Jaargang 90, oktober 2012
geloof
LEER EN LEVEN
GELOVEN IS JEZELF TOEVERTROUWEN AAN GOD
kerk
mens
maatschappij
DOOR VATICANUM II OP EEN HOOPGEVEND SPOOR
Van de redactie Voor de toekomst van ons verleden.
de Bonth van Hulten bv
Restauratie en herbestemming van monumenten is bij Nico de Bont in vertrouwde handen. Dat bewijzen de 90 restaurateurs elke dag weer. Ook bijvoorbeeld bij de herbestemming van de voormalige Petruskerk in Vught. Minutieus vakmanschap, voor de toekomst van ons verleden...
Postbus 115 - 5250 AC Vlijmen - Telefoon 073 - 5119022 E-mail bvh@volkerwessels.com - Website www.bonthvanhulten.nl
Bouw • Restauratie • Projectontwikkeling
Het thema van dit Bisdomblad is 'Leer en Leven' en als dit nummer
Voor sommige katholieken waren de ramen niet ver genoeg open-
verschijnt is het juist een week geleden dat we wereldwijd herdach-
gezet, terwijl weer anderen zich op de tocht voelden staan. In de
ten dat het tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) vijfig jaar geleden
kerk ging men op zoek naar de balans tussen leer en leven, een
werd geopend. Paus Johannes XXIII had drieëneenhalf jaar eerder
proces dat nog steeds gaande is.
opgeroepen tot deze grote kerkvergadering. De Heilige Vader vroeg de aanwezige kardinalen om 'aggiornamento', om de Kerk bij de dag
Mgr. Bluyssen, de enige nog levende deelnemer van het gehele
van vandaag te brengen. Paus Johannes mocht de sluiting ervan niet
concilie, zei onlangs in de Volkskrant dat er nog veel naar de geest
meemaken, hij overleed in 1963. Zijn oproep heeft vorm gekregen in
van het Vaticaans Concilie moet worden uitgevoerd. "Daarom is
zestien (dogmatische) constituties, decreten en verklaringen die ook
een derde Vaticaans Concilie volgens mij nog lang niet nodig".
na dit 'oecumenisch concilie' de basis zijn voor de leer van de Kerk. De maatschappij veranderde in menig opzicht echter sneller en vaak in een andere richting dan het kompas
Jaap van Eeden, hoofdredacteur
Fotograe: John Vos
van Vaticanum II aangegeven had.
Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V. Postbus 76, 5260 AB Vught Tel. 073-518 94 80, fax 073-518 94 90 www.nicodebont.nl
5
IN DIT NUMMER Van de redactie 3 Bisdomnieuws 4
Woord van de bisschop 5 Vaticanum II is onverminderd actueel 6 Mgr. Hendriks over de krachtlijnen van het oecumenisch concilie
Wilt u ook adverteren in het Bisdomblad?
Adv_98x126_H.Servatiuskerk_Appeltern.indd 1
Twaalf iconen op expeditie door het Jaar van het Geloof 8
01-12-11 13:43
Is het pachtbeheer van uw landbouwgronden up to date? Neem voor een gratis en vrijblijvende quick-scan van uw pachtbeheer contact op met ons kantoor. Postbus 455 5240 AL Rosmalen Hintham 117c Rosmalen
8
Zowel voor bedrijven, particulieren of kerkelijke organisaties kunnen wij u van dienst zijn bij: - het voeren van financiële administraties - het opmaken van jaarrekeningen - het doen van belastingaangiftes - het voeren van salarisadministraties
Europalaan 22
Telefoon : 073-7507000
5232 BC ‘s-Hertogenbosch
Fax : 073-7507049
Postbus 1611
uitgeverij@hmsmediaexploitatie.nl
5200 BR ‘s-Hertogenbosch
www.hmsmediaexploitatie.nl
www.rcoppens.nl • 073 – 644 15 08 Wilhelminastraat 1a • 5243 XA Rosmalen
2
Mgr Lescrauwaet: "Nog teveel mensen die de concilieteksten nooit gelezen hebben…"
Kerknieuws 13 Historische poster tweede Vaticaans concilie 16/17 Durven opvoeden 18
18 HMS Media Exploitatie
De Kerk is een Wereldkerk geworden 10 Homilie van bisschop Hurkmans bij de opening van het Jaar van het Geloof 14
T 073 641 33 12 F 073 643 03 98 I gloudemans.nl
beheer vastgoed – pacht – erfpacht – landgoederen – Natuurschoonwet 1928 cultureel erfgoed – verkoop – aankoop – taxatie – mediation – productierechten – subsidies
Neem contact op met:
Wijding van iconen rond de Christusmysteries in de kathedraal van Sint Jan
Symposium over de katholieke identiteit in het onderwijs
Heiligenrubriek: H. Willibrordus 20 Catecheserubriek: Missionair élan 22 Rozenkrans als middel van evangelisatie 24 Kinderen bidden voor kinderen krijgt vaste voet aan de grond
Liturgierubriek: Boete-act en Vredeswens 26
24
Maandlezing 28 Decreten en Personalia 29 Colofon/Liturgieschema 30 Agenda's van de bisschoppen 31 Bisdomblad oktober 2012
3
Van de redactie Voor de toekomst van ons verleden.
de Bonth van Hulten bv
Restauratie en herbestemming van monumenten is bij Nico de Bont in vertrouwde handen. Dat bewijzen de 90 restaurateurs elke dag weer. Ook bijvoorbeeld bij de herbestemming van de voormalige Petruskerk in Vught. Minutieus vakmanschap, voor de toekomst van ons verleden...
Postbus 115 - 5250 AC Vlijmen - Telefoon 073 - 5119022 E-mail bvh@volkerwessels.com - Website www.bonthvanhulten.nl
Bouw • Restauratie • Projectontwikkeling
Het thema van dit Bisdomblad is 'Leer en Leven' en als dit nummer
Voor sommige katholieken waren de ramen niet ver genoeg open-
verschijnt is het juist een week geleden dat we wereldwijd herdach-
gezet, terwijl weer anderen zich op de tocht voelden staan. In de
ten dat het tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) vijfig jaar geleden
kerk ging men op zoek naar de balans tussen leer en leven, een
werd geopend. Paus Johannes XXIII had drieëneenhalf jaar eerder
proces dat nog steeds gaande is.
opgeroepen tot deze grote kerkvergadering. De Heilige Vader vroeg de aanwezige kardinalen om 'aggiornamento', om de Kerk bij de dag
Mgr. Bluyssen, de enige nog levende deelnemer van het gehele
van vandaag te brengen. Paus Johannes mocht de sluiting ervan niet
concilie, zei onlangs in de Volkskrant dat er nog veel naar de geest
meemaken, hij overleed in 1963. Zijn oproep heeft vorm gekregen in
van het Vaticaans Concilie moet worden uitgevoerd. "Daarom is
zestien (dogmatische) constituties, decreten en verklaringen die ook
een derde Vaticaans Concilie volgens mij nog lang niet nodig".
na dit 'oecumenisch concilie' de basis zijn voor de leer van de Kerk. De maatschappij veranderde in menig opzicht echter sneller en vaak in een andere richting dan het kompas
Jaap van Eeden, hoofdredacteur
Fotograe: John Vos
van Vaticanum II aangegeven had.
Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V. Postbus 76, 5260 AB Vught Tel. 073-518 94 80, fax 073-518 94 90 www.nicodebont.nl
5
IN DIT NUMMER Van de redactie 3 Bisdomnieuws 4
Woord van de bisschop 5 Vaticanum II is onverminderd actueel 6 Mgr. Hendriks over de krachtlijnen van het oecumenisch concilie
Wilt u ook adverteren in het Bisdomblad?
Adv_98x126_H.Servatiuskerk_Appeltern.indd 1
Twaalf iconen op expeditie door het Jaar van het Geloof 8
01-12-11 13:43
Is het pachtbeheer van uw landbouwgronden up to date? Neem voor een gratis en vrijblijvende quick-scan van uw pachtbeheer contact op met ons kantoor. Postbus 455 5240 AL Rosmalen Hintham 117c Rosmalen
8
Zowel voor bedrijven, particulieren of kerkelijke organisaties kunnen wij u van dienst zijn bij: - het voeren van financiële administraties - het opmaken van jaarrekeningen - het doen van belastingaangiftes - het voeren van salarisadministraties
Europalaan 22
Telefoon : 073-7507000
5232 BC ‘s-Hertogenbosch
Fax : 073-7507049
Postbus 1611
uitgeverij@hmsmediaexploitatie.nl
5200 BR ‘s-Hertogenbosch
www.hmsmediaexploitatie.nl
www.rcoppens.nl • 073 – 644 15 08 Wilhelminastraat 1a • 5243 XA Rosmalen
2
Mgr Lescrauwaet: "Nog teveel mensen die de concilieteksten nooit gelezen hebben…"
Kerknieuws 13 Historische poster tweede Vaticaans concilie 16/17 Durven opvoeden 18
18 HMS Media Exploitatie
De Kerk is een Wereldkerk geworden 10 Homilie van bisschop Hurkmans bij de opening van het Jaar van het Geloof 14
T 073 641 33 12 F 073 643 03 98 I gloudemans.nl
beheer vastgoed – pacht – erfpacht – landgoederen – Natuurschoonwet 1928 cultureel erfgoed – verkoop – aankoop – taxatie – mediation – productierechten – subsidies
Neem contact op met:
Wijding van iconen rond de Christusmysteries in de kathedraal van Sint Jan
Symposium over de katholieke identiteit in het onderwijs
Heiligenrubriek: H. Willibrordus 20 Catecheserubriek: Missionair élan 22 Rozenkrans als middel van evangelisatie 24 Kinderen bidden voor kinderen krijgt vaste voet aan de grond
Liturgierubriek: Boete-act en Vredeswens 26
24
Maandlezing 28 Decreten en Personalia 29 Colofon/Liturgieschema 30 Agenda's van de bisschoppen 31 Bisdomblad oktober 2012
3
Drunen-Elshout en de Bernse Maasparochies fuseren tot één nieuwe parochie
etc.). Uiteindelijk heeft de projectgroep de naam ‘Parochie Wonderbare Moeder’ als eerste suggestie naar bisschop Hurkmans gestuurd. De bisschop heeft met deze suggestie ingestemd. Inmiddels is er een nieuw logo ontwikkeld met als symbolen de ‘M’ van Maria en Moeder, het kruis, het water en het duinzand. Op zondag 13 januari 2013 zal om 10.30 uur in de kerk van Elshout de openingsviering van de nieuwe parochie plaatsvinden. ...................................
Internationale conferentie rond liturgie en architectuur
Per 1 januari 2013 fuseren de Parochie Drunen-Elshout en de Bernse Maasparochies tot één nieuwe parochie. Tijdens twee goed bezochte informatieavonden werd de fusie toegelicht. Het proces heeft gevolgen voor de kerken in Heusden en Herpt.
Geloven is de weg
naar echt geluk
Wanneer ik jongeren het sacrament van het H. Vormsel toedien begint de plechtigheid met een indringende vraag: beloof je jezelf te verzetten tegen het kwaad en tegen het werk van de Boze? Iedereen van ons weet dat het “kwaad” in en om ons heen een fikse realiteit is, maar we hebben het er toch liever niet over. In de leer van de Kerk is heel de werkelijkheid van het leven van God en van de mens doordacht en zij is er op gericht om de gelovigen te laten kiezen voor de goede weg. De weg naar echt geluk.
te delen. Geloven vraagt om intellectuele doordenking van het geloof. Het geloof is absoluut zeker. Jezus staat hiervoor borg. Hij heeft als geen ander
Inmiddels is ook de naam van de Nieuwe Parochie bekend.
ons God doen kennen. “Wie mij ziet, ziet
Het samenvoegen van de Parochie Drunen-Elshout en de
de Vader.” In Jezus kennen we ook de volheid van de mens. Hij is verrezen.
Bernse Maasparochies is een ingrijpend proces. Over een aantal ‘hete hangijzers’ werd gesproken tijdens de informatie-
4
op Zijn uitnodiging om ons leven met Hem
Het is voor iedere gelovige niet makkelijk
geloof in een liefdevolle, genadige en
Het geloof is niet compleet als het zich
avonden in Heusden en Drunen. In totaal waren ca. 140 paro-
In de snel veranderende omstandigheden van de katholieke
om altijd voor het juiste te kiezen. De
barmhartige God geeft de mens kracht
niet uitdrukt in daden van liefde. Geloven
chianen aanwezig. Procesbegeleider Bart Jansen gaf namens
Kerk in Nederland vormt het gebruik en de (her)inrichting van
leer van de Kerk kan helder zijn, maar
om positief en krachtig in het leven te
is niet alleen iets van het denken, het
het Bisdom van ’s-Hertogenbosch uitleg over de toekomstvisie
de liturgische ruimte een cruciale uitdaging met het oog op een
het leven is soms heel weerbarstig. Er
staan. Laat ik in zeven punten iets nader
dient zich ook uit te drukken in daden.
‘Groeien in geloof, geloven in groei’. Mensen moeten letterlijk
nieuwe evangelisatie. Wat zijn de theologische grondslagen voor
zijn driften en hartstochten in ons aan
ingaan op het geloof.
nader tot elkaar komen. Daarvoor is het nodig dat geloofsplek-
het gebruik van de liturgische ruimte? Welke relatie bestaat er
het werk, die moeilijk te overwinnen of te
ken zich meer concentreren om versnippering tegen te gaan.
tussen kunst en liturgie en tussen architectuur en liturgie?
reguleren zijn. De Heilige Paulus schrijft
Het geloof is een geschenk van God.
naar God die tot ons spreekt in de
Aan de vicevoorzitters Wim Nijenhuis en Ton Gelens de moei-
Daarover gaat de internationale conferentie ‘Liturgy and Sacred
in dit verband: “ik wil het goede, maar
Inzake het geloof is de mens afhanke-
H. Schrift, maar ook door de schep-
lijke taak om aan te kondigen welke gevolgen deze visie zal
Space. Architecture for Divine Worship in the 21st Century’ dat
ik doe het kwade.” Iedere mens wordt
lijk van God. Maar God laat Zich aan de
ping en door de geschiedenis groeit ons
hebben voor de kerken in Herpt en Heusden. Op basis van
de Tiltenberg, het centrum voor kerkelijke vorming van het bis-
uitgedaagd om door het leven heen de
mens kennen. Hij openbaart Zich met
geloof. Een vertrouwelijke en biddende
kerkbezoek en financiële cijfers kunnen bestuur, pastores en
dom Haarlem-Amsterdam, houdt op 5 en 6 november. Sprekers
gewoonte om het goede te doen sterker
name in Jezus Christus. De mens kan
relatie met God zal het geloof doen
Bisdom niet anders dan tot de conclusie komen dat beide ker-
zijn onder meer Mgr. Guido Marini, ceremoniaris van Paus
te laten zijn dan het vervallen in het
zich openstellen voor God. Hem leren
groeien.
ken binnen nu en vijf jaar gesloten dienen te worden. Een ingrij-
Benedictus XVI, en theoloog Uwe Michael Lang.
kwaad. Vanuit ons geloof zouden wij in
kennen. Hij mag met God in gesprek gaan
pend besluit dat bij veel parochianen de nodige emotie opriep.
Het symposium is gericht op diverse doelgroepen. Tijdens dag
ons leven de deugden moeten ontwik-
en intens vragen om geloof.
Gelukkig kon pastoor Hedebouw de parochianen een hart
1 van het symposium staan de theologische en liturgische
kelen. Er zijn drie Goddelijke deugden:
onder de riem steken. Hij gaf aan om alle parochianen waar
grondslagen centraal; hiervoor zijn in het bijzonder docenten,
geloof, hoop en liefde. Daarnaast spre-
Het geloof is een bovennatuurlijke kracht.
het sterkst ervaren in de Eucharistie.
mogelijk pastoraal nabij te zijn en ook plaatselijk in te staan
priesters, diakens, seminaristen en andere studenten uitgeno-
ken we over vier kardinale deugden (het
Als mens hebben wij te doen met natuur-
Rond het altaar verenigen zich de aardse
voor een wekelijkse eucharistieviering. In het tweede gedeelte
digd. Tijdens dag 2 komt de concrete toepassing hiervan aan
woord kardinaal duidt op scharnier, daar
lijke krachten, maar er is méér. God
en de hemelse Kerk rond de troon van
van de avond was er ruimte voor de parochianen om te reage-
bod, een onderwerp voor met name degenen die met bouwza-
waar het om draait): voorzichtigheid,
schenkt ons de genade van het geloof.
het Lam.
ren en vragen te stellen.
ken en kerkelijke kunst bezig zijn, pastoors en parochiebesturen
rechtvaardigheid, dapperheid en matig-
Dit geloof is onmisbaar om het heil te
Per 1 januari 2013 heeft de nieuwe parochie ook een nieuwe
van kerken die heringericht moeten worden, maar ook anderen
heid. Door de deugden in ons leven sterk
ontvangen. In ons leven mogen wij groei-
Met deze situering van het geloof wens
naam. Om tot deze naam te komen is de procedure gevolgd
die in de pastoraal zijn aangesteld of in besturen zitten, om hen
te ontwikkelen krijgen wij een positieve
en in heiligheid om hierdoor na onze dood
ik u allen een vruchtbaar Jaar van het
zoals het Bisdom die voorstaat. Alle parochianen waren uit-
bewust te maken van de betekenis van de liturgische ruimte.
grondhouding. De Goddelijke deugd van
te leven bij God.
Geloof.
genodigd om een suggestie te doen voor een nieuwe paro-
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de
het geloof mag in het komende Jaar
chienaam. Er kwamen circa tachtig reacties binnen. Meer
Tiltenberg: sacredspace2012@tiltenberg.org. Voor het program-
van het Geloof centraal staan. Door
Het geloof is niet alleen iets van het
dan tien daarvan hadden als suggestie ‘Wonderbare Moeder’
ma zie de website www.sacredspace2012.nl
het geloof weten wij dat God ons gewild
gevoel. God vraagt van de mens om hele-
Mgr. A.L.M. Hurkmans
of een afgeleide daarvan (Moeder Maria, Maria, O.L. Vrouw,
...................................
heeft. Dat wij bestaan in Zijn liefde. Het
maal, ook met ons verstand, in te gaan
Bisschop van 's-Hertogenbosch
Bisdomblad oktober 2012
Het geloof kan groeien. Door te luisteren
Het geloof geeft ons in dit leven al een voorsmaak van de hemel. Dit kan men
Bisdomblad oktober 2012
5
Drunen-Elshout en de Bernse Maasparochies fuseren tot één nieuwe parochie
etc.). Uiteindelijk heeft de projectgroep de naam ‘Parochie Wonderbare Moeder’ als eerste suggestie naar bisschop Hurkmans gestuurd. De bisschop heeft met deze suggestie ingestemd. Inmiddels is er een nieuw logo ontwikkeld met als symbolen de ‘M’ van Maria en Moeder, het kruis, het water en het duinzand. Op zondag 13 januari 2013 zal om 10.30 uur in de kerk van Elshout de openingsviering van de nieuwe parochie plaatsvinden. ...................................
Internationale conferentie rond liturgie en architectuur
Per 1 januari 2013 fuseren de Parochie Drunen-Elshout en de Bernse Maasparochies tot één nieuwe parochie. Tijdens twee goed bezochte informatieavonden werd de fusie toegelicht. Het proces heeft gevolgen voor de kerken in Heusden en Herpt.
Geloven is de weg
naar echt geluk
Wanneer ik jongeren het sacrament van het H. Vormsel toedien begint de plechtigheid met een indringende vraag: beloof je jezelf te verzetten tegen het kwaad en tegen het werk van de Boze? Iedereen van ons weet dat het “kwaad” in en om ons heen een fikse realiteit is, maar we hebben het er toch liever niet over. In de leer van de Kerk is heel de werkelijkheid van het leven van God en van de mens doordacht en zij is er op gericht om de gelovigen te laten kiezen voor de goede weg. De weg naar echt geluk.
te delen. Geloven vraagt om intellectuele doordenking van het geloof. Het geloof is absoluut zeker. Jezus staat hiervoor borg. Hij heeft als geen ander
Inmiddels is ook de naam van de Nieuwe Parochie bekend.
ons God doen kennen. “Wie mij ziet, ziet
Het samenvoegen van de Parochie Drunen-Elshout en de
de Vader.” In Jezus kennen we ook de volheid van de mens. Hij is verrezen.
Bernse Maasparochies is een ingrijpend proces. Over een aantal ‘hete hangijzers’ werd gesproken tijdens de informatie-
4
op Zijn uitnodiging om ons leven met Hem
Het is voor iedere gelovige niet makkelijk
geloof in een liefdevolle, genadige en
Het geloof is niet compleet als het zich
avonden in Heusden en Drunen. In totaal waren ca. 140 paro-
In de snel veranderende omstandigheden van de katholieke
om altijd voor het juiste te kiezen. De
barmhartige God geeft de mens kracht
niet uitdrukt in daden van liefde. Geloven
chianen aanwezig. Procesbegeleider Bart Jansen gaf namens
Kerk in Nederland vormt het gebruik en de (her)inrichting van
leer van de Kerk kan helder zijn, maar
om positief en krachtig in het leven te
is niet alleen iets van het denken, het
het Bisdom van ’s-Hertogenbosch uitleg over de toekomstvisie
de liturgische ruimte een cruciale uitdaging met het oog op een
het leven is soms heel weerbarstig. Er
staan. Laat ik in zeven punten iets nader
dient zich ook uit te drukken in daden.
‘Groeien in geloof, geloven in groei’. Mensen moeten letterlijk
nieuwe evangelisatie. Wat zijn de theologische grondslagen voor
zijn driften en hartstochten in ons aan
ingaan op het geloof.
nader tot elkaar komen. Daarvoor is het nodig dat geloofsplek-
het gebruik van de liturgische ruimte? Welke relatie bestaat er
het werk, die moeilijk te overwinnen of te
ken zich meer concentreren om versnippering tegen te gaan.
tussen kunst en liturgie en tussen architectuur en liturgie?
reguleren zijn. De Heilige Paulus schrijft
Het geloof is een geschenk van God.
naar God die tot ons spreekt in de
Aan de vicevoorzitters Wim Nijenhuis en Ton Gelens de moei-
Daarover gaat de internationale conferentie ‘Liturgy and Sacred
in dit verband: “ik wil het goede, maar
Inzake het geloof is de mens afhanke-
H. Schrift, maar ook door de schep-
lijke taak om aan te kondigen welke gevolgen deze visie zal
Space. Architecture for Divine Worship in the 21st Century’ dat
ik doe het kwade.” Iedere mens wordt
lijk van God. Maar God laat Zich aan de
ping en door de geschiedenis groeit ons
hebben voor de kerken in Herpt en Heusden. Op basis van
de Tiltenberg, het centrum voor kerkelijke vorming van het bis-
uitgedaagd om door het leven heen de
mens kennen. Hij openbaart Zich met
geloof. Een vertrouwelijke en biddende
kerkbezoek en financiële cijfers kunnen bestuur, pastores en
dom Haarlem-Amsterdam, houdt op 5 en 6 november. Sprekers
gewoonte om het goede te doen sterker
name in Jezus Christus. De mens kan
relatie met God zal het geloof doen
Bisdom niet anders dan tot de conclusie komen dat beide ker-
zijn onder meer Mgr. Guido Marini, ceremoniaris van Paus
te laten zijn dan het vervallen in het
zich openstellen voor God. Hem leren
groeien.
ken binnen nu en vijf jaar gesloten dienen te worden. Een ingrij-
Benedictus XVI, en theoloog Uwe Michael Lang.
kwaad. Vanuit ons geloof zouden wij in
kennen. Hij mag met God in gesprek gaan
pend besluit dat bij veel parochianen de nodige emotie opriep.
Het symposium is gericht op diverse doelgroepen. Tijdens dag
ons leven de deugden moeten ontwik-
en intens vragen om geloof.
Gelukkig kon pastoor Hedebouw de parochianen een hart
1 van het symposium staan de theologische en liturgische
kelen. Er zijn drie Goddelijke deugden:
onder de riem steken. Hij gaf aan om alle parochianen waar
grondslagen centraal; hiervoor zijn in het bijzonder docenten,
geloof, hoop en liefde. Daarnaast spre-
Het geloof is een bovennatuurlijke kracht.
het sterkst ervaren in de Eucharistie.
mogelijk pastoraal nabij te zijn en ook plaatselijk in te staan
priesters, diakens, seminaristen en andere studenten uitgeno-
ken we over vier kardinale deugden (het
Als mens hebben wij te doen met natuur-
Rond het altaar verenigen zich de aardse
voor een wekelijkse eucharistieviering. In het tweede gedeelte
digd. Tijdens dag 2 komt de concrete toepassing hiervan aan
woord kardinaal duidt op scharnier, daar
lijke krachten, maar er is méér. God
en de hemelse Kerk rond de troon van
van de avond was er ruimte voor de parochianen om te reage-
bod, een onderwerp voor met name degenen die met bouwza-
waar het om draait): voorzichtigheid,
schenkt ons de genade van het geloof.
het Lam.
ren en vragen te stellen.
ken en kerkelijke kunst bezig zijn, pastoors en parochiebesturen
rechtvaardigheid, dapperheid en matig-
Dit geloof is onmisbaar om het heil te
Per 1 januari 2013 heeft de nieuwe parochie ook een nieuwe
van kerken die heringericht moeten worden, maar ook anderen
heid. Door de deugden in ons leven sterk
ontvangen. In ons leven mogen wij groei-
Met deze situering van het geloof wens
naam. Om tot deze naam te komen is de procedure gevolgd
die in de pastoraal zijn aangesteld of in besturen zitten, om hen
te ontwikkelen krijgen wij een positieve
en in heiligheid om hierdoor na onze dood
ik u allen een vruchtbaar Jaar van het
zoals het Bisdom die voorstaat. Alle parochianen waren uit-
bewust te maken van de betekenis van de liturgische ruimte.
grondhouding. De Goddelijke deugd van
te leven bij God.
Geloof.
genodigd om een suggestie te doen voor een nieuwe paro-
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de
het geloof mag in het komende Jaar
chienaam. Er kwamen circa tachtig reacties binnen. Meer
Tiltenberg: sacredspace2012@tiltenberg.org. Voor het program-
van het Geloof centraal staan. Door
Het geloof is niet alleen iets van het
dan tien daarvan hadden als suggestie ‘Wonderbare Moeder’
ma zie de website www.sacredspace2012.nl
het geloof weten wij dat God ons gewild
gevoel. God vraagt van de mens om hele-
Mgr. A.L.M. Hurkmans
of een afgeleide daarvan (Moeder Maria, Maria, O.L. Vrouw,
...................................
heeft. Dat wij bestaan in Zijn liefde. Het
maal, ook met ons verstand, in te gaan
Bisschop van 's-Hertogenbosch
Bisdomblad oktober 2012
Het geloof kan groeien. Door te luisteren
Het geloof geeft ons in dit leven al een voorsmaak van de hemel. Dit kan men
Bisdomblad oktober 2012
5
Het tweede Vaticaans concilie:
Vijftig jaar geleden begon het tweede Vaticaans oecumenisch concilie! Oudere lezers zullen zich nog wel herinneren dat dit een groot evenement was dat regelmatig de voorpagina’s van de kranten vulde. De start van het concilie bood dan ook een uniek schouwspel: ruim tweeduizend bisschoppen die over het Sint Pietersplein in een lange plechtige stoet de Sint Pieter binnentrokken, waar het concilie werd gehouden. Maar even afgezien van die ‘buitenkant’: wat was eigenlijk de betekenis van dat concilie? Aggiornamento Een oecumenisch concilie is een kerkvergadering voor de bisschoppen van de hele wereld en bedoeld om voor de verdere geschiedenis van de Kerk, dus voor altijd, van betekenis te zijn. De 78-jarige paus Johannes XXIII (1958-1963) had het concilie kort na zijn verkiezing tot paus aangekondigd, tot verrassing van bijna iedereen. Hij 6
Bisdomblad oktober 2012
had het als een ingeving van de heilige Geest ervaren om dit te doen en sprak van een ‘bij de tijd brengen’ van de Kerk: “aggiornamento”. Het katholieke geloof moest onveranderd blijven, maar de maatschappij was zeer veranderd. Nieuwe wegen waren nodig om de boodschap van het evangelie over te brengen, om de mensen van nu met Christus en de Kerk te verbinden.
blijvend actueel Tijdens het concilie werd paus Johannes opgevolgd door paus Paulus VI (19631978). Hij werd de paus van de dialoog: de Kerk moet in gesprek gaan met andere christenen, niet-christenen en niet-gelovigen. Om dat gesprek aan te kunnen gaan, is een degelijke vorming nodig in het katholieke geloof. Twee belangrijke Constituties Deze inspiratie van de beide pausen heeft grote invloed gehad op het concilie. In de jaren 1962-1965 kwamen de bisschoppen van de gehele wereld ieder jaar van oktober tot begin december in de Sint Pieter in Rome bijeen voor de vergaderingen van het concilie. Uit deze kerkvergadering zijn verschillende documenten voortgekomen, die richtinggevend zijn voor het kerkelijk leven. De voornaamste zijn de vier Constituties. Lumen gentium Van groot belang is de Constitutie over de Kerk (‘Lumen gentium’) waarin duidelijk wordt gemaakt dat niet alleen de bisschoppen en priesters de Kerk zijn, maar dat de Kerk een gemeenschap is van alle gelovigen waarbinnen de bisschoppen en priesters herders zijn als dienst aan de gemeenschap. Alle gelovigen hebben deel aan de zending van de Kerk, die de zending van Christus is, en allen zijn geroepen om heilig te worden. Het concilie heeft er veel aan bijgedragen dat gelovigen actief zijn geworden, bijvoorbeeld in bewegingen en nieuwe gemeenschappen.
Gaudium et spes Van groot belang is ook de pastorale constitutie Gaudium et spes, die over de Kerk in de wereld gaat. We vinden hier de visie van de Kerk op de mens en diens taak in de maatschappij. Deze constitutie geeft een samenvatting van de sociale leer van de Kerk, maar ook over huwelijk en gezin worden hier mooie en belangwekkende dingen gezegd. De constitutie rekent af met het idee dat het huwelijk een soort tweede keus is, voor wie niet celibatair kan blijven. Het huwelijk is iets goeds en moois in zichzelf, een sacrament, een gemeenschap van twee personen, man en vrouw, die een beeld is van het verbond tussen Christus en de Kerk. En de liturgie? Sommige lezers zullen nu denken: ik dacht dat het concilie de Mis heeft veranderd en de volkstaal heeft ingevoerd. Eigenlijk is dat niet helemaal waar. Het concilie heeft er veel belang aan gehecht dat alle gelovigen actief zouden deelnemen aan de viering van de Eucharistie, er innerlijk bij betrokken zouden zijn en dat er meer uit de heilige Schrift zou worden geput. Een ruimer gebruik van de volkstaal werd wel genoemd, maar nog niet was voorzien dat de hele Mis in de volkstaal zou zijn. Na het concilie is de vernieuwing van de liturgie begonnen. Nu wordt in de Mis veel meer uit de Bijbel gelezen dan voorheen en de antwoorden worden door allen gegeven. Ook doet de priester niet meer alles zelf, maar er zijn
lectoren en andere assistenten. Over dit alles gaat de Liturgie-Constitutie Sacrosanctum Concilium. Dialoog Een vierde Constitutie, Dei Verbum, gaat over de Goddelijke Openbaring, over Traditie, Schrift en leergezag. In de totstandkoming hiervan speelde een Nederlandse Bisschop een belangrijke rol: de Haarlemse Bisschop J. van Dodewaard. Daarnaast zijn er nog vele andere belangrijke documenten, te veel om hier te kunnen bespreken, zoals het decreet over de oecumene, Unitatis Redintegratio, en de verklaring over de grote godsdiensten, Nostra Aetate, waarin een nieuw hoofdstuk wordt geopend in de verhouding van de Kerk tot het Joodse volk. In al deze documenten speelt het kernbegrip ‘dialoog’ een belangrijke rol. Bij de herdenking van het tweede Vaticaans concilie wordt in Rome een bisschoppensynode gehouden. Die synode gaat over ‘nieuwe evangelisatie’. Want de vraag waarmee paus Johannes het concilie was begonnen: Hoe kunnen we Christus en de Kerk bij de mensen brengen en de mensen bij Christus en de Kerk, is onverminderd actueel.
+ J W.M. Hendriks hulpbisschop van Haarlem-Amsterdam
Bisdomblad oktober 2012
7
Het tweede Vaticaans concilie:
Vijftig jaar geleden begon het tweede Vaticaans oecumenisch concilie! Oudere lezers zullen zich nog wel herinneren dat dit een groot evenement was dat regelmatig de voorpagina’s van de kranten vulde. De start van het concilie bood dan ook een uniek schouwspel: ruim tweeduizend bisschoppen die over het Sint Pietersplein in een lange plechtige stoet de Sint Pieter binnentrokken, waar het concilie werd gehouden. Maar even afgezien van die ‘buitenkant’: wat was eigenlijk de betekenis van dat concilie? Aggiornamento Een oecumenisch concilie is een kerkvergadering voor de bisschoppen van de hele wereld en bedoeld om voor de verdere geschiedenis van de Kerk, dus voor altijd, van betekenis te zijn. De 78-jarige paus Johannes XXIII (1958-1963) had het concilie kort na zijn verkiezing tot paus aangekondigd, tot verrassing van bijna iedereen. Hij 6
Bisdomblad oktober 2012
had het als een ingeving van de heilige Geest ervaren om dit te doen en sprak van een ‘bij de tijd brengen’ van de Kerk: “aggiornamento”. Het katholieke geloof moest onveranderd blijven, maar de maatschappij was zeer veranderd. Nieuwe wegen waren nodig om de boodschap van het evangelie over te brengen, om de mensen van nu met Christus en de Kerk te verbinden.
blijvend actueel Tijdens het concilie werd paus Johannes opgevolgd door paus Paulus VI (19631978). Hij werd de paus van de dialoog: de Kerk moet in gesprek gaan met andere christenen, niet-christenen en niet-gelovigen. Om dat gesprek aan te kunnen gaan, is een degelijke vorming nodig in het katholieke geloof. Twee belangrijke Constituties Deze inspiratie van de beide pausen heeft grote invloed gehad op het concilie. In de jaren 1962-1965 kwamen de bisschoppen van de gehele wereld ieder jaar van oktober tot begin december in de Sint Pieter in Rome bijeen voor de vergaderingen van het concilie. Uit deze kerkvergadering zijn verschillende documenten voortgekomen, die richtinggevend zijn voor het kerkelijk leven. De voornaamste zijn de vier Constituties. Lumen gentium Van groot belang is de Constitutie over de Kerk (‘Lumen gentium’) waarin duidelijk wordt gemaakt dat niet alleen de bisschoppen en priesters de Kerk zijn, maar dat de Kerk een gemeenschap is van alle gelovigen waarbinnen de bisschoppen en priesters herders zijn als dienst aan de gemeenschap. Alle gelovigen hebben deel aan de zending van de Kerk, die de zending van Christus is, en allen zijn geroepen om heilig te worden. Het concilie heeft er veel aan bijgedragen dat gelovigen actief zijn geworden, bijvoorbeeld in bewegingen en nieuwe gemeenschappen.
Gaudium et spes Van groot belang is ook de pastorale constitutie Gaudium et spes, die over de Kerk in de wereld gaat. We vinden hier de visie van de Kerk op de mens en diens taak in de maatschappij. Deze constitutie geeft een samenvatting van de sociale leer van de Kerk, maar ook over huwelijk en gezin worden hier mooie en belangwekkende dingen gezegd. De constitutie rekent af met het idee dat het huwelijk een soort tweede keus is, voor wie niet celibatair kan blijven. Het huwelijk is iets goeds en moois in zichzelf, een sacrament, een gemeenschap van twee personen, man en vrouw, die een beeld is van het verbond tussen Christus en de Kerk. En de liturgie? Sommige lezers zullen nu denken: ik dacht dat het concilie de Mis heeft veranderd en de volkstaal heeft ingevoerd. Eigenlijk is dat niet helemaal waar. Het concilie heeft er veel belang aan gehecht dat alle gelovigen actief zouden deelnemen aan de viering van de Eucharistie, er innerlijk bij betrokken zouden zijn en dat er meer uit de heilige Schrift zou worden geput. Een ruimer gebruik van de volkstaal werd wel genoemd, maar nog niet was voorzien dat de hele Mis in de volkstaal zou zijn. Na het concilie is de vernieuwing van de liturgie begonnen. Nu wordt in de Mis veel meer uit de Bijbel gelezen dan voorheen en de antwoorden worden door allen gegeven. Ook doet de priester niet meer alles zelf, maar er zijn
lectoren en andere assistenten. Over dit alles gaat de Liturgie-Constitutie Sacrosanctum Concilium. Dialoog Een vierde Constitutie, Dei Verbum, gaat over de Goddelijke Openbaring, over Traditie, Schrift en leergezag. In de totstandkoming hiervan speelde een Nederlandse Bisschop een belangrijke rol: de Haarlemse Bisschop J. van Dodewaard. Daarnaast zijn er nog vele andere belangrijke documenten, te veel om hier te kunnen bespreken, zoals het decreet over de oecumene, Unitatis Redintegratio, en de verklaring over de grote godsdiensten, Nostra Aetate, waarin een nieuw hoofdstuk wordt geopend in de verhouding van de Kerk tot het Joodse volk. In al deze documenten speelt het kernbegrip ‘dialoog’ een belangrijke rol. Bij de herdenking van het tweede Vaticaans concilie wordt in Rome een bisschoppensynode gehouden. Die synode gaat over ‘nieuwe evangelisatie’. Want de vraag waarmee paus Johannes het concilie was begonnen: Hoe kunnen we Christus en de Kerk bij de mensen brengen en de mensen bij Christus en de Kerk, is onverminderd actueel.
+ J W.M. Hendriks hulpbisschop van Haarlem-Amsterdam
Bisdomblad oktober 2012
7
info Voor parochies is het ook mogelijk een van de iconen te 'adopteren', aan te schaffen (€500,per icoon, 50 x 60 cm). Heeft u interesse voor de tentoonstelling en/of icoon, dan kunt u contact opnemen met: Iconen-atelier Hüsstege, Zeelsterstraat 9, 5652 EA Eindhoven, tel. 040 842 36 52. Info: vormingscentrum@bisdomdenbosch.nl
Twaalf iconen op expeditie in Jaar van het Geloof Icoonschilder Geert Hüsstege maakte in het kader van het Jaar van het Geloof een serie van 12 iconen rond de zogeheten Christusmysteries. De iconen gaan in dit door de paus afgekondigde jaar als reizende tentoonstelling door het hele land. De opening van deze expeditie was op 30 september in de St. Janskathedraal van 's-Hertogenbosch. In een Grieks-katholieke viering werden de iconen gewijd. Daarmee werd door het Bossche bisdom een voorschot genomen op de opening van het Jaar van Geloof, dat feitelijk op 11 oktober begon, de dag waarop 50 jaar geleden het tweede Vaticaans concilie werd geopend.
Een beetje wennen was het wel: de viering van de liturgie was er een met 'bisschoppelijke assistentie', dat wil zeggen dat mgr. Hurkmans deze bijwoonde zonder zelf te celebreren. Bij aanvang van de viering werd de bisschop van achterin de kathedraal plechtig ingehaald, waarna hij, weliswaar op een bijzondere zetel, aan de viering tussen de overige gelovigen meedeed. De wijding van de iconen vond plaats voorafgaande aan de liturgie.
8
Bisdomblad oktober 2012
Voorganger pastoor Ton Sip besprenkelde de twaalf iconen, die rond het altaar waren geplaatst, met wijwater en de bisschop bekruiste ze met chrisma. Mysteries Iconenschilder Geert Hüsstege woont met zijn gezin in de Eindhovense wijk Strijp. Het maken van iconen is sinds een jaar of twintig een levensvervulling waarvoor hij, gesteund door zijn vrouw, met overgave leeft. Het initia-
tief van paus Benedictus om een Jaar van Geloof te houden bracht hem op het idee om een serie iconen over de Christusmysteries te maken, vanaf de aankondiging aan Maria tot aan de nederdaling van de heilige Geest. 'Het gaat er om dat mensen onderzoeken en ontdekken wie Christus is. Dat kan in een boek, maar ook met behulp van iconen'.
De Christusmysteries zijn: 1. De aankondiging van Christus 2. De geboorte van Christus 3. De opdracht van Christus in de tempel 4. De doop van Christus in de Jordaan 5. Christus op de bruiloft te Kana 6. De broodvermenigvuldiging door Christus 7. De verheerlijking van Christus op de berg Tabor 8. Het laatste Avondmaal van Christus 9. De kruisiging van Christus 10. De opstanding van Christus 11. De hemelvaart van Christus 12. De nederdaling van de Heilige Geest
Liefde voor het geloof De liefde voor het geloof bracht Hüsstege na een opleiding tot beeldenrestaurator in contact met de Norbertijnen in Postel waar hij aanvankelijk zijn noviciaat deed. De al gewekte interesse voor iconen werd daar verder gevoed. In De Sleutel, bisdomblad van Roermond, verwoordde hij het als volgt: “ In Postel kreeg ik van een Russisch orthodox priester les in het schilderen van iconen en leerde ik de achtergronden daarvan. Ik begon er min of meer aan uit belangstelling voor de (tempera)techniek maar gaandeweg werd ik geraakt door het hele ritueel dat bij het schilderen van een icoon komt kijken. De opbouw, de betekenis van iedere laag die wordt aangebracht, dat is me gaan boeien. Ik ben er niet meer van los gekomen. Het is gewoon de schoonheid van de icoon, in combinatie met mijn religieuze gevoel dat mij de waarheid van het oude gezegde deed inzien: Iconen en kerkmuziek dat zijn de hoogste vormen van kunst.. Omdat iconen een liturgische inhoud hebben, brengen ze hemel en aarde bij elkaar. Door de compositie, door de expressie van de afgebeelden, het kleurgebruik, de symboliek die in iedere schildering te ontwaren is... Voor mij is een icoon een plek van ontmoeting. Een ontmoeting met Christus. Door het gewijde karakter van een icoon en door wat zij verbeeldt, bewerkt het die ontmoeting.”
Schakel tussen God en de mensen Net als het Jaar van Geloof zelf is de iconenexpeditie bedoeld om op beeldende wijze te inspireren tot (hernieuwde) kennismaking met het christelijk geloof en tot geloofsverdieping. Een goed aantal parochies en kloosters heeft de reizende tentoonstelling al geboekt, maar er wordt nog gezocht naar parochies die belangstelling hebben om deze iconen tentoon te stellen in een parochiezaaltje of kerk. De iconen kunnen in de liturgie en catechese een belangrijke schakel vormen tussen God en mensen. In een folder wordt voor de bezoekers de achtergronden en de betekenis van de iconen en het mysterie van Christus uitgelegd. Deze wordt aan de parochies toegestuurd.
Jaap van Eeden
Bisdomblad oktober 2012
9
info Voor parochies is het ook mogelijk een van de iconen te 'adopteren', aan te schaffen (€500,per icoon, 50 x 60 cm). Heeft u interesse voor de tentoonstelling en/of icoon, dan kunt u contact opnemen met: Iconen-atelier Hüsstege, Zeelsterstraat 9, 5652 EA Eindhoven, tel. 040 842 36 52. Info: vormingscentrum@bisdomdenbosch.nl
Twaalf iconen op expeditie in Jaar van het Geloof Icoonschilder Geert Hüsstege maakte in het kader van het Jaar van het Geloof een serie van 12 iconen rond de zogeheten Christusmysteries. De iconen gaan in dit door de paus afgekondigde jaar als reizende tentoonstelling door het hele land. De opening van deze expeditie was op 30 september in de St. Janskathedraal van 's-Hertogenbosch. In een Grieks-katholieke viering werden de iconen gewijd. Daarmee werd door het Bossche bisdom een voorschot genomen op de opening van het Jaar van Geloof, dat feitelijk op 11 oktober begon, de dag waarop 50 jaar geleden het tweede Vaticaans concilie werd geopend.
Een beetje wennen was het wel: de viering van de liturgie was er een met 'bisschoppelijke assistentie', dat wil zeggen dat mgr. Hurkmans deze bijwoonde zonder zelf te celebreren. Bij aanvang van de viering werd de bisschop van achterin de kathedraal plechtig ingehaald, waarna hij, weliswaar op een bijzondere zetel, aan de viering tussen de overige gelovigen meedeed. De wijding van de iconen vond plaats voorafgaande aan de liturgie.
8
Bisdomblad oktober 2012
Voorganger pastoor Ton Sip besprenkelde de twaalf iconen, die rond het altaar waren geplaatst, met wijwater en de bisschop bekruiste ze met chrisma. Mysteries Iconenschilder Geert Hüsstege woont met zijn gezin in de Eindhovense wijk Strijp. Het maken van iconen is sinds een jaar of twintig een levensvervulling waarvoor hij, gesteund door zijn vrouw, met overgave leeft. Het initia-
tief van paus Benedictus om een Jaar van Geloof te houden bracht hem op het idee om een serie iconen over de Christusmysteries te maken, vanaf de aankondiging aan Maria tot aan de nederdaling van de heilige Geest. 'Het gaat er om dat mensen onderzoeken en ontdekken wie Christus is. Dat kan in een boek, maar ook met behulp van iconen'.
De Christusmysteries zijn: 1. De aankondiging van Christus 2. De geboorte van Christus 3. De opdracht van Christus in de tempel 4. De doop van Christus in de Jordaan 5. Christus op de bruiloft te Kana 6. De broodvermenigvuldiging door Christus 7. De verheerlijking van Christus op de berg Tabor 8. Het laatste Avondmaal van Christus 9. De kruisiging van Christus 10. De opstanding van Christus 11. De hemelvaart van Christus 12. De nederdaling van de Heilige Geest
Liefde voor het geloof De liefde voor het geloof bracht Hüsstege na een opleiding tot beeldenrestaurator in contact met de Norbertijnen in Postel waar hij aanvankelijk zijn noviciaat deed. De al gewekte interesse voor iconen werd daar verder gevoed. In De Sleutel, bisdomblad van Roermond, verwoordde hij het als volgt: “ In Postel kreeg ik van een Russisch orthodox priester les in het schilderen van iconen en leerde ik de achtergronden daarvan. Ik begon er min of meer aan uit belangstelling voor de (tempera)techniek maar gaandeweg werd ik geraakt door het hele ritueel dat bij het schilderen van een icoon komt kijken. De opbouw, de betekenis van iedere laag die wordt aangebracht, dat is me gaan boeien. Ik ben er niet meer van los gekomen. Het is gewoon de schoonheid van de icoon, in combinatie met mijn religieuze gevoel dat mij de waarheid van het oude gezegde deed inzien: Iconen en kerkmuziek dat zijn de hoogste vormen van kunst.. Omdat iconen een liturgische inhoud hebben, brengen ze hemel en aarde bij elkaar. Door de compositie, door de expressie van de afgebeelden, het kleurgebruik, de symboliek die in iedere schildering te ontwaren is... Voor mij is een icoon een plek van ontmoeting. Een ontmoeting met Christus. Door het gewijde karakter van een icoon en door wat zij verbeeldt, bewerkt het die ontmoeting.”
Schakel tussen God en de mensen Net als het Jaar van Geloof zelf is de iconenexpeditie bedoeld om op beeldende wijze te inspireren tot (hernieuwde) kennismaking met het christelijk geloof en tot geloofsverdieping. Een goed aantal parochies en kloosters heeft de reizende tentoonstelling al geboekt, maar er wordt nog gezocht naar parochies die belangstelling hebben om deze iconen tentoon te stellen in een parochiezaaltje of kerk. De iconen kunnen in de liturgie en catechese een belangrijke schakel vormen tussen God en mensen. In een folder wordt voor de bezoekers de achtergronden en de betekenis van de iconen en het mysterie van Christus uitgelegd. Deze wordt aan de parochies toegestuurd.
Jaap van Eeden
Bisdomblad oktober 2012
9
Door Vaticanum II op een hoopgevend spoor Bisschop Jozef Lescrauwaet was tien jaar priester toen het Tweede Vaticaans Concilie werd afgekondigd en als je vraagt hoe hij dat beleefde, vertelt hij “wat me zo door mijn hoofd gaat.” Hij hoorde bij degenen die er heel blij mee waren. Zijn interesse was vooral gericht op twee punten “waar ik zelf bij betrokken was: de liturgische vernieuwing en de oecumenische vernieuwing. De eerste door mijn thuisparochie en de tweede… mijn familie was niet katholiek.”
Tijdens het concilie was hij in Nederland. Hoe hij op de hoogte bleef van de zaken in Rome? “Ik las natuurlijk de kranten en in de perioden tussen de sessies consulteerden de bisschoppen theologen en zo wist ik wel wat er allemaal gebeurde. Die ontwikkeling was naar mijn mening heel positief. Dus toen het concilie eindigde in 1963, hoorde ik bij de hoopvolle mensen.” Wat overkomt je dan als priester die al tien jaar parochiewerk doet. Zo’n grote vergadering die allerlei besluiten neemt waar het kerkelijk leven in alle bisdommen en parochies door wordt beïnvloed, vraag je je dan niet af hoe je nadien nog zult functioneren? Beleef je dat dan ook emotioneel?
10 Bisdomblad oktober 2012
“De invloed van de sociologen en de psychologen is nogal sterk geweest na het concilie. Die horen er wel bij en we kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen” II die enorm veel voor het concilie heeft gedaan en deze paus die niets anders doet dan het concilie aan de man brengen. Ik voel me daar goed bij. Tegelijkertijd is er een proces aan de gang dat men noemt: het zelfstandig worden van de wereld, secularisering en individualisering. Die stroming doet zich nadrukkelijk in onze kerken gelden, ook buiten de katholieke kerk. De glans van het concilie is erdoor beschaduwd.” Hij voelt dat als een ontnuchtering? “Ik heb de aanloop meegemaakt met alle verwachtingen die we ervan hadden. Ik heb ook de ontnuchtering meegemaakt van het pastoraal concilie in Noordwijkerhout, toen we zagen welke de risico’s waren van het proces. De invloed van de sociologen en de psychologen is nogal sterk geweest na het concilie. Die horen er wel bij en we kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen.”
“Natuurlijk. Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren, kritische geluiden, die het enthousiasme remden. Dat was wel te accepteren. Het werd moeilijker dat toen het concilie de documenten nog moest publiceren, sommigen hun eigen mening daarover begonnen te ventileren. Zo van: dat zou het wel worden.”
Gehuwd priesterschap, de vrouw in het ambt en dergelijke? “Ja en particuliere vrijheden in de liturgie. De gelovigen moesten maar accepteren wat die priester bedacht. Dat heeft de sfeer beschadigd. Ik ben na het concilie in de Theologencommissie benoemd en heb altijd positief gevoeld wat op gang was gekomen. We hebben drie pausen gehad, Paulus VI, de eerste moderne paus, Johannes-Paulus
Er wordt ook gezegd dat paus Paulus VI na Johannes XXIII zoveel heeft teruggedraaid dat juist daardoor de glans beschaduwd is. “Die geruchten ken ik wel, maar je moet bedenken dat paus Johannes is gestorven in de eerste maanden van het concilie. Die heeft als oude man echt geen grote invloed gehad. Hij was ook geen theoloog. Hij voelde wel aan: er moet een sfeer komen van communicatie en een sfeer van vernieuwing. Aggiornamento. De ramen moesten
open. Dat heeft Johannes XXIII niet echt gedaan, ramen openzetten voor wat er maar binnen wilde vliegen. Hij heeft niet het huis afgebroken, maar opende het en toonde zich oecumenisch gastvrij. Maar let wel, het kan alleen gastvrij zijn als het een eigen identiteit heeft. De kerk heeft een dienst te bewijzen aan de wereld, maar ze moet niet wereld worden.” Het werd in de praktijk dus het concilie van Paulus VI. “De paus die het meeste gedaan heeft is Paulus VI. Hij wordt de eerste moderne paus genoemd, want hij begreep wat je moest doen om het geloof in de wereld te brengen. Hij is naar Jeruzalem gegaan, hij is naar India gegaan, Australië en dat was volkomen nieuw. Hij heeft ook de geregelde samenkomsten van bisschoppen in synodes georganiseerd. Die gaan nog steeds door. Vandaar dat ik denk dat hij de grootste conciliepaus is. Johannes-Paulus II heeft het concilie als bisschop meegemaakt en heeft zich de doorvoering van die besluiten als ideaal gesteld.” Dat heeft hij in zijn lange pontificaat met overtuiging gedaan, gezien zijn vele publicaties. En in al zijn encyclieken zijn citaten en verwijzingen van conciliedocumenten te vinden. “Ik geloof nog steeds dat de genade van het concilie, een grote genade voor de kerk is en het was een uniek gebeuren dat in die wereldgemeenschap van nationaliteiten en culturen, zo’n 2500
bisschoppen tot overeenstemming zijn gekomen en richting hebben bepaald. Het tweede is, zoals bij elke vernieuwing, dat de tegenstromingen zich nog heel lang doen gevoelen.” De conservatieve tegenstroming of die van mensen die te ver doorschieten? “Alle twee. In het begin was het vooral de conservatieve stroming, maar in de laatste 30 jaar is het veel particulier initiatief, privé ideetjes en het ventileren van alle mogelijke andere nieuwe dingen die helemaal niet in het concilie staan en ook nooit bedoeld zijn. Er zijn nog teveel mensen die de teksten van het concilie nooit gelezen hebben…” Van gewone gelovigen hoef je dat ook niet te verwachten… “Van kerkelijke functionarissen wel.” Priesterstudenten, worden die ermee vertrouwd gemaakt? “Ikzelf hoor bij degenen, en ik ben niet de enige, die heel bewust conciliedocumenten hebben binnengebracht in de opleiding. Maar vergeet niet, die concilieteksten hadden tijd nodig, minstens tien jaar, voordat ze vertaald en verspreid waren. Toen waren sommige acties al begonnen. Er was in sommige faculteiten ook vrije interpretatie gangbaar en daaruit blijkt dat er nogal verschil is tussen de universiteiten en de priesteropleiding. De manco’s zitten bij de leraren rond de kerk, die het concilie te weinig in zich hebben opgenomen en verinnerlijkt.
Bisdomblad oktober 2012
11
Door Vaticanum II op een hoopgevend spoor Bisschop Jozef Lescrauwaet was tien jaar priester toen het Tweede Vaticaans Concilie werd afgekondigd en als je vraagt hoe hij dat beleefde, vertelt hij “wat me zo door mijn hoofd gaat.” Hij hoorde bij degenen die er heel blij mee waren. Zijn interesse was vooral gericht op twee punten “waar ik zelf bij betrokken was: de liturgische vernieuwing en de oecumenische vernieuwing. De eerste door mijn thuisparochie en de tweede… mijn familie was niet katholiek.”
Tijdens het concilie was hij in Nederland. Hoe hij op de hoogte bleef van de zaken in Rome? “Ik las natuurlijk de kranten en in de perioden tussen de sessies consulteerden de bisschoppen theologen en zo wist ik wel wat er allemaal gebeurde. Die ontwikkeling was naar mijn mening heel positief. Dus toen het concilie eindigde in 1963, hoorde ik bij de hoopvolle mensen.” Wat overkomt je dan als priester die al tien jaar parochiewerk doet. Zo’n grote vergadering die allerlei besluiten neemt waar het kerkelijk leven in alle bisdommen en parochies door wordt beïnvloed, vraag je je dan niet af hoe je nadien nog zult functioneren? Beleef je dat dan ook emotioneel?
10 Bisdomblad oktober 2012
“De invloed van de sociologen en de psychologen is nogal sterk geweest na het concilie. Die horen er wel bij en we kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen” II die enorm veel voor het concilie heeft gedaan en deze paus die niets anders doet dan het concilie aan de man brengen. Ik voel me daar goed bij. Tegelijkertijd is er een proces aan de gang dat men noemt: het zelfstandig worden van de wereld, secularisering en individualisering. Die stroming doet zich nadrukkelijk in onze kerken gelden, ook buiten de katholieke kerk. De glans van het concilie is erdoor beschaduwd.” Hij voelt dat als een ontnuchtering? “Ik heb de aanloop meegemaakt met alle verwachtingen die we ervan hadden. Ik heb ook de ontnuchtering meegemaakt van het pastoraal concilie in Noordwijkerhout, toen we zagen welke de risico’s waren van het proces. De invloed van de sociologen en de psychologen is nogal sterk geweest na het concilie. Die horen er wel bij en we kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen.”
“Natuurlijk. Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren, kritische geluiden, die het enthousiasme remden. Dat was wel te accepteren. Het werd moeilijker dat toen het concilie de documenten nog moest publiceren, sommigen hun eigen mening daarover begonnen te ventileren. Zo van: dat zou het wel worden.”
Gehuwd priesterschap, de vrouw in het ambt en dergelijke? “Ja en particuliere vrijheden in de liturgie. De gelovigen moesten maar accepteren wat die priester bedacht. Dat heeft de sfeer beschadigd. Ik ben na het concilie in de Theologencommissie benoemd en heb altijd positief gevoeld wat op gang was gekomen. We hebben drie pausen gehad, Paulus VI, de eerste moderne paus, Johannes-Paulus
Er wordt ook gezegd dat paus Paulus VI na Johannes XXIII zoveel heeft teruggedraaid dat juist daardoor de glans beschaduwd is. “Die geruchten ken ik wel, maar je moet bedenken dat paus Johannes is gestorven in de eerste maanden van het concilie. Die heeft als oude man echt geen grote invloed gehad. Hij was ook geen theoloog. Hij voelde wel aan: er moet een sfeer komen van communicatie en een sfeer van vernieuwing. Aggiornamento. De ramen moesten
open. Dat heeft Johannes XXIII niet echt gedaan, ramen openzetten voor wat er maar binnen wilde vliegen. Hij heeft niet het huis afgebroken, maar opende het en toonde zich oecumenisch gastvrij. Maar let wel, het kan alleen gastvrij zijn als het een eigen identiteit heeft. De kerk heeft een dienst te bewijzen aan de wereld, maar ze moet niet wereld worden.” Het werd in de praktijk dus het concilie van Paulus VI. “De paus die het meeste gedaan heeft is Paulus VI. Hij wordt de eerste moderne paus genoemd, want hij begreep wat je moest doen om het geloof in de wereld te brengen. Hij is naar Jeruzalem gegaan, hij is naar India gegaan, Australië en dat was volkomen nieuw. Hij heeft ook de geregelde samenkomsten van bisschoppen in synodes georganiseerd. Die gaan nog steeds door. Vandaar dat ik denk dat hij de grootste conciliepaus is. Johannes-Paulus II heeft het concilie als bisschop meegemaakt en heeft zich de doorvoering van die besluiten als ideaal gesteld.” Dat heeft hij in zijn lange pontificaat met overtuiging gedaan, gezien zijn vele publicaties. En in al zijn encyclieken zijn citaten en verwijzingen van conciliedocumenten te vinden. “Ik geloof nog steeds dat de genade van het concilie, een grote genade voor de kerk is en het was een uniek gebeuren dat in die wereldgemeenschap van nationaliteiten en culturen, zo’n 2500
bisschoppen tot overeenstemming zijn gekomen en richting hebben bepaald. Het tweede is, zoals bij elke vernieuwing, dat de tegenstromingen zich nog heel lang doen gevoelen.” De conservatieve tegenstroming of die van mensen die te ver doorschieten? “Alle twee. In het begin was het vooral de conservatieve stroming, maar in de laatste 30 jaar is het veel particulier initiatief, privé ideetjes en het ventileren van alle mogelijke andere nieuwe dingen die helemaal niet in het concilie staan en ook nooit bedoeld zijn. Er zijn nog teveel mensen die de teksten van het concilie nooit gelezen hebben…” Van gewone gelovigen hoef je dat ook niet te verwachten… “Van kerkelijke functionarissen wel.” Priesterstudenten, worden die ermee vertrouwd gemaakt? “Ikzelf hoor bij degenen, en ik ben niet de enige, die heel bewust conciliedocumenten hebben binnengebracht in de opleiding. Maar vergeet niet, die concilieteksten hadden tijd nodig, minstens tien jaar, voordat ze vertaald en verspreid waren. Toen waren sommige acties al begonnen. Er was in sommige faculteiten ook vrije interpretatie gangbaar en daaruit blijkt dat er nogal verschil is tussen de universiteiten en de priesteropleiding. De manco’s zitten bij de leraren rond de kerk, die het concilie te weinig in zich hebben opgenomen en verinnerlijkt.
Bisdomblad oktober 2012
11
Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandel
“Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren die het enthousiasme remden. ”
Veel kerken in
Eerste jaarrapportage inzake seksueel misbruik van minderjarigen gepubliceerd
Nederland zijn voor
"We staan open voor kritiek en verbeteringen die nodig zijn. We
steden en dorpen beeld-
denken niet licht over hetgeen door misbruik in mensenlevens
bepalende gebouwen.
is gebeurd.” Dit schrijft mgr. Van den Hende in het voorwoord bij
Maar de meeste 'staan
de eerste jaarrapportage van de bisschoppen en hogere over-
maar te staan'. Alleen
sten inzake seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-
op zaterdagavond of
Katholieke Kerk.
zondagochtend is er wat te doen. Door de week
Mgr. Van den Hende is voorzitter van de landelijke Contact-
zijn ze potdicht. 'God is
groep, die werd ingericht door de Bisschoppenconferentie en
niet thuis' lijkt wel de
de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). Op verzoek
boodschap. Is dat niet
van de Bisschoppenconferentie en de KNR coördineerde de
een belangrijke reden
Contactgroep de totstandkoming van de jaarrapportage inzake
waarom mensen de kerk
seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke
de rug toekeren? Lopen
Kerk. De jaarlijkse rapportage van de bisschoppen en hogere
de kerken leeg omdat
oversten beoogt goed zicht te geven op de oprechte zorg van
ze weinig te bieden heb-
de Kerk voor slachtoffers en op de zorgvuldigheid in procedures
ben?
van erkenning en genoegdoening.
Vragen die voor parochies aanleiding zijn
Men doet wel wat pogingen voor wat je noemt de ‘éducation permanente’ van de clerus, maar dat gaat moeizaam. Omdat dwars door de kerk die andere crisis ging van de vrouw in het ambt en het celibaat, werd de animo van de priesters en de onderlinge solidariteit ook bedreigd.” Heeft u dat gevoeld? “Ja. Maar er is een nieuwe generatie priesters, die in de naconciliaire kerk zijn opgegroeid, voor wie de AchtMeibeweging en Mariënburgvereniging alleen maar verschijnselen zijn. Ons seminarie levert al vijfentwintig jaar nieuwe priesters af, Rolduc nog langer…” De gevolgen van Vaticanum II zijn legio. “Jazeker. De invloed van de oosterse bisschoppen en de missiebisschoppen bijvoorbeeld is heel groot geweest. De kerk is daardoor zijn Europese isolement kwijtgeraakt en geëvolueerd naar een wereldkerk. We zijn van kerk met Italiaanse pausen, gegroeid naar een kerk met niet-Italiaanse pausen, die in nagenoeg alle landen van de wereld 12 Bisdomblad oktober 2012
hun boodschap persoonlijk brengen. We hebben de landstaal met al zijn voordelen, maar de Latijnse poëzie zijn we kwijt. De leken hebben een groter aandeel in de kerk. Dat is een groot goed. Maar in sommige parochies zijn priesters in hun leven verburgerlijkt. In de tijd na het concilie verdwenen de klassieke theologieboeken. Ze werden vervangen door artikelen van docenten, die eigen interpretaties van het geloof gaven. Het concilie viel in ons land ongewild samen met het einde van de seminaries. Daarvoor in de plaats kwamen vijf faculteiten met zeer heterogene groepen van docenten. Zelfs de godsdienstlessen op scholen verdwenen net als de catechismus. Erg schadelijk was vooral dat priesters en kloosterlingen vaak teleurgesteld uittraden. Zij hadden andere uitkomsten verwacht.”
“Dat klopt. Ik ben het helemaal eens met de laatste twee pausen die het een kostbare tekst noemen, maar het is een verstandelijke tekst en voordat die omgezet is in vertelbare delen, smakelijk wordt, dan zijn we weer jaren verder. Op het ogenblik doet men wel wat, in Rome ook, maar je kunt een omvangrijk lichaam als een wereldkerk niet zomaar gedraaid krijgen. Aan de andere kant: we leven haastig en de media bespoedigen dat proces, maar wel onvolledig. Men komt dan ook gauw tot slogans, maar, alles bijeen, als je de kerk van nu vergelijkt met die van de 16e eeuw, de tijd van de reformatie, dan zitten we op een spoor dat hoopgevend is.”
“Het zijn moeilijke tijden voor iedereen die te maken heeft met het seksueel misbruik van minderjarigen. Dit realiseerden we
geweest de hand in eigen boezem te steken. Ze hebben goed
ons opnieuw heel sterk bij de presentatie van het Eindrapport
gekeken naar het gebedsleven in kloosters en nemen daar
van de Onderzoekscommissie door de heer Deetman. Allereerst
iets van mee in hun geloofspraktijk. Wat blijkt: vastgeroeste
voor slachtoffers, bij wie boosheid en verdriet sterk naar boven
geloofsgemeenschappen komen opeens los en bloeien op met
komen, soms na vele jaren te hebben gezwegen. Elke keer
het 'getijdengebed' dat eeuwenlang in kloosterlijke gemeen-
dat na maart 2010 nieuwe feiten rond misbruik bekend wer-
schappen wordt gekoesterd. En wat bijzonder is: ze sluiten
den, werden mensen die door het misbruik waren beschadigd
daarmee aan bij een oproep die de katholieke kerk een halve
gekwetst. En telkens ook als er zaken niet goed gaan in proces-
eeuw geleden al deed om dit het gebed van de hele kerk te
sen om te komen tot herstel en genoegdoening, doen oude
maken.
wonden pijn, wordt genezing bemoeilijkt,” schrijft de bisschop in
Over het 'getijdengebed in parochies' gaat de studiedag 'Van
zijn voorwoord bij de rapportage.
tijd tot tijd' op 10 november in de trappistenabdij Onze Lieve
We moeten onder ogen zien wat mensen van de Kerk kinde-
Vrouw van Koningshoeven in Berkel-Enschot. De abdij orga-
ren hebben aangedaan, aldus de bisschop, die ook ingaat op
niseert deze dag samen met de Tilburgse parochie Petrus en
de opdracht die medewerkers van de Rooms-Katholieke Kerk
Paulus. Voor meer informatie gaat u naar:
hebben. “De heer Deetman typeerde de werkzaamheden van
www.parochie-petrusenpaulus.nl
de Onderzoekscommissie tijdens de perspresentatie van het
...................................
eindrapport op 16 december 2011 als ‘triest en frustrerend werk, omdat de feiten niet ongedaan kunnen worden gemaakt.’ Deze emotie zien we ook bij onze medewerkers, die de zorg voor kinderen en slachtoffers van misbruik oprecht zijn toegedaan. (…) De trieste constatering dat de feiten niet ongedaan kunnen
Kees van Hasselt
worden gemaakt, tekent alle verbeteringen die we in onze organisatie doorvoerden en zullen doorvoeren. Maar ik hoop dat dit
Als je de decreten leest, moet je je door een boel kerkelijke mandarijnentaal worstelen. Haal je die ‘overbodigheden’ eruit, dan hou je minder dan de helft over, maar dat is wel de kern. Zou dat de toegankelijkheid – bijvoorbeeld voor priesters – niet verbeteren?
ons niet ontmoedigt om steeds het goede te doen met het oog op de slachtoffers, en steeds het goede te blijven kiezen om zo goed mogelijk recht te doen aan slachtoffers.” ...................................
Bisdomblad oktober 2012
13
Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandel
“Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren die het enthousiasme remden. ”
Veel kerken in
Eerste jaarrapportage inzake seksueel misbruik van minderjarigen gepubliceerd
Nederland zijn voor
"We staan open voor kritiek en verbeteringen die nodig zijn. We
steden en dorpen beeld-
denken niet licht over hetgeen door misbruik in mensenlevens
bepalende gebouwen.
is gebeurd.” Dit schrijft mgr. Van den Hende in het voorwoord bij
Maar de meeste 'staan
de eerste jaarrapportage van de bisschoppen en hogere over-
maar te staan'. Alleen
sten inzake seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-
op zaterdagavond of
Katholieke Kerk.
zondagochtend is er wat te doen. Door de week
Mgr. Van den Hende is voorzitter van de landelijke Contact-
zijn ze potdicht. 'God is
groep, die werd ingericht door de Bisschoppenconferentie en
niet thuis' lijkt wel de
de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). Op verzoek
boodschap. Is dat niet
van de Bisschoppenconferentie en de KNR coördineerde de
een belangrijke reden
Contactgroep de totstandkoming van de jaarrapportage inzake
waarom mensen de kerk
seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke
de rug toekeren? Lopen
Kerk. De jaarlijkse rapportage van de bisschoppen en hogere
de kerken leeg omdat
oversten beoogt goed zicht te geven op de oprechte zorg van
ze weinig te bieden heb-
de Kerk voor slachtoffers en op de zorgvuldigheid in procedures
ben?
van erkenning en genoegdoening.
Vragen die voor parochies aanleiding zijn
Men doet wel wat pogingen voor wat je noemt de ‘éducation permanente’ van de clerus, maar dat gaat moeizaam. Omdat dwars door de kerk die andere crisis ging van de vrouw in het ambt en het celibaat, werd de animo van de priesters en de onderlinge solidariteit ook bedreigd.” Heeft u dat gevoeld? “Ja. Maar er is een nieuwe generatie priesters, die in de naconciliaire kerk zijn opgegroeid, voor wie de AchtMeibeweging en Mariënburgvereniging alleen maar verschijnselen zijn. Ons seminarie levert al vijfentwintig jaar nieuwe priesters af, Rolduc nog langer…” De gevolgen van Vaticanum II zijn legio. “Jazeker. De invloed van de oosterse bisschoppen en de missiebisschoppen bijvoorbeeld is heel groot geweest. De kerk is daardoor zijn Europese isolement kwijtgeraakt en geëvolueerd naar een wereldkerk. We zijn van kerk met Italiaanse pausen, gegroeid naar een kerk met niet-Italiaanse pausen, die in nagenoeg alle landen van de wereld 12 Bisdomblad oktober 2012
hun boodschap persoonlijk brengen. We hebben de landstaal met al zijn voordelen, maar de Latijnse poëzie zijn we kwijt. De leken hebben een groter aandeel in de kerk. Dat is een groot goed. Maar in sommige parochies zijn priesters in hun leven verburgerlijkt. In de tijd na het concilie verdwenen de klassieke theologieboeken. Ze werden vervangen door artikelen van docenten, die eigen interpretaties van het geloof gaven. Het concilie viel in ons land ongewild samen met het einde van de seminaries. Daarvoor in de plaats kwamen vijf faculteiten met zeer heterogene groepen van docenten. Zelfs de godsdienstlessen op scholen verdwenen net als de catechismus. Erg schadelijk was vooral dat priesters en kloosterlingen vaak teleurgesteld uittraden. Zij hadden andere uitkomsten verwacht.”
“Dat klopt. Ik ben het helemaal eens met de laatste twee pausen die het een kostbare tekst noemen, maar het is een verstandelijke tekst en voordat die omgezet is in vertelbare delen, smakelijk wordt, dan zijn we weer jaren verder. Op het ogenblik doet men wel wat, in Rome ook, maar je kunt een omvangrijk lichaam als een wereldkerk niet zomaar gedraaid krijgen. Aan de andere kant: we leven haastig en de media bespoedigen dat proces, maar wel onvolledig. Men komt dan ook gauw tot slogans, maar, alles bijeen, als je de kerk van nu vergelijkt met die van de 16e eeuw, de tijd van de reformatie, dan zitten we op een spoor dat hoopgevend is.”
“Het zijn moeilijke tijden voor iedereen die te maken heeft met het seksueel misbruik van minderjarigen. Dit realiseerden we
geweest de hand in eigen boezem te steken. Ze hebben goed
ons opnieuw heel sterk bij de presentatie van het Eindrapport
gekeken naar het gebedsleven in kloosters en nemen daar
van de Onderzoekscommissie door de heer Deetman. Allereerst
iets van mee in hun geloofspraktijk. Wat blijkt: vastgeroeste
voor slachtoffers, bij wie boosheid en verdriet sterk naar boven
geloofsgemeenschappen komen opeens los en bloeien op met
komen, soms na vele jaren te hebben gezwegen. Elke keer
het 'getijdengebed' dat eeuwenlang in kloosterlijke gemeen-
dat na maart 2010 nieuwe feiten rond misbruik bekend wer-
schappen wordt gekoesterd. En wat bijzonder is: ze sluiten
den, werden mensen die door het misbruik waren beschadigd
daarmee aan bij een oproep die de katholieke kerk een halve
gekwetst. En telkens ook als er zaken niet goed gaan in proces-
eeuw geleden al deed om dit het gebed van de hele kerk te
sen om te komen tot herstel en genoegdoening, doen oude
maken.
wonden pijn, wordt genezing bemoeilijkt,” schrijft de bisschop in
Over het 'getijdengebed in parochies' gaat de studiedag 'Van
zijn voorwoord bij de rapportage.
tijd tot tijd' op 10 november in de trappistenabdij Onze Lieve
We moeten onder ogen zien wat mensen van de Kerk kinde-
Vrouw van Koningshoeven in Berkel-Enschot. De abdij orga-
ren hebben aangedaan, aldus de bisschop, die ook ingaat op
niseert deze dag samen met de Tilburgse parochie Petrus en
de opdracht die medewerkers van de Rooms-Katholieke Kerk
Paulus. Voor meer informatie gaat u naar:
hebben. “De heer Deetman typeerde de werkzaamheden van
www.parochie-petrusenpaulus.nl
de Onderzoekscommissie tijdens de perspresentatie van het
...................................
eindrapport op 16 december 2011 als ‘triest en frustrerend werk, omdat de feiten niet ongedaan kunnen worden gemaakt.’ Deze emotie zien we ook bij onze medewerkers, die de zorg voor kinderen en slachtoffers van misbruik oprecht zijn toegedaan. (…) De trieste constatering dat de feiten niet ongedaan kunnen
Kees van Hasselt
worden gemaakt, tekent alle verbeteringen die we in onze organisatie doorvoerden en zullen doorvoeren. Maar ik hoop dat dit
Als je de decreten leest, moet je je door een boel kerkelijke mandarijnentaal worstelen. Haal je die ‘overbodigheden’ eruit, dan hou je minder dan de helft over, maar dat is wel de kern. Zou dat de toegankelijkheid – bijvoorbeeld voor priesters – niet verbeteren?
ons niet ontmoedigt om steeds het goede te doen met het oog op de slachtoffers, en steeds het goede te blijven kiezen om zo goed mogelijk recht te doen aan slachtoffers.” ...................................
Bisdomblad oktober 2012
13
Geloven is jezelf toevertrouwen aan God
Homilie bij de opening van het Jaar van het Geloof, 11 oktober 2012
Broeders en zusters, Geloven is je aan God toevertrouwen Het Jaar van het Geloof, dat Paus Benedictus XVI heeft uitgeroepen om te vieren dat vijftig jaar geleden het Tweede Vaticaans Concilie is geopend, zou voor ieder van u van groot voordeel kunnen zijn. U en ik, wij zouden in deze tijd van groeiende ontkerkelijking gediend zijn met standvastig vertrouwen in God. Geloof gaat immers over méér dan onbegrijpelijke zaken voor waar aannemen, omdat zij in het Oude Testament staan of omdat Jezus of de Kerk ze leren. Geloof wil niet op de eerste plaats losstaande, hoog intellectuele informatie aanbieden. In het geloof komt het er op aan om in een intieme verbondenheid met God te leven. God nodigt u uit u aan Hem toe te vertrouwen. Hij wil, om u heilig te maken, met u optrekken. Jezelf toevertrouwen aan God, dat is geloven.
Wereldwijd is op donderdag 11 oktober in bisdommen en parochies het Jaar van het Geloof geopend en gevierd dat precies vijftig jaar geleden het tweede oecumenisch concilie van start ging. In ons bisdom gebeurde dat met een pontificale eucharistieviering op het hoogkoor in de kathedraal van Sint-Jan, waaraan een kleine honderdvijftig diocesane gelovigen en priesters deelnamen. Na afloop van de viering was er in het Sint-Janscentrum een lezing door professor Marc Steen. Op deze pagina's leest u de integrale tekst van de preek van de bisschop tijdens de openingsviering. 14 Bisdomblad oktober 2012
De mens geschapen naar Gods beeld. Ieder van u, broeders en zusters, is naar het beeld van God geschapen. De mens is - vanuit zijn geschapen zijn - geroepen in volle wederkerigheid te leven met God. Zo is de mens. Toch is vanaf het begin de mens al tegendraads. We herinneren ons de zondeval van Adam en Eva, de broedermoord van Kaïn, het verderf van de mensen rondom Noach en de trots van de mensen bij het bouwen van de toren van Babel. Door de zonde is de wederkerigheid tussen God en de mens verstoord. En toch ligt in de liefdevolle band tussen God en mens, zijn levensvervulling. God blijft trouw aan de mens. Hij is barmhartig. Hij houdt niet op de zonden te vergeven. Hij wil de mensheid herscheppen. In de verrijzenis van Jezus zien we wat God aan de mens wil geven. Broeders en zusters, het Tweede Vaticaans Concilie onderricht ons in het document Dei Verbum over hoe God zich aan de mens heeft laten kennen. Dit conciliedocument legt uit hoe wij de Heilige Schrift in onze tijd kunnen verstaan. Het gaat om ons heil. Dat is Gods doel. Toen de volheid van de tijd was aangebroken zond God Jezus Christus zijn Zoon om in Hem alles te herscheppen. Het Conciliedocument Lumen Gentium begint met de mooie zin: 'Christus is het licht van de volkeren'. In Hem is er hoop voor
alle mensen. Van het leven van Jezus weten wij veel. Al meer dan 2000 jaar gaan mensen terug naar Hem en trachten in Hem inzicht te krijgen in God. Op de eerste plaats is God voor ons een Vader. Jezus noemde Hem met een koosnaam: Abba. God is ook Schepper. Uit zijn liefde komt alles voort. Al van voor de oerknal. Iedere mens is door Zijn liefde in het bestaan geroepen. Jezus laat in de mens het beeld van God opnieuw stralen. Door zieken te genezen, door lammen te laten lopen, door doden op te wekken. Jezus vormt door zijn liefde de mens om. Op het kruis doorbreekt Hij de Macht van het kwaad. Op het kruis overwint Hij de dood. In de verrijzenis van Jezus zien wij wat God aan de mens wil geven. Na de verrijzenis komt de Heilige Geest over de apostelen en over de 150 eerste gelovigen die samen het begin vormen van de Kerk. Zij trokken met elkaar op, met Jezus in hun midden. Hij was er als zij samen in gebed waren. Hij was er als zij samen het brood braken in een of ander huis. Daar vierden zij de verlossing door het kruisoffer en de verrijzenis in geloof onder tekenen in het Allerheiligst sacrament tegenwoordig te stellen. Hij was er als zij hun geloof beleden en verkondigden. Hij was er als zij de armsten in hun midden hielpen. Vanaf het begin trok Jezus, tegenwoordiggesteld door de apostelen, op met het volk van God. Een volk dat haar kracht vond in haar geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest. Heiligen; getuigen van geloof in hun eigen tijd. Broeders en zusters een lange stoet van heiligen laat in onze kerkgeschiedenis zien wat een mens vermag als hij gelooft in de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Maria, Johannes de Doper en de Apostelen. Martelaren als Ignatius van Antiochië en Laurentius. Kerkvaders als Chrisostomus en Augustinus. Ordestichters als Benedictus, Franciscus, Norbertus, Ignatius van Loyola en Don Bosco. Moderne heiligen als Theresia van Lisieux, de Pastoor van Ars, Moeder Teresa en paus Johannes Paulus II. Zij allen verstonden de tekenen van de tijd en waren één met Christus in de Kerk.
opnieuw in het centrum. Het zocht naar de vitale bronnen van de Kerk van de toekomst in de jonge Kerk van de Kerkvaders. U en ik, wij worden geconfronteerd met een zich steeds verder seculariserende wereld. Wij moeten daar niet uit willen weglopen. Wij dienen ons sterk te maken door, met de bronnen van het Concilie, de moeilijkheden van deze tijd te weerstaan en in de wereld van nu te getuigen van ons geloof. Er zijn tal van moeilijkheden. De Kerk is in onze streken wordt kleiner, kerkgebouwen moeten we afstoten. Het wordt moeilijker en moeilijker om het geloof door te geven aan komende generaties. Het zich gedragen naar het geloof, in het huwelijk, in het celibaat, in de politiek, staat meer en meer op gespannen voet met wat er nu leeft in de samenleving. Nu komt het er op aan om wel of niet te geloven: jezelf toevertrouwen aan God. Met Hem de weg gaan. Wanneer u gelooft, belijdt dan openlijk dit geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest. God zal voor je zorgen. Hij zal je leven geven. Belijd je geloof in de Kerk. Blijf niet alleen. Participeer, zoals het Concilie dit vraagt, in het kerkelijk leven. De Eucharistie is de bron en het hoogtepunt van het kerkelijk leven. Wees er bij, iedere zondag. Verdiep je in de Liturgie, in de H. Schrift en vergeet nooit de armen te dienen. Geloven dient zich te uiten in daden. Het Jaar van het Geloof: je toevertrouwen aan God. Broeders en zusters laten we een heel jaar nemen om ons er in te oefenen om blij, van harte, het geloof te belijden en er naar te leven. Het is een persoonlijke uitdaging voor ieder van u. Van ieder van u wordt gevraagd te belijden: Ik geloof. Het gaat om een persoonlijke roeping tot heilig worden. Het gaat in het geloof niet om minder dan dat. Moge het Jaar van het Geloof velen de vreugde van het geloof teruggeven. Laten we daar voor bidden. Amen.
+ A.L.M. Hurkmans Bisschop van ’s-Hertogenbosch
Geloven anno 2012 Vandaag staat iedere gelovige afzonderlijk voor een grote uitdaging. Het Tweede Vaticaans Concilie heeft dit al voorzien. Dit Concilie was bedoeld om de Kerk bij de tijd te brengen, een weg van herbronning. Het stelde de Heilige Schrift weer Bisdomblad oktober 2012
15
Geloven is jezelf toevertrouwen aan God
Homilie bij de opening van het Jaar van het Geloof, 11 oktober 2012
Broeders en zusters, Geloven is je aan God toevertrouwen Het Jaar van het Geloof, dat Paus Benedictus XVI heeft uitgeroepen om te vieren dat vijftig jaar geleden het Tweede Vaticaans Concilie is geopend, zou voor ieder van u van groot voordeel kunnen zijn. U en ik, wij zouden in deze tijd van groeiende ontkerkelijking gediend zijn met standvastig vertrouwen in God. Geloof gaat immers over méér dan onbegrijpelijke zaken voor waar aannemen, omdat zij in het Oude Testament staan of omdat Jezus of de Kerk ze leren. Geloof wil niet op de eerste plaats losstaande, hoog intellectuele informatie aanbieden. In het geloof komt het er op aan om in een intieme verbondenheid met God te leven. God nodigt u uit u aan Hem toe te vertrouwen. Hij wil, om u heilig te maken, met u optrekken. Jezelf toevertrouwen aan God, dat is geloven.
Wereldwijd is op donderdag 11 oktober in bisdommen en parochies het Jaar van het Geloof geopend en gevierd dat precies vijftig jaar geleden het tweede oecumenisch concilie van start ging. In ons bisdom gebeurde dat met een pontificale eucharistieviering op het hoogkoor in de kathedraal van Sint-Jan, waaraan een kleine honderdvijftig diocesane gelovigen en priesters deelnamen. Na afloop van de viering was er in het Sint-Janscentrum een lezing door professor Marc Steen. Op deze pagina's leest u de integrale tekst van de preek van de bisschop tijdens de openingsviering. 14 Bisdomblad oktober 2012
De mens geschapen naar Gods beeld. Ieder van u, broeders en zusters, is naar het beeld van God geschapen. De mens is - vanuit zijn geschapen zijn - geroepen in volle wederkerigheid te leven met God. Zo is de mens. Toch is vanaf het begin de mens al tegendraads. We herinneren ons de zondeval van Adam en Eva, de broedermoord van Kaïn, het verderf van de mensen rondom Noach en de trots van de mensen bij het bouwen van de toren van Babel. Door de zonde is de wederkerigheid tussen God en de mens verstoord. En toch ligt in de liefdevolle band tussen God en mens, zijn levensvervulling. God blijft trouw aan de mens. Hij is barmhartig. Hij houdt niet op de zonden te vergeven. Hij wil de mensheid herscheppen. In de verrijzenis van Jezus zien we wat God aan de mens wil geven. Broeders en zusters, het Tweede Vaticaans Concilie onderricht ons in het document Dei Verbum over hoe God zich aan de mens heeft laten kennen. Dit conciliedocument legt uit hoe wij de Heilige Schrift in onze tijd kunnen verstaan. Het gaat om ons heil. Dat is Gods doel. Toen de volheid van de tijd was aangebroken zond God Jezus Christus zijn Zoon om in Hem alles te herscheppen. Het Conciliedocument Lumen Gentium begint met de mooie zin: 'Christus is het licht van de volkeren'. In Hem is er hoop voor
alle mensen. Van het leven van Jezus weten wij veel. Al meer dan 2000 jaar gaan mensen terug naar Hem en trachten in Hem inzicht te krijgen in God. Op de eerste plaats is God voor ons een Vader. Jezus noemde Hem met een koosnaam: Abba. God is ook Schepper. Uit zijn liefde komt alles voort. Al van voor de oerknal. Iedere mens is door Zijn liefde in het bestaan geroepen. Jezus laat in de mens het beeld van God opnieuw stralen. Door zieken te genezen, door lammen te laten lopen, door doden op te wekken. Jezus vormt door zijn liefde de mens om. Op het kruis doorbreekt Hij de Macht van het kwaad. Op het kruis overwint Hij de dood. In de verrijzenis van Jezus zien wij wat God aan de mens wil geven. Na de verrijzenis komt de Heilige Geest over de apostelen en over de 150 eerste gelovigen die samen het begin vormen van de Kerk. Zij trokken met elkaar op, met Jezus in hun midden. Hij was er als zij samen in gebed waren. Hij was er als zij samen het brood braken in een of ander huis. Daar vierden zij de verlossing door het kruisoffer en de verrijzenis in geloof onder tekenen in het Allerheiligst sacrament tegenwoordig te stellen. Hij was er als zij hun geloof beleden en verkondigden. Hij was er als zij de armsten in hun midden hielpen. Vanaf het begin trok Jezus, tegenwoordiggesteld door de apostelen, op met het volk van God. Een volk dat haar kracht vond in haar geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest. Heiligen; getuigen van geloof in hun eigen tijd. Broeders en zusters een lange stoet van heiligen laat in onze kerkgeschiedenis zien wat een mens vermag als hij gelooft in de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Maria, Johannes de Doper en de Apostelen. Martelaren als Ignatius van Antiochië en Laurentius. Kerkvaders als Chrisostomus en Augustinus. Ordestichters als Benedictus, Franciscus, Norbertus, Ignatius van Loyola en Don Bosco. Moderne heiligen als Theresia van Lisieux, de Pastoor van Ars, Moeder Teresa en paus Johannes Paulus II. Zij allen verstonden de tekenen van de tijd en waren één met Christus in de Kerk.
opnieuw in het centrum. Het zocht naar de vitale bronnen van de Kerk van de toekomst in de jonge Kerk van de Kerkvaders. U en ik, wij worden geconfronteerd met een zich steeds verder seculariserende wereld. Wij moeten daar niet uit willen weglopen. Wij dienen ons sterk te maken door, met de bronnen van het Concilie, de moeilijkheden van deze tijd te weerstaan en in de wereld van nu te getuigen van ons geloof. Er zijn tal van moeilijkheden. De Kerk is in onze streken wordt kleiner, kerkgebouwen moeten we afstoten. Het wordt moeilijker en moeilijker om het geloof door te geven aan komende generaties. Het zich gedragen naar het geloof, in het huwelijk, in het celibaat, in de politiek, staat meer en meer op gespannen voet met wat er nu leeft in de samenleving. Nu komt het er op aan om wel of niet te geloven: jezelf toevertrouwen aan God. Met Hem de weg gaan. Wanneer u gelooft, belijdt dan openlijk dit geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest. God zal voor je zorgen. Hij zal je leven geven. Belijd je geloof in de Kerk. Blijf niet alleen. Participeer, zoals het Concilie dit vraagt, in het kerkelijk leven. De Eucharistie is de bron en het hoogtepunt van het kerkelijk leven. Wees er bij, iedere zondag. Verdiep je in de Liturgie, in de H. Schrift en vergeet nooit de armen te dienen. Geloven dient zich te uiten in daden. Het Jaar van het Geloof: je toevertrouwen aan God. Broeders en zusters laten we een heel jaar nemen om ons er in te oefenen om blij, van harte, het geloof te belijden en er naar te leven. Het is een persoonlijke uitdaging voor ieder van u. Van ieder van u wordt gevraagd te belijden: Ik geloof. Het gaat om een persoonlijke roeping tot heilig worden. Het gaat in het geloof niet om minder dan dat. Moge het Jaar van het Geloof velen de vreugde van het geloof teruggeven. Laten we daar voor bidden. Amen.
+ A.L.M. Hurkmans Bisschop van ’s-Hertogenbosch
Geloven anno 2012 Vandaag staat iedere gelovige afzonderlijk voor een grote uitdaging. Het Tweede Vaticaans Concilie heeft dit al voorzien. Dit Concilie was bedoeld om de Kerk bij de tijd te brengen, een weg van herbronning. Het stelde de Heilige Schrift weer Bisdomblad oktober 2012
15
Porta Fidei
Motu proprio van paus Benedictus XVI waarmee het Jaar van het geloof wordt aangekondigd Het tweede Vaticaans concilie
21 november Dogmatische constitutie ‘Lumen gentium’ over de Kerk. Decreet over de katholieke deelname aan de oecumene ‘Unitatis redintegratio’. Decreet over de oosterse katholieke Kerken ‘Orientalium Ecclesiarum’.
7 december Verklaring over de godsdienstvrijheid ‘Dignitatis humanae’. Decreet over de missieactiviteit van de Kerk ‘Ad gentes’. Decreet over het werk en het leven van de priesters ‘Presbyterorum ordinis’. Pastorale constitutie over de Kerk in de wereld van deze tijd ‘Gaudium et spes’.
1965
8 december Sluiting van het Concilie door paus Paulus VI.
14 september - 8 december
1969 1959
25 januari Aankondiging van een concilie in het Vaticaan door paus Johannes XXIII in de basiliek van Sint Paulus buiten de Muren te Rome.
11 oktober - 8 december Eerste zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .
29 september - 4 december Tweede zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie. 4 december Decreet ‘Inter mirifica’ over de sociale communicatiemiddelen. Constitutie ‘Sacrosanctum Concilium’ over de heilige liturgie.
3 juni Overlijden paus Johannes XXIII.
17 mei 1959 - 13 juli 1962 Voorbereiding van het Concilie tot en met verzending eerste ontwerpteksten. 11 oktober Opening van het tweede Vaticaans concilie door paus Johannes XXIII. 16 Bisdomblad oktober 2012
21 juni Verkiezing van kardinaal Montini tot paus: Paulus VI. 22 juni In een radioboodschap kondigt paus Paulus VI de voortzetting van het Concilie aan. 30 juni Pauskroning van Paulus VI.
1964
14 september - 21 november Derde zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .
24 november - 8 december Buitengewone Bisschoppensynode over de receptie van Vaticanum II.
1992
11 oktober Publicatie van de Katechismus van de Katholieke Kerk.
2005
19 april Kardinaal Ratzinger tot paus gekozen: Benedictus XVI.
2012
11 oktober Start van het Jaar van het Geloof 7 - 28 oktober Bijzondere Bisschoppensynode te Rome over ‘De nieuwe evangelisatie voor het doorgeven van het christelijk geloof’
Vierde sessie van het tweede Vaticaans concilie en afsluiting van het Concilie. 28 oktober Decreet over de herderlijke taak van de bisschoppen ‘Christus Dominus’. Decreet over de aangepaste vernieuwing van het religieuze leven ‘Perfectae caritatis’. Decreet over de priesteropleiding ‘Optatam totius’. Verklaring over de christelijke opvoeding ‘Gravissimum educationis’ Verklaring over de houding van de Kerk ten opzichte van de niet-christelijke godsdiensten ‘Nostra aetate’.
1963
1962
26 maart Uitgave van het nieuwe altaarmissaal en onder meer de driejarige lezingencyclus.
1985
18 november Dogmatische constitutie over de goddelijke openbaring ‘Dei Verbum’. Decreet over het lekenapostolaat ‘Apostolicam actuositatem’.
1978
Overlijden Paus Paulus VI (6 augustus). Verkiezing Paus Johannes Paulus I (26 augustus) en overlijden (28 september). Verkiezing kardinaal Wojtyla tot paus: Johannes Paulus II (16 oktober).
1983
Het nieuwe kerkelijk wetboek: Codex Iuris Canonici.
Bisdomblad oktober 2012
17
Porta Fidei
Motu proprio van paus Benedictus XVI waarmee het Jaar van het geloof wordt aangekondigd Het tweede Vaticaans concilie
21 november Dogmatische constitutie ‘Lumen gentium’ over de Kerk. Decreet over de katholieke deelname aan de oecumene ‘Unitatis redintegratio’. Decreet over de oosterse katholieke Kerken ‘Orientalium Ecclesiarum’.
7 december Verklaring over de godsdienstvrijheid ‘Dignitatis humanae’. Decreet over de missieactiviteit van de Kerk ‘Ad gentes’. Decreet over het werk en het leven van de priesters ‘Presbyterorum ordinis’. Pastorale constitutie over de Kerk in de wereld van deze tijd ‘Gaudium et spes’.
1965
8 december Sluiting van het Concilie door paus Paulus VI.
14 september - 8 december
1969 1959
25 januari Aankondiging van een concilie in het Vaticaan door paus Johannes XXIII in de basiliek van Sint Paulus buiten de Muren te Rome.
11 oktober - 8 december Eerste zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .
29 september - 4 december Tweede zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie. 4 december Decreet ‘Inter mirifica’ over de sociale communicatiemiddelen. Constitutie ‘Sacrosanctum Concilium’ over de heilige liturgie.
3 juni Overlijden paus Johannes XXIII.
17 mei 1959 - 13 juli 1962 Voorbereiding van het Concilie tot en met verzending eerste ontwerpteksten. 11 oktober Opening van het tweede Vaticaans concilie door paus Johannes XXIII. 16 Bisdomblad oktober 2012
21 juni Verkiezing van kardinaal Montini tot paus: Paulus VI. 22 juni In een radioboodschap kondigt paus Paulus VI de voortzetting van het Concilie aan. 30 juni Pauskroning van Paulus VI.
1964
14 september - 21 november Derde zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .
24 november - 8 december Buitengewone Bisschoppensynode over de receptie van Vaticanum II.
1992
11 oktober Publicatie van de Katechismus van de Katholieke Kerk.
2005
19 april Kardinaal Ratzinger tot paus gekozen: Benedictus XVI.
2012
11 oktober Start van het Jaar van het Geloof 7 - 28 oktober Bijzondere Bisschoppensynode te Rome over ‘De nieuwe evangelisatie voor het doorgeven van het christelijk geloof’
Vierde sessie van het tweede Vaticaans concilie en afsluiting van het Concilie. 28 oktober Decreet over de herderlijke taak van de bisschoppen ‘Christus Dominus’. Decreet over de aangepaste vernieuwing van het religieuze leven ‘Perfectae caritatis’. Decreet over de priesteropleiding ‘Optatam totius’. Verklaring over de christelijke opvoeding ‘Gravissimum educationis’ Verklaring over de houding van de Kerk ten opzichte van de niet-christelijke godsdiensten ‘Nostra aetate’.
1963
1962
26 maart Uitgave van het nieuwe altaarmissaal en onder meer de driejarige lezingencyclus.
1985
18 november Dogmatische constitutie over de goddelijke openbaring ‘Dei Verbum’. Decreet over het lekenapostolaat ‘Apostolicam actuositatem’.
1978
Overlijden Paus Paulus VI (6 augustus). Verkiezing Paus Johannes Paulus I (26 augustus) en overlijden (28 september). Verkiezing kardinaal Wojtyla tot paus: Johannes Paulus II (16 oktober).
1983
Het nieuwe kerkelijk wetboek: Codex Iuris Canonici.
Bisdomblad oktober 2012
17
Symposium
over opvoeden vanuit de katholieke traditie ‘Durven opvoeden’ is de titel van een onderwijssymposium op initiatief van de bisdommen ’s-Hertogenbosch en Breda in samenwerking met de provincie NoordBrabant. Het symposium vindt plaats op maandag 29 oktober in het Provinciehuis in Den Bosch. Sprekers zijn prof. dr. Wim van de Donk, commissaris van de koningin in Noord-Brabant en medeauteur van het rapport ‘School en Kerk verbinden’. De tweede spreker is mr. drs. Michiel Peeters, studentenpastor van de Universiteit van Tilburg en docent in het voortgezet onderwijs. Het openingswoord komt voor rekening van bisschop drs. Antoon Hurkmans en het slotwoord voor bisschop dr. Jan Liesen. Na de inleidingen is er een forumdebat waar, naast Peeters, aan deelnemen: mevr. dr. Erna Hooghiemstra directeur van het PON, een kennisinstituut op het sociale en culturele domein, alsmede bisschop dr. Jan Hendriks, referent van de Nederlandse bisschoppen voor het onderwijs. Ondertitel van het symposium is ‘Overheid, school en kerk staan voor een gemeenschappelijke uitdaging’. Hebben overheid, school en kerk elkaar anno 2012 inhoudelijk nog iets te vertellen? Voor het thema ‘Durven opvoeden’ is gekozen omdat in het onderwijs opvoeding en vorming van leerlingen hand in hand gaan met kennisoverdracht. En omdat opvoeden nooit neutraal is. Je eigen gedrag is altijd voorbeeldgedrag. Opvoeden is een verantwoordelijke taak die niet altijd gemakkelijk is. Als docent laat je iets van jezelf zien, je bent niet alleen professioneel maar ook als persoon betrokken. Voor de klas staan kan niet zonder persoonlijke betrokkenheid en dat is best spannend in de relatie naar collega’s en leerlingen. Daarom is het belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden. Een katholieke school bestaat vanuit haar traditie al door bepaalde waarden en opvoedingsdoelen in haar pedagogische visie. Het is interessant als een school in een hernieuwde oriëntatie op waarden en opvoedingsdoelen deze oude waarden opnieuw inbrengt in het gesprek over schoolidentiteit en de pedagogische visie die daardoor geschraagd wordt. 18 Bisdomblad oktober 2012
Uit de dagelijkse praktijk van scholen Voor velen heeft de keuze om leraar te worden iets visionairs in zich, het heeft te maken met het geloven in en het werken aan een toekomst. Dit gebeurt in communicatie en verbinding met de samenleving die doorwerkt in de gemeenschap van de school. Helaas pakt dit in de hedendaagse onderwijspraktijk nogal eens anders uit. Door fusies zijn scholen ontworteld uit hun ontstaansomgevingen, zijn het onderwijsbedrijven geworden, soms gevestigd in nieuwbouw op een bedrijventerrein aan de rand van een stad of dorp. Hier moet gemanaged worden en rekenschap worden afgelegd en dit drukt zich uit in cijfers en tabellen, waarbij de controledruk van de overheid erg groot is. Kinderen, jongeren en docenten zijn een economisch en bureaucratisch middel geworden. Het onderwijs is vluchtig en oppervlakkig, er is weinig tijd voor diepgang, niet in het vakgebied en niet in de opvoedingsrelaties. Leraren, docenten, rectoren en directeuren hebben vaak het idee dat ze achter de feiten aan hollen, hetgeen hen het gevoel oplevert steeds te kort te schieten. Het onderwijssysteem zoals dat nu steeds meer de overhand lijkt te krijgen mangelt de docent als opvoeder en als professional. Dit brengt met zich mee dat uiteindelijk de waardigheid van de mens, het kind, de jongere en de leraar in het geding komen. Waarom wil de kerk betrokken zijn bij opvoeding en onderwijs? Voor religieuze congregaties was honderd jaar geleden de emancipatie van de menselijke waardigheid aanleiding om zich in te laten met opvoeding en onderwijs. Heden ten dage staan wij als dwergen op de schouders van reuzen. Dat wil niet alleen zeggen dat we ver kunnen kijken, maar ook dat we daarbij in alle bescheidenheid de traditie van de verbondenheid van
Het is belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden school en kerk serieus moeten nemen. Vijftig jaar geleden publiceerde het tweede Vaticaans Concilie een verklaring over de christelijke opvoeding en het katholiek onderwijs: Gravissimum Educationis. In de inleiding van deze conciliaire verklaring worden twee redenen genoemd waarom de kerk zich in wil laten met opvoeding en onderwijs. Op de eerste plaats, omdat de mens beeld van God is, heeft alles wat de mens aangaat de interesse en de zorg van de kerk. Daarmee is de mens ook doel in zichzelf en kan hij of zij nooit een middel zijn. Een waardevolle opvoeding en scholing bereiden kinderen en jongeren voor op een geëngageerde participatie in en een humanisering van de samenleving. Op de tweede plaats: de samenleving in zijn geheel heeft er baat bij dat ze investeert in scholing en vorming. Met het in praktijk brengen van deze principes heeft de kerk een expertise van vele eeuwen opgebouwd. De kerk wil zich ten dienste van de samenleving stellen door aan opvoeding en onderwijs haar bijdrage aan te bieden. De waardigheid van de menselijke persoon is wezenlijk. Om de waardigheid van een mens niet over te laten aan de waan van de dag is het belangrijk om deze te borgen in onveranderbare basisprincipes. Voor de katholieke kerk vindt de borging van menswaardigheid plaats in de transcendente God. In zijn openbaring welke terug te vinden is in de persoon en het leven van Jezus van Nazareth,
Onderwijs Symposium Maandagmiddag 29 oktober van 12.15 – 16.30 uur in het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch Aangeboden door de bisdommen van ’s-Hertogenbosch en Breda i.s.m. de provincie Noord-Brabant Thema: Durven opvoeden. Overheid, school en kerk staan voor een gemeenschappelijke uitdaging.
in de Bijbel en in de traditie en de gemeenschap van gelovige mensen, zijnde de kerk. In onderlinge samenhang vormt het de toetssteen waaraan de waarde van menselijkheid steeds opnieuw getoetst kan worden. Ruimte voor verschillende katholieke scholen Het ideaal is één zaak, de gegeven realiteit is een andere. Scholen zijn allemaal verschillend en iedere school heeft ook een zekere autonomie. Een katholieke school onderscheidt zich door een bewust aanbod van waarden. Op een school worden kinderen en jongeren gevormd door de ontmoeting met elkaar en door de gelovige katholieke traditie. In een tijd van verandering en pluriformiteit bewijst een school haar leerlingen een dienst als ze een concreet aanbod van waarden doet. Want het is juist het aanbod dat de vrijheid om te kiezen mogelijk maakt. Vanuit deze idee geeft een school op autonome manier vorm aan haar katholieke identiteit en pedagogische visie. Vanuit haar aard zal een katholieke school altijd open staan voor alle ouders en leerlingen en zal zij aan haar personeel vragen zich aangesproken te voelen door haar identiteit zoals geldt voor alle scholen met bewuste pedagogische uitgangspunten. Iedereen die zich betrokken voelt bij onderwijs is van harte voor het symposium uitgenodigd.
Jeanne Ketelaars, bisschoppelijk gedelegeerde Bisdomblad oktober 2012
19
Symposium
over opvoeden vanuit de katholieke traditie ‘Durven opvoeden’ is de titel van een onderwijssymposium op initiatief van de bisdommen ’s-Hertogenbosch en Breda in samenwerking met de provincie NoordBrabant. Het symposium vindt plaats op maandag 29 oktober in het Provinciehuis in Den Bosch. Sprekers zijn prof. dr. Wim van de Donk, commissaris van de koningin in Noord-Brabant en medeauteur van het rapport ‘School en Kerk verbinden’. De tweede spreker is mr. drs. Michiel Peeters, studentenpastor van de Universiteit van Tilburg en docent in het voortgezet onderwijs. Het openingswoord komt voor rekening van bisschop drs. Antoon Hurkmans en het slotwoord voor bisschop dr. Jan Liesen. Na de inleidingen is er een forumdebat waar, naast Peeters, aan deelnemen: mevr. dr. Erna Hooghiemstra directeur van het PON, een kennisinstituut op het sociale en culturele domein, alsmede bisschop dr. Jan Hendriks, referent van de Nederlandse bisschoppen voor het onderwijs. Ondertitel van het symposium is ‘Overheid, school en kerk staan voor een gemeenschappelijke uitdaging’. Hebben overheid, school en kerk elkaar anno 2012 inhoudelijk nog iets te vertellen? Voor het thema ‘Durven opvoeden’ is gekozen omdat in het onderwijs opvoeding en vorming van leerlingen hand in hand gaan met kennisoverdracht. En omdat opvoeden nooit neutraal is. Je eigen gedrag is altijd voorbeeldgedrag. Opvoeden is een verantwoordelijke taak die niet altijd gemakkelijk is. Als docent laat je iets van jezelf zien, je bent niet alleen professioneel maar ook als persoon betrokken. Voor de klas staan kan niet zonder persoonlijke betrokkenheid en dat is best spannend in de relatie naar collega’s en leerlingen. Daarom is het belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden. Een katholieke school bestaat vanuit haar traditie al door bepaalde waarden en opvoedingsdoelen in haar pedagogische visie. Het is interessant als een school in een hernieuwde oriëntatie op waarden en opvoedingsdoelen deze oude waarden opnieuw inbrengt in het gesprek over schoolidentiteit en de pedagogische visie die daardoor geschraagd wordt. 18 Bisdomblad oktober 2012
Uit de dagelijkse praktijk van scholen Voor velen heeft de keuze om leraar te worden iets visionairs in zich, het heeft te maken met het geloven in en het werken aan een toekomst. Dit gebeurt in communicatie en verbinding met de samenleving die doorwerkt in de gemeenschap van de school. Helaas pakt dit in de hedendaagse onderwijspraktijk nogal eens anders uit. Door fusies zijn scholen ontworteld uit hun ontstaansomgevingen, zijn het onderwijsbedrijven geworden, soms gevestigd in nieuwbouw op een bedrijventerrein aan de rand van een stad of dorp. Hier moet gemanaged worden en rekenschap worden afgelegd en dit drukt zich uit in cijfers en tabellen, waarbij de controledruk van de overheid erg groot is. Kinderen, jongeren en docenten zijn een economisch en bureaucratisch middel geworden. Het onderwijs is vluchtig en oppervlakkig, er is weinig tijd voor diepgang, niet in het vakgebied en niet in de opvoedingsrelaties. Leraren, docenten, rectoren en directeuren hebben vaak het idee dat ze achter de feiten aan hollen, hetgeen hen het gevoel oplevert steeds te kort te schieten. Het onderwijssysteem zoals dat nu steeds meer de overhand lijkt te krijgen mangelt de docent als opvoeder en als professional. Dit brengt met zich mee dat uiteindelijk de waardigheid van de mens, het kind, de jongere en de leraar in het geding komen. Waarom wil de kerk betrokken zijn bij opvoeding en onderwijs? Voor religieuze congregaties was honderd jaar geleden de emancipatie van de menselijke waardigheid aanleiding om zich in te laten met opvoeding en onderwijs. Heden ten dage staan wij als dwergen op de schouders van reuzen. Dat wil niet alleen zeggen dat we ver kunnen kijken, maar ook dat we daarbij in alle bescheidenheid de traditie van de verbondenheid van
Het is belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden school en kerk serieus moeten nemen. Vijftig jaar geleden publiceerde het tweede Vaticaans Concilie een verklaring over de christelijke opvoeding en het katholiek onderwijs: Gravissimum Educationis. In de inleiding van deze conciliaire verklaring worden twee redenen genoemd waarom de kerk zich in wil laten met opvoeding en onderwijs. Op de eerste plaats, omdat de mens beeld van God is, heeft alles wat de mens aangaat de interesse en de zorg van de kerk. Daarmee is de mens ook doel in zichzelf en kan hij of zij nooit een middel zijn. Een waardevolle opvoeding en scholing bereiden kinderen en jongeren voor op een geëngageerde participatie in en een humanisering van de samenleving. Op de tweede plaats: de samenleving in zijn geheel heeft er baat bij dat ze investeert in scholing en vorming. Met het in praktijk brengen van deze principes heeft de kerk een expertise van vele eeuwen opgebouwd. De kerk wil zich ten dienste van de samenleving stellen door aan opvoeding en onderwijs haar bijdrage aan te bieden. De waardigheid van de menselijke persoon is wezenlijk. Om de waardigheid van een mens niet over te laten aan de waan van de dag is het belangrijk om deze te borgen in onveranderbare basisprincipes. Voor de katholieke kerk vindt de borging van menswaardigheid plaats in de transcendente God. In zijn openbaring welke terug te vinden is in de persoon en het leven van Jezus van Nazareth,
Onderwijs Symposium Maandagmiddag 29 oktober van 12.15 – 16.30 uur in het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch Aangeboden door de bisdommen van ’s-Hertogenbosch en Breda i.s.m. de provincie Noord-Brabant Thema: Durven opvoeden. Overheid, school en kerk staan voor een gemeenschappelijke uitdaging.
in de Bijbel en in de traditie en de gemeenschap van gelovige mensen, zijnde de kerk. In onderlinge samenhang vormt het de toetssteen waaraan de waarde van menselijkheid steeds opnieuw getoetst kan worden. Ruimte voor verschillende katholieke scholen Het ideaal is één zaak, de gegeven realiteit is een andere. Scholen zijn allemaal verschillend en iedere school heeft ook een zekere autonomie. Een katholieke school onderscheidt zich door een bewust aanbod van waarden. Op een school worden kinderen en jongeren gevormd door de ontmoeting met elkaar en door de gelovige katholieke traditie. In een tijd van verandering en pluriformiteit bewijst een school haar leerlingen een dienst als ze een concreet aanbod van waarden doet. Want het is juist het aanbod dat de vrijheid om te kiezen mogelijk maakt. Vanuit deze idee geeft een school op autonome manier vorm aan haar katholieke identiteit en pedagogische visie. Vanuit haar aard zal een katholieke school altijd open staan voor alle ouders en leerlingen en zal zij aan haar personeel vragen zich aangesproken te voelen door haar identiteit zoals geldt voor alle scholen met bewuste pedagogische uitgangspunten. Iedereen die zich betrokken voelt bij onderwijs is van harte voor het symposium uitgenodigd.
Jeanne Ketelaars, bisschoppelijk gedelegeerde Bisdomblad oktober 2012
19
wat de eenheid, de samenwerking én
en alle plaatsen, kunnen wij iets van de
en terugkeek op zijn leven. Hij schreef,
naar Rome, en daar kreeg hij van paus
het onderlinge begrip tussen de diverse
lengte en de breedte, de hoogte en de
toen hij zich in het klooster in Echternach,
Sergius het verlof en de zegen voor mis-
religieuze groepen bevordert3. Alles, dus,
diepte van Gods liefde verstaan’.4
Luxemburg, had teruggetrokken om daar
sionering in Nederland. De reis naar
waarbij wij elkaar tot zegen zijn.
zijn levensavond door te brengen: “In
Rome is van groot belang in het leven van
de naam van de Heer kwam Clemens
Willibrord. Zij drukt zijn verbondenheid
Willibrordus in het jaar 690 na de mens-
uit met de Heilige Stoel, maar ook zijn
belangrijke en noodzakelijke dag. Echter,
Geloof, hoop en liefde... Maar waarom juist Willibrordzondag?
wording van Christus over zee naar
verbondenheid met de universele Kerk.
de zaterdag en zondag die dit jaar het
Sint Willibrord werd rond 658 geboren in
Francië en in Gods naam werd hij in het
Willibrord wilde ermee zeggen dat Gods
dichtste bij de Willibrordzondag liggen,
het toenmalige Angelsaksische koninkrijk
jaar 695 na de menswording van de Heer,
heilsaanbod, dat door de wereldkerk
zijn 3 en 4 november. Op 4 november
Northumbrië. Als kind al, toen niet uitzon-
ofschoon onwaardig, te Rome tot bis-
bemiddeld wordt, er niet alleen is voor
gedenken we op veel plaatsen, voor zover
derlijk, naar het klooster gebracht, nam
schop gewijd door de apostolische man
Franken of voor Friezen, maar voor de
dat niet op 2 november gebeurde, in lief-
hij op twintigjarige leeftijd een belangrijke
heer Sergius, de paus. En nu beleeft hij
hele ‘oikoumenè’, voor de hele bewoonde
de onze overledenen. Op 4 november is
beslissing. Hij verliet de abdij van Ripon
in Gods naam het jaar 728 na de mens-
wereld.5
ook de landelijke Katholieke Jongerendag
en reisde naar Ierland. Het is waarschijn-
wording van onze Heer Jezus Christus, in
in Den Bosch, met het toepasselijke
lijk dat hij in Ripon over deze abdij en over
Gods naam gelukkig.”
Willibrordzondag elkaar tot zegen
thema ‘Hoop’. Hoop... terwijl op 11 okto-
de abt daarvan, abt Egbert, die door zijn
ber jongstleden het door Paus Benedictus
tijdgenoten al als heilig werd beschouwd,
Willibrord heeft, zeker voor die tijd, een
XVI het ‘Jaar van het Geloof’ officiëel en
hoorde spreken. Door zijn vertrek naar
lang leven gehad. Hij is maar liefst 81
Bronnen:
feestelijk is geopend. Dat jaar zal lopen
Ierland maakte Willibrord als het ware de
jaar oud geworden. En hij heeft erg veel
tot november 2013.
keuze van zijn vader tot zijn eigen keuze.
gereisd. Dat waren geen vrijblijvende
Hij leefde twaalf jaar in deze abdij, en
rondreizen; overal waar Willibrord en zijn
En ook juist in dit weekeind is op zater-
werd er ook priester gewijd. Hij raakte er
metgezellen kwamen getuigden zij van de
dag 3 november in Utrecht een studiedag
ook vertrouwd met een ander ideaal van
liefde van God, die in het lijden en ster-
van het ‘Katholiek Appèl’ plaats, een
het kloosterleven, dat van de pelgrime-
ven en in de verrijzenis van de Heer Jezus
'Elkaar tot zegen' is dit jaar het motto van Willibrordzondag. Al sinds 1949 wordt op de zondag die het dichtste bij 7 november ligt, het hoogfeest van de H. Willibrord, in de parochies in heel Nederland in preek en voorbede aandacht gevraagd voor oecumene. De Katholieke Vereniging voor Oecumene bereidt de zondag inhoudelijk voor en koos dit jaar als thema ‘Elkaar tot zegen’1. De Bisschoppelijke collecte op Willibrordzondag is destijds in het leven geroepen om het werk van de St. Willbrordvereniging (nu: Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord) financieel mogelijk te maken.
De discussies in de kranten en op inter-
nieuw Oecumensich Forum, met als
rende monnik. En dat ideaal zou zijn ver-
Christus voor alle mensen zichtbaar was
net, juist ook in de afgelopen weken en
thema “Hoe katholiek is mijn kerk?’.
dere leven bepalen, en dat werd uiteinde-
geworden. In tegenstelling tot het zuiden
nu, naar aanleiding juist van een geza-
Verschillende kerken zijn daarbij betrok-
lijk ook de reden dat wij Willibrordzondag
van ons land, dat tot het gebied van de
menlijke viering van Protestanten en
ken, en één van de sprekers zal Mgr.
vieren!
Franken behoorde en al vanaf de vierde
Katholieken, wijzen zowel op betrokken-
G.J.N. de Korte zijn. Nu geloof steeds
heid als op een gebrek aan kennis... en
meer als een individuele zaak beschouwd
Want, samen met elf of twaalf andere
boodschap van het Evangelie in het noor-
hoewel werkelijke betrokkenheid geweldig
wordt, willen de auteurs met dit appèl de
monniken vertrok Willibrord in 690
den van ons land nog zo goed als onbe-
is, en ‘een warme viering die een gevoel
kerken oproepen zich te richten op het
uit zijn abdij. De monniken staken de
kend. Dat Willibrord ook voor Brabant
van verbondenheid geeft’2 zijn waarde
geheel van de wereldwijde kerk en haar
Noordzee over en zetten voet aan wal bij
belangrijk was, is bijvoorbeeld te zien aan
heeft, is ‘elkaar tot zegen’ zijn, is oecu-
veelkleurige traditie. Zij schrijven: ‘Er is
de monding van de Rijn. De pelgrimstocht
het grote aantal kerken dat naar hem is
mene, méér dan dat. Letterlijk betekent
een tendens het geloof te beschouwen
van Willibrord en zijn metgezellen had
genoemd.
1 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/ nieuws/371-willibrordzondag-2012-elkaar-totzegen 2 Open brief aan het Eindhovens Dagblad, Dr. F. Raaijmakers, 22 sept. 2012 3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Oecumene 4 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/ nieuws/381-katholiek-appel De bijeenkomst wordt gehouden in de Lutherse Kerk aan de Hamburgerstraat te Utrecht en duurt van 10.30 uur tot 15.30 uur. Om 12 uur is er een middaggebed. Iedereen kan de studiedag bijwonen. Opgave via buro@okkn.nl of telefonisch: 033-4620875. De kosten bedragen 15 euro, inclusief lunch. 5 Bronnen: “Pelgrim voor de Heer, Sint Willibrord en de kerstening van ons land’, Bisschoppelijke Brieven nr. 26, Utrecht 1989. “Bisdomblad Willibrord special”, ’s-Hertogenbosch, augustus 2006.
dit Griekse woord ‘de bewoonde wereld’,
als een puur individuele zaak die nau-
geen ander doel dan de navolging van
ook wel vertaald met ‘de gehele wereld’.
welijks nog verbonden is met de Schrift
Christus. De enige ons bekende tekst
Werken met steun van de Frankische
Met deze term wordt inhoudelijk meestal
en de overlevering. Wij achten dat een
van Willibrord zelf schreef hij in de kant-
overheid was voor Willibrord niet genoeg.
een ‘groeien naar religieuze eenheid’ aan-
schadelijke ontwikkeling, want alleen in
lijn van een kalenderblad, bij de maand
Hij wilde geen zendeling van de Franken
geduid: daarbij valt alles onder oecumene
verbondenheid met de kerk van alle tijden
november, toen hij zeventig jaar oud was
zijn, maar van de Kerk. Dus reisde hij
Willibrordzondag is dus dit jaar een
20 Bisdomblad oktober 2012
Zr. Madeleine Bouman cps
eeuw een bisschopszetel kende, was de
Bisdomblad oktober 2012
21
wat de eenheid, de samenwerking én
en alle plaatsen, kunnen wij iets van de
en terugkeek op zijn leven. Hij schreef,
naar Rome, en daar kreeg hij van paus
het onderlinge begrip tussen de diverse
lengte en de breedte, de hoogte en de
toen hij zich in het klooster in Echternach,
Sergius het verlof en de zegen voor mis-
religieuze groepen bevordert3. Alles, dus,
diepte van Gods liefde verstaan’.4
Luxemburg, had teruggetrokken om daar
sionering in Nederland. De reis naar
waarbij wij elkaar tot zegen zijn.
zijn levensavond door te brengen: “In
Rome is van groot belang in het leven van
de naam van de Heer kwam Clemens
Willibrord. Zij drukt zijn verbondenheid
Willibrordus in het jaar 690 na de mens-
uit met de Heilige Stoel, maar ook zijn
belangrijke en noodzakelijke dag. Echter,
Geloof, hoop en liefde... Maar waarom juist Willibrordzondag?
wording van Christus over zee naar
verbondenheid met de universele Kerk.
de zaterdag en zondag die dit jaar het
Sint Willibrord werd rond 658 geboren in
Francië en in Gods naam werd hij in het
Willibrord wilde ermee zeggen dat Gods
dichtste bij de Willibrordzondag liggen,
het toenmalige Angelsaksische koninkrijk
jaar 695 na de menswording van de Heer,
heilsaanbod, dat door de wereldkerk
zijn 3 en 4 november. Op 4 november
Northumbrië. Als kind al, toen niet uitzon-
ofschoon onwaardig, te Rome tot bis-
bemiddeld wordt, er niet alleen is voor
gedenken we op veel plaatsen, voor zover
derlijk, naar het klooster gebracht, nam
schop gewijd door de apostolische man
Franken of voor Friezen, maar voor de
dat niet op 2 november gebeurde, in lief-
hij op twintigjarige leeftijd een belangrijke
heer Sergius, de paus. En nu beleeft hij
hele ‘oikoumenè’, voor de hele bewoonde
de onze overledenen. Op 4 november is
beslissing. Hij verliet de abdij van Ripon
in Gods naam het jaar 728 na de mens-
wereld.5
ook de landelijke Katholieke Jongerendag
en reisde naar Ierland. Het is waarschijn-
wording van onze Heer Jezus Christus, in
in Den Bosch, met het toepasselijke
lijk dat hij in Ripon over deze abdij en over
Gods naam gelukkig.”
Willibrordzondag elkaar tot zegen
thema ‘Hoop’. Hoop... terwijl op 11 okto-
de abt daarvan, abt Egbert, die door zijn
ber jongstleden het door Paus Benedictus
tijdgenoten al als heilig werd beschouwd,
Willibrord heeft, zeker voor die tijd, een
XVI het ‘Jaar van het Geloof’ officiëel en
hoorde spreken. Door zijn vertrek naar
lang leven gehad. Hij is maar liefst 81
Bronnen:
feestelijk is geopend. Dat jaar zal lopen
Ierland maakte Willibrord als het ware de
jaar oud geworden. En hij heeft erg veel
tot november 2013.
keuze van zijn vader tot zijn eigen keuze.
gereisd. Dat waren geen vrijblijvende
Hij leefde twaalf jaar in deze abdij, en
rondreizen; overal waar Willibrord en zijn
En ook juist in dit weekeind is op zater-
werd er ook priester gewijd. Hij raakte er
metgezellen kwamen getuigden zij van de
dag 3 november in Utrecht een studiedag
ook vertrouwd met een ander ideaal van
liefde van God, die in het lijden en ster-
van het ‘Katholiek Appèl’ plaats, een
het kloosterleven, dat van de pelgrime-
ven en in de verrijzenis van de Heer Jezus
'Elkaar tot zegen' is dit jaar het motto van Willibrordzondag. Al sinds 1949 wordt op de zondag die het dichtste bij 7 november ligt, het hoogfeest van de H. Willibrord, in de parochies in heel Nederland in preek en voorbede aandacht gevraagd voor oecumene. De Katholieke Vereniging voor Oecumene bereidt de zondag inhoudelijk voor en koos dit jaar als thema ‘Elkaar tot zegen’1. De Bisschoppelijke collecte op Willibrordzondag is destijds in het leven geroepen om het werk van de St. Willbrordvereniging (nu: Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord) financieel mogelijk te maken.
De discussies in de kranten en op inter-
nieuw Oecumensich Forum, met als
rende monnik. En dat ideaal zou zijn ver-
Christus voor alle mensen zichtbaar was
net, juist ook in de afgelopen weken en
thema “Hoe katholiek is mijn kerk?’.
dere leven bepalen, en dat werd uiteinde-
geworden. In tegenstelling tot het zuiden
nu, naar aanleiding juist van een geza-
Verschillende kerken zijn daarbij betrok-
lijk ook de reden dat wij Willibrordzondag
van ons land, dat tot het gebied van de
menlijke viering van Protestanten en
ken, en één van de sprekers zal Mgr.
vieren!
Franken behoorde en al vanaf de vierde
Katholieken, wijzen zowel op betrokken-
G.J.N. de Korte zijn. Nu geloof steeds
heid als op een gebrek aan kennis... en
meer als een individuele zaak beschouwd
Want, samen met elf of twaalf andere
boodschap van het Evangelie in het noor-
hoewel werkelijke betrokkenheid geweldig
wordt, willen de auteurs met dit appèl de
monniken vertrok Willibrord in 690
den van ons land nog zo goed als onbe-
is, en ‘een warme viering die een gevoel
kerken oproepen zich te richten op het
uit zijn abdij. De monniken staken de
kend. Dat Willibrord ook voor Brabant
van verbondenheid geeft’2 zijn waarde
geheel van de wereldwijde kerk en haar
Noordzee over en zetten voet aan wal bij
belangrijk was, is bijvoorbeeld te zien aan
heeft, is ‘elkaar tot zegen’ zijn, is oecu-
veelkleurige traditie. Zij schrijven: ‘Er is
de monding van de Rijn. De pelgrimstocht
het grote aantal kerken dat naar hem is
mene, méér dan dat. Letterlijk betekent
een tendens het geloof te beschouwen
van Willibrord en zijn metgezellen had
genoemd.
1 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/ nieuws/371-willibrordzondag-2012-elkaar-totzegen 2 Open brief aan het Eindhovens Dagblad, Dr. F. Raaijmakers, 22 sept. 2012 3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Oecumene 4 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/ nieuws/381-katholiek-appel De bijeenkomst wordt gehouden in de Lutherse Kerk aan de Hamburgerstraat te Utrecht en duurt van 10.30 uur tot 15.30 uur. Om 12 uur is er een middaggebed. Iedereen kan de studiedag bijwonen. Opgave via buro@okkn.nl of telefonisch: 033-4620875. De kosten bedragen 15 euro, inclusief lunch. 5 Bronnen: “Pelgrim voor de Heer, Sint Willibrord en de kerstening van ons land’, Bisschoppelijke Brieven nr. 26, Utrecht 1989. “Bisdomblad Willibrord special”, ’s-Hertogenbosch, augustus 2006.
dit Griekse woord ‘de bewoonde wereld’,
als een puur individuele zaak die nau-
geen ander doel dan de navolging van
ook wel vertaald met ‘de gehele wereld’.
welijks nog verbonden is met de Schrift
Christus. De enige ons bekende tekst
Werken met steun van de Frankische
Met deze term wordt inhoudelijk meestal
en de overlevering. Wij achten dat een
van Willibrord zelf schreef hij in de kant-
overheid was voor Willibrord niet genoeg.
een ‘groeien naar religieuze eenheid’ aan-
schadelijke ontwikkeling, want alleen in
lijn van een kalenderblad, bij de maand
Hij wilde geen zendeling van de Franken
geduid: daarbij valt alles onder oecumene
verbondenheid met de kerk van alle tijden
november, toen hij zeventig jaar oud was
zijn, maar van de Kerk. Dus reisde hij
Willibrordzondag is dus dit jaar een
20 Bisdomblad oktober 2012
Zr. Madeleine Bouman cps
eeuw een bisschopszetel kende, was de
Bisdomblad oktober 2012
21
Scène uit de film "Des Hommes et des Dieux: Acht Franse monniken leven in harmonie met hun Islamitische dorpsgenoten hoog in de bergen. Het rommelt in de regio en het leger biedt hen bescherming aan tegen een Islamitisch fundamentalistische groepering. De monniken weigeren echter de bescherming aan te nemen. Als ze besluiten om enkele gewonde terroristen te behandelen, worden ze door de autoriteiten onder druk gezet om terug te keren naar Frankrijk.
Geenzonder kerk missie De bedenkingen bij het bovenschrift bij dit artikel komen onmiddellijk op. Missie, zending, het geloof in andere landen gaan uitdragen roept in deze jaren allerlei vragen op. Wij leven in de tijd van dialoog tussen godsdiensten en niet van geloofsverbreiding, zei iemand enige tijd terug. De katholieke Kerk heeft zelf problemen genoeg – denk aan de misbruikschandalen – en kan daarom beter eerst eens orde op zaken stellen in eigen huis. Missie klinkt pretentieus, met teveel vertrouwen in eigen gelijk. Het probleem van de armoede en de ongelijkheid moet eerst maar eens worden aangepakt, voordat men opnieuw over het christelijk geloof gaat spreken. Zieltjes winnen is iets van vroeger. Het zijn opmerkingen die je hoort, maar die tegelijkertijd weinig begrip tonen voor het wezen van het Evangelie en de onvervreemdbare opdracht van de katholieke Kerk in Jezus naam.
diocesane Kerk er voor blijven open staan
De volksuitdrukking zegt ‘Waar het hart
om het christelijk geloof en de door het
van vol is, daar loopt de mond van over’.
geloof geïnspireerde diaconie – onderwijs,
Wat mensen werkelijk en ten diepste
gezondheidszorg – uit te dragen naar
bezielt, wil worden uitgedragen en gedeeld.
streken waar de christenen een minder-
Als de Kerk over een gezond zelfbewustzijn
heid vormen of waar zij materieel over te
beschikt, ligt het daarom voor de hand dat
beperkte middelen beschikken. Het gaat
zij haar geloof wil uitdragen naar allen die
daarbij om mannen en vrouwen met ver-
dat geloof nog niet kennen en daar nog
schillende roepingen en taken, die als mis-
niet uit (kunnen) leven. Omgekeerd, een
sionaris uit trekken, maar dikwijls ook om
Kerk die het geloof niet meer verkondigt
financiële ondersteuning en om projecten
en uitdraagt, mist zelfvertrouwen en heeft
die bijdragen aan een christelijk geïnspi-
geen hoop meer in de toekomst. Zij is ten
reerde en meer humane samenleving. Dit
dode opgeschreven. In die zin behoort
alles noemt vaak missionaire spiritualiteit.
chese alsmede het toedienen van doopsel
een missionair besef tot de logica van het
Soms krijgt dit de vorm van ‘affiliatie met
en vormsel, om zo geleidelijk geïnitieerd
christelijke geloof. Een nieuw beeld daar-
een bisdom overzee’, maar het kan ook
te worden in de katholieke gemeenschap.
van hebben veel mensen gekregen door
gaan om incidentele contacten of projec-
ECHT GELUK
Maar het gaat ook steeds om de diaconie,
het zien van de film Des hommes et des
ten.
Als Zoon van God is Jezus in deze wereld gekomen om heil en
de liefdesdienst die door het geloof in
dieux over de in 1996 door moslimfunda-
Zonder dwang en in dialoog, maar wel
verlossing te brengen. De relatie met God is sedert zijn aardse
Jezus Christus gemotiveerd wordt: scho-
mentalisten gedode monniken in Algerije.
vanuit een doorleefde overtuiging. Steeds
leven voor ons niet meer mogelijk buiten Jezus om, want dankzij
ling, ziekenzorg, hulp voor gehandicapten
Hun kwetsbare aanwezigheid en conse-
geldt dat door dit soort relaties de individu-
Hem kunnen wij God als Vader aanspreken. De afstand tot God,
en ouderen, alsmede het streven naar
quente dienstbaarheid was zowel dialoog
ele gelovige, maar ook de betrokken paro-
die wij zonde noemen, is door Jezus Christus overbrugd. Daarom
een samenleving die gedragen wordt door
als verkondiging. Deze vorm van missie
chie of het diocees er gelovig door verrijkt
mogen wij Hem als Verlosser en Heiland erkennen. Echt geluk
rechtvaardige maatschappelijke verhou-
heeft, als oprecht getuigenis, in de afge-
wordt. Dat geldt zeker wanneer er sprake
voor mensen in deze wereld heeft te maken met gezondheid voor
dingen. Denk bijvoorbeeld aan een gelijk-
lopen maanden veel mensen opnieuw aan
is van persoonlijke missionaire contacten
ons lichaam en altijd ook met goede relaties met medemensen,
waardige positie voor de vrouw in huwelijk
het denken gezet.
met de Kerk buiten Europa. Missiekringen
met naastenliefde. Dat geluk heet heil als we ook stil staan bij de
en werkverband, iets wat een belangrijke
diepere vragen van ons bestaan: onze relatie met God. Die speelt
verworvenheid is van het christendom
SPIRITUALITEIT
belangrijke ondersteunende functie. “De
zich af op het niveau van onze innerlijke kern, waar de mens in de
en waarover sommige godsdiensten in
In onze dagen is her-evangelisatie in onze
echte missionaris is de heilige” schrijft
lijn van de Schrift wordt aangeduid als ‘geschapen naar het beeld
belangrijke mate verschillen met wat de
streken nodig, iets waartoe het z.g. dioce-
Johannes Paulus II (RM 90). Mensen als
van God’. Onze traditie spreekt in dit kader van de ziel. Het ware
Kerk sedert eeuwen naar voren brengt.
sane Geloofsfeest enkele jaren geleden
Damiaan Deveuster, Petrus Donders of
heil van de mens omvat alle dimensies van het leven, materieel
Het zijn dit soort zaken waar missionaris-
een impuls heeft willen geven. Priesters
Eustachius van Lieshout, allen afkomstig
en geestelijk. Onze verbondenheid met God is daarvan een essen-
sen zich altijd voor ingezet hebben. Vanaf
uit India en van elders komen in ons land
uit ons taalgebied en recentelijk zalig ver-
tieel onderdeel. In die zin verstaat een christen de overtuiging van
de tijd der apostelen ligt daarin de kracht
het pastoraat mede versterken. Dat is
klaard, maar ook minder bekende vrouwen
sint Paulus: “De liefde van Christus laat ons geen rust, sinds wij
van het christelijke getuigenis. Vaticanum
soms even wennen, vanwege verschil-
en mannen die omwille van het Evangelie
hebben ingezien dat Een is gestorven voor allen” (2 Kor. 5,14).
II heeft in het document Ad gentes (1965)
len in cultuur en taal. Maar het geeft ons
zijn uitgetrokken, mogen ons daarbij –
en MOV groepen hebben hierbij vaak een
opnieuw de onvervreemdbare opdracht
ook een verrijking, door hun overtuiging
zeker in oktober als missiemaand - blijven
VERKONDIGING EN DIACONIE
van de Kerk onderstreept, terwijl paus
en hun vroomheid, want in de regel zijn
inspireren.
Daarom ligt het in de lijn van het christelijke geloof om andere
Johannes Paulus II in Redemptoris missio
deze verkondigers opgegroeid binnen een
mensen, die het geluk van de verbondenheid met God in Jezus
(1990) een aantal nuanceringen heeft
jonge en vitale Kerk. Wij ontvangen het
Christus nog niet kennen, van dit geloof deelgenoot te maken.
aangebracht.
geloof, want het blijft een geschenk van
Daarbij gaat het om de eerste verkondiging, prediking en cate22 Bisdomblad oktober 2012
DIALOOG
drs. J. Schröder pr.
God. Even wezenlijk is evenwel dat wij als Bisdomblad oktober 2012
23
Scène uit de film "Des Hommes et des Dieux: Acht Franse monniken leven in harmonie met hun Islamitische dorpsgenoten hoog in de bergen. Het rommelt in de regio en het leger biedt hen bescherming aan tegen een Islamitisch fundamentalistische groepering. De monniken weigeren echter de bescherming aan te nemen. Als ze besluiten om enkele gewonde terroristen te behandelen, worden ze door de autoriteiten onder druk gezet om terug te keren naar Frankrijk.
Geenzonder kerk missie De bedenkingen bij het bovenschrift bij dit artikel komen onmiddellijk op. Missie, zending, het geloof in andere landen gaan uitdragen roept in deze jaren allerlei vragen op. Wij leven in de tijd van dialoog tussen godsdiensten en niet van geloofsverbreiding, zei iemand enige tijd terug. De katholieke Kerk heeft zelf problemen genoeg – denk aan de misbruikschandalen – en kan daarom beter eerst eens orde op zaken stellen in eigen huis. Missie klinkt pretentieus, met teveel vertrouwen in eigen gelijk. Het probleem van de armoede en de ongelijkheid moet eerst maar eens worden aangepakt, voordat men opnieuw over het christelijk geloof gaat spreken. Zieltjes winnen is iets van vroeger. Het zijn opmerkingen die je hoort, maar die tegelijkertijd weinig begrip tonen voor het wezen van het Evangelie en de onvervreemdbare opdracht van de katholieke Kerk in Jezus naam.
diocesane Kerk er voor blijven open staan
De volksuitdrukking zegt ‘Waar het hart
om het christelijk geloof en de door het
van vol is, daar loopt de mond van over’.
geloof geïnspireerde diaconie – onderwijs,
Wat mensen werkelijk en ten diepste
gezondheidszorg – uit te dragen naar
bezielt, wil worden uitgedragen en gedeeld.
streken waar de christenen een minder-
Als de Kerk over een gezond zelfbewustzijn
heid vormen of waar zij materieel over te
beschikt, ligt het daarom voor de hand dat
beperkte middelen beschikken. Het gaat
zij haar geloof wil uitdragen naar allen die
daarbij om mannen en vrouwen met ver-
dat geloof nog niet kennen en daar nog
schillende roepingen en taken, die als mis-
niet uit (kunnen) leven. Omgekeerd, een
sionaris uit trekken, maar dikwijls ook om
Kerk die het geloof niet meer verkondigt
financiële ondersteuning en om projecten
en uitdraagt, mist zelfvertrouwen en heeft
die bijdragen aan een christelijk geïnspi-
geen hoop meer in de toekomst. Zij is ten
reerde en meer humane samenleving. Dit
dode opgeschreven. In die zin behoort
alles noemt vaak missionaire spiritualiteit.
chese alsmede het toedienen van doopsel
een missionair besef tot de logica van het
Soms krijgt dit de vorm van ‘affiliatie met
en vormsel, om zo geleidelijk geïnitieerd
christelijke geloof. Een nieuw beeld daar-
een bisdom overzee’, maar het kan ook
te worden in de katholieke gemeenschap.
van hebben veel mensen gekregen door
gaan om incidentele contacten of projec-
ECHT GELUK
Maar het gaat ook steeds om de diaconie,
het zien van de film Des hommes et des
ten.
Als Zoon van God is Jezus in deze wereld gekomen om heil en
de liefdesdienst die door het geloof in
dieux over de in 1996 door moslimfunda-
Zonder dwang en in dialoog, maar wel
verlossing te brengen. De relatie met God is sedert zijn aardse
Jezus Christus gemotiveerd wordt: scho-
mentalisten gedode monniken in Algerije.
vanuit een doorleefde overtuiging. Steeds
leven voor ons niet meer mogelijk buiten Jezus om, want dankzij
ling, ziekenzorg, hulp voor gehandicapten
Hun kwetsbare aanwezigheid en conse-
geldt dat door dit soort relaties de individu-
Hem kunnen wij God als Vader aanspreken. De afstand tot God,
en ouderen, alsmede het streven naar
quente dienstbaarheid was zowel dialoog
ele gelovige, maar ook de betrokken paro-
die wij zonde noemen, is door Jezus Christus overbrugd. Daarom
een samenleving die gedragen wordt door
als verkondiging. Deze vorm van missie
chie of het diocees er gelovig door verrijkt
mogen wij Hem als Verlosser en Heiland erkennen. Echt geluk
rechtvaardige maatschappelijke verhou-
heeft, als oprecht getuigenis, in de afge-
wordt. Dat geldt zeker wanneer er sprake
voor mensen in deze wereld heeft te maken met gezondheid voor
dingen. Denk bijvoorbeeld aan een gelijk-
lopen maanden veel mensen opnieuw aan
is van persoonlijke missionaire contacten
ons lichaam en altijd ook met goede relaties met medemensen,
waardige positie voor de vrouw in huwelijk
het denken gezet.
met de Kerk buiten Europa. Missiekringen
met naastenliefde. Dat geluk heet heil als we ook stil staan bij de
en werkverband, iets wat een belangrijke
diepere vragen van ons bestaan: onze relatie met God. Die speelt
verworvenheid is van het christendom
SPIRITUALITEIT
belangrijke ondersteunende functie. “De
zich af op het niveau van onze innerlijke kern, waar de mens in de
en waarover sommige godsdiensten in
In onze dagen is her-evangelisatie in onze
echte missionaris is de heilige” schrijft
lijn van de Schrift wordt aangeduid als ‘geschapen naar het beeld
belangrijke mate verschillen met wat de
streken nodig, iets waartoe het z.g. dioce-
Johannes Paulus II (RM 90). Mensen als
van God’. Onze traditie spreekt in dit kader van de ziel. Het ware
Kerk sedert eeuwen naar voren brengt.
sane Geloofsfeest enkele jaren geleden
Damiaan Deveuster, Petrus Donders of
heil van de mens omvat alle dimensies van het leven, materieel
Het zijn dit soort zaken waar missionaris-
een impuls heeft willen geven. Priesters
Eustachius van Lieshout, allen afkomstig
en geestelijk. Onze verbondenheid met God is daarvan een essen-
sen zich altijd voor ingezet hebben. Vanaf
uit India en van elders komen in ons land
uit ons taalgebied en recentelijk zalig ver-
tieel onderdeel. In die zin verstaat een christen de overtuiging van
de tijd der apostelen ligt daarin de kracht
het pastoraat mede versterken. Dat is
klaard, maar ook minder bekende vrouwen
sint Paulus: “De liefde van Christus laat ons geen rust, sinds wij
van het christelijke getuigenis. Vaticanum
soms even wennen, vanwege verschil-
en mannen die omwille van het Evangelie
hebben ingezien dat Een is gestorven voor allen” (2 Kor. 5,14).
II heeft in het document Ad gentes (1965)
len in cultuur en taal. Maar het geeft ons
zijn uitgetrokken, mogen ons daarbij –
en MOV groepen hebben hierbij vaak een
opnieuw de onvervreemdbare opdracht
ook een verrijking, door hun overtuiging
zeker in oktober als missiemaand - blijven
VERKONDIGING EN DIACONIE
van de Kerk onderstreept, terwijl paus
en hun vroomheid, want in de regel zijn
inspireren.
Daarom ligt het in de lijn van het christelijke geloof om andere
Johannes Paulus II in Redemptoris missio
deze verkondigers opgegroeid binnen een
mensen, die het geluk van de verbondenheid met God in Jezus
(1990) een aantal nuanceringen heeft
jonge en vitale Kerk. Wij ontvangen het
Christus nog niet kennen, van dit geloof deelgenoot te maken.
aangebracht.
geloof, want het blijft een geschenk van
Daarbij gaat het om de eerste verkondiging, prediking en cate22 Bisdomblad oktober 2012
DIALOOG
drs. J. Schröder pr.
God. Even wezenlijk is evenwel dat wij als Bisdomblad oktober 2012
23
Rozenkrans is prachtig evangelisatiemiddel De zorgvuldig meegebrachte paraplu’s en regenkappen waren zaterdagmiddag 6 oktober gelukkig niet nodig. Na een ochtend waarin de regen met bakken uit de hemel kwam vallen, straalde nu de zon weer. En dus trok de processie van Kinderen bidden voor Kinderen vanaf het Sint-Janscentrum naar de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch onder grote belangstelling en een stralend zonnetje. In het vorige nummer van het Bisdomblad was er al aandacht voor dit jaarevenement op de eerste zaterdag van de maand oktober. Met het maken van kaarten voor zieke kinderen en daaraan verbonden het bidden voor elkaar, leren kinderen eigenlijk twee dingen: ze leren te bidden en ze leren meteen de betekenis van bidden. “En zeker bij de rozenkrans is dat zo mooi”, vertelt Marjolein Heijs, initiatiefneemster en inspirator. “De geheimen van de rozenkrans vertellen in een notendop de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van Jezus en Maria. Het heeft dus een heel evangeliserend karakter en biedt wat dat betreft genoeg handvatten om iets mee te doen
24 Bisdomblad oktober 2012
in het Jaar van Geloof. Steeds weer kun je vanuit een ander perspectief nadenken over het leven van Jezus en Maria en wat dat voor betekenis heeft voor je eigen concrete leven op dat moment. Voor kinderen is dat wellicht nog wat verder weg, maar door met ze te bidden, juist ook thuis in het gezin, kun je ze langzaam invoeren en dieper doordringen in het mysterie van het christelijk geloof.” Ook mgr. Mutsaerts, hulpbisschop van ons bisdom en beschermheer van het initiatief, ziet het rozenkrans bidden met kinderen niet als een zware taak, maar als een prachtige gelegenheid:
“Maria is de moeder van Jezus en als moeder is zij van groot belang geweest voor haar Zoon. Zij heeft Hem leren praten en lopen en al die andere dingen die gelden voor opgroeiende kinderen. Het is mooi als het besef groeit dat Maria ook de moeder is van alle mensen, en dus zeker ook van alle kinderen, en dat zij allemaal terecht kunnen bij Maria met al hun vreugden en zorgen. En het is Maria die de kinderen uiteindelijk naar haar Zoon Jezus zal verwijzen, de Goede Herder van alle mensen, opdat kinderen met vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen gaan. En dat is hard nodig in een onzekere en verwarrende wereld. Het rozenkransgebed is een prachtige aanzet tot dit alles. Het stimuleren van het bidden van de rozenkrans door kinderen kan niet genoeg aanbevolen worden.” Marjolein Heijs: “Kinderen stellen mij wel eens de vraag: Is dat niet saai zo iedere keer hetzelfde zeggen: ‘Wees
“Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangelisatie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kinderen - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde.” lezen nog een stukje bijbel in kindertaal. Daarnaast zingen we samen, leest een kind een gebedje voor en zien ze op een scherm een mooi plaatje of een tekst.”
gegroet, Maria…’, wel vijftig keer. Wel, als je iets doet uit liefde is het niet saai. Is het saai om vaker te horen: ik hou van je? Liefde heeft niet steeds andere woorden nodig. Bij het bidden met kinderen probeer je het natuurlijk wel kindvriendelijk en aantrekkelijk te maken. Dit is niet zo moeilijk, vanwege de rijkdom van dit gebed: in de Mariakapel plaatsen we bijvoorbeeld een roos in een vaas voor elk Weesgegroet dat we bidden, steken een kaars aan bij elk geheim, vertellen kort iets bij elk geheim en
Het jaarevenement is echter niet het enige dat Kinderen bidden voor Kinderen doet. “Als je kijkt op hoeveel plaatsen en met hoeveel creativiteit dit bidden met kinderen voor zieke kinderen is opgepakt, dat is echt heel leuk. Sinds oktober 2009 al ruim 25 keer! Recent in Roermond verbonden met de Fakkeltocht en in Zeist in de vorm van een gebedsviering.” Elke parochie of club of school kan ook zelf een activiteit bedenken, zoals ze bijvoorbeeld in Schaijk hebben gedaan. Pastoor Spiertz van de parochie H. Antonius Abt Schaijk-Reek is echt blij met het initiatief: “Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangelisatie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kinderen - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde. Als werkgroep zijn we een aantal weken geleden begonnen met contact te leggen met de ziekenhuizen in de regio, en nu praten we ook met de basisscholen.” Heel concreet nodigt de parochie kinderen uit mee te komen doen met een Kinderen bidden voor Kinderen
- activiteit die de afsluiting vormt van de komst van de reizende iconententoonstelling in de parochie, die in het kader van het Jaar van Geloof doorheen het bisdom gaat. Marjolein Heijs: “Op onze site staan allerlei dingen om mensen die interesse hebben op weg helpen: verslagen, draaiboeken, MP3’s van enkele liedjes en je kunt ook online de rozenkrans bidden. Iedereen kan het gebruiken en aanpassen aan zijn eigen situatie. Het is wel fijn als het aan ons gemeld wordt wanneer ergens een Kinderen bidden voor Kinderen activiteit is, dan kunnen we dat op de site melden. Sinds kort”, vult Marjolein Heijs enthousiast aan, “hebben we een aparte pagina: bid voor een kind. Je kunt er een ziek kind aanmelden voor gebed. En je kunt voor een ziek kind bidden. Dat kan bijvoorbeeld een groep van de Communievoorbereiding doen of een klas. Als ze dit doorgeven aan ons, zorgen wij ervoor dat de ouders van het zieke kind dat ook weten.” Heeft u interesse om dit initiatief mee uit te bouwen? Neem contact op via: info@kinderenbiddenvoorkinderen.nl www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl
Yvonne Koopman-Snep
Bisdomblad oktober 2012
25
Rozenkrans is prachtig evangelisatiemiddel De zorgvuldig meegebrachte paraplu’s en regenkappen waren zaterdagmiddag 6 oktober gelukkig niet nodig. Na een ochtend waarin de regen met bakken uit de hemel kwam vallen, straalde nu de zon weer. En dus trok de processie van Kinderen bidden voor Kinderen vanaf het Sint-Janscentrum naar de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch onder grote belangstelling en een stralend zonnetje. In het vorige nummer van het Bisdomblad was er al aandacht voor dit jaarevenement op de eerste zaterdag van de maand oktober. Met het maken van kaarten voor zieke kinderen en daaraan verbonden het bidden voor elkaar, leren kinderen eigenlijk twee dingen: ze leren te bidden en ze leren meteen de betekenis van bidden. “En zeker bij de rozenkrans is dat zo mooi”, vertelt Marjolein Heijs, initiatiefneemster en inspirator. “De geheimen van de rozenkrans vertellen in een notendop de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van Jezus en Maria. Het heeft dus een heel evangeliserend karakter en biedt wat dat betreft genoeg handvatten om iets mee te doen
24 Bisdomblad oktober 2012
in het Jaar van Geloof. Steeds weer kun je vanuit een ander perspectief nadenken over het leven van Jezus en Maria en wat dat voor betekenis heeft voor je eigen concrete leven op dat moment. Voor kinderen is dat wellicht nog wat verder weg, maar door met ze te bidden, juist ook thuis in het gezin, kun je ze langzaam invoeren en dieper doordringen in het mysterie van het christelijk geloof.” Ook mgr. Mutsaerts, hulpbisschop van ons bisdom en beschermheer van het initiatief, ziet het rozenkrans bidden met kinderen niet als een zware taak, maar als een prachtige gelegenheid:
“Maria is de moeder van Jezus en als moeder is zij van groot belang geweest voor haar Zoon. Zij heeft Hem leren praten en lopen en al die andere dingen die gelden voor opgroeiende kinderen. Het is mooi als het besef groeit dat Maria ook de moeder is van alle mensen, en dus zeker ook van alle kinderen, en dat zij allemaal terecht kunnen bij Maria met al hun vreugden en zorgen. En het is Maria die de kinderen uiteindelijk naar haar Zoon Jezus zal verwijzen, de Goede Herder van alle mensen, opdat kinderen met vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen gaan. En dat is hard nodig in een onzekere en verwarrende wereld. Het rozenkransgebed is een prachtige aanzet tot dit alles. Het stimuleren van het bidden van de rozenkrans door kinderen kan niet genoeg aanbevolen worden.” Marjolein Heijs: “Kinderen stellen mij wel eens de vraag: Is dat niet saai zo iedere keer hetzelfde zeggen: ‘Wees
“Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangelisatie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kinderen - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde.” lezen nog een stukje bijbel in kindertaal. Daarnaast zingen we samen, leest een kind een gebedje voor en zien ze op een scherm een mooi plaatje of een tekst.”
gegroet, Maria…’, wel vijftig keer. Wel, als je iets doet uit liefde is het niet saai. Is het saai om vaker te horen: ik hou van je? Liefde heeft niet steeds andere woorden nodig. Bij het bidden met kinderen probeer je het natuurlijk wel kindvriendelijk en aantrekkelijk te maken. Dit is niet zo moeilijk, vanwege de rijkdom van dit gebed: in de Mariakapel plaatsen we bijvoorbeeld een roos in een vaas voor elk Weesgegroet dat we bidden, steken een kaars aan bij elk geheim, vertellen kort iets bij elk geheim en
Het jaarevenement is echter niet het enige dat Kinderen bidden voor Kinderen doet. “Als je kijkt op hoeveel plaatsen en met hoeveel creativiteit dit bidden met kinderen voor zieke kinderen is opgepakt, dat is echt heel leuk. Sinds oktober 2009 al ruim 25 keer! Recent in Roermond verbonden met de Fakkeltocht en in Zeist in de vorm van een gebedsviering.” Elke parochie of club of school kan ook zelf een activiteit bedenken, zoals ze bijvoorbeeld in Schaijk hebben gedaan. Pastoor Spiertz van de parochie H. Antonius Abt Schaijk-Reek is echt blij met het initiatief: “Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangelisatie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kinderen - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde. Als werkgroep zijn we een aantal weken geleden begonnen met contact te leggen met de ziekenhuizen in de regio, en nu praten we ook met de basisscholen.” Heel concreet nodigt de parochie kinderen uit mee te komen doen met een Kinderen bidden voor Kinderen
- activiteit die de afsluiting vormt van de komst van de reizende iconententoonstelling in de parochie, die in het kader van het Jaar van Geloof doorheen het bisdom gaat. Marjolein Heijs: “Op onze site staan allerlei dingen om mensen die interesse hebben op weg helpen: verslagen, draaiboeken, MP3’s van enkele liedjes en je kunt ook online de rozenkrans bidden. Iedereen kan het gebruiken en aanpassen aan zijn eigen situatie. Het is wel fijn als het aan ons gemeld wordt wanneer ergens een Kinderen bidden voor Kinderen activiteit is, dan kunnen we dat op de site melden. Sinds kort”, vult Marjolein Heijs enthousiast aan, “hebben we een aparte pagina: bid voor een kind. Je kunt er een ziek kind aanmelden voor gebed. En je kunt voor een ziek kind bidden. Dat kan bijvoorbeeld een groep van de Communievoorbereiding doen of een klas. Als ze dit doorgeven aan ons, zorgen wij ervoor dat de ouders van het zieke kind dat ook weten.” Heeft u interesse om dit initiatief mee uit te bouwen? Neem contact op via: info@kinderenbiddenvoorkinderen.nl www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl
Yvonne Koopman-Snep
Bisdomblad oktober 2012
25
Boete-act en vredeswens In de Eucharistie treden we voor Gods aanschijn om Hem onze eredienst te brengen. Omdat wij ook zondige mensen zijn, kunnen wij niet zomaar met opgeheven hoofd voor God verschijnen. We buigen eerst ons hoofd teneinde om vergeving en ontferming te bidden. Normalerwijze begint daarom de viering van de Eucharistie met een boete-act. In sommige gevallen vervalt de boete-act: bijvoorbeeld op Palmzondag als er aan het begin een palmwijding en processie is en op Maria Lichtmis als er kaarsenwijding en processie aan de Mis voorafgaat. Op Aswoensdag als na de Liturgie van het Woord de as wordt gezegend en opgelegd ten teken van boete en bekering, vervalt aan het begin van de viering de boete-act om verdubbeling te voorkomen.
1. De bekende schuldbelijdenis (confiteor): “ik
4. Nog een andere vorm van de boete-act is de
belijd voor de almachtige God…” waarin we onze
besprenkeling met wijwater op zondag. Dan wordt na
schuld bekennen tegenover God en elkaar en
het kruisteken en de begroeting het water gezegend
waarin wij vragen dat de heilige Maagd, de enge-
en eventueel met gewijd zout vermengd. Daarna
len en de heiligen en alle aanwezigen zullen bid-
besprenkelt de priester de gelovigen terwijl het
den om Gods vergevende barmhartigheid.
Asperges me (in de Paastijd: Vidi aquam) of een ander geschikt gezang wordt gezongen.
2. Kort wisselgebed om vergeving:
Heer, ontferm U over ons.
Na de mogelijkheden 1 en 2 wordt het Kyrie (Heer,
Wij hebben gezondigd.
ontferm U over ons) gezongen. Bij mogelijkheid 3
Toon ons, Heer, uw barmhartigheid.
kan dit tussen de aanroepingen worden gezongen.
En schenk ons uw heil.
Anders blijft het achterwege. Kan het niet tussen de aanroepingen gezongen worden en slechts gebeden,
3. Een drievoudige aanroep waarin Christus wordt
dan vervalt daarna het Kyrie. Ook na de besprenke-
geprezen om zijn heilsdaden en zijn ontferming
ling op zondag, na de Palm- of kaarsenprocessie
wordt afgesmeekt. Die aanroepingen kunnen
komt het Kyrie te vervallen.
worden aangepast aan het feest of aan de tijd van het liturgisch jaar. Een voorbeeld hiervan is: Heer, die de gerechtigheid laat stralen over de volkeren en haar op aarde zult laten zegevieren, ontferm U
Vredeswens Wij kunnen alleen met Jezus in gemeenschap treden (communie) als wij in vredevolle gemeenschap leven met onze broeders en zusters. Vandaar dat
over ons.
in de eucharistie vóór de communie de oproep
Heer, ontferm U over ons.
van de diaken klinkt “wenst elkaar de vrede”. We geven dan elkaar meestal een hand ten teken van
Christus, die ondersteund zijt door het getuigenis van de Vader om de blijde boodschap van vrede te verkondi
gemeenschap en vrede. Deze vredeswens is in onze Romeinse ritus vlak voor de communie. In de byzantijnse ritus en in de Ambrosiaanse ritus
gen, ontferm U over ons.
in Milaan is de vredeswens al bij de offerande. Er
Christus, ontferm U over ons.
wordt over gesproken om ook in de Romeinse ritus de vredeswens te verplaatsen, omdat het vlak voor
Heer, die door God de Vader gezalfd zijt om allen te genezen die onder de dwingelandij van de duivel stonden,
de communie nogal een onrustig gebeuren is. Je zou de ritus ook kunnen vereenvoudigen. Dat je namelijk alleen degene die naast je staan een hand geeft en
ontferm U over ons.
niet voor en achter en dat niemand meer gaat lopen.
Heer, ontferm U over ons.
Er bestaat als een voorschrift dat de celebrerende priester niet meer het priesterkoor mag verlaten.
De boete-act wordt gewoonlijk “schuld-
Alle drie bovenstaande vormen worden besloten met
De ritus is zinvol ook als je niet iedereen een hand
belijdenis” genoemd maar dat is eigenlijk
het gebed van de priester “Moge de almachtige God
geeft. Het is een symbolisch gebaar dat gemeen-
niet helemaal juist. De schuldbelijdenis
zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven en
schap wil uitdrukken met allen in de kerk.
is slechts één vorm van boete-act. Er zijn
ons geleiden tot het eeuwig leven. Amen.
ook nog andere mogelijkheden. We laten hier de verschillende vormen van boet-
Dienst Liturgie van het bisdom
act volgen:
Bisdomblad oktober 2012
27
Boete-act en vredeswens In de Eucharistie treden we voor Gods aanschijn om Hem onze eredienst te brengen. Omdat wij ook zondige mensen zijn, kunnen wij niet zomaar met opgeheven hoofd voor God verschijnen. We buigen eerst ons hoofd teneinde om vergeving en ontferming te bidden. Normalerwijze begint daarom de viering van de Eucharistie met een boete-act. In sommige gevallen vervalt de boete-act: bijvoorbeeld op Palmzondag als er aan het begin een palmwijding en processie is en op Maria Lichtmis als er kaarsenwijding en processie aan de Mis voorafgaat. Op Aswoensdag als na de Liturgie van het Woord de as wordt gezegend en opgelegd ten teken van boete en bekering, vervalt aan het begin van de viering de boete-act om verdubbeling te voorkomen.
1. De bekende schuldbelijdenis (confiteor): “ik
4. Nog een andere vorm van de boete-act is de
belijd voor de almachtige God…” waarin we onze
besprenkeling met wijwater op zondag. Dan wordt na
schuld bekennen tegenover God en elkaar en
het kruisteken en de begroeting het water gezegend
waarin wij vragen dat de heilige Maagd, de enge-
en eventueel met gewijd zout vermengd. Daarna
len en de heiligen en alle aanwezigen zullen bid-
besprenkelt de priester de gelovigen terwijl het
den om Gods vergevende barmhartigheid.
Asperges me (in de Paastijd: Vidi aquam) of een ander geschikt gezang wordt gezongen.
2. Kort wisselgebed om vergeving:
Heer, ontferm U over ons.
Na de mogelijkheden 1 en 2 wordt het Kyrie (Heer,
Wij hebben gezondigd.
ontferm U over ons) gezongen. Bij mogelijkheid 3
Toon ons, Heer, uw barmhartigheid.
kan dit tussen de aanroepingen worden gezongen.
En schenk ons uw heil.
Anders blijft het achterwege. Kan het niet tussen de aanroepingen gezongen worden en slechts gebeden,
3. Een drievoudige aanroep waarin Christus wordt
dan vervalt daarna het Kyrie. Ook na de besprenke-
geprezen om zijn heilsdaden en zijn ontferming
ling op zondag, na de Palm- of kaarsenprocessie
wordt afgesmeekt. Die aanroepingen kunnen
komt het Kyrie te vervallen.
worden aangepast aan het feest of aan de tijd van het liturgisch jaar. Een voorbeeld hiervan is: Heer, die de gerechtigheid laat stralen over de volkeren en haar op aarde zult laten zegevieren, ontferm U
Vredeswens Wij kunnen alleen met Jezus in gemeenschap treden (communie) als wij in vredevolle gemeenschap leven met onze broeders en zusters. Vandaar dat
over ons.
in de eucharistie vóór de communie de oproep
Heer, ontferm U over ons.
van de diaken klinkt “wenst elkaar de vrede”. We geven dan elkaar meestal een hand ten teken van
Christus, die ondersteund zijt door het getuigenis van de Vader om de blijde boodschap van vrede te verkondi
gemeenschap en vrede. Deze vredeswens is in onze Romeinse ritus vlak voor de communie. In de byzantijnse ritus en in de Ambrosiaanse ritus
gen, ontferm U over ons.
in Milaan is de vredeswens al bij de offerande. Er
Christus, ontferm U over ons.
wordt over gesproken om ook in de Romeinse ritus de vredeswens te verplaatsen, omdat het vlak voor
Heer, die door God de Vader gezalfd zijt om allen te genezen die onder de dwingelandij van de duivel stonden,
de communie nogal een onrustig gebeuren is. Je zou de ritus ook kunnen vereenvoudigen. Dat je namelijk alleen degene die naast je staan een hand geeft en
ontferm U over ons.
niet voor en achter en dat niemand meer gaat lopen.
Heer, ontferm U over ons.
Er bestaat als een voorschrift dat de celebrerende priester niet meer het priesterkoor mag verlaten.
De boete-act wordt gewoonlijk “schuld-
Alle drie bovenstaande vormen worden besloten met
De ritus is zinvol ook als je niet iedereen een hand
belijdenis” genoemd maar dat is eigenlijk
het gebed van de priester “Moge de almachtige God
geeft. Het is een symbolisch gebaar dat gemeen-
niet helemaal juist. De schuldbelijdenis
zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven en
schap wil uitdrukken met allen in de kerk.
is slechts één vorm van boete-act. Er zijn
ons geleiden tot het eeuwig leven. Amen.
ook nog andere mogelijkheden. We laten hier de verschillende vormen van boet-
Dienst Liturgie van het bisdom
act volgen:
Bisdomblad oktober 2012
27
Hans Memling: 'Apokalyps' (1467-71). Museum Narodowe, Gdansk.
De Openbaring van Johannes is een van de minst toegankelijke bijbelboeken; niet zozeer omdat het, zoals bijvoorbeeld Leviticus, een weinig tot de verbeelding sprekende opsomming is van regels en voorschriften die het volk Israël dient na te leven, maar omdat het juist te veel tot de verbeelding spreekt. Bovendien besteedt het uitgebreid aandacht aan het einde der tijden, met alle rampen en verschrikkingen die de aarde en haar bewoners zullen treffen van dien. Toch is de Apokalyps in wezen geen tekst die ons angst wil inboezemen met hel en verdoemenis, maar juist een boek van hoop en verwachting, dat christenen mag bemoedigen.
Parochies
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde heer P.C.M. Luijkcx, pastoor, de zeereerwaarde heer drs. J.R.M. Groos, pastor en de heer dr. Th.M.M. Schepens, pasto-
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de
raal medewerker.
R.K. Parochie Zalige Paus Johannes XXIII, gevestigd te BerkelEnschot Oirschot, welke tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de parochies H. Joseph te Biezenmortel,
De dood voorbij
Gedachten bij Apok. 21, 1-5a.6b-7 (tweede lezing Allerzielen)
Benoemingen en ontslagen
St. Willibrordus te Berkel, St. Caecilia te Enschot en
De zeereerwaarde heer drs. G.B. Papenburg lic. te Eindhoven
H. Lambertus te Udenhout.
per 1 juni 2012 eervol ontslag verleend als pastor-assistent van
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde
de parochie H. Petrus’ Stoel te Eindhoven.
heer P. Scheepers, pastoor, de zeereerwaarde heer G.B.M.
Mevrouw drs. M.C. van der Zande-Jansen te Houten per 1 juni
Looyaard, pastor en de zeereerwaarde pater J.M.F. van
2012 de pastorale zending als pastoraal werkster ten behoeve
Laarhoven ofm.cap, pastor, geassisteerd door de eerwaarde
van het Jeroen Bosch Ziekenhuis te ’s-Hertogenbosch.
zuster H.B. de Groot, pastoraal assistente.
De weleerwaarde heer G. de Jong te Eindhoven per 1 juli 2012 benoemd tot kapelaan van de parochie Sint Joris te Eindhoven.
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de
De weleerwaarde heer P.S. Kuis te ’s-Hertogenbosch per 1 juli
R.K. Parochie Sint Christoffel, gevestigd te Dreumel, welke
2012 benoemd tot kapelaan van de parochies H. Maria en Sint
tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de
Jan evangelist te ’s-Hertogenbosch.
parochies H. Lambertus te Alphen aan de Maas, H. Donatus
De eerwaarde pater J. Onoja cssp te Eindhoven per 1 juli 2012
te Altforst, H. Servatius te Appeltern, H. Alphonsus de Liguori
benoemd als pastor-assistent voor het Vreemdelingenpastoraat
te Beneden-Leeuwen, H. Willibrordus te Boven-Leeuwen, H.
te Eindhoven.
Barbara te Dreumel, H. Lambertus te Maasbommel en H.H.
De zeereerwaarde heer J.A.J. Schepers te Rosmalen per 1
Dat blijkt onder meer uit de prachtige
sprake is van herstel in volle pracht van
allen die ontrouw zijn, zowel in woord
Victor en Gezellen te Wamel.
augustus 2012 eervol ontslag verleend als bisschoppelijk gede-
perikoop die niet voor niets één van de
het aardse Jeruzalem, daar gaat het in de
als in daad, veroordeeld worden tot “de
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde
legeerde voor de emeriti in het bisdom van ’s-Hertogenbosch.
lezingen is die op Allerzielen kan klinken
Openbaring om het verschijnen door Gods
poel die brandt van vuur en zwavel”). Die
heer M.F.G. Massaer, pastoor en de zeereerwaarde pater
De eerwaarde pater X. Arokiasamy te Luyksgestel per 1 augus-
in de liturgie. Want wat is het perspec-
toedoen van een nieuwe en volmaakte
belofte is precies de grond van onze hoop
S. Philip Elickal, pastor.
tus 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid
tief dat de auteur ons schetst? Na het
heilige stad. Deze gedachte komen we
als gelovigen, zo houdt de auteur van de
laatste oordeel zal het universum zoals
ook tegen in vergelijkbare Joodse teksten
Apokalyps ons voor: onze standvastigheid
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels fusie
De zeereerwaarde heer dr. Th. Dohmen te Leuth per 1 augustus
wij dat nu kennen door God totaal wor-
die uit dezelfde periode als de Apokalyps
zal beloond worden (verg. Mt. 24, 13!)
samengevoegd de parochies San Salvator te Oeffelt en Maria,
2012 eervol ontslag verleend als pastoor van de parochies H.
den omgevormd tot een nieuwe hemel
stammen, zoals 2 Baruch en 4 Ezra. Met
omdat God zelf de getrouwe bij uitstek
Moeder van de Kerk, gevestigd te Sint Anthonis, waarbij de
Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.
en een nieuwe aarde. Vervolgens zal het
die geschriften deelt de Openbaring de
is. Niet de boze machten in deze wereld,
R.K. Parochie Maria, Moeder van de Kerk verkrijgende rechts-
De zeereerwaarde heer H.J.A. Janssen te Beek-Ubbergen per 1
hemelse Jeruzalem op aarde neerdalen,
pessimistische visie op de actuele toe-
maar Hij heeft het laatste woord en Hij is
persoon is. De parochie wordt bediend door een pastoraal team
augustus 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de paro-
als plaats waar Gods volk voorgoed geluk-
stand van de wereld - een toestand die
met ons, wat er ook gebeurt, in voor- en
bestaande uit de hoogeerwaarde heer R.J.M. Kerssemakers,
chies H. Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.
kig zal zijn en in een eeuwige liturgie lof,
slechts aan het einde van de geschiede-
tegenspoed. Hij houdt ons leven, ja Hij
pastoor, de weleerwaarde heer Chr.C. Rodeyns, pastor en de
De zeereerwaarde pater W.A.H.A.M. Wouters wp te Lage-
eer en dank zal brengen aan Hem en aan
nis door goddelijk ingrijpen zal verkeren in
houdt heel het universum in zijn hand. Hij
weleerwaarde heer P.H.C. Raaphorst, pastor.
Mierde per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pas-
het Lam.
het aan tijd en ruimte ontstegen Rijk waar
is immers de Schepper, de Heer van al
zijn liefde, vrede en gerechtigheid zullen
wat bestaat; Hij is het begin en het einde,
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels
H. Stephanus’ Vinding te Lage-Mierde en H. Clemens te Hulsel
heersen.
de Alfa en de Omega. Op Hem mogen we
fusie samengevoegd de parochies H. Oda te Sint-Oedenrode,
onder gelijktijdige benoeming tot waarnemend pastoor van de
De schoonheid en de heerlijkheid van
Bergeijk te Bergeijk.
toor van de parochies H. Johannes Evangelist te Hooge-Mierde,
vertrouwen en zijn liefde is sterker dan de
H.Genoveva te Breugel en Sint Petrus’ Banden te Son, waarbij
drie parochies.
Gods, wordt in Apok. 21, 9 t/m 22, 5
Naar dat einde der tijden mogen gelovi-
dood. Daarom hoeven wij het einde niet
de R.K. Parochie H. Oda verkrijgende rechtspersoon is.
De zeereerwaarde heer H.A.G.M. Verhoeven te Schijndel per
uitvoerig beschreven. We moeten daarbij
gen dus uitzien, ja zelfs verlangen (zie
te vrezen - noch het einde van de wereld,
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de hoogeerwaarde
1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van de
enerzijds bedenken dat het natuurlijk
bijv. ook 2 Petr. 3, 11-12 en Lc. 21, 28).
noch het einde van ons eigen aardse
heer V.H.P. Blom, pastoor, de weleerwaarde heer M.J.L.H.J.
parochie Sint Servatius Schijndel te Schijndel.
een beeld is dat in menselijke woorden
We moeten ons daarbij realiseren dat het
bestaan. “Hij zal alle tranen van onze
Deli, pastor, de eerwaarde pater P.R. Antony Samy, pastor, de
De zeereerwaarde heer drs. S.A.L. van Dijk te Wijchen per 1
probeert te vangen wat geen oog heeft
boek Openbaring geschreven is om de
ogen afwissen en de dood zal niet meer
zeereerwaarde heer P.J. Rens, pastor-assistent, de eerwaarde
september 2012 benoemd tot pastor van de parochie De Twaalf
gezien en wat we ons in feite niet kunnen
christenen in de gemeenten in Klein-Azië
zijn”: een vreugdevoller boodschap dan
heer mr. F.G. van der Geld, diaken, de eerwaarde heer drs.
apostelen te Wijchen onder gelijktijdig eervol ontslag als pastor
voorstellen. Anderzijds heeft de auteur
een hart onder de riem te steken en hen
deze is er niet.
Th.A.J. Bangert, diaken en mevrouw drs. ir. M.W.A.A. van den
van de parochie Sint Joris te Eindhoven.
van de Openbaring dat beeld niet geheel
aan te sporen om ondanks beproevin-
Broek, pastoraal werkster.
De zeereerwaarde heer dr. P.M.G.M. Claes te Wijchen per 1
zelf gecreëerd, maar deels ontleend
gen trouw te blijven aan Christus. Dat
aan onder meer de profeet Ezechiël
laatste klinkt heel duidelijk door in vers
Per 29 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de
Twaalf Apostelen te Wijchen.
(hoofdstukken 40-48). Er is echter een
7: “Wie overwint zal dit alles, d.w.z. het
R.K. Parochie H. Willibrord, gevestigd te Loon op Zand, welke
De eerwaarde heer drs. B.Th.J. Overman te Tilburg per 1 sep-
belangrijk verschil: waar in dergelijke pro-
eeuwige leven bij God, krijgen” (met als
tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de
tember 2012 benoemd tot diaken van de parochies De Goede
fetische teksten uit het Oude Testament
tegendeel vers 8 dat aankondigt dat
parochies Kaatsheuvel te Kaatsheuvel, H. Joachim te De Moer
Herder en H.H. Petrus en Paulus te Tilburg.
en H. Johannes’ Onthoofding te Loon op Zand.
Vervolg volgende pag.
het nieuwe Jeruzalem, de heilige stad
28 Bisdomblad oktober 2012
september 2012 benoemd tot pastoor van de parochie De N. van der Sluis pr
Bisdomblad oktober 2012
29
Hans Memling: 'Apokalyps' (1467-71). Museum Narodowe, Gdansk.
De Openbaring van Johannes is een van de minst toegankelijke bijbelboeken; niet zozeer omdat het, zoals bijvoorbeeld Leviticus, een weinig tot de verbeelding sprekende opsomming is van regels en voorschriften die het volk Israël dient na te leven, maar omdat het juist te veel tot de verbeelding spreekt. Bovendien besteedt het uitgebreid aandacht aan het einde der tijden, met alle rampen en verschrikkingen die de aarde en haar bewoners zullen treffen van dien. Toch is de Apokalyps in wezen geen tekst die ons angst wil inboezemen met hel en verdoemenis, maar juist een boek van hoop en verwachting, dat christenen mag bemoedigen.
Parochies
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde heer P.C.M. Luijkcx, pastoor, de zeereerwaarde heer drs. J.R.M. Groos, pastor en de heer dr. Th.M.M. Schepens, pasto-
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de
raal medewerker.
R.K. Parochie Zalige Paus Johannes XXIII, gevestigd te BerkelEnschot Oirschot, welke tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de parochies H. Joseph te Biezenmortel,
De dood voorbij
Gedachten bij Apok. 21, 1-5a.6b-7 (tweede lezing Allerzielen)
Benoemingen en ontslagen
St. Willibrordus te Berkel, St. Caecilia te Enschot en
De zeereerwaarde heer drs. G.B. Papenburg lic. te Eindhoven
H. Lambertus te Udenhout.
per 1 juni 2012 eervol ontslag verleend als pastor-assistent van
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde
de parochie H. Petrus’ Stoel te Eindhoven.
heer P. Scheepers, pastoor, de zeereerwaarde heer G.B.M.
Mevrouw drs. M.C. van der Zande-Jansen te Houten per 1 juni
Looyaard, pastor en de zeereerwaarde pater J.M.F. van
2012 de pastorale zending als pastoraal werkster ten behoeve
Laarhoven ofm.cap, pastor, geassisteerd door de eerwaarde
van het Jeroen Bosch Ziekenhuis te ’s-Hertogenbosch.
zuster H.B. de Groot, pastoraal assistente.
De weleerwaarde heer G. de Jong te Eindhoven per 1 juli 2012 benoemd tot kapelaan van de parochie Sint Joris te Eindhoven.
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de
De weleerwaarde heer P.S. Kuis te ’s-Hertogenbosch per 1 juli
R.K. Parochie Sint Christoffel, gevestigd te Dreumel, welke
2012 benoemd tot kapelaan van de parochies H. Maria en Sint
tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de
Jan evangelist te ’s-Hertogenbosch.
parochies H. Lambertus te Alphen aan de Maas, H. Donatus
De eerwaarde pater J. Onoja cssp te Eindhoven per 1 juli 2012
te Altforst, H. Servatius te Appeltern, H. Alphonsus de Liguori
benoemd als pastor-assistent voor het Vreemdelingenpastoraat
te Beneden-Leeuwen, H. Willibrordus te Boven-Leeuwen, H.
te Eindhoven.
Barbara te Dreumel, H. Lambertus te Maasbommel en H.H.
De zeereerwaarde heer J.A.J. Schepers te Rosmalen per 1
Dat blijkt onder meer uit de prachtige
sprake is van herstel in volle pracht van
allen die ontrouw zijn, zowel in woord
Victor en Gezellen te Wamel.
augustus 2012 eervol ontslag verleend als bisschoppelijk gede-
perikoop die niet voor niets één van de
het aardse Jeruzalem, daar gaat het in de
als in daad, veroordeeld worden tot “de
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde
legeerde voor de emeriti in het bisdom van ’s-Hertogenbosch.
lezingen is die op Allerzielen kan klinken
Openbaring om het verschijnen door Gods
poel die brandt van vuur en zwavel”). Die
heer M.F.G. Massaer, pastoor en de zeereerwaarde pater
De eerwaarde pater X. Arokiasamy te Luyksgestel per 1 augus-
in de liturgie. Want wat is het perspec-
toedoen van een nieuwe en volmaakte
belofte is precies de grond van onze hoop
S. Philip Elickal, pastor.
tus 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid
tief dat de auteur ons schetst? Na het
heilige stad. Deze gedachte komen we
als gelovigen, zo houdt de auteur van de
laatste oordeel zal het universum zoals
ook tegen in vergelijkbare Joodse teksten
Apokalyps ons voor: onze standvastigheid
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels fusie
De zeereerwaarde heer dr. Th. Dohmen te Leuth per 1 augustus
wij dat nu kennen door God totaal wor-
die uit dezelfde periode als de Apokalyps
zal beloond worden (verg. Mt. 24, 13!)
samengevoegd de parochies San Salvator te Oeffelt en Maria,
2012 eervol ontslag verleend als pastoor van de parochies H.
den omgevormd tot een nieuwe hemel
stammen, zoals 2 Baruch en 4 Ezra. Met
omdat God zelf de getrouwe bij uitstek
Moeder van de Kerk, gevestigd te Sint Anthonis, waarbij de
Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.
en een nieuwe aarde. Vervolgens zal het
die geschriften deelt de Openbaring de
is. Niet de boze machten in deze wereld,
R.K. Parochie Maria, Moeder van de Kerk verkrijgende rechts-
De zeereerwaarde heer H.J.A. Janssen te Beek-Ubbergen per 1
hemelse Jeruzalem op aarde neerdalen,
pessimistische visie op de actuele toe-
maar Hij heeft het laatste woord en Hij is
persoon is. De parochie wordt bediend door een pastoraal team
augustus 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de paro-
als plaats waar Gods volk voorgoed geluk-
stand van de wereld - een toestand die
met ons, wat er ook gebeurt, in voor- en
bestaande uit de hoogeerwaarde heer R.J.M. Kerssemakers,
chies H. Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.
kig zal zijn en in een eeuwige liturgie lof,
slechts aan het einde van de geschiede-
tegenspoed. Hij houdt ons leven, ja Hij
pastoor, de weleerwaarde heer Chr.C. Rodeyns, pastor en de
De zeereerwaarde pater W.A.H.A.M. Wouters wp te Lage-
eer en dank zal brengen aan Hem en aan
nis door goddelijk ingrijpen zal verkeren in
houdt heel het universum in zijn hand. Hij
weleerwaarde heer P.H.C. Raaphorst, pastor.
Mierde per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pas-
het Lam.
het aan tijd en ruimte ontstegen Rijk waar
is immers de Schepper, de Heer van al
zijn liefde, vrede en gerechtigheid zullen
wat bestaat; Hij is het begin en het einde,
Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels
H. Stephanus’ Vinding te Lage-Mierde en H. Clemens te Hulsel
heersen.
de Alfa en de Omega. Op Hem mogen we
fusie samengevoegd de parochies H. Oda te Sint-Oedenrode,
onder gelijktijdige benoeming tot waarnemend pastoor van de
De schoonheid en de heerlijkheid van
Bergeijk te Bergeijk.
toor van de parochies H. Johannes Evangelist te Hooge-Mierde,
vertrouwen en zijn liefde is sterker dan de
H.Genoveva te Breugel en Sint Petrus’ Banden te Son, waarbij
drie parochies.
Gods, wordt in Apok. 21, 9 t/m 22, 5
Naar dat einde der tijden mogen gelovi-
dood. Daarom hoeven wij het einde niet
de R.K. Parochie H. Oda verkrijgende rechtspersoon is.
De zeereerwaarde heer H.A.G.M. Verhoeven te Schijndel per
uitvoerig beschreven. We moeten daarbij
gen dus uitzien, ja zelfs verlangen (zie
te vrezen - noch het einde van de wereld,
Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de hoogeerwaarde
1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van de
enerzijds bedenken dat het natuurlijk
bijv. ook 2 Petr. 3, 11-12 en Lc. 21, 28).
noch het einde van ons eigen aardse
heer V.H.P. Blom, pastoor, de weleerwaarde heer M.J.L.H.J.
parochie Sint Servatius Schijndel te Schijndel.
een beeld is dat in menselijke woorden
We moeten ons daarbij realiseren dat het
bestaan. “Hij zal alle tranen van onze
Deli, pastor, de eerwaarde pater P.R. Antony Samy, pastor, de
De zeereerwaarde heer drs. S.A.L. van Dijk te Wijchen per 1
probeert te vangen wat geen oog heeft
boek Openbaring geschreven is om de
ogen afwissen en de dood zal niet meer
zeereerwaarde heer P.J. Rens, pastor-assistent, de eerwaarde
september 2012 benoemd tot pastor van de parochie De Twaalf
gezien en wat we ons in feite niet kunnen
christenen in de gemeenten in Klein-Azië
zijn”: een vreugdevoller boodschap dan
heer mr. F.G. van der Geld, diaken, de eerwaarde heer drs.
apostelen te Wijchen onder gelijktijdig eervol ontslag als pastor
voorstellen. Anderzijds heeft de auteur
een hart onder de riem te steken en hen
deze is er niet.
Th.A.J. Bangert, diaken en mevrouw drs. ir. M.W.A.A. van den
van de parochie Sint Joris te Eindhoven.
van de Openbaring dat beeld niet geheel
aan te sporen om ondanks beproevin-
Broek, pastoraal werkster.
De zeereerwaarde heer dr. P.M.G.M. Claes te Wijchen per 1
zelf gecreëerd, maar deels ontleend
gen trouw te blijven aan Christus. Dat
aan onder meer de profeet Ezechiël
laatste klinkt heel duidelijk door in vers
Per 29 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de
Twaalf Apostelen te Wijchen.
(hoofdstukken 40-48). Er is echter een
7: “Wie overwint zal dit alles, d.w.z. het
R.K. Parochie H. Willibrord, gevestigd te Loon op Zand, welke
De eerwaarde heer drs. B.Th.J. Overman te Tilburg per 1 sep-
belangrijk verschil: waar in dergelijke pro-
eeuwige leven bij God, krijgen” (met als
tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de
tember 2012 benoemd tot diaken van de parochies De Goede
fetische teksten uit het Oude Testament
tegendeel vers 8 dat aankondigt dat
parochies Kaatsheuvel te Kaatsheuvel, H. Joachim te De Moer
Herder en H.H. Petrus en Paulus te Tilburg.
en H. Johannes’ Onthoofding te Loon op Zand.
Vervolg volgende pag.
het nieuwe Jeruzalem, de heilige stad
28 Bisdomblad oktober 2012
september 2012 benoemd tot pastoor van de parochie De N. van der Sluis pr
Bisdomblad oktober 2012
29
Het Bisdomblad is het officiële nieuws- en informatiemagazine van het Bisdom van ’s-Hertogenbosch. (ISSN 1384-220X) Hoofdredactie: J.G.P.G. van Eeden Eindredactie: J.G.P.G. van Eeden Redactie: E. Kleinpenning, Th. Schepens, N. van der Sluis. Aan dit nummer werkten verder mee: M. van Beers, Zr. M. Bouman cps, Dienst Liturgie, K. van Hasselt, Mgr. J. Hendriks, Mgr. A. Hurkmans, Y. Koopman-Snep, Mgr. J. Schröder. Beeld/Fotografie: Archief Bisdom (p. 6), Jaap van Eeden (p. 5,8, 9,12,26,27), Ruud van Giffen (p. 20), KNA-Bild (p. 1,10), Mars Distribution (p. 22) Wim Koopman (p. 24,25), Cor Sinnema (p. 13) Webgallery of Art (p.28).Adres redactie: Parade 11, ’s-Hertogenbosch. Telefoon: 073-5232042 Fax: 073-6136850 E-mail: redactie@bisdomblad.nl www.bisdomdenbosch.nl Adres administratie/ Correspondentie-adres: Postbus 1333, 5200 BJ ’s-Hertogenbosch. E-mail: redactie@bisdomblad.nl ING: 1108695 Advertentie-verkoop: HMS Mediaexploitatie, Afdeling advertenties Postbus 1611, 5200 BR ’s-Hertogenbosch; Tel 073-7507060; uitgeverij@hms-denbosch.nl Vormgeving: Beelenkamp Ontwerpers Tilburg. Druk: RotoSmeets Eindhoven ABONNEMENTEN 2012 is de laatste jaargang van het Bisdomblad, daarom worden geen abonnementen meer afgesloten. Losse nummers kosten € 2,50 (excl. porto). OVERNEMEN Artikelen in het Bisdomblad mogen vrij worden overgenomen in parochiebladen, illustraties alleen als vooraf schriftelijk toestemming is verleend door de redactie. COPYRIGHT Voor de bijbelteksten is gebruik gemaakt van de Willibrordvertaling, waarvan het copyright berust bij de Katholieke Bijbel Stichting te Den Bosch. De uit polyethyleen vervaardigde verpakking van het Bisdomblad is onschadelijk in de vuilverbranding en niet van invloed op de kwaliteit van het grondwater. Polyethyleen is uitstekend te recyclen.
Vervolg pag 29
Benoemingen en ontslagen De weleerwaarde heer drs. S.J.M. Schevers te Hedel per 1 september 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid Bommelerwaard en daaronder vallende parochies. De eerwaarde heer P.A.J. de Snoo te Druten per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als diaken van de Pastorale Eenheid WAD te Dreumel en van de parochies H. Lambertus te Maasbommel, H. Donatus te Altforst, H. Servatius te Appeltern, H. Alphonsus te Beneden-Leeuwen en H. Willibrordus te BovenLeeuwen. De zeereerwaarde heer drs. M.G.K. van de Wiel te Nijmegen per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van de parochie H. Elisabeth te Grave. De zeereerwaarde heer drs. H.W.A. Lenders te Tilburg per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastoor van
Lezingenschema Oktober 19 (G): L Ef. 1,11-14; EV Lc. 12,1-7 20 (G): L Ef. 1, 15-23; EV Lc. 12,8-12 21 (G): L Jes. 53,10-11; Antw. Ps. 33; TL Heb. 4,14-16; EV Mc. 10,35-45 22 (G): L Ef. 2,1-10; EV Lc. 12,13-21 23 (G): L Ef. 2,12-22; EV Lc. 12,35-38 24 (G): L 3,2-12; EV Lc. 12,39-48 25 (W): Kerkwijding van geconsacreerde kerken, waarvan de wijdingsdatum niet bekend is: L Jes. 56,1+6-7; Antw. Ps. 84; TL 1 Petr. 2,4-9; EV Joh. 10,22-30 26 (G): L Ef. 4,1-6; EV Lc. 12,54-59 27 (G): L Ef. 4,7-16; EV Lc. 13,1-9 28 (G): L Jer. 31,7-9; Antw. Ps. 126; TL Heb. 5,16; EV Mc. 10,46-52 29 (G): L Ef. 4,32-5,8; EV Lc. 13,10-17; EV Lc. 13,10-17 30 (G): L Ef. 5,21-33; EV Lc. 13,18-21 31(G): L Ef. 6,1-9; EV Lc. 13,22-30
de parochie Wederkomst van Christus (studentenparochie Maranatha) te Tilburg. De zeereerwaarde pater mr. drs. lic. M.J.A.M. Peeters FSCB te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012 benoemd tot pastoor van de parochie Wederkomst van Christus (studentenparochie Maranatha) te Tilburg en als studentenpastor aan de Universiteit van Tilburg onder gelijktijdig eervol ontslag als pastor van de parochies H. Maria en St. Jan evangelist te ’s-Hertogenbosch. De heer E. Wever te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012 hernieuwde opdracht en zending als pastoraal werker ten behoeve van het Straatpastoraat te ’s-Hertogenbosch. De hoogeerwaarde heer R.F.G. Wilmink te Eindhoven per 1 september 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de parochie H. Drie-eenheid te Veldhoven en H. Lambertus te Meerveldhoven.
In memoriam Op 8 oktober 2012 is overleden de zeereerwaarde pater Jacobus Petrus Antonius Alphonsus Maria van der Bom O.S.B., emeritus-pastor van de parochie Gestel-Zuid te Eindhoven. Pater van der Bom werd geboren in Oudenbosch op 30 november 1923 en tot priester van de Orde van St. Benedictus gewijd op 17 december 1949. Per 15 september 1990 werd hij door mgr. J. ter Schure sdb benoemd tot pastor van de parochie Gestel-Zuid te Eindhoven met een speciale opdracht voor de gelovigen die in de H. Lambertuskerk kerken, vanuit welke functie hem per 1 november 2003 eervol ontslag werd verleend. Tot kort voor zijn overlijden bleef hij in de H.Lambertuskerk assistentie verrichten. Moge hij rusten in vrede!
November 1 (W): Allerheiligen: L Apok. 7,2-4+9-14; Antw. Ps. 24; TL 1 Joh. 3,1-3; EV Mt. 5,1-12a (IV) 2 (P): Gedachtenis van alle overleden gelovigen: L Jes. 25,6a+7-9; Antw. Ps. 23; TL Apok. 21,15a+6b-7; EV Lc. 23,44-46+50+52+53+24,1-6a 3 (G): L Fil. 1,18b-26; EV Lc. 14,1+7-11 4 (G): L Deut. 6,2-6; Antw. Ps. 18; TL Heb. 7,2328; EV Mc. 12,28b-34 5 (G): L Fil. 2,1-4; EV Lc. 14,12-14 6 (W): L 2 Kor. 4,1-2+5-7; Antw. Ps. 67; EV Joh. 12,44-50 (IV) 7 (W): H. Willibrordus, bisschop, verkondiger van ons geloof, patroon van de Nederlandse Kerkprovincie: L Jes. 52,7-10; Antw. Ps. 96; TL Heb. 13,7-9a+15-17a; EV Mc. 16,15-20 8 (G): L Fil. 3,3-8a; EV Lc. 15,1-10 9 (W): Kerkwijding van de Basiliek van Sint Jan van Lateranen: L Ez. 47,1-2+8-9+12; Antw. Ps. 46; EV Joh. 2,13-22 (IV) 10 (W): L Fil. 4,10-19; EV Lc. 16,9-15 11 (G): L 1 Kon. 17,10-16; Antw. Ps. 146; TL Heb. 9,24-28; EV Mc. 12,38-44 12 (R): L Tit. 1,1-9; EV Lc. 17,1-6 13 (G): L Tit. 2,1-8+11-14; EV Lc. 17,7-10 14 (G): L Tit. 3,1-7; EV Lc. 17,11-19 15 (G): L Filemon 7-20; EV Lc. 17,20-25 16 (G): L 2 Joh. 4-9; EV Lc. 17,26-37 17 (W): L 3 Joh. 5-8; EV Lc. 18,1-8 18 (G): L Dan. 12,1-3; Antw. Ps. 16; TL Heb. 10,11-14+18; EV Mc. 13,24-32 19 (G): L Apok. 1,1-4+2,1-5a; EV Lc. 18,35-43 20 (G): L Apok 3,1-6+14-22; EV Lc. 19,1-10 21 (W): L Apok. 4,1-11; EV Lc. 19,11-28 22 (R): L Apok. 5,1-10; EV Lc. 19,41-44 23 (G): L Apok. 10,8-11; EV Lc. 19,45-48 24 (R): L Apok. 11,4-12; EV Lc. 20,27-40 25 (W): Christus, Koning van het heelal: L Dan. 7,13-14; Antw. Ps. 93; TL Apok. 1,5-8; EV Joh. 18,33b-37 26 (G): L Apok. 14,1-3+4b-5; EV Lc. 21,1-4 27 (G): L Apok. 14,14-19; EV Lc. 21,5-11 28 (G): L Apok. 15,1-4; EV Lc. 21,12-19 29 (G): L Apok. 18,1-2+21-23+19,1-3+9a; EV Lc. 21,20-28 30 (R): H. Andreas, apostel: L Rom. 10,9-18; Antw. Ps. 19; EV Mt. 4,18-22 (IV)
Agenda van mgr. Hurkmans
Agenda van mgr. Mutsaerts
Oktober
Zondag 11 november
Oktober
Maandag 29 oktober
10.30 uur: H. Mis b.g.v. het 100-jarig
Vrijdag 26 oktober
9.00 uur - 10.30 uur: Lesgeven op het
bestaan van de St. Martinuskerk te Cuijk
Vergadering NKS
seminarie
Maandag 12 november
Zaterdag 27 oktober
12.15-17.00 uur: Onderwijssymposium op
11.00 uur:-14.00 uur: Priesterraad
H. Mis kathedraal (kostersdag)
het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch;
Ridders van het Heilig Graf
Zondag 28 oktober
17.00 uur: Kapittel Ridders van het Heilig
Dinsdag 13 november
9.00 uur: en 11.00 uur: uur: HH. Missen
Graf
Bisschoppenconferentie in Utrecht
Meerveldhoven
Dinsdag 30 oktober
Donderdag 15 november
Maandag 29 oktober
Jaarlijks uitstapje met de dekens
9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal
Symposium Jaar van het Geloof (Provinciehuis Den
10.00 uur: Stafvergadering
Bosch)
November
Vrijdag 16 november
Dinsdag 30 oktober
Woensdag 1 november
14.30 uur: Uitreiking boek over
Excursie met dekens
19.00 uur: Pontificale Eucharistie
Kartuizerklooster (St. Oedenrode)
St. Janskathedraal vanwege Allerheiligen
Zaterdag 17 november
November
Donderdag 8 november
12.30 uur: H. Mis St. Janskathedraal
Donderdag 1 november
9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal
Zondag 18 november
Allerheiligenmis Meerveldhoven
10.00 uur: Stafvergadering
17.00 uur: Installatie studentenpastor M.
Vrijdag 2 november
Vrijdag 9 november
Peeters in Tilburg
Allerzielenmis Orthen
19.30 uur: H. Vormsel in Zaltbommel en
Donderdag 22 november
Zaterdag 3 november
Rossum
9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal;
19.00 uur: uur: H. Mis Meerveldhoven
Zaterdag 10 november
10.00 uur: Stafvergadering;
Zondag 4 november
12.00 uur: Permanente en transeunte
13.30 uur: Dekenoverleg
11.00 uur: uur: Vormselmis Frater Andreasparochie
diakenwijding in de St. Janskathedraal
Vrijdag 23 november
Tilburg;
18.00 uur: H. Vormsel Titus
Katholieke Jongeren Dag, Maaspoort Den Bosch
Brandsmaparochie te Oss
Donderdag 8 november Stafvergadering
Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandel
Zaterdag 10 november 12.00 uur: uur: Diakenwijding kathedraal
Op zaterdagmiddag 13 oktober 2012 houdt de Stichting
Zondag 11 november
Religieuzen Tegen Vrouwenhandel (www.srtv.info) in de
10.00 uur: uur: Vormselmis Luciaparochie Mierlo
Janskerk te Utrecht een concert ter gelegenheid van de
Dinsdag 13 november
Europese dag tegen mensenhandel. Het concert wordt
Bisschoppenconferentie
uitgevoerd door de Nijmeegse Schola Cantorum Karolus
Donderdag 15 november
Magnus onder leiding van Stan Hollaardt. De Nationaal
Stafvergadering
Rapporteur Mensenhandel, mw. Corinne Dettmeijer, zal
Zondag 18 november
tijdens dit concert een korte inleiding houden.
10.00 uur: uur: Vormselmis Vredeskerk Tilburg;
De gezangen zijn bedoeld als een ‘Gregorian memorial to female victims of violence’,
16.00 uur: uur: Professie broeder Hugo te
een eerbetoon aan de vrouwen die overal op de wereld slachtoffer zijn geworden
Groningen
en nog worden van geweld, zowel in oorlogssituaties als in het leven van alledag.
Maandag 19 november
Centraal staan vrouwelijke slachtoffers van geweld, van het Oude Testament tot van-
Vergadering Officium Iuventutis te Utrecht
daag de dag. Om deze vrouwen te gedenken, is er een ‘herdenkingsritueel’ geconstru-
Donderdag 22 november
eerd, waarin gregoriaanse gezangen worden afgewisseld met voorgelezen teksten over
Stafvergadering en dekensvergadering
geweld en misbruik. Tijdens het concert worden de teksten in het Engels voorgelezen.
Vrijdag 23 november
De Nederlandse vertaling kunt u volgen in het programmaboekje.
19.00 uur: uur: Vormselmis Servatiuskerk Schijndel
Meer informatie: Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel, St. Janssingel 92, 5211
Zaterdag 24 november
DA ’s-Hertogenbosch, srtv@srtv.info of 073-6154444
19.00 uur: uur: Vormselmis Heeze
...................................
25 t/m 30 november: Retraite (Clervaux)
30 Bisdomblad oktober 2012
Bisdomblad oktober 2012
31
Het Bisdomblad is het officiële nieuws- en informatiemagazine van het Bisdom van ’s-Hertogenbosch. (ISSN 1384-220X) Hoofdredactie: J.G.P.G. van Eeden Eindredactie: J.G.P.G. van Eeden Redactie: E. Kleinpenning, Th. Schepens, N. van der Sluis. Aan dit nummer werkten verder mee: M. van Beers, Zr. M. Bouman cps, Dienst Liturgie, K. van Hasselt, Mgr. J. Hendriks, Mgr. A. Hurkmans, Y. Koopman-Snep, Mgr. J. Schröder. Beeld/Fotografie: Archief Bisdom (p. 6), Jaap van Eeden (p. 5,8, 9,12,26,27), Ruud van Giffen (p. 20), KNA-Bild (p. 1,10), Mars Distribution (p. 22) Wim Koopman (p. 24,25), Cor Sinnema (p. 13) Webgallery of Art (p.28).Adres redactie: Parade 11, ’s-Hertogenbosch. Telefoon: 073-5232042 Fax: 073-6136850 E-mail: redactie@bisdomblad.nl www.bisdomdenbosch.nl Adres administratie/ Correspondentie-adres: Postbus 1333, 5200 BJ ’s-Hertogenbosch. E-mail: redactie@bisdomblad.nl ING: 1108695 Advertentie-verkoop: HMS Mediaexploitatie, Afdeling advertenties Postbus 1611, 5200 BR ’s-Hertogenbosch; Tel 073-7507060; uitgeverij@hms-denbosch.nl Vormgeving: Beelenkamp Ontwerpers Tilburg. Druk: RotoSmeets Eindhoven ABONNEMENTEN 2012 is de laatste jaargang van het Bisdomblad, daarom worden geen abonnementen meer afgesloten. Losse nummers kosten € 2,50 (excl. porto). OVERNEMEN Artikelen in het Bisdomblad mogen vrij worden overgenomen in parochiebladen, illustraties alleen als vooraf schriftelijk toestemming is verleend door de redactie. COPYRIGHT Voor de bijbelteksten is gebruik gemaakt van de Willibrordvertaling, waarvan het copyright berust bij de Katholieke Bijbel Stichting te Den Bosch. De uit polyethyleen vervaardigde verpakking van het Bisdomblad is onschadelijk in de vuilverbranding en niet van invloed op de kwaliteit van het grondwater. Polyethyleen is uitstekend te recyclen.
Vervolg pag 29
Benoemingen en ontslagen De weleerwaarde heer drs. S.J.M. Schevers te Hedel per 1 september 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid Bommelerwaard en daaronder vallende parochies. De eerwaarde heer P.A.J. de Snoo te Druten per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als diaken van de Pastorale Eenheid WAD te Dreumel en van de parochies H. Lambertus te Maasbommel, H. Donatus te Altforst, H. Servatius te Appeltern, H. Alphonsus te Beneden-Leeuwen en H. Willibrordus te BovenLeeuwen. De zeereerwaarde heer drs. M.G.K. van de Wiel te Nijmegen per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van de parochie H. Elisabeth te Grave. De zeereerwaarde heer drs. H.W.A. Lenders te Tilburg per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastoor van
Lezingenschema Oktober 19 (G): L Ef. 1,11-14; EV Lc. 12,1-7 20 (G): L Ef. 1, 15-23; EV Lc. 12,8-12 21 (G): L Jes. 53,10-11; Antw. Ps. 33; TL Heb. 4,14-16; EV Mc. 10,35-45 22 (G): L Ef. 2,1-10; EV Lc. 12,13-21 23 (G): L Ef. 2,12-22; EV Lc. 12,35-38 24 (G): L 3,2-12; EV Lc. 12,39-48 25 (W): Kerkwijding van geconsacreerde kerken, waarvan de wijdingsdatum niet bekend is: L Jes. 56,1+6-7; Antw. Ps. 84; TL 1 Petr. 2,4-9; EV Joh. 10,22-30 26 (G): L Ef. 4,1-6; EV Lc. 12,54-59 27 (G): L Ef. 4,7-16; EV Lc. 13,1-9 28 (G): L Jer. 31,7-9; Antw. Ps. 126; TL Heb. 5,16; EV Mc. 10,46-52 29 (G): L Ef. 4,32-5,8; EV Lc. 13,10-17; EV Lc. 13,10-17 30 (G): L Ef. 5,21-33; EV Lc. 13,18-21 31(G): L Ef. 6,1-9; EV Lc. 13,22-30
de parochie Wederkomst van Christus (studentenparochie Maranatha) te Tilburg. De zeereerwaarde pater mr. drs. lic. M.J.A.M. Peeters FSCB te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012 benoemd tot pastoor van de parochie Wederkomst van Christus (studentenparochie Maranatha) te Tilburg en als studentenpastor aan de Universiteit van Tilburg onder gelijktijdig eervol ontslag als pastor van de parochies H. Maria en St. Jan evangelist te ’s-Hertogenbosch. De heer E. Wever te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012 hernieuwde opdracht en zending als pastoraal werker ten behoeve van het Straatpastoraat te ’s-Hertogenbosch. De hoogeerwaarde heer R.F.G. Wilmink te Eindhoven per 1 september 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de parochie H. Drie-eenheid te Veldhoven en H. Lambertus te Meerveldhoven.
In memoriam Op 8 oktober 2012 is overleden de zeereerwaarde pater Jacobus Petrus Antonius Alphonsus Maria van der Bom O.S.B., emeritus-pastor van de parochie Gestel-Zuid te Eindhoven. Pater van der Bom werd geboren in Oudenbosch op 30 november 1923 en tot priester van de Orde van St. Benedictus gewijd op 17 december 1949. Per 15 september 1990 werd hij door mgr. J. ter Schure sdb benoemd tot pastor van de parochie Gestel-Zuid te Eindhoven met een speciale opdracht voor de gelovigen die in de H. Lambertuskerk kerken, vanuit welke functie hem per 1 november 2003 eervol ontslag werd verleend. Tot kort voor zijn overlijden bleef hij in de H.Lambertuskerk assistentie verrichten. Moge hij rusten in vrede!
November 1 (W): Allerheiligen: L Apok. 7,2-4+9-14; Antw. Ps. 24; TL 1 Joh. 3,1-3; EV Mt. 5,1-12a (IV) 2 (P): Gedachtenis van alle overleden gelovigen: L Jes. 25,6a+7-9; Antw. Ps. 23; TL Apok. 21,15a+6b-7; EV Lc. 23,44-46+50+52+53+24,1-6a 3 (G): L Fil. 1,18b-26; EV Lc. 14,1+7-11 4 (G): L Deut. 6,2-6; Antw. Ps. 18; TL Heb. 7,2328; EV Mc. 12,28b-34 5 (G): L Fil. 2,1-4; EV Lc. 14,12-14 6 (W): L 2 Kor. 4,1-2+5-7; Antw. Ps. 67; EV Joh. 12,44-50 (IV) 7 (W): H. Willibrordus, bisschop, verkondiger van ons geloof, patroon van de Nederlandse Kerkprovincie: L Jes. 52,7-10; Antw. Ps. 96; TL Heb. 13,7-9a+15-17a; EV Mc. 16,15-20 8 (G): L Fil. 3,3-8a; EV Lc. 15,1-10 9 (W): Kerkwijding van de Basiliek van Sint Jan van Lateranen: L Ez. 47,1-2+8-9+12; Antw. Ps. 46; EV Joh. 2,13-22 (IV) 10 (W): L Fil. 4,10-19; EV Lc. 16,9-15 11 (G): L 1 Kon. 17,10-16; Antw. Ps. 146; TL Heb. 9,24-28; EV Mc. 12,38-44 12 (R): L Tit. 1,1-9; EV Lc. 17,1-6 13 (G): L Tit. 2,1-8+11-14; EV Lc. 17,7-10 14 (G): L Tit. 3,1-7; EV Lc. 17,11-19 15 (G): L Filemon 7-20; EV Lc. 17,20-25 16 (G): L 2 Joh. 4-9; EV Lc. 17,26-37 17 (W): L 3 Joh. 5-8; EV Lc. 18,1-8 18 (G): L Dan. 12,1-3; Antw. Ps. 16; TL Heb. 10,11-14+18; EV Mc. 13,24-32 19 (G): L Apok. 1,1-4+2,1-5a; EV Lc. 18,35-43 20 (G): L Apok 3,1-6+14-22; EV Lc. 19,1-10 21 (W): L Apok. 4,1-11; EV Lc. 19,11-28 22 (R): L Apok. 5,1-10; EV Lc. 19,41-44 23 (G): L Apok. 10,8-11; EV Lc. 19,45-48 24 (R): L Apok. 11,4-12; EV Lc. 20,27-40 25 (W): Christus, Koning van het heelal: L Dan. 7,13-14; Antw. Ps. 93; TL Apok. 1,5-8; EV Joh. 18,33b-37 26 (G): L Apok. 14,1-3+4b-5; EV Lc. 21,1-4 27 (G): L Apok. 14,14-19; EV Lc. 21,5-11 28 (G): L Apok. 15,1-4; EV Lc. 21,12-19 29 (G): L Apok. 18,1-2+21-23+19,1-3+9a; EV Lc. 21,20-28 30 (R): H. Andreas, apostel: L Rom. 10,9-18; Antw. Ps. 19; EV Mt. 4,18-22 (IV)
Agenda van mgr. Hurkmans
Agenda van mgr. Mutsaerts
Oktober
Zondag 11 november
Oktober
Maandag 29 oktober
10.30 uur: H. Mis b.g.v. het 100-jarig
Vrijdag 26 oktober
9.00 uur - 10.30 uur: Lesgeven op het
bestaan van de St. Martinuskerk te Cuijk
Vergadering NKS
seminarie
Maandag 12 november
Zaterdag 27 oktober
12.15-17.00 uur: Onderwijssymposium op
11.00 uur:-14.00 uur: Priesterraad
H. Mis kathedraal (kostersdag)
het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch;
Ridders van het Heilig Graf
Zondag 28 oktober
17.00 uur: Kapittel Ridders van het Heilig
Dinsdag 13 november
9.00 uur: en 11.00 uur: uur: HH. Missen
Graf
Bisschoppenconferentie in Utrecht
Meerveldhoven
Dinsdag 30 oktober
Donderdag 15 november
Maandag 29 oktober
Jaarlijks uitstapje met de dekens
9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal
Symposium Jaar van het Geloof (Provinciehuis Den
10.00 uur: Stafvergadering
Bosch)
November
Vrijdag 16 november
Dinsdag 30 oktober
Woensdag 1 november
14.30 uur: Uitreiking boek over
Excursie met dekens
19.00 uur: Pontificale Eucharistie
Kartuizerklooster (St. Oedenrode)
St. Janskathedraal vanwege Allerheiligen
Zaterdag 17 november
November
Donderdag 8 november
12.30 uur: H. Mis St. Janskathedraal
Donderdag 1 november
9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal
Zondag 18 november
Allerheiligenmis Meerveldhoven
10.00 uur: Stafvergadering
17.00 uur: Installatie studentenpastor M.
Vrijdag 2 november
Vrijdag 9 november
Peeters in Tilburg
Allerzielenmis Orthen
19.30 uur: H. Vormsel in Zaltbommel en
Donderdag 22 november
Zaterdag 3 november
Rossum
9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal;
19.00 uur: uur: H. Mis Meerveldhoven
Zaterdag 10 november
10.00 uur: Stafvergadering;
Zondag 4 november
12.00 uur: Permanente en transeunte
13.30 uur: Dekenoverleg
11.00 uur: uur: Vormselmis Frater Andreasparochie
diakenwijding in de St. Janskathedraal
Vrijdag 23 november
Tilburg;
18.00 uur: H. Vormsel Titus
Katholieke Jongeren Dag, Maaspoort Den Bosch
Brandsmaparochie te Oss
Donderdag 8 november Stafvergadering
Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandel
Zaterdag 10 november 12.00 uur: uur: Diakenwijding kathedraal
Op zaterdagmiddag 13 oktober 2012 houdt de Stichting
Zondag 11 november
Religieuzen Tegen Vrouwenhandel (www.srtv.info) in de
10.00 uur: uur: Vormselmis Luciaparochie Mierlo
Janskerk te Utrecht een concert ter gelegenheid van de
Dinsdag 13 november
Europese dag tegen mensenhandel. Het concert wordt
Bisschoppenconferentie
uitgevoerd door de Nijmeegse Schola Cantorum Karolus
Donderdag 15 november
Magnus onder leiding van Stan Hollaardt. De Nationaal
Stafvergadering
Rapporteur Mensenhandel, mw. Corinne Dettmeijer, zal
Zondag 18 november
tijdens dit concert een korte inleiding houden.
10.00 uur: uur: Vormselmis Vredeskerk Tilburg;
De gezangen zijn bedoeld als een ‘Gregorian memorial to female victims of violence’,
16.00 uur: uur: Professie broeder Hugo te
een eerbetoon aan de vrouwen die overal op de wereld slachtoffer zijn geworden
Groningen
en nog worden van geweld, zowel in oorlogssituaties als in het leven van alledag.
Maandag 19 november
Centraal staan vrouwelijke slachtoffers van geweld, van het Oude Testament tot van-
Vergadering Officium Iuventutis te Utrecht
daag de dag. Om deze vrouwen te gedenken, is er een ‘herdenkingsritueel’ geconstru-
Donderdag 22 november
eerd, waarin gregoriaanse gezangen worden afgewisseld met voorgelezen teksten over
Stafvergadering en dekensvergadering
geweld en misbruik. Tijdens het concert worden de teksten in het Engels voorgelezen.
Vrijdag 23 november
De Nederlandse vertaling kunt u volgen in het programmaboekje.
19.00 uur: uur: Vormselmis Servatiuskerk Schijndel
Meer informatie: Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel, St. Janssingel 92, 5211
Zaterdag 24 november
DA ’s-Hertogenbosch, srtv@srtv.info of 073-6154444
19.00 uur: uur: Vormselmis Heeze
...................................
25 t/m 30 november: Retraite (Clervaux)
30 Bisdomblad oktober 2012
Bisdomblad oktober 2012
31
priesterseminarie diakenopleiding vormingscentrum Het priesterschap: waarom jij niet? “Nadenken over je toekomst is een boeiende weg die meestal al begint als je op de middelbare school richting het eindexamen gaat. Sommigen weten al heel vroeg wat ze willen, anderen hebben wat meer tijd nodig. De vraag naar je toekomst speelt een grote rol bij de keuzes die je op school maakt. Wat wil ik? Wat kan ik? Waar wil ik mijn leven aan geven? Of meer nog: aan wie wil ik mijn leven geven? En ook: wie doet er een appel op mij? Elke tijd opnieuw roept God mensen, ook nu! Jezus riep in zijn tijd de twaalf apostelen midden uit het volk. Zo zijn er ook nu jonge mensen die de roepstem van Christus horen en Hem willen volgen. Het Sint-Janscentrum biedt een omgeving waarin je in alle rust je roeping serieus nader kunt bevragen en waar je wordt opgeleid tot priester van Gods Kerk in de 21ste eeuw.” Pastoor René Wilmink Eindhoven
Ben je geïnteresseerd? Vul dan de bon in en stuur naar: Rector F. De Rycke Papenhulst 4 5211 LC ’s-Hertogenbosch : 073 - 613 20 00
☎
info@sint-janscentrum.nl www.sint-janscentrum.nl R.K. Instelling Sonnius NL: 22.52.03.022; BE: 521-0053201-65
Naam / Achternaam: Geboortedatum: Adres: Postcode en woonplaats: Tel.nr.: E-mail: Ik wil graag: Informatie over de priesteropleiding Kennismaken met de opleiding Deelnemen aan de roepingendagen