BRUZZ - editie 1773 by bruzz.be

#1773

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

TIPS

27 | 10 | 2021

+ BRUZZ CULTURE JOOST VANDECASTEELE ZIET BRUSSEL BRANDEN

FRANÇOIS SCHUITEN LA VIE SUR MARS

RAMI HARA SHEDS LIGHT ON THE VEIL

BERICHTEN UIT DE LERAARSKAMER

ˇVELEN DENKEN AAN STOPPENˇ

LULU OPER A

À la fois enfantine, enjouée, amorale et sensuelle, Lulu est prête à tout pour s’élever dans un monde d’hommes. À grand renforts de paillettes, d’extraits de films et de tutus, ce chef d’œuvre inachevé d’un des plus grands compositeurs du 20e siècle se réinvente en « Black Swan » lyrique pour une soirée captivante. NL

Tegelijkertijd kinderlijk en speels, amoreel en sensueel. Lulu doet er alles aan om hogerop te komen in een mannenwereld. Met veel glitter, filmflair en tutu’s wordt dit onvoltooide meesterwerk van een van de grootste componisten uit de 20ste eeuw opnieuw uitgevonden als een opera met knipogen naar ‘Black Swan’. Een meeslepende avond verzekerd!

A L BA N BE RG AL A I N A LT I N O G L U, K R Z YSZ TO F WA RL I KOWS K I 2— 1 8 . 1 1 . 202 1

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

BRUSSELPREMIE Het was een donderslag in een hemel die al een paar weken zwart kleurde. Volgens Lieven Boeve, de directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, zijn een aantal Brusselse scholen met sluiting bedreigd. Het lerarentekort is er zo groot dat de situatie onhoudbaar wordt. Leerkrachten die geen verlof durven aan te vragen om voor hun zieke ouders te zorgen, directeurs die noodgedwongen zelf weer voor de klas gaan staan en zeventigers die terugkomen uit pensioen. Het lerarentekort hakt er zwaar in na een jaar van coronamaatregelen, hele en halve quarantaines en geregelde PCR-testen. De rek is eruit. En alleen met het aantrekken van zij-instromers of – godbetert – een imagocampagne los je dat niet op. Hier zijn verregaande maatregelen nodig; maatregelen op lange termijn die het Nederlandstalige onderwijs in Brussel – toch de trots van de Vlaamse gemeenschap in onze hoofdstad – opnieuw op de rails zet. Als we het over verregaande maatregelen hebben, mag bijvoorbeeld de Brusselpremie weer op tafel komen: een premie voor leerkrachten die hier komen lesgeven. Zo’n premie werd ooit al voorgesteld, maar nooit ingevoerd. Misschien moet dat nu dan maar gebeuren. Voor het echt te laat is. Lees de reportage in de Vier Winden Basisschool op p. 14-17 NL

ANALYSE

“Voor ons gezin is het een ramp” Nieuwe schoolvakanties leiden tot praktische problemen bĳ Brusselse gezinnen 18 INTERVIEW

“Het lussenplan komt er. En het zal een betere stad opleveren” Brussel schepen van Mobiliteit en Openbare Werken Bart Dhondt 8

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Een dag in het leven van een schooldirecteur 14, ANALYSE Meer vaccinaties door verplicht CST 13, STEDENBOUW Wonen we binnenkort in de Proximus-torens? 23, INTERVIEW Maaltijdkoeriers 24, SAMENLEVING Jonge moslims voelen zich thuis in Brussel 26, BIG CITY Wat zijn de alternatieven voor de overbelaste Noord-Zuidverbinding 27, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “Ik woon hier omdat ik een optimist ben. Maar ik ben niet naïef” Joost Vandecasteele maakt komaf met de romantische kĳk op het ‘chaotische’ Brussel 29 EN Rami Hara 34 , EN BruxellesVies Lise e Ma Neza 36, FR Lucas Katangila 37, EN Susobrino 38, FR François Schuiten 40, NL Heleen Declercq 44, FR Eat & Drink Konchu 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 50

MEER BRUZZ De Grote Brussel Helpt Spaghettislag Wil je op zaterdag 27 november én lekker eten én het goede doel steunen? Trommel dan nu vrienden en familie op en bestel spaghetti op brusselhelpt.be. Ga lekker eten bĳ een Brusselaar of organisatie in jouw buurt en steun Nakama vzw, een enthousiast en ambitieus jongerencollectief dat zich inzet voor kinderen en jongeren uit de meest kwetsbare buurten van Brussel. Bestel nu op brusselhelpt.be

PRIME DE BRUXELLES Ce fut un coup de tonnerre dans un ciel déjà sombre depuis quelques semaines. D’après Lieven Boeve, directeur général du Katholiek Onderwijs Vlaanderen, un certain nombre d’écoles bruxelloises sont menacées de fermeture. La pénurie d’enseignants est si importante que la situation devient intenable. Des enseignants qui n’osent pas demander congé pour s’occuper de leurs parents malades, des directeurs d’école et des septuagénaires pensionnés qui sont obligés de reprendre l’enseignement. La pénurie d’enseignants fait des ravages après cette année de mesures covid, de quarantaines complètes ou partielles et de tests PCR récurrents. On touche le fond. Et ce n’est pas le recrutement de personnel venant d’autres secteurs ou, Dieu nous en préserve, une campagne d’image qui réglera le problème. Il faudrait des mesures radicales, des mesures à long terme pour remettre l’enseignement néerlandophone à Bruxelles – la fierté de la communauté flamande dans notre capitale – sur les rails. Pour ce qui est des mesures radicales, la prime de Bruxelles, par exemple, pourrait être remise sur la table : une prime pour les enseignants qui viennent ici pour enseigner. Une telle prime a été proposée une fois mais n’a jamais été instaurée. Il serait peut-être temps d’y avoir recours. Avant qu’il ne soit vraiment trop tard. Lisez le reportage sur l’école primaire Vier Winden en p14 - 17 FR

BRUSSELS BONUS A situation that for weeks had been looking bad suddenly got a lot worse. According to Director-General Lieven Boeve of Catholic Education Flanders, there is a threat that a number of schools in Brussels must close. The shortage of teachers is so great that the situation is becoming untenable. Teachers who do not dare to apply for leave to look after their sick parents, headmasters who are forced to go back to teaching and seventy-year-olds who are coming back from retirement. The shortage of teachers is taking a heavy toll after a year of Covid measures, full and semi-quarantines and frequent PCR tests. The limit has been reached and this cannot simply be solved by tempting people to swap careers or, God forbid, run a marketing campaign to improve the image. Far-reaching measures are needed here, long-term measures that will put Dutch-speaking education in Brussels – the pride of the Flemish community in our capital – back on track. If we are talking about far-reaching measures, then the Brussels bonus, for example, can be put back on the table: a bonus for teachers who come here to teach. Such a bonus was once proposed but never introduced. Perhaps it should be introduced now. Before it really is too late. Read the reportage on p. 14-17 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 27 OKTOBER 2021

De week

MINISTER-PRESIDENT MOET VEEL MOEITE DOEN OM DE PLOEG BIJ ELKAAR TE HOUDEN

Oppositie snoeihard voor regering-Vervoort De Brusselse regering heeft haar beleidsverklaring 2022 uitgesproken. Zowel de rechtse oppositie als de linkse vindt het maar niets. — STEVEN VAN GARSSE

BRUZZ | DE WEEK

Het was een goed klassiek debat in het parlement, waarbij de oppositiepartijen N-VA en MR de Brusselse meerderheid het vuur aan de schenen probeerden te leggen, vanuit rechts, aangevuld met CD&V, terwijl PVDA er aan de linkerzijde stevig op inhakte. De oppositie moest ook niet veel moeite doen om die beleidsverklaring aan te vallen. Die duurde lang, maar oogde kleurloos. Het elan waarmee de Brusselse regering in 2019 een vliegende start nam, heeft lood in de vleugels gekregen. Dat is op zich niet zo verwonderlijk: er is de coronacrisis die nog niet helemaal voorbij is, en de financiën zijn niet rooskleurig. Er moet 350 miljoen euro bespaard worden. Veel ruimte voor nieuwe initiatieven is er niet.

Daar komt nog bij dat minister-president Rudi Vervoort (PS) veel moeite moet doen om de ploeg bij elkaar te houden. PS en Ecolo vormen daarbij voorlopig nog een stevige tandem, maar Défi raakt steeds meer geïsoleerd. Open VLD moet schipperen om daar niet in meegesleurd te worden. En Vooruit en Groen? Die leven vrijwel op voet van oorlog. Dit alles, de rode cijfers en de spanningen binnen de ploeg, sijpelde al te makkelijk door in de beleidsverklaring. Natuurlijk deed minister-president Vervoort (PS) zijn best om met een krachtige boodschap te komen. Het woonbeleid blijft voor de socialisten prioriteit nummer één. En met de aangekondigde woningbouw, de paritaire huurcommissie, het voorkoop-

Dropzones voor deelsteps De Brusselse regering past de wetgeving voor deelsteps aan. De gemeenten en het Gewest zullen samen met de operatoren dropzones vastleggen. Alleen daar kan je als gebruiker je rit afsluiten. Foutgeparkeerde steps zullen meteen verwijderd worden, met een boete voor operator en finaal de eindgebruiker tot gevolg. Ook komt er een snelheidsbeperking in de voetgangerszones. 4

27 OKTOBER 2021

recht en de huurtoelage staan er flink wat maatregelen in de stijgers om de huurmarkt socialer te maken. Maar zoals altijd: the proof of the pudding is in the eating. Het is afwachten of die beloftes in 2024 ook echt gerealiseerd kunnen worden. Bij PVDA gaan ze er alvast van uit dat dat niet gebeurt. Parlementslid Françoise De Smedt (PVDA) schetste de situatie van de gewone Brusselaar, die moeite moet doen om een betaalbare woning te vinden en plaatste dat tegenover de winsten die de vastgoedbedrijven maken. Volgens haar zijn er sinds 2008 precies evenveel sociale woningen verhuurd als vandaag. Van een vooruitgang is geen sprake, ondanks de vele huisvestingsplannen van de voorbije (socialistische) ministers van Huisvesting. Voor energie

12000 De uitverkochte veertiende editie van de Museum Night Fever in Brussel lokt zaterdagavond 12.000 deelnemers naar 29 musea. Bezoekers zijn enkel welkom met een Covid Safe Ticket en de organisatoren verkopen antigeentesten. Vijfenzeventig procent van de deelnemers is jonger dan 35 jaar.

een gelijkaardig verhaal. De gasprijs is enorm gestegen, wat de Brusselaar in zijn portefeuille zal voelen, maar “Engie maakt intussen woekerwinsten”.

PAMPERPOLITIEK Ook langs rechts werd de beleidsverklaring onder vuur genomen. MR-parlementslid Alexia Bertrand laakte vooral het gebrek aan structurele maatregelen, bijvoorbeeld om de stijgende werkloosheid een halt toe te roepen. Mensen aan een baan helpen is dé manier om de kloof tussen rijk en arm te dichten. Brussel laat daarbij een enorme kans liggen, aldus Alexia Bertrand, om meer jobs en de nakende klimaatcrisis via de relance aan elkaar te koppelen. Om de klimaatcrisis te counteren moeten er in Brussel

volgens haar “vijftig gebouwen per dag geïsoleerd worden”. Elk jaar zou er een miljard euro naartoe moeten gaan. Dat is goed voor de economie, en goed voor het klimaat. “Maar niets daarvan zien we in deze beleidsverklaring.” Gilles Verstraeten (N-VA) wees vanuit de oppositie op de pamperpolitiek van deze Brusselse regering. Hij is het ermee eens dat er sterke sociale maatregelen nodig zijn. Verstraeten wees erop dat Vlaanderen schreeuwt om jobs, maar dat de Brusselse werkloze daar blijkbaar geen boodschap aan heeft. Cieltje Van Achter (N-VA) ziet tegelijk dat de middenklasse vergeten wordt in deze beleidsverklaring. De stijgende energieprijzen en de aangekondigde verhoging van de dienstencheques, het

Bar Waff beklad Vandalen bekladden zaterdagnacht bar Waff in de studentenbuurt van Elsene met roze verf. Bar Waff kwam in het nieuws nadat een van de barmannen beschuldigd werd van verkrachting. Om de aangifte van seksueel geweld te vergemakkelijken, wil de politiezone Zuid zedeninspecteurs inzetten, maar daar ziet het collectief #balancetonbar geen heil in.

Françoise De Smedt (PVDA) verwees naar de gewone Brusselaar, voor wie het moeilijk is een eigen woning te kopen.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

gebrek aan maatregelen om van Brussel een veilige stad en een propere stad te maken. “En intussen laat de regering de uitkeringen maar groeien.” Parlementslid Bianca Debaets (CD&V) zit op dezelfde lijn. Er zit weinig in voor de middenklasse, “nochtans heb je die nodig in een stad”. Om dan terug te komen op #BalanceTonBar. “Wie in dit parlement durft zijn of haar dochter nog met een gerust gemoed in de Brusselse bars en discotheken te laten uitgaan? Wie is helemaal gerust als zijn holebivrienden elkaar kussen in de tram of de metro? Dit is Brussel, anno 2021.” Half november dient de regering haar begroting in, die de beleidsverklaring moet stutten. Dan zal duidelijk worden welke cijfers er achter de plannen van de regering zitten en waar er precies bespaard zal worden.

Ik ken zoveel mensen die hier al afgeranseld geweest zijn vanwege hun geaardheid, en zelfs al in het ziekenhuis beland zijn MAX COLOMBIE, frontman van Oscar and the Wolf, wordt in Brussel dagelijks met geweld geconfronteerd (in ‘Humo’)

KIM

Agent aangevallen met vloeistof In Sint-Gillis raakt zaterdag een politieman gewond als hij een autodief wil tegenhouden. De agent merkt in Sint-Gillis een verdachte persoon op die vermoedelijk een auto probeert te stelen. De verdachte zou een vloeistof, waarschijnlijk ammoniak, in het gezicht hebben gegooid van de politieman. De verdachte verschijnt later deze week voor de raadkamer, die zal oordelen over zijn verdere aanhouding.

1050 Leefmilieu Brussel stelt 1.050 extra CO2-meters gratis ter beschikking van Brusselse scholen. Die komen boven op de driehonderd dergelijke meters die vorige maand al voorzien werden. “De verversing van de lucht in een lokaal is één van de essentiële elementen voor de vermindering van virale overdrachten” stelt bevoegd minister Alain Maron (Ecolo). 27 OKTOBER 2021

I 5

In beeld

INSTAPPEN ALSTUBLIEFT NL/ Weinig treinen

spreken zo tot de verbeelding als de Oriënt Express, de luxetrein die decennia lang Parijs met Istanbul verbond. De trein van de Belgische Compagnie Internationale des Wagons-Lits kon niet ontbreken op het Europalia Trains & Tracks Festival. Enkele rijtuigen worden nu uitzonderlijk 6

27 OKTOBER 2021

voorgesteld, in Train World in Schaarbeek. Opdat toeschouwers niets niet mee zouden nemen, kleeft de vrouw op de foto alles vast. De tentoonstelling is van de hand van de Brusselse striptekenaar François Schuiten, en valt nog te bezichtigen tot en met 17 april 2022. All aboard!

EMBARQUEMENT IMMÉDIAT FR/Peu de trains font autant rêver que l’Orient Express, le train de luxe qui a relié Paris à Istanbul pendant des décennies. Le train de la Compagnie Internationale des Wagons-Lits belge, fondée par le fils du banquier Georges Nagelmackers, ne pouvait pas ne

pas figurer au festival Europalia Trains & Tracks. Plusieurs wagons sont exceptionnellement exposés au Train World à Schaerbeek. L’exposition est signée par le dessinateur bruxellois François Schuiten et se tient jusqu’au 17 avril 2022. En voiture !

WELCOME ON BOARD EN/ Few trains appeal to

the imagination as much as the Orient Express, the legendary luxury train that for decades connected Paris with Istanbul. The train of the Belgian Compagnie Internationale des WagonsLits, founded by banker’s son Georges Nagelmackers, is a must-see at “Europalia: Trains &

Bijgedachte

BRAMVAN VAN BRAM RENTERGHEM RENTERGHEM neemt neemthet hetnieuws nieuws op opde dekorrel korrel

AGAINST THE WALL to dedicate Belgium’s biggest mural to him, artists Koen ‘Eres’ Tracks”. SomeDeweerdt of the and Suarez carriages are Murals now onmust have special display at TrainThe fresco is thought. World in Schaarbeek. still in theInmaking, but order to prevent can onlookers already be viewed at from taking the objects Rogier.

with them, the woman in the photo glues them down. The exhibition was designed by Brussels artist François Schuiten and can be visited until 17 April. All aboard!

Vroegervolgend woonden we aan deisKoningsstraat, Vanaf schooljaar ons land weeren als we na een nachtelijke braspartij geen zin meer een beetje verder gesplitst, en lopen ook de hadden om de berg op te strompelen, namen we schoolvakanties niet meer gelijk. Tenminste, een taxi. In vijftig procent van de gevallen leidde als Vlaanderen niet op de valreep meegaat in dat tot frictie. Of het ging angstaanjagend snel, of het plan van de Franstalige onderwijsminister de chauffeur was erg onbeleefd. En altijd was er Caroline Désir (PS) om twee weken van de de die argwaan over de route, en of die wel zeker zomervakantie af te houden, en aan de kortste was. Zo reed een chauffeur eens helemaal herfsten krokusvakantie te plakken. de verkeerde kant uit. Toen wij daar iets van Minister Désirhij wilterug de hervorming – toch haar zeiden, keerde naar de Beurs en gooide grote trofee – zelfs met een jaar hij onspolitieke uit zijn auto. uitstellen als Vlaanderen alsnogopdook, aan boord Toen Uber in 2014 in Brussel was er dan ook weinig dat ons weerhield daar gretig klimt. gebruik vaneigenlijk te maken. Je wist op voorhand hoeveel Er zijn weinig redenen om dat je betalen moest, en dat altijd een pak minder niet te doen. Zo ziet de was Nieuw-Zeelandse dan met de gewone taxi.John Bovendien service onderwijsdeskundige Hattie was tweedegrote een pak beter. Dat vonden wij niet alleen. Toen de factoren die leerverlies veroorzaken: tv-kijken taxisector deze concurrentie aanklaagde, kon die en vakantie. Als die vakantie dan nog eens sector op weinig begrip rekenen. Een van de meest twee lange maanden aanhoudt, en door vermelde commentaren op onze sociale media wanhopige ouders ingevuld wordt met uren was: ‘Je moet het maar weten.’ schermtijd, valt wel te begrijpen waarom Maar het is niet omdat je niet vriendelijk bent, leerlingen september bijna niks meer weten dat je geen in recht hebt op sociale bescherming. van wat ze het jaar ervoor hebben geleerd. en Omgekeerd is iets wat hip, gebruiksvriendelijk De Franse Gemeenschap oog voor goedkoop is, niet noodzakelijkheeft eerlijk. Dat geldt nog een ander ook voor Uber. aspect: het ritme. Want niet alleen worden twee weken vakantie elders Volgens de taxisector, en ook de socialistische gepland, ook de koppeling met de katholieke minister-president Rudi Vervoort (PS) zit op die lijn, is Uber gaat geen op neutraal platform dat vraag feestdagen de schop. Daardoor kanen aanbod afstemt, maar een werkgever, diezeven het tarief een cadans aangehouden worden van en de regels chauffeurs uit hetZosysteem weken les enbepaalt, twee weken vakantie. is het zet als ze tevan veelhet ritten weigeren en hen nauwgezet probleem soms erg korte derde controleert. trimester in het oude systeem ook van de Tegenover ditblok ‘werkgeversgedrag’ dan ook baan, want elk is in dit nieuwestaat systeem een minimumloon, betaalde vakantie en een even lang. pensioen, argumenteert Vervoort. Hij is daarin niet Bianca Debaets (CD&V) vindt die alleen. Alvast in Californië, het Verenigd Koninkloskoppeling jammer “omdat die feestdagen rijk, Spanje en Nederland oordeelden rechters dat voor heel veel gezinnen wel nog iets Uber-chauffeurs recht hebben op een werknebetekenen”. merscontract.En inderdaad, spiritualiteit moet hebben in in onze En zeker dat is een maarplaats goed ook. Want alle stilte samenleving, maar dat kan ook met één tekent zich ook in België een nieuwe precarisering feestdag – de pendeltocht tussen hemel en aarde hoeft niet telkens met een hele vakantie geëerd worden. Het ook Lees meer overtehet Taxiplan opbetekent p. 8-9 dat al te lange lesperiodes ingekort worden, want net als ellenlange vakanties putten die de kinderen alleen maar uit.

beslechten.

BRUZZ | DE WEEK

REDACTEUR REDACTEUR

af, waarbij alle lasten voor de freelancer zijn en alle De inkorting van de zomervakantie is niet lusten voor de baas – of je die nu werkgever of alleen voor het lerennoemt. een goeie zaak. Zeker in platformbeheerder grootsteden is er ook een dimensie. Die precarisering zie je sociale niet enkel in de Kinderen uit kansarme milieus ontberen vervoerssector, maar ook bijvoorbeeld in dein de grote vakantie structuur, een veilige omgeving horeca. Zo deed mijn petekind in juli haar eerste én gezonde voeding. “Het wordt vakantiejob als serveerster in een vaak hippe pop-upbar vergeten,” professor in het bos.zegt Zij kreeg pas ‘sonderwijskunde morgens telefoon met de melding of ze al dan niet moest werken die dag Martin Valcke (UGent), “maar sommige – en dat was afhankelijk vanschool het weer. De hele kinderen krijgen alleen op regelmatig maand hing aanIn een draadje en op het en gezond te zij eten. dezijden Verenigde Staten einde ervan ze – gezien hondenweer – bijspreekt men had daarom van dehet Summer Hunger. na niks verdiend. Terwijl wij vroeger bij regenweer Schoolbussen rijden er in de zomer dan ook ook met rond met onze eten.”vingers zaten te draaien, maar daar tenminste voor werden vergoed. Voor inzetbaarBetere leerprestaties, een gezondere heid werd toen nog betaald. voeding én meer oefenkansen in het NederEen goede vriend bedeelt dan weer drukwerk lands – want ook dat mag niet vergeten als zelfstandige. Enig probleempje: er is maar één worden: heelmeer wat Brusselse kinderen spreken grote speler in België die de prijzen al twintig buiten de schoolpoort nauwelijks een woord jaar gelijk houdt, bij de minste kritiek de samenNederlands. werking stopzet en hem verplicht met een tracker Redenen genoeg zo tijde ongeveer rond te lopen, zodat dus, ze te en allen wetenalle waar hij experts zijn het hierover eens. uithangt. Tot zover de zelfstandigheid. Wat houdtisdeeen Vlaamse dan nogzoals Freelance Engels, politiek dus hip woord, ook termen als platform, deeleconomie, tegen om Franstalig België achterna te flexibiliteit enVolgens vrijheid onderwijsdeskundigen goed klinken. Maar in deisverkeerde gaan? het volgorde ondergraven zeeindelijk het sociale een kwestie van lef, om diestelsel knop waar we inom België zo voor en gevochten hebben en eens te draaien, deze discussie, diewaar al we trots de op jaren mogen1970 zijn. loopt, definitief te sinds

BRUZZ | DE WEEK

Vooruitgang Kinderen Uber alles baas

“Het is makkelijk om van op de “Heel wat kinderen achterbank om eten enkel op school flexibiliteit en gezond. Voor hen is goedkope tarieven een lange zomervate vragen”

kantie nefast”

Vervoort heeft gelijk als hij zich afvraagt welke vooruitgang Uber nu eigenlijk inhoudt. Als het – nu andere taxibedrijven ook zo’n handige app Vlaams minister van Onderwijs Ben hebben – om de lagere prijs per strekkende Weyts (N-VA) is deze week alvast het overleg kilometer gaat, dan gaat dat automatisch ten koste met de Vlaamse Onderwijsraad begonnen. van íémand, en dat is zelden de baas. Het is Inmakkelijk die raad om is het vooral uitkijken naar de van op de achterbank van de taxi om positie van de Zullentedie de kant flexibiliteit en vakbonden. goedkope tarieven vragen. Maar kiezen vantoch eendevoorlopig meerderheid laten we chauffeurnipte niet vergeten. Ook al is van leerkrachten die liever een lange vakantie hij soms wat onvriendelijk.

heeft om écht te kunnen uitblazen? Of kiezen ze de kant van het kind, dat zeker in Brussel gebaat is bij een modernere vakantieregeling? In Franstalig België kozen ze voor dat 22 SEPTEMBER 2021 laatste. Benieuwd wat ze in Vlaanderen zullen doen.

I 7

Lees de analyse over de nieuwe schoolvakanties p. 18-21 27 OKTOBER 2021

I 7

Interview

BRUSSELS SCHEPEN VAN MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN BART DHONDT ( GROEN )

BRUZZ | INTERVIEW

‘Reken mĳ af op het circulatieplan voor de Vĳfhoek’ Het was een van zijn belangrijkste eisen tijdens de kiescampagne: de Vijfhoek moest autoluw worden via een lussenplan, vond Bart Dhondt (Groen). Een plan dat meteen zou tonen hoe de stad van morgen er ook elders in het gewest kan uitzien. Drie jaar later is er nog geen plan te bespeuren en worden zelfs sympathiserende burgerbewegingen ongeduldig. Dhondt sust: “Het komt er, en uiteindelijk zullen mensen inzien dat het een betere stad oplevert.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

27 OKTOBER 2021

e schepen van Mobiliteit en Openbare Werken is goedgeluimd als hij aan het Sint-Katelijneplein verschijnt, de plaats van afspraak voor de foto. Dhondt komt net van een trouwceremonie, een intermezzo dat de lokale politici er op geregelde tijdstippen aan herinnert dat er nog andere dingen in het leven zijn dan hun beleidsdomein. De voorbije maanden heeft de geboren Oostendenaar wel wat kritiek geslikt op dat beleid. Ouders en Filter Café Filtré sloten de Vlaamsepoort opnieuw af uit protest tegen de uitblijvende mobiliteitsoplossing voor de plek. En vooral: ruim twintig stads- en burgerbewegingen vroegen in een open brief om eindelijk werk te maken van het circulatieplan voor de Vijfhoek. “Ik zou zelf ook willen dat het sneller gaat.”

U bent halfweg uw eerste uitvoerende politieke mandaat. Voor we het over het beleid hebben: heeft Bart Dhondt eigenlijk nog tijd voor andere dingen dan politiek? BART DHONDT: Ik heb een dochtertje (wijst naar

BRUZZ | INTERVIEW

foto van een kleuter op de fiets) en een partner. Maar er gaat toch veel tijd naar het mandaat, waar ik ook veel voldoening uit haal. Ik probeer een goed evenwicht te vinden tussen werk en privé en merk ook wel hoe moeilijk dat is. Soms ben ik er fysiek wel, maar zit ik met mijn hoofd bij een van die dossiers. Veel mensen met drukke jobs die een gezin uitbouwen zullen dat herkennen: het zijn veel balletjes om in de lucht te houden.

“Bedrijven kiezen voor het hart van een stad, met restaurants, cultuur en doordachte openbare ruimte in plaats van een plek aan de snelweg” BART DHONDT Schepen van Mobiliteit en Openbare Werken

U stelde de autovrije Sint-Katelijnestraat, die straks ook een heraanleg krijgt, voor als fotosetting. Waarom? stadsbestuur: we willen een stad op mensenmaat en we realiseren die in overleg, hier bijvoorbeeld met de handelaars. Het hele college staat er ook achter: Ans Persoons, de burgemeester ... Ook de verschillende stappen typeren

▼

DHONDT: Het project toont goed de visie van dit

27 OKTOBER 2021

I 9

▼

BRUSSELS SCHEPEN VAN MOBILITEIT EN OPENBARE WERKEN BART DHONDT ( GROEN )

onze aanpak: eerst een voorlopige en snelle aanpak die al een meerwaarde is: de straat is nu al autovrij. Vervolgens het langere proces van heraanleg waar veel formaliteiten bij komen kijken. Dat geldt ook voor fietspadprojecten zoals op de Wetstraat, voor het Bloemenhofplein ...

Die Sint-Katelijnestraat is een zichtbare, maar ook kleine ingreep. Ook de rest van uw beleid oogt tot nog toe anekdotisch: hier en daar een fietspad, de voetgangerszone wat uitbreiden, fietsnietjes plaatsen. Alleen het autoluwere Ter Kamerenbos was een ingreep van formaat. De vorige coalitie zonder de groenen zette met de voetgangerszone ambitieuzere stappen. DHONDT: Dat is niet wat ik hoor op straat. We

BRUZZ | INTERVIEW

hebben fietsassen gemaakt van het Jubelpark tot bijna aan het kanaal. En die fietsnietjes, dat zijn er wel 1.600, goed voor ruim 3.000 fietsparkeerplaatsen. Het gaat niet zozeer over één straat of één zone, maar over een globale aanpak. Mensen merken dat de puzzelstukken steeds duidelijker worden. Eind dit jaar zitten we aan een honderdtal fietsboxen, dat is belangrijk als je weet dat fietsdiefstal een van de belangrijkste redenen is om te stoppen met fietsen. We zijn ook nog maar halfweg de legislatuur. En een groot deel van het Ter Kamerenbos teruggeven aan voetgangers en fietsers, dat was toch niet niets. Je zag daar trouwens dat deze bestuursploeg een duidelijkere visie had dan de vorige: we hebben dat samen met de burgemeester gedaan.

Bart Dhondt in zijn schepenkabinet op het stadhuis. “We moeten erfgoed, verkeersveiligheid en comfort beter proberen te verzoenen.”

zoveel mogelijk te verminderen. Maar hoe we dat zullen doen, vertellen we later.

Te veel tijd nemen kan ook gevaarlijk zijn. Na het plan moet er nog communicatie komen, dan de uitvoering, mogelijk met een testfase ... Voor je het weet stijgt de verkiezingskoorts en dan liggen ingrijpende mobiliteitswijzigingen extra gevoelig. DHONDT: Het is een totaalpakket dat af moet

zijn voor we ermee naar buiten komen. Maar het klopt, we hebben zes jaar en we moeten het op tijd en in de juiste periode invoeren, zodat ook de voordelen duidelijk worden.

Eigenlijk zijn er maar twee grote vragen aan schepen voor Mobiliteit Bart Dhondt: wanneer komt het beloofde circulatieplan voor een autoluw centrum er eindelijk? En hoe zal het eruitzien? Dat zeggen ook verschillende burgerbewegingen die er onlangs een open brief over schreven.

Wij horen dat het plan wél al af is sinds het voorjaar en dat de PS nog dwars ligt.

DHONDT: Ik begrijp de vraag van die actiegroepen

DHONDT: Interessant, maar het is niet de realiteit.

en ben blij dat ze daarvoor blijven mobiliseren. We werken daar hard aan. Meer kan ik daar niet over kwijt. We nemen de tijd die nodig is om het duurzaam te doen, op het terrein en ook in de manier waarop we het uitleggen. Ik zou het ook liever sneller hebben, maar er zijn hordes: je zit in een politieke meerderheid, er zijn administraties die de zaken tot in de puntjes moeten voorbereiden.

Ik ben net heel blij met een burgemeester die voluit voor de gedeelde stadsvisie gaat, zoals ook bij het Ter Kamerenbos. Steeds minder mensen hebben een auto, in de Vijfhoek dertig procent. En dit stadsbestuur heeft een heel duidelijke visie om die autodruk nog te verminderen.

Wordt het een echt lussenplan, waarbij je niet meer door de Vijfhoek kan? Via de Miniring kan dat vandaag nog steeds. DHONDT: Het gewestelijke mobiliteitsplan Good

Move is duidelijk: het gaat erom het transitverkeer

Zijn het niet eerder verschillende dossiers die aan elkaar worden geknoopt? Ecolo ligt op gewestniveau dwars over het Neoproject op de Heizel en dan vooral over het megashoppingcentrum. Die Heizelvlakte is het territorium van de PS van Brussel-Stad. En dus doet die dan weer moeilijk over het circulatieplan, dat erg belangrijk is voor de groenen.

“Een groot deel van het Ter Kamerenbos teruggeven aan voetgangers en fietsers, dat was toch niet niets” BART DHONDT Schepen van Mobiliteit en Openbare Werken 10

27 OKTOBER 2021

DHONDT: (monkellachje) Het zijn twee verschillende

dossiers. Over Neo wordt nu op gewestelijk niveau onderhandeld, daar moet een nieuw wettelijk kader komen. In het meerderheidsakkoord van de Stad staat dat we Neo I zullen realiseren, maar de bal ligt nu bij het Gewest.

We citeren even uit de eerste zinnen van uw eigen kiesprogramma. ‘Laten we de pagina van de megalomane projecten omdraaien.’ Wat moet er volgens u gebeuren op de Heizel? DHONDT: Het is echt wel nodig dat er iets gebeurt

op die site van Expo 58.

Maar geen shoppingcentrum van 70.000 vierkante meter? DHONDT: Het Gewest moet een kader scheppen,

we zullen zien wat uit die onderhandelingen komt en hoe we daar lokaal mee verder werken.

Het ongeduld over het uitblijven van het circulatieplan past in een bredere kritiek op drie jaar groenen in de Brusselse meerderheden. Jullie besturen nu op het niveau van de meeste gemeenten én van het Gewest. Nogal wat mensen vinden dat de structurele stappen vooruit op zich laten wachten, met de Stad 30 als grote uitzondering. DHONDT: Maar die Stad 30 is niet enkel een

Gewestproject! De meeste wegen zijn gemeentewegen en dat de gemeenten erin meestapten heeft ook iets te maken met die veertien gemeenten waar ecologisten in de meerderheid zitten. Ook op gewestelijk niveau zou iedereen kunnen meehelpen om de zaken vlotter te laten verlopen. Samen met Ans (Persoons, red.) zijn we vaak met heraanlegprojecten en mobiliteit bezig en dan houden verschillende Gewestinstanties er al eens een andere mening op na.

Een voorbeeld? DHONDT: Kijk naar de heraanleg van de Kanter-

steen (met afgescheiden fietspad bovenaan het Centraal Station, red.). Een hele discussie met veel instanties, onder meer over erfgoed. Zelf

OÙ EN EST LE PENTAGONE SANS VOITURES ? C’était l’une des revendications les plus importantes de sa campagne électorale : le Pentagone devait devenir une zone à trafic restreint grâce à un plan de boucles, pour Bart Dhondt (Groen). Un plan qui serait un avant-goût de la ville de demain pour le reste de la région. Trois ans plus tard, il n’y a toujours pas de plan en vue et même les mouvements citoyens sympathisants commencent à s’impatienter. M. Dhondt se veut rassurant : « Cela va arriver. Bien sûr, il y aura des critiques, mais comme à Gand ou à Louvain, les gens finiront par voir que cela permet d’améliorer la ville. » M. Dhondt estime que la crainte qu’un centre-ville à trafic restreint fasse fuir les entreprises et les commerces n’est pas fondée. « Pourquoi Total a-t-il choisi d’installer son siège sur le piétonnier, près de la place de Brouckère ? Ils veulent être facilement accessibles en transports publics. Si vous pouvez choisir entre un emplacement près de l’autoroute et le cœur d’une ville, avec des restaurants, de la culture et des espaces publics bien pensés... » FR

Bart Dhondt

stelden we een bredere bufferzone voor naast het fietspad, maar dat wou gewestadministratie Urban dan weer niet. Op een bepaald moment moet je vooruit.

Op dat fietspad wordt nu vaak geparkeerd. DHONDT: Inderdaad. Gelukkig hebben we een

burgemeester die dan ook reageert en de fietsbrigade daar laat beboeten.

Even over de Wetstraat. Toen u de bredere fietspaden en het schrappen van een rijstrook aankondigde, zei u ook dat de Commissie voor Monumenten en Landschappen dwarsligt voor het definitieve project. Die ontkent dat ten stelligste. DHONDT: Ik heb me inderdaad vergist. De vorige

vergunningsaanvraag dateert dan ook al van de vorige legislatuur, toen ik nog geen schepen was.

De voorbije jaren hoorden we politici wel vaker uithalen naar die Commissie als remmende factor voor stadsvernieuwing. Hoe ervaart u dat? DHONDT: Onderweg naar hier hadden we het nog

over de prachtige gebouwen die voor Parking 58 moesten wijken (de Centrale Hallen, red.). Zo zijn er veel in Brussel, dus zo’n commissie heeft zeker haar nut. Tegelijk hoor ik dat de kasseien waar de Commissie dikwijls om vraagt problemen geven voor voetgangers, mensen in een rolstoel of fietsers. Hun comfort is nochtans fundamenteel voor een stad op mensenmaat. Het compromis bestaat nu vaak uit gezaagde kasseien, maar we merken dat dat niet de oplossing is.

37 jaar, afkomstig uit Oostende Master economie (UGent, 2006) Medewerker federaal parlementslid Wouter De Vriendt (2009-2012) Voorzitter Jong Groen (2010-2012) Begrotingscoördinator bij federale overheid (2012-2017), gedetacheerd naar kabinet van staatssecretaris Bruno De Lille (2013-2014) Gemeenteraadslid Brussel Stad (2012-2018) Schepen voor Mobiliteit en Openbare Werken bij Stad Brussel (2018-nu)

erfgoed, verkeersveiligheid en comfort beter proberen te verzoenen.

Nog even terug naar het circulatieplan. Ondernemingsfederaties en handelaars slaan nu al regelmatig alarm over de bereikbaarheid van het centrum, die sommige bedrijven de stad uitjaagt. Zal dat plan het niet erger maken? DHONDT: Het is net andersom. De stad zal beter

bereikbaar en aantrekkelijker zijn. Waarom kiest uitgerekend Total voor een hoofdzetel in de voetgangerszone, nabij de Brouckère? Ze willen goed bereikbaar zijn via het openbaar vervoer. Axa trok van de buitenwijken naar de Naamsepoort. Fortis bouwde een gloednieuwe hoofdzetel in de Vijfhoek met amper twee- tot driehonderd parkeerplaatsen voor duizenden werknemers. Als je kan kiezen tussen een plek aan de snelweg of het hart van een stad, met restaurants, cultuur en doordachte openbare ruimte ... Wat wél klopt is dat we voor de bestaande handelaars een goed doordacht logistiek plan moeten uitdenken. De indrukwekkende elektrische cargofietsen van Ziegler tonen op dat vlak wat mogelijk is.

Wat is het probleem met gezaagde kasseien? En wat is het alternatief?

Waar mag de kiezer u op afrekenen in 2024?

DHONDT: Die zijn moeilijk in onderhoud en ook niet

Daarmee hebben we campagne gevoerd en het staat in het meerderheidsakkoord. De verenigingen hebben gelijk als ze daarop hameren. We bereiden het nu minutieus voor. Dat zal kritiek niet kunnen voorkomen, maar net zoals in Gent of Leuven zullen mensen snel inzien dat het een betere stad oplevert.

altijd even vlak. Ik heb dat samen met mensen met een beperkte mobiliteit zelf getest en ondervonden. Mensen leven ook steeds langer en ook ouderen moeten comfortabel door de stad kunnen stappen. Een kant-en-klare oplossing heb ik nog niet. We moeten daar experts rond de tafel brengen en

DHONDT: Het verkeersschema voor de Vijfhoek.

WHERE IS THE LOW-TRAFFIC PENTAGON? During the election campaign, one of Bart Dhondt’s (Groen) most important demands was to turn the Brussels Pentagon into a low-traffic area via a loop plan. That plan would then show other parts of the region what the city of tomorrow could look like. Three years later, there is still no plan in sight and even sympathetic citizens’ movements are becoming impatient. Dhondt is reassuring: “It will happen. Of course, there will be criticism, but as in Ghent or Leuven, people will eventually see that it leads to a better city.” Dhondt therefore considers the fear that a car-free city centre will drive companies and businesses out of the city to be unfounded. “Why, of all things, does Total choose to have its head office in the pedestrian zone, near the Brouckère? They want to be easily accessible by public transport. If you can choose between a location by the motorway and the heart of a city, with restaurants, culture and well thought-out public spaces...” EN

27 OKTOBER 2021

I 11

In de file zitten chambreren is

tijdverlies. Keldermeester Marie en haar

rd door degefinancie keling, e m t rd o w t ik Dit projec ionale Ontw ds voor Reg ve Action Initiative, n o F s e e p ro het Eu n Innovati ewest. via het Urba ssels Hoofdstedelijk G ru B en door het

UNION EUROPEAN Development Fund European Regional

European Regional

MAN331024837 BXL MOBILITE (P) Caviste BRUZZ 215x290 BEL NL v5.indd 1

sel s u r b . obike

airg c . w w w

UNION EUROPEAN Development Fund

V.U.: Camille Thiry - Sint-Lazarusplein 2 - 1035 Brussel.

bakfiets.

30/09/21 14:41

Kwart meer eerste prikken gezet dankzĳ Covid Safe Ticket De afgelopen weken zijn er in de vier resterende vaccinatiecentra in Brussel opnieuw meer coronaprikken gezet. Dat heeft te maken met de boostervaccins die sinds deze maand worden uitgedeeld. Maar ook het effect van het Covid Safe Ticket (CST) valt niet uit te vlakken. In oktober zijn voorlopig tot 25 procent meer eerste dosissen toegediend dan in september. Dat is bemoedigend nieuws nu ons land overspoeld wordt door een vierde coronagolf. — TIM DE NEVE

en snelle blik op de cijfers verraadt dat het coronavirus een hardnekkig beestje is. Want ondanks de vaccins bereiken we in ons land opnieuw dezelfde besmettingsgraad als een jaar geleden, toen de tweede coronagolf ons in zijn greep hield. De vaccins beschermen nochtans uitstekend, bewees coronacommissaris Pedro Facon vorige week. Maar door een verhoogd veiligheidsgevoel en de versoepelingen (buiten Brussel) circuleert het virus vlotter. Van al wie wordt getest, blijkt bijna negen procent besmet met Covid-19. En zelfs in Vlaanderen, waar de vaccinatiegraad met tachtig procent een pak hoger is dan in Brussel (54 procent), impacteert die hoge viruscirculatie ook de ziekenhuiscijfers. Het aantal coronapatiënten op intensieve zorg bleef maandenlang stabiel op een honderdtal, maar is de laatste week vrij snel gestegen naar 230. Het signaal voor de federale regering om opnieuw in te grijpen.

dat de Brusselse vaccinatiecampagne de laatste weken de wind in de zeilen heeft. “Zowel in de bussen als in de vaccinatiecentra en

-antennes,” bevestigt Inge Neven van de Brusselse Gezondheidsinspectie. “Vooral de derde dosissen stuwen de cijfers de hoogte in,

“We bereiden scenario’s voor, maar hopen dat we die niet moeten uitrollen. De volgende stap in Brussel is om opnieuw zaken te sluiten” INGE NEVEN Brusselse Gezondheidsinspectie

maar er is ook een significante stijging van het aantal eerste prikjes. Onze vele acties op het terrein werpen hun vruchten af.” Neven wil het niet met zoveel woorden zeggen, maar de impact van het CST op de vaccinatiecijfers is niet te ontzien. De eerste communicatie over de coronapas voorzag in een brede implementatie ervan vanaf 1 oktober. Sindsdien is het aantal gemaakte afspraken in de vaccinatiecentra voor een eerste dosis toegenomen met 25 procent ten opzichte van de maand september. “En vorige week (de eerste waarin het CST van kracht was, red.) zagen we een toename van 20 tot 25 procent,” aldus Neven. Bemoedigend, maar Brussel is er nog lang niet. Voorlopig valt de vierde golf in de hoofdstad gelukkig nog goed mee. “Het aantal ziekenhuisopnames en infecties stijgt, maar minder snel dan elders in het land,” zegt Neven. “Dat zal de komende dagen wellicht keren. Daarom anticiperen we op de ergste situatie. We bereiden scenario’s voor, maar hopen dat we die niet moeten uitrollen. De volgende stap in Brussel is om opnieuw zaken te sluiten. Veel andere opties resten ons niet, behalve dan ervoor zorgen dat de mondmaskerplicht en het CST nageleefd worden. We moeten opnieuw die burgerzin aanwakkeren.”

B R U Z Z | A N A LY S E

VOORAL NIET-GEVACCINEERDE 65-PLUSSERS NEMEN OP DIT MOMENT DE ZIEKENHUISBEDDEN IN

ZIEKENHUISBEDDEN Vooral niet-gevaccineerde 65-plussers nemen op dit moment de ziekenhuisbedden in. Hun aandeel in de hospitalisaties ligt tot drie keer hoger dan bij de 65-plussers die wel beschermd zijn. Die statistiek toont aan dat het vaccin werkt. Het is dan ook goed nieuws

Zaterdag stonden mensen op verschillende plekken in Brussel aan te schuiven voor een vaccin, zo ook in Laken. 27 OKTOBER 2021

I 13

Reportage

LERARENTEKORT IN BRUSSEL NIJPENDER DAN OOIT

‘Elk jaar een ander team, dat weegt’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Het lerarentekort is nijpender dan ooit. Maar wat betekent dat voor de dagelijkse werking van een school? BRUZZ vatte post in de leraarskamer van de Vier Winden Basisschool in Molenbeek en zag zweet en tranen, maar voorlopig geen uitweg. — BRAM VAN RENTERGHEM, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Directeur Jo Cooman (58) ziet er ontspannen uit als hij ons binnenlaat, ook al loopt er net een mailtje binnen van juf Agna, die moet thuisblijven omdat haar zoon in quarantaine zit. Zij springt als zorgcoördinator zelf bij in de klas, en houdt ook toezicht op de speelplaats. Dat laatste gaat Cooman nu zelf doen. De extra ondersteuning voor leerlingen met leermoeilijkheden, valt weg.

8.15 UUR Cooman neemt ons mee naar de witte, lichtrijke leraarskamer op de tweede verdieping. Een document staat nog in de wachtrij, waardoor juf Nele een lesvoorbereiding niet kan afdrukken. Meester Tim bekijkt nog snel enkele invulbladen op de pc, en het CLB – dat vaccins komt toedienen – vraagt waar ze zich kunnen installeren. Op een team van twintig (zorg)

27 OKTOBER 2021

leerkrachten is anderhalve vacature nooit ingevuld. Juf Els, die graag zorgleerkracht wilde worden, moest daardoor noodgedwongen toch nog eens het derde leerjaar voor haar rekening nemen. Maar juf Els is ziek vandaag. Net als juf Suze, zo krijgt Cooman net te horen. Het tweede en het derde leerjaar dreigen dus de hele dag zonder leerkracht te zitten. Gelukkig wordt er snel geschakeld. Directeur Jo neemt het tweede leerjaar voor z’n rekening, samen met turnleerkracht Younes. De derdejaars worden over alle andere klassen verdeeld, waar ze zelfstandig aan taken zullen werken.

8.35 UUR Om de tijd tussen de pauzes te doden, werd voor mij een observatie bij juf Sigrid geregeld. Maar dat blijkt een misverstand. “Ik ben daar helemaal niet op voorbereid,” stamelt ze, en ze barst

▼

8.05 UUR

xxxx

Directeur Jo Cooman staat vandaag zelf voor de klas, want de leerkrachten van het tweede en het derde leerjaar zijn ziek. “Kalm blijven en niet panikeren,” is zijn motto. 27 OKTOBER 2021

I 15

▼

LERARENTEKORT IN BRUSSEL NIJPENDER DAN OOIT

B R U Z Z | R E P O R TA G E

in huilen uit. Een collega wijst op de koffie, en juf Sigrid legt uit: “Ik wil zo graag zorgverlof nemen, maar dat gaat gewoon niet. Ik geef al 24 jaar les en dat zou als door de boter moeten gaan. Maar ik kan niet meer. Maar als u me wil excuseren, de bel is gegaan, we praten straks verder.”

8.40 UUR De lessen beginnen. Ik mag mee met juf Tine van het zesde. Kinderen geven met een tik op hun foto op het smartboard hun aanwezigheid door. Juf Tine staat vandaag niet zelf voor de klas, dat doen twee externen die de zestien kinderen leren programmeren. Alleen: er komt niemand opdagen. Juf Tine belt zelf om meer info, en ook de programmeurs blijken ziek. Vliegensvlug bokst ze een nieuwe les in elkaar. Intussen brengt juf Nele “drie cadeautjes”, drie kinderen van het derde leerjaar die in het lokaal net naast dat van Tine zelfstandig en verrassend gedisciplineerd aan het werk gaan.

zijn vijftien uur LO kon uitbreiden met enkele uren zorgleerkracht. Hij zat hier zelf op school en heeft hier Nederlands geleerd. Het is de piste die Brussels minister bevoegd voor onderwijs Sven Gatz (Open VLD) wil bewandelen: meer Brusselaars voor de klas. “Maar ik weet niet of die er wel zijn,” zegt hij. “In de opleiding Lichamelijke Opvoeding waren er relatief veel, maar in de algemene lerarenopleiding zijn dat er heel wat minder.” Gatz’ Vlaamse evenknie, Ben Weyts (N-VA), krijgt het in de leraarskamer harder te verduren. “Ik vraag me af of hij wel weet

waarover hij spreekt,” zegt directeur Jo. “Het zijn meestal holle woorden. Ik hoop dat hij een goed kabinet heeft.” Juf Sigrid vindt het tienpuntenplan dat hij de dag ervoor had voorgesteld, dan weer schabouwelijk. “Bijvoorbeeld versneld een pedagogisch bekwaamheidsbewijs behalen. Wil dat dan zeggen dat je niet écht bekwaam moet zijn om les te kunnen geven? Dat wíj niet echt bekwaam zijn? Maar bon, met klagen en zagen komen we er niet.” “Dat is niet klagen en zagen,” zegt juf Tine, “maar onze bezorgdheid uiten.” In zeven haasten knipt ze nog lettervakjes uit voor haar les, die ze bij gebrek aan programmeurs nu zelf moet geven. “Ze hebben ons trouwens wel degelijk proberen te bellen maar konden onze secretariaatsmedewerker niet bereiken. Ziek.” De schoolbel gaat weer, en directeur Jo en turnleerkracht Younes nemen het tweede leerjaar mee op wandeling door een door regen en wind geteisterd Molenbeek. Op weg naar de uitgang vraagt een leerkracht zich af wanneer ze in godsnaam nog de rapporten moet opmaken. “Desnoods doen we dat later,” antwoordt Cooman. “First things first.”

12.00 UUR Lunchtijd. Omdat de refter te klein is voor alle leerlingen samen, wordt de soep in de klas geserveerd, waardoor alle leerkrachten toezicht moeten houden en hun eigen pauze pas om 12.30 uur begint. Tijdens die middagpauze gaat het over de alternatieven om het lerarentekort op te vullen. “Andere profielen zijn niet echt een oplossing,” zegt juf Nele. “Als wij psychologen of pedagogen inschakelen, stellen wij toch vrij snel vast dat het niet lukt.” Gepensioneerde leerkrachten die in de buurt wonen, zijn dan weer niet meteen voorhanden. En leerkrachten met een hoofddoek? “Die staan soms al voor de klas,” zegt juf Sigrid. “We hebben al verschillende gesluierde juffen van Marokkaanse afkomst gehad. Maar dat heeft duidelijk het tekort niet verholpen. Uiteindelijk moet de instroom gewoon omhoog. Maar wie wordt nog leraar? Ik ben in 1995 begonnen, maar intussen zijn er zoveel andere richtingen die hipper zijn. Het beroep van leerkracht heeft geen hoge status.” Enkele leerkrachten kijken bij het horen van die pijnlijke woorden geslagen voor zich uit. Of ze het nog graag doen? “Ik zit eerlijk gezegd op de wip,” zegt juf Nele. Zorgleerkracht Jomme knikt. “Ik

FRANK CÖRVERS VAN UNIVERSITEIT MAASTRICHT

‘Oppassen met de instaptoets’

10.30 UUR Directeur Jo komt de leraarskamer binnengewandeld. Hij heeft net zelf voor de klas gestaan in het tweede: “Sprongetjes, tellen en een leeropdracht.” Of hij niet te veel stress heeft van al dat schakelen? Hij lacht en zegt: “Kalm blijven en niet panikeren.”

10.45 UUR De leraarskamer blijkt tijdens de pauze geen gezellig zoemende bijenkorf, maar een relatief leeg lokaal – het gevolg van de vele afwezigheden. Gelukkig komt meester Younes erbij zitten, die 16

27 OKTOBER 2021

Het lerarentekort is geen nieuw fenomeen. Begin de jaren 2000 stonden de kranten er vol van, om nadien weer weg te deemsteren en als een monster van Loch Ness af en toe weer op te duiken. Nu speelt vooral de verlaagde instroom de sector parten. Zo is het aantal studenten dat een bachelor lerarenopleiding startte sinds 2011 bijna gehalveerd.

Aan de oorzaak daarvan zou een verlaagd aanzien liggen. Dat de status van het leerkrachtenberoep een knauw heeft gekregen, klopt. Op de beroepsprestigeschaal van de Universiteit Maastricht tuimelde de leerkracht lager onderwijs van plek 42 naar plaats 69, en dat in tien jaar tijd. “Toch weten we niet zeker wat het precieze effect daarvan is op de in-

stroom,” zegt hoogleraar arbeidsmarkt Frank Cörvers van diezelfde Universiteit Maastricht. “Of waaraan die daling ligt.” Toch ziet Cörvers enkele mogelijke verklaringen. “Zo is de hele bevolking intussen beter opgeleid, waardoor de leerkracht zijn relatieve voordeel ziet verdwijnen. Daarnaast is er de wet van Sullerot, die zegt dat de status van

beroepsgroepen waarin veel vrouwen actief zijn, achteruitgaat. En dan is er nog de verloning. In Nederland hebben we onlangs flinke salarismaatregelen genomen en is de instroom de laatste jaren erg gestegen. Maar of dat gelinkt is aan elkaar, blijft speculatief.”

VARKENSCYCLUS Het tij kan dus gekeerd worden. Meer zelfs, volgens Cörvers keert het tij voor een stuk vanzelf. Want in tijden dat het lerarentekort hoog is, is ook de baanzekerheid hoog, waarna de instroom volgt. Zodanig zelfs dat overshooting dreigt, en de massale belangstelling tot een overaanbod leidt,

denk dat er veel zijn, ook ikzelf ja. Het niveau ligt zo ver uiteen dat je voortdurend moet differentiëren, met standaard vier lesvoorbereidingen tot gevolg. En dan heb ik het nog niet over de psychologische problemen die sommige kinderen ervaren, en waar wij geen antwoord op hebben. De wachtlijst voor het CLB: een jaar.” Voor meester Tim is vooral het grote verloop een probleem. “Elk jaar een veranderd team, dat weegt.

14.20 UUR De kleine speeltijd. Juf Sigrid komt toelichten waarom ze deze morgen in tranen uitbarstte. “Eind augustus wist ik al dat ik het niet fulltime zou kunnen trekken. Mijn vader heeft twee zware operaties gehad en mijn schoonmoeder heeft kanker. Allebei wonen ze alleen. Daarom wilde ik verlof voor medische bijstand vragen, maar ik durfde niet, omdat ik wist hoezeer ik de directie in de problemen ging brengen. Uiteinde-

“Ik vraag me af of Ben Weyts wel weet waarover hij spreekt. Het zijn meestal holle woorden. Ik hoop dat hij een goed kabinet heeft” JO COOMAN Directeur Vier Winden Basisschool

Ik wil wat rust.” De andere leerkrachten knikken. “Toen ik in Leuven werkte, was er meer rust, was het standvastiger,” zegt Jomme dromerig. Het blijft even stil, tot juf Nele in de bres springt. “Ja, maar hier heb je wel een echte teamgeest. Hier helpen we elkaar.”

waardoor beginnende leerkrachten er weer alles aan moeten doen om toch maar enkele uren te sprokkelen. “Het is net zoals de varkenscyclus,” zegt Cörvers. “Als de prijs heel hoog is, wil iedereen varkens houden, maar tegen dat ze slachtrijp zijn, is er zo’n groot aanbod dat de prijs weer zakt, waardoor iedereen z’n productie terugschroeft, en de prijs weer stijgt. Enzovoort.” Die varkens- of lerarencyclus valt te reguleren met een toegangsexamen voor de lerarenopleidingen. Dat doet ook het aanzien stijgen, want het niveau kan omhoog, en studenten hebben het gevoel tot een

lijk vroeg ik toch een halftijdse en kreeg ik vier uur, het minimum.” Juf Sigrid woont in een deelgemeente van Aalst. Elke dag pendelt ze anderhalf uur heen, anderhalf uur terug. Of ze nooit heeft overwogen om dichter bij huis werk te zoeken? “Toen ik zelf een gezin stichtte, heb

exclusieve club behoren. “Trek in de schouw creëren,” noemt minister voor Onderwijs Ben Weyts (N-VA) dat. Hij pleitte dan ook al herhaaldelijk voor een instapproef. “Maar daarmee moet je oppassen,” zegt Cörvers. “In Nederland hebben we met zo’n entreetoets, ook als je meeneemt dat de uitval tijdens de opleiding daalt, per saldo tussen de duizend en de tweeduizend studenten gemist. Dat op een moment dat er weliswaar geen tekort was, maar we wel al wisten dat er een groot lerarentekort zat aan te komen. Dat was iets heel stoms.”

ik daar even over getwijfeld, maar ik wilde de wereld verbeteren, en dat kon in Molenbeek. Nu kan dat ook in Aalst, maar ik blijf hier. Ik ben hier bekend, een vaste waarde in het team en een aanspreekpunt voor de ouders.” Terwijl ze het zegt, lichten haar ogen op. “Eigenlijk doe ik het nog altijd heel graag,” zegt ze. “Maar het zou nog veel leuker zijn om de radertjes in elkaar te zien draaien. Want als iedereen er is, is dit een goed geoliede machine. Alleen vallen er continue mensen uit, waardoor het nu langs alle kanten schuurt.”

15.30 UUR De meeste leerkrachten zijn naar huis om de lessen van de volgende dag voor te bereiden. De zwaarte aan het begin van de dag heeft plaatsgemaakt voor opluchting, “het ís weer gelukt.” We vinden directeur Jo terug in zijn bureau, nog altijd even goedgezind. “Hoe ik mijn leerkrachten kan helpen? Door te snoeien in wat niet essentieel is. Ik ben hier nog maar sinds 1 september, maar als het van mij afhangt, verdwijnen er een pak werkgroepen en vergaderingen. Ik vraag me ook af wat de meerwaarde is van én een website én een Facebookpagina én een oudercommunicatieplatform. Kan dat niet eenvoudiger? Terug naar de essentie, dat is de boodschap.”

BRUSSELPREMIE Bovenstaande maatregelen gelden voor alle scholen, maar voor grootsteden worden in Nederland nog extra maatregelen genomen. “Leraren kunnen overal werken,” zegt Cörvers, “dus kijken ze waar het niet te duur is om te wonen. Amsterdam valt dan bijvoorbeeld al af.” Daarom is er in Nederland nu een ‘grotestedentoeslag’ van 1.000 tot 2.500 euro extra per jaar. Of het effect heeft, moet nog blijken. Een idee waar ook Ann Martin, directeur Onderwijs van Odisee hogeschool zich in kan vinden. “Veel mensen denken dat zo’n Brussel-

« LES ENSEIGNANTS PENSENT À ARRÊTER » La pénurie de profs est plus poignante que jamais, et cela se ressent aussi en salle des profs. BRUZZ s’est rendu à l’école primaire Vier Winden à Molenbeek et force est de constater que la direction et les enseignants n’ont pas le temps de se reposer. Les élèves sans prof sont redistribués dans les classes restantes ou suivent des cours du directeur lui-même ou du personnel de soutien. « Beaucoup de gens commencent à se poser des questions », explique un enseignant, ils ne sont pas sûrs de vouloir encore enseigner dans ces conditions. Pour retourner à une situation confortable, il faudrait pouvoir stimuler l’arrivée de nouveaux enseignants. Pour ce faire, il convient de revaloriser la profession, par exemple avec un test d’entrée. « Mais il faut faire attention à cela », explique le professeur émérite Frank Cörvers (UMaastricht). « Aux Pays-Bas, ce test d’entrée a fait qu’on est passé à côté de 1 000 à 2 000 étudiants chaque année. Il n’y avait peut-être pas de pénurie à cette époque-là, mais on voyait très bien qu’elle se profilait à l’horizon. C’était une règle très stupide. » FR

“TEACHERS ARE THINKING ABOUT QUITTING” The shortage of teachers is more acute than ever and that can be felt deep into the teachers’ room. BRUZZ went to the Vier Winden Primary School in Molenbeek, and saw how management and teachers constantly have to switch around. Pupils without a teacher are redistributed over other classes, or are taught by the headmaster himself, or by care teachers. “Many people are thinking about quitting,” says a teacher. They do not know if they want to continue teaching under these conditions. For things to go back to working smoothly, the intake of new teachers must increase and to do this, prestige must increase. That could be done by means of an entry test. “But you have to be careful with that,” says professor Frank Cörvers (UMaastricht). “In the Netherlands, we miss out on between 1,000 and 2,000 students thanks to such an entrance test. That was at a time when there was no shortage, but we already knew that there was going to be a huge shortage of teachers. That was really stupid.” EN

premie nog bestaan heeft, maar dat is niet het geval. Ik vind het een goed plan om leerkrachten te steunen die overwegen in Brussel te komen wonen, maar het niet kunnen betalen.” Ook wat betreft de toegangsproef volgt ze de redenering van Cörvers. “In Finland is er een ingangsexamen om leraar te mogen worden, vooral dan op het vlak van attitude. Maar daar kan men zich dat permitteren. Wij zitten in een ander stadium: als je hier nog veel drempels inbouwt, zal niemand nog meedoen. Op korte termijn kan dat dus niet. De vraag is: wanneer moet je de omslag maken?”

27 OKTOBER 2021

I 17

GEZINNEN MET FAMILIELEDEN IN BEIDE TAALNETTEN STAAN VOOR HET BLOK

B R U Z Z | A N A LY S E

Nieuwe vakantieregeling voor Franstalige scholen verdeelt Brussel Veel Brusselse ouders en scholen, maar ook sport- en andere clubs en verenigingen zitten met de handen in het haar. Doordat de schoolkalenders van de Vlaamse en Franse Gemeenschap vanaf volgend schooljaar dreigen te verschillen, doemen veel organisatorische problemen op. Of slagen de gemeenschappen er op de valreep in tot een akkoord te komen? — SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

VAKANTIEPLANNING 2022 - 2023 SEPTEMBER 2022 Begin schooljaar 01 /09/2022

Begin schooljaar 01 / 09

Begin schooljaar 29 /08

27 OKTOBER 2021

Begin schooljaar 29 /08/2022

e Franse Gemeenschapsregering wil het schooljaar vanaf september 2022 opknippen in blokken van telkens zeven weken les, en twee weken vakantie. Daarvoor wordt de zomervakantie ingekort, en krijgen leerlingen er in ruil een week bij in de herfsten de krokusvakantie (voor een vergelijking, zie de infografiek). De vakantiespreiding wordt voortaan puur wiskundig bekeken. Zo wordt de ‘lentevakantie’ losgekoppeld van het katholieke paasfeest. Oorspronkelijk zou ook de carnavalvakantie niet meer rond Aswoensdag vallen. Maar “gezien de organisatorische moeilijkheden die deze verschuivingen in zeer specifieke gevallen kunnen veroorzaken”, is ze een week vervroegd. Daardoor zullen Franstalige leerkrachten met kinderen in de twee taalnetten tussen begin januari en begin juli toch één week vakantie samen met hun kroost hebben. Het voorontwerp van decreet wordt de komende weken bekeken en besproken door de onderwijsactoren. De Franse Gemeenschapsregering wil het plan begin 2022 laten goedkeuren door het parlement. Over het nut van de hervorming van de schoolkalender zijn experts het al jaren eens. Een zomervakantie van negen weken is te lang voor sommige kinderen, die zo een deel van de leerstof kwijtraken. De herfsten krokusvakanties zouden dan weer te kort zijn om leerlingen voldoende bij te laten tanken. Toen VUB-socioloog Ignace Glorieux in 1997 voor de wijziging pleitte, was er politiek al een groot draagvlak voor, maar toch werd het niet ingevoerd. Franstalig onderwijsmi-

Zo zouden de schoolvakanties eruitzien vanaf volgend schooljaar in de Vlaamse (oranje) en de Franse Gemeenschap (rood). De wettelijke feestdagen, zoals 1 november of Hemelvaart, blijven in beide gemeenschappen vrije dagen.

O K TO B E R

NOVEMBER 31 /10/2022 04 /11/2022 31 /10 04 /11

24 /10 04 /11

24 /10/2022 04 /11/2022

DECEMBER

JANUARI 2023 26 /12/2022 06 /01/2023 26 / 12 06 / 01

26 / 12 06 / 01

26 /12/2022 06 /01/2023

FEBRUARI

2 2

maar bij uitstek in Brussel, waar het Nederlands- en Franstalige onderwijs vaak letterlijk schoolgebouwen delen.

De Vlaamse minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) zegt niet principieel tegen de herschikking te zijn, maar wilde het debat vorig schooljaar, midden in de coronacrisis, niet opnieuw voeren. Het debat kan voor hem ook niet tot het onderwijsveld beperkt blijven. Weyts vroeg daarom advies aan de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) en het overlegorgaan van de sociale partners (SERV). Die adviezen worden pas volgend jaar verwacht. “In Brussel zullen we moeten bekijken bij hoeveel mensen dit tot problemen leidt,” zegt Weyts’ woordvoerder Michaël Devoldere. “Maar dit is een gevolg van de autonomie van de twee gemeenschappen. Het zou raar zijn dat een Vlaams-nationalistische minister, die bij uitstek voorstander is van die autonomie, daar nu plots zou over klagen.” Eenzelfde soort geluid bij Désirs woordvoerder Jean-François Mahieu. “Wij gaan vooruit voor de Franstalige leerlingen, anders heeft het toch geen zin het onderwijs te communautariseren? We kunnen toch niet elke hervorming tegenhouden voor een kleine minderheid. De twee systemen zullen trouwens tien of elf van de vijftien weken schoolvakantie per jaar gemeen blijven hebben.” De kwestie legt een inherent probleem van het Belgische staatsbestel bloot. Beide ministers nemen beslissingen voor hun eigen gemeenschap, maar houden daarbij geen rekening met de mensen die over de schotten heen met beide schoolnetten te maken hebben. Dat gebeurt overal langs de taalgrens,

20 / 02 24 /02

20 / 02 03/ 03

MAART 20 / 02/2023 24 /02/2023

20 /02/2023 03/03/2023

APRIL 03 / 04 14 / 04

IMMERSIESCHOLEN EN SPORTCLUBS Hoeveel mensen dat precies zijn, is onbekend. Désirs woordvoerder Mahieu vindt dat de media inzoomen “op een zeer klein percentage uitzonderingen”. “Het gaat vooral om mensen die zelf gekozen hebben om hun kinderen, of een deel ervan, naar het Nederlandstalige onderwijs te sturen. Op basis van de leerlingenaantallen in het Nederlandstalige onderwijs in Brussel (ongeveer 50.000 leerlingen, red.) ga ik ervan uit dat het om ongeveer 20.000

alleen voor gezinnen met kinderen en/of ouders in de twee taalnetten, ook voor Franstalige docenten die zowel in het secundair als hoger onderwijs lesgeven, want de vakanties in het hoger onderwijs blijven bij het oude. Die docenten hebben dan grote delen van het jaar geen vakantie meer.” Ook Brusselse sportclubs, kunstacademies en jeugdbewegingen zullen de gevolgen merken, zegt Van Avermaet. “De wedstrijdkalender voor jeugdsportclubs opstellen zal organisatoren veel hoofdbrekens bezorgen. En niet alleen tussen clubs zal de vakantie verschillen, ook binnen clubs intern. Mijn zoon zit in een tafeltennisclub bijvoorbeeld waar de helft van de leden in

“Onze Nederlandstalige leerkrachten krijgen problemen met de opvang van hun kinderen. Ze laten me weten te willen stoppen”

B R U Z Z | A N A LY S E

AUTONOMIE

zal zijn voor hun Nederlandstalige leerkrachten. “Moedertaalsprekers zijn sowieso al moeilijk te vinden, omdat de lonen aan Franstalige kant lager liggen,” zegt Paul Leblanc, directeur van Saint-Boniface in Elsene. “Onze Nederlandstalige leerkrachten doen al een financiële inspanning om hier les te geven, en zullen nu ook problemen krijgen met de opvang van hun kinderen. Ze hebben me al laten weten dat ze twijfelen om over te stappen. Ook sommige van mijn Franstalige leerkrachten met kinderen in het Nederlandstalige onderwijs zullen voor een andere carrière kiezen.” Valérie Van Avermaet ligt aan de basis van een petitie die voor een

PAUL LEBLANC Directeur Saint-Boniface Elsene

kinderen gaat, want daar volgen toch ook Nederlands- en anderstaligen les en niet voor elke Franstalige is het een probleem. Dat is dus zowat 2 à 3 procent van de Franstalige kinderen.” Maar ook op veel andere vlakken hebben de niet langer gelijklopende schoolvakanties ongewenste neveneffecten. Zo vrezen de populaire Franstalige immersiescholen in Brussel dat de nieuwe schoolkalender de druppel te veel

synchrone schoolkalender in heel België pleit en na een paar weken al 5.000 handtekeningen telt. “Wij gaan al jaren in de paasvakantie samen met mijn zus en haar kinderen, die in het Franstalige onderwijs zitten, naar zee. Voortaan zullen de nichtjes en neefjes dus niet meer samen op vakantie kunnen.” “Je kunt dat uiteraard een luxeprobleem noemen, maar dit heeft een invloed op veel meer situaties dan mensen denken. Niet

MEI 03 / 04/2023 14 /04/2023

01 / 05 12 / 05

JUNI

een Nederlands-, en de andere helft in een Franstalige school zit. Wanneer zou die club voortaan vakantiestages organiseren? Als ze al studenten vinden om een stage te begeleiden.” Ook de MIVB bekijkt de gevolgen voor haar werking tijdens schoolvakanties. “Het is natuurlijk geen geheim dat het zwaartepunt van het vervoer in Brussel bij de Franstalige scholen ligt (220.000 leerlingen versus 50.000 in het Nederlandsta-

JULI Begin vakantie 01 / 07

01 /05/2023 12 /05/2023

▼

nister Caroline Désir (PS) is de eerste die de concrete stap zet.

AUGUSTUS Begin vakantie 01 / 07/2023

Begin vakantie Begin vakantie 10 / 07 10 / 07/2023

27 OKTOBER 2021

I 19

▼

GEZINNEN MET FAMILIELEDEN IN BEIDE TAALNETTEN STAAN VOOR HET BLOK

lig onderwijs, red.),” zegt woordvoerder Guy Sablon. “Op momenten dat de Nederlandstaligen toch les hebben en de Franstaligen niet, zullen we overschakelen naar een soort light vakantiemodus en op de plekken waar er nood is de frequentie niet verminderen.”

DOET VLAANDEREN MEE?

B R U Z Z | A N A LY S E

Of hoeft dit allemaal niet, als Vlaanderen op de valreep mee instapt, zoals veel Brusselaars met banden met beide netten nu hopen? De socialistische onderwijsbond ACOD heeft zijn leden alvast bevraagd. “57 procent was tegen een hervorming van de schoolvakanties, 43 procent voor,” vertelt algemeen secretaris Nancy Libert. “Wat er wel uitsprong: bij onze leden in Brussel was het precies andersom. 56 procent was pro, en 44 procent wou de huidige regeling liever behouden. Daar speelt waarschijnlijk in mee dat leerkrachten in Brussel vaker kinderen in een ander of beide taalnetten hebben.” VGC-collegelid voor onderwijs Sven Gatz – zijn partij Open VLD zit mee in de Vlaamse regering – sprak zich eerder bij BRUZZ al uit vóór een herverdeling van de vakanties naar Franstalig voorbeeld, “hopelijk nog tegen september 2022”. “De hele tendens om schoolvakanties los te koppelen van de katholieke feestdagen begrijp ik niet goed,” zegt Brussels CD&V-parlementslid Bianca Debaets, die de hervorming “een interessante denkoefening” noemt. “Ik betreur het dat vakanties niet meer verbonden zouden zijn met feestdagen die toch nog betekenis hebben voor heel veel gezinnen.” CDH, Ecolo, Groen, Défi, One. Brussels-Vooruit en MR zijn net als Gatz voorstander van de hervorming. De PVDA-PTB heeft zich nog geen mening gevormd. Ze pleiten wel allemaal voor een akkoord tussen de gemeenschappen. “Maar er beweegt wat in Vlaanderen,” zegt Kalvin Soiresse Njall (Ecolo), Brussels parlementslid en vicevoorzitter van de commissie Onderwijs in het parlement van de Franse Gemeenschap. “Eerst zei minister Weyts dat hij het er niet wou over hebben, intussen heeft hij adviesraden om hun mening gevraagd en leeft het debat ook in de media. De Franse Gemeenschapsregering heeft minister Désir gevraagd om de dialoog voort te zetten. Zij kan de invoering ook eventueel een jaar uitstellen áls de andere gemeenschappen onder die voorwaarde een akkoord ondertekenen.”

27 OKTOBER 2021

“Ik heb er een tijd niet van geslapen: voor ons gezin is het een ramp” CÉLINE SIMONS (38) Lerares in het Franstalige lager onderwijs

e Franstalige lerares lager onderwijs Céline Simons (38) woont met haar man en twee dochters van 5 en 8 in Tervuren. “Wij geven allebei les in Franstalige scholen in het Brusselse, onze kinderen gaan naar de Nederlandstalige school hier. Mijn man en vonden het heel belangrijk dat onze kinderen goed beide talen leren. Veel kinderen in de buurt gaan naar de lagere school in de ene taal en de middelbare school in de andere.” “Toen we eenmaal doorhadden wat de gevolgen van deze hervorming zullen zijn, heb ik er een tijd niet van geslapen. Wij hebben als leerkrachten geen keuze wat de vakantie betreft, en dus zullen we als gezin twee maanden per jaar apart verlof hebben. Bovendien

zullen we opvang moeten vinden voor de weken dat wij aan het werk zijn en onze dochters vrij zijn. Stages vinden net in die weken zal in onze omgeving erg moeilijk worden, en het kost ook veel. Ik doe mijn job met passie, maar ik heb er destijds ook voor gekozen omdat ik dol ben op reizen en graag samen met mijn kinderen vakantie wil.” “Dit is een ramp voor ons gezin. Een maand geleden ben ik een Facebookgroep gestart, uit frustratie. Veel mensen beseffen nog niet dat dit staat te gebeuren, maar ik hoop dat we er als burgers in slagen om de politiek van koers te doen wijzigen. Het plan geeft ook een negatief signaal af, van ‘ieder voor zich’. Het lijkt bijna een kleine communautaire oorlog, maar dit heeft veel te veel zware gevolgen.”

DÉSYNCHRONISATION DES CALENDRIERS SCOLAIRES À Bruxelles, les parents, écoles, clubs et associations font face à un sérieux problème: dès septembre prochain, le calendrier scolaire de la Communauté française pourrait différer du calendrier flamand. « Mais les choses bougent en Flandre », explique Kalvin Soiresse Njall (Ecolo), vice-président de la commission Enseignement à la Communauté française. « La ministre francophone de l’Enseignement Caroline Désir (PS) serait prête à retarder l’introduction du nouveau calendrier d’un an, à condition que les autres communautés marquent leur accord avec celui-ci. » FR

DIFFERENT CALENDARS FOR DIFFERENT BRUSSELS SCHOOLS In Brussels, many parents and schools as well as sports and other clubs and associations, are at a loss what to do. The fact that the French Community’s school calendar threatens to differ from the Flemish from September onwards could cause a great deal of organisational headache. “But things are changing in Flanders,” says Kalvin Soiresse Njall (Ecolo), vice-president of the Education Commission of the French Community. “French-speaking education minister Caroline Désir (PS) might also be able to postpone the introduction for a year, provided the other communities then agree.” EN

“Onze oudste dochter zal twee maanden per jaar andere vakanties hebben” ISALINE DESCLÉE (40) Heeft drie kinderen in het Nederlandstalige en één dochter in het Franstalige onderwijs

rie van de vier kinderen van consulente in duurzame ontwikkeling Isaline Desclée (40) uit Sint-Pieters-Woluwe gaan naar het Nederlandstalige onderwijs. De oudste van 14 volgt sinds september Nederlandstalig immersieonderwijs in een Franstalige school. “We wilden dat ze bicultureel zouden opgroeien.”

Desclée is niet tegen de hervorming an sich gekant. “Ik zie bij mijn kinderen ook dat ze na zes-zeven weken les sneller ziek worden, van vermoeidheid. Waar ik een enorm probleem mee heb, is hoe deze hervorming tot stand komt. Ik ben gechoqueerd dat één minister dit zonder overleg kan doordrukken. Dat is een gebrek aan visie. Zeker in Brussel is het nodig dat de twee

taalgemeenschappen de invoering synchroniseren.” Als de Franse Gemeenschap de nieuwe schoolkalender finaal goedkeurt, zal Desclées oudste dochter volgend schooljaar heel wat andere vakanties hebben dan haar broer en zussen. “Gedurende acht weken stemt de vakantie niet overeen. Ons gezin zal veel minder tijd gezamenlijk kunnen doorbrengen.” Behalve de persoonlijke consequenties voorziet Desclée ook gevolgen binnen het Belgische bedrijfsleven. “Frans- en Nederlandstalige collega’s zullen elkaar minder vaak zien. Wat ook je visie is op communautair vlak, we zijn elkaars eerste handelspartner. De banden doorknippen die ons verenigen, is een stommiteit.” “De meeste mensen lijken zich

momenteel bij de beslissing neer te leggen, omdat de minister het ook voorstelt als een ‘fait accompli’. Als de hervorming niet een of twee schooljaren kan worden uitgesteld, zou het geweldig zijn dat de Vlaamse Gemeenschap mee instapt, om te voorkomen dat deze situatie jaren aansleept.” “De meeste mensen lijken zich momenteel bij de beslissing neer te leggen, omdat de minister het ook voorstelt als een ‘fait accompli’, terwijl de stemming pas in maart volgt, en het eind augustus al in praktijk moet worden gebracht. Als de hervorming niet een of twee schooljaren kan worden uitgesteld, zou het geweldig zijn dat de Vlaamse Gemeenschap mee instapt, om te voorkomen dat deze situatie jaren aansleept.” 27 OKTOBER 2021

I 21

28.10>06.11.2021

Ixelles Elsene

Bright_215x290_Bruzz.indd 1

14/10/2021 13:59:58

Wonen in de torens van Proximus wordt mogelĳk Om nog meer vat te krijgen op de stad wil de Brusselse regering een nieuw instrument ontwikkelen. Het heet ‘Urban Ruling’ en geeft projectontwikkelaars de richting aan die een bepaald project in zou moeten slaan. Het is al een eerste keer toegepast. — STEVEN VAN GARSSE

nders dan in bijvoorbeeld Nederlandse steden zijn in Brussel gebouwen en terreinen vooral in handen van privépersonen of bedrijven. De Brusselse overheid is slechts eigenaar van een klein percentage. Des te belangrijker zijn de stedenbouwkundige instrumenten in Brussel om daar, vanuit de overheid, invloed op uit te oefenen. En die zijn talrijk in Brussel. Het Gewestelijk Bestemmingsplan is er een van of de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening, die momenteel helemaal herzien wordt en door het leven zal gaan als Good Living. Maar staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (Vooruit-One.Brussels) wil een nieuw instrument in het leven roepen. Dat bleek tijdens de beleidsverklaring van de regering afgelopen donderdag in het Brussels parlement. Het heet ‘Urban Ruling’ en het geeft bij grote verkoopprojecten de richting aan van wat de functie van het gebouw na de verkoop moet worden. Smet: “Vergelijk het met ‘fiscal ruling’. Ook daar wordt een overeenkomst gezocht tussen overheid en betrokken partijen.” Het principe is al een eerste keer toegepast voor de verkoop van de dubbele Proximus-torens in de Noordwijk. Zoals bekend wil de telecomgigant de twee hoge torens van de hand doen voor een niet nader genoemde prijs. Nadien zal Proximus zowat de helft weer zelf huren. De rest komt dan vrij. Er zijn drie kandidaten in de running: Immobel, Whitewood Capital en Downtown Real Estate. Proximus wil graag voor het eind

van het jaar de knoop doorhakken. Opmerkelijk. Nu al liggen de krijtlijnen vast voor de toekomst van de nieuwe site. Het zal groener zijn, goed voor het klimaat en het ‘campusgevoel’ moet primeren. Bovendien vraagt de overheid dat een groot deel van de kantoorruimte wordt omgevormd tot woningen. Vandaag bezet Proxi-

mus 105.000 vierkante meter. Als het bedrijf nog maar de helft zou opnemen, dan zou er in een optimistisch scenario voor 50.000 vierkante meter aan woningen kunnen bijkomen. Ofwel een woontoren naast een kantoortoren.

WOON- EN WERKBUURT Dat sluit niet alleen aan bij de wil van de regering om meer woningen

“De bouwmeester heeft ons een aantal richtlijnen meegegeven. Het gaat dan bijvoorbeeld over de verdeling tussen kantoorruimte en andere ruimtes” FABRICE GANSBEKE Woordvoerder Proximus

op de markt te krijgen in Brussel, maar ook bij Smets plannen voor de Noordwijk. De doodse monofunctionele wijk moet volgens hem een gemengde woon- en werkbuurt worden met veel groen en een aangenaam leefkader. Eén waar wanneer de lichten van de kantoren uitgaan, die van de woningen aanfloepen. Bij Proximus bevestigen ze dat er voorafgaand aan de verkoop afspraken zijn gemaakt met de Brusselse overheid. Woordvoerder Fabrice Gansbeke: “De bouwmeester heeft ons een aantal richtlijnen meegegeven. Dat komt omdat het om een herontwikkelingsproject gaat van grote omvang. Het zijn richtlijnen met het oog op de heropleving van de wijk. Het gaat dan bijvoorbeeld over de verdeling tussen kantoorruimte en andere ruimtes in het kader van een gemengd gebruik. Die richtlijnen zijn ook opgenomen in het verkoopproces, en zijn dus ook bekend voor de uiteindelijke koper. Volgens Proximus is het aan de koper om die richtlijnen na te leven. “En die zal dat ook doen,” zegt Gansbeke. In hoeverre dat voor de overheid echt juridisch afdwingbaar is, is niet duidelijk, maar sowieso willen projectontwikkelaars graag een mate van zekerheid, en met deze ‘Urban Ruling’ krijgen ze die ook. Ze weten waar ze aan toe zijn, en zullen dus met meer vertrouwen tot aankoop en projectontwikkeling willen overgaan. Afwachten nu of de projectontwikkelaars ook effectief toehappen.

BRUZZ | STEDENBOUW

NIEUWE REGELING GEEFT AAN WAT DE FUNCTIE VAN EEN GEBOUW NA VERKOOP MOET WORDEN

Proximus wil de torens verkopen en nadien zelf een stuk ervan huren. In de overgebleven ruimte zouden woningen komen. © PHOTONEWS

27 OKTOBER 2021

I 23

DONDERDAG START BIJ BRUSSELSE ARBEIDSRECHTBANK RECHTSZAAK TEGEN MAALTIJDLEVERANCIER DELIVEROO

‘Signaal aan de politiek: maaltĳdkoeriers zĳn werknemers’ Donderdag start de langverwachte rechtszaak voor de Brusselse arbeidsrechtbank tegen maaltijdbezorgingsplatform Deliveroo. Dat zou zijn koeriers als werknemers moeten betalen, is de stelling van het openbaar ministerie, waarbij ook vakbond ACV zich heeft aangesloten. “De politiek moet het regime van de deeleconomie zo snel mogelijk afschaffen. Het biedt geen sociale bescherming en zet de deur open voor fraude.” — SARA DE SLOOVER

BRUZZ | INTERVIEW

et Brusselse arbeidsauditoraat, het openbaar ministerie van de arbeidsrechtbank, is al eind 2017 begonnen met een onderzoek tegen de werkomstandigheden bij Deliveroo. “Ze hadden ook meteen een pv kunnen opstellen, maar ze hebben eind 2019 de zaak voor de rechtbank gebracht,” zegt Martin Willems, binnen het ACV verantwoordelijke van United Freelancers, een vakbond voor platformwerkers en freelancers. “Deze week pas zullen de pleidooien plaatsvinden, en het vonnis wordt over ongeveer een maand verwacht.” Het ACV heeft zich samen met een dertigtal koeriers burgelijke partij gesteld. Dat deed ook de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), de overheidsinstantie die onder meer de sociale bijdragen van werkgevers voor hun werknemers int.

Waarom gaat deze rechtszaak alleen over Deliveroo?

MARTIN WILLEMS: Uber Eats werkt

exact op dezelfde manier, maar het arbeidsauditoraat heeft gekozen om eerst te focussen op Deliveroo. Onze vrees is natuurlijk wel dat Uber Eats nog maanden- of zelfs jarenlang op dezelfde manier zal kunnen doorgaan, ook nadat Deliverookoeriers beschouwd zouden worden als werknemers. Een van de tegenargumenten van Deliveroo is dat het arbeidsauditoraat voor zijn onderzoek 115 Brusselse koeriers heeft ondervraagd, en dus zou het vonnis volgens hen alleen kunnen gelden voor die specifieke mensen. Maar gemiddeld werkt een maaltijdkoerier maar vier tot vijf maanden voor een platform. Intussen hebben al twintigduizend mensen in België voor Deliveroo gewerkt. Er is nog een derde platform voor maaltijdbezorgingen in België, TakeAway.com. Dat van oorsprong Nederlandse bedrijf werkt alleen maar met koeriers onder werknemersstatuut. Uber en Deliveroo

doen aan oneerlijke mededinging tegenover TakeAway door geen sociale bijdragen te betalen.

Voor de coronacrisis verdiende een Deliveroo-maaltijdkoerier 9,2 euro per uur, onkostenvergoeding of sociale bescherming niet inbegrepen, berekende u voor uw in mei verschenen boek Le piège Deliveroo – Consommer les travailleurs. Hoe is dat sinds begin 2020 geëvolueerd? WILLEMS: Dat was een berekening op

basis van tienduizend gewerkte uren, die ik nog niet herhaald heb. Dat inkomen gold voor 85 procent van de maaltijdkoeriers, die onder het regime van de deeleconomie werkt; 15 procent werkt als zelfstandige en verdient iets meer, om hun sociale bijdragen te betalen. Degenen die werken onder het regime van de deeleconomie krijgen een vast bedrag per levering, wat ook de afstand is: in Brussel nu 4,40 euro. Dat bedrag is in juni 2020, midden in de coronacrisis, gedaald met 6 procent. Het aantal bestellin-

“Terwijl het systeem van de deeleconomie zich oorspronkelijk richtte op kleine klusjes tussen buren, wordt het nu grotendeels gebruikt door Uber Eats en Deliveroo” MARTIN WILLEMS Vakbond ACV/United Freelancers 24

27 OKTOBER 2021

gen na de eerste lockdown is nochtans serieus gestegen, maar ook het aantal koeriers. Het aantal bestellingen wordt uitgespreid over het aantal koeriers die op een gegeven moment aan het werk zijn, en dat zijn er steeds meer. De zelfstandige koeriers hebben al aangeklaagd dat zij minder bestellingen per uur doorkrijgen, en dus minder verdienen.

Er zijn dus meer en meer maaltijdkoeriers? WILLEMS: Ja, omdat veel mensen

geen andere mogelijkheden meer hadden door de coronacrisis, in veel sectoren viel het werk stil. Mensen zonder papieren die zwartwerkten, maar ook werknemers die tijdelijk werkloos werden wegens de crisis. De krant Le Soir deed onlangs uitschijnen dat negentig procent van de maaltijdkoeriers sans-papiers zijn: dat is zeker overdreven. In het algemeen kun je wel zeggen dat je maaltijdkoerier wordt als je geen andere keuze hebt. Meestal gaat het om mannen die al lang een vaste job zoeken, maar er geen kunnen vinden, en die daardoor bijvoorbeeld

verplicht zijn om bij hun ouders te blijven wonen.

En daardoor slagen de platformen erin steeds minder te betalen? WILLEMS: Omdat er een constante

toevloed is van kandidaten die nergens anders aan de slag kunnen, kunnen de platformen de vergoeding doen dalen. Persoonlijk zou ik schatten dat een groot deel, misschien zelfs de helft van de maaltijdkoeriers, onder een valse naam werkt, via een tussenpersoon (een praktijk die VUB-onderzoeker Elief Vandevenne onlangs ook vaak zag terugkomen in het kader van haar doctoraatsonderzoek, red.). Dat kunnen sans-papiers zijn, of minderjarigen, maar de belangrijkste reden is om het jaarlijkse maximaal toegestane bedrag van rond de 6.000 euro binnen het regime van de deeleconomie te kunnen overschrijden. Als je dat plafond nadert, ga je onder een andere naam voort. Als je als maaltijdkoerier werkt via zo’n tussenpersoon word je twee keer uitgebuit: één keer door het

platform, dat veel te weinig betaalt en geen sociale bescherming biedt, en één keer door de tussenpersoon, die een marge van gemiddeld 20 tot 30 procent vraagt. Daarom vinden wij dit regime van de deeleconomie echt problematisch. Mensen die binnen dat kader werken hebben geen sociale rechten. Je krijgt er geen toegang tot de gezondheidszorg mee, zelfs al heb je papieren, en het telt niet voor de opbouw van sociale rechten als werkloosheidsuitkering of pensioen.

Wat voor uitspraak verwacht u van de arbeidsrechtbank? WILLEMS: Ik verwacht dat de rechter

Deliveroo beveelt de koeriers als werknemers te beschouwen en dus ook sociale bijdragen voor hen te betalen. Dat is toch de trend in alle Europese landen in de laatste twee jaar. In andere landen gaat de rechtspraak wel een pak sneller: daar hebben rechtbanken al vonnissen uitgesproken in eerste aanleg, beroep, cassatie en in sommige gevallen ook het Hooggerechtshof.

Zelfs in het erg geliberaliseerde Groot-Brittannië heeft het hoogste hof geoordeeld dat Uber-chauffeurs geen zelfstandigen zijn. Als dat al geldt voor Uber-chauffeurs, met een eigen wagen, dan zeker ook voor de maaltijdkoeriers. Het belangrijkste voor mij is dat de

Wat kan de politiek doen? WILLEMS: Het regime van de

deeleconomie, dat fraude in de hand werkt, moet zo snel mogelijk afgeschaft worden. Wie in de platformeconomie werkt, moet beschouwd worden als een werknemer, tenzij het platform bewijs aanlevert dat die medewerkers echt zelfstandigen zijn. Vorig jaar heeft de fiscus bekeken wie de bedragen uitkeert in de deeleconomie. Daaruit bleek dat tachtig procent van het geld wordt betaald door twee platformen: Deliveroo en Uber Eats. Terwijl het systeem zich eigenlijk richtte op bijvoorbeeld kleine klusjes tussen buren, wordt het nu massaal en grotendeels gebruikt door platformen waarvoor het oorspronkelijk niet bedoeld was. Zo’n regime bestaat nergens anders in Europa. Er bestaan in totaal al een tachtigtal platformen in België, waar je ook bijvoorbeeld terechtkan voor klusjes of bijlessen. De meeste gebruiken een zelfstandigenstatuut, in situaties waar er toch meestal ondergeschiktheid is. Daarom willen wij dat platformmedewerkers standaard als werknemers aangezien worden.

« ABOLISSONS L’ÉCONOMIE DE PLATEFORME »

“ABOLISH THE SHARING ECONOMY”

Jeudi, le procès tant attendu contre la société de livraison de repas Deliveroo débute devant le tribunal du travail de Bruxelles. L’entreprise devrait payer ses coursiers comme des employés, c’est le positionnement du ministère public, auquel adhère aussi la CSC. « Le plus important pour moi est que l’affaire serve de message pour les politiques », déclare Martin Willems de ACV-CSC/ United Freelancers. « La justice ne pourra jamais résoudre ce problème, car les plateformes peuvent aller mille fois plus vite. La politique doit abolir au plus vite le régime de l’économie collaborative. Il n’offre aucune protection sociale et encourage la fraude. »

On Thursday, the long-awaited court case against meal delivery company Deliveroo comes before the Brussels Labour Court. The public prosecutor’s office claims that Deliveroo should pay its couriers as employees, and the ACV trade union agrees. “The most important thing for me is that the court case sends a signal to politicians,” says Martin Willems of ACV/United Freelancers. “Justice will never be able to solve this problem, because the platforms can move a thousand times faster. Politics must abolish the sharing economy system as soon as possible. It offers no social protection and encourages fraud.”

BRUZZ | INTERVIEW

Al twintigduizend mensen hebben voor Deliveroo gewerkt in België.

rechtszaak een signaal aan de politiek geeft. Justitie zal dit probleem nooit kunnen oplossen, omdat de platformen duizend keer sneller kunnen schakelen. Ze kunnen iets kleins aan de arbeidsomstandigheden wijzigen en dan argumenteren dat een vonnis daardoor niet meer geldt.

27 OKTOBER 2021

I 25

GROOTSCHALIG ONDERZOEK BIJ MOSLIMJONGEREN

Jonge moslims voelen zich thuis in Brussel Brusselse moslimjongeren groeien op met meervoudige identiteiten in een superdiverse stedelijke omgeving. Driekwart identificeert zich als moslim, maar bijna evenveel ook als Brusselaar. In contacten met veiligheids- en politiepersoneel voelen moslimjongeren zich dubbel zo vaak gediscrimineerd als niet-moslims. — SARA DE SLOOVER

B R U Z Z | A N A LY S E

ie vaststellingen blijken uit een onderzoek naar moslimjongeren in Brussel in opdracht van Innoviris, beschreven in het maandag verschenen onderzoeksrapport ‘Entre Sécularisation et Rupture. Jeunes musulmans bruxellois : pratique, identités et croyances’ van islamexperte Corinne Torrekens (ULB), en politicologen Nawal Bensaïd (ULB) en Dimokritos Kavadias (VUB). 1.870 middelbare scholieren deden mee aan een enquête voor het Debest-onderzoek van de VUB en Erasmushogeschool Brussel, van wie 905 van moslimorigine waren. Die vulden de auteurs van het rapport aan met een kwalitatief luik, waarvoor ze focusgroepgesprekken en individuele interviews hielden met 125 moslimjongeren tussen 16 en 25 jaar.

MEERVOUDIGE IDENTITEIT Brusselse moslimjongeren groeien op met meervoudige identiteiten in een superdiverse stedelijke omgeving, schrijven de onderzoekers. “Die identiteiten kunnen geworteld zijn in de identificatie met evenementen en personen die ze niet persoonlijk kennen (zoals islamofobe reacties in de media), maar kunnen ook het gevolg zijn van persoonlijke ervaringen (zoals overmatige identiteitscontroles). Het ontwikkelen van een identiteit in een dergelijke context is voor de meesten onder hen een actieve, persoonlijke zoektocht.” 26

27 OKTOBER 2021

Vergelijking Brusselse moslimjongeren identificeren zich in het algemeen het vaakst met de islamitische wereld (76 procent), op de voet gevolgd door de identificatie met Brussel (73 procent), België (65 procent), en de gemeentes waarin ze wonen (59 procent). Een deel van de moslimjongeren heeft echter het gevoel in geen enkele gemeenschap thuis te horen. Het gaat maar om een minderheid; het merendeel voelt zich verbonden met verschillende gemeenschappen en voelt zich zowel moslim als Belg, Brusselaar of Turk, enzovoort. De perceptie van discriminatie bij de bevraagde Brusselse moslim- en niet-moslimscholieren werd met elkaar vergeleken. Het gaat hierbij dus expliciet over het gevóel van gediscrimineerd te worden. De percentages bij moslimjongeren liggen telkens hoger dan bij niet-moslimjongeren. Bij contacten met politie en veiligheidspersoneel komt dat verschil het meeste naar voren: het percentage moslimjongeren dat zich gediscrimineerd voelt ligt in dat geval dubbel zo hoog. In de schoolcontext blijken de onderlinge verschillen veel beperkter. Brusselse jongeren die zich sterk identificeren met de islamitische wereld en met hun religie voelen zich ook vaker gediscrimineerd.

LAND VAN HERKOMST Brusselse jongeren met een migratieachtergrond behouden vaak een sterke band met het land van

Moslim

Niet-Moslim

Op school beschuldigd worden van iets dat je niet hebt gedaan Schoolresultaten krijgen die je niet hebt verdiend De indruk hebben dat iemand bang van je is Gevolgd worden door bewakingsagenten of verkopers Slecht of onjuist behandeld worden door een leerkracht De leerkrachten gaan ervan uit dat je niet intelligent bent Mensen klampen zich vast aan hun handtas als je hen voorbijloopt Onjuist behandeld worden door een politieagent

herkomst. Uit het VUB/ULB-onderzoek blijkt dat dat voor moslimjongeren zelfs meer geldt dan voor jongeren met andere geloofsovertuigingen. Velen gaan er met plezier regelmatig op vakantie. Toch geven die jongeren aan zich ook daar niet helemaal thuis te voelen. Ook daar worden ze gezien als ‘buitenlander’. Ze zien dan ook helemaal geen toekomst in het land van herkomst van hun ouders (of van een van de ouders). In Brussel, de stad waar ze leven en zijn opgegroeid, vinden ze

daarentegen een plek waar ze zich thuis voelen. De jongeren identificeren zich zelfs meer met Brussel dan met België. “Het is stilaan een boutade dat Brussel na Dubai de meest diverse stad ter wereld is,” schrijven de onderzoekers. “Het praktische gevolg is wel dat moslimjongeren in deze superdiverse stad een plek hebben waar ze zich thuis voelen, zichzelf kunnen zijn en waar ze ook trots op zijn. Meer dan zeven op tien moslimjongeren voelen er zich thuis.”

Big City © PHOTONEWS

Big BigCity City

toen nog landel Er valt heel wat te vertellen Gewestelijk ExpresNet De Noord-Zuidverbinding hoger gelegen U over het weer in België. Dat STELJE ZELF JE VRAAG STEL ZELF VRAAG (GEN). In een straal van de drukste spoorwegas eerste instantie besefte ookisastronoom en EN ENSTEM STEMOP OP BRUZZ.BE dertig kilometer rond ons land. Duizenden metingen zowe statisticus van Adolphe Zes maanden nana haa OpOp hethet eerste gezicht lijkt Zes maanden eerste gezicht lijkter elke Brussel, willen we de pendelaars stappen Sint-Joost als inh Quetelet. Al voor het BRUZZ.BE huwelijk met de gra ditdit een absurde vraag. Het huwelijk met de een vraag. capaciteit op de vijf STEL ZELF JEJE VRAAG dagabsurde in en uit hun trein. Ze uitgevoerd. Zo gk ontstaan van ons land, in Het STEL ZELF VRAAG ze ze al al van haar eerste woord ‘steenweg’ is voor van haar eer woord ‘steenweg’ is22voor belangrijkste spoorassen reizen van de perrons in verschil inwas temp 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk h deze smalle straat al al Vermoedelijk was deze smalle straat van en naar de hoofdstad binnen en buite Brussel-Zuid naar de 12 Willem I der Nederlanden niet de vader van he overschat, laat staan dat er niet de vader van overschat, laat dat er verhogen.” perrons instaan Brussel-Noord, worden ervan om een Sterrenwacht maar wel debestude Zonnek opop deze plek ruimte zou maar wel de Zonn deze plek Door de wijken rond door de ruimte enormezou trechter die toen de activitei te bouwen in Sint-Joost. zelve. ZeZe was een va zijn voor een stadspaleis. zelve. was een zijn voor een stadspaleis. andere stations aantrekkeBrussel-Centraal is, dat als volledig wer HetEn werd een Observatorimaîtresses enen werd toch. Brussel zou maîtresses wer En toch. Brussel zou lijk te maken voor bedrijven, maar zes sporen telt. um Brussel voor Sterrenkunde, hemovergenomen zelfs benoemdin niet zijn, mochten Brussel niet zijn, mochten hoeven pendelaars niet per hem zelfs benoem Hierdoor moeten er tijdens raakte het oude maar er werden ook eerste hofdame, ded er er hier enen daar geen HASSAN UIT BRUSSEL-STAD eerste hofdame, hier daar geen se via het centrum van de het spitsuur rond de tachtig vrouwelijke positie a verdoken architecturale van de Sterrenw dagelijks meteorologische vrouwelijke positi verdoken architecturale stad naar hun werk. Goede treinen per uur langs Big City Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost in ve waarnemingen gehouden, Franse hof. parels zijn, precies voorbeelden daarvan zijn amper zes perrons. “Dat Steeg hethet al plek waar je ze hethet minst plateau inhaar Ukke zoals onder meer temperaSteeg haar plek waar je ze minst Brussel-Luxemburg en lukt momenteel nog net, — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar het hoofd? Mis verwacht. gen kon de Ster tuurmetingen. Quetelet mat naar het hoofd? M verwacht. Big Schuman. Door in een maar deCity limiet Big Cityis zo goed —— JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want ze ze raakte In In dede Vlaamsesteenweg JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raak Vlaamsesteenweg uitbreiden en in en noteerde vier keer per hogere frequentie aan als bereikt,” vertelt Frédéric verwikkeld versch diedie verrassing vers wacht verrassing splitste in dein orga dagwacht hoe warm was. Dat van treinen te voorzien, kunnenverwikkeld Petit,het woordvoerder toen nog landelijke en Er valt heel wat te vertellen moordschandalen. Z achter de gevel van moordschandalen achter de gevel van kunnen geen twee: de Konink was voor die tijd ongebruieen heleboel medewerkers Infrabel. “We hoger gelegen Ukkel. In het weer in België. Dat niet enkel verdacht v nummer 46,over waar hethet STEL ZELF JE VRAAG niet enkel verdach nummer 46, waar Sterrenwacht en kelijk. Daardoor behoren de en op eerste werden de ook astronoom van deinstantie Europese instelling extrabesefte treinen inplannen EN STEM OP BRUZZ.BE moord opop haar eigen Huis voor Podiumkunsten metingen zowel in statisticus Adolphe moord haar eig Huis voor Podiumkunsten Koninklijk Mete Brusselse temperatuurZes maanden nana haar OpOp hethet eerste gezicht lijkt en die treinstations dezeQuetelet. verbinding. Bij Zes maanden eerste gezicht lijkt Sint-Joost als inhaar Ukkel Al voor het maar ook van diedie op LaLa Bellone te te vinden is. huwelijk met dede graaf beviel ditvinden een absurde vraag. Het maar van Bellone is. huwelijk met graaf beviel dit een absurde vraag. Het STEL ZELF JEJE VRAAG scheook Instituut, h waarnemingen tot de benutten. incidenten zoals een uitgevoerd. Zo kon ook het ontstaan van ons land, in STEL ZELF VRAAG ze ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor maîtresses van Lode Langs dede straatkant straalt van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor maîtresses van Lo Langs straatkant straalt verschil inwas temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE trein, storing De dagelijks oudste ter defecte wereld en was Vermoedelijk haar man deze smalle straat al aan Vermoedelijk was haar man deze smalle straat al XIV. Ze werd verban hethet gebouw weinig binnen envan buiten de stad Willem I der Nederlanden XIV. Ze werd verb weinig niet dede vader hethet kind, laat staan datdat er er TWEEDE TUNNEL niet vader van kind, overschat, laat staan infrastructuur, spoorlotuurmetingen in België eengebouw vanuit: deoverschat, eerste worden Maar ervan om een Sterrenwacht hethet Franse hofhof enen kw bijzonders een maar wel debestudeerd. Zonnekoning op deze plek ruimte zou maar wel de Zonnekoning op deze plek ruimte zou Franse bijzonders uit: een toen de activiteiten zode goed te in Sint-Joost. pers ...bouwen krijg je een En dan is er nog zelve. Ze was een van zijn zijn voor een stadspaleis. nog altijd de ref landen die de meteorologie zelve. Ze was een van zijn zijn voor een stadspaleis. Brussel terecht. EerE kleurloze gevel met Brussel terecht. kleurloze gevel met als volledig werden Het werd een Observatorimaîtresses enen werd door En toch. Brussel zou maîtresses werd door En toch. Brussel zou sneeuwbaleffect met tal van mogelijke piste van de New voor België. Om uitgebreid bestudeerden. ze ze een tijdje in in het weliswaar een mooie overgenomen intot Ukkel, um voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd Brussel niet zijn, mochten een tijdje hek weliswaar een mooie hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten vertragingen dus veel North South Link. Door een raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, dede hoogste er er hier enen daar geen De bouw van de Noord-Zuidverbinding sloeg een krater in de stad. zo lang vanaf da Quetelet was sterk eerste hofdame, hoogste hier en daar geen van Tervuren gewoo omkadering rond de van Tervuren gew omkadering rond de vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische De belangstelling van de Brusselaars voor de werken was groot. hinder voor het treinvernieuwe tunnel te graven van vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale gebeuren, zal d overtuigd van verregaande hebben, maar omda voordeur. Achter die Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost gehouden, hebben, maar om voordeur.waarnemingen Achter die Franse hof. in verval. Op het parels zijn, precies © PHOTONEWS keer en de reizigers.” het noorden tot het zuiden Steeg hethet allemaal plek waar je ze hethet minst snel veranderin samenwerking tussen plateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaook daar te te bont mam voordeur ligt een nauwe Steeg haar allemaal plek waar je ze minst ook daar bont voordeur ligt een nauwe — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hetde hoofd? Misschien verwacht. Een verbreding vanmat de van stad, zouden vooral gen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. naar het hoofd? Misschien verwacht. Quetelet want dat zou de verschillende landen. Dan werd ze verplaatst n gang, enen wie die neemt, —— JULIAN wel, want ze ze raakte In de Vlaamsesteenweg gang, wie die neemt, JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte In de Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 treinen werd ze verplaats en noteerde vier keer per verbinding kan een de internationale verwikkeld in verschillende wacht die verrassing Bellonahuis. Daar ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van dewl konden immers gegevens verwikkeld verschillende wacht diehet verrassing splitste deinorganisatie in dag hoe warm was. Dat Bellonahuis. Daar ziet het ‘Bellonahuis’ moordschandalen. ZeZe werd achter dede gevel van Temmerman. “Concreter is Als het aantal treinen oplossing zijn, maar van dedehuidige verbinding moordschandalen. werd achter gevel vandat is twee: Koninklijke was voor die tijd ongebruize ze een paar jaar. verschijnen. Het valt te mijnstudies in h worden uitgewisseld en de een paar jaar. verschijnen. Het valt te niet enkel verdacht van dede nummer 46, waar hethet niet enkel verdacht van nummer 46, waar Sterrenwacht en het kelijk. Daardoor behoren de er nu al een nieuwe aan zijn maximumcapaciniet evident. Hemel en stad gehaald kunnen worden. Er Na haar volgden bestempelen als een moord opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten kunnen brengen veranderingen in de moord haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten Na haar volgde bestempelen als een Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurabonnementsformule teit zit, kan er misschien werden verplaatst bij werd geopteerd maar ookal van diedie opop andere voor een Laal Bellone te te vinden is.is.de maar van La Bellone vinden welgestelde bewone verborgen parel, maar het scheook Instituut, het andere KMI. waarnemingen tothet de ratuurmetingen atmosfeer voorspeld. welgestelde bewo verborgen parel, maar maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt mogelijk: een fl exibel gesleuteld worden aan het aanleg ervan, in de eerste tunnel van Vorst tot De dagelijkse temperaoudste ter wereld en was elkaar op. In 1913 l is ook een stedenbouwXIV. Ze werd verbannen van het gebouw weinig elkaar op. In 1913 is ookde eeninspanningen stedenbouwXIV. Ze werd verbannen van het gebouw weinig immers precisie Dankzij tuurmetingen in Ukkel België een van de een eerste treinabonnement. Daarmee aantal reizigers? “We helft van dewerd twintigste Schaarbeek. het Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders uit: het Franse kwam bijzonders uit: een burgemeester Karel kundige fl ater. Er burgemeester Kar kundigehad fllanden ater. Erde werd nog terecht. altijd deEerst referentie die meteorologie Vandaag gebeu van Quetelet België in Brussel zou kleurloze gevel Brussel terecht. Eerst zou als die kleurloze gevel richten we ons op wie niet proberen steeds meer eeuw. Men wou demetmet toen Maar geen nood, hethet huis opkopen do immers volledig rond voor België. Omdat die al uitgebreid bestudeerden. ze ze een tijdje in in het kasteel weliswaar een mooie huis opkopen immers volledig rond een tijdje het kasteel weliswaar een mooie metingen met a 1876 al weerbulletins. langer vijf dagen per week dubbeldekstreinen in te nogwaardoor twee kopstations er ooit zo lang komt, vanaf datwordt plateau niet stad Brussel. De pol Quetelet washet sterk van Tervuren gewoond omkadering rond dedevan gebouwd, van Tervuren gewoond omkadering rond stad Brussel. De p gebouwd, waardoor het sche thermome Naarmate de jaren gebeuren, zal daar niet overtuigd vanAchter verregaande hebben, maar omdat zeook het voordeur. diedie hebben, maar omdat ze het voordeur. Achter naar kantoor moet, maar zetten tijdens de spitsuren,” Brussel-Noord en Brusmeer heel onze stad heeft er er een bureau vrijwel onzichtbaar is.ligtis. snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te te bont maakte, voordeur een nauwe heeft een burea vrijwel onzichtbaar ook daar bont maakte, voordeur ligt een nauwe elke dag, stipt o vorderden, werden die nog twee of drie dagen. Dat zegt Dimitri Temmerman, sel-Zuid met elkaar opengelegd zoals destijdsde kostuums van de want dat zou de nauwkeuverschillende landen. Dan werd ze ze verplaatst naar hethet gang, enhad wie die neemt, Dat Bellonahuis net werd verplaatst naar gang, en wie die neemt, de Dat Bellonahuis had net ’skostuums morgens,van wan steeds accurater, ook omdat Bellonahuis. Daar ziet het ‘Bellonahuis’ righeid dewoonde langeterkonden immers gegevens is momenteel in testfase.” woordvoerder van de verbinden. Om dat traject met de van aanleg van de Bellonahuis. Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ Ommegang zijn er eb zozo goed op de Grote Markt Ommegang zijn goed op de Grote Markt ze een paar jaar. verschijnen. Het valt te in het gedrang worden uitgewisseld zemijnstudies een paar jaar. verschijnen. Heten valtdete iemand het gras er altijd meer samenwerHoewel de Noord-ZuidNMBS. “Hierdoor verhogen aan te leggen, werdeende huidige Noord-Zuidenen hethet was ook een kunnen staan, want Na haar volgden bestempelen kunnen brengen. veranderingen Na haar volgden Tempebestempelen een was ook ee kunnen staan, want inalsdeals het KMI op, naa kingarchitect was tussen landen. welgestelde bewoners verborgen parel, maar hethet verbinding het drukste we het aantal plaatsen van binnenstad helemaal verbinding. Net ratuurmetingen zijnzoals bij de atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar bezienswaardigheid Jan Cosijn De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren elkaar 1920.op. In 1913 liet bezienswaardighe architect JanDankzij isCosijn ook een stedenbouwelkaar op. In 1913 liet is ook een stedenbouwimmersvan precisiewerk. de inspanningen de58. witte houten Quetelet beperkte zich traject is, zijn er heel wat en naar Brussel zonder dat opengelegd. Het resultaat aanleg deBuls nieuwe Expo In In de jaren tekende ook het Bakkersburgemeester Karel flater. ErEr werd © PHOTONEWS Expo 58. de jar tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls kundige flater. werd Vandaag gebeuren de vankundige Quetelet had België in om opeen eenhuis kwik echter niet totnu de meteorohet huis opkopen door dede volledig rond alternatieve routes in en de spoorcapaciteit moet was eenimmers trein-as van 3,6 Metrolijn 3, kan tunnel het huis opkopen door de immers volledig rond werd het vo huis, waar het café Le metingen met automati1876 al weerbulletins. Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd het een huis huis, waar nu het café Le Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw.stad Brussel. DeDe politie gebouwd, waardoor hethet stad politie gebouwd, waardoor scheBrussel. thermometers, maar Naarmate dein jaren naar onze stad. “Voor er worden uitgebreid.” kilometer, waarvan het onder de stad geboord ter te observere logie, hijd’Espagne verrichtte ook podiumkunsten. De Roy wordt © BELGA heeft er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is. podiumkunsten. D Roy d’Espagne wordt © BELGA heeft een bureau vrijwel onzichtbaar elke er dag, stipt omgehad, acht uur vorderden, werden die is. grote ingrepen komen, Een andere manier omsteeds meer. grootse deel een tunnel is. worden. “Maar ver zijntussen de kostuums van de Dat Bellonahuis had net stemming dehui teh bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook de Ook de wijken hethet oude uitgebaat. Het Bellonahuis de de zo Dat Bellonahuis had net ’skostuums morgens,van wandelt er nog steeds accurater, ook omdat tussen oude uitgebaat. Het Bellonahuis Ommegang zijn er bewaard zozo goed op de Grote Markt Ommegang zijn er bewaard goed op de Grote Markt willen we eerst die routes die drukte tijdens de Het liet destijds een krater we nog niet. Er is nog geen ons die dag zal statistiek om bijvoorbeeld werk. Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die iemand het grasveld van er altijd meer samenwernieuwe huis werd ee ontwierp hijhij voor Nicolaas nieuwe huis werd ontwierp voor Nicolaas enen hethet was ook een kunnen staan, want was ook een kunnen staan, want het KMI op, naar eenen vanhet king was landen. zoveel mogelijk benutten,” waren spitsurenDetegen te istoen achter in detussen stad. concreet project bezienswaardigheid tijdens architect JanJan Cosijn Het oude gebou engaan, kansberekening en minder accuraat. aan de Schaarbeekseoverdekte binnenko Bally, vermoedelijk een site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens De architect Cosijn criminaliteit, huwelijksoverdekte binnen Bally, vermoedelijk een de witte houten bakken, Quetelet beperkte zich Expo 58.58. Indeel dede jaren 1980 tekende ook hethet Bakkers© PHOTONEWS Expo In jaren 1980 verdere tekende ook Bakkerslicht Petit toe. “Zo zijn er zijn de de reizigers stimuleren om dag komen er tot maakt uithield van weer symbool voor dede culturele instellin de centrale poort. zijn wapenhandelaar. Dat zou opvolgster: Olympia Sterrenwacht st zelfmoordcijfers in Er kaart te statistiek, dieElke tot dan toe dichte bebouwing – poort lag, raakten dichter om opeen een kwikthermomeechter niet tot de het meteoroweer symbool voor culturele instel zijn wapenhandelaar. Dat zou zijn opvolgster: Olympia werd het huis voor huis, waar nu café LeLe de centrale poort. Er HetHet Bellonahuis dateert uituit de de late zeventiende eeuw. werd het een huis voor huis, waar nu het café Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. ringsporen rond de stad. de piekuren te vermijden. 200.000 reizigers voorbij, studies” geeft Petit ter te observeren in welkenog logie, hij verrichtte ook in opoffering. nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, een bekend maar podiumkunsten. DeDe ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA trouwens nog a vooral werden gebruikt inzijn toen alpodiumkunsten. – de warmte vast en Bellone bebouwd. De eerste ruimte Roy d’Espagne wordt brengen. © BELGA opoffering. Bellone gerege nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar stemming dehuis temperatuur bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook de steeds meer. Ook de wijken tussen het oude enook hethetgaan om uitgebaat. Het Bellonahuis Het oostelijke ringspoor Minister van ongeveer 1.200 mee. “Het zou tussen het huis en uitgebaat. Het Bellonahuis optredens, hethet oorlogsenen het voor dein verschillende vooral berucht fioude guur aan ligt aanontmoet het naa de astronomie, toe inpaste de beïnvloedde de maakte optredens, ontmo oorlogshetMobiliteit voor de verschillende vooral berucht fizal guur aan ons huis diehuis dag brengen. werk. Zo hij deNicolaas temperatuurmetingen dat rond de straatverlichting Sterrenwacht, die nieuwe werd een ontwierp hijhij voor nieuwe werd een ontwierp voor Nicolaas statistiek om bijvoorbeeld MINNARES VAN DE Halle-Vilvoorde en het Georges Gilkinet (Ecolo) gaf nationale en internationale een investering van en culturele activite jachtleven te vinden in de verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN DE Het oude gebouw van de criminaliteit, huwelijksen kansberekening en waren minder accuraat. De toen aan de Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een genoemde Quet socialeverwijzingen wetenschappen. Hij waarnemingen. het voor het instituut en culturele activi jachtleven te vinden in de die de het Franse hof, inDe de tijd overdekte binnenkoer, waar Bally,in vermoedelijk een weer symbool voor de culturele instelling dede centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. zou zijn opvolgster: Olympia ZONNEKONING Sterrenwacht staatLaer zelfmoordcijfers kaart te hijpoort statistiek, die tot Zo danDat toe dichte bebouwing hield – Zonnekoning lag, raakten dichter westelijke van Brussel-Zuid eerder alinevengoed aan dat treinen. Die puzzel leggen miljarden euro’s.” weer symbool voor de culturele instelling La centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. Dat zoufaçade, zijn opvolgster: Olympia organiseert. DeDe scho maar evengoed verscholen zitten. van LodeZONNEKONING organiseert. scv maar gevel verscholen zitten. Zo van Zonnekoning Lodein de schaduw wougevel de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om deMancini, sterren In defaçade, negentiende eeuw opoffering. nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen bekend maar trouwens nog altijd, het vooral werden gebruikt inzijn toen al een – de warmte vast en Bellone bebouwd. De eerste opoffering. Bellone geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn brengen. Mancini, een bekend maar tot Schaarbeek. Maar ook de voorstander is van tariefom al die treinen te kunnen Met andere woorden: mag dan wel verdok staat er op het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht fi guur aan mag dan wel verd staat er op het dak een prijkt beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke ligt aan het naar de stichter de astronomie, toe in de dat beïnvloedde de straatverlichting maakte Astro Tower. sociale fenomenen daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht figuur aan MINNARES VAN DEDE Nicolaas en culturele activiteiten jachtleven te te vinden in dede verwijzingen in in dede het Franse hof, in in de tijd VERHUIZING spoortunnel Schumanflexibiliteit tijdens daluren. laten stoppen endieweer te standbeeld voorlopig zitten we nog niet MINNARES VAN er er wordt gelukkig w van een Bellona, dede Romeinse terecht toen ze ze trouwde met Bally genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen. Hij waarnemingen. De het voorversieringen hetversieringen instituut en culturele activiteiten jachtleven vinden in verwijzingen die het Franse hof, de tijdterecht wordt gelukkig standbeeld van een Bellona, Romeinse toen trouwde met Nicolaas Bally ZONNEKONING organiseert. DeDe schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. ZoZo Infaçade, van Zonnekoning LodeZONNEKONING organiseert. schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lodeinde de trein schaduw vanVorst de wou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker omaanbrengen de sterren defaçade, negentiende eeuw Josaphat verlicht de druk. “Daar is een nieuw laten rijden zonder elkaar in van naar altijd mee uitgepakt pelikaan. Die staat dan godin van de oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. liet en welke altijd mee uitgepa pelikaan. Die staat godin vansociale deprijkt oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen enXIV. welke mag dan wel verdoken zijn, staat er er opop het dak een hethet beeld van wijk Daar kwam ze ze Het iswaar niet duidelijk welke mag dan wel verdoken zijn, staat het dak eendan goed prijkt beeld van wijk XIV. kwam Het is niet duidelijk welke Astro Tower. fenomenen daarom inDaar 1890 naar het te nemen en te verstedelijkte Brussel EnBally waar detoen laatste jaren beheerscontract voor te kruisen is een huzaren- standbeeld Berlijn. wordt gelukkig wel nog van een Bellona, dede Romeinse terecht ze ze trouwde met versieringen Nicolaas er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met erpakweg versieringen Nicolaas Bally we altijd mee uitgepakt. pelikaan. Die staat dan godin van de oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. lietliet aanbrengen enen welke altijd mee uitgepakt. pelikaan. Die verduidelijkt staat dan de graaf Eugène de Savoie. aanbrengen welke op inzetten, — sterk is het nodig,” stukje. godin van de oorlog, boven LUANA DIFFICILE

Waarom wordt

Wat zijn de alternatieven de gemiddelde temperatuur voor deis overbelaste Wat het verhaal Wat is het verhaal Noord-Zuidverbinding? van ons land gemeten

BRON DEBEST 2019 INFOGRAFIEK © BRUZZ

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Vragen rond de perceptie van discriminatie: vergelijking van moslimjongeren met niet-moslimjongeren.

BRUZZ | BIG CITY

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone? Bellone?

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

achter achterde deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone? Bellone?

Lees en bekĳk de

Lees en bekĳ k de Lees en Lees kbekĳ de Lees en Lees en bekĳ kbekĳ de kbekĳ Lees enen bekĳ kde dek de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op dede Big-Cityvragen via Big-Cityvragen opantwoorden de op Big-Cityvragen op dede Big-Cityvragen via via via bruzz.be/bigcity Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity op de op Big-Cityvragen via via via bruzz.be/bigcity op de Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile een nieuw City-verhaal.

Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile een nieuw City-verhaal.

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE WEEK VOLGENDE WEEK Waarom wordt dede Waarom wordt Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur In de volgende twee gemiddelde temperatuur mĳ nons huis een metrolĳ n van ons land gemeten in in van land gemeten nummers verschĳ nt er wordt gebouwd? Ukkel? Ukkel?

geen Big City.

VOLGENDE K VOLGENDE VOLGENDE Waarom word Waarom wo Wat gebeurt er a gemiddelde temp gemiddelde tem mĳ n huis een m van ons land gem van ons land ge wordt gebo Ukkel? Ukkel?

27 OKTOBER 2021

I 27

BLIJFEN K K PLADE BIB IN

STICKERACTIE

Jette

3 2

Laken

Ganshoren

7 6

Koekelberg

Sint-AgathaBerchem

Haal je gratis stickerposter in 1 van de 20 Brusselse bibliotheken. Bij elke uitlening krijg je een gratis pakje stickers. Maak Brussel compleet met een unieke sticker per gemeente.

Sint-JansMolenbeek

Verzamel ze allemaal!

Sint-Gillis

www.brusselsebibliotheken.be

BRUZZ tv

BRUZZ 24 Nieuws, cultuurtips en verhalen uit de hoofdstad

op BRUZZ tv elke dag om 18u live en nadien herhaald

Kijk naar BRUZZ tv via Proximus (15), Telenet (110), VOO (62) en via BRUZZ.be

BRUZZ_BRUZZ24_V002.indd 1

30/09/2021 15:36

Culture. NL | FR | EN

JOOST VANDECASTEELE ZIET IN QANON EN SALAH ABDESLAM HET TOPJE VAN DE IJSBERG

‘Ik ben geen visionair, ik ben gewoon aan het opletten’ 29

Culture. Literatuur

Laat alle hoop varen: Joost Vandecasteeles nieuwe roman, waarin de mislukkingen en de stouteriken van de recente Brusselse geschiedenis uiteindelijk een radicale fysieke en digitale cultuuroorlog bewerkstelligen, is even genadeloos als onderbouwd. “Als Nederlandstalige Brusselaar word je een soort uithangbord met de boodschap: het is hier zo slecht nog niet.” — MICHAËL BELLON, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ

| INTERVIEW

oost Vandecasteele is een paar jaar geleden verhuisd van Kuregem naar een iets rustigere wijk tussen Sint-Guido en het kanaal. “Ik weet dat alle Nederlandstaligen gaan sterven in Jette en Laken, maar hier kan je nog spreken van een echte mix tussen het dorpse en de stad.” Af en toe treft Vandecasteele in zijn nieuwe woonst nog een verzameling lege Martini-flessen van de vorige eigenaar aan, maar hij heeft toch ook al een prominente plaats gevonden voor zijn nieuwe Seinfeld Lego-doos. Toch ligt het epicentrum van zijn nieuwe roman in Kuregem. Vrij recent voegde het schrijvende multitalent al de game The Almost Gone, de televisieserie We moeten eens praten, het beeldverhaal Bella en de roman Wraakengel aan zijn snel groeiende oeuvre toe. Nu is er Verlos ons van het kwaad, waarin de lont die ten tijde van de aanslagen in Brussel werd aangestoken de boel pas echt laat ontploffen in 2024. Salah Abdeslam, rellende rappers, problemen in Peterbos, extreemrechtse apps, memes en complotten: alle gekende rotzooi culmineert in een fictieve maar evenmin ondenkbare politieke en maatschappelijke meltdown. Vandecasteele: “Het is allemaal begonnen met mijn comedyshow (Culturo says no, red.) die in het Kaaitheater in première zou gaan. Daarvoor was ik heel veel aan het opzoeken over de cultuuroorlogen. Door de lockdown kon de première niet doorgaan, maar ik herinnerde me wel dat we in Brussel al eens een lockdown hadden gehad: die na de aanslagen in Parijs. Door alle gebeurtenissen in Brussel sinds die aanslagen weer te onderzoeken, besefte ik hoe dicht die zich allemaal in de buurt van mijn vorige appartement in Kuregem afspeelden. En wat me altijd al intrigeerde aan deze stad is dat besef dat hier zoveel werelden zijn waar ik geen toegang toe heb, maar waar je wel glimpen van opvangt. Glimpen van radicalisering, glimpen van wapenverkoop, van gebedsgenezers… Daar slaat mijn kop van tilt.”

De roman recapituleert een hele reeks criminele, maatschappelijke, politieke gebeurtenissen sinds 30

de aanslagen in Parijs tot nu, en projecteert het patroon dat zichtbaar wordt verder in de nabije toekomst. JOOST VANDECASTEELE: De jaren na de aanslagen in Parijs en Brussel waren we vooral bezig met het begrijpen van wat die jongeren bezielt. Je kent ze wel: de theorieën van de slechte vrienden en de rotte appels. Maar ik ben ook gefascineerd door de tegenbeweging die in opkomst is. Na Al-Qaida kwam IS, en na IS zal er nog iets ergers

zwarte economie in Brussel. Door het gesjoemel en het cliëntelisme. Bij lokale verkiezingen zie je op de affiches geen slogans als ‘Ik sta voor verandering’ of ‘Ik ga meer doen voor parkings’, maar het hoofd van een politicus met zijn gsm-nummer erbij: bel mij en ik ga het regelen.

Je koos ervoor om in de roman al wat geen fictie is ook bij naam te noemen, van de Vierwindenstraat waar Salah Abdeslam werd opgepakt over ‘moeder van de jihad’ Fatima Aberkan en de Thalys-aanslag tot Amazon-baas Jeff Bezos. VANDECASTEELE: Brussel is altijd aanwezig in mijn boeken, maar in mijn eerste roman Opnieuw en opnieuw en opnieuw heette het nog Neo-Sparta: omdat ik de vanzelfsprekendheid van agressie in Brussel heel fascinerend vindt. Je krijgt in Brussel veel geregeld met geweld. Destructie levert meer aandacht op dan schoonheid. Dat ik alles wat niet verzonnen is nu bij naam noem, komt omdat ik vond dat ik ook moest ‘bewijzen’ wat ik schreef. Ik had de namen van de complottheorieën, de cybertools en alt-rightgoeroes kunnen veranderen, maar dat zou het effect verminderd hebben. Ik had kunnen schrijven dat ‘een gemeente in Vlaanderen’ gele hesjes voor kinderen verbood uit angst voor aanslagen, maar door Merchtem te noemen, geef

“Waakzaamheid is noodzakelijk voor een democratie. Zeker in een stad als Brussel, die niets durft te eisen van haar burgers” komen. Maar na Bush kwam ook Trump en daarna zal er nog iets ergers komen. En iedereen vindt dat Dries Van Langenhove erg is, maar ook bij extreemrechts komt er nog iets ergers. Het wordt altijd erger en elke keer laten we ons verrassen. Een idee dat heel erg aanwezig is in het boek is dat van waakzaamheid. Waakzaamheid is noodzakelijk voor een democratie. Zeker in een stad als Brussel, die niets durft te eisen van haar burgers.

Brussel verliest zich in verdringing, verdoezeling en verontschuldiging? VANDECASTEELE: Na elke gebeurtenis klapt Brussel dicht, en kritiek wordt gezien als ‘bashen’. De aanslagen waren een trauma, maar een trauma vergaat. Een aanslag beperkt zich niet tot drie gasten in een Ukkels appartement. Er zijn netwerken. Criminelen raken aan wapens via een netwerk dat geen scrupules heeft om wapens aan terroristen te verkopen. Er is een netwerk van onderduikadressen. Er is een netwerk van paspoortvervalsers. Dat kan door de

ik duidelijk aan dat dat ook echt gebeurd is, en dat maakt het alleen maar hallucinanter. De app Patriot Peer is écht een soort Tinder voor alt-righters. De oprichter van het Chinese surveillanceproject Skynet was écht zo verliefd op Terminator 2 dat hij zijn systeem heeft genoemd naar de big bad uit die film. En melk wordt écht gebruikt als een racistisch symbool vanuit de veronderstelling dat in de zwarte gemeenschap meer lactose-intolerantie voorkomt. Ik ben geen visionair, maar een chroniqueur. Ik ben gewoon aan het opletten. Dat moet je ook doen als je iets wilt toevoegen aan het maatschappelijke debat. Ook fascineert het me om na te denken over wat er dan kan volgen. Dat is geen doemdenkerij. Het irriteert mij dat in de pulp en scifi waar ik zo zot van ben de zombies en de aliens alleen Amerika bezoeken. Gemeenschappen gevormd rond complottheorieën, zoals QAnon, Pizzagate, Génération identitaire komen dichter en dichter. Iemand als Thierry Baudet promoot David Icke, die gelooft dat de Britse

Schreef in tien jaar tijd bijna evenveel boeken, zoals Massa, Vel, Jungle en Wraakengel

Joost Vandecasteele: “Zolang rechts zich rebelser kan tonen dan links, blijft het winnen.”

Queen Elizabeth afstamt van buitenaardse reptielen.

Je bent misschien geen visionair, maar de Koen B. uit je roman verzon je voor er sprake was van Jürgen C. Terwijl hij daar als eerder onbekende messias van de ontevredenen wel een en ander van weg heeft. VANDECASTEELE: Ik had een paar keer de neiging de werkelijkheid een halt toe te willen roepen tot mijn boek af was, om mijn gelijk te bewijzen. Baudet is een slimmere versie van Wilders, zoals Van Grieken een geraffineerdere versie is van Filip Dewinter. Maar een groot struikelblok bij figuren als Dries Van Langenhove, de Braziliaan-

se president Jair Bolsonaro of zijn Filipijnse collega Duterte is hun verbrande persoonlijkheid. Dat Vlaams Belang Van Langenhove als een ‘onafhankelijke’ moet behandelen, zegt veel. Met Koen B. koos ik voor een man zonder ego. Dit is niet de enige roman die gaat over bange blanke mannen die in opstand komen, maar ik vind dat veel mensen de fout maken te denken dat ze toch gaan falen. Omdat ik merk dat ze niet falen. Iedereen heeft weleens een slechte ervaring gehad in Brussel. Wie zich daardoor laat leiden en er zijn wereldbeeld op baseert, behoort in potentie tot een reservoir waar een geraffineerde politieke organisatie een ontembare achterban kan aanboren.

VANDECASTEELE: Het feit dat Vlaams Belang nu een app heeft, zegt al veel. Dat hebben ze geleerd van Mike Lindell (bekend als de My Pillow Guy, een zakenman, activist, verspreider van complottheorieën, red.), van GETTR (conservatief socialemediaplatform dat beweert voor ongebreidelde free speech te zijn) en noem maar op. We weten dat allemaal, maar er wordt niets tegenover gesteld. Links zit in het defensief, in het kamp waar rekening moet worden gehouden met gevoeligheden omdat het zich richt tot minderheden, onderdrukten en zwakkeren. Terwijl zo’n anticensuurapp natuurlijk heel rebels klinkt. Zolang rechts zich rebelser kan tonen dan links, blijft het winnen. Als komiek snap ik ook die intentie om tegen schenen te schoppen en te schofferen om een reactie uit te lokken. “To own the libs”, zoals zij het noemen. In Amerika heb je nu de chant ‘Fuck Joe Biden’, die tijdens football games en NASCAR-races wordt geroepen. Maar omdat dat niet mag worden uitgezonden, heeft iemand er ‘Let’s go Brandon’ van gemaakt, en je kan nu T-shirts kopen met die slogan, waarvan iedereen binnen de groep weet dat hij ‘Fuck Joe Biden’ betekent. De gemeenschap die zich vormt rond die geheimpjes en die symbolen is een broederschap, zoals ook Islamitische Staat een broederschap bood. De

▼

Heeft nu Verlos ons van het kwaad uit, dat in Brussel en de wereld een cultuuroorlog ziet ontbranden

2024 is de horizon in de roman. Is die verkiezingsstrijd online niet allang beslecht, omdat rechts er al zoveel langer en veel efficiënter aanwezig is?

BRUZZ

VANDECASTEELE: Rechts is zo internationaal vertakt en leert zoveel van elkaar. De memes, de gifs, de trollenfabrieken, Steve Bannon die naar Europa komt… Niet dat ik ze bewonder, maar de kunde, het vakmanschap dat ze uitstralen, is zo indrukwekkend dat je gewoon weet dat het nog maar pas begonnen is. Ik stoor me ook aan de simpele vergelijking tussen verschillende soorten geradicaliseerde terroristen. Extreemrechtse terroristen bestaan: Incels, Oath Keepers en Three Percenters zijn zaken aan het voorbereiden. Maar hun einddoel is niet destructie en chaos zoals bij IS, maar macht verwerven en orde installeren. Ze willen ‘de rangen doorlopen’. Vlaams extreemrechts wil mannetjes in de Vlaamse Jeugdraad. Joost QAnon roept in de VS op om bij Vandecasteele schoolbesturen actie te voeren, en volgeVlaamse Brusselaar, geboren in lingen prediken geweld tegen mensen 1979, woont in Anderlecht die kinderen mondmaskers willen laten Studeerde theaterregie aan dragen. het RITCS, won in 2002 de Islamterrorisme en extreemrechts Theater Aan Zee-prijs, en maakte terrorisme moeten apart worden een paar jaar deel uit van het behandeld. Niet omdat het ene gevaargezelschap Abattoir Fermé lijker is dan het andere, maar omdat Debuteerde in 2009 als schrijver hun einddoel anders is. En omdat ze het met de verhalenbundel Hoe de wereld perfect functioneert zonder feit dat ze op eenzelfde hoopje worden mij (Debuutprijs 2010) gegooid wel kunnen gebruiken.

| INTERVIEW

Daar lijkt rechts de laatste tijd beter in dan links.

JOOST VANDECASTEELE ZIET IN QANON EN SALAH ABDESLAM HET TOPJE VAN DE IJSBERG

BRUZZ | INTERVIEW

“Je krijgt in Brussel veel geregeld met geweld. Destructie levert meer aandacht op dan schoonheid.”

vergevingsgezindheid van rechts voor hun aanhangers is ongelofelijk. Een rechtse kerel kan de meest idiote dingen zeggen en toch worden bijgevallen door zijn hele netwerk. Als het niet klopt wat hij zegt, ‘dan zit toch de intentie juist.’ Links is niet in staat om te beamen, want daar is de reactie altijd ‘Ja, maar…’ Maar ik zie ooit nog een trollenfabriek opgericht worden door de EU. Want we kunnen wel blijven zeggen dat wij de goeien zijn, maar als Rusland en China het niet eerlijk spelen, waarom zouden wij het dan nog doen?

De opgang van fake news is een trade-off: de waarheid wordt ingeruild voor groepsgevoel. VANDECASTEELE: En wat online gebeurt, sijpelt ook door in de realiteit. Daarom schrok ik niet van Jürgen Conings. Rusland heeft de complottheorieën over Conings gepusht, maar in Rusland en Polen zijn ondertussen hele opleidingskampen waar extreemrechts leert om te gaan met wapens. En zolang Brussel voor de ergsten een vrijhaven blijft van anonimiteit, gaan we nog aanslagen van beide kanten meemaken. Ik woon in Brussel, omdat ik een optimist ben. Maar ik ben niet naïef. Je kan niet alleen blijven sensibiliseren en de kosmopolitische stad als excuus blijven gebruiken. Na twee jaar covid zijn we nog aan het sensibiliseren om de vaccins aan de man te brengen. Maar zolang mensen hun informatie binnenkrijgen via hun scherm, kan je zoveel spandoeken van mondmaskers en vaccins ophangen als je wilt. Sociaal-economische factoren zijn een deel van de verklaring, maar niet de enige. Rechts gaat ervan uit dat mensen foute dingen doen uit onwil, en links gaat uit van onwetendheid. Maar de aanslagen zijn ook 32

“Ik zie de EU ooit nog wel een trollenfabriek starten. Want als Rusland en China het niet eerlijk spelen, waarom zouden wij het dan nog doen?”

gebeurd door propaganda die niet is tegengesproken, en die je niet zomaar kan tegenspreken zolang dat schermpje sterker is dan wat joviale leerkrachten voor de klas. Toen die tiener in Kortrijk rondliep met een luchtpistool werd verwezen naar psychoses door drugsgebruik. Als ik de lucht in Brussel ruik – half CO2, half wiet – dan ben ik verwonderd dat psychoses hier niet meer aanslagen veroorzaken. Maar veel Brusselaars willen vooral de reputatie van hun stad verdedigen, die langs alle kanten wordt aangevallen. Als Nederlandstalige Brusselaar word je een soort uithangbord met de boodschap: het is hier zo slecht nog niet. VERLOS ONS VAN HET KWAAD Verschenen bij Borgerhoff & Lamberigts Boekvoorstelling: 27/10, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

« JE NE SUIS PAS UN VISIONNAIRE. JE SUIS JUSTE VIGILANT »

“I AM NOT A VISIONARY. I’M JUST PAYING ATTENTION”

Le nouveau roman de Joost Vandecasteele, où les déboires et les vilains tirés de l’histoire récente de Bruxelles finissent par provoquer une guerre culturelle physique et numérique, est aussi impitoyable que bien documenté. Salah Abdeslam, rappeurs émeutiers, problèmes au Peterbos, applis d’extrême droite, mèmes et complots : tout le brol déjà connu culmine dans un effondrement politique et social fictif mais concevable. « Si je mentionne le nom de tout ce qui n’est pas inventé, c’est que j’ai senti que je devais ‘prouver’ ce que j’avais écrit. Je ne suis pas un visionnaire, mais un chroniqueur. Je suis juste vigilant. »

Joost Vandecasteele’s new novel Verlos ons van het kwaad (“Deliver us from evil”), in which he allows the losers and baddies of recent Brussels history ultimately to bring about a physical and digital culture war, is as merciless as it is well-documented. Salah Abdeslam, rioting rappers, problems in Peterbos, far-right apps, memes and conspiracies, in fact all the usual rubbish, culminates in a fictional but not unthinkable political and social meltdown. “If I now mention by name everything that is not made up, it is because I felt that I also had to ‘prove’ what I wrote. I am not a visionary, but a chronicler. I’m just paying attention.”

OFFICIALLY SELECTED FOR

271021_Bruzz_LesOlympiades_Cineart.indd 1

18/10/2021 16:22:13

Culture. Photography

‘Underneath the veil, each person is a unique individual’ EN

After featuring as an emerging talent at Les Rencontres de la Photographie in Arles, the Brussels-based artist Rami Hara now has a solo exhibition at the new gallery in the Marolles district, that’s what x said. A chance for him to present his “Hooyo” series, in which he celebrates the beauty of the Muslim veil worn by his mother. — SOPHIE SOUKIAS

The beginning of July 2021 at Les Rencontres de la Photographie in Arles. The prestigious international festival is in full swing. At its fringes, a delegation of eight Belgian photographers take over the streets of the Old Town for two days as part of “Naître aux Mondes”, one of the projects that make up the unmissable “off programme”, focusing on emerging artists. In the shadow of the old city walls, on either side of a discoloured stone staircase, photographs by Rami Hara (27), a Brussels-based artist from Somalia, flutter in the warm wind of the South of France. The images have been skilfully printed on pieces of cloth in a poetic echo of their subject: the Muslim veil and in particular the veil worn by Rami Hara’s mother. As passers-by, festival goers, and other tourists dripping with sweat, climb up and down the steps of the ramparts, Rami Hara strikes up a conversation with curious people who stop in front of his images. “It was quite rough at times,” says Rami Hara. “Some people were not open for a dialogue about the veil and kept holding on to the ‘hijab oppresses women narrative’. Granted, in some places in the world

they are oppressed. But my work is about Muslim women in the West and how we shouldn’t categorise all Muslim women and take away their choices.” Following its visit to Arles, “Hooyo” is making a stop-over at the gallery that recently opened in the Marolles district, that’s what x said. The series, this time printed on

cloth, the way the light dances differently on the rippling material, give each veil its own beauty and personality. “When people think of the hijab or the veil, they always picture the black ones, the traditional ones, because that’s how the hijab is represented in the media. I wanted to show them they are not all the same. Underneath the burka,

“Muslim women are seen to be responsible for the world we are living in” paper, consists of portraits of veiled women posing powerfully within a variety of settings, both domestic and urban, as if in a fashion magazine. With one difference: the sumptuous fabrics and the diadems that adorn them are arranged on their heads in such a way as to render their faces invisible. So well that they dominate the images through their presence alone, defying the sacrosanct gaze that is demanded by the rules of portrait photography. “Everyone seems to be obsessed with the hijab. Women who wear the veil are often reduced to their veil, so I wanted to put that into focus,” says Rami Hara. Although the subjects Rami Hara depicts are veiled from head to toe, they do not resemble one another in any way. The patterns, textures, colours, and ornaments of each

each person is a unique individual.” To create his series of photographs, Rami Hara was inspired by the experiences of several women he knows who wear the veil. But “Hooyo” is above all a tribute to the woman who brought him into the world. “Hooyo means ‘mother’ in Somali. I wanted to create a work based on the hijab but, as a man, I wasn’t sure it was my place. So, I just discussed it with my mom and, hearing about her experiences and how she spoke about how the world is set up, I thought to myself, why not use my mom as my muse?” The exquisite scarves that bring Rami Hara’s images to life belong to her. “I was with my mom when she bought them. It was 2018. We were in Somalia visiting my grandparents just after my master’s graduation in visual arts (LUCA School of Arts,

ed.) and my mom decided to buy more garments. When I looked at those garments, I saw a personification of all the aspects of her personality: it was colourful and dark at the same time, beautiful and vibrant; I just saw it as the perfect medium to showcase her being.”

A BEAUTIFUL RELIGION In exploring his mother’s veil, Rami Hara does more than just celebrate its beauty; he invites the viewer to see this piece of fabric, which is still profoundly demonised, in a new light. “The hijab is such a symbol of religion; it puts pressure on Muslim women. They are seen as responsible for the world we are living in.” Rami Hara, who has lived in Belgium since he was four years old, has experienced the full force of people’s attitudes to Muslim families. “I was always aware that we were seen as different, and it got

worse with 9/11. I felt it get consistently worse and worse to the point that Muslim women get attacked, some have even been killed, and it literally happens in public. How can they feel safe in everyday life?” “My mother does not let the negative outside views of our religion and culture impact her life. Wearing the veil didn’t prevent her from being a free woman making her own choices. Islam is a beautiful religion that teaches people to be patient, loving, and caring, but the media only focus on fanaticism and the ugly things that happen,” says Rami Hara. “If you believe in true freedom, you should be able to broaden your mind and see the beauty in other cultures.” RAMI HARA: HOOYO 28/10 > 28/11, that’s what x said, www.thatswhatxsaid.com

DE SCHONE SLUIER

LA BEAUTÉ DU VOILE

Na zijn passage op Les Rencontres de la Photographie in Arles als opkomend talent heeft de SomalischBrusselse kunstenaar Rami Hara een solo in de nieuwe galerie that’s what x said in de Marollen. Hij stelt er zijn reeks Hooyo voor, die inzoomt op de schoonheid van de islamitische sluiers van zijn moeder. “Als mensen denken aan hidjabs of sluiers, zien ze meteen traditionele zwarte gewaden, zoals we ze zien in de media. Ik wilde tonen dat niet alle sluiers dezelfde zijn. Onder de sluier is elke persoon uniek.”

Après avoir fréquenté les Rencontres de la Photographie d’Arles comme talent émergent, l’artiste bruxello-somalien Rami Hara fait l’objet d’un solo à la nouvelle galerie marollienne that’s what x said. L’occasion d’y présenter sa série Hooyo, dans laquelle il célèbre la beauté du voile islamique porté par sa mère. « Quand les gens pensent aux hijabs ou aux voiles, ils pensent aux habits noirs traditionnels, tels que représentés dans les médias. Je voulais montrer qu’ils ne sont pas tous les mêmes. Chaque personne sous le voile est unique. »

BRUZZ | INTERVIEW

Images from “Hooyo”. The patterns, textures, colours, and ornaments of each cloth, the way the light dances differently on the rippling material, give each veil its own beauty and personality.

BruxellesVies Storyboard STEVE MICHIELS

My little world trip

For three weeks, a Brussels creative shares their view of the world. LISETTE MA NEZA studied film at LUCA School of Arts, is a poet, a writer of song lyrics and columns, and is Belgian Poetry Slam champion and second in the world. Instagram: @diemeisjevanbrussel

In its new exhibition iMAL, the Brussels art centre for digital technology, asks: “What does it mean to love in the digital age?” Steve knows the analogue answer. SWIPE RIGHT! DATA, DATING, DESIRE > 9/1, iMAL, www.imal.org 36

EN/ I rarely agree. When you suddenly run into your best buddy from kindergarten in the middle of nowhere, or when in Abu Dhabi you meet a group of people from Brussels who studied at the same university and are friends with all your friends. “It’s a small world!” they shout. My argument is that it’s a very big world, an immense, impossible world full of people and green, full of earth and ecosystems, animals and water – but that we manoeuvre through this big world in bubbles of groups. They laugh and shake their heads and I enjoy new encounters in far away places that could have taken place on my doorstep in Brussels. At this time of the year, I leave Brussels, as I often do, only now I leave Brussels more than I am used to. I’ll trade her for arrogant Paris, for the secrets of Barcelona (for the empanadas stuffed with spinach...), for rough but hedonistic Berlin and for my East African friends in Poznan. Hopefully soon also for Stockholm, or Geneva, or maybe even for Budapest or a city in Russia perhaps – although there is that nagging thought that it is not safe there for people with my skin colour. I leave my beloved Brussels not only because I love proving myself right (that’s not so bad, actually, I know that the truth is made up of many things) and not only because I want to swim in the vastness of what the world can be, but also because I’m looking for the bigger story. Sometimes I get lost in

the questions like “where are you from?” I haven’t answered those in a long time. For those who don’t get it, this continent is as much mine as it is the Dutch King Willem Alexander’s, although my bloodline tells a second story. I travel starting from a search for the two stories, to the thousands of multilingual, multihistory, multicultural stories. The experiences of Afro-Europeans, people who look like me, or not at all, with bloodlines leaving the European continent. Experiences in plural. I use the book Afropean by Johny Pitts as my travel guide and get to where I’ve never been. In France, I’m not looking for the Eiffel Tower, but for the breeding grounds of Frantz Fanon and James Baldwin. My companion puts it very nicely: “Lisette, this is the closest we can get to time travel.” In Berlin I’m not just going to the Berlin Wall, but looking for Germaica, for Ras Tafari’s legacy. I speak to singers and fashion designers about how we must not forget who came before us, because that is the only way we can understand who we are. So I’m looking for who came before us, looking back from who we are today. I write poems and think up melodies that I record before I lose them – in February there will be a performance of them, which I will play in the KVS, a letter or a conversation with image and music, to my little sister, about my little journey around the world. In every place I suddenly come across the same people or street names Johny Pitts describes in his book, sometimes because I’m looking for them, and sometimes I call it serendipity. Someone else might explain this by saying it’s a small world... I’m still chewing on everything I’ve felt and seen, I’m still brooding on these journeys – but I already know, that if I really want to understand what it means to be Afro-European, I’d have to go much further out into the world. Thinking that we are the world is very European that is why I want to get out of here

Want to reread the whole series? BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘La danse m’a sauvé la vie’ FR

Dans le cadre du festival WIPCOOP, plateforme révélatrice de nouveaux talents dans la ville, le jeune danseur et chorégraphe congolais Lucas Katangila propose un spectacle qui dénonce le pillage des richesses et l’exploitation de la population de son pays. — GILLES BECHET

La veste du président, c’est celle que chaque politicien congolais enfile dans sa course au pouvoir. « Je viens de l’est du Congo », explique le danseur, chorégraphe et activiste Lucas Katangila. « Dans mon pays, la course au pouvoir est comme un jeu où la population est toujours perdante. On n’a pas d’autres moyens de revendiquer nos droits. On ne peut pas faire grève, on ne peut pas manifester. Moi je préfère la danse à la violence. » C’est pour ça qu’il a voulu faire un spectacle politique qui ne se voile pas les yeux devant les atrocités commises dans le Kivu. « J’aime bien être clair et que les gens comprennent ce que je raconte par mes mouvements. » Lucas vient d’une famille d’artistes. Son grand-père, le Roi Katangila, était à la tête d’une troupe de danse traditionnelle Mboko. À six ans, le jeune garçon y jouait des percussions et voyait ses sœurs, ses tantes et ses frères danser autour de lui. « J’ai été très tôt pris

par la danse, plus que par les études. La danse, c’est toujours un moment de joie et de partage. » Après, avec d’autres adolescents dans les rues de Goma, il découvre le hip-hop et les clips de Michael Jackson. Ses parents voyaient d’un mauvais œil ce passe-temps de voyou et ses battles entre quartiers qui pourtant les mettaient à l’abri de la violence.

CYBER-RENCONTRE C’est par internet que la danse contemporaine est entrée dans sa vie. « Je devais demander de l’argent à ma mère pour aller au cybercafé. C’est là que j’ai découvert Martha Graham dont j’ai commencé à reproduire les mouvements. » Les gestuelles fluides et ralenties de la chorégraphe américaine le fascinent parce qu’elles se démarquent de la danse hip-hop et sa grammaire plus saccadée. À Goma, avec ses deux frères et des amis de son quartier, il fonde l’association Ndoto Kids Dancers pour resocialiser les gamins des rues, souvent d’anciens enfants-soldats, à laquelle il redistribue la moitié de ce qu’il gagne en Europe. « On retrouve déjà des enfants de 4 ou 5 ans livrés à eux-mêmes et qui consomment des drogues. La danse

m’a sauvé la vie et je veux partager cette expérience avec les enfants de Goma. » À Bruxelles, il suit des cours d’art et de chorégraphie à l’Académie de Bruxelles et ensuite participe aux créations chorégraphiques 9 Forays de Louise Vanneste, ou East African Boléro de Wesley Ruzibiza. Avec la danse qu’il pratique aujourd’hui, il veut créer des ponts entre la danse et les cultures d’Afrique et d’Europe. « En Afrique, on n’explique pas la danse, on la dessine avec son corps alors qu’en Europe on l’écrit. Dans mes spectacles, j’essaie de combiner ces deux approches. » À terme, il rêverait de présenter La veste du Président au Congo, ce qui lui semble difficile en raison du manque de salles et aussi de son message politique trop explicite. Au pays, il aimerait aussi avoir le temps de voyager à travers le pays et s’imprégner des danses de ses différentes tribus. « Les gens ne sont pas coupés des traditions, ils n’ont jamais arrêté de danser. Pour partager la joie et pour oublier. »

BRUZZ | PORTRAIT

LUCAS KATANGILA

LUCAS KATANGILA: LA VESTE DU PRESIDENT 28/10, 10.00, Kaaitheater, www.mestizoartsplatform.be 37

Culture. Electronic music

‘My roots show me the way’ EN

Having made field recordings in the Amazon jungle, Susobrino has continued to update his music with his Bolivian roots. He is now presenting his new EP Pocualeíto. “It was as if my cradle was waiting for me. I just had to open the right door.” — TOM PEETERS, PHOTO IVAN PUT

He was born as Bart Van Obbergen Pérez, but since he started releasing music he prefers to be called by his pseudonym Susobrino (“your cousin” in Spanish) or simply Suso. “It’s closer to how I feel, and to my Bolivian roots,” he says in a basement studio at the See U site in Elsene/ Ixelles, where the cultural centre Pilar provided him and his friends from the collective Noannaos (if you say it a few times in a row you’ll hear “no one knows”) with a residency spot. Here he has housed part of his collection of vintage flutes, percussion and Afro-Latin instruments. “I’m someone who keeps track of everything, even the silliest little piece of paper. But certainly instruments I would never throw away, even if they are a bit broken. To me, there’s a soul in them.” “Mixing acoustic instruments and field recordings with electronics with the music software Ableton was my cocktail from the beginning,” the musician, producer and deejay explains the main pillar of his creative process. “Even though the field recordings on Pocualeíto are no longer the main focus, I’m still very proud of my roots. When I was younger, I didn’t do much with my past because I didn’t know how to express it. But later, when I discovered percussion music and started jamming with friends, they showed me the way. My roots feel like a higher energy. Discovering them through my music is like a mission. It was as if my cradle was waiting for me. I just had to open the right door.”

Susobrino: “I would never throw away instruments, even if they are a bit broken. To me, there’s a soul in them.”

Two months after Susobrino was born in his mother’s Bolivia, the family moved to his father’s Belgium. In the rural village of Arendonk in the Campine region, his artistic awakening took a long time, however. “It was a rural community. The youth listened exclusively to hardstyle and thought it was cool to drink a lot of beer and then puke it up again. You see perhaps that I didn’t really feel at home in that macho world.” The gates of the world really opened up for this somewhat timid boy, who had already cautiously begun experimenting with electronic music, when he started studying music at the college PXL in Hasselt at the age of eighteen. Almost immediately he met the young producers Ashley Morgan and Pepijn Leenders alias Pippin, two like-minded

“In Brussels I found what I was missing. When I meet up with others here, there’s always someone creative around the table” 38

souls who are still his best friends and with whom he runs the collective Noannaos. “Coming from Arendonk, Limburg was a revelation. People there were more open and friendly. But still, apart from my fellow students the people I met did not want to stray far from the church tower, while I was looking for cultural connections. After working in catering at Ikea for three months, I knew the entire lives of my colleagues, including their personal dramas, even though I didn’t really care about that at all.”

A FROG CHOIR In particular, it was the suggestion of his teacher and mentor at PXL, producer and musician Micha Volders, that would broaden his world view. “I was making mostly techno and house at the time, but wanted to do something with my roots for my final dissertation. I had suggested to Micha to visit the Bolivian community in Brussels – at that time I could not dream further. But he asked me why I didn’t just go to Bolivia! Before that, I had only been there with my parents.” The four-week solo trip would have a lasting impact on his life and music. He visited his hometown Sucre, the capital La Paz and Oruro, where the traditional carnival procession took place, but he also took

X Born in Sucre, Bolivia, raised in Arendonk, Belgium Studied at the PXL-Music college in Hasselt Debut EP Mapajo (2018) fuses electronica with traditional instruments and field recordings from the Amazon Won the Champion Sound Beat Battle (in 2018 and 2019) and Elektropedia Awards for most promising artist (2018) and best remix (2020) Refined his palette in 2019 with the EP Seis Estudios para Guitarra and the album La Hoja de Eucalipto Moved to Brussels in early March 2020 – just before the lockdown – where he runs the collective Noannaos with fellow producers Ashley Morgan and Pippin

his recording equipment into the Amazon jungle. “A blissful time. In the morning, I would be woken up by the howler monkeys, in the evening the crickets would chirp and during the day I might record a frog choir and make underwater recordings in the jungle from a boat. With my vintage cassette recorder I imagined myself like Indiana Jones. At first I didn’t realise why everyone sleeps with the light on. Until one evening when I was whistling by a river and the dogs started barking, probably because there were

jaguars around. I’ve changed since that trip. I feel like I’ve gotten closer to myself.”

EUCALYPTUS ADDICTION The result of his journey can be heard on the EP Mapajo, which also became his PXL final work, but also on later releases. “For example, I made ‘Killay’ – which means ‘moon’ in Quechua and can be heard on Pocualeíto – here in Brussels. It contains flute and percussion recordings I made in a nature reserve in La Paz from an instrumentalist who you also hear talking at the end of the track.” The new EP combines older music Susobrino recorded in Hasselt with new music he made in his new hometown Brussels, where he arrived just before the lockdown. “Here I found what I was missing in Hasselt. When I meet up with others, there’s always someone creative around the table. Because Pilar also offered me a studio straight away, I was able to make a very good start, despite Covid, also with the collective with whom we want to organise events. These might be listening sessions, but also the occasional party, as long as they are based on the community. Dengue Dengue Dengue will also be present at the release show in the Beursschouwburg. The Peruvian producers, who can be heard on the new track ‘Wasos’ and also served as a sounding board, run the label Kebrada Records on which Pocualeíto appears. “It may not be the biggest label, but since they operate out of Berlin and are pretty much the pioneers of my music niche, I consider it a big step forward.” “Pocualeíto” is deliberately a (quasi) anagram of “Eucalipto”. “My great uncle, my (Belgian) father’s uncle, planted a lot of eucalyptus trees during his stay in Bolivia, as did friends of mine, and I think the leaves are very beautiful,” he enthuses as he pulls out a small box of Mentisan and lets us smell the imported eucalyptus ointment. “I use it every day. The smell alone drives me crazy. It is also a real panacea. It not only helps against dry lips, but also if you have a cold, rheumatism, muscle pain, burns or a hangover. Feel free to call eucalyptus my spirit animal. Or addiction.” (Laughs)

HOOMEI,

JOIK,

N O H , . . .* surprise your ears, with voices from all over the world.

* Mongolian throat singing, Sámi chanting, traditional Japanese plays

Susobrino

SUSOBRINO Pocualeíto release show: 28/10, 20.00, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

BEATS UIT BELGIË EN BOLIVIA

BEATS DE BELGIQUE ET DE BOLIVIE

Nadat hij veldopnames ging maken in het NL Amazonewoud, is Bart Van Obbergen Pérez alias Susobrino zijn muziek blijven updaten met zijn Boliviaanse wortels, ook op de nieuwe ep Pocualeíto. “Het was alsof mijn bakermat me stond op te wachten. Ik moest alleen de juiste deur opendoen.” Net voor de lockdown verhuisde Susobrino naar Brussel, waar hij een muziekstudio heeft in Elsene. “Hier heb ik gevonden wat ik daarvoor miste. Als ik hier met mensen afspreek, zit er nu altijd wel iemand creatief aan tafel.”

Après avoir fait des enregistrements dans la forêt FR amazonienne, Bart Van Obbergen Pérez alias Susobrino a continué d’explorer ses racines boliviennes. Comme en atteste son nouvel EP Pocualeíto. « C’est un peu comme si le berceau de ma vie m’attendait. Tout ce que j’avais à faire, c’était d’ouvrir la porte. » Juste avant le confinement, Susobrino déménageait à Bruxelles, où il a un studio d’enregistrement à Ixelles. « J’y ai trouvé ce qui me manquait. Quand j’ai rendez-vous avec des gens ici, il y a toujours bien une personne créative dans le groupe. »

ARS MUSICA

09 — 27 NOV 2021

A R S M U S I C A . B E . I N T E R N AT I O N A L CO N T E M P O R A R Y M U S I C F E S T I VA L #arsmusica

bru

Culture. Roman graphique

FRANÇOIS SCHUITEN, VISIONNAIRE ENTRE BRUXELLES ET MARS

‘L’ailleurs, c’est souvent là où c’est le plus intéressant’ Cela fait presque 40 ans que François Schuiten a fondé Xhystos et Samaris avec Benoît Peeters, et dans leur sillage Brüsel et toute une série d’autres Cités Obscures. Alors que cet illustre univers parallèle continue son expansion dans l’esprit des lecteurs du monde entier, l’inimitable maître a décidé d’arrêter la bande dessinée en 2019. Une perte colossale que l’on mesure à l’aune de ses merveilleux nouveaux livres – Mars et Bruxelles, un rêve capital. — KURT SNOEKX

rôles de types, ces Belges », ont-ils dû se dire chez Louis Vuitton. D’abord Ever Meulen qui leur dit qu’il préfère rester chez lui pour réaliser son Travel Book. Et maintenant, François Schuiten qui apporte à la prestigieuse collection de voyages de la maison de couture française une dimension interplanétaire avec Mars. « C’était une évidence », s’amuse le maître, qui avait déjà porté son regard de visionnaire sur la planète rouge pour la conception visuelle de Mars & Avril de Martin Villeneuve et Mr. Nobody de Jaco Van Dormael. « Comme si j’avais déjà préparé ça quelque part. D’abord, ils voulaient que j’aille à Hong Kong, mais moi, je voulais aller à Stromboli, l’île volcanique italienne, à Catane en Sicile, ou à Birmingham. On n’était jamais d’accord. À un moment donné, on a quitté la Terre, et Mars

est arrivé. Il a fallu un certain temps pour convaincre Vuitton, mais lorsqu’ils ont compris que ma mission interplanétaire était sans concession, ils m’ont procuré de la documentation à foison – des photographies, des très grands livres américains, tout ce qui était fait sur Mars. Et je me suis lancé dedans, en immersion. » « Très vite est arrivée la pandémie », rapporte François Schuiten, qui a profité de « cette période très étrange où les villes se vidaient » pour regarder ailleurs. « Chaque jour, j’allais à ma table de dessin avec une envie de me nettoyer la tête, d’avoir cette espèce de désir, d’infini. De travailler la couleur, la matière. J’ai changé de technique, j’ai travaillé avec de l’huile, des glacis… C’était une vraie aventure. C’est vraiment ce qui m’intéressait : casser les réflexes, ne pas avoir de narration prévue, changer le format,

ouvrir l’image, la plus large, avoir cette espèce de souffle. J’adorais que mon œil parcoure, ne soit pas concentré, mais soit dans un voyage, de gauche à droite. »

LIFE ON MARS? François Schuiten a trouvé de la vie sur Mars. En 2019, après la publication de l’aventure de Blake & Mortimer: Le Dernier Pharaon – une collaboration avec Jaco Van Dormael, Thomas Gunzig et Laurent Durieux – il a annoncé qu’il arrêtait de faire des bandes dessinées. Il s’ensuit une libération des cadres rigides et des attentes, des manières très concrètes de raconter des histoires, qui est palpable dans Mars. « Je fais cela depuis presque 50 ans (François Schuiten a publié sa première BD, ‘Mutation’, dans le magazine Pilote en 1972, alors qu’il n’avait que seize ans, NDLR). « À un moment donné, c’est trop de

réflexes. En bande dessinée, tu construis une méthode, un processus, c’est un puzzle mécanique. Tout ça doit venir s’organiser, se structurer, pour créer la narration et le graphisme vivant narratif. Benoît et moi, nous avons bien essayé de casser ces réflexes à chaque fois. On a fait des livres en noir et blanc, en couleur, dans des formats différents, avec des photographies… Mais malgré tout ça, il y a un moment où ça devient une prison. Il faut se méfier de ce moment. Je veux toujours donner le meilleur au lecteur. Mais le meilleur est quand on est vivant. Pour rester vivant, il faut rester en danger, rester fragile. » « La créativité n’est pas infinie, tu sais. Ce moment où vraiment on construit son espace créatif ne dure que dix ans, c’est très court. C’est le cas pour les Rolling Stones, pour les Beatles… Pour tous, sauf David

Bowie, le plus malin, le plus intelligent. Après cette période, on peut encore faire de très bons livres, mais il va falloir se battre énormément. Et moi, je me suis battu pendant très, très longtemps sur la BD. C’est pour ça que j’essaie de me déplacer, d’aller sur d’autres espaces, dans la ville avec des projets comme la Maison Autrique ou Train World… Pour être sur des espaces où je n’ai pas ces réflexes. L’ailleurs, c’est souvent là où c’est le plus intéressant. » L’ailleurs : un lieu comme une page blanche, un endroit qui appelle au renouveau, à la réinvention. « Au sentiment d’être explorateur. Pour Mars, je savais qu’il allait y avoir un récit, parce que je ne peux pas faire autrement. En même temps, j’ai tout fait pour retarder le récit. Ce n’est que quand trois quarts des dessins étaient faits, que j’ai été les amener à Sylvain Tesson (l’écrivain

▼

BRUZZ | INTERVIEW

François Schuiten: « Mars parle de notre Terre, parle de nous, maintenant, en 2021. Avec les explorations des Rovers, avec Elon Musk, avec les problèmes climatiques, la pollution… »

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

FRANÇOIS SCHUITEN, VISIONNAIRE ENTRE BRUXELLES ET MARS

et Wanderer français, NDLR). Il a regardé mes dessins pendant une demi-heure et il m’a dit : ‘Je vois l’histoire.’ Il me l’a racontée, et j’ai dit : ‘C’est celle que j’attendais.’ C’était un moment incroyable. » « Je ne voulais pas un écrivain en chambre », explique François Schuiten. « Moi je suis déjà un dessinateur en chambre. Je voulais quelqu’un qui sait ce que c’est que le risque, le danger, le froid. Sylvain va au bout du monde, il se met dans des situations insensées, il monte des montagnes… Il s’éprouve tout le temps. Je ne sais pas pourquoi, mais c’est formidable. » (Rires) Sylvain Tesson tisse à travers Mars un texte poétique sur une Terre au bout de sa vie, sur une ultime seizième mission spatiale qui doit déterminer si la planète peut être soumise, utilisée, exploitée. Un rêve où l’utopie et la dystopie se rencontrent, où l’avenir se heurte à la conscience. « Son texte a une légèreté et une efficacité », précise François Schuiten, « parce qu’il sait ce qu’est la nécessité d’un geste juste. Quand il s’accroche, il faut qu’il ne tombe pas. Il faut faire cet exercice-là, de l’épreuve. Dans tous les domaines. Prendre les risques, être prêt à avoir peur, à perdre quelque chose. C’est ça qui donne du réel. Et on a besoin du réel. Il faut l’attaquer, être dedans. Mettons les mains dans la merde, mais rêvons le plus loin possible. »

LE LONG DES RUPTURES Le réel à attaquer, la flamme qui anime les rêves lointains, se trouve pour François Schuiten depuis sa naissance en 1956 à Bruxelles. « C’est une ville de possibles, une ville brouillée et bizarre. C’est une ville instable, toujours au cœur des plaques tectoniques de l’Europe, de la culture, des influences, des langues… Elle est traversée par la jonction Nord-Midi et par les avions,

François Schuiten : « Le monde est en manque d’imaginaire. D’un nouvel imaginaire qui nous réinvente. »

on a couvert sa Senne. Bruxelles est une ville totalement traumatisée, mais ça la rend du coup vivante, troublante, jamais reposante. J’aime ses langues, les couleurs de ses peaux. C’est une ville de ruptures, dans laquelle on se promène comme des couturières, avec une envie de recoudre. » Bruxelles est une ville sous l’emprise de grands esprits et à la merci des caprices des promoteurs immobiliers, peut-on lire dans Bruxelles, un rêve capital, une nouvelle publication dans laquelle les visions de François Schuiten et les mots de Benoît Peeters se déroulent comme un cri du cœur, une élégie, une lettre d’amour autour de la petite ville qui est devenue le cœur de la Flandre, de la Belgique, de l’Europe. Une ville qui est toujours en train de devenir. Qui rêve et qui est hantée. Où l’on détruit et où l’on soigne. Où l’intimité est omniprésente, à

« Mars était une vraie aventure. J’adorais que mon œil parcoure, ne soit pas concentré, mais soit dans un voyage, de gauche à droite» 42

l’ombre de tours froides et anonymes. Où des déchirures dans le tissu profond font ressortir des possibilités en surface. Où les formes et les règles sont constamment remises en question par la vie. À travers l’œuvre de François Schuiten, ce n’est pas un grand pas de cette Bruxelles mobile, de sa ville fantôme Brüsel et de tout l’univers magique des Cités Obscures, à Mars. Il suffit de flâner. Le long des ruptures, entre le réel et le rêve, le corps et le concept, la structure et la sensualité. « Mars parle de notre Terre, parle de nous, maintenant, en 2021. Avec les explorations des Rovers, avec Elon Musk, avec les problèmes climatiques, la pollution… Pour moi, chaque récit doit témoigner profondément de notre temps, de notre vie, de nos angoisses. Louvoyer crédiblement entre la fable et le document. La science-fiction est un miroir de notre état d’esprit le plus intime. Mars est un miroir de notre rêve insensé d’envisager ce monde magnifique mais très hostile comme un plan B. Alors qu’à mes yeux, cette planète toute proche révèle justement à quel point la Terre est un miracle. » Autour de cette sphère miraculeuse, François Schuiten développe aussi ses pensées visionnaires depuis 2020 en tant que membre de la Red Team, un groupe d’auteurs de science-fiction qui dessinent des

scénarios futurs possibles à l’initiative de la Défense française. « Si c’était juste l’armée qui m’avait invité, je ne suis pas sûr que j’aurais accepté. Mais comme la mission s’inscrivait dans une structure composée d’universités, de comités éthiques et de scientifiques, j’ai sauté sur l’occasion. Parce que ça me fascine. C’est surtout une science-fiction pour élargir l’espace, pour penser plus loin. C’est donner aux gens des visions de demain très positives et très négatives. On ne peut pas faire l’utopie sans la dystopie. Dans Mars j’ai poussé ça. »

MADAME SOLEIL « Mais imaginer le monde dans 20, 30, 40 ans, c’est extrêmement difficile », poursuit François Schuiten. « On n’est pas Madame Soleil. (Rires) Avec l’aide de spécialistes, j’apprends des tas de choses. Et je découvre à quel point le monde est complexe. Qu’on a une vision très réductrice. L’exercice de se projeter à cette échelle-là, d’aller au bout du monde, d’explorer, de chercher et de construire un scénario crédible qui résiste aux critiques des spécialistes, c’est vraiment un truc passionnant à faire. Et qui me bouscule. En fait, je ne comprends pas pourquoi d’autres ne font pas le même exercice. Aujourd’hui, le monde est en manque d’imaginaire. Pas d’un imaginaire heroic fantasy, mais d’un

une pièce de théâtre musicale avec l’actrice de cinéma Adèle Haenel et quinze marionnettes grandeur nature. THEATRE / 18 > 20 NOV / FRANÇAIS

> EN/NL

MANUELA INFANTE How to Turn to Stone W/ KVS & PRÓXIMAMENTE

MARS (avec Sylvain Tesson) : Louis Vuitton Travel Book, 136 p., 45€ BRUXELLES, UN RÊVE CAPITAL (avec Benoît Peeters) : Casterman, 128 p., 29€

LIFE ON MARS?

Het is bijna 40 jaar geleden dat François Schuiten met Benoît Peeters Xhystos en Samaris stichtte, en in hun zog een rist andere Duistere steden. Terwijl dat illustere parallelle universum in de hoofden van lezers over de hele wereld blijft uitdijen, nam de meester in 2019 afscheid van het stripmedium. Twee nieuwe boeken – het Louis Vuitton Travel Book Mars en Brussel, hoofdstad der dromen – tonen wat voor een gemis dat zal blijken te zijn. “Haast 50 jaar heb ik me gewijd aan de strip. Op een moment werd die hele mechanische puzzel een soort gevangenis. Ik wilde opnieuw debutant worden, ruimtes betreden waar ik niet kon vertrouwen op mijn reflexen. Mars stond me toe om op avontuur te gaan, was het elders waar ik een tweede adem vond.”

It is almost 40 years since François Schuiten, along with Benoît Peeters, founded Xhystos and Samaris and in their wake a host of other Obscure Cities. While that illustrious parallel universe continues to expand in the minds of readers, the master said farewell to the medium of the comic book in 2019. Two new books – the Louis Vuitton Travel Book Mars and Bruxelles, un rêve capital – show what a loss that will prove to be. “For almost 50 years, I have devoted myself to comic books. At one point, that mechanical puzzle became a kind of prison. I wanted to feel like a debutant again, to enter spaces where I could not rely on my reflexes. Mars allowed me to go on that adventure, and became that elsewhere where I found my breath again.”

GISÈLE VIENNE L’Étang

chaque livre soit maintenant quelque chose de rare pour moi. Que je redevienne débutant. C’est tout ce qu’on peut espérer. (Il fait une pause) Parce qu’on doit tout le temps réapprendre à dessiner. On ne sait jamais rien. Je trouve souvent que le résultat, c’est plus beau dans ma tête. Donc on continue à creuser. Travailler. Lentement mais à fond. Se confronter, avec soi-même, avec ses limites, avec sa souffrance. Travailler et revenir. Toujours revenir. J’oublie souvent de signer mes dessins, tu sais. Je n’aime pas, parce que ça veut dire que c’est fini. Et je n’aime pas finir. » « J’ai toujours aimé le travail, la discipline, les règles. Et si j’ai gratté, ça n’a aucune importance – si j’ai travaillé, je suis content. Parce que je crois que c’est un travail d’artisan. Il faut passer du temps sur la page. Même si on la déchire. Parfois on apprend beaucoup plus à tout enlever qu’à terminer. J’ai toujours ce problème de terminer. » (Rires)

nouvel imaginaire. Un imaginaire qui nous réinvente, avec tout ce que ça peut avoir de positif et négatif. » « C’est ça, la promesse de l’art », déclare François Schuiten. « C’est la force de l’imaginaire, la nécessité de l’imaginaire, qui est comme un miroir qui révèle et éclaire des choses. L’art est un jeu du vrai, avec le vrai. C’est un espace permanent autour de nous avec lequel on n’est pas assez connecté. Aujourd’hui, on est tellement pris par l’immédiateté. Le système nous abrutit, nous rend bête. Donc il faut s’agripper à quelques récifs dans le torrent. Dès qu’on est connecté à cet imaginaire, ça change une société. L’art change l’homme, l’humain. » Dit le maître qui, avec Benoît Peeters, en 1985, remportait le prix du meilleur album au Festival d’Angoulême avec La Fièvre d’Urbicande, deuxième album de l’illustre série Les Cités Obscures. En 2002, il reçoit le Grand Prix pour son œuvre au même festival, rejoignant ainsi la lignée de ceux dont le nom de famille suffit à évoquer tout un héritage, tels que Franquin, Eisner, Tardi, Crumb, Uderzo, Spiegelman et Ware. « J’adore la BD », souligne François Schuiten. « J’ai arrêté parce que je ne voulais pas la faire à moitié. Il faut du désir. Il faut que ce soit vraiment nécessaire. Je suis arrivé à un âge où je vois des amis partir, donc pour moi, ça doit être vital. Avec Mars, j’avais ce sentiment. ‘Si je ne dois faire plus qu’un livre, c’est celui-là.’ Je veux que

what is written in stones, and what have stones written in us? THEATRE / 25 > 26 NOV / ESPAÑOL

> EN

AHILAN RATNAMOHAN & GLOBE AROMA Le Maillot — One Size Fits All

explore the football jersey and its infinite cultural and physical significance. DANCE/PERFORMANCE / 26 > 28 NOV / KAAISTUDIOS

kaaitheater.be

KaaiAd_BRUZZ_20211027.indd 1

20/10/2021 11:33

Under the skin

WAT KRUIPT ER ONDER DE HUID VAN HELEEN DECLERCQ?

‘Ik wil dat andere mensen voelen wat ik voel’ NL

Wie de aftiteling leest bij de clips van Dvtch Norris, Chibi Ichigo of Zwangere Guy, is haar naam al tegengekomen: Heleen Declercq, de Brusselse beeldenschieter die in 2017 ontroerde met haar korte documentaire Girlhood.

BRUZZ | PORTRET

— TOM ZONDERMAN, FOTO SOPHIE SOUKIAS

“De VHS-camera waar ik als vijfjarige thuis filmpjes mee maakte, gebruik ik nog steeds,” zegt Heleen Declercq in haar nieuwe woonst, vijf hoog in Molenbeek. Filmpjes over katten waren dat toen, of familieleden die een rollenspel speelden. Die magie om de werkelijkheid binnen een kader te kunnen vatten, stilstaand of bewegend, heeft haar nooit meer losgelaten. “Ik heb lang getwijfeld tussen film en fotografie, maar vandaag ben ik vooral met dat eerste bezig. Ik haal wel veel inspiratie uit fotoboeken, meer dan uit films.

“Ik zie het zo: ik geef mensen een kader om hun verhaal te vertellen op een mooie, respectvolle en eerlijke manier. Of dat nu een videoclip is of een documentaire of een reclamefilm, dat maakt niet uit. Iedereen kan anderen wijzer maken door zijn eigen verhaal te vertellen.”

PARANOIA Onze grootouders luisterden veel meer naar elkaar, zegt Declercq, nu moeten we vooral leren uit de beelden die we voorgeschoteld krijgen. “Mijn onderburen, een paar

“Ik heb ontdekt dat ik niet alleen door mensen ontroerd word, maar ook door fucking beton” Fotografie zit voor mij in film, eerder dan omgekeerd. Ik denk dat ik een heel visuele regisseur ben. Waar anderen heel inhoudelijk werken, vertrek ik altijd vanuit de schoonheid van een persoon of een plek. Brussel is daarin heel inspirerend.” Toen Declercq documentaire ging studeren aan het RITCS, botste die filosofie met de verwachtingen. “We kregen vaak documentaires te zien die ruw gefilmd waren. De inhoud was primair, niet het beeld. Dat vond ik jammer. Ik wil net dat het visueel goed zit. Bij één oefening, over een Zweedse vrouw die altijd in ijskoud water ging zwemmen om tot zichzelf te komen, kreeg ik van de docent het verwijt dat het geen reclamefilm mocht zijn. Waarom niet? Ik wil verhalen vertellen door middel van schoonheid.” Zich documentairemaker noemen vindt Declercq te beperkt. 44

kerels uit Oost-Europa, hebben mij en mijn vriendin onlangs uitgenodigd voor een kop koffie. Er ging een andere wereld voor me open, ik ontdekte een gastvrijheid die ik allang niet meer had gevoeld. Brussel is superdivers, maar eigenlijk wonen we naast elkaar. Die ontmoeting met mijn onderburen zette mij aan het denken, misschien ga ik een fotoreeks maken over de mensen in dit gebouw. En zo hun verhalen delen. Ik wil dat andere mensen ook voelen wat ik voel.” Die verbinding is belangrijk in de samenwerkingen die Declercq aangaat. “Ik hou van openheid. Dat heb ik heel erg ervaren bij Dvtch Norris. Ik gaf hem de ruimte om zijn eigen ding te doen en dat legde ik samen met wat ik zelf wilde vertellen. Hij is zo puur en dankbaar.” Voor Chibi Ichigo draaide Declercq de clip voor haar nieuwe

single ‘Paranoia’. “We hebben lang gepraat over de essentie van dat nummer: tot jezelf komen, alles overboord gooien en de muziek het laten overnemen. Dat hebben we visueel vertaald naar dat gevoel dat je hebt wanneer je in een club staat te dansen, omringd door mensen, maar je toch eenzaam voelt.” Declercq werkt graag in het videoclipformaat. Er zit een vrijheid in die ze koestert. En ze houdt van de uitdaging om visueel te vertalen wat de muziek bij haar losmaakt. “Wat ook betekent dat, als ik het niet voel, ik het niet doe. Ik draai die clips ook niet uit financiële overwegingen, het gaat mij erom of het nummer interessant is of niet, en of we het met een tof team kunnen realiseren. Het verhaal van de artiest primeert. Ik zie dat ook niet als iets on the side, ik wil er mijn tijd voor kunnen nemen. En ik haal er enorm veel energie uit.”

HELLHOLE Drie jaar geleden imponeerde Declercq met Girlhood, een korte documentaire over wat vrouw zijn en vrouwelijkheid betekenen. Een film die ze moest maken. “Ik zat vast, dat was mijn enige manier om dingen los te laten.” De film was meteen ook haar coming-out. “Dat was heel moeilijk, en heel emotioneel, maar ik heb er veel kracht uit geput. Ik denk dat ik al mijn hele

leven wist dat ik op vrouwen viel, maar dat ik het niet wilde toegeven. Uit angst om anders te zijn.” Voor de maatschappij blijft het referentiekader nog altijd jongenmeisje, zegt ze, ook al zijn er de laatste jaren wel dingen veranderd. “We kunnen veel dingen benoemen, dat geeft een houvast. Maar we zitten in een overgangsfase. Sommige mensen zijn nog steeds niet mee omdat ze hun identiteit nooit in vraag hebben moeten stellen. Ze beseffen niet dat het nog altijd moeilijk is om met mijn lief hand in hand over straat te lopen.” Declercq spiegelde in Girlhood haar eigen gevoelens in de verhalen van zeven vrouwen. Mensen zijn haar ding, maar architectuur kan haar net zo goed inspireren, ontdekte ze onlangs. “De expo van de Brusselse beeldhouwer Jacques Moeschal was een revelatie. Zo raar, ik moest bijna wenen van fucking beton. Iets superstatisch en superkoud, en toch kreeg ik het er superwarm van. Ik had dat ook bij de film Hellhole van Bas Devos. Daarin filmt Nicolas Karakatsanis heel traag een stuk van een gebouw. Dat shot neem ik vaak mee in mijn ander werk. Ik zie er de kilte in die Brussel aan de oppervlakte heeft, en tegelijk de openheid van deze stad.” HELEEN DECLERCQ De videoclip voor ‘Paranoia’ van Chibi Ichigo is nu uit

« LE PUTAIN DE BÉTON M’A PRESQUE FAIT PLEURER »

“CONCRETE CAN ALMOST MAKE ME WEEP”

La réalisatrice Heleen Declercq est appréciée dans le milieu du hip-hop. Elle a tourné plusieurs clips de rap, entre autres pour Zwangere Guy & S10, Dvtch Norris et récemment pour Chibi Ichigo. En 2017, elle faisait parler d’elle avec Girlhood, un court documentaire de fin d’études dans lequel elle explore l’identité féminine à travers sept portraits. Elle se laisse émouvoir par les gens mais aussi par des lieux et des bâtiments. « L’expo du sculpteur Jacques Moeschal à Bozar fût une vraie révélation. Le putain de béton m’a presque fait pleurer. »

Music video and documentary maker Heleen Declercq is beloved in the hiphop scene. She has already shot clips for Zwangere Guy & S10, Dvtch Norris and, most recently, Chibi Ichigo. In 2017, she did well with her graduation work Girlhood, a short documentary in which she uses seven portraits to explore what being a woman, and womanhood, mean today. Not only people and their stories inspire her, places and buildings can also move her. “The Bozar exhibition on sculptor Jacques Moeschal was a revelation. Concrete could almost make me weep.”

Heleen Declercq Geboren in Antwerpen in 1995, groeit op in Merchtem Volgt kunstonderwijs aan Sint-Lukas en studeert documentaire aan het RITCS Legt de eerste concerten van STIKSTOF op beeld vast Draait videoclips voor onder meer Dvtch Norris, blackwave., Zwangere Guy en Balthazar Wint met haar korte documentaire Girlhood de juryprijs op het Kortfilmfestival Leuven, wordt geselecteerd door Filmfest Gent en het Tel Aviv International Short Film Festival

BRUZZ | INTERVIEW

Werkt na 18 in 18 aan twee nieuwe docureeksen als tussenstap naar een langspeeldocumentaire

E X P O R T

DI/MAR 9/11/2021 20:00

The happy few PREMIÈRE BRONKS

BRONKS

EN FR NL

WOE/MER 10/11/2021

I M P O R T

10:00

NORMAN (try-out) Kosmocompany

La montagne magique

13:30

Quel théâtre pour les adolescents aujourd’hui? Waarheen met theater voor adolescenten?

BRONKS

19:00

Mike Théâtre de l’E.V.N.I.

La montagne magique

LNP

FR FR NL EN

DO/JEU 11/11/2021 11:00

Ballon Bandit Inti Théâtre

Kaaistudio’s

LNP