BRUZZ - editie 1709 by bruzz.be

#1709

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

FR EN

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

20 | 5 | 2020

TIPS

BEZORGDE OUDERS, BLIJE KINDEREN

Eerste schooldag in een andere wereld GEZONDHEIDSMINISTER ALAIN MARON (ECOLO)

‘De echte crisis moet nog beginnen’

THE DIARY OF THE CHINESE ARTIST TAN TAN

‘Wuhan is a lot like Brussels’

COLOFON BRUZZ

Inhoud | Sommaire | Inside

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar. ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx REDACTIE

Jean-Marie Binst, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Danny Vileyn, Tom Zonderman

Yvan De Baets van Brasserie de la Senne

“Corona treft alle brouwerijen, maar ons in het bijzonder: wij focussen op verkoop in cafés”

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE

Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING

Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING

John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene. Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Spreektijd

Reportage

“De regels in Brussel zouden overal dezelfde moeten zijn” Brussels gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) zag tĳdens de coronacrisis veel dingen fout lopen

« J’ai pensé que ce serait bien de trouver quelqu’un à qui parler en dehors du centre d’accueil » Le projet Homebuddy de l’asbl SINGA aide les nouveaux arrivants à traverser la quarantaine

XXXX BRUZZ guide

Meld nieuws

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via

nieuws@bruzz.be

20 MEI 2020

NOG MEER

In pre-coronatijden dook BRUZZ onder in tien van de tofste Brusselse wijken. We verzamelden de leukste adressen in een gloednieuwe drietalige BRUZZ guide ‘Brusselse Quartiers Part 1’.

Edito 0 5 Actua Hoe toeristen weer naar Brussel lokken? 06

Coverstory Verslag van een vreemde eerste schooldag

Column Vileyne gedachten

Tips CultureAtHome

Testimonial An inside look at the Wuhan lockdown

In beeld Fitnesstĳd

Interview Belgian Pride-stichter Chille Deman

Nick Trachet Bobotie

NIET VOORBEREID

De schoolpoorten staan op een kier en een deel van de Brusselse ketten heeft na twee maanden eindelijk zijn klaskameraden teruggezien. Ik durf me nauwelijks voor te stellen wat dat voor hen moet betekenen. Ondertussen wordt ook met de dag duidelijker dat Brussel in vergelijking met de rest van het land nog iets harder is getroffen. In onze rusthuizen heeft zich een drama afgespeeld. Voor de tientallen daklozen was er geen enkel plan, en de rijen aan de voedselbedeling worden elke dag wat langer. We waren er niet op voorbereid, zegt gezondheidsminister Alain Maron in dit magazine. Niemand was dat. Daarom is het belangrijk dat Brussel zich vandaag al begint voor te bereiden op het herstel. Want dat we aan de vooravond staan van één van de grootste crisissen in de geschiedenis van deze stad, is duidelijk. En als we die aanpakken zoals we dat met de gezondheidscrisis hebben gedaan, met burgemeesters die eigengereid hun weg gaan, en federale en gewestelijke overheden die naar elkaar kijken, dan is de kans groot dat de politieke verantwoordelijken binnen een aantal jaar zullen moeten toegeven: we waren er niet op voorbereid.

PAS PRÉPARÉS

Column

“Open toch uw ogen voor de zeven deugden van Brussel om deze stad te begrijpen” Senior writer Jean-Marie Binst neemt afscheid met zeven columns over zeven deugden

Trek erop uit en (her)ontdek Brussel in post-quarantainetijd of plan alvast je staycation in onze fantastische stad. Ontdek nu de verdeelpunten op BRUZZ.be/guide

Les portes des écoles sont entrouvertes et une partie des kets bruxellois ont enfin retrouvé leurs camarades de classe après deux mois. J’ose à peine imaginer ce que cela doit signifier pour eux. Entre-temps, il devient chaque jour plus évident que Bruxelles a été touchée plus durement que le reste du pays. Nos maisons de repos ont connu une véritable tragédie. Pour les dizaines de sans-abri, aucun plan n’était prévu, et les files d’attente pour la distribution de nourriture s’allongent de jour en jour. Nous n’étions pas préparés à cela, déclare le ministre de la santé Alain Maron dans ce magazine. Personne ne l’était. C’est pourquoi il est important que Bruxelles commence dès aujourd’hui à se préparer à la reprise. Parce qu’il est clair que nous sommes à la veille d’une des plus grandes crises de l’histoire de cette ville. Et si nous faisons face à cette crise comme nous avons fait face à la pandémie, avec des bourgmestres qui n’en font qu’à leur tête et des autorités fédérales et régionales qui se regardent dans le blanc des yeux, il est probable que dans quelques années, les dirigeants politiques devront admettre qu’ils n’étaient pas préparés à cela.

UNPREPARED

The school gates are ajar and after two months, some of Brussels’ youths have finally been able to see their classmates again. I can hardly imagine what that must mean to them. In the meantime, it is becoming clearer by the day that Brussels has been hit harder than the rest of the country. The situation that played out in our care homes can only be described as dramatic. There was no plan whatsoever for our dozens of homeless, and the queues at the food banks are becoming longer by the day. We were not prepared, Health Minister Alain Maron says in this magazine. Nobody was. That is why it is important that Brussels starts planning its recovery right now. Indeed, it has become patently obvious that we are on the eve of one of the biggest crises in the history of this city. And if we tackle it the way we tackled the health crisis, with mayors who imperiously go their own way, and federal and regional governments that simply point the finger at one another, there is a very good chance that in a few years, the politicians responsible will have to admit: we were not prepared.

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur 20 MEI 2020

I 3

Actua

PASCAL SMET MIKT OP CITYMARKETING OM UIT TOERISTISCHE CRISIS TE RAKEN

Corona hakt diep in op de Brusselse toerismesector. En het is totaal onduidelijk wanneer alles weer kan opstarten. “Er is maar één weg. We moeten volop inzetten op citymarketing. En alle neuzen moeten in dezelfde richting,” zegt staatssecretaris voor Internationale betrekkingen Pascal Smet (one.brussels). — STEVEN VAN GARSSE

et Brusselse toerisme ligt in de lappenmand en iedereen vraagt zich af hoe het er ooit weer bovenop kan komen. Er is vandaag een hotelbezetting van één procent. De gidsen van de stad Brussel hebben 6.600 toeristische bezoeken moeten annuleren. Het Atomium kijkt aan tegen een miljoenenverlies. Op de altijd levendige Grote Markt groeit momenteel gras. Symbolischer kan bijna niet. Het Brussels Gewest legt momenteel de laatste hand aan een relanceplan voor het toerisme. Met een grote marketingcampagne, kwaliteitslabels, en parcoursen door de stad wil het bureau voor toerisme Visit.Brussels eerst de Walen en Vlamingen voor Brussel winnen. Later vormen de buitenlanders uit de buurlanden een doelgroep, daarna het internationale toerisme. Een snelle relance wordt niet makkelijk, geeft Smet toe. “De Brusselse hotels leven van drie sectoren: het klassieke toerisme, zakenreizen en dan de bleisure: een combinatie van zaken en ontspanning.” Maar de congressen zijn afgelast, de Europese Unie heeft tot september alle bijeenkomsten geschrapt en de restaurants, die essentieel zijn in dit verhaal, hebben nog geen zicht op een snelle heropening. Dus moet Brussel het over een andere boeg gooien. De stad moet daarbij volgens Smet volop de kaart trekken van de stedelijkheid. Smet: “We zien vandaag la revanche de la campagne. De mensen op het platteland die zeggen: ‘Zie je wel: de steden zijn broeihaarden, er is geen sociale afstand mogelijk et cetera.’ In die val mogen we niet trappen. De steden zullen hun

aantrekkingskracht niet verliezen. Het stadsleven komt terug. Op een bepaald moment worden we het beu om met elkaar te praten via een scherm.“

WERK VAN LANGE ADEM Voor Smet vormt deze crisis in eerste instantie een kans om Vlamingen en Walen Brussel te leren kennen. “Het idee is dan: Brussel als eerste citytrip. Veel Belgen kennen deze stad niet. Er zijn minder auto’s, dus is het aangenamer. Het is het best dat de fiets- en wandelcorridors er zo snel mogelijk komen, zodat de openbare ruimtes in Brussel met elkaar verbonden worden. Hopelijk kunnen over enkele weken de terrassen weer open. Zo kunnen Vlamingen en Walen Brussel ontdekken, een ánder Brussel. De hidden gems: de Villa Empain, de markt in Jette, de tuinwijken in Watermaal-Bosvoorde, de art nouveau, et cetera.” “We zullen kleinere culturele activiteiten ontwikkelen in de publieke ruimte. Dat kan meteen een steun zijn voor kunstenaars die nu zonder inkomen zitten.” Toch gelooft Smet niet dat binnenlands toerisme Brussel er weer bovenop zal krijgen. “Daarvoor is ons land te klein. Een overnachting zit er misschien nog in, maar veel meer zal dat niet zijn. Wat deze stad écht nodig heeft, en dat moeten we versnellen, is een doorgedreven citymarketing.” En daar schort nog een en ander aan, moest Smet tot zijn scha en schande vaststellen als Brussels staatssecretaris voor Buitenlandse Handel. “De brexit heeft aangetoond dat Brussel in de wereld geen aantrekkelijk imago heeft. Liever trekken bedrijven naar Amsterdam.

‘We zijn altijd een stad geweest van vrijheid. Dat moeten we nog beter in de verf zetten’ PASCAL SMET Staatssecretaris voor Internationale betrekkingen

Dat zal een werk zijn van lange adem. Het zal erop neerkomen de neuzen in dezelfde richting te zetten.” Smet ziet enkele grote troeven die Brussel kan uitspelen. “We zijn een stad met veel culturen. Een kosmopolitische stad, een toegangspoort naar de Europese Unie. We zitten dicht bij Parijs, Amsterdam en Londen, maar het is hier goedkoper. Verder is Brussel een open-minded en creatieve stad, een stad waar je jezelf kan zijn. We zijn altijd een stad van vrijheid geweest. Dat moeten we nog beter in de verf zetten. Tot slot is Brussel een stad waar het goed is om te wonen. De branding van Brussel moet ook gaan over de kwaliteit van het leven.” Hoe dan ook zullen er keuzes gemaakt moeten worden. Er zal minder geld zijn. Smet vraagt zich bijvoorbeeld af of er niet eerder een multifunctionele renovatie van de Eeuwfeestpaleizen moet komen dan een nieuw congrescentrum. “Dat is zeker een debat dat we de komende maanden zullen moeten voeren.”

BRUZZ | ECONOMIE

‘Brussel moet de eerste citytrip worden voor Vlamingen en Walen’

Vlamingen en Walen kunnen een ander Brussel ontdekken, met verborgen schatten, zoals de Abdij Ter Kameren. © PHOTONEWS 20 MEI 2020

I 5

Reportage

OOK BRUSSELSE LEERLINGEN WEER OP DE SCHOOLBANKEN

Een eerste schooldag, anders dan ooit tevoren B R U Z Z | R E P O R TA G E

Afstandsmarkeringen, verplichte handwasbeurten, mondmaskers en ‘face shields’: duizenden Brusselse leerlingen hebben na twee lange maanden kennisgemaakt met de eerste schooldag van het coronatijdperk. Al keerden nog niet alle leerlingen terug uit de lockdown. “Van sommige ouders hoor ik: ik wil mijn kind wel naar school sturen, maar het is zelf te bang.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

“

ey, daar heb je Ayoubke! Dag Ayoubke, welkom terug!” De leerkrachten en het zorgteam van basisschool De Mozaïek in Schaarbeek zwaaien enthousiast naar de kleine Ayoub, die bedremmeld door al die aandacht – en misschien ook door die rij rare gemaskerde wezens met fluovesten – het hoofd in de plooien van zijn vaders trui verstopt. Jaja Axhani (34) heeft net na een dikke knuffel zijn zoon Rexhail (6) afgezet, die meer huppelend zijn rentree maakt. Axhani heeft zes nakomelingen, maar alleen Rexhail mag na twee lange maanden thuis voorlopig naar school. Want de overheid laat niet elk kind toe: in het basisonderwijs gaat het enkel om leerlingen uit het eerste, tweede en zesde leerjaar. “Een paar van mijn andere kinderen waren vanochtend veel vroeger dan anders wakker,” zegt vader Axhani. “Ze wilden meewandelen, maar dat mag niet.” Rexhail zelf, die tot nu toe via Whatsapp opdrachten kreeg van de juf, is vandaag dolgelukkig, zegt zijn vader. “Le juf lui a manqué. En zijn vriendjes natuurlijk.”

20 MEI 2020

Het team van De Mozaïek heeft de nieuwbakken ‘afzetzone’ met ballonnen en vlaggetjes versierd om de terugkeer van de eerste leerlingen afgelopen vrijdag toch enigszins feestelijk te maken. Maar het coronavirus waart nog altijd rond, en dus zien school en schooldag er anders dan anders uit. Op de grond van de afzetzone zijn pijlen getrokken om de in- en uitstroom van leerlingen en hun ouders te regelen. Op de speelplaats en in de gangen is afgeplakt waar de kinderen in de rij moeten staan, ver genoeg uit elkaar. De kinderen uit het 1ste leerjaar B hebben een andere speeltijd dan de kinderen uit het 1ste leerjaar A, terwijl die uit de tweede klas buiten mogen op de speelplaats waar normaal de kleuters spelen – alles om de afstanden tussen de ‘bubbels’ zo groot mogelijk te houden. Tot grote teleurstelling van Eray (7): “Ik heb veel vrienden in het tweede leerjaar, en ik zal dus helemaal niet met hen kunnen spelen.” Zodra de kinderen binnen zijn, is het handen wassen, en dat vijf keer per dag, ook na maaltijden

en speeltijden. Klassen worden tweemaal daags schoongemaakt, en de banken zijn ruim anderhalve meter uit elkaar geplaatst. Aan alles is gedacht, tot zelfs de klaspotten met kleurpotloden: die zijn vervangen door een pennenzakje potloden per persoon.

KETTINGREACTIE Karen Weltens (48) werkt al 27 jaar in De Mozaïek, momenteel in een duobaan als juf in het eerste leerjaar. Hoewel ze vandaag niet hoeft te werken, is ze toch gekomen om de kinderen mee te verwelkomen. “Dit zijn speciale tijden. Deze dag mocht ik niet missen. Het voelt als een eerste schooldag.” Samen met haar duopartner Sofie De Win heeft Weltens tijdens de hele quarantaineperiode filmpjes opgenomen voor de leerlingen van ‘hun’ 1B. “Dan kregen we video’s terug van ouders die hun lezende kinderen filmden, om te tonen hoe goed die geoefend hadden. Die feedback vonden we heel tof. De turnleerkrachten stuurden ook bewegingsfilmpjes door. Want veel kinderen wonen in kleine appartementjes, en gingen helemaal niet naar buiten, omdat de mama’s bang waren.” Elke dinsdag en donderdag organiseerden de juffen ook een sociaal momentje met de hele klas. “Houden jullie het daar een beetje vol? Lukt het huiswerk? En toen duidelijk was dat wij naar school gingen: wie mag er volgende week komen en wie niet?” Want enkele ongeruste ouders hebben een kettingreactie veroorzaakt: slechts vier van de vijftien kindjes uit de klas staan vrijdag in de rij. “Sommige ouders weigeren radicaal hun kinderen naar school te sturen tot september,” zegt Weltens. “Andere ouders twijfelen nog of het allemaal wel veilig is, en wachten ook af wat de Nationale Veiligheidsraad nog zal beslissen.” Klas 1B haalt vrijdag het gemiddelde aanwezigheidspercentage naar beneden, zegt directrice

In basisschool De Mozaïek in Schaarbeek is in de gangen afgeplakt waar de kinderen moeten staan, ver genoeg uit elkaar.

Karen Weltens (links) moest niet komen werken, maar deed het toch: “Dit zijn speciale tijden. Deze dag mocht ik niet missen.”

Wendy Gautier later. “Van de 74 leerlingen die in totaal op deze eerste dag mochten komen, zijn er een 50-tal aanwezig, toch ongeveer twee derde. De ouders van de leerlingen die er niet zijn, kijken de kat uit de boom. Ze weten dat er filmpjes gepost zullen worden, en ze willen de veiligheidsmaatregelen met hun eigen ogen zien. “ Donderdagavond kreeg de directrice nog vijf, zes ongeruste telefoontjes. “Ouders horen in de media of van elkaar dat je op school misschien wel risico loopt. Soms hoor ik ook van een van de leerkrachten dat een mama panisch is. Dan bel ik die zelf op en overloop ik alle maatregelen nog eens. Het geeft blijkbaar meer vertrouwen als de directrice dat doet. En van sommige ouders hoor ik ook: ik wil mijn kind wel sturen, maar dat is zelf te bang. Dan zeg ik: wacht maar even af. Als ze de filmpjes zien van hun klasgenoten, zullen ze wel willen.”

In de klassen hebben de kinderen een vaste plek gekregen, die niet meer zal veranderen tot het einde van het schooljaar. ”Mogen we dan niet meer samenzitten voor hoekenwerk (zelfstandige groepsopdrachten, red.)?” vraagt Efe uit 1B beteuterd. Dat kan niet meer, moeten zijn juffen toegeven. Ze praten over de klas verluchten en het ‘onzichtbare’ coronavirus. “Dat is een beetje een moeilijk woord: onzichtbaar. Het betekent dat we het virus niet kunnen zien,” zegt De Win, terwijl ze het plexiglazen vizier over haar hoofd trekt. Het klinkt heel gedempt als ze doorgaat met haar uitleg: “Daarom moeten wij mondmaskertjes dragen, en als we dichtbij komen ook deze ‘face shields’.” “Zo stil, met zo weinig kindjes in de klas,” merkt Weltens. Dankzij de onlinelessen is hun klas voor taal en wiskunde op peil, al schoot wereldoriëntatie er de afgelopen weken bij in. “We geven les zoals anders. Maandag en dinsdag

▼

‘ALLEMAAL GEGROEID’

Nog even een knuffel van papa en klaar voor die vreemde eerste schooldag. 20 MEI 2020

I 7

BRUSSELSE LEERLINGEN WEER OP DE SCHOOLBANKEN

Tenzin draagt een mondmasker, maar met tegenzin: “Superraar is dit.”

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Jean zit in het zesde jaar sociaal-technische wetenschappen: “School is toch beter dan thuis.”

willen we de kinderen vooral horen lezen. Als er dan niet meer leerlingen opdagen, zullen we niet anders kunnen dan ook nieuwe filmpjes met leerstof op te nemen. Dat is een dubbele job ja, maar wat kunnen we anders?” Op de gang blijft juffrouw Melissa Cox, die in het derde leerjaar lesgeeft, even hangen bij de collega uit 1A. “Keilang geleden! Ik ben een paar keer aan je huis voorbijgereden, maar ik mocht natuurlijk niet stoppen. Zo leuk om je terug te zien.” En dan tegen de kindjes in de klas: “En wat zijn jullie allemaal gegroeid!”

ZORGBUBBEL De leerkrachten van het derde, vierde en vijfde leerjaar laten naast hun onlinelessen één keer per week vijf leerlingen uit de klas langskomen. “De zorgkinderen, die thuis geen opvolging hebben, waar dat niet lukt,” legt juf Corinne Piquer uit, van het andere derde leerjaar. “Dan weten ze in de videochat niet welk boek ze moeten nemen, of vinden ze dat boek niet. Ze vullen de oefeningen die ze moeten doen niet in. En dan zie je ze naar dat kleine gsm-schermpje van hun ouders turen: veel kinderen hebben geen laptop, of delen er een met het hele gezin. De laptops die we hadden, hebben we aan leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar gegeven.” “Soms zijn er schrijnende situaties: een gezin met vijf kinderen en een alleenstaande mama, die bel ik geregeld. Er is een conflict met de vader, en de situatie is heel gespannen. Bij sommige gezinnen voel je de spanningen nu iedereen meer op elkaars lip zit.” “De kinderen missen ons, en hun vriendjes. En ik mis ze ook,” zegt Cox. Directrice Gautier 8

20 MEI 2020

hoopt dat de overheid snel toelaat om de ‘zorgbubbel’ in de derde, vierde en vijfde jaren stelselmatig uit te breiden. “Wij hebben vrij ruime gebouwen en grote klassen. Bij ons zou het zeker kunnen.”

HET VEILIGE ZESDE Op de deur van het zesde leerjaar, een verdieping hoger, staat in zwierig lerarenhandschrift ‘Welkom in ’t Zesde’ gekrijt. Leraar Sus Vandeweyer heeft er het woord ‘veilige’ tussengepropt, en meteen dubbel onderstreept. Omdat de veertien zesdejaars maar twee dagen les per week mogen krijgen, is de groep in tweeën gesplitst. “In jongens en meisjes, om het makkelijk te houden,” zegt de onderwijzer. “Die hingen elk onderling al sterk aan elkaar.” Eerst was het de beurt aan de meisjes, en die waren er allemaal, maandag en dinsdag volgden de jongens. Vandeweyer is “superblij” om zijn leerlingen weer te kunnen zien, om hen meer structuur te kunnen bieden. “Hele dagen aan een computer zitten is mijn ding helemaal niet, daarom heb ik ook dit beroep gekozen.” Drie keer per dag gaf hij de afgelopen weken een half uur les online, en tussendoor moesten de leerlingen zelfstandig opdrachten uitvoeren. “Drie keer een half uur, om zoveel mogelijk contact met hen te hebben tijdens de dag,” legt Vandeweyer uit. “Zodat ze zo veel mogelijk Nederlands horen.” Die opdrachten heeft Diyana (12) niet gedaan, bekent ze giechelend, maar ook zonder schroom. “Sorry meester, ik had geen zin.” Ook haar vriendin Ihsane keek wel naar de livelessen, maar aan aparte opdrachten werkte ze nooit langer dan tien minuten. “Maximaal.” Waarop de klas de deugden van de lockdown bespreekt: geen wekker ’s ochtends, en eindeloos chatten met elkaar. “Tot drie uur ’s nachts,” zegt Wulaz. “Dat zal dan nu niet meer kunnen ...”, begint de meester. “Jawel,

want na vandaag zijn we weer vijf dagen thuis,” antwoordt de klas.

MARC VAN RANST IN VIDEOLOOP In het Technisch Atheneum van Jette geen ballonnen aan de entree, wel een filmpje van ’s lands bekendste viroloog die demonstreert hoe je een mondmasker correct opzet. Er is een plexiglazen balie opgezet. Personeelsleden geven binnenkomende leerlingen vanachter die balie een nieuw mondmasker en vragen om hun handen te desinfecteren. Kimberly Wauty (21) is er niet gerust in. “Ik heb echt stress,” zegt de leerlinge uit het zevende jaar haarstylist vanachter haar gezichtsmasker. “Ik ben bang om iets mee naar huis te nemen. Ik kom uit een groot gezin, we zijn met acht in totaal. En mijn moeder behoort tot de risicogroepen omdat ze astma heeft.” Haar vriendin Leunora Gjonbalaj (19) daarentegen is blij dat ze weer naar school mag. “Thuis was het heel saai.” Allebei konden ze op afstand enkel de theorielessen krijgen zoals Nederlands of wiskunde, niet de praktijkvakken waar in hun opleiding de nadruk wordt gelegd. Gjonbalaj, die mode studeert, heeft thuis bijvoorbeeld geen pop om kleding aan te passen. “Sommigen hebben wel een naaimachine, ik gelukkig ook. Die heb ik gebruikt om mondmaskertjes te maken, zoals dit ja. Ik heb er voor school gemaakt, maar ook voor anderen. Voor vrienden van mijn moeder, voor mensen op Facebook. Voor maskertjes van je eigen stof vroeg ik 2,5 euro, voor maskertjes van mijn materiaal 5.” 77 leerlingen van 6TSO en 7BSO worden vrijdag op het Atheneum verwacht, verdeeld in zes groepen met telkens een half uur pauze tussenin. Dan krijgen ze twee lesuren, vandaag vooral om hun verhalen te horen en de veiligheidsmaatregelen uit te leggen, zegt directeur

Chris Pijpen, die nog niets over afwezigen heeft gehoord. In het begin van de lockdown juichten veel van zijn leerlingen. “Joepie, vakantie, dachten ze. Maar na een paar dagen beseften ze: de school is mijn leefwereld. Mijn leven stopt hier. Nu krijg ik regelmatig mails van leerlingen die vragen wanneer ze weer naar school mogen. Ze missen de structuur, de sociale contacten, de vrienden. Ze wonen vaak kleinbehuisd en kunnen niet naar buiten. We hebben een paar tientallen laptops en internetverbindingen geregeld. Het afstandsonderwijs verloopt goed, maar niet voor iedereen. Sommigen hebben meer behoefte aan contact en duiding.”

VAKANTIEGEVOEL In de zesde klas sociaal-technische wetenschappen moeten de zeven leerlingen uit de klas duidelijk nog wennen aan het mondmasker dat ze sinds vandaag op moeten zetten. “Superraar is dat,” zegt Tenzin. “Ik zou het echt liever niet dragen, maar ja, het moet.” “Heel ambetant is dat, echt lastig,” vult Omaia aan. Het was wel fijn om de afgelopen maanden thuis te zijn, maar “school is toch beter,” zegt Jean, achterin de klas. Zijn moeder wou liever niet dat hij kwam, uit angst voor het virus, maar Jean was vastbesloten. “Ik vond het moeilijk zonder school,” geeft Omaia toe. “School geeft structuur aan je leven. Nu voelde het toch een beetje als vakantie (algemeen besmuikt gelach). Je kon al je werk op je eigen

RENTRÉE DES CLASSES

ritme doen, en dat vind ik moeilijk.” Drie leerlingen in de klas van zeven zijn vandaag te voet naar school gekomen, in plaats van met het openbaar vervoer. Hun ouders waren té ongerust dat ze besmette oppervlakten zouden aanraken, en zelf namen ze ook liever het zekere voor het onzekere. Voor Arya is dat een fikse wandeling van een half uur. “Nu moesten we hier om halfelf zijn, dat was geen probleem. Maar als we om acht uur op school verwacht worden, zal het wel moeilijker zijn.” Echt op dreef raakt de klas pas als het gaat over de geannuleerde trip naar Rouen, net voor de paasvakantie. Daar keken ze keihard naar uit. “In principe zijn die afstudeerjaren feestelijke jaren,” zegt directeur Pijpen. “Honderd dagen, reisjes, een proclamatie. Allemaal activiteiten die dit jaar in het coronawater zijn gevallen. Dit is een belangrijke periode in hun jeugd, en dat vind ik heel erg voor hen.”

Vendredi dernier, des milliers d’enfants et de jeunes bruxellois ont pu réintégrer l’enseignement néerlandophone : trois années en primaire et les dernières années de l’école secondaire. Après deux mois – la durée des vacances d’été – il a fallu se réhabituer. BRUZZ s’est rendu à l’école primaire GO ! De Mozaïek à Schaerbeek, et à l’Athénée technique de Jette. Les professeurs étaient heureux, et les élèves aussi, même si ce n’est pas évident de reprendre le rythme de l’école. Un tiers des parents hésitent encore à remettre leur enfant à l’école primaire alors que dans le secondaire, presque tous les élèves étaient là. « En principe, les dernières années de secondaire sont des années festives », explique Chris Pijpen, directeur de l’athénée de Jette. « Il y a le bal des rhétos, les voyages, une proclamation. Toutes ces activités sont tombées à l’eau à cause du coronavirus cette année. C’est une période importante de leur jeunesse, et je suis triste qu’ils aient manqué tout cela. » FR

“Honderd dagen, reisjes, een proclamatie. Allemaal in het coronawater gevallen. Dit is een belangrijke periode in hun jeugd, en dat vind ik heel erg voor hen” CHRIS PIJPEN Directeur TA Jette

BACK TO SCHOOL Last Friday, thousands of children and young people in Brussels were permitted to return to Dutch-language education: three years in primary school and the graduating year in secondary school. After two months – the length of a summer holiday – it took some getting used to. BRUZZ saw it live at De Mozaïek state primary school in Schaarbeek, and the Technisch Atheneum in Jette. The teachers were happy, as were most of the pupils, though the rhythm of the school day had become unfamiliar. At the primary school, a third of parents had decided to wait before returning their children to school, but almost all the pupils showed up for the first day back at the secondary school. “The graduating years are supposed to be joyous,” headmaster Chris Pijpen at the state secondary school in Jette says. “There are festivities, school trips, the proclamation. All these activities have been cancelled this year due to corona. This is an important period in young people’s lives, and it is a great shame that they will have to miss it.” EN

Tenzin

Aanschuiven in de gang van het Technisch Atheneum in Jette, waar weinig of geen leerlingen afwezig waren.

20 MEI 2020

I 9

Spreektijd

ALAIN MARON ZAG TIJDENS DE PANDEMIE VEEL DINGEN FOUT LOPEN

‘De echte coronacrisis moet nog komen’ De communicatie over Covid-19 kan veel beter, we moeten ons seniorenbeleid herdenken en het Gewest was onvoldoende voorbereid op de mokerslag van de pandemie. Brussels gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) zag tijdens de coronacrisis meer dan één ding fout lopen in Brussel. “Maar de kern van het regeerakkoord blijft overeind.” — KRIS HENDRICKX EN STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

uim twee maanden Covidcrisis hebben ook bij de gezondheidsminister hun tol geëist. Alain Maron werd niet enkel zelf al vroeg ziek. De anders zo goedlachse minister oogt ook vermoeid als hij ons ontvangt op zijn kabinet vlak bij het Noordstation. Een crisis van deze omvang was dan ook niet wat hij verwachtte toen hij minder dan een jaar geleden voor het eerst minister werd. “En het is niet gedaan: de echte coronacrisis komt nu. De sociale en psychologische weerslag wordt groot.”

20 MEI 2020

U was zelf Covid-19-patiënt. Hoe erg waren de symptomen? ALAIN MARON: Het viel gelukkig mee, met lichte koorts, vermoeidheid en geuren smaakverlies. Ik ben meteen twee weken in volledige quarantaine gegaan, zelfs gescheiden van mijn kinderen. Maar ondertussen bleef ik wel doorwerken. ’s Ochtends en ’s avonds toch, want in de namiddag moest ik slapen.

Helemaal leeg zijn de kantoren hier niet. Werkt het kabinet van de gezondheidsminister vooral van thuis uit of op kantoor?

BRUZZ | SPREEKTIJD

procent van de mensen komt naar kantoor.

ondergaan. We blijven zoeken naar een beter evenwicht.

Is dat geen gebrek aan ‘sense of urgency’? Moet een gezondheidscrisis niet met fysieke vergaderingen worden beheerd?

Deed Brussel het volgens u goed in de aanpak van de crisis?

MARON: Ook wij moeten de richtlijnen respecteren

deelstaten waren niet goed voorbereid. Zo hadden we geen echt pandemieplan dat we konden activeren. Wat het Gewest betreft: het ontbrak aan een plan voor de rusthuizen, ook in de andere gewesten trouwens. We stonden daar een beetje in ons blootje voor die crisis, ook wat de daklozen- en armoedesector

en onze werknemers beschermen. Zonder het telewerk zouden we juist veel meer zieken gehad hebben. Verschillende mensen op het kabinet zijn ziek geworden in de week van 16 maart, toen het telewerk werd veralgemeend. Maar het blijft wel lastig om een crisis te beheren die je tegelijk moet

MARON: Zowel de federale staat als de

betreft. We hebben dus procedures moeten bedenken die we tegelijk meteen moesten toepassen. Dat vroeg tijd. Wat de rusthuizen betreft, zaten we bovendien met een aanzienlijk gebrek aan materiaal. De verantwoordelijkheid voor dat materiaal ligt trouwens in de eerste plaats bij de rusthuizen zelf, waarvan er veel slecht voorbereid waren. Het Gewest heeft de rusthuizen zo goed mogelijk ondersteund, met materiaal en mensen, want het rusthuispersoneel was niet opgeleid voor zo’n crisis. Maar de schade van die eerste weken is blijven doorwegen. ▼

MARON: Vooral via telewerk. Minder dan 10

20 MEI 2020

I 11

▼

ALAIN MARON

De directeur van het Sint-Pietersziekenhuis zei dat hij u al midden maart waarschuwde voor de ramp in de rusthuizen, maar dat er geen reactie kwam. MARON: De juiste reactie was materiaal bezorgen,

maar dat hadden we niet! Veel mensen zeggen dat ze gewaarschuwd hadden. Et alors? Wat dan? Je moet die raad ook nog in de praktijk kunnen brengen.

Brussel heeft ruim 15 procent van de overlijdens in België, voor 11 procent van de inwoners. Waarom overlijden hier meer mensen? MARON: Dat moet bestudeerd worden. Ik stel

vast dat veel grote steden zwaarder getroffen zijn: Londen, Parijs, Madrid, Barcelona ... Dat zijn plekken van interactie en migratie. Verder is er wellicht ook een sociale factor. Er is veel armoede in deze stad, met kleine woningen en meer mensen in rusthuizen dan buiten deze stad.

Welke lessen trekt u uit deze crisis?

dat niet doen, kunnen we geen quarantainebeleid op poten zetten. Ook contact tracing moeten we beter uitleggen. We praten daar nu over met de federale overheid. Als dat geen heldere federale boodschap oplevert, zal het Gewest het zelf moeten doen.

BRUZZ | SPREEKTIJD

Vindt u dat het Gewest goed communiceert? De website coronavirus.brussels bijvoorbeeld lijkt meer op een amateurblog dan een degelijke informatiesite voor een groot publiek. MARON: Het is vooral de bedoeling dat de

professionele spelers daar de nodige informatie en de nodige documenten vinden. Het klopt dat het niet echt naar het brede publiek is gericht.

Moet het niet helderder? Een gefragmenteerde stad als Brussel vraagt toch een extra inspanning om een heldere boodschap te brengen, over de nationale regels én de vertaling naar Brussel? We denken bijvoorbeeld aan wat wel en niet mag in parken. MARON: In de parken zelf hebben we die communicatie heel visueel aangepakt. En de communicatie over de nationale beslissingen hoort toch in de eerste plaats op het nationale niveau? Het klopt dat dát veel beter moet. Zo is voor veel mensen basisregel nummer één nog steeds niet duidelijk: dat je bij bepaalde specifieke symptomen meteen contact moet nemen met je huisarts. Als mensen 12

20 MEI 2020

MARON: De burgemeesters hebben grondwettelij-

ke bevoegdheden, die het Gewest niet zomaar kan afnemen. Voor het grote publiek is deze situatie in elk geval een catastrofe. Een mondiale pandemie bestrijden met regels die verschillen van gemeente tot gemeente: absurd!

Sommige burgemeesters verplichten nu maskers in de winkelbuurten, anderen niet. Moest het Gewest niet één Brussels beleid uittekenen?

Het algemene gevoel blijft dat het Gewest meer leiderschap kon tonen.

MARON: (Neemt even de tijd om zijn woorden te

MARON: Ik ben niet de minister-president, ik ben

wikken) Mijn persoonlijke mening is dat die regels overal in Brussel dezelfde zouden moeten zijn. Ik denk dat (minister-president, red.) Rudi Vervoort er ook zo over denkt. Het is de boodschap die hij tijdens de Gewestelijke Veiligheidsraad heeft overgebracht aan de burgemeesters. Sinds het begin van de crisis hebben de burgemeesters dat ook grotendeels gerespecteerd. We zien nu vooral de uitzonderingen, terwijl de grote meerderheid van de gemeenten gewacht heeft op een akkoord met het Gewest.

niet bevoegd voor Veiligheid en heb ook niet de bevoegdheid over (gewestadministratie) Brussel Preventie en Veiligheid. Ik ben gewestminister en probeer leiderschap en verantwoordelijk te tonen over mijn eigen bevoegdheden: het milieu met de parken, de netheid, het sociale en de gezondheid.

MARON: We moeten ons seniorenbeleid absoluut

herdenken. De rusthuizen moeten beter omkaderd worden, er moet meer personeel komen met verschillende profielen. Daarnaast moeten we ongetwijfeld ook naar kleinere entiteiten in plaats van de huidige mastodonten met soms tot driehonderd bewoners. Verder moeten we vooral nadenken over hoe we oudere burgers beter in de maatschappij kunnen integreren, of dat nu in een rusthuis is of thuis. Dat betekent dat we rusthuizen meer openen naar hun directe omgeving, maar ook dat we de dagcentra en de thuishulp versterken. Die hulp moet niet alleen medisch zijn, maar ook sociaal. Want als we zoveel rusthuisbewoners hebben in Brussel, is dat vooral omdat die mensen sociaal geïsoleerd zijn. Onder meer met intergenerationele projecten kan je daar iets aan doen.

Maar kon het Gewest niet één regeling afdwingen?

ALAIN MARON • geboren op 6 mei 1972 in Verviers • studeert Economische en Sociale politiek aan de UCL • vader van drie • 2000-2006: OCMWraadslid in Sint-Gillis • 2004-2018: Gemeenteraadslid in Sint-Gillis • 2009-2019: Brussels parlementslid • brengt in mei 2017 het Samusocialschandaal aan het licht • 2019: Brussels minister van Milieu, Klimaat, Sociale Integratie, Gezondheid, Energie, Water, Netheid en de Haven van Brussel

De tol van het virus is erg zwaar, met nu al ruim 1.300 Covidoverlijdens in het gewest. Hebben we geen soort gezamenlijk rouwmoment nodig? MARON: Die vraag moeten we inderdaad stellen.

De impact op de bevolking is gigantisch en zal nog een hele tijd duren, door de overlijdens, maar ook door de isolatie in rusthuizen of thuis, ook binnen gezinnen, waar zelfs jongeren er erg onder blijken te lijden. En dan is er nog de economische weerslag. We zullen dan ook onze diensten voor mentale hulpverlening moeten versterken. Dat wordt een van onze prioriteiten.

Iets anders: de boetes voor de lage-emissiezone zijn nu al een hele tijd opgeschort. Waarom en wanneer komen ze terug? MARON: We kregen wel wat post van mensen die

zeiden dat ze het openbaar vervoer niet meer konden nemen en dus wel op hun oude wagen aangewezen waren. Daar hebben we oor naar gehad. Maar de boetes worden binnenkort opnieuw geactiveerd. Normaal gezien begin juli of anders in september.

Haalt de crisis het meerderheidsakkoord niet overhoop? MARON: Neen, ze bevestigt eerder dat de keuzes

daarin de juiste waren, dat zie ik in mijn eigen bevoegdheden. Neem ons beleid voor daklozen. Dat moet anders en meer gericht op woningen voor daklozen, het housing-firstprincipe. De crisis toont hoe belangrijk dat is: kleinere en kwalitatieve opvang en echte woningen, daarmee kom je ook in deze crisis verder. Hetzelfde voor de geplande uitbreiding van de groene ruimten: de parken zitten vol.

Maar de investeringen dreigen toch in het gedrang te komen? MARON: Het budget is

extreem ingewikkeld zijn om te organiseren. Net Brussel had veel afwezigen, zieken én mensen die bang waren om te gaan werken. Met vier in een vuilniswagen is nu eenmaal niet de veiligste omgeving. We hebben gekozen om die ploegen tot drie man te beperken en de ophaaldagen niet te veranderen. Een heksentoer.

Toch is er veel verontwaardiging: burgers sorteren zorgvuldig en dan gooit de overheid alles op een hoop. MARON: Ik begrijp dat, als ecologist vind ik het

verschrikkelijk om gesorteerde zakken te verbranden! Maar we hadden geen keus.

Bij Net Brussel broeit het nu al jaren. Hoe zit het met de aangekondigde hervorming? MARON: De bestelde audits zitten in een

eindfase. We willen van Net Brussel een modelorganisatie maken qua bestuur en ook wat het welzijn van de werknemers aangaat. Tegelijk moet de hoeveelheid restafval naar beneden. Net Brussel moet een centrale speler worden in de circulaire economie. Zo willen we meer niet-destructieve ophalingen doen. Oude meubels worden nu vaak vernietigd bij het ophalen. Ik ben optimistisch over die hervormingen. Er zijn problemen, maar ik merkte ook dat veel personeelsleden zich erg betrokken voelen bij de organisatie.

“Deze crisis toont hoe zwak de federale staat is”

We hebben vandaag negen ministers in België met een gezondheidsbevoegdheid. Moet dat niet anders? Alexander De Croo pleitte voor herfederalisering. MARON: Ik heb er geen

probleem mee om bepaalde aspecten opnieuw federaal te maken, samen met Groen hebben we daar ambitieuze standpunten over. Maar op dit moment hebben de ministers in de federale regering toch beter te doen dan over hervormingen discussiëren? We moeten deze crisis nú beheren, binnen het huidige kader. De rest zijn rookgordijnen.

ALAIN MARON Brussels gezondheidsminister

inderdaad een ander paar mouwen. We hebben nu al minstens 400 miljoen euro uitgegeven voor de crisis. We zullen ongetwijfeld tot 500 miljoen euro steunmaatregelen moeten gaan in een eerste fase, onder meer voor sociaal beleid. Want de echte coronacrisis komt nu pas, met de economische en psychosociale weerslag van onder meer de werkloosheid. De impact op de begroting wordt dus gi-gan-tisch. Daar zullen we oplossingen voor moeten zoeken. We kunnen het tekort op de begroting nog wat laten oplopen en er zullen ook onderbenuttingen zijn van budgetten. Maar dan nog zullen we keuzes moeten maken en onze prioriteiten opnieuw scherp stellen.

Over de netheid: op heel wat plaatsen worden de verschillende zakken gewoon in een vuilniswagen gegooid en samen verbrand. Kan dat niet anders? MARON: Sinds deze maandag zou dat opgelost

moeten zijn, op enkele kleine uitzonderingen na. U moet begrijpen dat de vuilnisophalingen

De federale overheid doet haar job niet? MARON: We zitten in een crisisbeheer en dan

moet de Nationale Veiligheidsraad leiden en beslissen. Dat blijft moeilijk in dit land, zelfs voor de federale overheid. Zelf heb ik er geen probleem mee, wij passen loyaal toe wat federaal wordt beslist. Maar die overheid zelf neemt niet echt de leiding. Er ontstaat nu een soort structuur waarbij de deelstaten mee beslissen na zeven uur vergaderen, terwijl het federale niveau het voortouw zou moeten nemen. Dat is een van onze grootste problemen vandaag: we hebben een zwakke federale staat, ook los van die minderheidsregering. Dat heeft de crisis overduidelijk getoond.

LA VRAIE CRISE COMMENCE À PEINE La communication autour du Covid-19 n’est pas optimale, nous devons repenser notre politique concernant les seniors et la Région n’était pas suffisamment préparée au coup de massue de la pandémie. Le ministre bruxellois de la santé, Alain Maron (Ecolo), a vu plus d’une chose mal tourner à Bruxelles. « Mais le cœur de l’accord de coalition demeure inchangé », déclare-t-il lors d’un entretien avec BRUZZ. Le ministre de la santé ne ressort pas indemne de plus de deux mois de crise. Il est lui-même tombé malade très tôt. Et le ministre, par ailleurs souriant, semble fatigué lorsqu’il nous reçoit dans son cabinet. Une crise de cette ampleur n’était pas ce à quoi il s’attendait lorsqu’il est devenu ministre pour la première fois il y a moins d’un an. « Nous avons déjà dépensé 300 millions pour la crise et nous irons sans doute jusqu’à 500 millions dans une première phase. Car la véritable crise du Covid-19 n’arrive que maintenant avec ses répercussions économiques et psychosociales. L’impact sur le budget sera donc énorme. » FR

THE REAL CRISIS IS YET TO COME Official communications around Covid-19 could be much better, we must completely rethink our senior citizens policy, and the Region was completely unprepared for the terrible blow of the pandemic. Brussels minister of health Alain Maron (Ecolo) saw several things going wrong in Brussels during the corona crisis. “But the core of the coalition agreement has survived intact,” he says in a conversation with BRUZZ. Two months of crisis have taken their toll on the health minister. Alain Maron not only fell ill himself early on in the crisis, but the otherwise so cheerful minister also seems very tired when we sit down with him in his office near North Station. A crisis of this magnitude is not what he was expecting when he became a minister for the first time less than a year ago. “We have already spent 300 million euro on this crisis and in the first phase that will undoubtedly go up to 500 million. Because we’re only heading for the real corona crisis now, when we’re faced with the economic and psycho-social effects. The impact on the budget will be gi-gan-tic.” EN

20 MEI 2020

I 13

Iconisch wonen op de prachtige historische site van Tour & Taxis? HĂŠt referentieproject van Brussel zowel als investering als voor eigen bewoning. Ontdek nu Dayton, recentelijk gelanceerd en reeds 50 % verkocht. Fysieke afspraken met onze makelaars zijn terug mogelijk.

WIE WORDT DE BESTE LERAAR VAN BRUSSEL 2020?

Ook al zijn de scholen momenteel toe, vanuit hun kot blijven onze leerkrachten het beste van zichzelf geven voor hun leerlingen. D E G E N OMI N E E RD E N ZI JN :

KIM HOSTE

(Basisschool de Windroos, Sint-Jans-Molenbeek)

RUBEN MOTTART

(Basisschool Hendrik Conscience, Schaarbeek)

HAMID BOUGHDIR

(Atheneum GO! for Business, Sint-Jans-Molenbeek)

STEM NU op jouw favoriete leerkracht via bruzzket.be/besteleraar

Vileyne gedachten

TERUGBLIK OP DERTIG JAAR BRUSSELSE JOURNALISTIEK

Samenleven met vallen en opstaan “De Brusselaar heeft leren leven met diversiteit en veeltaligheid”

BRUZZ | VILEYNE GEDACHTEN

inbraken in auto’s, drugsdeals en fysiek geweld. Toen het de spuigaten uitliep en ze zelf slachtoffer werd van een inbraak, was een buurvrouw van Marokkaanse origine de eerste die verhuisde. De Anneessenswijk is stedenbouwkundig een uitloper van de Kuregemwijk binnen de Vijfhoek, het is altijd een arme wijk geweest op een paar honderd meter van de Grote Markt. Waar nu het Fontainaspark is – met een paar architecturaal zeer geslaagde gebouwen – heeft er jaren een half afgebroken Philips-fabriek gestaan – in de volksmond heette de site overigens Sarajevo. Het Brussels Gewest en de Stad Brussel hebben veel geïnvesteerd in de wijk, niet alleen in stenen, maar ook in mensen die op het terrein werken. Anneessens blijft ook een moeilijke wijk, maar ik hoor dat het er toch veel beter wonen is dan in de jaren 1990. Dat waren trouwens ook de jaren van de doorbraak van het Vlaams Blok, dat met zijn racistische discours het samenleven nog moeilijker maakte. Maar in de jaren 1990 was het moeilijk om samenlevingsproblemen te bespreken, de wereld scheen in twee gedeeld: racisten en naïeve multiculti’s. Vandaag is het stukken makkelijker om problemen aan te kaarten en is extreemrechts in Brussel ook zo goed als van de kaart geveegd. De Brusselaar klaagt en zaagt nog wel – niet altijd, maar toch ook terecht – over vuil en lawaai en overlast, maar hij stemt niet extreemrechts. De Brusselaar heeft leren leven met diversiteit en veeltaligheid, want dat is Brussel met vallen en opstaan geworden. Immigratie is zoveel meer dan het leven in wijken met problemen. Het volstaat om aandachtig naar de vele talen te luisteren die je in het openbaar vervoer hoort of geïnteresseerd toe te kijken hoe het straatbeeld in een bepaalde buurt traag maar gestaag wijzigt, en dan te vernemen hoe een groep mensen van een andere nationaliteit in Brussel neergestreken is en hier haar leven uitbouwt.

▲

“Et ils dansent sur internet et ça fait du bruit.” Zei Adrienne. Waarna ze een brede glimlach op haar gelaat toverde. ‘Ils’, dat was een Afrikaanse familie, de nieuwe bovenburen van Adrienne en haar man in de Anneessenswijk. En het internet was een soort machine die geluid maakte. Het waren de late jaren 1990, begin 2000. Adrienne en haar man waren geboren en getogen in de Anneessenswijk en hadden de buurt in sneltempo zien veranderen. Het samenleven was niet gemakkelijk, maar meestal ging ze de situatie met humor te lijf. Adrienne was al meer dan zeventig toen ze me op een ochtend vertelde dat ze, om bezig te blijven, de toiletten ging schoonmaken in een hamburgerrestaurant aan de Beurs. Om middernacht bracht de baas haar met zijn auto naar huis. Ze kregen het pas echt lastig toen jongeren er een sport van maakten om Adrienne en haar man en hun twee honden – zij een kleine en hij een grote – bij het buitenkomen keihard met voetballen te bestoken. Omdat de appartementen eigendom zijn van de stad hadden een paar bijdehante buurvrouwen de toenmalige schepen van Stadseigendommen, de Franstalige christendemocraat Georges Dallemagne na veel vijven en zessen toch zover gekregen dat hij afzakte naar de Rapenstraat. Maar de schepen wist niets beters te verzinnen dan: “Madame, si cela ne vous plaît pas ici, déménagez, il y a des centaines de familles d’immigrés qui veulent venir habiter ici.” (Mevrouw, als het u hier niet aanstaat, kunt u altijd verhuizen, er zijn honderden families van migranten die hier graag zouden wonen.) Het laatste wat ik van Adrienne hoorde, ondertussen ook al vele jaren geleden, was dat ze naar het rusthuis vertrokken was. Een veel fouter antwoord is niet denkbaar: met zijn uitspraak stelde Dallemagne de objectieve tegenstellingen in de wijk op scherp: een grote, arme populatie van Maghrebijnse origine met veel gezinnen met veel kinderen, tegenover een kleine groep autochtonen. De buurt werd in die tijd overigens geteisterd door handtasdiefstallen,

bruzz.be/vileyn © BART DEWAELE

Dertig jaar puur Brusselse journalistiek heeft BRUZZ-redacteur Danny Vileyn erop zitten. In het magazine blikt hij tweewekelijks terug op wat hem van die drie decennia is bijgebleven. EERDER VERSCHENEN Brussel, kosmopolitische stad, Katholiek Brussel, Vrijzinnig Brussel, Prostitutie in Brussel, Misdaad in Brussel

NU ZATERDAG ONLINE Hoe Brussel geworden is wat het is, leest u zaterdag in Vileyne gedachten op de website via bruzz.be/vileyn.

Dit is het eerste artikel van de tweede reeks Vileyne gedachten.

20 MEI 2020

I 15

Reportage

NOUVEL ARRIVANT CHERCHE HOMEBUDDY

En réponse au double isolement dans lequel le confinement devait plonger les nouveaux arrivants à Bruxelles, l’asbl SINGA lançait une vaste campagne de recrutement de Homebuddies - des « potes » pour mieux traverser la quarantaine. Rencontre avec les binômes Aurélie-Cyrille et Abraham-Abdoulaye. «Je ne sais pas comment ils ont fait pour nous matcher, mais on s’est bien trouvés ! » — SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS: SASKIA VANDERSTICHELE

uand on s’appelle, ça peut durer 2 ou 3 heures. Je te jure ! La dernière fois, on a débattu sur le coronavirus et on a tellement parlé que j’en ai eu une crampe à l’oreille », dit Cyrille d’un ton amusé. Le 25 mars dernier, Cyrille, 27 ans, jeune Camerounais récemment débarqué à Bruxelles, et Aurélie, 28 ans, Ixelloise, entraient pour la première fois en contact via le projet Homebuddy de l’asbl bruxelloise SINGA. Depuis, ils échangent régulièrement sur WhatsApp. « Il y a des jours où Aurélie est occupée mais quand elle a le temps, elle n’hésite pas à m’appeler », dit Cyrille. « Je ne sais pas quels ont été les critères de SINGA pour nous matcher mais en tout cas, on s’est bien trouvés ! », se réjouit la voix douce d’Aurélie. Logé en centre d’accueil Fedasil, c’est par l’intermédiaire d’un voisin de chambre que Cyrille prend connaissance des activités organisées par SINGA pendant le confinement : drinks, tables de discussion, jeux de cartes et autres divertissements virtuels encadrés par un(e) membre de l’asbl. Alors connecté au groupe Facebook de l’association, le jeune homme voit circuler une annonce proposant à tout membre intéressé de briser la solitude de la quarantaine en se liant d’amitié avec un « homebuddy ». « J’ai tout de suite répondu à la proposition en 20 MEI 2020

disant que c’était une bonne initiative et que ça m’arrangeait beaucoup », dit Cyrille. « Comme je suis en centre d’accueil, j’évite de beaucoup causer aux gens. J’aime me sentir en sécurité et je n’aime pas m’exposer », confie Cyrille. « J’ai pensé que ce serait bien de trouver quelqu’un à qui parler en dehors du centre. » En temps de confinement, alors que les possibilités de sorties et d’activités sont drastiquement réduites, un tel contact s’est révélé pour le jeune homme « primordial ! ». « Ici, après avoir mangé, les gens se regroupent pour jouer au baby-foot mais moi je n’aime pas trop ça. Je préfère rester de mon côté. Alors à part manger, dormir et faire du sport, il n’y a pas grand-chose à faire. Moi j’aime échanger sur des idées, parler de ce qu’il se passe dans le monde mais au centre d’accueil, entre la barrière de la langue et ceux qui ne sont pas allés à l’école, c’est difficile d’avoir ce genre de conversation. »

BICEPS ET PLATS MIJOTÉS « Les échanges avec Cyrille sont très fluides », dit Aurélie. Au-delà des discussions et débats sur l’état du monde – « Depuis que je connais Aurélie, il n’y a pas un sujet qu’on n’ait pas abordé ! », l’amitié naissante du binôme s’épanouit autour de deux thématiques principales : le sport et la nourriture. « Je lui ai envoyé des vidéos de mes exercices et elle a kiffé ! », s’enthousiasme Cyrille. « De son côté, Aurélie m’envoie des images des plats qu’elle cuisine et c’est un plaisir de les ajouter à ma liste de découvertes. Au centre d’accueil, on n’a pas la possibilité de cuisiner mais j’aime beaucoup. » Si la crise sanitaire rend la chose impossible pour le moment, Cyrille espère bientôt pouvoir partager un moment culinaire réel et non plus virtuel avec Aurélie : « Si Dieu nous le permet ! ». « J’aime que le lien entre Cyrille et moi soit naturel et non pas formel », explique Aurélie. « Le

« J’avais déjà causé avec des gens vivant en Belgique mais je n’étais jamais arrivé à ce stade d’amitié avec une personne locale » CYRILLE (27 ANS )

LE CHOC DU PARC MAXIMILIEN « Je viens moi-même d’une famille de réfugiés, ma famille a immigré pendant la guerre du Vietnam et j’ai toujours grandi dans des communautés. C’est normal pour moi de garder l’esprit assez ouvert que pour

▼

‘J’y vois le début d’une amitié’

projet Homebuddy s’inscrit dans l’idée de partage et pas dans l’idée d’aider quelqu’un. Ici, c’est comme aller boire un verre avec un ami. » Lorsque le confinement s’abat sur le pays au mois de mars, Aurélie égraine les initiatives citoyennes avec l’envie de se rendre utile. Sensible depuis longtemps à la question de l’immigration et au sort réservé aux personnes réfugiées, son choix se porte rapidement sur l’asbl SINGA (« le lien » en lingala), une plateforme créée sur le modèle de son homonyme français (SINGA est présent dans 8 pays et 22 villes) dans la foulée de l’aide citoyenne apportée aux migrants du parc Maximilien. Son objectif ? Répondre – au-delà des nécessités primaires – au besoin des nouveaux arrivants de s’inclure dans le tissu social belge, de participer activement à la vie citoyenne bruxelloise en développant des contacts et des amitiés avec des locaux. Ainsi depuis juin 2017, l’agenda de SINGA se décline sous la forme de diverses activités (culturelles, sportives et artistiques) visant la rencontre, d’un programme Buddy (la formation de binômes entre nouveaux arrivés et locaux) ainsi que d’un programme d’hébergement et d’accompagnement administratif d’une personne réfugiée. À l’annonce du lockdown, dans le souci de soulager son public d’autant plus isolé, SINGA se lançait dans une intense campagne de recrutement de homebuddies. « C’est un programme qui a remporté énormément de succès », explique Chloé Overlau, coordinatrice chez SINGA. « En six semaines, on a formé 93 binômes. On sent qu’il y a vraiment une demande de la part des nouveaux arrivants. Quand on n’a plus de boulot et plus de contacts sociaux, les journées sont extrêmement longues. Et du côté des locaux, on observe un réel élan de solidarité parce que les gens sont plus disponibles pour le moment. »

B R U Z Z | R E P O R TA G E Mis en contact via l’asbl SINGA, les buddies du confinement Abraham (à gauche) et Abdoulaye se rencontrent pour la première fois pour les besoins du shooting photo.

20 MEI 2020

I 17

NOUVEL ARRIVANT CHERCHE HOMEBUDDY

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

«Il n’y a pas un sujet qu’on n’ait pas abordé ! », dit Cyrille, 27 ans, originaire du Cameroun , matché avec Aurélie, Ixelloise de 28 ans, depuis le 25 mars dernier.

rencontrer des gens venant d’autres horizons », explique Aurélie. « Je pense que mon envie de m’impliquer est née du petit choc que ça a été pour moi de voir comment la Belgique a traité les réfugiés au parc Maximilien. Je n’imaginais pas qu’une telle situation puisse se produire dans mon propre pays. Ce sont les initiatives citoyennes comme la Plateforme Citoyenne de Soutien aux Réfugiés et SINGA qui m’ont donné espoir en l’avenir. » Alors que la relation des deux homebuddies grandit de jour en jour, Aurélie et Cyrille se réjouissent de devenir d’authentiques buddies du post-confinement et de participer ensemble aux activités proposées par l’asbl SINGA hors crise sanitaire: rencontres, cuisine, théâtre, foot, course à pied, bien-être, jeux de société, écriture, swing, salsa, … « J’avais déjà causé avec des gens vivant en Belgique mais je n’étais jamais arrivé à ce stade d’amitié avec une personne locale », confie Cyrille. « En général,

« Dès le premier jour où j’ai parlé avec Abraham, je me suis senti bien » ADBOULAYE (21 ANS) 18

20 MEI 2020

tu leur écris deux, trois fois et elles perdent ton numéro. Aurélie, elle, n’a pas hésité à m’envoyer un petit colis avec une huile de toilette dont j’avais besoin. J’ai noté ce geste dans un petit agenda, ça m’a beaucoup marqué. » De son côté, la jeune femme aura pu compter sur Cyrille pour « conserver le moral et la motivation » pendant la période de quarantaine. « Une amitié prend du temps à se développer », dit Cyrille. « Mais ce que je peux vous dire aujourd’hui, c’est qu’il y a un grand respect entre nous. »

LES GLADIATEURS « Dès le premier jour où j’ai parlé avec Abraham, je me suis senti bien », dit Abdoulaye d’une voix calme et posée. Arrivé à Bruxelles il y a un an, le jeune homme de 21 ans originaire de Guinée Conakry est entré en contact avec le projet Homebuddy par l’intermédiaire de son psychologue. « Victoria de l’asbl SINGA m’a contacté en me proposant d’appeler une première fois mon buddy. J’ai composé le numéro, on a échangé un peu », dit Abdoulaye. « J’aime l’idée de rencontrer quelqu’un qui vit à Bruxelles. Abraham est mon premier ami bruxellois. Je l’appelle si j’ai des questions à lui poser. De son côté, il prend de mes nouvelles. » Abdoulaye n’est pas très loquace mais chacun de ses mots est pesé. S’il espère pouvoir bientôt entamer une formation d’électricien, cet amoureux de la littérature nourrit le

rêve d’un jour prendre la plume et de devenir écrivain. « Quand des choses de mon histoire me reviennent, je les note. Parfois tu te retrouves dans des situations difficiles et le fait de les écrire t’aide à les surmonter. Écrire fait déjà du bien. » À la grande joie d’Abdoulaye, Abraham, son homebuddy désigné, partage sa passion pour les livres. Ensemble, ils échangent sur Machiavel, L’Enfant Noir de Camara Laye ou encore l’épopée mandingue (poème fondateur en Afrique de l’Ouest). « SINGA m’envoie régulièrement des messages en me suggérant des sujets de conversation à soumettre à mon homebuddy. C’est comme ça qu’on s’est mis à parler de nos loisirs et qu’on a dérivé sur la lecture. L’asbl fait des suggestions mais moi je n’hésite pas à déborder du cadre », explique Abraham, directeur d’agences immobilières ucclois de 37 ans. « Je suis métis, d’origine sénégalaise et portugaise, et en tant que fils de la diaspora africaine, cela me fait plaisir de donner humblement un coup de main et une aide psychologique à mes petits frères africains », poursuit Abraham. « Les réfugiés qui arrivent ici en Belgique ont souvent une histoire chargée derrière eux, ce sont des gladiateurs. » C’est en sondant Google à la recherche d’une activité bénévole pour mettre à profit son temps libre pendant le confinement, qu’Abraham s’est lancé dans l’aventure Homebuddy. Depuis le 11 avril, il appelle son buddy à raison d’une à deux fois par semaine. « J’imagine qu’il doit en être heureux et en même temps ça doit être étrange de se faire contacter par un parfait inconnu qui te demande de tes nouvelles. Mais j’entends bien, à l’accueil qu’il me donne, que ça lui fait plaisir. » « Abraham est comme un grand frère pour moi, » dit Abdoulaye. « Il est ouvert d’esprit et quand il te parle, tu sens que c’est avec le sourire. J’y vois le début d’une amitié. » SINGA continue de rechercher activement des homebuddies. Pour rejoindre le projet, contactez victoria@singa-belgium.org.

NIEUWKOMER ZOEKT HOMEBUDDY Als antwoord op het dubbele isolement dat nieuwkomers in Brussel wacht, heeft de vzw SINGA een grote campagne gelanceerd om ‘homebuddy’s’ te vinden – ‘vrienden’ die hen helpen om de afzondering door te komen. Op 25 maart namen Cyrille (27) uit Kameroen en Aurélie (28) uit Elsene voor het eerst contact met elkaar op. Sindsdien schrijven en bellen ze elkaar regelmatig via WhatsApp. “Ik vind het leuk dat onze band natuurlijk en informeel is,” zegt Aurélie. “En ik heb nooit zo’n link gehad met een local,” vertrouwt Cyrille ons toe. Hij zegt dat het contact met zijn homebuddy “essentieel” was tijdens de afzondering. “In een opvangcentrum is heel weinig te doen.” Abraham (37), een Ukkelse ondernemer, belt regelmatig met Abdoulaye uit Guinee-Conakry. Ze delen een passie voor literatuur. “Abraham is als een grote broer voor me,” aldus Abdoulaye. “Zijn geest is open en hij praat met een glimlach. Ik zie het begin van een vriendschap.” NL

NEWCOMER SEEKS HOME-BUDDY As an answer to the double isolation that awaits newcomers arriving in Brussels, the non-profit SINGA has launched a major campaign to find “homebuddies” who help them make it through the quarantine. Cyrille (27) from Cameroon and Aurélie (28) from Elsene/Ixelles first contacted each other on 25 March. Since then, they have written and called one another regularly via WhatsApp. “I enjoy the fact that our connection has been natural and informal,” Aurélie says. “I have never had such a bond with a local before,” Cyrille confides. He says that contact with his home-buddy was “essential” during the lockdown. “There is very little to do in a refugee centre.” Abraham (37), an entrepreneur from Ukkel/Uccle, regularly calls Abdoulaye from Guinea-Conakry. They share a passion for literature. “Abraham is like a big brother to me,” Abdoulaye says. “He has an open mind and he always smiles when he talks. I think this might be the beginning of a friendship.” EN

#CultureAtHome

AVILA BRENGT EIGENZINNIGE BELGISCHE CINEMA NAAR DE HUISKAMER

De Brusselklassieker Le chantier des gosses, nu te bekijken op Avila.

Auteursfilm-on-demand NL

Toen we nog lustig op café konden, betaalden we meer voor een trappist dan nu voor een auteursfilm op het nieuwe platform Avila. Medeoprichter Gerard-Jan Claes: “Wij zijn zelf filmmakers en weten hoeveel zorg een film nodig hee .” — NIELS RUËLL

te maken zonder dat het verdrinkt in een overaanbod. Het is een klein, bescheiden initiatief met een redactionele lijn. Het is helemaal niet de bedoeling om heel groot te worden of geld te verdienen. En ook zelf bekijken wij een film het liefst in de zaal. Maar door ervoor te zorgen dat een film op elk moment online bekeken kan worden, hopen we hem te laten voortleven. Het is onze bescheiden bijdrage aan het bewaren van erfgoed en het tastbaar maken van de filmgeschiedenis in haar diepte en breedte.”

Een nieuw Belgisch video-on-demandplatform voor auteursfilms zag vorige week het licht. Het heet Avila en u kan er voor amper 3,5 euro een film streamen. Chantal Akermans baanbrekende meesterwerk Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles bijvoorbeeld. Of Étangs Noirs, de beloftevolle debuutfilm die Timeau De Keyser en Pieter Dumoulin in en met de Modelwijk draaiden. Of Le chantier des gosses van Jean Harlez, een vergeten parel die je terugvoert naar de Marollen van de jaren 1950. Avila is een initiatief van de Brusselse filmmakers Olivia Rochette, Ruben Desiere, Gerard-Jan Claes en filmproducent Rasmus Van Heddeghem. “We vroegen ons af hoe we ons eigen werk na de bioscoop- en festivalcarrière konden blijven aanbieden en kwamen op het idee van een gezamenlijk platform,” zegt Claes. Daar werd meteen het idee aan gekoppeld om het op te nemen voor films die het vluchtige overstijgen en die esthetisch, technisch, politiek of historisch nazinderen. “De ambitie is om waardevol werk online beschikbaar

RIJK AAN CONTEXT Uit het startaanbod blijkt geen voorkeur voor een genre of stijl. Wel staan er voorlopig alleen Belgische films op Avila. Claes: “Het gaat om heel persoonlijke keuzes van de kerngroep. Stuk voor stuk zijn het films van makers met veel vormelijk bewustzijn die het medium op een persoonlijke manier benaderen.” “Elke film wordt met zorg en liefde gepresenteerd, zowel technisch als contextueel,” gaat Claes voort. “Wij zijn zelf filmmakers. We weten hoe belangrijk het is om een film goed te behandelen. We laten ze niet zomaar los op het net. We merken dat filmliefhebbers graag iets bijleren over de context van een film, en proberen dat ook te bieden. Over wat voor film gaat het? Wat is de historische context of het vormelijke belang?” De ambitie is om de catalogus, die start met 25 titels, stelselmatig uit te breiden. “Maar het is allemaal nog vrij nieuw voor ons. Laten we even kijken hoe het loopt.” www.avilafilm.be 20 MEI 2020

I 19

BLIJF IN UW KOT! HOE BELEEFT SADDIE CHOUA DE CORONA-AFZONDERING?

‘Het onbehagen vul ik in met schoonheid en radicaliteit’

“Aan de ene kant ben ik het als kunstenaar gewoon om alleen te zijn,” vertelt Saddie Choua via een Skype-verbinding vanuit haar Molenbeekse appartement. “Een groot deel van mijn praktijk wikkelt zich sowieso af in isolement. En omdat ik heel internationaal werk, zit ik ook vaak virtueel samen met mensen, dus dat is niet nieuw.” Maar een impact voelde ze wel. Tentoonstellingen in Temporary Gallery in Keulen, in Kunsthalle Wien, en in White Box in Parijs verdwenen van de agenda. Filmprojecten voor Cosmos en La Maison des Femmes – rond vrouwelijke gidsen in de publieke ruimte – werden uitgesteld. En een groot vraagteken hangt vooralsnog boven een lange residentie in New York. “In het begin denk je: ik trek dat wel recht. Maar langzaamaan werd

duidelijk dat dit weleens lang zou kunnen duren. Los van het financiële weegt vooral de onmogelijkheid om te delen. Zonder menselijke connectie sta ik nergens, bestaat mijn werk niet.” Die verbinding vormt een noodzakelijke buffer voor Saddie Choua. De Molenbeekse Belgian Art Prize-laureate schrijft, filmt en verbeeldt messcherp. Op de grens tussen werkelijkheid en fictie ontrafelt ze de heersende beeldvorming en peutert ze taboeloos in seksisme, racisme, identiteit, feminisme en machtsrelaties. Daarbij zit ze zichzelf noodgedwongen op de huid. “Vanuit mijn praktijk zit ik vaak in kwetsbare situaties. Vandaag word ik daar heel hard aan herinnerd.” Het huidige isolement echoot soms oorverdovend. “Het doet me

Ouvrez vos tiroirs FR/ Vos vieilles photos prennent la poussière dans un tiroir moisissant ? La Fototek, la collection vivante d’archives photographiques mise sur pied par Vincen ‘Johnny’ Beeckman et Kasper ‘Franky’ Demeulemeester, se propose de donner à ce précieux patrimoine une seconde vie. Comment ? En digitalisant vos images pour les rendre visibles au plus grand nombre. Envie que votre histoire familiale rejoigne la mémoire collective de Bruxelles ? Contactez Franky sans plus attendre (franky@fototek. org ou 0495.15-73-29).

20 MEI 2020

Met tentoonstellingen in Oostende, Wenen, Keulen, Parijs en Sicilië, en filmprojecten voor het Kuregemse dienstencentrum Cosmos en La Maison des Femmes in Molenbeek zat de lente voor Saddie Choua propvol. Een virus wiste de agenda en deed oude pijnen weer opklinken. — KURT SNOEKX

“In het huis van de kunsten zit ik opgesloten in de kamer van de allochtone kunstenaar. En ik heb de sleutel niet”

Exit through the gift shop EN/ We can only be

denken aan het isolement waar ik zelf als vrouw van Marokkaanse origine en alleenstaande moeder heel lang in heb gezeten. Of als kunstenaar. In het huis van de kunsten zit ik in de kamer van de allochtone kunstenaar. En ik heb de sleutel niet. Daarin klinken al die andere levens van al die andere vrouwen door.”

HELENDE SISTERHOOD Zo luid soms dat ze ervan verstilt. “Het applaus voor het zorgpersoneel elke avond vond ik eerst zo’n mooi,

From Russia with love EN/ With Russian Turn: Kino, Bozar has responded to

(SOS)

grateful for the initiatives that the Brussels museums took to teleport art to our living rooms. Via virtual tours and viewing rooms, they brought a touch of beauty to our isolated lives. But of course true magic was hard to come by in this all too real twilight zone. Until now. On 18 May, the museums gradually started opening their doors again. Under strict conditions, of course, but who minds about that when you can see a scintillating Keith Haring at Bozar again or wander around the designs of artistically refined cartographers at Villa Empain. (KS)

the lockdown with a virtual edition which you can enjoy for free from your sofa. On the menu: new pearls of independent Russian cinema that can be streamed every evening from 26 until 28 May. In the dark and masterful The Bull, the promising film-maker Boris Akopov tells the story of the young leader of a criminal gang. In the feel-good documentary Heel-and-Toe, Maxim Tomash follows a young Russian hipster musician’s travels through Eastern Europe. Fidelity by the film-maker Nigina Sayfullaeva is about Lena, a young woman rediscovering her sexuality. (SOS)

www.fototek.org

www.brusselsmuseums.be

26 > 28/5, www.bozar.be

Quarantoon NOÉMIE MARSILY, ILLUSTRATRICE EN CONFINEMENT Saddie Choua in haar Molenbeekse appartement: “Als vrouw van Marokkaanse origine, alleenstaande moeder en kunstenares weet ik wat isolement is.”

ontroerend gebaar, maar ik kan het niet aan. Ik zag in onze gemeenschappelijke tuin plots dezelfde mensen die zich, toen ik hier introk, uitspraken lieten ontvallen als: ‘Goh, laten ze nu ook al dat soort mensen toe.’ Soms dringt dat racisme nog in de huiskamer binnen.” “Om me niet te verliezen in dat trauma dat altijd ergens op de loer ligt, probeer ik dat onbehagen in te vullen met schoonheid en radicaliteit. Ik verdiep me in het feminisme, volg reading groups en kijk naar films van vrouwelijke makers. Om mezelf

te beschermen, maar ook om mijn werk te voeden. Zoals de natuur. Ik probeer te leren van planten, van hun veerkacht en intelligentie. Ik laat me niet in slaap sussen, ik wil niet ontmijnen maar politiseren.” “En dan is er nog de schoonheid, van mijn opkrullende kat en van al die vrouwen die schrijven en filmen. Daarin zoek ik de sisterhood die ik vandaag moet missen. Voor mij zijn al die dingen helend, ze halen mij uit de quarantaine binnen de quarantaine. Als stemmen die zeggen: ‘Komaan Saddie, tijd voor actie!’”

Orgelklanken met vitamine D NL/ Wie nog even wil chillen na

een wilde (virtuele) party, kan zijn oren laten rusten met Solarium. De nieuwste uitgave op het Brusselse elektronicalabel Vlek, dat dit jaar zijn tiende verjaardag viert, is een samenwerking tussen de elektronicacomponist Maxime Denuc en Cindy Castillo, de organiste van de basiliek van Koekelberg. Anderhalf uur after clubbing op verheven orgelklanken en bezwerende zoemtonen: ideaal om je vitamine D-niveau bij te spijkeren na een potje nachtbraken. (TZ) vlekdata.org 20 MEI 2020

I 21

RETOUR AU BUREAU, RETOUR AUX DÉLICES

Déjeuners sur le pouce FR

Déconfinement oblige, beaucoup d’entre nous ont repris le travail. Quatre bons plans pour s’assurer une pause déjeuner digne de ce nom. — MICHEL VERLINDEN

Tadao

Pois Chiche

Plat traditionnel hawaïen, le poke bowl consiste en un bol de riz, agrémenté de nombreux ingrédients et condiments (sauce soja, huile de sésame, graines en tout genre ou encore oignons verts…), se prête idéalement au take away et à la livraison. La préparation est à la fois roborative et facile à digérer, ce qui convient parfaitement au déjeuner auquel fait suite une après-midi de travail. Les préparations signées Tadao séduisent en raison de saveurs bien balancées. On retient particulièrement le Naoshima (14,50€ en version « large »), un bol généreux en sauce ponzu qui se traduit par un addictif goût d’agrume soulignant saumon, chou blanc, avocat, mangue et betterave.

Envie de s’offrir un déjeuner à l’orientale ? Le bon plan consiste à en passer par Pois Chiche, l’une des adresses bio et homemade les plus intéressantes du genre. Il faut faire preuve d’anticipation en commandant la veille pour le lendemain. Au programme ? Un choix réduit mais qui réjouit quand même en ce qu’il est possible de s’offrir la spécialité qui fait l’unanimité, à savoir la « mixed plate » (14€), une proposition royale pour un repas de midi. Généreuse, cette proposition panache feuilles de vigne, salade, houmous, poivrons, olives, sauce tarator et taboulé avec des falafels, du chou-fleur frit, du berloumi (un fromage de type halloumi fabriqué en Belgique) et de l’aubergine préparée avec de la sauce à la mangue.

rue Francartstraat 14, Elsene/Ixelles, www.tadaopoke.cool, ma/lu/Mo > za/sa/Sa, 12 > 14.00 & 18 > 22.00 Livraison à Uccle, Woluwe-SaintPierre, Watermael-Boitsfort, Etterbeek

Kapellemarkt 15 place de la Chapelle, Brussel/Bruxelles, 02-306.33.20, do/je/Thu > zo/di/Su, 17.30 > 21.00 Livraison : Deliveroo, Uber Eats, Takeaway

20 MEI 2020

Barge Barge, c’est le restaurant gastronomique le plus prometteur du moment. Il s’agit d’un « quatre mains humain » qui réunit Barbara Hoornaert et Grégoire Gillard, deux étoiles montantes de la restauration. En cette période de crise, afin de subsister et de soutenir ses producteurs, le duo a mis sur pied « Barge à la maison », un service de livraison juste et bien senti. Le pitch ? Une carte accessible, qui change toutes les deux semaines, proposant des préparations intéressantes pour un lunch différent : houmous de lentilles et crackers (7€), sushi de truite d’Ondenval (8€), sélection de trois fromages de La Fruitière (12€), pain d’épeautre au levain (6,5€ pour 1 kg), salade de légumes et stracciatella (10€), rouleaux de printemps herbes de la Finca (10€)…

Livraison : do/je/Thu > zo/di/Su, www.bargerestaurant.be

Prélude Pour en brosser rapidement les contours, on peut dire que le bento japonais est un peu l’équivalent de notre boîte à tartines, mais en mille fois plus raffiné. Toujours est-il qu’une enseigne bruxelloise aborde le genre sans que l’on ait à rougir du résultat. Chaque jour, Sophie Pereira propose un bento avec trois salades différentes, une céréale 100% bio et, au choix, de la viande, du poisson ou une option végétarienne. Les propositions donnent sérieusement faim : aubergine rôtie avec coulis de poivron, mozzarella et pesto de basilic ; filet de rouget et chou chinois laqué au tamarin ; ceviche citron vert et coriandre servi avec pop-corn épicés au paprika fumé… Le tout s’affiche à 14€ la lunch box. rue Antoine Bréartstraat 82-84, Sint-Gillis/Saint-Gilles, 047357.29.44 (commande par sms) di/ma/Tu > za/sa/Sa, 12 > 14.00

Testimonial

SEVENTY-SIX DAYS IN THE HEAD OF TAN TAN, ARTIST BETWEEN BRUSSELS AND CHINA

BRUZZ | TESTIMONIAL

An inside look at the Wuhan lockdown

Until the autumn of last year, Wuhan-born artist Tan Tan divided her time between Ghent, China, and Brussels – from where she would occasionally stir up the global art scene with cutting-edge performances, exhibitions, and musical adventures. On 23 January, she was visiting her parents for Chinese New Year, when her place of birth went into total lockdown due to the Covid-19 outbreak. For over two months, she kept a diary to document her confinement and confrontation with an unknown disaster. — KURT SNOEKX

20 MEI 2020

I 23

SEVENTY-SIX DAYS IN THE HEAD OF TAN TAN, ARTIST BETWEEN BRUSSELS AND CHINA

ould this be the end of the world? That Those diary entries were combined with pictures of the view from your window. Across the lake you was the kind of panic that came over can see Central South Hospital of Wuhan Universime, as it became clear that the situation ty. What were you looking for in those pictures? was way more serious than when SARS hit Beijing in 2003. How could I know I would TAN TAN: I wasn’t really looking to “find” anything survive?” Tan Tan tells us from a more peaceful at first. I just wanted to express the feeling of time and place in China. On 8 April, the complete being “frozen”, by posting the same image frame lockdown that had been imposed in Wuhan since and landscape every day. But gradually I started to 23 January was eased, and after having spent all notice the light shift, the trees turn green, the those weeks in isolation with her parents, the flowers blossom, and the air clear up. It was then artist went to find a quieter place to stay outside that the meaning of my photos surfaced. What the city. moved me most was the vitality of nature without During those two-and-a-half months in human interference, the reciprocity between isolation, in “the city where it all started”, Tan Tan humans and nature. would tell her story before midnight every day in her “Diary under Wuhan Lockdown”, posted on The window through which you took those photos the WeChat Friends Circle, a popular social is at your parents’ house, isn’t it? networking platform in China. It was a way to TAN TAN: Yes, it’s a flat in a nine-floor apartment share her personal experiences in confinement building. Luckily, there are two balconies, one of and offered an insight into a wide array of which faces a lake. But we weren’t able to talk to feelings, ranging from panic to redemption, from any neighbours on the balconies, due to the anxiety to anger, and from sadness to depression. structure of the building. Her story struck a sensitive chord and was transformed into a beautiful essay on the You spent a total of two-and-a-half months in Misplaced Women blog (edited and first confinement there. How did you end up in Wuhan, published by Tanja Ostojic on 5 April on and at your parents’ place, at that particular time? misplacedwomen.wordpress.com). As a possible Was news about the virus not already circulating? support for those “who are still struggling with the quarantine.” Because it can be of some solace to see the effects of doubt and uncertainty in someone’s else headspace, to see how panic and unrest can sometimes overwhelm the most stable person, how valuable the little things are, and how more “together” we – unwillingly folded back on ourselves – really are. TAN TAN “It was actually a close • Was born in Wuhan friend of mine who suggested • Works as an artist in China I keep a diary. At the time, I • Moved to Belgium in 2015, didn’t know how long we where she divided her time between Ghent, where she would have to wait for our is doing a PhD on socially lives to be ‘unlocked’. So I engaged art, and Brussels decided to begin a diary to at • She creates experimental least have a souvenir of this films and videos, perforunusual situation,” Tan Tan mances and theatre, music explains. It is some time ago and sound art, installation, cyber art... since she erupted onto the • Her work has been screened arts scene with films and and staged globally, videos, performances, theatre, from the Berlinale to music and sound pieces, Elles Tournent, and from installations, and cyber art. Le Clignoteur to the Venice Rebellious and experimental Biennial experiences that are staged and screened both in Brussels, the city she fell in love with in 2012 and where she has lived part-time since 2015, and abroad – at the Berlinale, Elles Tournent, the film festivals of Rotterdam and Göteborg, Le Clignoteur, and the Tan Tan at the beginning of May, on her first trip Venice Biennial, where she staged a non-authoroutside of Wuhan. ised intervention together with the Brussels photographer Sophie Saporosi and the Brussels musician Eric Bribosia.

BRUZZ | TESTIMONIAL

“

20 MEI 2020

TAN TAN: I left Belgium for Wuhan in the autumn

of 2019, to take a break from my PhD. I have my own home in the city, but I often go to stay with my parents for a few days, because of the distance and the traffic between my home and theirs. My parents and I were going to celebrate Chinese New Year together on 25 January. News about the virus had circulated since the beginning of January, but for a while we were being told that the disease could not be transmitted between people, so no one really cared. Around 18 January, the situation grew severe, and so I wanted to be with my parents to try and protect them. But I never imagined that I would be locked in with them for such a long time.

In your text “Misplaced Self in the Misplaced City”, you write very movingly about the living with your parents, and about how you take on the disguise of the “good girl” in their presence. And then there is the last sentence, that cuts like a knife: “I have lost my integrity, my real world and space, and have been living with a ‘misplaced self.’” How did you cope? TAN TAN: I think Xavier Rudd expresses it best in

“Creating a Dream”: “Imagine everywhere was free to roam. Imagine if the trees could tell us where to go. Imagine that the sun could fill each lonely heart. Please patience please patience please, I’m creating a dream.” My parents don’t really understand me, but I still love them. I think we shall continue to love with patience.

PUNK SPIRIT AND DESTINY It is not only Tan Tan’s self that felt “misplaced”. She lived through the lockdown in what she calls a “misplaced city”. Wuhan has come under severe criticism since the outbreak of Covid-19. The coronavirus lay over the city and its inhabitants like a stain, influenced by a deficient domestic approach and venomous foreign tongues. “It was truly painful to see my place of birth being accused of creating a virus,” says Tan Tan. “This ridiculous immorality still exists, and is on the rise. I myself as a Wuhan citizen have experienced discrimination in China, and I have heard of Chinese and Asian people abroad who have had to deal with racism due to Covid-19. These kinds of accusations go against universal humanity. I think we have all been isolated long before the coronavirus outbreak. As the world has been driven more and more by material and economic forces, people have forgotten about their fundamental spiritual bond with the universe and others.”

Wuhan is your city of birth, the place where you grew up. What should we know about it? TAN TAN: There’s so much to tell! Wuhan is home

to about 14 million people and covers a massive area of 8494.41 km² – that’s roughly 80 times the size of Paris. Wuhan is also the city with the most urban lakes in China. But it is also called the “City of the River”, because the Yangtze runs right through the city centre.

BRUZZ | TESTIMONIAL © TAN TAN

Every day for over two months, Tan Tan would take a photo through the window of her room: “At first I wasn’t looking for anything, I just wanted to express the feeling of being ‘frozen’. But as I started to see the light shift, the trees turn green, and the flowers blossom, the meaning of my photos surfaced: how interconnected humans and nature actually are.”

From a personal point of view, I think three things have made me into who I am. First of all: the water. I have lived near a lake practically all my life, and I love watching the sun rise and set over the water. If there is one thing that I missed most in Brussels, it is the water. Strangely enough, I never learned how to swim. (Laughs) The second thing is linked to the fact that Wuhan is an “inner-migrant” city in China. It has the biggest population of university students in the country, and its central position allows people to travel easily. So since my childhood, I have met people from different provinces, speaking diverse dialects. Maybe that is why I feel at ease in Brussels, this multicultural city that I have a destiny to mingle with. In Chinese, we call that yuan fen, something like karma in Buddhism. And finally, Wuhan is also home to a lot of subcultures. China has long been closed off from

“I think we have all been isolated long before the coronavirus outbreak. People have forgotten about their fundamental spiritual bond with the universe and others” TAN TAN artist between Wuhan and Brussels

the outside world. Even today, Chinese culture isn’t as pluralistic as Western culture. But Wuhan is an extraordinary exception: it has punk music, underground electro parties, tattoo shops, cosplay, cutting-edge fine arts, and an LGBTQ community. These things are still frequently criticized in China as they sometimes advocate values that aren’t part of mainstream society. I guess I was unconsciously injected with some of that punk spirit while growing up; it charges me with an inner power to create “rebellious” art.

How did the pandemic affect you as an artist? I can feel your struggle with its “usefulness” in your text. TAN TAN: I have known that art isn’t so “useful” for

a long time. Especially in China, a lot of people doubt if being an artist is actually a real career and many parents teach their children to become “useful people.” Maybe that’s why my PhD is 20 MEI 2020

I 25

SEVENTY-SIX DAYS IN THE HEAD OF TAN TAN, ARTIST BETWEEN BRUSSELS AND CHINA

about socially engaged art, to prove that art can intervene in social reality. Then again, art is still only art. It’s not a cure that saves lives. My idea about art hasn’t really changed during the lockdown. And I continued to create: I wrote plans for a new theatre performance, recorded vocals for a few new songs, did the mixing of my music and sound pieces, and I took part in two online exhibitions. I think at times, I just felt a bit cynical about the place of art in the world. If anything changed, it was my consciousness about what I want to do as a human, whether it be through art or not. That’s why right now, I give more attention to things like animal advocacy, environmental protection, and spiritual healing.

Another thing you did was to become a volunteer with the Lumo Road Rescue Group, a collective made up of rock fans, artists, hippies, musicians, university students, and other night owls. What did you do?

“The first thing I did a er the lockdown ended? I took my dog out for a long walk along the lake. She is sixteen but she wagged her tail like a puppy. We both felt reborn!” TAN TAN artist between Wuhan and Brussels

BRUZZ | TESTIMONIAL

first, I just spontaneously shared the posts from the Lumo Road Rescue Group on the WeChat Friends Circle. In return I received an enormous number of messages from people seeking help or offering donations. I realized that I could use these contacts to solve practical problems, and I began to build “networks”. For example, I connected a donor, who was introduced by a friend, with a voluntary driver of the group, and would then ask the driver to send the supplies to a doctor, who was in turn introduced by another acquaintance. My wrists still hurt from all that tapping on my cell phone.

signs – even Elvish, Klingon, and Morse – to spread the news about Ai Fen. She was one of the first doctors to come into contact with the virus and she already sounded the alarm in December. She is now regarded as ‘The Whistle-Giver’ by the media, the person who provided whistle-blower Li Wenliang with the whistle. All of these laborious efforts by the ‘netizens’ were meant to avoid censorship from the authorities and keep the news online, to satirize this strange system of supervision. Many people see it as the largest piece of performance art done by a random collective in Chinese history.”

But that didn’t alleviate your anxiety?

At the same time, Europeans often get the impression that the Chinese had an easier time dealing with the lockdown.

lot of money. But the lack of supplies was too great to be met by this spontaneous group of individuals. Also, the government started to control the sources of the medical supplies and monitoring the donations. In January, we felt that the bureaucratic administration often caused a delay in the distribution of supplies. What we did was skip official routes and put those things directly into the hands of those in need. By the end of the month, these Robin Hood-like actions became much harder. That’s where my anxiety came from.

ELVISH WHISTLES That is also Tan Tan’s story: the story of one small person in a slow, lumbering machine. A story of criticism and pride, of cohesion and isolation. Of a search for a new balance, via the route of creative resistance, sometimes fuelled by anger. “In the beginning, I was often angry about the Covid-19 measures in China,” she writes, at a time when reports were reaching the West about threats to doctors who had raised their voices. “It isn’t easy to express this kind of criticism,” she says. “I myself haven’t seen the real ‘truth’. But I saw the messages of Chinese people, in all kinds of languages, images, codes, and secret 26

20 MEI 2020

What was the first thing you did after the lockdown ended on 8 April? TAN TAN: I went to see my grandmother, who

TAN TAN: That happened very unexpectedly. At

TAN TAN: We did help a lot of hospitals and raised a

orders. Secondly, what I personally think is more crucial, is the slight difference in what people consider to be important. For example, I think the Chinese are, generally speaking, more obedient to government measures, while Europeans value freedom and democracy more. My mother for instance only went out after 84 days! She just thought it was safer, and saw her compliance as a way to help the government get a grip on the situation. There are a lot of people like her in China. In my opinion, this obedience is not only due to the current political system, but is deeply rooted in a cultural history of thousands of years. But there are others who are less obedient. (Smiles) We do our best to make the right things happen, even if it’s not easy.

TAN TAN: It was in no way easier! It might look that

way, but that would be due to two reasons. The first is linked to the different social systems in China and Europe, as perceived in the media, giving China the edge in a prompt execution of

stayed at home alone for about 70 days. And I took my dog out for a long walk along the lake. She hadn’t been out for over a month. It was a perfect spring day, and she wagged her tail like a puppy – and she’s already sixteen years old. We both felt reborn! But it is a fragile situation. Just last week, some new cases of asymptomatic infections were detected, so in some regions of Wuhan the situation is becoming tense again.

Let’s end with redemption. You write that “it is time for us to go back to the sources of our world, then reshape the reciprocity between humans and animals and what humans are doing to the earth. This is more fundamental salvation than any vaccine.” TAN TAN: That is a life-long task for me. After the

lockdown, I feel strongly that I don’t want to be “misplaced” anymore and live a life “jailed” in by the materialistic. I hope to find or create my own tribe, where people can live a more balanced life with regards to nature and spiritual sources. Wherever that may be.

TAN TAN IN WUHAN Tot de herfst van 2019 verdeelde de in Wuhan geboren Tan Tan haar tijd tussen Gent, China en Brussel – van waaruit ze de kunstenscene, van de Berlinale tot Le Clignoteur, onveilig maakte met experimentele films, performances, concerten en installaties. Toen ze op 23 januari op bezoek was bij haar ouders, ging “de stad waar Covid-19 opflakkerde” in lockdown. Elke dag deelde ze haar woelige gevoelsleven met het onlineplatform WeChat Friends Circle, wat leidde tot een warm en opstandig essay. Als houvast voor wie nog strijdt met het isolement. NL

TAN TAN À WUHAN Jusqu’à l’automne 2019, Tan Tan, née à Wuhan, partageait son temps entre Gand, la Chine et Bruxelles – d’où elle a parcouru la scène artistique internationale, de la Berlinale au Clignoteur, avec des films expérimentaux, des performances, des concerts et des installations. Le 23 janvier, alors qu’elle est en visite chez ses parents, « la ville d’où le Covid-19 est parti » se retrouve en quarantaine. Chaque jour, elle a partagé sa vie affective mouvementée sur la plateforme en ligne WeChat Friends Circle, ce qui a donné lieu à un essai chaleureux et rebelle. FR

â&#x20AC;&#x153;Ik mis de moshpit!â&#x20AC;? Wij ook, maar hou voorlopi g nog voldoende afst and.

Koop nu een AB concertcheque en reserveer alvast je plaats in de pit.

In beeld

IVAN PUT

FITNESSTIJD NL/ Sinds deze week mogen

sportclubs trainingen organiseren in openlucht. Fitnesstoestellen in de openbare ruimte horen daar strikt genomen nog niet bij, maar dat weerhoudt deze jongens bij Thurn & Taxis er niet van hun spierballen te onderhouden. De politie jaagt hen niet weg, maar maant wel aan om afstand van elkaar te houden. Niet iedereen onderhoudt zijn tempel middels online-yogalessen, natuurlijk.

L’HEURE DU FITNESS BRUZZ | IN BEELD

FR/ Depuis cette semaine, les clubs sportifs sont autorisés à organiser des séances d’entraînement en plein air. Les modules de fitness en extérieur ne sont pas concernés par cette mesure au sens strict. Mais cela n’empêche pas les jeunes du quartier Tour & Taxis d’entretenir leurs muscles. La police ne les chasse pas, mais les incite à garder leurs distances. Tout le monde ne sculpte pas son corps via des séances de yoga en ligne, naturellement.

FITNESS TIME EN/ Starting this week, sports clubs

are permitted to organize open-air training sessions again. Strictly speaking, that does not yet include outdoor gym equipment, but that hasn’t stopped these boys from working on their physiques at Thurn & Taxis. The police are not dispersing them, but have advised them to maintain sufficient distance. Not everyone maintains their temple via online yoga classes, obviously.

20 MEI 2020

I 29

DB623068I9

DISTRILOG ZOEKT: Chauffeur C/CE I Teamleader (vroege/late/nachtshift) Management Trainee I Technisch assistent wagenpark I Supervisor magazijnmedewerker (vroege/late/nachtshift)

DB663591E0

s o l l i c i t e r e n o f M e e r i n f o r m at i e ? T e l : 0 3 8 6 0 6 5 2 3 I w w w.w e r k b i j d i s t r i l o g. b e

Volg ons via

UW ONLINE LIFESTYLE INSPIRATIE

Tips voor

een fijne zondag

Aankoop huizen, oude herenhuizen, appartementen, gronden, garages, villa’s Enkel privé. Vrijblijvende schatting. Snelle verkoop

AANKOOP DB485356C8

.be

nertspels (bontjassen) • parels oude merkhorloges • oud goud zilveren en gouden munten • tin tandgoud • allerlei zilver • porselein zijden tapijt • rode koralen • edelstenen schilderijen (16e-17e-18e E) • porselein merkhandtassen • diamanten

BEL 0489 94 49 72 GRATIS OFFERTE

A&G Stone Want ’t is pas morgen maandag! DB600832E9

DB663762E0

Diesterstraat 27b2 • 3800 Sint-Truiden • 0471 03 68 62 agstone144@yahoo.com

DB634786J9

Senior writer Jean-Marie Binst neemt afscheid met zeven columns over zeven deugden.

Voorzichtigheid, Naastenliefde, Zelfbeheersing, Rechtvaardigheid, Geloof, Sterkte & Hoop: of het nu de

De zeven deugden van Brussel traditionele Griekse of de goddelijke deugden zijn, hun verwevenheid met Brussel is als de parels die een kroon haar glans geven.

Brussel is groots geworden door zijn zeven deugden. Een unieke stad, karakterieel gekneed door aarzeling, traagheid en voorzichtigheid in de eerste plaats. Als er me één rode draad in het kwarteeuw journalistieke ervaring met Brussel bijblijft, dan is het wel de moeder van zijn succes: zijn deugd Voorzichtigheid. Geen voorbarig en ondoordacht handelen bij het bestuur. Veel geduld op kousenvoeten bij zijn bevolking, van de handelaars tot de nieuwe burgers. Of ergert u zich al die tijd aan die ingetoomde aarzelingen? Ara, voor mij blijft Prudence de moeder van de porseleinenkast. De schoonste deugd van Brussel. Neem nu de gedoodverfde kritiek op de politici. Hoe schoorvoetend en aarzelend dweilen ze de boulevards niet af, alsmaar botsend op barricades die een mensenleven aan moed vergen om ze neer te halen. Ze bestuderen wijs en traag de stroming van de overkapte Zenne. Op een blauwe maandag gaan ze dan plots, bij een oude kinderboerderij hartje Noordwijk, dat riviertje voor honderd meter ondiep bovengronds halen. Voor velen al genoeg om de stad stapperdestap grandeur toe te meten. Geduld blijkt ook een deugd, om de honderd jaar oude centrumlanen met commercie om te turnen tot wandelstraten. Zoiets lukt in Brussel niet in een legislatuur of twee, hetzij tien jaar. Daar moeten wel wat emmertjes water naar Oostende voor gedragen. Wie niet van Brussel is, beseft dat niet. En zelfs nu die heraanleg soi-disant operationeel is: hoe lang blijft iedereen maar bakkeleien over de esthetiek en het comfort? Is het niet tactvol alle gevoeligheden over winkeltoegankelijkheid enige bedenktijd te gunnen? De fietser leert er na veel oefening bedachtzaam slalommen. De brandweerdoorgangen wachten een 21ste-eeuwse ramp zoals de Inno-brand af, om de routes bij te sturen. Zelfs groenaccenten en rustbanken-zonder-clochards wachten op Godot, die het op een zonnige dag aan de echte behoeften zal aanpassen. Met satijnen handschoentjes zijn concepten uitgeprobeerd en opnieuw uitgetest, dat weet iedereen. Om niemand tegen de borst te stuiten. Alsof dat hoegenaamd mogelijk is met diverse belangen en behoeften onder de mondigste stedelingen.

En ach, wie weet wordt het over twintig jaar dan toch een riante parklaan, volledig socialdistancingproof en zonder schreeuwerige winkels. Gewoon braaf, met her en der wat theehuizen voor de nieuwe meerderheid in Brussel en de sinds lang verwachte eenheidsprijs voor een studentenpint in alle cafés, naast de obligate ijs- en wafelsalons voor de toerist. Geef toe, de grote deugd van wie Brussel bestuurt, is voorzichtig handelen. Voorzichtigheid vraagt moed. Voorzichtigheid gaat hand in hand met ervaring, verstandigheid en wijsheid. Het voorkomt onheil en fouten, wisten de Griekse filosofen al. Zelfs Thomas van Aquino omarmde

“Voor mij blijft ‘Prudence’ de moeder van de porseleinenkast. De schoonste deugd van Brussel” de voorzichtigheid bij de drie goddelijke deugden: liefde, geloof en hoop. Met voorzichtigheid hebben we het over de scharnier waar elke deur op draait. Met enige bedachtzaamheid daarom worden burgerinitiatieven vrij toegestaan in deze stad. Zoals de spontaan, wat chaotische geassembleerde voedsel- en kledijbedeling, die we bij de eerste toestroom aan transmigranten en asielaanvragers in het Maximiliaanpark meemaakten. Iedereen hielp braafjes mee, ongeacht het resultaat. Geen ogenblikkelijke directieven toen, zoals recentelijk federaal met ‘Blijf in uw kot’. Nee, Brussel kijkt de kat graag uit de boom: een nationaal probleem wordt met omzichtigheid in zijn gewestelijke context bekeken, weet men hier. Tijd brengt raad en oplossingen komen als vanzelf als het probleem is uitgedoofd. Festina lente gaat hand in hand met ervaring. Het is de lange, voorzichtige leerschool die het succes genereert. Voorzichtig-

heid voorkomt onheil en fouten. Als het over de probleemaanpak voor de massa instromers gaat, is dat een gouden deugd gebleken. Brusselaars, van alle origine, hebben leren oppassen onder en voor elkaar. Uit voorzichtig respect en aarzelend om niks te bruuskeren. Deze stad voerde in de Tweede Wereldoorlog de best mogelijke bescherming in tegen represailles en razzia’s op Joden, in hun grootste wijk, de Marollen. Eenzelfde alarmsignaal om voorzichtig om te springen met alle wijkbewoners, werd ruim zeventig jaar later vanuit de burgers zelf gegeven. Meteen na de terreuraanslagen van 2016 werd, nationaal en internationaal, stigmatiserend gewezen op de onveiligheid van Sint-Jans-Molenbeek. Een extreme, gemediatiseerde ‘overacting’ aan buurtcontroles in die gemeente, bracht elke Brusselaar van zijn stuk. Brussel was al met de dreiging eind 2015 geen menselijke stad meer, onherkenbaar met gewapende militairen op haar kerstmarkt. Gelukkig is die alarmfase een tijdsmoment in de geschiedenis. Een andere, natuurlijkere voorzichtigheid heeft de stad haar rust teruggegeven. Of met al die voorzichtigheid wat mis is? Allesbehalve, al zet ze een vertraging van het reactievermogen in gang en remt ze een snelle modernisering van de stad af. Hoe voorzichtig die wel gebouwd is? Vijftig jaar terug werd er behoedzaam met een façadisme-architectuur aan Brussel getimmerd, getuige de riante panden aan de Kleine Ring. Om geen afbreuk te doen aan de gevels van vorige generaties. Het wolkenkrabbersmodel kon dan weer enkele jaren wel en dan weer niet. Kwestie van de facelift van de stad niet zo abrupt als met botox aan te pakken, maar voorzichtig te doen veranderen. En al lijkt die traagheid in bouwstijlverjonging na decennia amper een meerwaarde te hebben - getuige de Europawijk - het heeft wel één groot voordeel. De bewoners van de stad raken in alle sloomheid gewoon aan de fysieke verandering van hun omgeving. Zou je de stad daarvoor als aarzelend durven te beschrijven, zelfs in haar stenen gezicht? Een Brussel waar initiatieven de trein der traagheid nemen. Of betekent die voorzichtigheid in alles en iedereen niet net die positieve, typische drive van deze stad? Haar schoonste deugd. 20 MEI 2020

B R U Z Z | D E Z E V E N D E U G D E N VA N B R U S S E L

Voorzichtigheid

I 31

Interview

BRUZZ | INTERVIEW

BELGIAN PRIDE-STICHTER CHILLE DEMAN OVER ZIJN VEERTIGJARIGE STRIJD VOOR LGBTQI+-RECHTEN

‘De Pride begon als betoging, maar werd een feest voor iedereen’ 32

20 MEI 2020

rofessioneel gezien was Chille Deman jarenlang actief in de huisvestingssector. Ondertussen is hij gepensioneerd en heeft hij ook zijn verantwoordelijkheden als voorzitter van de Belgian Pride en het RainbowHouse neergelegd, maar als militant is hij nog actief bij RainbowAmbassadors en RainbowFriends. Chille Deman: “De Ambassadors zijn er voor senioren. In Antwerpen bestond de vereniging al, en nu proberen we ze met een aantal mensen in Brussel op te starten en daarna Wallonië te betrekken om er een nationale vereniging van te maken. Het is in de eerste plaats de bedoeling om de aandacht van woonzorgcentra te richten op lgbtqi+-bewoners, zodat die daar niet opnieuw in de kast belanden. Als centra ermee akkoord gaan, kunnen we voor hen vormingen organiseren om te sensibiliseren. Daarnaast willen we met RainbowAmbassadors ook gewoon fijne evenementen organiseren voor senioren.”

RainbowFriends is dan weer een internationale beweging. CHILLE DEMAN: Daarmee verlenen we steun aan

Prides in landen waar het moeilijk is om er een te organiseren. RainbowFriends is in 2015 ontstaan toen de EuroPride in Riga onzeker was. We hebben toen iemand van de organisatie in Letland naar Brussel gehaald om hier politici te ontmoeten. Vier ministers en twee parlementairen zijn daarna met een Belgische delegatie mee naar Riga getrokken en hebben er met ambassadeurs van andere landen voor gezorgd dat de lokale overheden de Pride wel moesten toestaan. Dit jaar zou de EuroPride in Thessaloniki plaatsvinden voor de hele Balkan. Die is uitgesteld en waarschijnlijk afgesteld, maar we hebben wel 3.000 euro opgehaald waarmee ze ginds een jaar lang een secretariaat kunnen organiseren.

Op internationaal vlak is er nog veel werk: de lgbtqi+-vrije zones in Polen, de onlinejacht op homo’s in Marokko. Vindt u dat de verontwaardiging daarover groot genoeg is?

DEMAN: Er zijn protesten en veroordelingen, maar politiek zou er veel harder gereageerd moeten worden.

Paradoxaal genoeg kunnen de voorvallen ook een teken zijn dat het de goede kant op gaat. DEMAN: Inderdaad. In België werd vijftig of zestig jaar geleden niet over homoseksualiteit gesproken. Daarna werd er wel over gesproken, al was dat alleen in negatieve zin. Uiteindelijk evolueer je zo toch naar een aanvaarding, al is die ook in België nog altijd niet ideaal. Zo’n proces kan in Marokko of Polen ook aan de gang zijn.

Hoe evalueert u de toestand in België en Brussel? Open geesten en een goed wettelijk kader botsen nog altijd op machismo en onverdraagzaamheid, wat op straat tot zelfcensuur leidt. DEMAN: Ik vergelijk het met het stemrecht voor vrouwen, dat er kwam in 1948. Dat was al laat, maar ook vandaag is er nog geen volledige gelijkheid tussen man en vrouw. Wetten en gelijke rechten zijn dus belangrijk, maar volstaan niet. Een mentaliteitsverandering vraagt jaren en jaren. Je als lgbtqi+ in de publieke ruimte gedragen zoals je wil, kan al op veel meer plaatsen dan vroeger, maar er zijn bepaalde wijken waar ik vast en zeker nog altijd niet hand in hand zou lopen.

Hebt u in de loop van de jaren ontdekt waar die aanhoudende, soms agressieve weerstand uit heteronormatieve hoek vandaan komt? DEMAN: Nee, toch niet. Maar zolang alleen het

traditionele gezin als ideaal gepromoot wordt, krijgt homoseksualiteit nauwelijks plaats. Naarmate er geëxperimenteerd wordt met nieuwe gezinsvormen kan er meer openheid komen.

Wat mist u vooral, nu de Pride in mei niet kan doorgaan? DEMAN: Een festival, een fuif, een debat of een tentoonstelling is er meestal voor een klein en specifiek publiek. De Pride is uitgegroeid van

De Pride als kortstondige manifestatie van een ideale maatschappij. DEMAN: Inderdaad, dat is me ook altijd blijven motiveren. Soms was het hard werken voor die ene dag. Er zijn momenten in het verleden geweest dat er problemen waren en dat de Pride bijna niet doorging. Maar als ik dan telkens het resultaat zag en merkte dat hij ieder jaar breder en breder gedragen werd, dan was ik toch weer gemotiveerd. In 1996 werden we alleen maar getolereerd in de periferie van de stad. Vanaf 2001, onder burgemeester Freddy Thielemans, werden we omarmd, mochten we op de boulevards van het centrum, en is de Pride zelfs een deel van het Brusselse culturele programma geworden.

De bredere kijk vertaalt zich ook in intersectionalisme. De waaier aan verenigingen onder het dak van het RainbowHouse heeft ook kleur gekregen, en strijdt gelijktijdig tegen verschillende vormen van discriminatie. DEMAN: De laatste vier, vijf jaar is de verscheidenheid inderdaad toegenomen, maar ik heb ook altijd aangevoeld dat we een gedeelde strijd voerden. Ik voel mij ook niet in de eerste plaats homo, of iemand die zich professioneel bezighield met huisvesting. Je persoonlijkheid wordt gevormd op het snijpunt van allerlei aspecten die een rol spelen in je leven.

BRUZZ | INTERVIEW

— MICHAËL BELLON, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

een betoging tot een optocht die behalve een activistisch initiatief met concrete eisen ook een feest werd. En de laatste tien jaar is de ‘Pride for everyone’ er niet alleen meer voor lgbtqi+, maar voor iedereen. Met honderdduizend mensen uit alle geledingen samen feestvieren, kan alleen tijdens de Pride.

Doet de Covid-19-epidemie niet een beetje denken aan de aidsepidemie? DEMAN: Ik had zelf de link eigenlijk nog niet

gelegd.

Er zijn misschien toch een paar overeenkomsten. DEMAN: Hiv zette voor mij in ieder geval ook een domper op het feest. Toen ik in 1980 uit de ▼

Normaal zou de Belgian Pride op 23 mei door Brussel trekken. Intussen is duidelijk dat ook 29 augustus nog te vroeg komt voor het jaarlijkse feest van de lgbtqi+-gemeenschap. In afwachting van een nieuwe datum vertelt Pride-pionier en ex-voorzitter Chille Deman hoe hij 35 jaar geleden al een andere pandemie meemaakte.

“De Pride als kortstondige manifestatie van een ideale maatschappij: die idee is me altijd blijven motiveren” CHILLE DEMAN 20 MEI 2020

I 33

▼

CHILLE DEMAN

kast kwam, beleefde ik mijn homoseksualiteit op een heel vrije en open manier. Er was geen sprake van je te beschermen tegen wat dan ook. Tijdens de eerste periode van de epidemie in 1985, wisten we niet hoe het virus werd overgedragen en werd er eigenlijk Russische roulette gespeeld, omdat we grotendeels doorgingen met onze ervaringen en praktijken. Op basis van soms compleet absurde vooroordelen werd van sommige bevolkingsgroepen ook gezegd dat ze meer besmettelijk waren dan anderen. Door het gebrek aan informatie en de stigmatisering was dat een heel moeilijke periode.

De lgbtqi+-gemeenschap stond er toen ook nagenoeg alleen voor.

BRUZZ | INTERVIEW

DEMAN: Ja, in het begin was er nog geen sprake van het gevaar van drugsnaalden of infusen en kwam ook heteroseks niet in beeld. Dat werkte stigmatiserend voor de gemeenschap. Ik heb zelf nog een moment gedacht dat we veel te losbandig waren en beter zouden terugkeren naar de familiale structuur.

De ‘straf van de natuur’ of ‘van God’ leidde tot een beperking van de vrijheid en een soort quarantaine. DEMAN: Ik heb na 1985 inderdaad een periode

gehad dat ik helemaal niet meer naar de sauna ging. Gelukkig had ik op dat moment een vriend. En hoewel we contacten buiten de relatie toelieten, heb ik die toen een hele tijd niet meer gehad.

U ‘hield zich aan de maatregelen’. Maar toch was het een traumatische periode. DEMAN: Zeker. Het heeft uiteindelijk twee jaar geduurd voor we wisten hoe we onszelf te beschermen. Er was ook geen medicatie.

Chille Deman in de Brusselse regenboogbuurt: “Dankzij de aidscrisis werden heel wat praktijken bespreekbaar en uiteindelijk ‘normaal’.”

mijn pubertijd wel erg lang duurde.

misschien trager zijn verlopen. DEMAN: Zeker. Persoonlijk was mijn coming-out

Hebt u iets gehad aan publieke figuren zoals Keith Haring of anderen? DEMAN: Die voorbeelden hebben pas achteraf een rol gespeeld. Ik wist aanvankelijk niets over homoseksualiteit en ben nog naar een dokter gegaan voor medicatie. Gelukkig heeft die mij geen lobotomie voorgeschreven maar een bezoek aan de psychiater, die mij liet weten dat het normaal was. Pas toen begon ik ook de publieke voorbeelden te zien.

Hiv trof de gemeenschap hard door ziekte, dood en stigmatisering, maar ze werd zo misschien wel zichtbaar. Zonder hiv zou de emancipatie

al vroeger gekomen, maar door hiv hebben we uiteindelijk ook een kwaliteitsvolle stap vooruit gezet. Plots werd er veel meer over gepraat en werden bepaalde praktijken ‘normaal’.

Wie weet dat de problemen die de huidige crisis extra zichtbaar maken en nog verergeren, op termijn misschien ook sneller opgelost raken. DEMAN: Dat zou kunnen. Corona heeft verschillende schrijnende toestanden aan het licht gebracht. Bij de sans-papiers, de daklozen, de nieuwe werklozen. Hopelijk leidt dat inderdaad tot nieuwe vraagstellingen en uiteindelijk tot een nieuwe wereld.

Door de recente quarantaine werd in april nog een rondleiding van u in Bozar afgelast. DEMAN: Een aantal mensen was gevraagd een alternatieve rondleiding bij de Keith Haringtentoonstelling te geven, uitgaande van hun eigen leven. Mijn verhaal ging vooral over het feit dat Haring zijn homoseksualiteit onmiddellijk aanvaardde en naar New York trok. Terwijl ik er twee huwelijken over gedaan heb alvorens mezelf te aanvaarden.

Daar had uw vader blijkbaar een belangrijke rol in gespeeld. DEMAN: Toen ik twaalf jaar was, zei hij dat ik een homoseksuele periode zou doormaken in mijn pubertijd, maar dat die zou overgaan wanneer ik er goed tegen vocht en later een vrouw zou vinden om me daarbij te helpen. Ik denk dat hij zelf ook homoseksueel was, want hij toonde me op een schoolfoto de jongen op wie hij verliefd was toen hij mijn leeftijd had. Ik geloofde zijn verhaal tot ik op 32-jarige leeftijd nog altijd een dubbelleven had en vond dat 34

20 MEI 2020

QUARANTE ANS DE LUTTE LGBTQI+ Chille Deman fut l’un des fondateurs et président de longue date de la Belgian Lesbian and Gay Pride, aujourd’hui connue sous le nom de Belgian Pride. Il a également été président de la RainbowHouse et, après sa retraite, il est devenu président des RainbowFriends, qui soutiennent les défilés Pride dans les pays où il est difficile d’en organiser. Après son coming out en 1980, Deman a fait partie du premier mouvement gay en Belgique, et a donc été témoin de l’épidémie du VIH. Tout comme la crise du coronavirus, elle a conduit à l’incertitude, à une restriction des libertés, à de la désinformation et à la modification radicale de certains comportements. « Le début de l’épidémie du sida fut une période traumatisante. » FR

FORTY YEARS OF LGBTQI+ STRUGGLE Chille Deman was one of the founders and for a long time the chairperson of the Belgian Lesbian and Gay Pride, now known as Belgian Pride. He was also chairperson of the RainbowHouse, and after he retired he became chairperson of the RainbowFriends, who support Pride parades in countries where they are difficult to organize. After coming out in 1980, Deman was part of the early gay rights movement in Belgium, and saw the devastation wrought by the HIV epidemic up-close. Just like the corona crisis, it led to uncertainty, constricted freedom, the spread of false information, and drastic changes in behaviour. “The beginning of the AIDS epidemic was a traumatizing period.” EN

AN ODE TO PROXIMITY reflections for the future

Dear audience, You probably already know that you will not see any more performances on our stages this season. Kaaitheater and the Kaaistudios will remain empty in May and June, and we have no programme to announce. And yet we decided to write this letter. To connect with you, to offer insight into our work, and to share our perspective on the current situation. This is — for us too — a period of intense self-scrutiny, advancing insight, and the imagining of an unknown future. In early April, a hush fell over a team meeting when we — each from our own homes — realized that the list of cancelled performances was only growing longer. So much work by so many people that could not be presented or seen. This was no longer a question of a short interruption: the emptiness that each of us was facing struck at the very core of our raison d’être. Kaaitheater exists to make work by artists possible and public. A sense of uselessness threatened to overcome us. And yet, our staff have not all been made redundant. Cancelling all of these productions and lectures demanded a great deal of work, in many conversations with theatre companies, freelancers, coproducers, and partners, not to mention you — our audience. Postponing, re-organizing, negotiating, and then communicating. More than ever, we realize that the performing arts exist by virtue of a group of people who temporarily form one whole: the audience. In essence, going to the theatre means getting together, and the self-evidence of that collective experience is now gone.

donations will offer tremendous relief to the artists and freelancers whose productions were cancelled. We can find comfort in the proliferation of all kinds of new activities, whereby artists, festivals and cultural organizations create content that can be shaped by the (im)possibilities of other media, online or offline.

what solace can we find?

what might the significance of Kaaitheater be in a world in which we (learn to) live together with a virus that shuts down public life?

As with all sadness, an attempt to find a replacement, to search for something similar to what one has lost, offers little comfort. Over the past few weeks, innumerable video recordings of productions have been posted online. These are opportunities to see works despite the current situation, or perhaps to revisit them. And yet, these experiences are of the order of archival material, of the documentary, an echo of that which may not be, and which will not attain its intended form. A difficult and collective experience of loss may be beneficial for one’s capacity for empathy. Many responded positively to our request to forego ticket refunds and to support a solidarity account instead. Your

open up: a strategy

Today, nobody is surprised by yet another cancelled festival, even if it was programmed months away in the late summer. More and more of us are being struck by the heavy blows of seeing the momentum of festivals, premières, and doing things together go up in smoke. Those worst affected by this lockdown are indisputably vulnerable women, men and children. People without a safety net who have nowhere else to go. The selfemployed, artists, refugees. After one month, the impact of this crisis has become immeasurably great. And at the same time, everyone feels that we are on the cusp of a different kind of momentum: the opportunity to question major systemic relationships and dynamics and to make proposals for change. The number of opinion pieces, appeals, and analyses from as many scientists, columnists, or activists has reached a new peak revolving around an Exit Strategy. But is that term not misleading? It will be a long time yet before this crisis is a thing of the past. Indeed, we must search for perspectives for a world with this virus, a new terrain in which life will be different. Is an Open Up Strategy not more appropriate?

Familiar certainties and habits no longer apply. We are faced with a question that has no simple answer. And so we will have to face this unknown and ungraspable future with manoeuvres. This means to speculate, venture, act, reflect, adapt, and start over. In other words: to learn. To ask for help and advice from others, artists, experts… And to navigate based on our convictions and values. Collective experience and exchange is our point of departure, on whatever scale it may be. We will be led by a search for

(alternative) ways of coming together — rather than alternatives to coming together. We see the theatre as part of the public sphere, and the public square as a possible terrain. The programme of the 2020-2021 season, which is almost complete, will drastically evolve with the curves and guidelines. In consultation with artists, we will search for new possibilities to make artistic work public. Due to the unpredictability of the coming months, we have chosen not to print the season brochure on paper and have opted instead to launch the new programme online — and for the flexibility that that allows. We are even looking further into the future, having spent these weeks intensely imagining a new theatre complex in tandem with the architecture studio ambiorix and the Flemish Community. Ready together, we are investing in a building for the performing arts of the coming decades. It will comprise two spaces (for a total of 900 seats) in which you will frequently rub shoulders, both literally and figuratively. However much this project appears to be at odds with our new reality, we see it as an ‘act of faith’: the conviction that the performing arts as a collective experience will have an abiding place in tomorrow’s society. You may be wondering how you can continue to be part of an audience in that new reality. A group of people getting together in public is now called ‘gathering’ and it is punishable. Now that we are taking our collective responsibility by living in isolation and keeping our distance from others, it will not be easy simply to shake off the corona conditioning again when the time comes. Let us not forget that it is precisely this sense of responsibility — and above all trusting in it — that will ensure that proximity becomes possible again. A different kind of proximity no doubt, with new rituals and habits, in different forms, in a changing world. That is what we are preparing for.

Warm regards, AGNES QUACKELS & BARBARA VAN LINDT Artistic & General Coordinators Kaaitheater

VIND DE BRIEF IN HET NEDERLANDS OP | RETROUVEZ LA LETTRE EN FRANÇAIS SUR WWW.KAAITHEATER.BE

KaaiAdFDS.indd 1

12/05/20 17:56

Reportage

BRASSERIE DE LA SENNE VERHUISDE NET VOOR DE CORONACRISIS

De gevel uit glas en metaal is een echo van het Havenstation waar de brouwerij op uitkijkt.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘De cafés moeten echt weer open’

Yvan De Baets in de uitgestorven cafetaria: “We verkopen vandaag maar 15 tot 20 procent van het volume van voor de crisis.”

Stel: je wil een nieuwe brouwerij bouwen, maar de bouwkosten lopen danig uit de hand. En als het brouwpaleis dan toch afraakt, treft de coronacrisis je daar waar het het meest pijn doet: in de cafésector. Het overkwam Brasserie de la Senne, Brussels grootste brouwerij, die nog maar net verhuisde naar Thurn & Taxis. “De Brusselaars die hier komen kopen, houden ons in leven.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

at je zelfs in de toiletgang wat aan de toog kan hangen, merken we op, terwijl brouwer Yvan De Baets ons door de sfeervolle, maar ook uitgestorven cafetaria van de nieuwe brouwerij leidt. De gang in kwestie is immers voorzien van een lange houten boord, perfect op bierglashoogte. De Baets knikt en wijst naar de lampenkabels die uit het plafond steken. “En hier kan ik mezélf ook ophangen,” vult hij gortdroog aan. Zijn opmerking is als grap bedoeld, maar zegt ook veel over de impact van de coronacrisis op Brussels grootste brouwerij. Die is nog maar enkele maanden van Molenbeek naar Thurn & Taxis verhuisd, na een bouwproces dat even anders verliep dan gepland. “Veel bleek plots fors duurder, in die

20 MEI 2020

mate dat we opnieuw naar de bank moesten,” vertelt De Baets. “Uitgerekend op dat moment komt dat virus. Dat treft alle brouwerijen, maar ons toch in het bijzonder: we focussen vooral op de verkoop in cafés.” De nieuwe brouwerij mag dan veel duurder uitvallen dan voorzien, ze is wel een pareltje geworden. De gevel uit glas en metaal is een echo van het Havenstation, waar het gebouw op uitkijkt. En wie binnenstapt, staat meteen midden in de brouwzaal, die ook van buiten gezien wil worden. “We zijn een echte brouwerij en dus mogen de bezoekers dat ook zien,” zegt De Baets, die ook trots is op de milieuprestaties van het gebouw. “Niet passief, maar bijna. In de winter moeten we amper bijstoken.” Glazen gevel, een houten plafondbekleding: de fonkelnieuwe

brouwhal heeft een zekere allure. Maar de echte juwelen zijn de brouwinstallaties zelf, legt de brouwer uit, terwijl hij liefdevol naar een reeks grote fermentatievaten kijkt. “Zelf ontworpen. De ketels zijn breder dan ze hoog zijn, zodat er zo weinig mogelijk druk op de gist komt. Ik wil dat mijn gist zich goed voelt en geen stress krijgt. In industriële brouwerijen die hele hoge fermentatievaten gebruiken, is er heel wat stress, die je dan ook proeft. Dit is meer een zwembad voor de gist.” Wie niet beter weet, zou kunnen denken dat De Baets het over zijn kinderen heeft.

RECUPCAFÉ De nieuwe brouwinstallatie is 2,5 keer groter dan die in de oude brouwerij in Molenbeek. “Dat moet wel, want in Molenbeek brouwden

we eigenlijk de hele tijd, zeven dagen op zeven. Daar willen we van af.” Vandaag draait de brouwerij sowieso op vertraagd regime: de productie draait rond de 30 procent. En dan nog blijft de voorraad groeien. “We verkopen vandaag maar 15 tot 20 procent van het volume van voor de crisis.” De twintigkoppige ploeg – van wie de helft vrouwen – is vandaag dan ook grotendeels tijdelijk werkloos. “Zonder die regeling waren de boeken nu al dicht.” Meteen naast de brouwzaal ligt het café van de brouwerij, dat direct uitkijkt op de brouwinstallatie. De degustatieruimte, zoals ze officieel zal heten, is bijna volledig opgetrokken uit recupmaterialen. Zo geeft de vloer uit coffragehout de plek een warme en rustieke uitstraling. “Toen bleek dat we fors boven budget gingen, heeft een van onze ingenieurs zelf een voorlopig ontwerp gemaakt. Dat beviel zo goed dat we het gewoon behouden,” vertelt De Baets zichtbaar tevreden. Op het personeel na gebruikt vandaag niemand de bar. “Jammer ja, maar wat echt pijn doet, is dat de hele cafésector dicht blijft. Voor ons was die focus op cafés een fundamentele keuze: ze zijn de ziel van de stad, het is waar mensen elkaar ontmoeten, on est des amoureux des cafés. Nu zijn ze niet alleen dicht, het

de brouwer. “Iedereen verliest zwaar door de cafésluiting. Als dit nog lang duurt, zullen brouwerijen failliet gaan. We moeten goed beseffen dat op dat moment ook een hele brouwcultuur sterft. Want na de crisis zullen vooral de haaien nog geld hebben om in brouwerijen te investeren.”

KLANTEN MET GLIMLACH

is ook helemaal onduidelijk wanneer ze weer kunnen openen en hoe. Als de regels te streng zijn, zullen ze trouwens gewoon dicht blijven: een cafébaas die opent voor 20 procent van zijn normale aantal klanten, scheurt daar zijn broek aan.” Wat geldt voor Brasserie de la Senne is van toepassing op de hele ambachtelijke brouwsector, weet

“De ambachtelijke brouwers dreigen te verdwijnen” YVAN DE BAETS Brasserie de la Senne

Toch is het niet allemaal kommer en kwel in het brouwhuis aan de al even nieuwe Anna Bochdreef. “We hebben in allerijl een webshop opgezet,” legt De Baets uit. “Klanten kunnen hier elke dag bier afhalen en doen dat steeds vaker, met de glimlach bovendien. Dat houdt ons in leven, samen met de verkoop in winkels en de leveringen per fiets via BicyKlet.” En aangezien hier wel wat mensen voorbijlopen die op weg zijn naar het park van Thurn & Taxis, hebben we nu ook gekoeld bier.” In het verleden weigerde Brasserie de la Senne steevast om aan supermarkten te leveren, een principiële kwestie en een keuze voor het caféleven, “want in cafés worden revoluties beraamd”. Of de brouwerij de volgende maanden zal vasthouden aan die beslissing? “In de huidige omstandigheden zeg ik nooit meer nooit,” geeft De Baets toe. “Deze brouwerij, dat zijn ook twintig jobs. On ne va quand même pas se suicider.”

De nieuwe brouwinstallatie is 2,5 keer groter dan die in de oude brouwerij in Molenbeek.

BIÈRES ET MISÈRES Supposons que vous vouliez construire une nouvelle brasserie, mais que les coûts de construction explosent. Et alors que votre entreprise parvient juste à s’en sortir, la crise du coronavirus frappe là où ça fait mal : sur le secteur des cafés. C’est ce qui est arrivé à la Brasserie de la Senne, qui n’a déménagé que récemment à Tour & Taxis. La plus grande brasserie de Bruxelles a misé tout spécialement sur la livraison des cafés. « Ils représentent l’âme de la ville et nous sommes des amoureux des cafés », explique le brasseur Yvan De Baets. Aujourd’hui, la brasserie tourne au ralenti. Ceux qui le souhaitent peuvent venir chercher des bières sur place ou se faire livrer des caisses à vélo. Vous pouvez également emporter une bière fraîche à boire dans le parc voisin. De plus en plus de gens le font, mais ce n’est pas suffisant pour survivre. « Les cafés doivent rouvrir, sinon une partie de la tradition brassicole bruxelloise va mourir », prévient De Baets, qui ne parle pas seulement de sa propre brasserie. FR

BEERS AND TEARS Imagine for a moment that you want to build a new brewery, but the costs get completely out of hand. And even if the building were finally to be completed, the corona crisis hit you where it hurt the most: in the café sector. It happened to Brasserie de la Senne, which had only just moved to Thurn & Taxis. Brussels’ biggest brewery focused like no other on deliveries to cafés. “They are the soul of the city and we are des amoureux des cafés,” brewer Yvan De Baets explains. As a result of all this, the brewery’s production has been scaled down dramatically. It is still possible to collect beer on site, however, or have crates delivered by bicycle. It is also permitted to take a chilled beer to the nearby park. More and more people are doing that, but it is not enough for the brewery to survive. “If the cafés do not reopen, part of the Brussels brewing tradition will die,” De Baets warns, and he is not only talking about his own brewery. EN

20 MEI 2020

I 37

Nick Trachet

BRUSSELAAR DIE DE STAD EN DE WERELD CULINAIR ONTDEKT

Bobotie BRUZZ | NICK TRACHET

Reizen doe je met je ogen, met je neus en met je oren. Geuren en beelden van plekken waar je ooit bent geweest, blijven hangen in je hersenpan en duiken op een onbewaakt ogenblik weer op. Opgehokt zitten (en dat moeten we blijven doen, beste shopoholics) geeft mij meer reisherinneringen dan de ratrace. Ik krijg er honger van. Laten we dus op reis gaan aan ons fornuis. Een van de mooiste plekken die ik ooit mocht bezoeken, is Kaap de Goede Hoop. Ik ben er geweest om naar de visserij te kijken, maar natuurlijk ook naar alle andere lekkernijen van dit zuidelijkste stukje van Afrika. De Kaap is een schiereiland. Het is overigens niet het meest zuidelijke punt van het continent. Dat ligt een paar honderd kilometer verder naar het oosten: Kaap Agulhas. De grote stad ligt aan de noordkant. Langs de oostkant van het massief waar de Tafelberg deel van uitmaakt, liggen opmerkelijke plekken: Groot Constantia en Kirstenbos. Het eerste is een statig wijndomein. Hier werd de wijn verbouwd die Napoleon dronk tijdens zijn laatste levensjaren op Sint-Helena. Le vin de Constance had toen al een goede reputatie. In Kirstenbos, niet ver daarvandaan, huist de botanische tuin van Zuid-Afrika, steil tegen de helling van het massief. Hier zag ik voor het eerst een plantje rooibos en realiseerde ik mij pas dat rooibosthee geen thee is. In tegenstelling tot Meise, had de nationale plantentuin van Kirstenbos wel een memorabele horeca. Het is dáár dat ik voor het eerst bobotie heb gegeten. Bobotie, een fijne ovenschotel van gehakt, is de plat national van de Kaap. Tenzij dat snoekbraai zou zijn, gebarbecuede ‘snoek’, Thyrsites atun, een grote roofvis uit de zee. Iedereen wil er daar een van op de kolen (niets te maken met onze zoetwatersnoek, Esox lucius).

Waar bobotie vandaan komt, weet men niet meer, de naam dook al op in Nederland nog voor Jan van Riebeek de kaapkolonie stichtte. Het recept lijkt trouwens op iets dat Apicius al maakte in het oude Rome. Men wijst ook weleens naar het Maleise bobotok. Maar het recept is nu zo oud dat er heel veel variaties van bestaan. Het meest oorspronkelijke vond ik van de hand van Hilda Gerber, culinair

“Het recept lijkt trouwens op iets dat Apicius al maakte in het oude Rome”

journaliste uit Zuid-Afrika. Het dateert van 1949: verkruimel wat oud brood en week het in melk. Meng dat (licht uitgeknepen) met een halve kilo gehakt, 2 eieren, een heel fijn gesnipperde ajuin, 50 gram boter, 2 geperste looktenen en een lepeltje kerriepoeder. Vet een taartvorm (met hoge randen) rijkelijk in en stort het mengsel erin. Strijk glad en steek er hier en daar citroenbladeren in. Schuif in de oven bij 180 graden. Wanneer de bovenkant kleurt, haal je even de schotel uit de oven en begiet je de oppervlakte met een mengsel van twee eieren, geklopt met een halve kop melk en een lepeltje borrie (Afrikaans voor kurkumapoeder). Laat verder garen in de oven. Niet te heet, de schotel mag niet uitdrogen. ‘Moet altijd opgediend worden met rijst,’ schreef Gerber. Sommige auteurs noemen dit een Kaaps vleesbrood, en eigenlijk is het dat ook, maar dan in taartvorm. Latere eetschrijvers bakken het vlees eerst aan, ze zeggen dat bobotie van oorsprong wordt gemaakt met het gehakte vlees van een vorige maaltijd, meestal schapenvlees. Ook mengen ze er noten, amandelen en rozijnen door. Je kunt het sap van een appelsien gebruiken in het mengsel en de bovenkant versieren met schijfjes appelsien. En dan op het terras genieten tussen de doringboom (Acacia), de suikerbossies (Protea) en de vuurpijlen (Kniphofia). Smakelijk.

De hele reeks nalezen? BRUZZ.be/trachet 38

20 MEI 2020

www.sint-genesius-rode.be

DB619808H9

DB623070I9

OCMW ST-GENESIUS-RODE

Het Lokaal Bestuur

SINT-GENESIUS-RODE werft aan (m/v):

1 BELEIDSCOÖRDINATOR CLUSTER ZORG Takenpakket: de cluster Zorg (WZC De Groene Linde, LDC De Boomgaard, Assistentiewoningen en Thuisdiensten).

Vind een leuke job in jouw buurt.

het aanspreekpunt voor de directie van het Woonzorgcentrum, de verantwoordelijke van het LDC en het functie

Masterdiploma of gelijkgesteld diploma

de cluster “Zorg” en legt makkelijk contacten, …

1 BELEIDSCOÖRDINATOR CLUSTER PUBLIEKE RUIMTE EN LEVEN EN BELEVEN Takenpakket: tot het realiseren van de doelstellingen en de visie van het Lokaal Bestuur Sint-Genesius-Rode, rekening Je denkt mee na op strategisch niveau om deze cluster verder te ontwikkelen tot een professioneel geheel

regiotalent.be

Je maakt deel uit van het managementteam. functie

Masterdiploma of gelijkgesteld diploma Je kan communicatiemedia en ICT-

1 HOOFDDESKUNDIGE TECHNISCHE ZAKEN Takenpakket: Bachelordiploma of gelijkgesteld diploma Je straalt autoriteit uit zin, respect voor timing en afspraken te volgen

1 PREVENTIEADVISEUR Takenpakket: ergonomie, ...

Je verricht veelvuldige en Je maakt maanden jaarverslagen op Je werkt interne

Bachelordiploma of gelijkgesteld diploma adviseur niveau 2

Je neemt verant-

vaardigheden (luisteren, overleg plegen, afspraken maken, presenteren en adviseren) vaardigheden Je kan zowel zelfstandig als in team vlot en resultaatgericht functioneren Je kan vlot overweg met informaticapakketten Je werkt oplossingsgericht.

1 DESKUNDIGE PATRIMONIUM Takenpakket: Bachelordiploma of gelijkgesteld diploma

Je kan

voldoende assertief Je kan een visie ontwikkelen

1 DESKUNDIGE AANKOPEN Takenpakket: volgt dit op

Ieder zijn Europa. Ieder zijn verhaal. Je voldoet aan de taalwetgeving en slaagt in de selectieproeven (taal van de proef: Nederlands). Enkel de kandidaten die aan de aanwervingsvoorwaarden voldoen worden uitgenodigd voor deelname aan de selectieproeven. Extralegale voordelen: verzekering en voor de contractuele personeelsleden: 2de pensioenpijler. Bijkomende inlichtingen: personeel@sint-genesius-rode.be of 02 609 86 65. Interesse? College van Burgemeester en Schepenen, Dorpsstraat 46, 1640 Sint-Genesius-Rode en dit uiterlijk op 5 juni 2020 om 12 uur of via mail personeel@sint-genesius-rode.be. DB664289E0

Iedere stem telt. Want hoe meer je over de wereld weet, hoe groter die wordt. Daarom onderzoekt Knack alle kanten van een verhaal. Omdat de waarheid niet enkel in het midden ligt. Maar ook in de uitersten.

Helemaal mee. Helemaal Knack. DB662749D0

P LES PIERRERIES LAKEN

Enjoy spacious living just a stone’s throw from central Brussels.

How would you like to live in a peaceful oasis of green space, just a stone’s throw from the lively bustle of central Brussels? Les Pierreries in Brussels Laeken offers you the best of both worlds. We are building 82 new apartments, each with its own terrace as well as a large communal garden. Inside this clean, modern building is a new-build project that is positively bursting with life. Why not make this green oasis your new home?

1bedroom from €169.000 2 bedrooms from €228.000 (excludes purchasing costs)

Want to find out more? 02 654 28 19 | antonissen.com