÉS 13 > 22/10, Théâtre National, www.festivaldeslibertes.be

Hello, cello

Sinds de cello opgenomen is in het programma van de Koningin Elisabethwedstrijd, heeft het instrument een enorme populariteits boost gekregen. Daar surft de Belgium Cello Society gezwind op mee. Twee dagen lang plaatsen toppers als Mischa Maisky de strijker front and centre. Met veel ruimte voor jong talent van de kapel in Waterloo en laureaten als KEW-winnares Hayoung Choi.

BRUSSELS CELLO FESTIVAL 14 > 16/10, Koninklijk Conservatorium Brussel, www.brusselscellofestival.com

Vriendendienst

1822, Franz Schubert nodigt een kransje vrienden uit voor muziekavonden in de woonkamer van een bevriend intellectueel. Tweehonderd jaar later mag pianist Julien Libeer uit zijn kennissenkring putten om ook zo’n Schubertiade op poten te zetten. Samen met pianisten Paul Lewis en Sergei Redkin, bariton Samuel Hasselhorn en het Danish String Quartet palmt hij Flagey in met de muziek van ‘der Schwammerl’.

SCHUBERT DAYS 12 > 16/10, Flagey, www.flagey.be

Geen kleine garnalen

Al tien jaar herwaardeert het Hathor Consort van Romina Lischka de viola da gamba. Dit keer breiden ze hun arsenaal uit met teorben en een nyckelharpa. Maar in het bijzonder komen er de poreuze sopraanstemmen van Dorothee Mields en Hana Blažíková bij. Samen brengen ze een reeks cantates, ariette en duette van de Venetiaanse componiste Barbara Strozzi. (JC)

HATHOR CONSORT & DOROTHEE MIELDS, HANA BLAŽÍKOVÁ 18/10, 20.00, Bozar, www.bozar.be

American nightmare

Wie dacht dat allemansmiljonair Trump zijn Republikeinse partij in een nieuwe plooi legde, vergist zich. Mister Orange is hooguit een tussentijds dieptepunt in de lange val van een partij die de wereld (en zichzelf) met een stuitende gretigheid naar de verdoeme nis helpt. Met De openbaring doorprikt de Amerikaanse A.M. Homes op weergaloze wijze de nieuwerwetse, op een rood MAGA-petje passende American dream

TE GAST IN DE BOEKHANDEL: A.M. HOMES 12/10, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

Grande dame

Nederlandse vertalingen van illustratrice en auteur Beatrice Alemagna’s boeken vind je nauwelijks, en dat is een godgeklaagde zonde. De in Bologna geboren Parisienne maakt ambachtelijk, virtuoos en poëtisch werk zoals het allang niet meer gemaakt wordt. Met On va au parc voegde ze net een nieuwe titel toe aan haar oeuvre, dat al tig keren werd bekroond en ooit wel de Astrid Lindgren Memorial Award moet winnen.

BEATRICE ALEMAGNA 13/10, 19.00, Tropismes Jeunesse, www.tropismes.com

Berg en dal

De Nederlandse schrijver P.F. Thomése beweegt zich even virtuoos over ’s levens hoge bergen (zie, nu ja, de B-roadmovie J. Kessels: the novel) als door zijn diepe dalen (zie Schaduwkind, een geschreven afscheid van zijn dochtertje Isa). Zijn nieuwe roman, Swansdale, verenigt hoogte en diepte en bouwt een spiegelpaleis voor twee gebroken gezinnen: de Dalbergs en de Bergdahls. (KS)

P.F. THOMÉSE IN GESPREK MET CHRISTOPHE VEKEMAN 14/10, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

A.M. HOMESHANA BLAŽÍKOVÁBINKER & MOSES

EXPOFILMPODIUM

Be there or be kubus

Kunsttempels in heel Europa en de VS zetten dit en volgend jaar liefst vijftig evenementen op om de vijftigste verjaardag van het overlijden van Pablo Picasso te herdenken. De KMSKB pakken in het kader van ‘Picasso Celebration 1973-2023’ uit met Picasso & Abstraction, een expo die scherpstelt op zijn relatie met de abstracte kunst, van zijn eerste kubistische experimenten tot zijn werk op de grens van de actionpainting.

PICASSO & ABSTRACTION 14/10 > 12/2, KMSKB, www.fine-arts-museum.be

Doorgroefd

Met zijn doorgroefde Limburgse KompelKoppen, binnenkort te zien bij ZLDR Luchtfabriek op de vroegere mijnsite van Heusden-Zolder, breit Stephan Vanfleteren een vervolg aan de imposante reeks zwart-witportretten die zijn reputatie vestigden. Veilinghuis Sotheby’s reikt met Catching light, freezing time dan weer werk aan dat Vanfleteren maakte tussen 2000 en 2021: van portretten en naakten tot zeezichten en natures mortes

STEPHAN VANFLETEREN 12/10 > 10/11, Sotheby’s, www.gallery51.com

Japanse pracht

Met de prachtige Ukiyo-e-expo wist het Jubelparkmuseum zes jaar geleden bijna 70.000 bezoekers te trekken. Het Museum Kunst & Geschiedenis hoopt nu dat succes te herhalen met een reeks van 220 shin hanga-prenten, die de vernieuwing van de Japanse prentkunst in het begin van de twintigste eeuw illustreren. Droom weg bij de traditioneel gedrukte prenten van landschappen, vrouwen, fauna en flora. (KS)

SHIN HANGA 13/10 > 15/1, Museum Kunst & Geschiedenis, www.artandhistory.museum

Doen alsof is ook liegen

De acteercarrière van Louis Garrel draait op volle toeren. Toch vond de acteur uit J’accuse van Roman Polanski en Little women van Greta Gerwig de tijd om nog eens zelf een film in elkaar te schuiven. Deze keer zoekt de Parisien het niet te ver. Met zijn wispelturige, amusante misdaadkomedie wil hij de kijker een leuke tijd bezorgen. Al kan je er ook een bespiegeling in zien op de wisselwerking tussen acteren en bedriegen.

L’INNOCENT dir.: Louis Garrel, act.: Noémie Merlant, Anouk Grinberg, Roschdy Zem

Queen V

De Dora Milaje, de soldates die imponeerden in Black Panther, zijn geen volledig verzinsel. Inspiratie werd gevonden bij de Ahosi, een vrouwelijk eliteleger dat het West-Afrikaanse koninkrijk van Dohomey (in het huidige Benin) beschermde. Hun verhaal is het hoofdingrediënt van een geslaagd historisch actie-epos à la Braveheart. Met Viola Davis in plaats van Mel Gibson en West-Afrika in plaats van Schotland.

THE WOMAN KING dir.: Gina Prince-Bythewood, act.: Viola Davis, Thuso Mbedu, John Boyega

Heimwee naar Chabrol

Een werkneemster van een visfabriek maakt voor het eerst kennis met haar vader. Hij woont in een paleis aan de zee met een excentrieke echtgenote, een rebelse kleindochter, een norse dienstmeid en een dochter die hem buitenspel zet in zijn eigen zakenimperium. Wie is het ziekst in het hoofd? Sébastien Marnier tracht filmfans met heimwee naar de hitchcockiaanse mysteries van Chabrol te bedienen. (NR)

Oorlogsimpact

Voor de achtste keer organiseert Ecopolis debatten, workshops, gegidste wandelingen en performances in het teken van een duurzame toekomst. Dit keer is de Ancienne Belgique de uitvalsbasis en sluiten theater makers en performers Enkidu Khaled en Joachim Robbrecht de dag af met de première van het onderzoek dat ze voerden naar de milieu-impact van oorlogen.

ECOPOLIS 15/10, 13.30 (ENKIDU KHALED & JOACHIM ROBBRECHT: TANK TINK / ONE: 21.00), Ancienne Belgique, www.kaaitheater.be

Bevrijding

Het Nederlandse theatergezelschap De Warme Winkel (Gavrilo Princip, Rainer Maria, Amadeus) maakt van stukjes kunstgeschie denis op zich weer kunst. Dit keer ontleden ze D.H. Lawrences ‘schandaalroman’ Lady Chatterley’s lover uit 1928 en maken pijnlijk duidelijk hoe seksuele vrijheid, met name voor de lgbtqi+-gemeenschap, nog altijd geen vanzelfsprekendheid is.

DE WARME WINKEL: LADY CHATTERLEY’S LOVER 18 & 19/10, 20.30, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be

Moya Michael nodigt uit

L’ORIGINE

DU MAL dir.: Sébastien Marnier, act.: Laure Calamy, Doria Tillier, Dominique Blanc

Na de geprezen Coloured swan-trilogie nodigt de in Zuid-Afrika geboren maar vandaag in Brussel residerende choreografe Moya Michael opnieuw collega-artiesten uit op het podium. Met danser Camilo Mejía, zanger en componist Holland Andrews en performer Loucka Fiagan gaat ze samen schuiven, breken, vallen, deconstrueren, maar ook zingen, dansen en weer opbouwen. (MB) MOYA MICHAEL, CAMILO MEJÍA, HOLLAND ANDREWS & LOUCKA FIAGAN: OUTWALKERS 13 & 14/10, 20.30, KVS BOX, www.kvs.be

SHIN HANGA DE WARME WINKEL: LADY CHATTERLEY’S LOVERTHE WOMAN KING

WIN!

The hero’s journey of Anastácia

De Braziliaans-Belgische Carolina Maciel de França maakte een voorstelling rond de heilige Anastácia. Is de Afrikaanse Bantu-prinses een Braziliaanse verzetsheld tegen de koloniale macht of een dubbelspion? Mail ‘Hero’ Vloek!

WESTRAND,

Eat & Drink. La Taqueria

De Roovers maakten een bewerking van Sam Shepards The curse of the starving class. Dat stuk werd geschreven in 1978, in volle oliecrisis, en echoot vandaag oorverdovend. Met live muziek van Bjorn Eriksson en Elko Blijweert. Mail ‘Vloek’

Meesurfend op het succes van de wereld keuken wordt de Mexicaanse gastronomie steeds populairder in Brussel. Het bewijs daarvan is La Taqueria, een concept dat uit Antwerpen komt overgewaaid.

Raphael Helsmoortel en Serge Frank zijn twee succesvolle Antwerpse food-onderne mers. Het duo heeft intussen bijna tien horecazaken opgestart die uiteenlopende achtergronden combineren, van China tot Japan, via Libanon en Mexico.

Als eerbetoon aan dat laatste land hebben de twee partners zich zelfs tot in Brussel gewaagd, waar ze een taqueria hebben geopend. De plek doet denken aan een (uiterst feestelijke) cantina, een soort bar, oorspronkelijk gereserveerd voor mannen, waar men mescal drinkt en botanas (een soort tapas) eet.

Als we er op een avond belanden, duurt het niet lang voor we helemaal mee zijn. In een kleurrijk decor dat speelt met de codes van de lucha libre, het beroemde Mexicaanse worstelen, heerst er een opzwepende sfeer. Mensen roepen, lachen en worden dronken, vooral dankzij de huismargarita (€12), gemaakt met mescal, die wordt gedronken als een simpel citroensapje.

Kortom, een vrolijke boel die normaal gesproken had moeten samengaan met onvriendelijk personeel en een keuken die uitblinkt in nonchalance, excuses voor de clichés. Hier doet het tegendeel zich voor. De serveersters en obers blijven stoïcijns te

midden van de chaos. Met een glimlach nemen ze bestellingen op en brengen het eten rond.

Maar het meest verrast de keuken. Ook al gaat het om pretentieloze streetfood, de porties zijn sappig en zitten vol smaak. Dat geldt met name voor de ‘tacos al pastor’ (€10,50), die de authentieke bereiding in ere herstellen, dankzij de echte pannenkoek met maismeel (en geen tex-mexersatz) en vooral de met mescal doordrenkte ananasschijven.

LA TAQUERIA

We waarderen dat er ook enkele goede veganisti sche bereidingen zijn, zoals de ‘crispy cauliflower fritters’ (€8,50) oftewel heerlijk gekaramelliseerde bloemkool in een barbecuesaus met gerookte jalapeño’s.

Lesbroussart straat 13, Elsene, 02-454-09-20, yumyum.world/ restaurant/ la-taqueria, di > za 18 > 22.00

Alleen het bord ‘loaded nachos’ (€14,50) valt een beetje tegen door de slecht uitge strooide kaas die is samengeklonterd in niet goed verteerbare balletjes. En de desserts? Op het menu staat: “Cocktails are a dessert, right?” Right!

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

Smalltalk. In De Zotte Ezel met muzikante en componiste Karen Willems

‘Zot doen, maar de muziek heel serieus nemen, daar sta ik voor’

Elke week serveren we hier een portie Smalltalk, een korte babbel met een artiest in zijn of haar favoriete café. Aan de vooravond van haar soloset in de AB op 13 oktober dient muzikaal woelwater Karen Willems haar kapsonevrije gedachten op in De Zotte Ezel in Schaarbeek.

door Tom Peeters foto Ivan Put

Muzikante en componiste Karen Willems woont in Adegem in het Meetjesland en weet die landelijke wortels steeds beter in haar palet te integreren, getuige haar dubbelal bum Grichte (‘ruis’ in het lokale dialect). De muziek is een spontaan, meerlagig geluids onderzoek en bevat naast composities en improvisaties ook veldopnames. Letterlijk. “De natuur is alles voor me,” klinkt het op het terras van De Zotte Ezel. “Ik zou niet kunnen gedijen in een stad: te veel prikkels. Die stop ik al in mijn muziek.”

Vanuit haar verleden achter de drums bij Yuko, Zita Swoon Group, Novastar en Inwolves blijft de stempel van drummer-per cussionist aan haar kleven, maar het geluidsavontuur gaat verder dan getrommel op maat. Met dat slagwerk is ze trouwens vroeg begonnen, toen de trommelaar die achter haar liep bij de plaatselijke fanfare net iets stoerder klonk dan de majorettes naast haar. De zin voor avontuur is nooit verdwe nen. De eerste helft van Grichte speelde ze solo in, voor het tweede deel nodigde ze een trio saxofonisten uit. “Zo kon ik verschillen de gedaantes van mezelf tonen: soms heel breekbaar, dan weer luid, en af en toe kom ik erachter dat ik ook nog drum.” (Lacht)

De no-nonsensesfeer in de bruine kroeg aan de overkant van Les Halles is haar op het lijf geschreven. “Een kameraad met een logeerkamer woont om de hoek, dus we houden het hier meestal niet nuchter,” zegt ze terwijl ze haar eerste Orval bestelt. “Ik heb het hier intussen omgedoopt tot ‘De Zatten Ezel’! De volkse mix van buurtbewo ners, studenten en werkmensen is uitnodigend. Dat je daartussen kan zijn wie je bent,

vind ik ook in mijn muziek belangrijk. Ook al klinkt die avontuurlijk, ze is niet bedoeld voor wie het zogezegd allemaal al weet, maar voor wie er onbevangen naar kan luisteren.”

De zottigheid schemert op haar platen door in songtitels als ‘De lichte in Zottegem se velden’ en ‘De stinker en de blinker’. “Zot doen, maar de muziek heel serieus nemen, daar sta ik meer dan ooit voor,” klinkt het onvervaard, waarop ze ons trots de geluids absorberende spons toont die ze naar een

ontwerp van haar lief eerst op de hoes van Grichte liet afdrukken en vervolgens op haar onderarm liet tatoeëren. “Soms doet de ronde vorm me denken aan een neusje, maar je kan er ook gewoon je pint op zetten.”

Longread?

Meer weten over Karen Willems? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

‘Durf jezelf een beetje te verliezen’

Aka Moon jazzt sinds 1992. Voor het trio die verjaardag uitbundig en intercontinentaal viert in Théâtre National, trakteert saxofonist Fabrizio Cassol ons op zijn vijf inzichten.

door Michaël Bellon

Elke volgende seconde is nieuw

In alle drukte gaan we ervan uit dat we ons in een stabiele tijdruimte bevinden die er gewoon ‘is’. Maar elke nieuwe seconde was er net daarvoor nog niet en is het resultaat van een hallucinante ontplooiing van energie. Een kleine druppel daarvan volstaat om een heel leven lang te kunnen creëren.

Kunst ontstaat alleen wanneer je je cultuur in gevaar brengt (Dany Laferrière, Canadees-Haïtiaanse schrijver)

Met Aka Moon hadden we dertig jaar geleden al ontmoetingen met andere culturen. Je moet jezelf een beetje durven te verliezen om jezelf nadien completer terug te vinden. Als je ook bij de ander die noodzaak provoceert, kom je tot een fusie. Met Alain Platel heb ik zo bijvoorbeeld Bach, Monteverdi en Mozart getransformeerd. Als we onze westerse cultuur ‘in gevaar’ brengen, openen we ze voor andere expressievormen.

Muziek komt niet van ons, ze komt via ons Je hebt mensen die goed muziek kunnen spelen, en je hebt mensen die muziek ‘zijn’. Zij laten zich transformeren, waarbij je ‘trans’ ook mag lezen als ‘trance’: ze lossen hun greep en accepteren de intense vibratie van het muzikale universum waarin het onzichtbare, onzegbare en ongelofelijke spelen.

Alleen ga je snel, samen ga je verder Een variant op de Congolese zegswijze ‘alleen ga je snel, met twee ga je verder’. Tijdens ons verjaardagsconcert spelen we met muzikanten van alle continenten. Aka Moon is voor mij een terre d’acceuil, een ruimte waar we samen (onder)zoeken, een muzikale queeste om talen en ritmes uit te vinden.

Maak het onderscheid tussen de ‘spirit of the depths’, de geest die ons verankert in onszelf en anderen, en de ‘spirit of the times’, die ons voortdrijft in de mateloze loop van de tijd Kae Tempest wijst ons hierop. Voor corona zaten we erg in die spirit of the times, tijdens de lockdown zijn we het belang van verankering gaan inzien. En toch heb ik dit jaar alweer 60.000 kilometer afgelegd en zitten de luchthavens weer vol. Laat ons terugdenken aan onze belofte om op tijd halt te houden.

Aka Moon viert zijn 30e verjaardag op 18/10 op het Festival des Libertés, www.festivaldeslibertés.be

05.10 Night of the Pawlowski Syndrome + Loverman MUNTPUNT CAFÉ

08.10 On Tour: ZLDR, 23CRW, Doorn Roosje

DE STROATE, KORTRIJK (I.S.M. MUZIEKCENTRUM TRACK)

15.10 Arnout makes Stoemp! Zouratié Koné + Trio Bolingo WINOK (I.S.M. MUZIK1030)

23.10 Matinée invites Milan W., Natasha Pirard, Štipei Johnson, Elisabeth Klinck, Motacilla LAVALLÉE

27.10 Mayorga ARCHIPEL

02.11 Simon MONK do

Vieze Meisje MIMA

LeBlanc, Alois & VLB, Eles RITCS CAFÉ

09.11 Lady Blaxx invites Youri Botterman, MAVEE, Lady Blaxx

HOPE

10.11 Meltheads + The Christian Club BRUSSELS BEER PROJECT

Jay MNG makes Stoemp! OG Gold, 35 Revolutionaries, Imis Kill, Peter Clinton BRASSERIE L’ERMITAGE

Brussels Jazz Alert invites MONK

Maxime makes Stoemp! Borsh + Céline Angillis LA FOURMILIÈRE

Nieuws en cultuur uit Brussel in je mailbox?

BRUZZ dag

je van maandag tot zaterdag de actualiteit van de

BRUZZ week

serveert je iedere zaterdag de belangrijkste hoofdpunten van de voorbije week (in het Nederlands).

BRUZZ culture

ontvang elke donderdag de BRUZZ-selectie in je mailbox en begin goed voorbereid aan je cultureel weekend (Nederlands, Frans en Engels gemixt).

BRUZZ international

en door internationale Brusselaars, met elke week restauranttips, cultuurreportages en portretten (in het Engels).

Schrijf je gratis in via

Op zoek naar een job met pit? een opnameverantwoordelijke

zoeken:

Je beheert en coördineert de opnameaanvragen.

Je volgt het opnamebeleid op en geeft het mee vorm.

Je biedt ondersteuning aan

bewoner en zijn netwerk.

Wij zoeken voor de sociale dienst:

Op zoek naar een job met pit? een maatschappelijk werker

• Je begeleidt cliënten bij hun integratie in en participatie aan het maatschappelijke leven.

• Je volgt asielprocedures op, regelt psychosociale hulp of helpt bij schuldhulpverlening.

Vragen?

Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Meer info?

Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs

Solliciteren kan tot en met 31 oktober 2022.

www.overijse.be/jobs

.

“Ik heb een gevarieerde job met een maatschappelijke meerwaarde. Ik vind het mooi om mijn cliënten te zien groeien en kan hen kansen geven.”

Kom op adem in de Ardennen

Onze wandeltochten leiden je langs adembenemende landschappen en pittoreske dorpen. Geniet ook van cultureel erfgoed, prachtige kastelen of proef van lokale specialiteiten. In de Ardennen vind je alles om even te ontsnappen!

Zoek je een daguitstap of liever een weekendje weg? Gezellig met zijn tweetjes, in groep of met je gezin? In ons ruime aanbod vindt iedereen wat hij zoekt!

Zin om eropuit te trekken?

Download onze nieuwe wandelbrochures op visitwallonia.be/wandelen