AMT editie 1-2020

www.amt.nl

48-V TECHNIEK IN VW GOLF VIII eTSI PRAKTISCH • BETROKKEN • OBJECTIEF • VERNIEUWEND

1

31 JANUARI 2020 | JAARGANG 80

THEMA WERKPLAATSEQUIPMENT

H&S CORSE

Italiaanse liefde 001-001_AMT01_CVR.indd 1

23-01-20 09:30

002-070_AMT01_ADV_1.indd 2

23-01-20 09:43

VAN DE REDACTIE VOORNEMENS

STUDENTJE

ZUINIG

SEXY

Terwijl ik me verdiep in de zeven basiscontroles bij roetfilterdiagnose (zie p 60) zit mijn jongste zoon naast me.

Hij leest de krant. Hoogleraar Maarten Steinbuch voorspelt daarin dat de auto een buffer wordt voor duurzame energie. Hij zegt dat een EV-batterij 700.000 km meegaat terwijl een auto in zijn levensduur gemiddeld maar 200.000 km aflegt. En dat de EV-mobilist dus ‘500.000 km aan batterijlaadcycli’ buffercapaciteit te vergeven heeft.

Steinbuch rekent voor dat je daar 100.000 kWh in kan bufferen à 2 cent. Katsjing, € 2.000 voor de EV-rijder!

“Wat kost zo’n EV-batterij?” vraagt mijn zoon. “Al gauw € 10.000”, zeg ik. “Zou de automobilist 5/7 daarvan verkopen voor € 2.000? Of zou de fabrikant voor € 3.000 minder een batterij maken die maar 200.000 km meegaat?” Oef, hoogleraar afgetroeft door studentje.

Veiligheidshelm op, geel hesje aan, anders mag je niet mee met de rondleiding bij afvalverwerker Renewi in Zoeterwoude. De lokatie van de persbijeenkomst van Volvo Trucks. In groepjes sjokken journalisten achter de gidsen aan. Looppaden zijn aangegeven en het is niet toegestaan om daar van af te wijken. Als we via een trap naar de eerste verdieping lopen, zijn we verplicht om de leuning met minimaal één hand vast te houden. Overdreven? Hmm, als je met groot materieel werkt en weet dat er in vuilnis onverwacht gevaarlijke stoffen worden aangetroffen, is het eigenlijk logisch. Behoud van je medewerkers, gasten, materieel en je pand. Kunnen andere branches nog wat van leren. Die van ons ook. Hoe jij zuinig kan zijn op je mensen en je bedrijf lees je uitgebreid in onze werkplaatsspecial.

Over de ANWB Wegenwacht kun je veel artikelen maken.

Ze hebben hun eigen, universele thuiskomers, rekken vol gloednieuwe dynamo’s en natuurlijk spannende verhalen over pechhulpverlening in binnen- en buitenland. Voor dit nummer bezocht ik de Wegenwacht voor een ander onderwerp: hun zes soorten handschoenen. Niet heel opwindend, daarvan ben ik mij bewust.

Maar wel belangrijk en, zo blijkt, er zitten nogal wat voordelen aan. Nog zo’n onderwerp is reinigingsmiddelen in de werkplaats. Die zijn er gewoon, en als ze op zijn komen er nieuwe. Toch zijn die reinigers soms wel erg agressief. Je raadt het al: ik maakte een reportage over het gebruik van veiligere oplossingen. Onderwerpen om in ieder geval even bij stil te staan. Doen we later dit jaar gewoon weer sexy techniek. Beloofd!

Erwin den Hoed Adjunct hoofdredacteur

Annemiek van de Heg Redacteur

Elco van der Meer Redacteur

De januarimaand staat in het teken van goede voornemens en nieuwjaarsborrels. Tijdens de extra feestelijke borrel van de Bovag, ze vieren dit jaar hun 90ste verjaardag, neem ik met een automotive ondernemer zijn voornemens door. “Als eerste investeer ik in een vlakke werkplaatsvloer,” zegt hij. Logisch, in 2021 vereisen de APK-regels dat. “Op twee staat een deeltjesteller en op drie, heel belangrijk, investeren in mijn personeel.”

Het afgelopen jaar is de ondernemer een goede techneut verloren aan een werkgever buiten de branche. Vanuit de werknemer gezien is dat niet onbegrijpelijk. Er zijn veel banen, technici zijn schaars en het salaris ligt elders vaak hoger. Je houdt niet elke overstap tegen, maar je personeel waarderen kan ook op andere manieren. Laat ze bijvoorbeeld werken met goede tools, zorg voor een fijne werkomgeving en bied regelmatig bijscholing aan. Auto Prof - AMT Live is een goed moment om jouw voornemens concreet te maken. Op de beursvloer vind je alles op het gebied van equipment en tools, maar vooral ook heel veel kennis. Hoe stel je sneller diagnose? En: Hoe maak je een functioneringsgesprek écht functioneel? Deze twee en veertien andere kennissessies wachten op jou en je werknemers.

Want ook zo’n uitje met z’n allen levert je een hoop waardering op. Tot 11, 12 of 13 februari in Evenementenhal Gorinchem!

Tom Polman Hoofdredacteur

verbindt automotive professionals @AMTautotechniek

003-003_AMT01_COM.indd 3

@AMTautotechniek

AMT

@AMTnl

23-01-20 09:33

IN DIT NU INHOUD

WERKPLAATS VAN...

6 DE H&S CORSE

Het bedrijf van Hilbert en Serge is een begrip onder liefhebbers van Italiaanse auto’s én racers. We kijken in hun volle werkplaats.

OP 12 OPGELOST AMT GARAGEFORUM Een topic dat een jaar lang actief is geweest: het mysterie van het krimpende oliefilter van een Opel Astra.

Halo, halo?

Eerst verguisd, maar zijn waarde bewezen. Vraag maar aan Carlos Sainz en Charles Leclerc. Wat is de techniek achter de halo en wat is zijn effect op een F1-bolide?

GMTO DIAGNOSETIP: VONK SPRINGT NIET OVER

WERKPLAATS

8

WERKPLAATSSPECIAL: SCHOON & VEILIG

ONDERNEMEN

26

THEMA

34

4 | AMT | 31 januari 2020

004-005_AMT01_INH.indd 4

23-01-20 09:45

NUMMER NU ER 48

Gemist op AMT Facebook: Motorkapkitten

AUTO PROF AMT LIVE 2020

Column Melanie Schuurman: Zwetend bij het ziekenhuisbed

11, 12, 13 februari is hét event voor de automotive professional. Wat is er te zien en te doen? Wij lichten alvast een tipje van de sluier op.

Stap voor stap: Motorspoelen Trots op het vak: Eugène Schaap, Wensink Zwolle Diagnosetip uit de praktijk: In de vijfde versnelling diagnose stellen EV trekt autoverkoop 2019 last minute uit het slob Uitslag AMT Eindejaarsquiz: De antwoorden en de winnaar

20

Technische info: Waar haal jij die vandaan?

60

TRAINING DPF-DIAGNOSE

Tips en tricks voor diagnose aan het filter dat roet in eten kan gooien.

Trots op mijn bedijf: Autobedrijf Ridderhof ANWB pakt geen klus aan zonder handschoenen MG is terug!

Van klassieker naar EV

RAZENDSNEL WIELSTANDEN METEN

Oog voor Techniek: De e-Golf VIII De opvallendste auto-gadgets van de CES op een rij Diagnose stellen aan het roetfilter: De specialist legt uit

TECHNIEK

56

PRODUCT

64

Showroom: Welke producten kwamen deze maand voorbij?

ATC Agenda Volgende maand in AMT

10 13 14 17 19 26 30 31 32 40 42 54 56 60 64 65 69

31 januari 2020 | AMT | 5

004-005_AMT01_INH.indd 5

23-01-20 09:45

DE WERKPLAATS VAN H&S Corse DOOR BAS SNIJDER / FOTO’S TON KASTERMANS FOTOGRAFIE

Onder liefhebbers van Italiaanse auto’s is H&S Corse een begrip. Hilbert Flokstra en Serge van Os leerden elkaar rond de eeuwwisseling kennen via het Alfa 155-forum dat Hilbert had opgezet. Naast hun dagelijkse werk, buiten de autobranche, sleutelden de twee hobbymatig aan hun eigen Alfa’s en die van forumleden. In 2008 besloten ze werk van hun hobby te maken. H&S Corse begon in Lelystad en verhuisde in 2016 naar een ruim en centraal gelegen pand in Almere. Naast onderhoud, reparatie en tuning voor Abarth, Alfa Romeo en Fiat prepareert het bedrijf raceauto’s voor Nederlandse en Europese klanten.

Alle ruimte De werkplaats van H&S Corse is ruim opgezet. Zeker als je bedenkt dat Hilbert en Serge met z’n tweeën werken. Toch zijn de vier hefbruggen van Lifton - drie tweekolommers en een vierkolommer - bijna permanent bezet. Klantauto’s, snelle straatauto’s en circuitauto’s staan in de werkplaats gebroederlijk naast elkaar. In de winter is het iets rustiger dan in de zomer, als het raceseizoen extra drukte met zich meebrengt.

Maatwerk

Tot in de puntjes Scuderia H&S Corse is het raceteam van Hilbert en Serge. Na het opbouwen van achttien circuitauto’s voor klanten in binnen- en buitenland weten ze precies hoe je een auto sneller moet maken. Deze Alfa 155 is de persoonlijke circuitauto van Serge. De 2.0 TS viercilinder (standaard 150 pk) heeft onder meer een koolstofvezel airbox, snelle nokkenassen, vaste klepstoters en een op maat gemaakt uitlaatspruitstuk. Het piekvermogen is 250 pk bij 8.200 toeren.

Van storingsdiagnose tot motortuning, een groot deel van het werk bestaat uit elektronica. Voor het aanpassen van motorsoftware werkt H&S samen met buitenlandse specialisten. “Niet omdat het goedkoper is, maar omdat ze de beste kwaliteit leveren”, verklaart Hilbert. “Zonder goede mapping haal je nooit het maximale uit een motor.” H&S werkt zelf met MultiEcuScan, een softwarepakket voor Italiaanse auto’s. “Het doet alles wat wij nodig hebben, voor een normale prijs.”

6 | AMT | 31 januari 2020

006-007_AMT01_WRK_DWV_H-S-Corse.indd 6

23-01-20 09:46

WERKPLAATS Uitlijnen op ervaring Zonder onderstelaanpassingen is meer vermogen geen garantie voor meer snelheid. Van sportschokdempers van KW/Novitec en Bilstein tot schroefsets van Intrax en AST, voor elke smaak heeft H&S een oplossing in huis. Opmerkelijk genoeg heeft de werkplaats geen geavanceerd digitaal uitlijnsysteem. “Uitlijnen is meten”, zegt Hilbert. “Met twee touwtjes, een potlood en veel ervaring bereik je hetzelfde resultaat.”

Beloofd is beloofd Wat je belooft, moet je waarmaken, vindt H&S Corse. Daarom heeft het bedrijf geïnvesteerd in een vermogenstestbank van V-Tech. “Andere vermogenstestbanken kan je een beetje foppen.

Daardoor lijkt het alsof een motor meer vermogen en draaimoment levert. Deze V-Tech heeft een luchtdrukmeter, een temperatuurmeter en eindigt elke meetsessie met een verplichte uitrol. Daardoor lijken onze auto’s op papier langzamer dan andere tuners beloven, maar zijn ze in de praktijk sneller.”

Rappe jongen Welkom in de motorpreparatieruimte.

Naast atmosferische motoren, zoals Alfa’s 2.0 TS, 2.0 JTS en 3.0 V6, krijgen gedownsizede turbomotoren hier een krachtkuur.

De 1.4 T-Jet en 1.4 MultiAir van FCA hebben voor H&S geen geheimen. Serge legt de laatste hand aan een nieuw opgebouwde ‘forged’ 1.4 T-Jet met een geflowede cilinderkop, gesmede Wössner-zuigers, lichtgewicht drijfstangen, een gebalanceerde krukas en een aangepaste turbo. Het eindresultaat: 405 pk in een straatauto.

31 januari 2020 | AMT | 7

006-007_AMT01_WRK_DWV_H-S-Corse.indd 7

23-01-20 09:46

WERKPLAATS

GMTO STORINGSDIAGNOSE IN DE PRAKTIJK

Veel vonken, weinig vuur Een Peugeot 3008 uit 2009 met 1.6 VTi 5FW-motor start wel, maar slaat niet aan. Eenvoudig probleem. Is er een vonk, krijgt de motor lucht en brandstof? Dat kan niet moeilijk zijn... Toch?

Het garagebedrijf dat aan het probleem werkt, treft het niet. De BSI geeft het op tijdens de diagnose. Vervelend, ga het maar uitleggen aan de klant. Voor het programmeren van de nieuwe BSI schakelt het bedrijf GMTO in. Wij programmeren de BSI via Pass-thru. Eerst de telecodering, daarna de veiligheidscode erin en we programmeren de sleutels. De auto gaat nu weer normaal op contact en de startmotor gaat weer rond. Maar de motor slaat nog steeds niet aan…

De basis Het garagebedrijf laat de auto bij GMTO om de diagnose af te ronden. Als we daarmee starten, valt op dat er geen foutcodes in het motormanagement zijn. Opvallend: de motor slaat niet aan, er is dus een permanent probleem, maar de ECU ziet het blijkbaar ziet. Dat betekent dat we geen richting hebben bij het lokaliseren van deze storing. Daarom beginnen we met de basiscontroles. Denk aan: toerental input, ontsteking, injectie. We doen een combimeting van alle

GMTO geeft je de oplossing Sinds de auto vol zit met geavanceerde elektronica, kampt de werkplaats nogal eens met moeilijk oplosbare storingen. GMTO helpt regelmatig autobedrijven bij lastige defecten uit de brand. Deze ‘praktijkstoringen’ zijn natuurlijk ook voor jou leerzaam. GMTO pakt hier een lastig probleem beet en behandelt stap voor stap de storingsdiagnose.

GMTO Opleidingen Tel: 072-5622407 www.gmto.nl arjenwoudstra@gmto.nl

toerentalsensoren met de scope. Dan weten we of die inputs er zijn en of de timing in orde is. We vergelijken de meting met het voorbeeldsignaal in de ATIS-scopesoftware. Conclusie: alles oké, hier is niets op aan te merken.

Ontsteking en injectie

Meting 1. De toerentalinputs zorgen voor de aansturing van ontsteking en injectie. Het voorbeeldsignaal in de ATIS-scopesoftware ziet er precies zo uit.

Meting 2. De sturing, voeding en massa van injectie en ontsteking zien er prima uit.

De toerentalinputs zorgen voor aansturing van de ontsteking en injectie, dus die zijn nu aan de beurt. In principe ziet ook het beeld van ontsteking en injectie er goed uit.

Bij zo’n meting moet je vooral op de voeding letten. Omdat zowel de ontsteking als de injectie massageschakeld is, kun je in het stuursignaal de massa controleren. Maar de voeding wordt alleen belast tijdens het aansturen. Het is daarom niet mogelijk om met een multimeter de voeding van ontsteking, injectie of een ander snel schakelend massagestuurd signaal te meten. De voeding wordt steeds immers maar heel kort belast. Zou hij bijvoorbeeld gedurende 3 milliseconden instorten, dan zie je dat niet met een multimeter. Wel zou de gemiddelde spanning net iets onder de boordspanning kunnen liggen. Maar stel daar maar eens diagnose op.

Daarom doen wij dit altijd met de scope. De sturing, voeding en massa zien er prima uit, maar bij de ontsteking valt iets op. Om duidelijk te maken wat, nemen we het scopebeeld van de ontsteking stap voor stap door: 1. Schakeling naar massa. De open spanning die door de bobine kwam en meetbaar was aan de massazijde van de bobine, wordt nu naar massa getrokken. Zo goed als deze

8 | AMT | 31 januari 2020

008-009_AMT01_WRK_GMTO.indd 8

23-01-20 09:47

WERKPLAATS verbinding is, zo dicht komt de lijn (bij 2) nu bij de nul te liggen. Een overgangsweerstand tilt deze lijn op.

2. Massasturing. Dit is de laadtijd van de bobine. De bobine laadt op om straks bij afschakeling vanuit de secundaire spoel een hoge inductiespanning af te geven.

3. Afschakeling. Einde laadtijd. De energie komt vrij. Omdat er in het ontstekingscircuit een onderbreking zit, namelijk die tussen de twee elektroden van de bougie, moet de lucht hiertussen eerst geïoniseerd (lees: geleidend) worden. Daarom zien we bij 3 een ionisatiepiek. Een hoge compressieeinddruk bij vollast of een grote elektrodeafstand geeft een bredere piek in de scopemeting. Het ioniseren kost onder die omstandigheden namelijk meer tijd.

4. Als de verbinding gemaakt is, volgt de vonklijn. Het is belangrijk om deze goed te kunnen beoordelen. Veel aspecten uit de verbrandingsruimte zijn hieruit te herleiden, zoals slechte mengselvorming, koolafzetting op de bougie en andere dingen die een vonk kunnen ‘blussen’. Je ziet dan bijvoorbeeld de vonklijn even naar beneden vallen en weer terugkomen. In deze meting zie je dat niet.

5. Hier gaat het bij ons mis. Er is gewoon een vonk, maar aan het einde van het signaal moeten we een slinger zien van de restenergie van de vonk. Deze vonk dooft gewoon weg. Een goede reden om de vonk in levende lijve te bekijken.

Meting 3. Zichtbaar bij 5: de vonk dooft weg.

Vonk in de bobine We demonteren een bougie (die drijfnat is) en starten de motor met de bougie ’old school’ aangesloten tegen massa. We zien geen vonk op de bougie, maar wel een vonklijn op de scope. Je zou denken dat dat onmogelijk is. Toch is het zo. De vonk vindt vermoedelijk plaats in de bobine. We testen ook de andere bobines. Het resultaat is hetzelfde.

Ongeloof! Zijn werkelijk alle vier de bobines stuk? De metingen en bevindingen zijn duidelijk. Dus gaan er vier nieuwe penbobines en vier nieuwe bougies in. Je raadt het al: starten en… lopen! En inderdaad nu wel uitslingering bij punt 5.

Geen foutcodes?

Waarom geen foutcodes? Dat komt doordat de motor nog in de startfase zit. Regelingen zoals de misfireherkenning zijn dan nog niet actief. Dus ook geen foutcode. Stel dat maar één bobine dit probleem zou hebben, dan zou de motor aanslaan op drie pitten en zou de misfirecounter de misfires herkennen en er een foutcode op geven.

Andere vraag: alle vier de bobines stuk, hoe kan dat? Goede

Meer ontstekingspulsen?

Kijk even terug naar de scopebeelden van meting 3 en 4. Bij meting 3 zie je twee ontstekingspulsen.

Bij meting 4 zelfs drie. Vreemd? Nou nee, we zien dit verschijnsel al bij auto’s vanaf 2001. Bij koude motor geeft de ECU wel tot acht pulsjes om misfires te voorkomen. Bij meting 3 was de motor bijna op bedrijfstemperatuur, bij meting 4 was hij een fractie kouder. Goed om te weten, maar met deze storing had het niets te maken.

Meting 4. Met nieuwe penbobines en bougies toont het beeld wel een uitslingering van restenergie.

vraag, en daar hebben wij ons bij GMTO ook het hoofd over gebroken. We weten dat deze bobines gevoelig zijn voor aanraking met benzine. Zouden ze defect zijn geraakt bij de vervanging of uitwisseling van injectoren? We weten het niet. Daarvoor moet je de voorgeschiedenis van de auto kennen. En helaas, die konden we niet meer achterhalen.

Wat is belangrijk tijdens zo’n diagnose?

Afijn, de bobines waren dus het probleem. Ze zijn vervangen en dat lijkt een simpele oplossing. Waar het om gaat tijdens diagnose is dat je op een snelle en efficiënte manier met zekerheid oorzaken kunt vastleggen. Dat voorkomt het onnodig vervangen van onderdelen en bevordert de betrouwbaarheid en kwaliteit van je werkplaats. Wie in dit geval zonder meting was gestart met het vervangen van de ontsteking had het probleem ook opgelost. Maar wat als dat niet zo was? Zou hij dan verder gaan met het volgende onderdeel?

ALLE VIER DE BOBINES STUK?

Goed gereedschap Meten dus. En als je meet, kijk dan goed naar de details. Tot je dat doet, lijkt er immers niets mis met deze ontsteking. Je scope moet die details dan wel goed weer kunnen geven.

Dat vraagt om een hoge sample rate, een groot geheugen, intern gescheiden kanalen en goede voorbeeldsignalen.

31 januari 2020 | AMT | 9

008-009_AMT01_WRK_GMTO.indd 9

23-01-20 09:47

WERKPLAATS

GE ZIEN OP

FACEBOOK

Vreemde storingen, fraaie klassiekers, autotechnici met hart voor hun werk en opvallende staaltjes huisvlijt van hun klanten. Er gebeurt veel in de Nederlandse en Belgische werkplaatsen, én dus op de AMT Facebookpagina.

Kijk maar op deze pagina’s! Ben jij ook iets leuks, geks of bijzonders tegengekomen in de werkplaats? Deel het met ons via www.facebook.com/AMTautotechniek.

“De auto heeft wat minder vermogen en hij tikt. Nou, dat probleem was snel gevonden”, schrijft Christiaan. Er zat ‘iets te veel’ speling op de verstuivers van deze Ford Transit 2.2 TDCi uit 2007.

“We kregen een Fiat Ducato van een paar maanden oud, met 4.400 km op de klok, binnen”, schrijft Henk. “De klant hoorde op twee momenten knallen bij de wielophanging. We hebben de bus op de brug gezet en tot onze verbazing zijn de fusees gescheurd. Wat de oorzaak is weet ik niet, de auto wordt opgehaald door de dealer voor reparatie. Ik ben heel benieuwd of we dit meer gaan zien!”

Deze Golf GTD uit 2012 had een tik in de motor die snel luider werd. Na inspectie trof Martijn een gebroken krukas aan. De auto heeft 121.000 km gelopen, heeft standaard 170 pk en is recent getuned.

Na montage van een nieuwe krukas en vervanging van alle lagers moet de GTD weer gaan.

De APK blijft een momentopname en garandeert geen jaar lang veilig rijden.

Jullie weten dat, maar veel consumenten nog niet.

Danny’s voorbeeld laat dit maar weer zien. “Maand geleden (elders) gekeurd, vandaag kwam de kogel onder het rijden uit de draagarm. De auto werd onbestuurbaar. Gelukkig werd er niemand geraakt en kwam de bestuurder met de schrik vrij.”

1 0 | AMT | 31 januari 2020

010-011_AMT01_WRK_FACE.indd 10

23-01-20 09:49

WERKPLAATS

Facebookfoto van de maand!

Een Toyota Prius in de werkplaats, dat komt niet zo vaak voor. In dit geval kwam ‘ie binnen omdat de 12V-accu het niet meer deed. “Er stond behoorlijk wat water in de accubak”, schrijft Dennis. Volgens hem was de auto zelden gewassen door de klant. “Daardoor waren er allerlei afwateringskanalen dichtgeslibd en kon er via het achterlicht water binnenkomen.” In de reacties zien we ook andere oorzaken van lekkage bij de Prius. Goed op letten, want ook de HV-accu kan hierdoor beschadigd raken!

De eigenaar van een Renault Kadjar hoorde vreemde geluiden vanuit de motorruimte komen.

Tom van Lierop vond de verrassende oorzaak: “Na het demonteren van de onderplaat en de wielkuip kwam deze jonge verstekeling ongedeerd tevoorschijn”, schrijft Tom van Lierop bij de foto’s. “Renault Katjar”, schrijft Koen eronder. Misschien wordt het tijd voor een reactie van de maand...

Iedere maand kiest de AMT-redactie een leuke, grappige, opvallende of bijzondere foto als Facebook-foto van de maand. We belonen de winnaar met onze unieke AMT Lunchtools.

Gefeliciteerd Tom!

Er wordt gesproken over het elektrisch laten taxiën van vliegtuigen, om stikstofuitstoot tegen te gaan. Roeland vertaalt dit naar de autobranche. Ook iets voor jouw werkplaats?

Sevan kwam deze ‘reparatie’ tegen bij een auto waarvan de baksteun is afgebroken. Tien punten voor creativiteit zullen we maar zeggen...

VIND AMT LEUK!

www.facebook.com/AMTautotechniek

Excellente diagnoseapparatuur! www. diagnosexl.nl 0595 854444

31 januari 2020 | AMT | 11

010-011_AMT01_WRK_FACE.indd 11

23-01-20 09:49

WERKPLAATS

WERKPLAATS

OPGELOST OP AMT GARAGEFORUM: KRIMPFILTER

Een goed werkend smeersysteem is van belang voor elke motor, en naast de oliepomp vervult het oliefilter een belangrijke rol. Het Belgische Garageforumlid Docus viel het op dat het oliefilter van een Opel Astra met 1.4 benzinemotor (2015) gekrompen was! Is er een techneut ‘in the house’ die dit bekend voorkomt?

Begin 2019 stelt Docus zijn vraag: “Deze Astra heeft geen problemen. Er zijn geen foutcodes, geen brandend olielampje en geen getik van de hydraulische klepstoters. Bij het onderhoud kreeg ik het oliefilter echter lastig gedemonteerd. Het buisje waar hij over schuift heb ik los moeten draaien.

Om het terug in de motor te draaien heb ik het oliefilter stuk moeten snijden. Ik heb bij deze auto een nieuw oliefilter geplaatst, maar 5.000 km later zie ik dat het oliefilter opnieuw krimpt. Kan dit een voorbode zijn van oliegerelateerde problemen?”

Vervuild oliesysteem?

Topmonteur Technicus vraagt zich af of de oliezeef niet verstopt zit, al zou dat eigenlijk niet dit beeld van een ingedeukt filter kunnen geven.

Docus: “Ik wil wel kijken of dit het geval is, maar de klant ervaart geen problemen. Even de carterpan er onderuit halen is geen optie. Ik vraag me vooral af: zijn er meer collega’s die dergelijke oliefilters tegen zijn gekomen bij een beurt?”

“Is het een origineel filter?”, vraagt Hiddetje. Het betreft een Bosch-filter, reageert Docus. Forumlid Roywestladur heeft het vaker meegemaakt: “Ik heb dit veel gezien bij klanten die voor het eerst met hun Opel bij ons komen en

Een lastige storing?

Vraag je collega’s om raad óf help je collega’s met jouw kennis via amtgarageforum.nl

Oud filter versus een nieuw filter. Het viel Docus op dat het oude filter erg ineengekrompen is. Is daar een oorzaak voor aan te wijzen?

AMT beloont zowel de vraagsteller als de ‘gouden tip’ met onze unieke AMT Lunchtools! Gefeliciteerd Docus en Hiddetje.

van een ander universeel bedrijf komen. Wij monteren bij de meeste Opels een origineel oliefilter als ze een inzetfilter hebben. Het jaar erop zag het filter er nog prima uit. De exacte oorzaak weet ik echter niet.”

Ook kans maken?

Upload bij het vinden van de oorzaak van jouw storing goede foto’s bij het topic en geef aan welke reactie de gouden tip was.

Origineel vs aftermarket Ook forumlid Hartec heeft het vaker gezien: “Bij ons is vervuiling veelal de oorzaak. Het filter raakt verzadigd met vuil. Wij flushen zo’n motor en verversen de olie na 5.000 of 10.000 km opnieuw. Bosch is toch gewoon een goed merk, mijn voorkeur ligt overigens bij Mann.” Hij plaatst tevens een video van Mann, waarbij in een animatie de gevolgen van gebruik van een filter van lage kwaliteit te zijn zijn. Is dit de oorzaak?

Docus besluit na overleg met de eigenaar van de auto een origineel filter te monteren. “Als de auto 10.000 kilometer verder is, bekijk ik het filter en geef ik hier een update.”

In de tussentijd deelt Hartec nog een foto van een probleemfilter van een Citroën. “Al weet ik niet goed hoe lang deze er al in zat.” Ook Wrangler heeft ervaring: “Ik heb een gekrompen oliefilter meegemaakt op een Grand Che-

rokee V6. Na het monteren van een origineel exemplaar waren er geen problemen meer.”

Geen problemen meer 21 januari 2020 is het zover, de update van Docus. “Het originele filter heeft 14.000 km gefilterd en is niet gekrompen. Het probleem, voor zover dit er was, zat dus vooral in het niet-originele filter naar mijn idee.”

Hiddetje voegt nog toe: “Ik zie wel vaker verschillen in bijvoorbeeld het filterpatroon tussen origineel en imitatie, vaak ook in brandstoffilters. Dat kan storingen veroorzaken. Dan ga je sto-

GARAGEFORUM

Gekrompen oliefilter: voorbode van?

ringzoeken in verband met te lage brandstofdruk, wetende dat het filter recent vervangen is, dus denk je dat dat goed moet zijn...”

Heb je zelf dergelijke ervaringen met originele of niet-originele filters? Deel het met ons via amt@vakmedianet.nl.

In een interessante video legt Mann-Filter de werking en veelvoorkomende problemen uit bij filters van mindere kwaliteit.

1 2 | AMT | 31 januari 2020

012-012_AMT01_WRK_FRM_Opgelost-GF.indd 12

23-01-20 09:50

WERKPLAATS

Zweet & zang Column MELANIE SCHUURMAN Melanie groeide op met Barbies, maar wilde weten hoe auto’s werken. Ze deed HTS-Autotechniek, en realiseerde zich dat je uit boeken niet leert sleutelen. Dat leerde ze in de praktijk. Inmiddels is ze diagnosetechnicus bij Carrec Technocenter. Behalve in techniek heeft Melanie interesse in mensen: “Je kunt klanten in de watten leggen in een mooie wachtruimte, maar het gaat erom dat je naar ze luistert.”

S

inds een paar weken ben ik minder in de werkplaats, omdat mijn lichaam een kind aan het produceren is. Maar omdat ik zo van ons bedrijf, de mensen, de auto’s, de klanten en de processen houd, kom ik wel af en toe langs. Ik betreed het pand het liefst via de werkplaats. Daar werken mijn zielsverwanten, de knokkers. Hoe het er in een autobedrijf aan toe gaat, valt pas echt op als je er van een afstandje naar kijkt.

Het mooiste is natuurlijk dat er overal auto’s te zien zijn. Van fancy auto’s tot standaard voertuigen.

Het is een beetje een treurige aanblik. De auto’s op de bruggen zien eruit alsof ze in ziekenhuisbedden zij aan zij liggen te wachten tot ze hersteld zijn. De specialisten die ermee bezig zijn, moeten hele fijne operaties uitvoeren: een motor van een nieuwe heup voorzien, een bypass leggen, een openhartoperatie uitvoeren, drijfstanglagers vervangen of nieuwe zuigerveren plaatsen. Spannend, en de arts mag niet gestoord worden. Nog spannender wordt het als het tegenzit. Als er een bout afbreekt, de oorzaak van een storing niet te vinden is of als onderdelen zo vastzitten dat ze wel samengesmolten lijken. Dat vergt een lange adem, veel geduld en kalmte om helder na te denken over een creatieve oplossing.

Met je - al dan niet pikzwarte - handen in je haar gaan zitten kniezen brengt de oplossing niet. Er is geen enkele vastzittende bout die medelijden met je gaat krijgen. Misschien brengt een medestrijder uit je team de oplossing. Iemand die een frisse blik op jouw probleem werpt en daarmee de overwinning op de techniek behaalt. Hoe je weet wanneer iemand ‘de strijd’ gewonnen heeft? Dat herken je aan eerst de stilte bij een brug, dan aan de zweetdruppels die aan een gereedschapskist hangen en een spoor van geduld dat richting de afvoergoot loopt. Maar ineens lijkt het tij gekeerd.

Van alle opluchting wordt er weer luidkeels met de radio meegezongen! Dat is de vlag van overwinning.

Wat ook een overwinning is, is als je op je vaste plekje in de kantine komt, en er een A4’tje bij je bord ligt. Een afgedrukte mail van een klant, die daarin het hele team bedankt voor de goede service en zo blij is met de reparatie die de auto

weer zo fijn doet rijden. Geweldig, want het draait uiteindelijk allemaal om de klant. Midden in de keuken van ons autobedrijf zit de klant als het ware op een stoel naast het fornuis. Via de wifi aan het werk of met een tijdschrift op schoot, een moment van ontspanning.

Maar hij kan ook getuige zijn van elk gesprek dat gevoerd wordt met klanten of tussen collega’s en hoe onze logistiek werkt. En natuurlijk mijn trots: de klant kan zelfs op een meter afstand toekijken hoe we de moeilijkste ‘kooktechnieken’ onder de knie hebben en hem uiteindelijk zijn absolute droommaal serveren: zijn weer heerlijk rijdende auto!

31 januari 2020 | AMT | 13

013-013_AMT01_WRK_CLM-ROS.indd 13

23-01-20 09:52

WERKPLAATS De eenvoudige manier om een motor van binnen te reinigen, is het toevoegen van een reiniger aan de motorolie, warm te draaien en vervolgens olie te verversen. “Een deel van je reinigingsmiddel wordt dan al door de vuile motorolie verzadigd”, stelt Rob Gilles van Dynamic Flush. “Eigenlijk zou je eerst olie moeten verversen, dan met additieven draaien en daarna nog een keer verversen, maar dat kost veel motorolie. Onze spoelmachine heeft twee tanks met 45 liter spoelolie, een voor benzine en een voor diesel. Met één tank kun je ongeveer veertig auto’s spoelen. Deze olie is dunner dan motorolie, waardoor de olie echt overal komt en vervuiling beter wegspoelt.”

Robert Wijnakker van Garage de Bulk in Ravenstein laat bij een MINI zien hoe dat in zijn werk gaat: “Een spoelbeurt voor een viercilindermotor kost bij mij € 229, inclusief een nieuw oliefilter en motorolie, als introductieprijs.

Ik krijg er veel goede reacties op. Je ziet dat de olie zelfs bij een diesel na 25 km nog schoon is. Normaal is die al zwart als je de motor hebt gestart.”

STAP 1

STAP VOOR STAP Motorspoelen met Dynamic Flush DOOR PETER AANSORGH / FOTO’S PETER AANSORGH

Inwendige vervuiling van motorblokken wordt een steeds groter probleem. De verversingstermijnen worden langer dan de motorolie aankan, vooral als de auto veel korte stukken rijdt. Additieven raken dan snel verzadigd waardoor zuigerveren kunnen verkleven en hydraulische klepstoters gaan haperen. Uitlaatgasrecirculatie zorgt nog eens voor extra vervuiling. Met een inwendige reiniging van het motorblok kunnen sommige problemen worden voorkomen. Als olieverbruik niet door slijtage wordt veroorzaakt, kan het vaak worden teruggedrongen.

STAP 2

Vervang het filter op de machine door een schoon exemplaar, zodat de spoelolie schoon blijft.

Draai de motor warm, zodat de olie dun is en gemakkelijk stroomt. Draai vervolgens de oliefilterbehuizing los, zodat de olie uit het filter het carter in kan lopen.

STAP 3

STAP 4

SLIJTAGE LOS JE DOOR REINIGEN NIET OP, VERVUILING WEL

Tap de motorolie af en draai het oliefilter weer vast.

Schroef een passende aansluitplug in het aftapgat van het carter en klik de verbindingslang van het Dynamic Flush-systeem daaraan. Koppel daarna de zwarte slang van de machine aan de verbindingslang van de carterplug.

1 4 | AMT | 31 januari 2020

014-015_AMT01_WRK_STAP_Motorspoelen-Dynamic-flush.indd 14

23-01-20 09:51

WERKPLAATS STAP 5

STAP 10

Verwijder de olievuldop en sluit een passende rubberen dop met aansluitnippel aan. Deze hoort bij het assortiment van de machine. Koppel hieraan de rode slang van de machine.

STAP 6

Zet de motor uit en druk op “Continue”. De machine zuigt de spoelolie uit het carter en pompt het, door het filter heen, weer in de reservoirs.

Start de behandeling op de machine. De machine vult nu eerst het carter met spoelolie.

LONG-LIFE OLIE BLIJFT VAAK EXTREEM LANG IN DE MOTOR ZITTEN WANNEER DE AUTO JAARLIJKS WEINIG KILOMETERS DRAAIT. DAT VEROORZAAKT AFZETTINGEN EN SLUDGE

STAP 11

STAP 7 STAP 13

Controleer of het oliepeil op maximum staat. Zo niet, laat de machine dan nog iets meer spoelolie bijvullen.

STAP 8

Verwijder de slangen en draai de aansluitplug uit het carter. Monteer de originele carterplug met een nieuwe afdichtring. Veeg losse oliedruppels van het carter.

STAP 12

Sluit de uitlaatgasafzuiging aan op de uitlaat van de auto.

STAP 9 Start de motor en laat deze 45 minuten stationair draaien. Controleer ondertussen of er geen lekkages plaatsvinden, of de ventilator aanslaat als de motor op temperatuur is en houdt in de gaten of de motor niet te warm wordt.

Plaats een nieuw oliefilter en monteer deze met de nieuwe O-ring op de motor.

Verwijder de rode toevoerslang en de rubber aansluitdop. Vul met de voorgeschreven hoeveelheid en specificatie olie. Plaats de vuldop terug in de vulopening. Start de motor, zet hem af zodra de olielamp uit gaat en controleer het oliepeil. Vul zo nodig nog bij tot maximum peil.

31 januari 2020 | AMT | 15

014-015_AMT01_WRK_STAP_Motorspoelen-Dynamic-flush.indd 15

23-01-20 09:52

GEREVISEERDE PRODUCTEN Manueel Stuurhuis Hydraulish Stuurhuis Elektrish Stuurhuis Hydraulish Stuurpomp

Start Aandrijfas Verkopen Voor Japanse Autos Vanaf September

NIEUWE PRODUCTEN Kruiskoppeling Homokineten (Aziatische merken) Andrijfas

KERNPUNTEN URW : ISO 9001/14001 Hoge Kwaliteit Producten op voorraad Spot reparatieservice Twee jaar garantie ADRES: Parkerbaan 1, 3439MC ,Nieuwegein, The Netherlands T: +31 (0)35 655 0450 E: info@urw.eu www.urw.eu

002-070_AMT01_ADV_1.indd 16

23-01-20 09:43

WERKPLAATS

‘EEN SUCCESVOLLE WERKPLAATS BESTIEREN… WAT IS LEUKER DAN DAT?’

Trots op het vak Wie: Eugène Schaap, 55 jaar Wat: Chef werkplaats Mercedes-Benz personenauto’s Waar: Wensink Mercedes-Benz Zwolle 1 Wat vind je zo mooi aan dit vak?

Ik hou van dynamiek van de techniek en de klanten. Geen dag is hetzelfde en de techniek blijft in beweging.

2 Wat vind je het leukste werk?

Het uitzoeken en oplossen van complexe storingen, je erin vastbijten en pas stoppen als de auto weer de weg op kan zoals de fabriek het bedoeld heeft.

3 Wat is je favoriete gereedschap?

De multimeter en de Xentry-diagnosecomputer zijn favoriet. Mijn pen en computer tegenwoordig de belangrijkste.

4 Wat doet een goede werkplaatschef?

Een werkomgeving creëren waar technici prettig, uitdagend en efficiënt werken, en zorgen voor blije en tevreden klanten. Daarbij het commerciële belang van het bedrijf niet uit het oog verliezen.

7 Wat zou je willen veranderen in de autobranche?

Dat niet de politiek maar de techniek bepaalt hoe snel voertuigontwikkelingen gaan. Goed ontwikkelde auto’s op de weg en geen halve oplossingen.

5 Welke opleiding/cursussen heb je gedaan?

Elektrotechniek en daarna autotechnische opleidingen en cursussen, diploma’s en certificaten gehaald bij BMW en Mercedes-Benz.

8 Hoe zie je de toekomst van de branche?

Meer gericht op mobiliteitsoplossingen als autodelen, en minder op het bezit van een auto.

6 Hoe ziet je droombaan eruit?

Mijn eigen baan. Het finetunen van processen, coachen van technici, een succesvolle werkplaats bestieren… Wat is leuker dan dat?

9 Heb je een tip voor collega’s?

Twee. Besef dat de elektronica en software nog altijd een mechanische auto blijven besturen. En: blijf in beweging. Stilstand is achteruitgang, en dat wil je niet.

31 januari 2020 | AMT | 17

017-017_AMT01_WRK_TRO1.indd 17

23-01-20 09:50

HAAL HET BESTE UIT JEZELF!

DONDERDAG

14 MEI 2020 TAC ACADEMY

WAALWIJK Meer informatie en aanmelden:

diagnose-challenge.amt.nl De schakel naar de praktijk!

002-070_AMT01_ADV_1.indd 18

23-01-20 09:43

WERKPLAATS

DIAGNOSETIPS UIT DE PRAKTIJK

Een tandje te laat gezien De eigenaresse van een Opel Corsa D 1.4-16v (2013) hoort al een paar dagen een raar geluid als ze in de vijfde versnelling rijdt. Wanneer de vijfde versnelling ermee ophoudt, belt ze haar garage. Die heeft niet direct tijd, maar diagnosespecialist Edwin van der Gracht gelukkig wel. Kan hij een snelle diagnose stellen en een oplossing bieden?

Edwin: “Een grote klus stond even stil, omdat ik op onderdelen moest wachten, dus vroeg ik haar om die middag nog langs te komen. Het klonk als een relatief simpele klus.” Edwin maakt een korte proefrit en constateert dat alle versnellingen werken, zonder gepiep, gekraak of lagergeluiden. Edwin: “Ook in de vijfde versnelling hoorde ik geen vreemde geluiden, al viel het me wel op dat de pook niet zo ver naar voren ging als in de eerste en derde versnelling. En inderdaad, de aandrijving ontbrak.”

Schakelmechanisme Edwin start met de controle van de schakeloverbrenging. “De versnellings-

pook mistte ongeveer 1,5 cm van de slag in de vijfde versnelling. Met de auto op de brug kon ik de schakelhevel losmaken en direct op de bak meten.

Het leverde hetzelfde beeld op, de hevel kwam 1 cm minder ver naar buiten.”

Waar is de olie?

Edwin demonteert en controleert onder toeziend oog van de klant de schakeltoren. “De klant had interesse in de werking, en ik de tijd om het uit te leggen. Belangrijk om daar oog voor te hebben”, merkt Edwin op. Hij schakelt met een schroevendraaier de versnellingen in, en ook nu gaat de vijfde versnelling minder ver. Edwin: “Het viel me tevens op dat ik geen bakolie zag.

Vreemd...”

Edwin demonteert het zijdeksel en houdt bij het losmaken voor de zekerheid een bakje onder de opening om uitlopende olie op te vangen. Hé, geen olie? “Toen ik het deksel er afpakte, bleek inderdaad dat een tekort aan olie mogelijk de oorzaak was. Alle tanden van de vijfde versnelling waren verdwenen!”

Het wordt de eigenaresse wel duidelijk dat dit dan wel een snelle diagnose is, de oplossing is minder snel geregeld.

Edwin: “De klant was door het meekijken snel overtuigd. Dit wordt een andere (gebruikte) versnellingsbak. Een druppel remvloeistof onder de bak duidde tevens op een lekkend hydraulisch druklager, dus het was hoe dan ook een keer misgegaan.”

Stinkende olie Er komt slechts 85 ml olie uit de versnellingsbak, terwijl er 1.600 ml (1,6 liter) in hoort te zitten.

Edwin demonteert ook het differentieeldeksel en vangt alle olie op die er uitkomt. “Het stonk verschrikkelijk en

Wat lastig zichtbaar, maar de schakelvork voor de vijfde versnelling komt minder ver. Hoe komt dat?

Dat ziet er niet best uit, de tandwielen van de vijfde versnelling zijn compleet afgerond. Oorzaak? Te weinig olie.

er kwam na een nacht lekken slechts 85 ml olie uit. Let op: oorspronkelijk hoort hier 1,6 liter in te zitten!”

Onopvallend zweten Twee dagen later is de ruilbak binnen.

Edwin monteert deze, maar niet zonder meteen een nieuwe koppelingsset te plaatsen. “De klant had niet lang geleden onderhoud uit laten voeren om reparaties te voorkomen, maar daar was het niet opgevallen dat het differentieeldeksel wat zweette. Tja, als de versnellingsbak lange tijd zweet, houdt het vanzelf een keer op...”

Edwin van der Gracht is diagnosespecialist en heeft een eenmans autobedrijf, Garage DTF Technische Dienstverlening te Zwaag. Edwin heeft een passie voor diagnosestellen en het oplossen van lastige storingen.

31 januari 2020 | AMT | 19

019-019_AMT01_WRK_DIA_diagnosetip.indd 19

23-01-20 09:55

TECHNIEK

DE HALO: HI-TECH HOOFDBESCHERMING IN DE FORMULE 1

Minder kopzorgen in Formule 1 met de Halo Formule 1, dat staat voor snelheden van ver boven de 300 km/u, extreme versnellingen en oorverdovend motorgeluid. Gelukkig is er ondertussen ook oog voor veiligheid. Zo zagen we twee seizoenen terug de Halo komen. Zo’n aureool rond het hoofd van de coureur blijkt wonderen te kunnen verrichten.

DOOR ROBBY CAMPS EN ERWIN DEN HOED / FOTO’S F1-TEAMS

17 november 2019, Max Verstappen wint de Grote Prijs van Brazilië. In de euforie hebben maar weinig kijkers oog voor een race-incidentje tussen Daniel Ricciardo en Kevin Magnussen. De auto’s raken elkaar, een brokstuk vliegt op en treft de aanstormende Carlos Sainz vol op zijn… Halo. Zonder die beschermende boog om het hoofd van de coureur zou dit onbeduidende incidentje weleens veel meer aandacht getrokken kunnen hebben.

Terug in de tijd Waarom de Halo? Daarvoor moeten we terug in de F1-geschiedenis. In de jaren ‘80 verving de koolstofvezel monocoque de aluminium bouwdozen van weleer. Dat was een grote stap in de veiligheid van F1-auto’s. Het lichaam van de coureurs werd zo een stuk beter beschermd. Enkel het hoofd en een deel van de schouders staken nog uit de cockpit. Het hoofd echter werd eigenlijk alleen maar beschermd door een integraalhelm.

Zware ongevallen De dood van Ayrton Senna (1994) en de crashes van Karl Wendlinger (1994) en Mika Häkkinen (1995) zorgden ervoor dat er maatregelen genomen werden om het hoofd beter te beschermen. Een eerste stap, in 1996, was de introductie van hoge cockpitranden. Dat die stap ook werkelijk bijdroeg aan de botsveiligheid, bewees de zware crash van Jos Verstappen datzelfde jaar op Spa-Francorchamps.

HANS helpt In 2003 volgde een nieuwe belangrijke, veiligheidsstap: de Head And Neck Support oftewel HANS. Die HANS is een verbinding tussen helm en hoofdsteun. Door die verbinding hoeven het hoofd en de nek veel minder krachten op te nemen bij een crash. Meerdere coureurs danken hun leven aan deze effectieve hoofdsteun.

Toch gebeurden er nog steeds akelige ongevallen met open raceauto’s. Zo werd Felipe Massa’s hoofd geraakt door een losgekomen veer van een voorligger (2009), werd Henry Surtees geraakt door een losgekomen wiel (F2, 2009), botste Maria de Villota tegen de laadklep van een vrachtwagen (2012), Jules Bianchi tegen een kraanwagen (2014) en stierf Justin Wilson door rondvliegende brokstukken (IndyCar, 2015).

De coureur in beeld De hoofdveiligheid verder vergroten bleek niet gemakkelijk.

Er zijn immers conflicterende wensen. Het doel is en blijft om vreemde, externe voorwerpen, zoals (onderdelen van) andere auto’s of bandenstapels weg te houden bij het hoofd van de coureur.

Ondertussen moest het concept van een F1-auto behouden blijven: een raceklasse waarbij de piloot zichtbaar is voor de fans. Een gesloten cockpit is dus uitgesloten. Verder mag zo’n veiligheidsvoorziening de rijder maar weinig hinderen als hij de auto snel moet verlaten. Ook de sterkte speelt een grote rol. De impact kan zowel van voren als van boven komen.

Levensreddend wonder van techniek: de Halo rond het hoofd van coureurs in open raceauto’s.

2 0 | AMT | 31 januari 2020

020-023_AMT01_ART4_1_f1-techniek-Halo.indd 20

23-01-20 09:54

TECHNIEK

Een rondvliegend brokstuk gaat recht op Carlos Sainz af. Dankzij de Halo een onbeduidend incidentje.

Als de auto over de kop gaat, mag de bescherming natuurlijk niet breken.

Natuurlijk is ook het gewicht van de constructie van belang.

Elke 5 kg extra komt overeenkomen met een ongeveer 0,2 seconden tragere rondetijd. Voorts mag de constructie het uitzicht van coureur ĂŠn fans niet te veel beperken.

Halo-ontwikkeling Met al deze eisen in het achterhoofd zijn verschillende soorten hoofdbescherming uitgewerkt, elk met zijn specifieke voor- en nadelen. Allereerst de Halo. Dat is Engels voor aureool. Inderdaad, zoals van een engel. De eerste ontwerpen hadden inderdaad een ovale vorm, zoals een aureool. Mercedes ontwikkelde als eerste een versie die lijkt op wat nu gebruikt wordt. Wel kon die versie nog weggeklapt worden om in- en uitstappen te vergemakkelijken.

Ook heel andere denkrichtingen werden overwogen. Wat dacht je van drie evenwijdige bogen die in lengterichting van de auto over het hoofd van de piloot gepositioneerd werden? Simulaties gaven echter aan dat die te veel doorbuigen.

(Foto: FIA)

test. Tijdens die tests bleek die voorruit te breken als er een wiel met 225 km/h tegenaan schoot (zie het kader: Meer weten?). Bovendien gaf zo’n shield visuele vervorming als je erdoorheen keek. Een testcoureur verklaarde zelfs dat hij daar duizelig van werd.

Ruit in de regen De Red Bull-versie van het shield heette Aeroscreen. Grootste verschil was dat bij dit ontwerp de bovenste rand van het glas wel versterkt was. Die versterking wordt gedragen door twee zijdelingse steunen. Dit maakt dit Aeroscreen robuuster dan het Shield. Maar het uitzichtprobleem voor de

Zichtbeperking?

Nadeel van de huidige Halo is de centrale steun die recht voor de piloot is gepositioneerd. Doordat je als coureur tijdens het racen eerder naar een punt in de verte kijkt dan naar iets dat zeer nabij is, is die centrale steun minder storend dan je in eerste instantie zou verwachten. (Hoe de piloot dit ervaart, zie je vanuit de auto van Robert Kubica via het kader: Meer weten?) Bij de introductie van de Halo was er aanvankelijk scepsis over die zichtbeperking. Daar hoor je nu niets meer van.

F1-auto met voorruit Een ander optie was het Shield. Dat is een glazen voorruit die de cockpit aan de voorkant afsluit, zonder versterking aan de bovenrand. Onder andere Ferrari heeft hiermee ge-

De Ferrari van Jean Alesi uit 1992. Hoofd en schouders van de coureur zijn goed zichtbaar.

(Foto: Photosorensen) 31 januari 2020 | AMT | 21

020-023_AMT01_ART4_1_f1-techniek-Halo.indd 21

23-01-20 09:54

TECHNIEK

Max verstappen met levensredder HANS. coureur en de kijkers was daar niet mee opgelost. Onder regenachtige omstandigheden wordt dat met druppels en condensatie alleen nog maar erger.

F1 of F16?

Hoe houdt de hoofdbescherming zich als je er een wiel op afschiet met een snelheid van 225 km/u?

De F1 krijgt in 2021 een nieuwe regelgeving met volledig andere wagens. Die zorgt voor een verdere integratie van de Halo in de structuur van de auto.

(Foto: FIA)

Diezelfde bezwaren gelden ook voor de Canopy. Dat is een volledig gesloten cockpit, zoals bij een gevechtsvliegtuig als de F16. Ook met zo’n Canopy is op een F1-auto getest. Uiteindelijk achtte de FIA ook deze oplossing minder geschikt en koos voor de Halo. Momenteel wordt die gebruikt in de Formule 1, 2, 3, E, de Super Formule, W-series en ten dele in de Formule 4.

De productie van dit hoogwaardige onderdeel is niet eenvoudig. Allereerst ondergaat het titanium een warmtebehandeling om de sterkte te verhogen. Op een zeer nauwkeurige freesbank krijgen de vijf subdelen de gewenste vorm. Daarna worden die delen in een gesloten omgeving aan elkaar gelast. Dan volgt een tweede warmtebehandeling.

Iedere Halo wordt gecontroleerd op maatvoering en gewicht en ondergaat niet-destructieve testen. Denk aan röntgencontroles op de lassen. Ten slotte wordt de Halo met een dunne laag carbon overtrokken.

Drie producenten

Bijna onverwoestbaar

De Halo wordt volgens FIA Standard 8869-2018 gefabriceerd. Er zijn drie bedrijven die dat doen: CP Autosport in Duitsland (onderdeel van Nedschroef), SST Technology in het Verenigd Koninkrijk en V-system in Italië. Hoe? Ook dat lees je via het kader: Meer weten?.

De Halo moet van bovenuit gedurende 5 seconden een kracht van 116 kN kunnen weerstaan. Dat komt overeen met een gewicht van 12 ton. Ter vergelijking, een 12 meter lange stadsbus weegt ongeveer zoveel. Hierbij mag geen enkel deel van de Halo of de bevestiging falen. Ook vanaf voor- en zijkanten moet de Halo enorme krachten kunnen weerstaan.

Arbeidsintensief De basisstructuur van de Halo is opgebouwd uit Grade 5 titanium. Dat wordt ook in de ruimtevaart gebruikt en is gekend om zijn grote sterkte en stijfheid bij een relatief laag gewicht.

Dat maakt de Halo, die zelf maar 7 kg weegt, tot het sterkste deel van de auto. Overigens voegt de Halo nog een kg of 12 toe omdat ook het chassis sterker moet. Dat moet immers die reuzekrachten opvangen.

2 2 | AMT | 31 januari 2020

020-023_AMT01_ART4_1_f1-techniek-Halo.indd 22

23-01-20 09:54

TECHNIEK

Aerodynamische componenten op de Halo. Let op het extra randje aan de bovenzijde en op een verhoging aan de zijkant die de luchtstroom daar reguleert. Deze componenten hebben de neiging om nogal eens te veranderen gedurende het seizoen.

(Foto: Mercedes)

Spiegels aan de Halo vond de FIA geen probleem. Vleugeltjes erboven wel, ondanks Ferrari’s argument dat ze nodig waren voor de stevigheid van de spiegels. Inmiddels is Ferrari er weer vanaf gestapt.

(Foto: Ferrari)

Niet blij met de Halo Nog los van die gewichtstoename waren de F1-teams niet gelukkig met de Halo. Die veroorzaakt namelijk wervelingen en turbulenties die de uitgekiende luchtstromen rond de auto verstoren. De Halo beïnvloedt de luchtstroom naar de motorluchtinlaat boven de piloot en die naar de inlaten voor diverse koelers. En verderop naar de achtervleugel hebben de wervelingen van de Halo invloed op de downforce.

Waar ligt de grens?

Om die negatieve invloeden op aerogebied te beperken, is het toegestaan om aerodynamische componenten toe te voegen aan de Halo. Daarom zie je allerlei flapjes en randjes op de Halo’s. Aan de afmetingen daarvan zitten wel allerlei beperkingen. En de bewegingsruimte voor de helm moet volledig vrij blijven.

In 2018 monteerde Ferrari een tijdje de zijspiegels op de Halo. De FIA stond dat toe. Daarop voegde Ferrari extra vleugeltjes aan de Halo toe om de luchtstromen beter te reguleren. Al snel kwam daarop protest van andere teams. Ferrari beweerde dat die vleugeltjes nodig waren om de spiegel te kunnen dragen. Daar trapte de FIA niet in en verbood de extra vleugeltjes. Intussen heeft Ferrari dat soort spiegels niet meer.

Red Bull’s Aeroscreen, een voorruit met versterkte bovenrand.

Meer Halo-functies TV-kijkers zien bij onboardbeelden diverse parameters die op de Halo worden geprojecteerd. Denk aan snelheid, toerental, versnelling en DRS-activering. In de Formule E gaan ze nog een stapje verder; daar wordt de Halo uitgerust met leds. De kleur daarvan geeft aan in welke mode de auto rijdt.

Helpt de Halo?

De Halo als dashboard voor de TV-kijker.

Terug naar de kernactiviteit van de Halo. Doet hij waarvoor hij ontwikkeld is? Ja, zeer zeker! Kort na de start in Spa 2018 schoot de auto van Alonso over die van Leclerc. Op de beelden zie je het rechtervoorwiel afketsen op Leclercs Halo.

Daarna waren zelfs de grootste critici overtuigd.

Meer weten?

Halo in actie!

Hoe wordt de Halo geproduceerd? Hoe werd ie getest? En hoe bewijst hij zich in de praktijk? Bekijk de video’s op AMT eXtra via www.amt.nl/1-2020.

31 januari 2020 | AMT | 23

020-023_AMT01_ART4_1_f1-techniek-Halo.indd 23

23-01-20 09:54

Éénmaal oud voor éénmaal nieuw ECOLOGISCHE BESPARING GELIJK AAN: 26.000.000

6.300.000

70.000.000

14.933.334

kilo rubber

kilo staal

kilo CO2-uitstoot

kilowattuur

RecyBEM is de uitvoeringsorganisatie van het Besluit beheer autobanden. Sinds 1 april 2004 organiseren we in Nederland de inzameling en recycling van gebruikte autobanden uit de vervangingsmarkt. Voor iedere autoband (nieuw of gebruikt) die voor de eerste keer op de Nederlandse markt gebracht wordt, zamelen we een autoband in die vrijkomt bij de montage.

De gebruikte banden verwerken we op een milieuverantwoorde manier. RecyBEM is een initiatief van de bandenleveranciers. Met de AVV heeft RecyBEM kracht van wet.

Inzameling van gebruikte banden voor een schoner milieu.

Oude banden, nieuw leven.

RecyBEM B.V.

bem@recybem.nl

002-070_AMT01_ADV_1.indd 24

www.recybem.nl

23-01-20 09:44

Uw RecyBEM-inzamelaar zamelt gratis gebruikte autobanden uit de vervangingsmarkt voor u in.

Welke banden dat zijn: - Wel: Autobanden volgens het principe ‘éénmaal oud voor éénmaal nieuw’ - Niet: Motorbanden, fietsbanden, truckbanden etc., bedrijfsmatigafval zoals kuilbanden, banden van sloopauto’s en autobanden zonder oud-voor-nieuw.

Wat kunt u van uw inzamelaar verwachten?

- Uw inzamelaar voert evenveel gebruikte autobanden gratis voor u af als waarvoor u kunt aantonen dat autobanden met de wettelijke afvalbeheersbijdrage zijn ingekocht - Uw inzamelaar hoeft alleen autobanden uit de vervangingsmarkt gratis voor u in te zamelen - Uw inzamelaar verstrekt aan u een inzamelbon die u dient te ondertekenen voor het juiste aantal ingezamelde autobanden - U kunt zelf afspraken maken met uw inzamelaar over bijvoorbeeld de inzameltermijn en een opslagmiddel. Gentlemen’s agreement is dat bijvoorbeeld bij een opslagmiddel alleen de inzamelaar waarmee u samenwerkt alle gebruikte autobanden bij u inzamelt, zowel de waarde- als de schrotbanden. De inzamelaar sorteert de banden op de eigen bedrijfslocatie waarbij keurmeersters de banden keuren.

Wat verwacht de inzamelaar van u?

- Dat u in de administratie de herkomst van

de ingenomen banden inzichtelijk heeft

- Dat u in de administratie kunt aantonen dat de wettelijke afvalbeheersbijdrage betaald is per band - Dat u een deugdelijke en inzichtelijke administratie voert, waarin u in aantallen bijhoudt hoeveel banden u inkoopt per leverancier en hoeveel banden u verkoopt.

U hoeft geen aparte RecyBEM-administratie op te zetten, een vermelding op inkoop- en verkoopfacturen kan al voldoende zijn - Dat u alleen gebruikte autobanden volgens het principe ‘éénmaal oud voor éénmaal nieuw’ aanbiedt onder de RecyBEM-regeling - Dat u meewerkt aan een administratieve controle namens RecyBEM - Dat u met uw inzamelaar aparte afspraken maakt over banden die niet volgens de RecyBEM-regeling ingezameld kunnen worden. Mogelijk rekent uw inzamelaar hier een aparte vergoeding voor.

002-070_AMT01_ADV_1.indd 25

23-01-20 09:44

ONDERNEMEN

AUTOVERKOOP 2019 DOOR BIJTELLINGSMAATREGEL NÉT IN DE PLUS

Eén EV maakt nog geen zomer Het is ze weer gelukt, onze Haagse regelgevers. Een heel jaar stroeve verkoop van nieuwe auto’s vrijwel in één klap omgedraaid door veranderende bijtellingstarieven. Elf maanden in de min meer dan goedgemaakt door een eindejaarscadeautje in december en zo een jaartotaal van +0,6 procent. Maar hoe nu verder?

GROOTSTE MARKTVERSTOORDER DE ELEKTRO-MINNENDE OVERHEID OF… TESLA

DOOR PETER FOKKER / FOTO’S AUTOFABRIKANTEN

Niemand rekende op 214 procent verkoopstijging in december 2019. Die maand in 2018 gaf ruim 15 procent verkoopwinst tegenover december 2017. Eind november liep de jaarverkoop nog 4,6 procent achter op die van 2018, ondanks drie maanden achtereen verkoopwinst in 2019.

December zou zeker niet slecht worden, met het oog op de aanstaande wijziging in de ‘elektro-bijtelling’. Maar dat effect(je) hadden we eind 2018 ook al, lage bijtelling over meer dan € 50.000 aanschafprijs mocht in 2019 niet meer.

Dus de doorgaans niet zwartgallige schatting van RAI/Bovag reikte in november toch nog niet verder dan 430.000 nieuwe auto’s in 2019. Het werden er… 446.114. Zomaar 0,6 procent meer dan 2018 had opgeleverd. Champagne!

Ja hoor, elektro-doorbraak is daar?

Vanzelfsprekend dat de zakenmarkt fors elektrische auto’s inkoopt, nu die bijtelling van 4 naar 8 procent gaat. Nog altijd een mats-tarief, zelfs al gaat het nog maar over de eerste € 45.000 aanschafwaarde in plaats van € 50.000.

Maar 24.000 extra auto’s in december, is dat niet wat overijverig? Worden die geparkeerd tot er evenveel leasecontracten aflopen die allemaal overgaan op elektrisch rijden? Tja, het aandeel elektrisch in de totale verkoop verdubbelde ruim in 2019. Nog geen exacte cijfers bekend, zegt RAI/Bovag, maar het moeten er ‘ruim boven 50.000’ zijn.

Tiktiktik, effe rekenen, dat zou tegen de 12 procent marktaandeel zijn. In 2020 wordt ‘meer dan 10 procent’ verwacht.

Dat klinkt dan héél voorzichtig. Geen verder stijgend markt-

aandeel? Al helemaal geen stijgend aantal, als de totaalprognose voor 2020 gehandhaafd wordt op 425.000? Maal ruim tien procent, is gelijk minder dan 50.000 e-auto’s?

Tesla ineens op 3 Eind afgelopen jaar kwam ‘zie ginds komt de autoboot met Tesla’s weer aan’ volop in het nieuws. Twaalfduizend Model 3’s stroomden daar in december uit. Genoeg om de verkoop van het complete Volkswagen-gamma in die maand vijfvoudig te overtreffen. In november was Tesla tweede in de verkoopstatistiek, en derde over heel het jaar. Achter VW en Opel, voor Peugeot en het sterk teruggekomen Toyota.

Dat alles dankzij de Model 3, goed voor 97 procent van de Tesla-verkopen in 2019. Meer dan de helft van alle verkochte EV’s op rekening van Tesla. Die realiseert tegenover Model 3-loos 2018 een verkoopstijging van 260 procent.

Drijven op één model gaat zelden goed Ook nog zonder die kanjer verkocht alleen Jaguar met de i-Pace in december 2018 meer dan Tesla. Dat was toen. Nu staat Jaguar met diezelfde elektrische i-Pace over heel het jaar op minder dan 30 procent van hun verkoop in 2018. De i-Pace is te duur en de Model 3 net goed.

Maar het lijkt niet waarschijnlijk dat Tesla dit kunstje in 2020 zal evenaren. Een aardige vraag blijft wat de december-verkopen het meest opdreef: de overheidsmaatregel betreffende bijtelling, of de giga-uitlevering van Tesla’s Model 3 backorders?

Aan die backorders komt een eind en het veld elektrische concurrenten groeit snel. De historie laat zien dat een auto-

Nog even 3.054 E-Trons erbij in december, zo komt Audi wel aan ‘verkoopwinst’ in 2019. In feite zijn ze natuurlijk nog niet verkocht, maar alvast geregistreerd om lagere bijtelling te vangen.

2 6 | AMT | 31 januari 2020

026-028_AMT01_ART4_3_OND_Autoverkoop-2019.indd 26

23-01-20 09:56

ONDERNEMEN

2019 is ook zonder EV al een succes bij Mazda, mede door gewilde SUV-types zoals de CX-30. Zuinig met SkyActiv X zelfontstekende benzinemotor, dat helpt op weg naar 95 g/km CO2. merk niet lang kan blijven drijven op één model. Al helemaal niet zonder een flink servicenetwerk, en (al of niet terechte) verhalen over kwaliteitsproblemen. 2020 kon weleens een cruciaal jaar worden voor Tesla; gaat het goed of fout?

Niet alles elektrisch wat blinkt Er is meer dan Tesla, wat zijn de trends? Alle traditionele grote merken verliezen terrein, behalve Ford en Toyota. Hm, apart, want Ford heeft nog niks elektrisch. Toyota heeft dan nog veel hybrides, tenminste deels elektrisch.

Vergeet dat maar, eerder al signaleerde brancheorganisatie ACEA dat Europabreed puur elektrisch veel beter scoort dan hybride. Dat zie je ook bij ons. Oplaadbare Volvo’s brengen het merk geen verkoopwinst meer, net zo min als bij hybridespecialist Lexus. Waarnaast ineens duizend elektrische MG’s uit China in de registraties verschijnen, bijna hetzelfde aantal als Lexus draait.

Wat loopt dan zo lekker bij Ford en Toyota? Bij Toyota de Corolla’s in plaats van Aurissen, en de RAV4’s, terwijl Aygo’s ook nog goed gaan. Ford heeft de nieuwe Focus om de jaarverkoop net een beetje boven die van 2018 te tillen.

Opel blijft met 11 procent gedaalde verkopen nog duidelijk Tesla voor. Ze kunnen niet profiteren van een ruime afzet elektrische Ampera-E’s (krijgen ze niet meer van GM), maar gaan lekker met de Grandland X en Crossland X SUV’s. Met

dank aan mama Peugeot, die zelf even nergens mee uitblonk.

Wet tegen SUV’s bedenken, dan maar?

Alle merken met een puur elektrisch model registreerden goed in december. Wat dacht je van drieduizend Audi eTrons? Zo’n duizend Renault Zoe’s, Nissan Leafs, Hyundai Kona’s, ruim 700 BMW i3’s en bijna 700 Kia Niro’s.

Maar de Leafs redden het jaar niet voor Nissan (-15 procent), en ook Renault duikelt in de min (-32 procent). Geen SUV’s bij Renault, terugloop bij alle modellen behalve de Zoe. Wel SUV’s bij Mazda (CX-3, CX-5, CX-30), de nieuwe Mazda3 levert mede dankzij groei bij de Mazda2 samen 13 procent verkoopwinst.

Eindelijk goed nieuws bij Honda Eindelijk wat goed nieuws bij Honda: verkoopwinst met de CR-V. Alweer een SUV-model, een type dat door het Internationaal Energie Agentschap in staat van beschuldiging is gesteld als (te) groot en onzuinig. Maar wel datgene wat de mensen willen. Ook bij Volkswagen, dat serieus veel van de mini-SUV’s T-Cross en T-Roc registreerde. Maar geen zichtbare beweging bij e-Golf, elektrische Up! en concernbroeders Seat Mii of Skoda Citigo die in de aanbieding liggen voor elektrische private lease.

31 januari 2020 | AMT | 27

026-028_AMT01_ART4_3_OND_Autoverkoop-2019.indd 27

23-01-20 09:56

ONDERNEMEN

T-Cross, T-Roc, Tiguan; met kleine SUV’s heeft Volkswagen succesnummers naast vaste waarden Polo en Golf. Maar een T-Roc R met 221 kW helpt al helemaal niet voor het vlootgemiddeld verbruik.

De concurrentie voor Tesla op de elektrische markt breidt snel uit, ook met hele (voor ons) nieuwe merken zoals MG uit China met de elektrische ZS compacte SUV.

Veel onzekere factoren Zo komen we aan bij het koffiedik, waar gaat het naartoe?

De occasionmarkt is goed, weer wat gegroeid, nog meer verplaatst van het particuliere naar het professionele kanaal.

Het is realistisch om te verwachten dat na de massa-inkoop van ‘elektrisch’ de nieuwverkoop daalt, en het marktaandeel van e-auto’s in 2020 eerder licht afneemt dan stijgt.

Vooruitkijkend zien we over vier, vijf jaar golven e-auto’s uit de zakelijke markt komen. Kan zijn dat dan veel particulieren de overstap naar gebruikt elektrisch rijden maken. Normaal gesproken gaat zo’n tijdelijke golf voor een flink deel ‘de handel’ in, export dus. Maar het is nog heel onzeker of andere landen dan al (gebruikte) elektrische auto’s willen opnemen.

SUV’s zijn nog steeds de trend. Klein en zuinig is een beetje zijn aantrekkingskracht kwijt. Of komt er echt ontmoediging op SUV-rijden, misschien zelfs een klimaatbewuste omslag in wat automobilisten willen? Wat ze nog niet erg willen is autodelen en afzien van een eigen automobiel, merken vele projecten op dat gebied.

HET ‘ONGEWENSTE’ SUV-TYPE BLIJFT ONVERMINDERD IN BLOEI

Jaar van de zuinigheid Wij gokken dat veel EV’s blijven als occasion voor particulieren. En dat betekent, in technische zin, veranderende klanten voor jouw universeel autobedrijf.

Het bestand aan gebruikt-kopers zal blijven groeien, dat van nieuw-kopers zal krimpen omdat nieuwe auto’s steeds duurder worden. Mede door de extra veiligheidssystemen die vanaf 2023 verplicht worden. Als we door de marktverstorende wet- en regelgeving heen zijn, tenminste. Altijd een heel onzekere factor, helaas.

Een zo’n verstorende Europese maatregel is al in werking getreden. 95 procent van de verkochte auto’s van dit jaar samen mogen hooguit gemiddeld 95 g/km CO₂ produceren.

Vanaf 2021 geldt dit voor alle verkochte auto’s.

Modellen die onder 50 g/km blijven, krijgen tot 2023 nog ‘supercredits’. Dat zijn naast EV’s ook plug-in hybride auto’s.

Zij stellen per stuk voor meer dan één auto. En dat gaan veel autofabrikanten hard nodig hebben om aan die 95 gram ge-

middeld te komen. Met hand en tand zullen velen zich verzetten tegen uitbannen van diesels (die in Euro 6d-versie helemaal niet vies zijn en bovendien wat zuiniger).

Plug-in hybrides pushen Er zal getracht worden plug-in hybrides te pushen, hoewel ze in Europese verkoopresultaten een gepasseerd station lijken. De druk om veel EV’s te verkopen wordt groot. En die populariteit van SUV’s wordt toch lastig, want dat deze zwaarder en onzuiniger zijn, is geen onzin.

Toen najaar 2018 de WLTP-test werd ingevoerd, zagen we dat een aantal modellen tijdelijk niet leverbaar was, of helemaal verdween. De nieuwe test was nog niet klaar, of de uitslag niet naar wens en technische aanpassingen moesten uitkomst brengen. Zoiets kunnen we heel goed later dit jaar weer gaan zien. ‘Slurpers’ verdwijnen, merken moeten meer klein en zuinig verkopen om hun gemiddeld vlootverbruik te drukken. Of meer elektrisch en hybride.

Kostenproblemen Een fabrikant kan die verkopen (bij)sturen met promoties en kortingen. In een interview in dagblad De Telegraaf waarschuwde Bram Schot, nu nog Audi-opperhoofd, al voor kostenproblemen. Lage marges en heel hoge investeringen voor elektro-auto’s, ten koste van winst op benzine/dieselauto’s. Financieel zwakkere fabrikanten kunnen daardoor het loodje leggen.

Klein en zuinig verkopen levert minder op, da’s dan lastig.

Foezelen met geflatteerde verbruiksmeting is bij de WLTP/ RDE-test lastig én riskant. Komt een fabrikant boven het 95 g/km gemiddelde uit, dan wordt dat heel duur beboet.

Dus zullen verkoopgamma’s superkritisch doorgelicht worden, en is het nog zeer onzeker wat daar uit gaat komen.

Technische ingrepen om bestaande modellen zuiniger te maken kunnen er zeker komen. Dat soort wijzigingen moet je op termijn in de werkplaats kunnen opzoeken. Met toegang tot techinfo van fabrikanten, en werken met Pass-thru voor software-updates.

Wordt weer een bewogen jaar, 2020.

2 8 | AMT | 31 januari 2020

026-028_AMT01_ART4_3_OND_Autoverkoop-2019.indd 28

23-01-20 09:56

!

N

W U IE EUROL SERVICE POINT Meer rendement uit smeermiddelen

Smering wordt meer en meer een specialisme. Kies daarom voor de expertise en ondersteuning van de enige onafhankelijke smeermiddelfabrikant in Nederland. Wij bieden u de Eurol Service Point garageformule, een eigentijdse totaaloplossing voor uw bedrijf waarmee we u, naast technische en commerciĂŤle trainingen, ondersteuning bieden op het gebied van sales, garage-inrichting en marketing.

Meer weten? Bezoek ons dan op Auto Prof – AMT Live in Gorinchem van 11 tot en met 13 februari 2020. Wij vertellen u op onze stand (H134) graag meer over de Eurol Service Point formule!

EUROL.COM/SERVICEPOINT

002-070_AMT01_ADV_1.indd 29

23-01-20 09:44

UITSLAG EINDEJAARSWEDSTRIJD

WIE WINT DE LEGO TECHNIC PORSCHE 911 RSR?

Gefeliciteerd Martijn!

Wat is het grootste zichtbare verschil in het interieur tussen level 4 en level 5 auto’s? Hoeveel seconden bewaart de EDR voertuiginformatie voorafgaand aan het ongeval? Deze en nog vijf Eindejaarsquizvragen kon je vinden op AMT.nl. Wie mag de 1.580 Lego-stukjes omzetten in een gave Porsche?

Voor wie AMT 12 goed heeft gelezen, was de Eindejaarsquiz goed te doen. We nemen de vragen en de juiste antwoorden even door.

1) Wat is het grootste zichtbare verschil in het interieur tussen level 4 en level 5 autonoom rijdende auto’s?

Een opwarmertje, dit stond letterlijk vermeld in de column van Jan Wouters op pagina 36: het ontbreken van een stuur.

2) De EDR (Event Data Recorder) stelt voertuiggegevens veilig in het geval van een ongeval. Hoeveel seconden voertuiginformatie bewaart de EDR voorafgaand aan het ontplooien van de airbag?

5 seconden. Dat vond je in de Column van Marcel Zuidgeest op pagina 6.

3) Wanneer introduceerde Delphi benzine-injectietechniek met 350 bar als maximale druk?

Het juiste antwoord: in 2016, met de stap naar RDE binnen de WLTP. Dat las je in één van de kaders in Oog voor techniek op pagina 68.

4) Om de frontradar van een Volkswagen Passat (2016) te kalibreren moet het radarbord twee keer versteld worden. Hoeveel graden moet het bord voorover en achterover gekanteld worden?

Een strikvraag, in het Thema-artikel over autoschadebedrijf Kuiper (pagina 57) werd gesproken over ‘twee graden voorover en twee graden achterover’, maar een regel verder over 1,75 en 1,25. De laatste twee zijn echter het aantal slagen van een regelschroef. Het juiste antwoord was 2 graden, zowel voor- als achterover.

5) Welke techniek gebruikt Teco’s ProADAS-systeem voor het correct positioneren van een kalibratiebord voor de auto?

Voor het correct positioneren gebruikt Teco’s ProADAS-systeem CCD-uitlijnkoppen. Lees maar terug op pagina 52.

Vijf namen in een online rad van fortuin. De trekking terugkijken?

Dat kan! De video vind je in AMT eXtra: amt.nl/1-2020.

6) Waarom voegt Tunap een geur toe aan het anders reukloze aircoverdamperreinigingsmiddel?

Het juiste antwoord was te vinden in Stap voor stap (pagina 8): zodat de klant merkt dat de airco gereinigd is. Alle varianten daarop keurden we natuurlijk goed.

Wie wil dat nou niet, van 1.580 Lego-steentjes een gave Porsche maken!

7) Mazda biedt in de nieuwe MX-30 een range-extender aan. Die bestaat uit een eenschijfsrotatiemotor en een generator. Waarom heeft deze rotatiemotor géén last van traditionele problemen als een hoog olie- en brandstofverbruik?

Nagenoeg iedereen redeneerde of las goed dat deze eenschijfsrotatiemotor binnen een bepaald toerengebied blijft en alleen de generator aandrijft. Daarmee worden traditionele problemen voorkomen.

Inschattingsvraag: Hoeveel pagina’s AMT maakten we in 2019?

Exact duizend. Maar... er waren lezers die er 1.004 telden. Wij doken er even in en zagen dat de ‘coverflap’ op AMT 6 en 10 mogelijk voor verwarring heeft gezorgd. We keuren beide antwoorden goed.

En de winnaar is...

Wie had alle vragen én de inschattingsvraag goed?

Er bleven vijf kanshebbers over voor de Lego Technic Porsche 911 RSR: Bertus Wiersma, Martijn de Bruijn, Wim van de Ven, Leen Bouwman en Laurence Kole.

Het rad van fortuin moest uitkomst bieden.

Na een flinke slinger wees de pijl naar Martijn de Bruijn, hij is de winnaar van de eindejaarsquiz!

Gefeliciteerd Martijn! De Porsche komt jouw kant op.

Voor de vier andere goede inzenders hebben we een AMT-goodiebag samengesteld. Ook die wordt opgestuurd.

www.olifanttrekhaken.nl

UW PARTNER IN TREKHAKEN

Tel. 040-2826686

3 0 | AMT | 31 januari 2020

030-030_AMT01_ART2_1_Eindejaarswedstrijd.indd 30

23-01-20 10:01

ONDERNEMEN

DEEL JE ERVARING EN SCOOR EEN BETA VEILIGHEIDSMES

Waar haal jij je tech-info vandaan?

Technische informatie is net zo goed een stuk gereedschap als een momentsleutel of een multimeter. De werkplaats kan niet meer zonder schema’s, technische servicebulletins en reparatie-instructies.

Waar haal jij je tech-info vandaan?

thru of via remote diagnostics het voertuig op afstand repareren.

Kortom, als je wel de tools maar niet de info hebt, ben je minder in staat om een storing efficiënt op te lossen.

In AMT 2 besteden we aandacht aan technische informatie en we hebben daarbij jouw hulp nodig. Geef antwoord op onderstaande vragen en maak daarmee kans op een Beta veiligheidsmes t.w.v. € 16,50.

Veel technische informatie vind je op fabrikantensites. Je kan via deze sites ook een digitaal serviceboekje invullen, software laden of informatie over bijvoorbeeld terugroepacties vinden.

Heb jij al toegang tot fabrikantensites, en welke info haal jij daar vandaan?

De vragen:

‘Gedoe’ Online toegang krijgen bij de fabrikant kan nog wel eens ‘gedoe’ zijn. Niet elke fabrikant maakt het de universeel gemakkelijk en er zijn kosten aan verbonden. Heb je zelf je account aangevraagd of daarvoor de hulp ingeschakeld van een technische helpdesk?

Overigens kunnen technische helpdesks je ook door een ingewikkelde storing of klus loodsen. Zij voorzien je van de juiste schema’s, helpen bij Pass-

1. Via welke kanalen haal je de technische informatie?

2. Bij welke fabrikanten heb je toegang? Waarom deze merken?

3. Heb je de toegang zelf aangevraagd?

Waarom wel of waarom niet?

4. Welke informatie haal je van fabrikantenwebsites?

5. Maak je wel eens gebruik van een technische helpdesk? Welke, waarvoor en hoe vaak?

6. Werk je al met het digitaal serviceboekje? Waarom wel of waarom niet?

7. Heb je foto’s van tech-info uit jouw praktijk? Stuur ze mee!

Je vindt de vragen online via www.amt. nl/1-2020. Beantwoord ze snel en wie weet komt het veiligheidsmes jouw kant op! We mogen er 25 weggeven.

Fabrieksinstructies tonen duidelijk waar kabelbomen en bedrading lopen, vooral in het interieur kan dat enorm veel zoek- en demontagewerk besparen, waarvan klant en werkplaats profiteren.

Altijd fijn om in de gereedschapskar te hebben: het instelbare Beta veiligheidsmes met een snijdiepte van 525 mm. Geleverd inclusief drie extra snijmessen.

31 januari 2020 | AMT | 31

031-031_AMT01_OND_BER_Scrum_Tech-info.indd 31

23-01-20 10:01

ONDERNEMEN ‘PEUGEOT BLIJFT IN ONS HART, MAAR WE GAAN ONS FOCUSSEN OP MEER MERKEN’

Trots op mijn bedrijf Wie: Arne (47) EN Frank (45) RIDDERHOF Wat: directeur/eigenaar Waar: Auto Ridderhof, Hengelo (Gld) 1 Sinds wanneer bestaat het bedrijf?

Sinds 1967. Onze vader, Ad Ridderhof, begon toen in een heel klein schuurtje met schadeherstel en handel in auto’s. Later bouwde hij op die locatie een showroom, en een grotere werkplaats. In 1979 werd hij Peugeot-dealer, later kwam daar Talbot bij. In 2006 hebben wij het bedrijf officieel overgenomen.

2 Hoe veel mensen werken hier?

Vijf fulltimers, waarvan drie technici. Binnenkort komt er een vierde autotechnicus bij.

Verder een autopoetser, en onze moeder doet een aantal dagen per week de administratie.

3 Wat is jullie specialisatie?

Peugeot, hoewel we sinds november 2017 geen dealer meer zijn, maar aangesloten bij

Bosch Car Service. Toch schakelen veel bedrijven ons in voor bijvoorbeeld lastige diagnoseklussen aan Peugeots. En we zijn flexibel: we schakelen snel, lossen problemen direct op, dat wordt gewaardeerd door klanten.

4 Jullie zijn vorig jaar verhuisd naar een nieuw pand. Waarom?

Het oude pand werd te klein, en de opslag van winterbanden hadden we bijvoorbeeld elders. Nu hebben we alles onder één dak.

5 Hoe bevalt het Bosch Car Service concept?

Heel goed. Er is veel knowhow, en er is altijd direct ondersteuning als je die nodig hebt.

6 Waarin wil je nog investeren?

Zonnepanelen op het dak, een vijfde brug, en naast ons pand hebben we nog een bouwkavel, daarvoor ontwikkelen we nog plannen.

7 Hoe ziet je bedrijf er over 5 jaar uit?

Breder: ondanks dat we universeel zijn, zijn we nog sterk gericht op Peugeot. We gaan meer werk maken van verkoop van andere merken.

8 Wat zou je willen veranderen in de branche?

De BPM afschaffen, en de bijtellingsregels vereenvoudigen, die zijn nu veel te complex.

9 Heb je een tip voor collega-ondernemers?

Behandel je klanten zoals je zelf behandeld wilt worden.

3 2 | AMT | 31 januari 2020

032-032_AMT01_OND_TRO1-Ridderhof.indd 32

23-01-20 09:53

Online Magazine Pass-thru Waarom zou ik me bezighouden met Pass-thru? Ik heb mijn werkplaats vol auto’s die ik zonder kan repareren. Ik heb er geen tijd voor. En was het geen diagnose op afstand? Allemaal excuses en misvattingen om níet met Pass-thru aan de slag te gaan. Tijd voor actie. Aan de slag. Nu! Dit online magazine helpt je op weg.

Je leest het op digimagazine.amt.nl

Werkplaats equipment met gegarandeerd de laagste exploitatiekosten Bel voor advies (0348) 477 000 HEFFEN

HEFFEN

TI-websites: kost een beetje, bespaart een berg NIEUW & INNOVATIEF REMMENTEST

Elke auto waar je aan werkt heeft zijn eigen bijzonderheden, vooral in de elektronica. Modelspecifieke informatie moet die bijzonderheden duidelijk tonen.

Diagnosespecialist Iwan Kennis legt aan de hand van storingen

uit de praktijk uit dat gebruik van fabrikantensites hierbij een grote hulp kan zijn. Kost wat, maar bespaart uiteindelijk veel meer. Ook hebben we alle techinfo voor je op een rij gezet.

EMISSIE

Geld verdienen met Pass-thru Gaan we in de toekomst alleen nog maar softwarematig auto’s repareren? En wanneer is die toekomst?

Morgen, of laat het nog even op zich wachten? Dat weten we niet, maar met Pass-thru kan jij je klant nu al diensten op dealerniveau leveren. Met of zonder hulp, als je de weg weet, is Pass-thru makkelijker dan je denkt. Goed voor je klantenbinding én je omzet!

AFTERSALES

info@autec-vlt.nl • www.autec-vlt.nl

033-033_AMT01_OND_NWSB.indd 33

23-01-20 10:02

‘2020 IS HET JAAR VAN DE DEELTJESTELLER’

THEMA

Investeren in ADAS-kalibratieapparatuur? “Met Texa heb je een systeem dat de fabrieksvoorschriften volgt”, zegt Explora.

AIRCOSERVICE, EMISSIEAPPARATUUR, KOPLAMPTESTERS, HEFBRUGGEN

Waarin móét je investeren?

Lenen is goedkoper dan ooit. Maar in welke apparatuur zou je die goedkope euro’s nu moeten investeren? Hoe kun je budgetvriendelijk naar een beter rendement? En wat moet je doen om je werkplaats EV-klaar te maken? Drie vragen, we stelden ze aan dertien leveranciers van gereedschap en equipment. Resultaat? Vier pagina’s, bomvol tips en ideeën.

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S LEVERANCIERS

‘INVESTEER JE NIET IN APPARATUUR DIE DIT KAN, DAN GAAT DE KLANT NAAR DE BUURMAN’

Meest gehoorde antwoord op de vraag waarin je nu zou moeten investeren: “In een ADAS-kalibratiesysteem.” Snap-on Tools legt uit: “Steeds meer personenauto’s en bestelwagens zijn voorzien van rijhulpsystemen die gekalibreerd moeten worden. Investeer je niet in apparatuur die dit kan, dan gaat de klant naar de buurman. Je mist dan niet alleen de kalibratie, maar ook de mogelijkheid tot meerverkoop. Denk aan ruitreparatie, schadeherstel, banden, uitlijnen en onderhoud.”

Rocartech weet dat schadeherstel- en glasbedrijven hierin vooroplopen, maar: “We zien ook steeds meer universele bedrijven investeren in deze equipment.” Bij Rocartech blijft die

investering relatief beperkt: “Met het diagnosesysteem selecteer je het voertuig en het bijbehorende bord verschijnt op een groot TV-scherm. Je hoeft dus niet te investeren in losse ballenborden.”

Ook Explora, Hella en Stokvis noemen ADAS-kalibratiesystemen als equipment waarin je nu moet investeren, maar leggen een ander accent. “Met de CSC-tool van Hella Gutmann kunnen moderne rijhulpsystemen in een handomdraai worden gecontroleerd en gekalibreerd conform de voorschriften van de fabrikant”, zegt Hella.

Explora zegt het zo: “Met Texa ADAS heb je een systeem dat de fabrieksvoorschriften volgt met panelen op juist formaat en dat de afstanden respecteert die worden voorgeschreven

3 4 | AMT | 31 januari 2020

034-037_AMT01_TH_OPE Werkplaats.indd 34

23-01-20 10:03

WERKPLAATS

THEMA

“Er rijden steeds meer auto’s met R1234yf. Die komen steeds vaker bij de universele garage voor onderhoudsbeurt en aircoservice”, zegt Dometic. door de fabrikant.” Stokvis introduceert binnenkort het PRO ADAS-systeem van Corghi. Dat systeem kennen we al onder de merknaam Teco van equipmentleverancier CBX. Zowel Stokvis als CBX hameren ook op het veiligheidsbelang van het kalibreren van die moderne rijhulpsystemen volgens de fabrieksvoorschriften. In AMT 12 van 2019 gingen we uitvoerig in op ADAS-kalibratie-equipment en alles wat daarbij van belang is. Dat artikel lees je terug in AMT eXtra via het kader Meer weten.

Rocartech adviseert daarnaast te investeren in aircoserviceapparatuur voor koudemiddel R1234yf: “Dit jaar komen er weer meer auto’s met R1234yf de universele werkplaats binnen. De Brainbee Airnex-lijn is geschikt om die efficiënt te servicen.” Belangrijk pluspunt: “Alles overzichtelijk op een kleuren-touchscreen en met één druk op de knop heb je een servicerapport bij de klant.”

Het jaar van de deeltjesteller TBA, verantwoordelijk voor de verkoop van en service aan de TEN-uitlaatgastestapparatuur, noemt 2020 het jaar van de deeltjesteller: “In 2021 wordt in de APK een nieuwe testmethode ingevoerd voor Euro 5- en 6-dieselvoertuigen. Om de uitstoot van roetdeeltjes terug te dringen, zijn die diesels uitgerust met een roetfilter. Als zo’n roetfilter goed werkt is het zeer effectief. Het vermindert de roetuitstoot met 95 tot 99 procent. De deeltjes die nog wel worden uitgestoten zijn met het oog niet waarneembaar. Een deeltjesteller, of PNmeter, detecteert ze wel. Een dieselmotor met goedwerkend roetfilter stoot minder dan 20.000 deeltjes per kubieke centimeter uit. Met een defect filter zijn dat er miljoenen.”

De deeltjesteller stelt al bij stationair draaien vast of het roetfilter aan de komende APK-eisen voldoet. Daarmee kan de ‘oude vertrouwde’ opaciteitsmeter nog niet de deur uit: “Voor oudere voertuigen heb je die ook straks nog nodig.”

TBA wijst erop dat TEN (Test Equipment Nederland) jaarlijks tussen de 5.000 en 6.000 emissietesters produceert en een eigen lab heeft om deeltjestesters te testen. “En natuurlijk komen onze technisch specialisten ook naar het autobedrijf om de APK-apparatuur daar in topconditie te houden.”

JNT biedt nog geen deeltjesteller, maar: “De Capelec-emissieapparatuur kun je er wel mee uitbreiden. En ook onze

Moderne koplampen vragen om een modern koplampafstelapparaat.

Jan 3-afzuigeenheid, die geschikt is voor auto’s met in de bumper geïntegreerde uitlaten, kan overweg met de deeltjesteller. Met een tweede trechter voorkom je ook bij auto’s met twee uitlaten dat uitlaatgassen in de werkplaats komen. Belangrijk, want die zijn zeer schadelijk voor de gezondheid.”

Hoe test je moderne koplampen?

Die deeltjesteller is niet de enige APK-wijziging die in 2021 op ons afkomt. In AMT 11 van 2019 zagen we dat de matrix-ledkoplampen in nieuwe auto’s de RDW dwingen om ook op dit gebied met nieuwe APK-regels te komen (zie AMT eXtra via kader Meer weten). “Met onze Tecnolux Moon-koplamptester met cameratechnologie sorteer je daar op voor”, zegt Stokvis.

“Tegelijkertijd is het ook nu al belangrijk zulke koplampen goed af te stellen. Met de oudere koplamptester gaat dat niet.”

Bij Hella horen we hetzelfde: “Met het Hella Gutmann SEG Vkoplampafstelapparaat ben je klaar voor de nieuwe eisen.”

En los daarvan: “Statistieken laten al jaren zien dat bij één op de drie voertuigen de koplampen verkeerd staan afgesteld.

Voor werkplaatsen is hier werk aan de winkel én geld te verdienen.” Ook JNT adviseert te investeren in een modern koplampafstelapparaat: “De Capelec CAP2600 is ook geschikt voor het afstellen van koplampen na reparatie of schade. En omdat het Anywhere-systeem compenseert voor ongelijke grond, kun je hem overal gebruiken.”

De emissieapparatuur van JN Testtechniek is voorbereid op de komst van de deeltjesteller.

Snelle uitlijnmeting Is er na al deze adviezen nog investeringsruimte over? Dan heeft Explora nog een tip: “Versnel je uitlijnactiviteiten met het nieuwe uitlijningsinspectiesysteem van Hunter, de Quick Check Drive.” Dat systeem scant elke 3 tot 5 seconden een voertuig zonder te stoppen. “Zo kun je elke auto die je werkplaats bezoekt controleren. Aan die Hunter Quick Drive Check kun je de Hunter Tread Edge profieldieptemeter koppelen. Dat biedt veel verkoopkansen zodat je de investering binnen enkele maanden terugverdient.”

Optimale werkplaatsindeling ‘Terugverdienen’, daarmee neemt Explora een aanloopje naar de volgende vraag: Hoe kun je budgetvriendelijk naar

Budgetvriendelijk naar een beter rendement? “Het EZ ADAS-kalibratiesysteem is zo ontworpen dat je het in een kleine ruimte kunt opbergen.”

31 januari 2020 | AMT | 35

034-037_AMT01_TH_OPE Werkplaats.indd 35

23-01-20 10:03

THEMA

“Een teststraat of bandenscanner kun je niet zomaar even ergens neerleggen. Die apparatuur goed benutten vraagt een aanpassing in je werkproces. En soms dus om een nieuwe indeling”, zegt CBX.

‘ALLES OVERZICHTELIJK, PRAKTISCH EN OPGERUIMD BINNEN HANDBEREIK’

een beter rendement? Kijk naar je werkplaatsindeling, adviseren Stokvis, Rocartech en CBX. “De samenstelling van het werk in de werkplaats en per werkplek verandert. En daarmee ook het gebruik van hefbruggen, zeker als ook elektrische voertuigen een rol spelen”, weet Stokvis. “Onze specialisten zijn in staat om elke werkplaats te optimaliseren. Zo kunnen we bijvoorbeeld oude stempelhefbruggen met lekkende cassettes op een slimme manier vervangen. Zo vermijd je torenhoge aanpassingskosten van de vloer.”

Ook CBX wijst op die veranderingen: “Soms is de werkplaats die tien jaar geleden is ingedeeld niet meer geschikt voor de processen van nu. Denk bijvoorbeeld aan die teststraat of bandenscanner. Die kun je niet zomaar ergens neerleggen.

Die apparatuur goed benutten vraagt een aanpassing in je werkproces. En soms dus om een nieuwe indeling. Sta daar voor open, want daarmee kun je nieuw rendement behalen.

Rocartech legt uit dat de werkplaatsindeling de basis is voor een efficiënte afwikkeling van onderhoud en reparaties, maar kijkt ook net iets verder: “Het begint allemaal bij de receptionist. Die is het eerste aanspreekpunt en kan signalen van klanten opvangen. Zorg ervoor dat hij of zij dicht bij de werkplaats zit, voor een zo direct mogelijk contact. Wij richten op dit moment veel bedrijven in met een glazen wand achter de werkplaatsreceptie. Daarmee krijgt de klant een kijkje in de ‘keuken’ waar alles ‘bereid’ wordt. Een voorbeeld? Ga maar eens kijken bij Jaguar Landrover Terlouw in Oosterhout.”

Sonic MSS+: “Efficiënt werken en een professionele uitstraling van de werkplaats.”

Serenco presenteert trots zijn uitbreiding op de Boxo Organised Storage Modules: “Overzichtelijk, praktisch, opgeruimd en alles binnen handbereik.”

EV’s in de werkplaats onderplaat passen van een Tesla. Zo voorkom je dat je een duur accupakket beschadigt.”

CBX adviseert een wielvrije schaarhefbrug: “Daarmee combineer je ruimtebesparing in je werkplaats met ruimte onder het voertuig. Die heb je echt nodig als je het accupakket eruit moet halen. En daarvoor hebben we een slimme hydraulische heftafel in het programma.”

Geleide diagnose EV’s spanningsvrij maken met de AVL HV Safety 2000. “Geen luxe maar noodzaak”, zegt Stokvis.

Wat moet je doen om je werkplaats EV-klaar te maken? Snap-on zegt het kort maar krachtig: “Kennis, gereedschap, equipment en bescherming.” Om met dat eerste te beginnen, “Investeer in je personeel”, zegt Rocartech. “Zorg dat de kennis over hybride en elektrische auto’s up-todate is. Dat vergt steeds bijscholing.” Hella sluit zich daarbij aan: “Technische trainingen en trainingen op het gebied van veiligheid. Op Hella TechWorld.nl bieden we enkele gratis online trainingen op dit gebied.”

Geschikte hefbrug Stokvis, CBX en Rocartech adviseren een hefbrug die speciaal geschikt is voor elektrische auto’s. “Een hefbrug met speciale opnemers voor elektrische voertuigen is een must om accupakketten snel en veilig te kunnen wisselen”, zegt Stokvis. “Als specialist leveren wij zowel inbouw (stempel) als opbouw (tweekoloms) hefbruggen die speciaal voor dit doel geschikt zijn.”

Rocartech maakt het concreet: “Dat kan een tweekoloms hefbrug zijn van Ravaglioli. Die heeft rechthoekige opnamepads die exact in een

“Bij deze auto’s is het belangrijk dat je diagnosesysteem je vertelt welke stappen je moet zetten. De Brainbee Connex kan dat omdat hij samen met de Haynes Pro een storingsbegeleidingsprogramma vormt”, zegt Rocartech. Omdat de ANWB Wegenwacht onderweg meer wilde doen op het gebied Rocartech leverde 900 Connex-diagvan diagnose hebben we er nosetesters aan de ANWB Wegenwacht.

900 mogen leveren.”

Dankzij het infosysteem van HaynesPro Voor het spanningsvrij maken helpen ze stap voor stap bij de diagnose van EV’s leveren zowel Stokvis aan EV’s én andere auto’s. als Explora de AVL Ditest HV Safety 2000. “Dat is geen luxe maar noodzaak om veilig en verantwoord aan EV’s te kunnen werken”, zegt Stokvis. “Je wordt begeleid door menugestuurde software om zeker te zijn dat de auto stroomloos is. En de metingen worden opgeslagen per gebruiker. Dat geeft zekerheid, mocht het toch fout gaan.”

3 6 | AMT | 31 januari 2020

034-037_AMT01_TH_OPE Werkplaats.indd 36

23-01-20 10:03

WERKPLAATS

Ook Facom helpt de werkplaats opgeruimd te houden.

Opgeruimde werkplaats De efficiency in de werkplaats verbetert ook als autotechnici minder hoeven te zoeken. “De vraag naar Boxo-meubilair neemt toe”, zegt Serenco. “Dit komt omdat er steeds meer opbergruimte in de werkplaats noodzakelijk is om alle speciale gereedschappen, computers, laders en meer op te kunnen bergen. Ook de uitstraling naar de klant is voor veel autobedrijven een belangrijke motivatie om in de werkplaats te investeren.”

Serenco speelt daarop in door het Boxo OSM-gamma (Organised Storage Modules) uit te breiden. Wat er allemaal bij komt? “In samenwerking met een strategische partner komen we met een totaalconcept voor klein materiaal in de werkplaats in Boxo-kasten. We hebben een nieuwe kast met uitschuifbare wanden om speciaalgereedschap compact in op te bergen, net als een kast voor de opslag van olievaten en 20 liter verpakkingen inclusief lekbak en een kast om bijvoorbeeld een aircomachine of een olie-opvangwagen in op te bergen. En dan hebben we nog een bandenrek om bovenop de kastenwand te monteren. Zo heb je alles overzichtelijk, praktisch en opgeruimd binnen handbereik.”

Niet zoeken maar sleutelen Ook Sonic Equipment helpt graag om de werkplaats opgeruimd te houden met gereedschapswagens en opbergsystemen. Motieven: efficiency en uitstraling. Om met die eerste te beginnen: “Met Sonic bespaart de monteur tijd omdat hij niet hoeft te zoeken naar gereedschap. Dat gaat per dag al snel om tien minuten tot een kwartier. Kun je dat vermijden, dan bespaar je minimaal € 2.000 per jaar. Zo

THEMA verdien je een gereedschapswagen of wandsysteem snel terug.”

Sonic houdt de gereedschapswagen op orde dankzij de enorme keus in foammatten. En wat de opbergsystemen betreft: “Met trots brengen we je op de hoogte van onze nieuwe lijn opbergsystemen, de MSS+. Dat is een doorontwikkeling van ons bestaande MSS-systeem. Met MSS+ hebben we kwalitatief een grote stap gezet en de maatvoering aangepast aan de huidige wensen van de markt.”

Behalve Sonic wijst ook Snap-on op de tijdwinst die je boekt met efficiënt opgeruimd gereedschap: “Je staat er niet bij stil, maar dit levert op de lange termijn veel tijdwinst en geld op. We kunnen het binnen vijf minuten visualiseren en berekenen met onze efficiencytester. We laten heel simpel het verschil zien in de tijd die een monteur bezig is met het zoeken naar gereedschap in een rommelige en in een opgeruimde gereedschapswagen.”

Elektrisch gaat sneller

“2020 wordt het jaar van de deeltjesteller”, zegt TBA.

Oké, boodschap begrepen, een opgeruimde werkplaats werkt efficiënter. Zijn er meer quick wins? “Jazeker”, zegt Snap-on: “Het lijkt een open deur, maar gebruik ook het juiste gereedschap voor de specifieke klus. Dus gebruik waar mogelijk draadloos elektrisch gereedschap zoals speciaal voor de autowerkplaats ontworpen schroefmachines, boormachines, ratels en slagmoersleutels. Daarmee bespaar je veel tijd.”

Hella ziet weer een andere mogelijkheid om tijd te sparen: “Wij adviseren de professionele werkplaats te investeren in meerdere diagnosetesters, zodat monteurs niet op elkaar hoeven wachten. Denk aan één of twee uitgebreide testers die alles kunnen, aangevuld met basistoestellen voor servicewerkzaamheden.”

‘KENNIS, GEREEDSCHAP, EQUIPMENT EN BESCHERMING’

Op de centjes letten JNT wijst op besparingsmogelijkheden in de jaarlijkse keuringskosten van de APK-apparatuur: “Voor een remmenbank, pedaalkrachtmeter, roetmeter, viergastester en nulemissie rekenen wij € 495 exclusief btw.”

Dometic helpt het rendement te verbeteren door de rem te zetten op het verlies van koudemiddel bij de aircoservice: “Koudemiddelverlies treedt vooral op in de fase waarin de koudemiddelolie afgevoerd wordt naar het gebruikte-oliereservoir. De Waeco ASC Low Emission-serie gebruikt een drukdicht reservoir. Het koudemiddel dat ontsnapt tijdens de afvoer van de gebruikte olie wordt teruggewonnen uit dat reservoir en teruggevoerd naar de koudemiddeltank.

Het resultaat is een koudemiddelverlies van bijna nul procent. Onderaan de streep zorgt dat voor winst.”

Papierloos werken

Bespaartip van Autoflex: papierloos werken.

Weer een heel andere manier om aan efficiency te winnen is papierloos werken. Automotive software-leverancier Autoflex biedt nu behalve de digitale werkorder ook een geintegreerde checklist op de tablet: “Een afvinklijst op de tablet die je helpt om consequent alle controlepunten te checken. Je voegt makkelijk een foto toe om transparant te zijn naar de klant en met een automatische opvolgwaarschuwing gaan omzetmogelijkheden en maximale servicegraad hand in hand.”

?

meer weten ADAS en APK

In AMT 12 van 2019 gingen we uitvoerig in op ADAS-kalibratie-equipment. De voors en tegens van de apparatuur van de diverse merken ontdekken? Je vindt alle info via AMT eXtra op www.amt.nl/1-2020. Daar lees je ook het artikel over de wijzigingen in de APK die voor 2021 op stapel staan.

31 januari 2020 | AMT | 37

034-037_AMT01_TH_OPE Werkplaats.indd 37

23-01-20 10:03

THEMA

Evert Aalten van Eurorepar Car Service Aalten in Swifterbant maakt zijn bedrijf klaar voor overname door zijn zoon Ronald. Recent investeerde hij in een facelift van het pand, een nieuwe uitlijnbrug en apparatuur voor het onderhouden van R1234yf-airco’s. Daarnaast wezen ze chemische reinigingsmiddelen de deur en stapten ze over op groene middelen. Dat hoor je niet vaak, dus vertel!

Technicus Nick, Ronald en Evert Aalten voor het recent gefacelifte bedrijfspand

EUROREPAR CAR SERVICE AALTEN INVESTEERT IN TOEKOMSTBESTENDIG, VEILIG BEDRIJF

Frisse blik op de werkplaats DOOR ELCO VAN DER MEER / FOTO’S AMT

Evert hamert er meteen op dat ik in gesprek moet gaan met zijn zoon Ronald. Hij zegt het niet met zoveel woorden, maar je ziet direct dat hij trots is op zijn opvolger. Met Ronald praten ga ik zeker doen, maar Everts verhaal is minstens zo interessant. Sinds 2007 werken vader en zoon samen in de VOF en sinds acht jaar werkt ook monteur Nick in de zaak. Vanaf het begin weten ze: wij blijven een klein bedrijf. Dat werkt. “We hebben vaste, tevreden klanten, verdienen een goede boterham en hebben ruimte om investeringen te doen.”

Eurorepar op de gevel Aalten is gespecialiseerd in onderhoud en reparatie van Franse auto’s, met name die van het PSA-concern. De keuze

voor de relatief nieuwe garageformule Eurorepar lijkt dan ook logisch. Ondersteuning van deze merken is niet de enige reden waarom voor deze formule is gekozen. “Continue opleiding is van levensbelang, en daar helpt Eurorepar goed bij. Ook vind ik het interessant om als een van de eersten in te stappen bij een nieuwe formule, dat voelt beter dan als laatste aansluiten.”

Evert is ervan overtuigd dat een formule noodzakelijk is en heeft er in het verleden meerdere geprobeerd. Vooral de wat lichtere, maar die bevielen niet erg goed. Eurorepar doet alles wat het moet doen. “Het is een jonge organisatie met enthousiaste mensen, die nog moet groeien. Daarbij zit ik in het ledenplatform, dus de lijntjes zijn kort”, voegt Evert toe.

“Op het gebied van veilig werken, specifiek reinigingsmiddelen, adviseert Eurorepar nog geen producten, dus zijn we daar zelf mee aan de slag gegaan.”

3 8 | AMT | 31 januari 2020

038-039_AMT01_TH_Eurorepar_Aalten.indd 38

23-01-20 10:04

WERKPLAATS

THEMA

Brandblaren Ze kozen voor de lijn Greenmotive-producten van fabrikant Naturama Green Planet. Voorheen kwamen zaken als vloer-, remmen- en velgenreiniger binnen via de grossier. Middelen die hun werk in principe uitstekend deden, maar ermee werken gaat níet altijd vlekkeloos. “Na verloop van tijd kon ik steeds minder goed tegen de dampen van de velgenreiniger”, zegt Evert, die jaarlijks een aardig aantal wielen te reinigen heeft. “De verkoop van occasions is een belangrijk onderdeel van ons bedrijf, we verkopen zo’n honderd auto’s per jaar.” Ook de glasreiniger en interieurreiniger komen van Naturama. Het moet gezegd: de occasionvoorraad staat er keurig bij.

Het verhaal van Ronald gaat verder dan last van damp. “Ik heb mij eens bij de dokter gemeld met brandblaren op mijn handen, door diezelfde velgenreiniger. Toen was het voor mij wel duidelijk, dit spul is ongezond. Dat kun je echt niet zonder handschoenen gebruiken.” Inmiddels gebruikt hij het spul, onverdund en mét handschoenen, voor het verwijderen van aangekoekte resten bij lekkende verstuivers. “Daarvoor werkt het fantastisch, maar het geeft wel aan hoe agressief het is.”

Goede timing Marcel Romeling, Europees verkoopdirecteur van Naturama Green Planet, kende de Aaltens al langer. Hij mocht zijn reinigingsmiddelen met enkel plantaardige ingrediënten demonstreren. “We hadden eigenlijk niet zoveel vertrouwen in die middelen, maar hij mocht z’n kunstje wel vertonen”, zegt Evert glimlachend.

Vader en zoon Aalten waren dan ook best verrast toen ze na de demonstratie tóch een schone vloer en schone wielen zagen. De verschillen: Evert kon gewoon blijven ademen en Ronald kreeg, na het aanbrengen van velgenreiniger, geen last van zijn handen, en het resultaat is even goed.

Samen met de Greenmotive vloerenreiniger investeerden ze in een gloednieuwe schrobmachine, de Fimap MMx. Daarmee maken ze de werkplaatsvloer bijna dagelijks schoon.

Evert vindt dat belangrijk voor de uitstraling van het bedrijf.

Binnenkort wordt de coating van de vloer hersteld. Deze is, mede door de chemische reinigers, aangetast. Ze verwachten dat het middel van Naturama de vloer in ere houdt.

Ronald maakt een kop schoon in het dompelbad.

Hobbyhoek Achter een grote schuifdeur schuilt de ‘hobbyhoek’, waar een restauratieproject op voltooiing wacht. Evert verontschuldigt zich voor de rommel en geeft aan dat ook deze ruimte binnenkort op de schop gaat. Wij kijken even door de georganiseerde chaos heen, want we zijn hier met een reden.

In de hobbyhoek staat namelijk een dompelbad, waarin zo nu en dan onderdelen worden schoongemaakt. In dit bad zit sinds kort de onderdelenreiniger van Naturama. “Dat scheelt een stuk qua dampen. Voorheen moest je echt even bijkomen nadat je in deze ruimte geweest was, dit spul doet zijn werk net zo goed en nadien heb je nergens last van.”

Om aan te tonen dat ‘groen’ werkt, maakt Ronald even snel de kop van een oude TU-motor schoon. Demonstratief zonder handschoenen, al zouden wij deze bij dit werk wel aanbevelen. Het schoonmaakmiddel mag dan in principe onschadelijk zijn, het vuil dat je verwijdert is dat niet altijd.

Ronald heeft in ieder geval nergens meer last van. Dit middel bijt écht niet.

Vol ideeën

De nieuwe uitlijnbrug is een investering voor de toekomst. Binnenkort wordt de vloer opnieuw gecoat.

Vader en zoon Aalten zijn, mede dankzij de nieuwe garageformule en recente investeringen, klaar voor de toekomst.

Op het gebied van milieuvriendelijk en veilig werken lopen ze zelfs voorop. dankzij de groene reinigingsmiddelen. “Je wilt zo goed mogelijk zijn voor het milieu en natuurlijk voor je personeel. Op deze manier dragen wij daar ons steentje aan bij.” Verder nog plannen? “Natuurlijk, ik wil graag een overdekte showroom naast het pand en het erf opnieuw indelen. Dan kan mijn zoon straks verder met een toekomstgericht, modern en gezond bedrijf.”

De auto’s van Aalten zijn al schoon, dus demonstreren ze de Greenmotive velgenreiniger op een ander model. Het resultaat mag er zijn.

‘TOEN WAS HET VOOR MIJ WEL DUIDELIJK; DIT SPUL IS ONGEZOND’

31 januari 2020 | AMT | 39

038-039_AMT01_TH_Eurorepar_Aalten.indd 39

23-01-20 10:05

THEMA

Bij de ANWB Wegenwacht heeft veiligheid topprioriteit. In de gele auto’s vind je daarom niet minder dan zes verschillende soorten handschoenen voor uiteenlopende werkzaamheden. Waarom zes, en werkt dat fijn? We vragen het de ANWB. Wegenwacht Dennis Hezeman neemt voor hen de handschoen op.

Dennis maakt zijn handen graag figuurlijk vuil, niet letterlijk. Daarom draagt hij hier zijn favoriete handschoenen.

ANWB WEGENWACHT GEEFT ‘T GOEDE VOORBEELD

Zes handschoenen met handleiding DOOR ELCO VAN DER MEER / FOTO’S AMT

‘JE KUNT ER BIJNA ALLES MEE WAT JE OOK MET DE BLOTE HAND KAN’

We bezoeken Dennis op zijn uitvalsbasis, wegenwachtstation Planken Wambuis in Wolfheze. Hij is al bijna negen jaar wegenwacht en daarnaast arbo-wegenwacht van team Apeldoorn. Als arbo-wegenwacht geeft hij onder meer instructies over het juist gebruiken van apparatuur en adviezen over beschermingsmiddelen. Ook doorloopt hij met zijn collega’s een jaarlijkse veiligheidscheck.

Favoriet Op tafel liggen een tas vol handschoenen en een langwerpige doos van zwart kunststof. Dennis stalt vijf verschillende exemplaren uit op tafel, de mysterieuze doos blijft nog even

dicht. Links legt Dennis zijn favoriete handschoenen. Stoffen exemplaren met licht stroeve, rubberen vingers. “Deze draag ik het meest, bijvoorbeeld bij het wisselen van een wiel. Je kunt er bijna alles mee wat je ook met de blote hand kan, pas als het heel priegelig wordt is een handschoen niet zo handig.” De grijze exemplaren ernaast zijn praktisch hetzelfde, maar zijn stroever en bieden daardoor net iets meer grip.

Voor werken met vloeistoffen is Dennis’ favoriete handschoen niet geschikt. De vloeistof trekt in de stof waardoor je niet meer beschermd bent. Geen probleem, voor werken met vloeistoffen zijn er andere opties. De lichtgroene ‘afwashandschoen’ met antislipgedeelte is een goed alternatief als je met brandstof of koelvloeistof te maken krijgt. Ook gebruikt Dennis deze bij het wisselen van accu’s.

4 0 | AMT | 31 januari 2020

040-041_AMT01_TH_ANWB_Handschoenen.indd 40

23-01-20 10:07

WERKPLAATS

THEMA

Van links naar rechts: werkhandschoenen, werkhandschoenen met iets meer grip, dunne EHBO-handschoenen voor eenmalig gebruik, verkeerd getankt-handschoenen, vloeistofdichte werkhandschoenen en isolerende handschoenen.

De blauwe handschoen is niet bestand tegen vloeistoffen, de groene wel.

Bij bovenhands werken vouwt Dennis het uiteinde daarvan om, zodat zijn mouwen niet vollopen.

Handschoenen die met vloeistof in aanraking komen, zijn geen lang leven beschoren. “Zodra ze contact gemaakt hebben met benzine is de regel: weg ermee. De brandstof werkt in op het rubber, waardoor de handschoenen hun werking verliezen.” Dennis toont nog een handigheidje, waarmee hij zijn oksels droog houdt als hij bovenhoofds werkt. Hij vouwt het uiteinde van de handschoen om als een dakgoot. “Zo vang je de druppels op die anders langs je armen naar beneden zouden lopen.”

Testen en vervangen

Gespecialiseerd

Contact

Tot zover de universele handschoenen, want specialistische soorten zijn er ook. Zo zijn de blauwe exemplaren op de foto bedoeld voor wegenwachters die werken met verkeerd getankt-installaties. “Mijn auto heeft zo’n installatie niet, dus in de praktijk gebruik ik die handschoenen bijna nooit.” Ook deze handschoenen gaan de prullenbak in nadat ze in contact zijn geweest met brandstof.

Dan gaat de mysterieuze zwarte doos open. Hierin zitten, zo blijkt, isolerende handschoenen voor het werken met hoogspanning. “Die zijn er als laatste bij gekomen, we hebben ze sinds 2012. Ik gebruik ze vooral als ik aan het werk moet met laadpalen.” Waarom deze handschoenen in die zwarte doos zitten? “Ze worden plakkerig en verliezen hun werking door UV-licht. In principe zou de originele verpakking ze daartegen moeten beschermen, maar dat bleek niet voldoende.

Daarom krijgen we deze extra doos er nu bij.”

Veilig is het dus, maar werkt het wel lekker met handschoenen? “Ik kom uit de normale werkplaats bij een autobedrijf, daar gebruikten we alleen handschoenen als we bijvoorbeeld vette ashoezen gingen verwijderen. Bij andere werkzaamheden nooit. Ik had altijd van die typische, zwarte monteurshanden. Het werken met handschoenen was eerst even wennen, maar nu wil ik nooit meer terug. Mijn handen zijn nu schoon en ik heb geen last van kloven.”

Die schone handen komen goed van pas bij het dagelijkse klantcontact, een belangrijk verschil met de werkplaats.

“Elke dag help ik meerdere leden weer op weg, dat begint en eindigt meestal met een handdruk. Het is wel zo prettig om iemand een schone hand te kunnen geven. Dat geeft ook het vertrouwen dat ik netjes met hun auto omga.” Om de auto’s van leden daadwerkelijk netjes te houden, pakt Dennis graag de EHBO-handschoenen voor eenmalig gebruik, zeker als hij in het interieur aan de slag gaat. Deze handschoenen zijn altijd schoon, waardoor hij geen vlekken maakt.

Dennis heeft de isolerende handschoenen zelden nodig, mede daardoor gaan ze lang mee. Toch hebben ze niet het eeuwige leven. “We vervangen ze elke drie jaar, ook als ze bijna niet gebruikt zijn.”

Nieuw of niet, zowel de elektrische als vloeistofdichte handschoenen moet je voor gebruik goed testen. Dennis demonstreert het. “Houd ze dicht en kijk goed of er lucht ontsnapt.

Aan een lekke handschoen heb je niks.”

‘IK HAD ALTIJD VAN DIE TYPISCHE, ZWARTE MONTEURSHANDEN’

Erger voorkomen

Deze isolerende handschoenen zijn bestand tegen hoogspanning, niet tegen UV-licht. Daarom worden ze bewaard in een kunststof doos.

Voor Dennis is werken met handschoenen inmiddels vanzelfsprekend, niet voor elke technicus is dat zo. Voor hen heeft Dennis een boodschap: “Als je gaat slijpen gebruik je een veiligheidsbril en oordoppen, waarom bescherm je jezelf dan niet als je met benzine werkt? In het verleden was men zich ook niet bewust van de risico’s van asbest en het gevaar van verf met Chroom-6. Gebruik handschoenen om erger te voorkomen. En wanneer je eenmaal aan die schone handen gewend bent, wil je niet meer anders.”

31 januari 2020 | AMT | 41

040-041_AMT01_TH_ANWB_Handschoenen.indd 41

23-01-20 10:07

TECHNIEK

ELEKTRISCHE VOORLICHTING VOOR ATC ZWOLLE

De EV wordt gewoon Iedere maand verzorgen de twintig ATC-afdelingen in Nederland en België lezingen met uiteenlopende onderwerpen.

Alle 4000 leden van de ATC kunnen die gratis bijwonen. En ze ontvangen het vakblad AMT. Verder organiseert de ATC landelijke evenementen en vertegenwoordigt de vereniging de APK-keurmeesters in verschillende officiële overlegorganen.

Meer weten? Kijk op: www.atcnl.nl of www.atcbe.be.

Langzaam wordt de elektrische auto gewoon.

Eerst was hij er voor de elektrofanaten, toen voor de leaserijders en, nu auto’s als de MG ZS op de markt komen, ook voor de doorsnee automobilist. Typegoedkeuringsspecialist Arjan van Doorn en technisch trainer Alwyn Struijk bespraken de opkomst van de EV en keerden de elektrische MG binnenstebuiten voor de leden van ATC Zwolle.

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S AMT

Als je in China over straat loopt, zie je allerlei automerken en -types die bij ons onbekend zijn. Een deel van die auto’s komt van SAIC Motor. Die fabrikant leverde eerder een aantal elektrische bestelauto’s van het merk Maxus in ons land.

Met de Van Mossel Automotive Groep als distributeur komt daar nu de MG ZS bij. Arjan van Doorn werkt voor Van Mossel en is met zo’n auto naar de brandweerkazerne in Staphorst gekomen. Als een van de brandweerauto’s plaats heeft gemaakt voor de MG, verzamelen de vroegkomers onder de Zwolse ATC-ers zich rond de zwarte SUV. Eerste oordeel: de imitatie-Nissan Qashqai met Mazda-koplampen, Mercedesfront en Brits logo is niet moeders mooiste. Misschien komt dat wel door de 16-inch wieltjes. Aan de andere kant: elektrisch rijden in een midsize SUV met alles erop en eraan voor € 30.000 is voor veel automobilisten aantrekkelijk.

Groter dan Peugeot of Fiat Voor Van Doorn ingaat op de aandrijftechniek van de Chinese MG, richt hij zich op SAIC Motor. In de eerste elf maanden

Brandweerkazerne Staphorst. Een rode truck heeft ruimte gemaakt voor een zwarte SUV en de vroegkomers onder de Zwolsche ATC-leden werpen vast een blik onder de motorkap.

van 2019 produceerde dat bedrijf bijna 1,6 miljoen Volkswagens voor de Chinese markt. Daarnaast een kleine 1,4 miljoen Buicks en Cadillacs. Bij dat laatste merk gaat het om het kleinste model, de ATS. “En die zijn niet alleen voor China, maar worden ook naar de VS geëxporteerd”, weet Van Doorn. “Het is goed dat Trump dat niet weet”, voegt hij er lachend aan toe.

Verder liepen er in die elf maanden nog zo’n 1,8 miljoen auto’s van de SAIC-band. Een groot deel daarvan draagt het logo van het merk Wuling. Maar omdat de Chinezen ook eigenaar zijn van de merknaam MG/Rover zitten daar dus ook MG’s bij. De naam Rover kunnen de Chinezen niet uitspreken dus die produceren ze niet. In plaats daarvan gebruiken ze de merknaam Roewe. Daarnaast is SAIC producent van de elektrisch aangedreven Maxus-bestelauto, waarvan een kleine serie naar Europa is geëxporteerd. Zijn we er dan? Nee, SAIC bouwt ook nog bussen en Iveco-bestelauto’s voor de Chinese markt. Alles bij elkaar opgeteld bijna 5 miljoen voertuigen. Dat is minder dan de allergrootste autoconcerns als Volkswagen en Toyota, maar meer dan bijvoorbeeld Daimler of BMW en zelfs meer dan PSA of FCA voor die twee samengingen.

Niet nieuw Terug naar de elektrische aandrijving. Die is allerminst nieuw, legt Van Doorn uit. Zo haalde taxibedrijf ARM in 1909 honderd Detroit Electric-taxi’s naar Amsterdam. Reden: “Lagere kosten.” In die tijd vroeg het starten van en rijden met een auto met verbrandingsmotor veel van de chauffeur. Een chauffeur van een elektrische taxi had minder opleiding nodig. Bovendien was zo’n elektrische taxi stil, schoon, betrouwbaar en een stuk onderhoudsarmer.

Helaas komen voordelen zelden zonder nadeel: “De lood-

Hoe werkt dat laden? Even uitproberen.

4 2 | AMT | 31 januari 2020

042-046_AMT01_ATC_INFO_Zwolle_MG.indd 42

23-01-20 10:17

TECHNIEK

Belangstelling van jong en oud voor de elektrische MG ZS. zuuraccu’s beperkten de actieradius tot 100 kilometer. Binnen Amsterdam was dat nog niet zo’n probleem, maar de mobiliteit groeide en steeds vaker moesten klanten ook verder weg. Ondertussen maakte de verbrandingsmotor grote ontwikkelingssprongen. En zo gingen ARM’s laatste elektrische taxi’s in 1926 met pensioen.”

De EV1 van GM Een andere mijlpaal in de historie van de elektrische auto die Van Doorn bespreekt, is de EV1. GM presenteerde dat kekke elektrische sportwagentje in 1990. De toenmalige topman kondigde trots aan dat GM de auto in 1995 in productie zou kunnen nemen. Dat had hij beter niet kunnen doen. Zijn uit-

spraken waren aanleiding voor de autoriteiten in Californië om omvangrijke ‘zero emission’ regels af te kondigen. In AMT 7/8 van 2004 legden we uitvoerig uit hoeveel lobbywerk de grote autofabrikanten hebben moeten verrichten om daar weer vanaf te komen (zie: kader Meer weten?).

Minder CO2

In de jaren ‘90 moest de elektrische auto nog voor schonere lucht zorgen, nu moet hij vooral klimaatverandering tegengaan. Dat lukt ‘m natuurlijk alleen als hij op groene stroom rijdt. In Nederland gaat dat heel geleidelijk de goede kant op.

Volgens Van Doorn komt er gemiddeld bij een in ons land geproduceerde kilowattuur 363 gram CO2 vrij.

EEN ELEKTRISCHE SUV MET ALLES EROP EN ERAAN VOOR € 30.000!

De hoogvoltagebatterij van de Maxus-bestelauto telt 104 van deze blokjes. Ze bevatten zeven accucellen en één dummy.

De Power Control Unit of inverter zet gelijkspanning van de batterij om naar wisselspanning voor de motor.

Bij regeneratief remmen doet hij het omgekeerde.

31 januari 2020 | AMT | 43

042-046_AMT01_ATC_INFO_Zwolle_MG.indd 43

23-01-20 10:17

TECHNIEK

Het hart van de PCU is deze plaat met IGBT’s. Via de pennetjes staan ze warmte af aan de koelvloeistof.

Zes jaar geleden was dat nog 474 gram. Mooi, maar die verbetering moet sneller: “Het klimaatakkoord streeft naar 100 gram in 2030.”

Toch scoort een batterij-elektrisch voertuig (BEV) ook met onze huidige energiemix al beter dan een benzine- of dieselauto. In een grafiekje toont Van Doorn dat je voor een benzineauto op een kleine 250 gram CO2 per km moet rekenen, voor een diesel op zo’n 210 gram en voor een BEV op net iets meer dan 160 gram. Het gaat dan om de uitstoot van het voertuig zelf (op basis van Travelcard-info van LeasePlan), de uitstoot bij de productie van de brandstof en de uitstoot bij de fabricage van het voertuig (bij een levensduur van 220.000 km). De uitstoot bij de recycling aan het einde van de levensduur is dus niet meegenomen.

Overigens is een elektrische auto in Duitsland minder klimaatvriendelijk dan bij ons. Oorzaak: bij onze oosterburen mogen dan meer windmolens en zonnepanelen staan, er wordt ook veel meer stroom opgewekt met kolen. Wel doet ook Duitsland het weer beter dan zijn oosterburen.

“Waar zijn die twee draadjes voor?”, vraagt Arjan van Doorn aan de Zwolse ATC-leden. “Voor het Interlock System. Dat stelt vast of stekkers van het hoogvoltagesysteem goed bevestigd zijn. Zo niet, dan zegt het systeem: ik mis een component.”

Voor Polen wordt zelfs in 2030 nog een 65 procent kolenaandeel verwacht. Wie daar klimaatvriendelijk wil rijden, schakelt dus beslist niet over naar elektrisch.

Monopolisten Van de energieopwekking maakt Van Doorn de stap naar de energieopslag: “De energiedichtheid van de batterij moet beter en de prijs moet verder omlaag.” Beide bewegen zich in de goede richting, maar Van Doorn vindt dat het te langzaam gaat: “Nu de aantallen groeien, zou je verwachten dat de prijzen veel sneller dalen.”

Hij legt uit dat essentiële grondstoffen en productiefaciliteiten in handen zijn van een beperkt aantal Aziatische aanbieders. Maar er is hoop: “In Zweden zijn recent ook zeldzame aardmetalen gevonden, net als in de VS. En een aantal belangrijke Europese autofabrikanten en toeleveranciers bouwt met EU-steun aan een eigen batterij-industrie.”

Veilig en stabiel Aan een autobatterij worden overigens nog veel meer eisen gesteld dan alleen prijs en energiedichtheid. “Allereerst moet hij veilig en stabiel zijn”, begint Van Doorn. Dus niet in brand vliegen. Hij vindt de aandacht voor uitbrandende EV’s overigens overdreven: “Natuurlijk, dat gebeurt. Maar er branden ook weleens auto’s met verbrandingsmotor uit. Dat trekt alleen minder aandacht.”

Een verschil is wel dat BEV-branden moeilijker te blussen zijn: “Om zeker te weten dat de batterij niet opnieuw ontbrandt, moet je de auto minstens 24 uur in een speciale container met water zetten.”

Snel energie opnemen

“Waarom noemen we dit een ‘contactor’ en geen relais?” Antwoord: “Een contactor is een vonkloos relais. Het is hermetisch dicht en gevuld met heliumgas.”

Natuurlijk moet een batterij ook voldoende vermogen kunnen leveren en liefst gedurende langere tijd: “Om de batterij te beschermen, regelen we het vermogen bij de MG ZS terug na 60 seconden vol gas.” De batterij van een Tesla kan meer vermogen leveren. “Een Model X mag zelfs 2.200 kg trekken”, weet Van Doorn. Maar dat heeft zijn prijs: “Een vriend van mij komt normaal 450 km ver. Met de paardenkar erachter is dat maar 180 km.” Een pienter ATC-lid heeft een oplossing: “Dan zet je het paard er toch voor!”

4 4 | AMT | 31 januari 2020

042-046_AMT01_ATC_INFO_Zwolle_MG.indd 44

23-01-20 10:17

TECHNIEK

Flinke jongen, zo’n 300 A hoogvoltagezekering.

Hoge C Behalve leveren, moet een batterij ook veel vermogen op kunnen nemen: “Die waarde drukken we uit in C. De C-waarde is gelijk aan het vermogen dat de batterij kan opnemen, gedeeld door zijn capaciteit. Onze Maxus EV80-bestelauto kan bijvoorbeeld maximaal 0,5 C aan. Maar ja, dat is een luchtgekoelde batterij. De MG ZS heeft een geavanceerder vloeistofgekoeld systeem en kan daarmee tot 1 C laden.”

Behalve bij de snellader speelt die laadsnelheid een grote rol tijdens het rijden: “Bij het afremmen op de elektromotor moet de batterij in staat zijn om het vermogen op te nemen.

Heeft de batterij een hoge C-waarde, dan regenereert de auto meer remenergie en hoeft hij minder snel een beroep te doen op de mechanische remmen.” Dan heeft Van Doorn de levensduur van de batterij nog niet genoemd: “Tien jaar geleden dachten we dat het niet meer dan een jaar of vijf à zes was. Inmiddels weten we dat het royaal langer is. Bovendien kun je losse cellen prima vervangen.”

108 blokjes Tijd om de hoogvoltagebatterij nader te bekijken. Van Doorn begint met het oudere type van de Maxus-bestelauto. Hij toont één module van die luchtgekoelde batterij. Dat is al een flink blok. Het bestaat uit zeven parallel geschakelde cellen en één dummy. “De capaciteit is 7 x 24 Ah = 168 Ah”, weet Van Doorn. De complete batterij telt 104 van die blokken in serie. Dat brengt het batterijvoltage op 104 x 3,3 V = 343 V. Met die gegevens kun je de capaciteit van de batterij berekenen: 343 x 168 = 57,6 kWh. “Maar het batterijmanagement laat niet toe dat de batterij helemaal leeg wordt getrokken. Dus heb je 56 kWh tot je beschikking. Dat is niet veel voor een batterij van 700 kg.”

Hoge energiedichtheid De batterij van de MG ZS heeft een veel hogere energiedichtheid. Hij telt achttien modules met ieder zes blokjes in serie van zes parallel geschakelde cellen. Zo’n blokje is goed voor 110 Ah, en 108 blokjes van 3,65 V leveren een batterijspanning van 394,2 V. Daarmee komt de capaciteit op een kleine 44 kWh. Dat is minder dan de Maxus-batterij, maar bij een veel lager gewicht: 277 kg.

De batterij van de MG ZS is niet alleen vloeistofgekoeld, maar ook vloeistofverwarmd. Dat is nodig omdat de capaciteit van zo’n batterij bij winterse temperaturen sterk af-

De verbrandingsmotor produceert voldoende ‘afvalwarmte’ om het interieur te verwarmen. De elektrische aandrijving niet. SAIC Motor gebruikt daarom dit type verwarmingselementen in zijn elektrische voertuigen. In een gewone bestelauto is het voldoende om één oranje stekker aan te sluiten, in een Maxus voor personenvervoer bieden ze samen 2 x 2.500 watt aan warmte. neemt. “Toen het Noorse postbedrijf een aantal Maxus-busjes wilde afnemen, voorzagen we dan ook problemen. Die kwamen er niet, de Noorse posterij parkeert zijn auto’s ’s nachts in een tot 15 °C verwarmde garage.”

Omgebouwde Volkswagens Behalve de batterij is er de afgelopen jaren veel meer veranderd aan elektrische auto’s. Van Doorn herinnert de ATC-leden aan de elektrische Volkswagen Golf Variant die we in Nederland nog gekend hebben: “De verbrandingsmotor werd uitgebouwd, er kwam een elektromotor voor in de plaats en in de kofferbak kwam een hoogvoltagebatterij.

Niet handig voor de gewichtsverdeling! De versnellingsbak werd vastgezet in twee. Maar ja, welke autofabrikant rekent erop dat de auto alleen maar in zijn twee rijdt? Dus daar kwam ellende van. En oh ja, na de ombouw werkte ook het ESP-systeem niet meer.”

DE AUTO WIL NIET LADEN, WAT NU?

Typegoedkeuringsregels Dus kwamen er typegoedkeuringsregels voor elektrische auto’s. “Een belangrijke is de R100.02, voor elektrische veiligheid. Die zegt bijvoorbeeld dat de hoogvoltagebedrading oranje moet zijn en dat de auto niet weg mag kunnen rijden als de laadkabel aangesloten is. Een andere is de R10.05, over elektromagnetische compatibiliteit. Je wilt niet dat een pacemaker op hol slaat als de auto voorbijkomt, maar je wilt ook niet dat de auto beïnvloed wordt door een extern magnetisch veld. Bijvoorbeeld dat van de bovenleiding van een spoorweg. Dat is wat er misging bij de Stint.”

Nog heel recent is de R138: “Die eist dat een elektrisch voertuig een waarschuwingssignaal geeft bij stapvoets rijden.”

Ook de R13 is nog niet zo oud: “Regeneratief kun je fors 31 januari 2020 | AMT | 45

042-046_AMT01_ATC_INFO_Zwolle_MG.indd 45

23-01-20 10:17

TECHNIEK

Blik in de Power Distribution Unit.

Die PDU is de hoofdzekeringkast.

Hij schakelt de batterij in. Let op de zekeringen, de contacters en op dat koperkleurige ding, de precharge weerstand. vens die relevant zijn voor hulpverleners, bergers en demontagebedrijven. Er is geen regel die fabrikanten verplicht die sheets te maken. Toch doen ze het allemaal, zelfs Tesla. Wist je dat een Nederlands bedrijf die sheets voor alle autofabrikanten maakt? Moditech uit Hoogwoud.”

Nieuwe klantgroepen

?

meer weten

Een schone droom

Met de EV1 sneed GM zich lelijk in de vingers. Na de presentatie moest de auto-industrie veel lobbyen om overheden een stralende toekomst met de brandstofcelauto voor te spiegelen. In 2004 promoveerde Robert van den Hoed op die historie en schreef AMT erover.

Zie: www.amt.nl/1-2020.

Wat doet de precharge weerstand? “Bij het schakelen van de contactors ontstaan grote piekspanningen.

Die zijn dodelijk voor elektronische componenten”, legt Alwyn Struijk uit. De pieken werken we weg in deze weerstand.” afremmen zonder dat je het rempedaal aanraakt. Maar vanaf 1,6 m/s² moeten de remlichten gaan branden.”

En net als bij auto’s met verbrandingsmotor zijn er ook eisen aan de recyclebaarheid van de auto. Tot nu toe is de batterij daarvan uitgesloten. Pas vanaf 2021 moet die voor 90 procent recyclebaar zijn. “Hoog tijd”, vindt Van Doorn. “Er zijn al oude batterijen naar Benin gegaan. Dus eerst komt het kobalt onder beroerde arbeidsomstandigheden uit een mijn in Congo en aan het einde gaat de afgedankte batterij terug naar Afrika. Dat kan toch niet de bedoeling zijn.”

Van Doorn noemt ook de Rescue and Safety sheets: “Die geven op een gestandaardiseerde manier alle voertuiggege-

Goed, de elektrische auto is in de afgelopen jaren dus geleidelijk volwassen geworden. Maar ook de berijders van elektrische auto’s maakten een ontwikkeling door: “De eerste kopers van de Maxus-busjes waren elektrofanaten. Die wisten alles over hun auto. Dat is anders bij al die mensen die een Jaguar iPace leasen vanwege de lage bijtelling. Pas toen zij de auto eenmaal hadden, kwamen ze erachter dat eenfase 16 A laden bij een batterij van 85 kWh héél lang duurt.”

Ander voorbeeld: “Inmiddels rijden er ook enkele Maxus EV’s voor de groendienst in Genk. Tussen de middag lunchen die mannen in de bus. En soms gaan ze daarna nog kaarten. De verwarming telt twee elementen van 2.500 watt. Als die al die tijd aanstaan…” Nog een voorbeeld: “De klant ziet de melding ‘Battery too cold’ op het dashboard. Hij denkt: ‘hij gaat niet laden, wat nu?’ en belt de dealer. Die legt uit dat dit slecht Engels is voor: de auto gaat nu eerst de batterij verwarmen en daarna laden.” Ook technisch trainer en aftersalesspecialist Alwyn Struijk heeft regelmatig te maken met auto’s die niet willen laden: “En bijna nooit ligt dat aan de auto.”

Pak je rol!

Kortom, de elektrische auto mag dan minder bewegende delen hebben en steeds volwassener zijn, er blijft grote behoefte aan deskundigheid, zowel bij de sales als bij de aftersales. Dus zien Van Doorn en Struijk ook bij deze auto’s een rol voor het onafhankelijk autobedrijf. Die rol spelen vraagt wel inzet: “Volg trainingen, zorg dat je de juiste certificaten hebt, leg verantwoordelijkheden vast en investeer in het juiste basisgereedschap.”

4 6 | AMT | 31 januari 2020

042-046_AMT01_ATC_INFO_Zwolle_MG.indd 46

23-01-20 10:17

/ / /

1

e NATIONALE

/

EDITIE!

EXPOSANTEN PAKKEN EXTRA GROOT UIT

DE BEURSVLOER IS VOLGELADEN MET:

MET CODE: 2000

002-070_AMT01_ADV_1.indd 47

23-01-20 09:44

AUTO PROF - AMT LIVE 2020

WAT IS ER TE ZIEN EN TE DOEN OP AUTO PROF - AMT LIVE 2020:

Voorgloeien, dan gasgeven Van 11 tot en met 13 februari staat Evenementhal Gorinchem in het teken van de automotive professional: tijd voor Auto Prof – AMT Live 2020! Op de beursvloer vind je de nieuwste tools, equipment, autotechniek, trainingen en meer. In de AMT-kennistheaters kan je (gratis) sessies volgen van experts uit de branche. Wat er te zien en te doen is? We nemen alvast wat highlights met je door.

DOOR ANNEMIEK VAN DE HEG / FOTO’S AMT, LEVERANCIERS

Wat is er te doen op het AMT-plein?

Het kloppend hart tussen de kennisdomes is het AMT-plein. Natuurlijk is de voltallige AMT-redactie aanwezig en we maken graag kennis met je. Heb je tips voor AMT, wil je kwijt wat beter kan of waar je blij mee bent?

Ga met ons in gesprek. Jouw AMT-ervaring is belangrijk voor ons.

Natuurlijk is er meer te beleven op het ons plein. Je er bijzondere voertuigen en techniek en testen we ook nog even je kennis.

Raad vijf onderdelen. Lijkt makkelijk, maar… je krijgt ze niet te zien, je mag ze alleen even aanraken. Reikt jouw kennis zo ver dat dat genoeg is? Dan kan je dat zomaar een Nintendo Switch opleveren!

Nieuw: AMT Diagnose Challenge.

14 mei: Een praktische trainingsdag, i.s.m. GMTO en TAC Academy, waar diagnose stellen centraal staat. In acht workshops van hoge kwaliteit word je getraind door diagnosespecialisten om sneller storingen op te lossen en om je diagnosekennis te verbeteren. Van diagnose stellen met de scope tot aircodiagnose, de onderwerpen zijn breed en direct toe te passen in de werkplaats. Kijk, daar heb je wat aan… Meer weten of direct inschrijven? Op het AMT-plein vind je alle informatie over dit uitdagende event. Kan je niet wachten, kijk dan op diagnose-challenge.amt.nl.

4 8 | AMT | 31 januari 2020

048-052_AMT01_ART4_5_autoprof_amtlive.indd 48

23-01-20 10:42

AUTOPROF - AMT LIVE 2020

Programma AMT- kennissessies: De klant is EV-ready, hoe ver ben jij? Spreker: Jasper Engel, Stichting Vakkennis Mobiliteit Je klant overweegt een EV en klopt bij jouw bedrijf aan. Hoe geef je advies? Weet jij welke EV past wat betreft actieradius en laadmogelijkheden?

De klant wil weten wat een ‘volle tank’ kost en wat laadmogelijkheden bij huis zijn. Jasper Engel legt je uit hoe jij aan de juiste EV-kennis komt.

Hoe pak je die lastige storing aan? Spreker: Iwan Kennis, Diagnosetechnicus Autobedrijf Wout Bouman Geen foutcodes maar toch blijft de auto kuren vertonen. Een ander autobedrijf heeft er zijn hoofd al over gebroken en ook de dealer kwam er niet uit. Ver vandaan blijven? Of als een uitdaging aanpakken? Iwan Kennis lost de lastigste storingen op. Hoe pakt hij zo’n storing aan? Welke tools gebruikt hij? En komt hij ook wel eens ergens niet uit?

Schema-lezen: Weet wat je meet! Spreker: Marco van Wijk, docent ROC Van Wijk richt zich op het gebruik van elektrische schema’s en meettechnieken om diagnose te stellen. Verschillende sensoren en actuatoren en hun (aanstuur)signalen komen aan bod. Doel? Je bewust maken van de basis. “Met de juiste kennis weet je vooraf wat je moet gaan meten en kan het diagnosestellen beginnen!”

CAN, CANFD en LIN: een diepere kijk op voertuignetwerken Spreker: Robby Camps, CAN-analist Ford Lommel Een voertuignetwerk, hoe werkt dat nu? Scopebeelden, spannings- en/of weerstandsmetingen aan zulke netwerken kennen we. Maar hoe gaat dat dan verder? Robby Camps, werkzaam als CAN-analist bij Ford Proving Ground, deelt zijn kennis. Hij geeft een inkijk, waarbij de nadruk ligt op het juist interpreteren van die berichten om een correcte diagnose te stellen.

AMT Garageforum: De hulp van 25.000 collega’s Spreker: Elco van der Meer, Online Redacteur AMT Meer dan 25.000 autotechnici hebben een account op het AMT Garageforum en dat worden er elke dag meer. Daarmee is het de grootste community voor autotechnici van Nederland! Na de laatste update is het forum gebruiksvriendelijker en blijf je nog gemakkelijker op de hoogte van topics. In deze kennissessie vertellen we je als eerste wat er nog meer op stapel staat.

Schema met alle bedrading ingekleurd waarvan je de spanning vooraf kan bepalen. Na de sessie van Marco van Wijk weet je vooraf wat je moet meten om de juiste diagnose te stellen.

31 januari 2020 | AMT | 49

048-052_AMT01_ART4_5_autoprof_amtlive.indd 49

23-01-20 10:42

AUTO PROF - AMT LIVE 2020

Programma Partner-kennissessies TEN - De deeltjesteller komt er aan!

Febi – Tips & Tricks bij onderstelproblemen

Spreker: Mark de Goede, Test Equipment Nederland

Spreker: Olivier Patin, Febi

De deeltjesteller doet in 2020/2021 zijn intrede in de APK-regelgeving.

Wat komt hier zoal bij kijken? Welke mogelijkheden en keuzes heb je als APK-erkenningshouder? Hoe gaat de deeltjesteller in de praktijk werken? Deze en nog veel meer vragen gaat Mark de Goede voor je beantwoorden.

Wat zijn de voor- en nadelen van verschillende type ophanging? Waarom is een correcte uitlijning zo belangrijk? Febi bekijkt voertuig-geometrie van dichtbij, geeft je installatie-instructies en brengt je op de hoogte van technische wijzigingen.

ZF - Ruiltransmissie biedt voordelen Sprekers: Paul Bliek en Edwin Buis, ZF

ZF is bekend om zijn automatische transmissies. Wat doe je als er een defect is? Reviseren of een originele ruiltransmissie? Paul Bliek: “We nemen je mee op de reis van de transmissie. Van het insturen en diagnosticeren tot montage in de auto. Ruiltransmissies worden steeds interessanter gezien het geringe prijsverschil ten opzichte van revisie.”

RDW – De deeltjesteller en meer wijzigingen in de APK Spreker: Arthur van Lee, RDW afdeling Toezicht

Van Lee is nauw betrokken bij de APK-ontwikkelingen. Van Lee: “In mijn kennissessie bespreek ik de ontwikkelingen in de APK naar 2021.

Ik bespreek de laatste stand van zaken omtrent de deeltjesteller. Daarnaast zijn er ontwikkelingen op het gebied van dimlichtcontrole en licht ik een aantal andere wijzigingen toe.”

CBX – ADAS: The game changer

Waeco Aircon – De toekomst van auto-aircoservice Spreker: Maurice van der Loop, Waeco Aircon

Waarom is een goed werkende airco belangrijk voor een EV? Wat zijn ontwikkelingen op het gebied van koudemiddelen? Maurice van der Loop weet daar alles van. In zijn sessie draait het om de toekomst van de auto-airco. Zo weet je wat er op je af komt én hoe je jouw aircoservice verder kan laten renderen.

OOMT – Het functioneringsgesprek beter, makkelijker én leuker Spreker: Lucienne Samuels, organisatie-adviseur Functioneringsgesprekken: vaak een verplicht nummer. Het kost veel tijd en energie en wat levert het op? Sommige leidinggevenden vinden het lastig om een functioneringsgesprek te voeren. Niet gek dat ze er soms voor kiezen om het helemaal niet te doen. Hoe maak je deze gesprekken leuker, makkelijker en beter?

Olie Service Zuid – Motul Lubricants deelt olie-trends Spreker: Alexander Horhoff, Motul Duitsland

Wat is ADAS en hoe werken deze rij-assistentiesystemen? Wat is van belang voor een goede werking en hoe zit het met kalibreren? Wanneer en waarom is dat nodig? Waarom is uitlijning zo belangrijk als je rij-assistenten gaat kalibreren? Deze kennissessie helpt je aan een goed begrip van ADAS-systemen en de kalibratie daarvan.

Horhoff neemt je mee in de olie. Onder andere het MotulEvo-concept komt aan bod. Een oplossing voor het inwendig reinigen van automatische transmissies en het volledig verversen van de olie. Bij de huidige oplossingen blijft er namelijk 1/3 van de olie achter in de koppelomvormer, waardoor problemen door vervuiling niet opgelost worden.

Carflow - Zó maak je een digitale showroom

ACtronics – Hoe pak je een ABS-storing aan?

Spreker: Rob Henneveld, Carflow Nederland

Spreker: Rogier Henzel, ACtronics

De zoektocht naar een nieuwe auto begint online, daar moet je jouw klant al verleiden. Het bezoek aan je website gaat 24/7 door. Vaak weet je niet wie, wanneer en hoe vaak op bezoek is geweest. Terwijl die kennis kansen biedt. Henneveld legt je uit hoe en met welke tools. Met deze sessie neem je een digitale voorsprong op concurrenten.

Henzel duikt in het ABS-systeem. “Ik behandel diverse klachten waarbij ik onderscheid maak in mogelijke oorzaken is. We krijgen regelmatig modules als defect binnen, maar dit is niet altijd het geval. De oorzaak ligt ergens anders.” Naast het opsporen van de juiste oorzaak geeft hij een kijkje in het revisieproces van ABS-units.

Spreker: Maurits Golüke, CBX Nederland

Hij komt er echt aan: de deeltjesteller. De RDW praat op Auto Prof AMT Live bij over de APK-richtlijnen en TEN legt je uit hoe je in de praktijk met de deeltjesteller werkt.

5 0 | AMT | 31 januari 2020

048-052_AMT01_ART4_5_autoprof_amtlive.indd 50

23-01-20 10:42

AUTOPROF AMT LIVE 2020

Airco

Componenten en onderdelen

Een goedwerkende airco is belangrijk. Niet alleen in de zomer. Op Auto Prof – AMT Live laten diverse aircoleveranciers je de laatste trends en oplossingen zien. Bij Waeco Aircon hoe je je investering in een aircoservicestation terugverdient met hun ‘ Waeco low emissionterugverdienmodel’ en hoor je wat ‘iov-service’ is.

Gasco (leverancier van industriële gassen en koudemiddelen) demonstreert hun nieuwe Coolseal lekzoeksysteem dat zelf-zoekend én zelfoplossend de kleinste gaatjes in een aircosysteem vindt en oplost. Let ook even op de ‘coole’ beursactie: schaf je tijdens Auto Prof – AMT Live een nieuwe gascilinder aan, dan krijg je de vulling gratis!

Een lasnaad uit een flesje? Hoe dat zit zie je op de stand bij Levico. Koop je een fles van dit lijmproduct, dan krijg je een flesje granulaat cadeau.

Gates geeft je, door demo’s op een motorblok, tips over riemaandrijvingen. Buren Hallum, specialist in onderdelen van Italiaanse merken, goes USA. Het programma van de Amerikaanse merken van de FCA groep (Jeep, Chrysler, Dodge, Ram) breidt uit en is op hun stand te zien. Arniepol steelt de show met demo’s van hun universele trekhaak-kabelset met ‘slimme’ e-module. Een andere slimme innovatie is te zien bij Berner: een draadloze oplossing voor het opladen van je werklamp én smartphone. Molco Car Parts toont een aandrijflijn samengesteld uit onderdelen van Palidium. Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol. R&W Batterijen informeert over accupakketten voor EV en recycling van (conventionele) accu’s.

Tools en Equipment Banden en wielen Schade aan een velg? Raats Motorsport herstelt ze weer als nieuw.

Ontdek welk type velg welke herstelling nodig heeft en wat dat kost.

Natuurlijk zijn voorbeeld velgen op de stand aanwezig. Bij Reedijk Banden Import extra aandacht voor twee nieuwe profielen: Winterband WP6 en all season band AP3. Dakar-held Tim Coronel maakt zijn opwachting op de stand. “Hai, hai!”. Van den Ban Autobanden is op zoek naar nieuwe Novex-dealers. Iets voor jou? Alle ins en outs hoor je op hun stand.

Op zoek naar nieuw gereedschap en apparatuur? Tools en equipment-leveranciers zijn goed vertegenwoordigd op de beursvloer. JN Testapparatuur laat haar licht schijnen op het nieuwe Capelec koplampafstelapparaat. CBX vertelt je alles over ADAS en demonstreert hun kalibratiesysteem. Equipment Group laat zien wat zij in huis hebben op het gebied van schadeherstel. Je kan je skills tonen op hun stand en mooie prijzen winnen, en een kijkje nemen in de nieuwe spuitcabine. Een complete teststraat van Hunter vind je op de stand van Explora. De Hunter Quick Check Drive meet wielstanden zonder tussenkomst van een technicus. Deze primeur zie je bij Fuchs en Explora. Laatstgenoemde laat een werkende Hunter-teststraat zien op de stand. Van rollenremmentestbank met resonantietester, gekoppeld aan een Maha-koplampafstelapparaat, gevolgt door een rijbaanschaarhefbrug in uitlijnuitvoering. Diagnosestellen met de warmtecamera Flir One Pro, die je maakt van je mobiel (!) kan bij Serenco. En wie heeft er geen gereedschap van Snap-on in de kar liggen? Op de beurs laat zij de nieuwste aanwinsten op het assortiment zien. Daarnaast introduceert ze ‘Intelligente Diagnose’ en zie je voor het eerst hun EZ-ADAS kalibratiesysteem in actie. Ben je nog op zoek naar een nieuwe gereedschapwagen?

Loop dan ook even lang SP Tools en bekijk de nieuwe Diamond Black serie (voor een speciale introductieprijs!)

31 januari 2020 | AMT | 51

048-052_AMT01_ART4_5_autoprof_amtlive.indd 51

23-01-20 11:11

AUTO PROF - AMT LIVE 2020

Finale Bedrijfs- en Autotechnicus van de Toekomst!

Na weken van spanning, de online kennistest en de halve finale wordt de eindstrijd van Bedrijfs- en Autotechnicus van de toekomst live ‘uitgevochten’ op het AMT-plein. Onder leiding van de bekende autojournalist Ronald Tameling voeren de finalisten een aantal praktijkopdrachten uit. De studenten bedrijfs- en autotechniek die deze het beste en snelste uitvoeren, mogen een jaar lang de titel dragen.

Kom dinsdag 11 februari om 15.30 uur naar het AMT-plein om de finalisten aan te moedigen en zie met eigen ogen wat ‘ons’ technisch talent in huis heeft!

Olie en additieven Hoe belangrijk olie is in de branche blijkt wel uit het aantal oliespecialisten die te vinden zijn Auto Prof – AMT Live. Primeur van Kroon Oil is hun hernieuwde support-concept waar ook de nieuwe Powerflushspoelunit deel van uitmaakt. Dupag speelt in op de problemen die biobrandstoffen, olieverbruik en motorvervuiling kunnen veroorzaken. Eurol introduceert de ‘Eurol Service Point’-garageformule. Olieservice Zuid laat live op de stand zien hoe je een automatische transmissie inwendig reinigt en je vind er alles over olie voor hybride auto’s met benzinemotoren. Nieuw bij Liqui Moly is de Pro-Line direct injection-reiniger, een benzine-additief dat het LSPI-risico bij downsize motoren verlaagt.

Elke dag vier rondes kennissessies!

Deze duren max 45 minuten en starten om 17.30, 18.30, 19.30 en 20.30 uur.

Topje van ijsberg Zoveel te zien en te doen, dat kunnen we niet alleen in deze AMT kwijt. Op amt.nl vind je alle info over de kennissessies, standhouders, primeurs, demo’s en nog veel meer. Kom je naar Gorinchem? Vergeet dan niet de handige beursgids mee te nemen die voor je klaar ligt bij de ingang. Daarin vind je alle standhouders en de plattegrond, het kennissessieprogramma en alle info om van je bezoek aan Auto Prof – AMT live een succes te maken!

Vier trotse oud-winnaars: Stijn van den Oever, Frank Ruiter, Tyronne van Genegten en Vince Vervoort. Wie worden de Bedrijfsauto- en Autotechnicus van de Toekomst 2020?

Schrijf je in!

Toegang tot Auto Prof - AMT Live is gratis als je je vooraf registreert.

Vooraf aanmelden voor de kennissessies is niet nodig, maar kom op tijd, want de kennisdomes zitten snel vol. Noteer 11, 12 en 13 februari in je agenda. De Evenementenhal Gorinchem is geopend van 15.00 - 22.00 uur. Vraag je tickets snel en eenvoudig aan via www.autoprof-amtlive.nl. Bij registratiecode vul je 2501 in en voilà, je gratis e-ticket valt in je mailbox.

5 2 | AMT | 31 januari 2020

048-052_AMT01_ART4_5_autoprof_amtlive.indd 52

23-01-20 10:42

DE INTRODUCTIE VAN DE TRITON-D8™ MET INTELLIGENTE DIAGNOSE. DE NIEUWSTE AANWINST IN ONZE DIAGNOSE FAMILIE!

Intelligente Diagnose leidt u door een logische aanpak van gefilterde resultaten “Smart Data” bespaart u tijd door de meest relevante parameters voor de te stellen diagnose als eerste te tonen

Een volledige voor en na systeemscan, helpt u om klanten uit te leggen welke werkzaamheden u heeft uitgevoerd

Begeleide Component Test Meter specifiek voor die auto en die code, helpen u stap voor stap om de defecte componenten te verifiëren

SureTrack™ biedt echte oplossingen van duizenden gekwalificeerde technici

DE DIAGNOSE UNIT DIE MET U MEEDENKT 002-070_AMT01_ADV_1.indd 53

www.snap-on.eu

Geeft u toegang tot OEM TSB’s en DTC’s

Brengt functionele tests en resets binnen handbereik

23-01-20 09:44

TECHNIEK

OOG VOOR TECHNIEK Klein e-tje kost een beetje, kan een hoop DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S VOLKSWAGEN

De nieuwe VW Golf VIII staat in maart in de showroom. Opvallende nieuwkomer bij de aandrijflijnen is de 1.5 eTSI. Dat kleine e-tje staat voor een beetje hybride. In deze uitvoering beschikt de nieuwe Golf namelijk over een 48 V-hulpaandrijving. Over het hoe en waarom daarvan gaf VW uitleg op het jongste Wiener Motoren Symposium. AMT schreef mee.

Waarom 48 V? Eigenlijk is het heel simpel. EU-regelgeving dwingt Volkswagen zijn vlootemissie terug te brengen tot 95 gram CO2/km. In 2025 moet daar nog eens 15 procent vanaf, en in 2030 zelfs 37,5 procent. “Als we die toekomstige eisen met de verbrandingsmotor willen halen, lopen we tegen fysieke grenzen aan”, zegt VW. Daarom zetten de Wolfsburgers vol in op hun elektrische ID-familie. Maar nog lang niet overal is laadinfrastructuur en nog lang niet iedere Europeaan is klaar om elektrisch te rijden. “Dus verwachten we een afzetaandeel van 25 procent in 2025”.

Die andere 75 procent moet daarom over de fysieke grenzen van de verbrandingsmotor springen. Dat kan met hybride aandrijving. “En daarbij vormt de 48 V mildhybrid met riemaangedreven starter-generator (RSG) een prachtig compromis tussen prijs en prestaties. In de WLTC wint het systeem 40 procent van de vertragingsenergie gratis terug”, zegt VW.

De componenten Het 48 V mildhybrid-systeem telt maar enkele componenten. Allereerst de riemaangedreven starter-generator. Die RSG neemt de positie van de dynamo in. De multi-V-riem heeft een tweezijdige spanner. Als generator kan de RSG een piekstroom van 12 kW leveren, als motor is zijn piekvermogen 9 kW. Wie denkt dat dat weinig is, moet zich realiseren dat de permanentmagneetmotor wel vanaf 0 t/min al 200 Nm aan de krukas kan overdragen. En dat de RSG maar 10 kg weegt.

Ook belangrijk: het energetisch rendement van de RSG is groter dan 85 procent (als motor en als generator).

Het tweede onderdeel is de Li-ion-batterij. Die ‘doos’ van 290 x 300 x 110 mm weegt 15 kg, is luchtgekoeld en is geplaatst onder de rechtervoorstoel. De benutbare capaciteit is 250 Wh. Zowel de RSG als de 48 V batterij zijn opgenomen in het CAN-netwerk van de auto.

Onder de linkervoorstoel zit de DC/DC-converter. Dat kastje is kleiner: 220 x175 x 75 mm en weegt 3 kg. De DC/DC-omzetter krijgt zijn energie uit de 48 V-batterij en kan maximaal 275 A aan het 12 V-boordnet leveren.

Verder heeft zo’n mildhybrid een elektronische remkrachtverdeler (eBKV) die kan ‘blenden’ tussen regeneratief remmen en hydraulische druk op de mechanische remmen. De 1.5 eTSI is standaard uitgerust met een 7-traps DSG-transmissie.

5 4 | AMT | 31 januari 2020

054-055_AMT01_TEC_OOG VW 48 V.indd 54

23-01-20 09:43

TECHNIEK De mogelijkheden

Motorstart en aankoppelen

De 1.5 eTSI heeft een startmotor, maar die wordt alleen bij heel koude starts gebruikt.

Het 48 V-systeem verzorgt de overige starts en de start-stopfunctie. Daardoor kan starten bij iedere voertuigsnelheid plaatsvinden en kan de motor dus al ver voor stilstand uit. Dat maakt ook de zogenoemde Vrijloop-Motor-Uit-functie mogelijk.

Als de berijder zijn voet van het gas haalt, kan de motor uit. De vrijloopassistent gebruikt de navigatiedata om te bepalen wanneer dat zinvol is. Bedenkt de bestuurder zich en geeft hij weer gas, dan start de RSG de motor razendsnel en sluit een van de DSG-koppelingen zich om de wielen weer aan te drijven. Remt de bestuurder, dan geeft de eBKV eerst hydraulische druk. Tegelijkertijd start de RSG de motor. Dan sluit een DSGkoppeling zodat de RSG als generator de remkracht in elektrische stroom kan omzetten.

Verder is er de boostfunctie. Die ondersteunt de verbrandingsmotor als de bestuurder bij laag toerental plotseling veel gas geeft. Dankzij die boostfunctie bereikt de motor het toerental van zijn maximum koppel 25 procent eerder.

Afremmen door RSG

Rempedaal Remdruk RSG-Generatormoment RSG-Startmoment Motortoerental

Meer comfort

Motortoerental Aantal inspuitingen

Een startmotor heeft tweemaal zoveel tijd nodig om de motor op het stationair toerental te krijgen als de RSG. Daarnaast verblijft de motor bij zo’n trage start veel langer in het resonantietoerengebied van het tweemassavliegwiel. En omdat de startmotor de motor maar op 250 tot 300 t/min brengt, moet hij de rest zelf doen. Dat vraagt relatief veel brandstof.

Daardoor is de RSG-start sneller, comfortabeler en zuiniger.

Comfort speelt ook een rol bij motor afzetten. Ook dan ontstaan ongewenste trillingen tussen stationair toerental en stilstand. Die dempt de RSG weg door als generator de motor razendsnel stil te zetten.

Laatste voordeel: voor een rustige stationairloop varieert de stationairregeling de voorontsteking. De eTSI doet dat niet en laat in plaats daarvan het koppel van de RSG razendsnel rond nul fluctueren. VW claimt dat dat het brandstofverbruik bij stationair draaien met 20 procent verlaagt. Wel jammer dat zo’n mildhybrid zelden stationair draait…

Nog veel meer 48 V VW begint nu met de 1.5 eTSI in de Golf. Maar in Wenen werd ook de driecilinder 1.0 eTSI al aangekondigd. In de nabije toekomst komt er ook een eTDI en het systeem is straks beschikbaar op andere VW-modellen. Verder wijst VW erop dat 48 V nog veel meer mogelijkheden biedt. Een elektrisch aangedreven inlaatluchtcompressor kan het koppelgat tussen boostfunctie van de RSG en de turbo dichten. 48 V maakt verstelling van stabilisatorstangen en dempers gemakkelijker en ook de waterpomp, aircocompressor en stuurbekrachtiging kunnen vraagafhankelijk op 48 V draaien. Elementen in het emissiesysteem kunnen er razendsnel mee opgewarmd worden, net als de ruiten of de interieurlucht. En dat kan allemaal met relatief dunne en dus lichte kabels.

Ziet Volkswagen het 12 V-net verdwijnen? “Nee, bij kleinere verbruikers als verlichting, elektrische ramen of ECU’s is de energiebesparing te klein om de ontwikkeling van 48 V-componenten terug te verdienen. Maar omdat het 12 V-netwerk minder zwaar belast wordt, gaan we met kleinere 12 V-accu’s werken.”

RSG-start Startmotor-start Inspuitteller RSG-start Inspuitteller startmotor-start Stationair toerental

?

meer weten

Techniek van de ID.3

Natuurlijk kwam ook de techniek van de elektrische VW ID.3 aan bod op het Wiener Motoren Symposium. Dat ‘Oog’ vind je op: www.amt.nl/1-2020.

31 januari 2020 | AMT | 55

054-055_AMT01_TEC_OOG VW 48 V.indd 55

23-01-20 09:43

TECHNIEK

CES 2020: VAN SELECTIEVE ZONNEKLEP TOT VLIEGENDE TAXI

Passagier in de elektronische wereld De CES (Consumer Electronics Show) in Las Vegas is meer een blik in de toekomst dan een beurs. Of alles wat er te zien is de consument zal bereiken, is lang niet altijd zeker.

Dat geldt ook voor de sterk vertegenwoordigde autobranche.

Die laat vooral trends zien, hoewel toeleveranciers ook marktrijpe producten tonen.

Wat is science fiction en wat zien we echt op de weg verschijnen?

DOOR PETER FOKKER / FOTO’S LEVERANCIERS

De ‘thuisploeg’, de Amerikaanse auto-industrie, stak bleekjes af naast de delegaties uit Europa en Japan. Enkele showstoppers kwamen hooguit van kleine, jonge Amerikaanse bedrijven met elektrische voertuigen, waaronder ook tweewielers.

Vaak prototypes of studies, die over een of twee jaar op de markt moeten verschijnen, als daarvoor financiering loskomt.

Ambities bij Toyota en Hyundai Grote bedrijven die hun plannen zelf financieren, kijken verder vooruit. Zo presenteerde Toyota-chef Akio Toyoda een plan om in 2021 te beginnen met de bouw van Woven City.

Een complete stad, aan de voet van de beroemde Mount Fuji, die op waterstof, elektronica en circulaire economie moet draaien. Bevolkt door Toyota-personeel, wetenschappers en partners uit de hele wereld die willen bijdragen aan de uitbouw van dit experiment. Vanzelfsprekend zullen autonome voertuigen een belangrijke rol spelen in deze stadvan-de-toekomst.

Wat we alleen missen in dat verhaal zijn vliegende taxi’s.

Hyundai stelt ze op de CES voor, in samenwerking met Uber,

waarbij Hyundai voor het technische deel zou zorgen. Dat gaat om elektrische drones voor vier personen, die uiteindelijk zelfs autonoom zouden vliegen. Bereik honderd kilometer, snelheid tot 300 km/h, vlieghoogte 300 tot 600 meter.

Autonoom, of niet?

Het idee van vliegende taxi’s is niet nieuw voor de CES. Helikopterspecialist Bell kwam al met een tweede generatie die ‘commercieel haalbaar’ zou zijn. Met hybride aandrijving voor de vier rotors, zodat boven de stad elektrisch kan worden gevlogen. Een gasturbine en generator leveren stroom voor grotere afstanden, formaat en prestaties van de Bell Nexus 4EX liggen op gelijk niveau met de Hyundai S-A1.

Over vliegen zonder piloot heeft Bell het (nog) niet. Op de grond ligt dat anders, spiegelt Honda voor. Die toonde een geinig open vierzittertje dat autonoom rijden voorop stelt.

Als je er zin in hebt, mag je zelf de elektrische Augmented Driving Concept de sporen geven, geholpen door ‘meer dan acht’ automatische rijprogramma’s naar keuze. Alleen houdt het autootje alles wat je doet in de gaten, en besluit zelf of het voor de veiligheid autonoom moet ingrijpen, en of het

GAAN WE DE LUCHT IN? HYUNDAI DENKT VAN WEL

Virtuele wereld rond de CES: de Audi AI:ME-studie gephotoshopt in het verkeer van Las Vegas. Met elektronica kan alles, maar de inzittenden hebben hier zo te zien geen zin in virtual reality.

5 6 | AMT | 31 januari 2020

056-059_AMT01_ART4_2_CES-2020.indd 56

23-01-20 09:41

TECHNIEK

Vliegt het Uber-taxibedrijf van de toekomst met de elektrische drone S-A1 van Hyundai?

Terug naar de natuur met hout en stofbekleding in de Audi studie AI:ME. Het stuur kan wegklappen bij autonoom rijden, achterin kun je je uitstrekken op een loungebank.

zal doen wat jij vraagt. Te hard rijden, onverantwoord inhalen of bumperkleven zal niet gaan.

Onduidelijk is hoe de Mercedes-studie AVTR daartegenaan kijkt. Die is min of meer geïnspireerd op het vervolg op de sf-succesfilm Avatar. Met intuïtieve bediening via gebaren, een vergaande eenheid tussen mens en machine, waarbij de auto zelf ook communicatie met de buitenwereld verzorgt.

Hoe dan, dat blijft een vaag verhaal.

Interieur krijgt alle aandacht Dichter bij de realiteit staan studies van BMW en Audi. De belangrijkste trends verenigt de Audi AI:ME in zich: kunstmatige intelligentie en autonoom rijden. Gezien de opkomst van dat laatste richten velen in de autobranche zich nu vooral op het interieur. Want als je niet hoeft te sturen, hoe kunnen we je dan in de auto aangenaam en/of nuttig bezighouden? Hiervoor kan de AI:ME-studie een complete virtuele wereld in de auto scheppen. De buitenwereld wordt niet helemaal vergeten, met hele velden oled-lichtjes kan de auto via zijn verlichting signalen aan buitenstaanders geven.

Het interieur bevat veel stofbekleding en hout, voor een ‘natuurlijke’ atmosfeer. Het stuur kan wegklappen in het dashboard, als je kiest om de auto autonoom zijn gang te laten gaan. In dat geval zet je een VR-bril op en lijkt het of je door een mooie omgeving vliegt.

Een dergelijk soort entertainment realiseerde BMW in een i3, maar alleen voor de passagier, met een comfortabele ligstoel met bijzettafeltje. De compacte i3 als verpakking is niet echt logisch, want je kunt verder in de i3 Urban Suite alleen de chauffeur en een boodschappentasje meenemen.

De Mercedes Benz AVTR zou mens, machine en natuur harmonieus verbinden. ‘Bionische’ klepjes achterop schijnen te kunnen communiceren met de buitenwereld. Hoe, mag je zelf raden.

Met elektronica kan alles Nog dichter bij de realiteit schijnt de ZeroG Lounger relaxstoel te staan, gedemonstreerd in een X7 SUV. Als een businessclass vliegtuigstoel kan de zetel tot 60 graden

Niet alleen autonome brandstofcelauto’s, maar een hele nieuwe stad die op waterstof draait; dat is wat Toyota voor ogen staat, en dat wil het merk ook gaan bouwen.

31 januari 2020 | AMT | 57

056-059_AMT01_ART4_2_CES-2020.indd 57

23-01-20 09:41

TECHNIEK

Het zal gaan om de beleving in de deels of geheel autonome auto van morgen, zoals in de luie ligstoel van de BMW i3 Urban Suite. Alleen hier nog heel ouderwets met chauffeur.

Een elektronische zonneklep die alleen je ogen afdekt tegen verblinding, maar verder vrij uitzicht biedt. Kan prima in plaats van een gewone klep gemonteerd worden, zegt Bosch erbij.

achterover klappen. De veiligheidsgordel gaat mee, een ingebouwde airbag beschermt verder, tegen het autoplafond heb je een beeldscherm. Genieten, en dat komt volgens BMW ‘mogelijk binnen afzienbare tijd’ als optie te koop.

En wat te denken van een elektronische zonneklep als optie van Bosch? Wat je aan een zonneklep elektronisch kunt maken? Je maakt een transparant scherm, dat in vele segmenten elektronisch ondoorzichtig gemaakt kan worden. Een

Een studie van Sony vol eigen elektronica: twaalf camera’s, twaalf ultrasoonsensoren, vijf radars, drie lidars. En natuurlijk beeldschermen.

En dertig luidsprekers, onder meer bovenin de rug van elke zitplaats.

camera lokaliseert en volgt de ogen van de bestuurder. Precies waar de zon zijn ogen kan verblinden wordt het scherm donker, de rest blijft helder. Zou zonder veel moeite te monteren zijn in plaats van een gewone zonneklep, zegt Bosch.

Beeld en geluid bij Conti Of liever de ‘doorzichtige motorkap’ van Continental? Vier camera’s die 360 graden zicht rond de auto geven, zien dus

Toeleveranciers moeten programmeren Hoewel het de vraag blijft of en wanneer volledig autonoom rijden er komt, storten velen zich op de benodigde sensoren. Die komen er zeker steeds meer in auto’s, deze zintuigen zijn al nodig voor ADAS en automatische rijfuncties. Samen met sensoren gaat software, om de signalen zo goed mogelijk te interpreteren.

Daar springt Hella op in, dat bij zijn radars geavanceerde software van Oculii wil gebruiken. Hiervoor investeert Hella in deze Amerikaanse start-up, werd op de CES aangekondigd. Zo zien veel toeleveranciers zich gedwongen hun focus meer van mechanische hardware naar elektronica te verleggen.

Valeo kijkt vooruit met kunstmatige intelligentie. Die doet zijn best te voorspellen wat de voetganger gaat doen die de camera achter je voorruit ziet. Waar zal hij heen lopen, gaat hij oversteken, heeft hij je gezien?

Dit om zodoende een gevaarlijke situatie vooraf te zien aankomen en eerder te kunnen waarschuwen of ingrijpen.

ZF als programmeur

Naast drie complete systemen voor autonome rijfuncties gaat ZF het cubiX-programma bieden om onderstel en aandrijving centraal te regelen, ook als er geen ZF-onderdelen in zitten.

ZF werkt samen met gigant Microsoft. Actuatoren en elektronica voor onderstel en aandrijving moeten met hulp van Microsoft centraal gestuurd gaan worden door een ZF cubiX-systeem. Dat programma zal verzamelde sensorgegevens vertalen naar optimale stuurcommando’s voor de hele auto. Vanaf 2023 zou cubiX leverbaar worden. Waarmee ZF ‘een systeemsoftware-aanbieder’ wil worden, naast toeleverancier van mechanische systemen.

ZF zal binnen een tot drie jaar een reeks systemen bieden met oplopend automatiseringsniveau van 2+ tot 4. Als eenvoudigste coAssist, dat zorgt voor de ADAS-systemen die de Europese Unie vanaf 2023 verplicht wil stellen. “Voor nog geen duizend dollar kostprijs”, voegt ZF toe, “de eerste klant is een Aziatisch merk dat er eind 2020 mee zal komen.” Met coDrive komt er automatisch file- en snelwegrijden bij, ondersteund door MobilEye camera’s. Voor het hoogste niveau coPilot werkt ZF samen met grafische chipsexpert Nvidia. Niveau 4 is autonoom rijden onder toezicht van iemand achter het stuur om zo nodig nog in te grijpen.

5 8 | AMT | 31 januari 2020

056-059_AMT01_ART4_2_CES-2020.indd 58

23-01-20 09:41

TECHNIEK ook de weg voor je. Dat wordt uit het beeld geïsoleerd, daarmee maakt het systeem vooruitziend een projectie van de weg onder je auto. Met een snelheidsgerelateerde vertraging toont dat waar je overheen rijdt; je kijkt virtueel tussen je eigen voorwielen.

Conti presenteerde voor de tweede keer de speakerloze geluidsinstallatie waar we twee jaar geleden al melding van maakten. Nu samen met koptelefoonspecialist Sennheiser doorontwikkeld. Interieurpanelen dienen daarbij als speakerconussen, in plaats van afzonderlijk ingebouwde luidsprekers.

Geluidssensor Een luisteraar van heel andere soort is Continentals CoSSy geluidssensor. Die luistert naar aanraking van de auto, bijvoorbeeld als je bij het parkeren iets raakt. Maar ook als lieden van buiten tegen de auto stoten. CoSSy hoort aan het geluid wanneer een deukje ontstaat, of een kras. Maar luistert bijvoorbeeld ook tijdens de rit of een voertuig met sirene nadert. Ongehoord dat dit kan, toch?

Een auto van Sony?

Sony presenteert zich als toeleverancier met een complete autostudie. Niet dat ze van plan zijn auto’s te bouwen, maar ze hebben veel elektronica die nodig is in andermans auto’s.

Want over camera’s, beeldschermen, ultrasoonsensoren of computers hoef je Sony niets te leren.

De ‘doorzichtige motorkap’ van Continental is feitelijk een truc met camera’s en geavanceerde videobewerkingssoftware. Zo te zien vooral om bij offroadrijden kuilen en keien te ontwijken.

Ook radar en lidar uit eigen productie zijn ruim vertegenwoordigd in de Sony Vision S-studie. De zeer gedetailleerde waarneming van lasergebaseerde lidar is blijkbaar toch ook volgens Bosch onmisbaar voor autonome rijfuncties. Bosch brengt nu lidarsensoren uit, naast hun radars. Light Detection And Ranging is duurder, maar onderscheidt uiteenlopende objecten beter, en ziet van dichtbij tot veraf wat één radar niet kan.

SENSOREN KRIJGEN STEEDS MEER EEN HOOFDROL IN AUTOTECHNIEK

Techniek van toen 1960: Dieselrook hinderlijk, niet schadelijk Hoe ontstaat dieselrook en hoe kun je dat voorkomen? AMT-medewerkers Th. van der Star en J. van der Weide (voornamen bestonden toen nog niet) hielden zich in 1960 met die vragen bezig.

Heel goed, want dieselrook was toen uiterst actueel. Dat was overigens niet omdat het schadelijk was. Lees maar mee in dat 60 jaar oude ‘boekje’: “Vooraf willen wij echter vaststellen dat die uitlaatrook lang niet zo schadelijk is, als de onzichtbare en reukloze ‘rook’ van benzinemotoren”.

Maar goed, dat waren dan ook wel echt gemenerikken: “Een benzinemotor is in feite dus een gifgasfabriekje, dat zijn produkten in een ononderbroken stroom de lucht inblaast.”

Nee, dieselrook was dus niet schadelijk, het was actueel omdat het hinderlijk was: “Motorrijders en ‘open-ruit automobilisten’ snuiven weleens bedenkelijk als zo’n stinkdiesel passeert. Maar ook de autobestuurder die ‘s win-

ters zijn kachel heeft aanstaan en omwille van de ventilatie één van de ramen op een kier geopend heeft, moet soms schielijk de luchttoevoerklep dichtdraaien, om te voorkomen dat er een portie roet van een voor hem rijdende diesel naar binnendringt. Vooral op windstille dagen, in druk verkeer en niet te vergeten in tunnels kan dat zeer hinderlijk zijn.”

Ook toen al, kon veel van die hinder voorkomen worden, want: “Hoewel een diesel slechts zelden geheel rookvrij is, is de rookvorming onder normale omstandigheden uiterst gering en dus vrijwel te verwaarlozen.”

Daarom gingen de schrijvers op zoek naar de oorzaken van dieselrook. Om die te achterhalen is het goed om te kijken naar de kleur van de rook. Ze maken onderscheid tussen lichtgekleurde ‘koude’ rook en donkergekleurde of zwarte ‘warme’ rook. Die koude rook ontstaat inderdaad onder koude omstandigheden waarbij de diesel niet of onvolledig verbrandt.

Door slijtage of een defect schuift de rookgrens op. Lees het volledige dieselrookartikel uit 1960 op www.amt.nl/1-2020.

Bij warme rook verbrandt de diesel ook onvolledig. Maar in plaats van door een gebrek aan temperatuur, komt dat dan door een gebrek aan lucht. Dankzij een oorzakentabel in het artikel kon de autotechnicus van 1960 echt met het probleem aan de slag. Zo kon hij een einde maken aan de hinder.

Toch blijft het opmerkelijk: vroeger stonken diesels, nu staan ze in een kwade reuk.

31 januari 2020 | AMT | 59

056-059_AMT01_ART4_2_CES-2020.indd 59

23-01-20 09:41

WERKPLAATS

WORKSHOP ROETFILTERSTORINGEN BIJ AUTODIAGNOSE.EU

DPF-diagnose in zeven basiscontroles Als het roetfilter problemen geeft, bestaat de neiging het te verwijderen. Jammer!

Vaak is het roetfilter slachtoffer, geen dader. Verwijdering lost het probleem dan niet op, terwijl het wel een toekomstig APK-probleem creëert. Hoe dan wel? Tijdens de roetfilter-workshop van Autodiagnose.eu leerden we de zeven basiscontroles van diagnose aan het DPF.

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S AUTODIAGNOSE.EU, AMT

“DPF’s are great for the environment and so forth, however they are a right pain when they go wrong…” Deze zin komt van het Britse ProCarReview. Autodiagnose.eu-eigenaar Asim Saglam begint zijn workshop ermee: “Met dat ‘and so forth’ bedoelt de schrijver: eigenlijk interesseert dat milieu me niet, en met ‘a right pain when they go wrong…’ zegt hij: als het mis gaat, kost het veel geld. Daarmee schrijft de site precies wat veel mensen denken.” Saglam vindt dat jammer: “Roetfilters verdwijnen niet, dus leer ermee werken.”

Uitlaatgas zeven Saglam helpt graag bij dat leren. Om alle workshop-deelnemers op gelijk niveau te brengen, geeft hij een korte uitleg over de werking van het DPF: “Het is echt een filter, een zeef dus. Gas kan er door, vaste deeltjes niet.” Kortom, de zeef vult zich met roet. Als er niets gebeurt, zou de zeef na verloop van tijd vol zitten en zou er geen uitlaatgas meer door kunnen. Gelukkig kan dat roet verbranden en als CO2-gas door de zeef gaan.

“Dat verbranden heet regenereren en kan op vier manieren”, weet Saglam. De eerste is passief: “De verbrandingstemperatuur van roet is 600 °C. Toch begint die passieve regeneratie al vanaf 250 à 300 °C, dus vanaf een middelmatige motorbelasting. Dat komt omdat er stikstofdioxide in het uitlaatgas zit. Dat NO2 is heel reactief. Het

Workshop in de werkplaats bij Autodiagnose.eu. Asim Saglam leert zijn cursisten wat hij hier dagelijks zelf doet: heel analytisch storingen oplossen.

staat dus graag een O-tje af, zodat roet (C) kan reageren tot koolstofdioxide (CO2).”

Drie keer actieve regeneratie Die passieve regeneratie alleen is niet voldoende om de zeef schoon te houden. “Daarom komen we bij de verschillende merken drie vormen van actieve regeneratie tegen. Bij PSA zien we actieve regeneratie met hulp van een additief. Dat Eolys is een katalysator. Het bevordert de verbranding van roet. Dat ontbrandt dan al bij 500 in plaats van 600 °C.” Dat biedt voordelen: “Er is minder na-injectie nodig en door de lagere temperatuur gaat het roetfilter langer mee. Een PSAroetfilter heeft daardoor een langere vervangingstermijn dan bijvoorbeeld een BMW-roetfilter.”

Zijn er ook nadelen aan dat Eolys-systeem? “Ja, let op bij het vullen. Knoei niet, gebruik handschoenen en let op de kleur.

Eolys is er in wit, groen en blauw. Er zit een piëzo-kristal in het tankje. Op basis van de terugkaatsing van de vloeistof stelt dat het niveau vast. Maar die elektronische vlotter werkt alleen als de vloeistof de juiste kleur heeft. Kijk dus goed welke kleur je nodig hebt.”

Extra injector Actieve regeneratie zonder additief kan ook. “Sommige systemen gebruiken een extra injector in het uitlaatsysteem. De ingespoten brandstof verbrandt katalytisch in de oxykat. Andere systemen doen het zonder. Dan moet na-injectie in de

Ford en Toyota gebruiken een extra injector. Voor je aan de basiscontroles begint, moet je weten met wat voor systeem je te maken hebt.

6 0 | AMT | 31 januari 2020

060-063_AMT01_ART4_4_DPF diagnose.indd 60

23-01-20 09:40

WERKPLAATS

Basiscontrole 5: de katalysator (links) is van groot belang voor de regeneratie. Als het roetfilter (rechts) gereinigd wordt, maar de katalysator ontbreekt of werkt onvoldoende, dan zijn de problemen snel terug.

uitlaatslag de temperatuur in het filter opjagen tot 600 °C.” Tegenover het voordeel dat dan geen extra hardware nodig is, staan ook nadelen, vindt Saglam: “Olieverdunning door brandstof en dus slechte smering.” En: “Als de motorbelasting niet hoog genoeg is, schakelt het systeem verbruikers als de achterruitverwarming in.”

Geforceerde regeneratie En dan is er de geforceerde regeneratie in het autobedrijf, of liever: “Buiten op een niet brandbare ondergrond. Er komt enorm veel hitte bij vrij. Die geforceerde regeneratie is bedoeld als laatste redmiddel, als het filter al zover verzadigd is dat het met de ‘gewone’ regeneratie niet meer lukt.” Maar daar zitten risico’s aan: “Er is kans op brand en op motorschade. Omdat er te veel ongelukken mee gebeurden, heeft Bosch het uit de KTS gehaald. Dus als je het doet, overleg dan eerst met de klant en laat hem tekenen voor de risico’s”, adviseert Saglam. En: “Als je het om wat voor reden dan ook een tweede keer wilt doen, ga dan eerst 50 km rijden.”

Faaloorzaken Natuurlijk doe je zo’n geforceerde regeneratie niet voor niets. Welke oorzaken kunnen het falen van het roetfilter veroorzaken? Saglam somt de belangrijkste op:

Systematisch diagnosestellen aan DPF-storingen. Asim Saglam gebruikt deze zeven basiscontroles.

‘ROETFILTERS VERDWIJNEN NIET, DUS LEER ERMEE WERKEN’

• “De EGR-klep blijft open, de motor produceert meer roet.

• De verstuivers zijn versleten of defect. Ook meer roet, het filter loopt te snel vol.

• De turbo lekt olie via de turbinezijde. Komt ook in het roetfilter terecht.

• Er is olie gebruikt die bij verbranding teveel as produceert.

• Door verkeerde olie komt er teveel as in het roetfilter.

• Rijgedrag; het nieuwe rijden.

• De motor is versleten zodat het olieverbruik te hoog is.

• De katalytische laag in het roetfilter is versleten doordat de actieve stofjes bezet zijn door andere deeltjes, bijvoorbeeld uit de olie.

• Het roetfilter is verzadigd met roet en/of as.

• De drukverschilsensor of andere betrokken sensoren of actuatoren falen.”

Verwachtingsmanagement Oef, dat zijn nogal wat verschillende oorzaken. “Voor je aan zo’n klus begint, moet je de verwachtingen van de klant heel goed managen”, vindt Saglam daarom. “Oké, het lampje brandt. Dat moet opgelost en liefst gisteren nog.

Geef vooraf aan dat dit een heel vervelende storing is. Dat de kosten voor het onderzoek kunnen oplopen. Je zult het probleem moeten wegnemen. Dus moet je al die oorzaken langslopen. Ga je de verstuivers testen bij een auto op leeftijd? Die zijn nooit goed. Misschien heb je ook twijfels bij de turbo. Maar is het probleem weg als je die onderdelen vervangt? Geef ook aan dat er doorlooptijd op zit. En kijk naar de waarde van de auto. Een oud autootje dat vier ton gelopen heeft en aan alle kanten rammelt? Is dat de inzet nog waard?” Kortom, lukraak regenereren of reinigen is geen goed idee. Gelukkig kan het anders. “Kijk eerst met wat voor systeem je te maken hebt. Eolys? Met extra injector? Weet je dat, dan kun je zeven basiscontroles uitvoeren.

Dat zijn allemaal controles die je gemakkelijk binnen het autobedrijf doet en waarmee je het probleem lokaliseert.”

Mooi, aan de slag!

Werkt de drukverschilsensor van het roetfilter goed? Asim Saglam controleert het met een eenvoudig manometerje. De workshopdeelnemers krijgen er een mee naar huis.

31 januari 2020 | AMT | 61

060-063_AMT01_ART4_4_DPF diagnose.indd 61

23-01-20 09:40

WERKPLAATS

Oxykat en roetfilter in één huis, met drie temperatuursensoren en een drukvalsensor. Elementen met roetfilter en oxykat ineen bestaan ook.

Basiscontrole 1: drukval

‘BIZAR! IK HAD NOOIT VERWACHT DAT IEMAND DIT ZOU DOEN’

“Stap 1: je moet eerst weten of de drukvalsensor over het roetfilter werkt. Daarvoor kun je de meetwaarden gebruiken. Dus auto op contact, motor uit, dan verwacht je 0 mbar.

Staat er 1 of 2 mbar in de lijst, ook prima. Maar geeft ie 40 mbar aan, dan weet je dat er iets niet goed is.” Saglam sluit daarom parallel aan de drukvalsensor een extern metertje aan: “Geeft dat dezelfde waarde aan als die in je meetwaarden?”

Saglam maakt het de workshopdeelnemers gemakkelijk: “Jullie krijgen allemaal zo’n drukmetertje mee naar huis.

Maar let op, ze gaan maar tot 200 bar maximaal, dus gebruik ‘m niet voor andere dingen, want dan gaat ie kapot.”

Stap 2: Oké, het externe manometertje geeft een hogere waarde dan de drukverschilmeter van het DPF. “Vaak zit er vocht of andere rommel in de leiding. Koppel beide sensoren af en spuit de leiding dan door.” Of er zit een scheurtje in

de leiding. “Vaak op een buigpunt. Dat zie je pas als de leiding beweegt. Ook kan het membraan, dat de delta p meet, hard zijn geworden.”

“Stap 3: als we de drukval kunnen meten, dan moeten we weten wat normale waarden zijn. De autofabrikant kent het uitlaatgasdebiet. Hij weet bij iedere bedrijfsomstandigheid hoeveel uitlaatgas er door het roetfilter stroomt”, legt Saglam uit. “Wij weten dat niet.” Gelukkig heeft Saglam een schat aan meetervaring. Hij geeft een tabelletje met normale waarden: • Stationair: 5 – 10 mbar; • 2.000 tpm: 10 – 30 mbar; • 3.000 tpm: 30 – 60 mbar.

“Let op, het gaat om orde van grootte. Als ik met de metingen aan de hoge kant zit, dan ga ik met zo’n auto de snelweg op. Bij 3.000 tpm en 120 km/uur moet de drukval tussen 100 en 150 mbar liggen.”

Roetfilter defect of...?

300

drukval over roetfilter (mbar)

250 Oorspronkelijk staat Roetfilterreiniging bij gespecialiseerd bedrijf

200 150

1831 km na roetfilterreiniging

100

Na geforceerde handmatige regeneratie (2x)

50 0 500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000 4500 toerental (RPM)

Basiscontrole 1: grafiekje dat Saglam maakte met een Mazda. In de oorspronkelijke staat was de drukval veel te hoog. Na geforceerde regeneratie in de werkplaats mat hij heel normale waardes. Reiniging in een gespecialiseerd bedrijf zorgde nauwelijks voor nog lagere waardes. Toch ging 1.831 km later het DPF-lampje alweer aan en was de drukval opnieuw veel te hoog. Conclusie: roetfilter is goed, maar er is iets anders aan de hand met de auto. Verstuivers, EGR, turbo…

6 2 | AMT | 31 januari 2020

060-063_AMT01_ART4_4_DPF diagnose.indd 62

23-01-20 09:40

WERKPLAATS de klant vast waarschuwen dat het roetfilter eraan komt.”

In zo’n geval kun je ook een geforceerde regeneratie doen, zoals in basiscontrole 1: “Je kunt dan verwachten dat ook daarna de drukvalniveau’s bij de verschillende toerentallen te hoog blijven. Maar vallen ze wel terug naar normale niveau’s, dan is er iets anders aan de hand. Zo kun je de basiscontroles prima combineren.”

Basiscontrole 5: katalysator

Roetfiltersysteem met extra injector voor de actieve regeneratie.

Basiscontrole 2: extra injector “Zo’n extra injector in het uitlaatsysteem kun je heel makkelijk controleren”, zegt Saglam. “Eerste vraag: werkt het verwarmingselement? Controleer de weerstand met een ohmmeter. Is die 3 Ω of is het een open verbinding? Dan is je verwarmingselement doorgebrand. Tweede vraag: zit ie verstopt? Dat controleer je door de verstuiver door te blazen.

Derde vraag: krijgt hij wel brandstof? Dat kun je testen met een actuatortest.”

Basiscontrole 3: temperatuursensoren Op het roetfilterhuis zitten soms twee, soms drie sensoren.

In het laatste geval zit de eerste voorin het roetfilterhuis, de tweede tussen oxykat en roetfilterelement en de derde na dat element. Saglam test ze door de motor eerst rustig warm te laten worden: “Let op, bij temperaturen onder de 100 °C laten Ford-sensoren 100 °C zien. Dat is zo geprogrammeerd.” Als de motor warm is, gaat Saglam meten.

“Meet bij stationair toerental, bij 3.000 tpm, twee keer bij een gasstoot en nog eens bij 3.000 tpm. Maak een tabel, laat een collega gasgeven en schrijf de meetwaarden op.”

Saglam toont een voorbeeld. “Opvallend is dat de waarden van de temperatuursensor na de gasstoten op een hoog niveau blijven hangen: bij deze auto vervingen we de derde temperatuursensor en was het probleem opgelost.”

Basiscontrole 4: verzadiging Veel roetfilters hebben een vervangingsinterval. “Bij de Eolys-filters is dat bijvoorbeeld 180.000 km. Tegen die tijd kunnen ze verzadigd raken met as.” In de meetwaarden kun je vaak het aantal regeneratieaanvragen zien. Saglam geeft een voorbeeld: “Deze auto heeft 150.000 km gereden en de teller staat op 648. Dat is een aanvraag per 231 km. Dat is te vaak, dat hoort rond de 400 te zijn. En als gemiddelde afstand tussen twee aanvragen geeft hij 200 km aan. Dat is een teken dat de frequentie toeneemt. Hier is dus iets aan de hand.”

Veel auto’s geven al een foutcode voor het lampje gaat branden. “Neem deze BMW met 245.000 km op de teller. Foutcode: ‘Roetfilter; resterende traject te klein’. Handig, dan kun je

Als de oxykat niet goed werkt, dan komt er bij de geforceerde regeneratie onverbrande diesel in de uitlaat. “Dat geeft witte rook en een penetrante diesellucht. Dat kun je zien, dat kun je ruiken.” Veelvoorkomende foutmeldingen zijn dan: ‘Temperatuur te laag’, en ‘Regeneratieduur te lang’. Saglam had onlangs zelf zo’n geval in de werkplaats: “Ging om een Ford. Bij dat motortype is een variant met de kat en DPF in één behuizing, en een andere met alleen de DPF in datzelfde huis. Je raadt het al, er was een verkeerd element in teruggeplaatst, één zonder kat. En dus kwam steeds de melding: ‘Regeneratietemperatuur te laag’.”

Basiscontrole 6: rijgedrag “Praat met de klant en ga met hem rijden”, adviseert Saglam.

“Rijdt hij alleen in de stad? Met een systeem met extra injector zou het nog goed kunnen gaan, maar een systeem met alleen na-injectie komt dan in de problemen.”

Saglam heeft inmiddels geleerd dat automobilisten de meest vreemde dingen doen: “Een klant had een Renault met 1.5 dCi-motor. Op weg naar zijn werk reed hij altijd een stuk binnendoor en dan kwam hij op de snelweg. Het viel hem op dat de boordcomputer op dat moment vaak een hoger verbruik ging aangeven. Als hij dan de auto even stilzette en dan doorreed, was het verbruik weer normaal. Hij had ook geprobeerd om alleen maar even het contact uit te draaien, maar dat werkte niet. Hij ging dus echt even stilstaan op een parkeerplaats. Door zo te handelen, zorgde die man ervoor dat de auto nooit actief kon regenereren.”

Terwijl hij het vertelt, zie je de verbazing terug op Saglams gezicht: “Bizar! Ik had nooit verwacht dat iemand dit zou doen.”

Basiscontrole 7: extern DPF Ook storingsmeldingen die niet direct met het DPF-systeem te maken hebben, kunnen een DPF-storing veroorzaken. Saglam geeft het voorbeeld van een BMW met een storing op de gloeibougies: hij start prima, dus die gloeibougies zijn geen probleem, was de gedachte. “Maar vergis je niet”, waarschuwt Saglam. “Die gloeibougies worden ook gebruikt bij de actieve regeneratie. En daar ging het dus mis.”

Praktijkcases Mooi, de toolbox is gevuld met zeven basiscontroles. Het is verbazingwekkend hoe de meest hardnekkige DPF-storingen zich laten oplossen met deze relatief eenvoudige controles. Saglam bespreekt nog een reeks praktijkcases die Autodiagnose.eu recent in de werkplaats kreeg. Het gaat om een Mercedes Citan, een BMW 535d, Een Fiat Ducato 130 Multijet, een Ford Focus 1.6 TDCi en een Skoda Octavia 1.6 TDI. Benieuwd naar die cases? Je leest ze via AMT-eXtra.

?

meer weten

DPF-storingen in de praktijk

Hoe gebruikte Asim Saglam de zeven basiscontroles om DPFproblemen op te lossen aan een Mercedes Citan, een BMW 535d, Een Fiat Ducato 130 Multijet, een Ford Focus 1.6 TDCi en een Skoda Octavia 1.6 TDI? En: eerder waren we bij Saglams workshop over ABS-storingen. Je vindt het allemaal op AMT eXtra via: www.amt.nl/1-2020.

31 januari 2020 | AMT | 63

060-063_AMT01_ART4_4_DPF diagnose.indd 63

23-01-20 09:40

SHOWROOM

Injectoren als nieuw met brandstofadditief Het Nederlandse JLM Lubricants belooft korte metten te maken met vervuilde injectoren bij DIbenzinemotoren. Hun nieuwe GDI injectorreiniger zou niet alleen de vervuiling oplossen, maar ook het in de toekomst opbouwen van nieuwe vervuiling moeten tegengaan. Je hoeft de injectoren hiervoor niet te verwijderen, het additief wordt simpelweg toegevoegd aan de benzine. “Onze formule is onderworpen aan een aantal tests op echte voertuigen in echte werkplaatsen. Binnen een uur na het toevoegen werden de injectietijd en de emissies op alle geteste voertuigen hersteld naar de fabrieksinstellingen”, zegt oprichter en CEO van JLM, Gilbert Groot. jlmlubricants.com

Razendsnel wielstanden meten met Hunter Quick Check Drive Hunter levert sinds kort de Quick Check Drive in Nederland. Een innovatieve teststraat die nauwkeurig de wielstanden van een auto meet terwijl die voorbij rijdt.

Stoppen hoeft dus niet, volgens Hunter duurt het hele proces maar een paar seconden. Het systeem bestaat uit twee ‘poortjes’ met daarin acht camera’s en 32 lasers. Na een kentekenscan haalt het systeem automatisch de fabriekswaarden op, zodat je meteen ziet of er een afwijking is. Tegelijkertijd maken de poortjes rondom foto’s van de auto. Een handig bewijsmiddel, mocht een klant jou beschuldigen van het veroorzaken van schade. fuchs-wse.nl

Freude am uitlijnen Ravaglioli BMW-approved Ravaglioli presenteert de nieuwe TD3000HPBMW 3D-uitlijner in de TD3000-serie.

Het systeem is, na uitvoerige tests door BMW Duitsland, goedgekeurd voor het corrigeren van de wielstanden bij BMW-modellen. De 3D-uitlijner is een toevoeging aan de ‘BMW Approved’-serie die het Italiaanse merk al langer levert. Eerder al gaf fabrikant Mercedes-Benz zijn fiat voor het gebruik van de TD3000HPMB. De TD3000serie van Ravaglioli kenmerkt zich door 3D-uitlijning zonder dat er palen nodig zijn.

Data-overdracht vindt plaats via Bluetooth, en dankzij driepunts snelspanklemmen is uitslingeren niet meer nodig. overlander.nl | rocartech.nl

18050701_AMT_211x30.indd 1

6 4 | AMT | 31 januari 2020

064-064_AMT01_Prod_SHOWROOM.indd 64

7-5-2018 10:10:43

23-01-20 09:39

ATC AGENDA

AGENDA AFDELINGEN FEBRUARI 2020

Deventer/Zutphen 11 februari Jaarlijkse alg. ledenvergadering en huldiging van jubilarissen. ‘t Langenbaergh, Laren (Gld) Drenthe 12 februari Bedrijfsbezoek bij Autobedrijf Altena, gespecialiseerd in oldtimerrestauratie. Aanmelding bij secretaris noodzakelijk.

De Vaart 23, Gramsbergen (Ane) Friesland 18 februari Jaarlijkse afdelings-ledenvergadering met huldiging van jubilarissen. Aansluitend gezellig samenzijn, met leerzame quiz.

De Buitenplaats, Eernewoude ‘s-Gravenhage 13 februari Jaarvergadering met aansluitend een lezing door ANWB Wegenwacht Gijsbert Pronk.

Kastanjehof, Kwintsheul

Groningen 6 februari Jaarvergadering met aansluitend presentatie van Henk Klock van Wabco Automotive. Hij praat je bij over (lucht)remsystemen, elektrische remaansturing en meer.

Nesciohotel, Haren Limburg 19 februari Aftrap met jaarvergadering, gevolgd door een lezing door Frank Bouman van Jifeline over diagnose op afstand. ‘t Kaar, Beek Noord-Holland Noord 20 februari John Philips van GMTO gaat in op hybride en EV. De techniek, veiligheid en herstelmogelijkheden komen uitgebreid aan bod en hij behandelt een aantal storingscases uit de prakijk.

GMTO, Broek op Langedijk Rotterdam 11 februari Ledenvergadering.

Grandcafé Burgerzaken, Ridderkerk

‘t Sticht 18 februari Lezing van Second2New over het 3D-scannen, reproduceren en bewerken van onderdelen.

Innovam, Nieuwegein Twente 11 februari Dagexcursie naar Auto Prof - AMT Live in Gorinchem per touringcar.

Aanmelding bij secretariaat noodzakelijk.

Evenementenhal Gorinchem West-Brabant 14 februari Afdelingsjaarvergadering, gevolgd door een presentatie van Bardahl over E10-benzine en benzinetoevoegingen onder het mom van “E10, hoe rampzalig is het?”

De Kievitslaar, Breda Zwolle 20 februari Jaarlijkse ledenvergadering.

Rest. Het Roode Hert, Dalfsen

Meer weten over de genoemde informatieavonden? Bel met de secretaris van de betreffende afdeling.

De telefoonnummers staan in de colofon. Of bezoek de ATC op internet: www.atcnl.nl.

Schoon presteert beter!

25 februari Apeldoorn Peter de Leeuw van Forté Benelux vertelt je alles over vervuiling van het brandstofsysteem. Hoe verstoort vervuiling de elektronica, hoe zit het met LSPI en met motorschade en welke rol spelen biobestanddelen in benzine (E5/E10) en diesel (B7)?

Daarnaast leer je alles over partikelfilters voor benzine- en dieselmotoren en directe benzine-inspuiting.

Dok Zuid, Apeldoorn

Vereniging van Automobieltechnici ATC Kijk voor meer informatie op: www.atcnl.nl Adreswijzigingen e.d. alleen doorgeven aan het secretariaat van de eigen afdeling.

Dagelijks bestuur: Wim Donkervoort (algemeen voorzitter) voorzitter@atcnl.nl Leon de Boer (algemeen penningmeester en ledenbeheer) pmr@atcnl.nl Sjoerd Pranger (algemeen secretaris en vice-voorzitter) secretaris@atcnl.nl, vice-voorzitter@atcnl.nl Afdelingen: Amsterdam-Kennemerland: Tel.: (0297) 54 07 92 secretaris@atc-ak.nl Apeldoorn: Tel.: (055) 366 77 46 secretaris@atc-apeldoorn.nl Arnhem-Nijmegen: Tel.: 06 18 99 66 74 secretaris@atc-arnhem-nijmegen.nl België/Antwerpen/Vlaanderen: Tel.: (052) 42 76 83 secretaris@atcbe.be Deventer-Zutphen: Tel.: (0573) 45 28 08 secretaris@atc-dz.nl/info@atc-dz.nl Drenthe: Tel.: (0524) 55 06 96 secretaris@atc-drenthe.nl Friesland: Tel.: (0513) 43 57 13 secretaris@atc-friesland.nl ‘s-Gravenhage: Tel.: 06 24 55 46 67 secretaris@atc-gravenhage.nl Groningen: Tel.: (0592) 54 26 32 secretaris@atc-groningen.nl Limburg: Tel.: (045) 541 44 30 secretaris@atc-limburg.nl Midden-Brabant: Tel.: (013) 468 38 46 secretaris@atc-middenbrabant.nl Noord-Holland Noord: Tel.: (072) 589 46 47 secretaris@atc-nhn.nl Oost-Brabant: Tel.: (040) 842 07 48 secretaris@atc-oostbrabant.nl Rotterdam: Tel.: 06 53 21 30 53 secretaris@atc-rotterdam.nl ‘t Sticht: Tel.: ( 030) 688 50 46 secretaris@atc-sticht.nl Twente: Tel.: 06 12 37 44 87 secretaris@atctwente.nl West-Brabant: Tel.: (076) 521 63 32 secretaris@atc-westbrabant.nl Zeeland: Tel.: (0113) 58 19 85 secretaris@atc-zeeland.nl Zwolle: Tel.: (0522) 46 35 44 secretaris@atc-zwolle.nl Centrale ledenadministratie: Jean Nefkens, ledenbeheer@atcnl.nl Websitebeheer en ATC-app: Jur Ooijman, pr@atcnl.nl APK-platform: Achiel Fermans (voorzitter), apk@atcnl.nl

31 januari 2020 | AMT | 65

065-065_AMT01_ATC_AGD.indd 65

23-01-20 09:38

AMT WIJZER AIRBAGS

Airbagbank (European Airbag Center) Het Riet 15, 5431 NL Cuijk Tel. 0485-331199 info@airbagbank.eu www.airbagbank.eu Uw airbag expertise team

AIRCONDITIONING

BEDRIJFSMIDDELEN, DIVERSE DIENSTEN ONDERHOUDSPRODUCTEN Hella Benelux Postbus 1398, 3430 BJ Nieuwegein Tel. 030-6095611 www.hellatechworld.nl

AUTO-ONDERDELEN EN -TOEBEHOREN

GEBRUIKTE benzine en dieselmotoren VEGE Benelux Ir H De Grootweg 1 3201 AB Spijkenisse Tel. 0181-652100 sales@vege.nl www.ecoxchange.nl

AANVRAGEN GEBRUIKTE ONDERDELEN Airco Frans Gageldijk 79-06 3602 AJ Maarssen Tel. 030-2626026 / 06-10973714 www.aircofrans.nl

Airco Techniek Groningen Kattegat 10 9723 JP Groningen Tel. 050-5291883 info@aircotechniek.nl www.aircotechniek.nl

Arniepol Kerkstraat 69 5843 AN Westerbeek Tel. 0485-385919 info@arniepol.com www.arniepol.nl universele trekhaak-kabelsets

Frentec Marconilaan 9, 6003 DD Weert Tel. 0495-462140 info@frentec.biz www.frentec.biz/home

De Auto Airco Specialist Kampenstraat 2E 7575EK Oldenzaal Tel. 0541-536681 info@deautoaircospecialist.nl Kawe Grundelstraat 1, 8102 HT Raalte Tel. 0572-345999 www.kawe.nl

GEBRUIKTE MOTOREN Robert Bosch Henri Genessestraat 1 B-1170 Brussel Tel. 0032-(0)2 5255111 www.bosch.nl

Berner Produkte Vogelzankweg 175 6374 AC Landgraaf Postbus 30034, 6370 KA Landgraaf Tel. 045-5339133

LUCHTVERINGSYSTEMEN

www.d2.nl

SMEERMIDDELEN

Olifant trekhaken Nardushoek 2, 5511KE Knegsel Tel. 040-2826686 / 06-81120569 contact@olifanttrekhaken.nl www.olifanttrekhaken.nl

AUTOMATERIALEN

Bart Ebben Specialist Citroën Peugeot Sluisweg 18 6581 KA Malden Tel. 024-3456894 www.bartebben.com

OCD Nederland Maxwellstraat 41 3316 GP Dordrecht Tel. 078-6512322 www.bardahl.nl

Kleine Staarman Bolscher Landen 12 7627 NP Bornerbroek Tel. 074-3841567 www.asiamotoren.nl Japanse en Koreaanse automotoren

Docterskampstraat 1E / 1F 5222 AM ‘s-Hertogenbosch Tel. 073-7850580 / 0032-(0)2 58846 90 info@arnotteurope.com www.arnotteurope.com

ONDERDELEN VOOR VERSNELLINGSBAKKEN

Handel-Mij Noviol Roggeweg 11 6534 AH Nijmegen Tel. 024-3552102 www.kendall.nl

Transmission Products Europe Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel. 030-2980898 info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Dé specialist voor automatischeen handgeschakelde transmissies, koppelomvormers en revisieonderdelen. Ook voor bekrachtigde stuurhuizen.

6 6 | AMT | 31 januari 2020

066-068_AMT12_Branchewijzer.indd 66

23-01-20 09:36

AMT WIJZER AFGEWERKTE OLIE

GS-Recycling Nederland Hoogoorddreef 9, 1101 BA Amsterdam Tel. 085-2100200 info@gs-recycling.nl www.gs-recycling.nl Uw afgewerkte olie is geld waard!!!

DIAGNOSE APPARATUUR

Smeets Solutions Spaubeekerstraat 93 6191 HN Beek Tel. 046-4571880 info@smeetssolutions.nl www.diagnoseapparatuur.nl

KALIBRATIE

OPLEIDINGEN/TRAININGEN APK-OPLEIDINGEN

P.S.B. Particuliere School Benschop Postbus 78, 3417 ZH Montfoort Tel. 0348-452112 info@keurmeesterapk.nl www.keurmeesterapk.nl

EXAMINERING EN CERTIFICERING

IBKI Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel. 030-6087766 info@ibki.nl www.ibki.nl

TTC Brouwerstraat 24 2984AR Ridderkerk Tel. 0180-413777 info@ttcbv.nl www.ttcbv.nl RvA accreditatie K094 APK manometer erkenning TKD-32 KALIBRATIE OP LOCATIE ® …

MEETBARE KWALITEIT !!!

MOTORELEKTRONICA/ECU’S

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F 7609 PK Almelo Tel. 0546-660410 info@actronics.nl www.actronics.nl

Startrans Barneveldsestraat 21b 3927 CA Renswoude Tel. 0318-590991 www.startrans.biz

Motorenrevisie Valkenswaard Dragonder 43, 5555 XZ Valkenswaard Tel. 040-2012581 www.mrv.nl Cilinderkoppen, motoren, krukassen

REVISIE EN REPARATIE TURBO’S

VEGE Benelux Ir H De Grootweg 1 3201 AB Spijkenisse Tel. 0181-652100 sales@vege.nl www.vege.info

De Boer Transmissies Karenbrug 4, 8331 VE Steenwijk Tel. 0521-526000 info@deboertransmissies.nl www.deboertransmissies.nl Diagnose, revisie en modificatie van handgeschakelde en automatische transmissies voor personenwagens en lichte bedrijfswagens.

VERSNELLINGSBAKKEN

Ganzeboom Transmissies Planthofsweg 45, 7601 PH Almelo Tel. 0546-819510 Handelsstraat 3, 5391 LP Nuland Tel. 073 – 522 98 33 Uit-inbouw station Amsterdam Tel. 020-4114750 info@ganzeboom.net www.ganzeboom.net Automatische en handgeschakelde versnellingsbakken. Groothandel onderdelen, koppelomvormers en kleppenhuizen.

Meubelkliniek Limburg Wijngaardsweg 2a 6412 PJ Heerlen Tel. 0455411337 ( 8 - 14uur) info@meubelklinieklimburg.com www.meubelklinieklimburg.com

(AUTOMATISCHE) VERSNELLINGSBAKKEN

REVISIE-AUTOMATEN Innovam Groep Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel. 030-6087777 info@innovam.nl www.innovam.nl

TTA Pieter Zeemanweg 116, 3316 GZ Dordrecht Tel. 078-6550266 info@atg.nl www.atg.nl

REVISIEMOTOREN

Autrans Tel. 0318-484144 (Lunteren) 013-4691885 (Tilburg) www.autrans.nl Revisie van (automatische) versnellingsbakken en koppelvormers. Bel onze helpdesk voor diagnose en prijsopgave

Importer VM Motori Longblocks & Parts For Automotive, Industrial and also Marine engines.

CF Techniek Tel. 0113-501255 amt@cftechniek.nl www.cftechniek.nl

Transmission products europe Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel. 030-2980898 info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Dé specialist voor automatischeen handgeschakelde transmissies, koppelomvormers en revisieonderdelen. Ook voor bekrachtigde stuurhuizen.

31 januari 2020 | AMT | 67

066-068_AMT12_Branchewijzer.indd 67

23-01-20 09:36

AMT WIJZER COMPLETE WERKPLAATSINRICHTING

AA Equipment 1e Tussendijk 17, 5705 CG Helmond Tel. 0492-525717 Diagnose en Werkplaatsequipment

HEFBRUGGEN Fuchs Workshop Equipment Kazemat 26, 3905 NR Veenendaal Tel. 0343-445442 info@fuchs-wse.nl www.fuchs-wse.nl

Stokvis Equipment Bergweidedijk 7 7418 AB Deventer Postbus 47 7400 AA Deventer Tel. 0570-500500 www.stokvis-equipment.nl

GEREEDSCHAPPEN

Autec – VLT Automotive Equipment Vlasakker 11, 3417 XT Montfoort Tel. 0348-477000 info@autec-vlt.nl www.autec-vlt.nl

Berner Produkten Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Tel. 045-5339262 www.berner.nl

Equipment Group Holland Leeghwaterstraat 23 3364 AE Sliedrecht Tel. 0184-430044 info@equipmentgroupholland.com www.equipmentgroupholland.com

Internationale Handelsonderneming Explora Maxwellstraat 4, 6716 BX Ede Tel. 0318-648220 info@explora.nl www.explora.nl

Fuchs Workshop Equipment Kazemat 26, 3905 NR Veenendaal Tel. 0343-445442 info@fuchs-wse.nl www.fuchs-wse.nl

Overlander Morseweg 2, 3899 BP Zeewolde Tel. 036-5219200 info@overlander.nl www.overlander.nl

Müller Werkzeug Benelux Toepadweg 4 5301 KA Zaltbommel Tel. 0418-680343 Fax. 0418-680344 benelux@mueller-werkzeug.de www.mueller-werkzeug.nl

Snap-on Tools De Trompet 2100 1967 DC Heemskerk Tel. 0251-209715 benelux.info@snapon.com ww.snapon.com/nl

Rocar-Tech Granaatstraat 38 7554 TR Hengelo Tel. 074-2594161 info@rocartech.nl www.rocartech.nl

Saarloos Automotive Equipment Ambachtstraat 46 5804 CD Venray Tel. 0478-642125 www.saarloos.com

Van Zetten Hefbruggen Bedrijfsstraat 9, Zuid-Beijerland Tel. 0186-662570 www.vanzettenhefbruggen.nl

DIVERSEN AANHANGWAGENONDERDELEN EN TOEBEHOREN

Triorep Glashorst 102a, 3925 BV Scherpenzeel Tel. 033-2778866 www.triorep.nl Groothandel en werkplaats voor Camper-, caravan- en traileronderstellen Partner van Westfalia, AL-KO en MAD

TUNING

Multituningchip Tel. 085-3031352 info@multituningchip.nl www.multichip.nl Sonic Equipment Component 114-116 1446 WP Purmerend Tel. 0299-437000 info@sonic-equipment.com www.sonic-equipment.com

Wilt u ook gezien worden in de AMT Branchewijzer?

Bel of mail Karlo Huls, tel 088-5840733 / karlohuls@vakmedianet.nl of Joost van Duin, tel. 088-5840655 / joostvanduin@vakmedianet.nl

6 8 | AMT | 31 januari 2020

066-068_AMT12_Branchewijzer.indd 68

23-01-20 09:36

COLOFON

BINNENKORT IN • THEMA: TECHNISCHE INFORMATIE • AUTOBEDRIJF SPAAN REGELT TI-TOEGANG ZELF • BMW TECHDAY: EV-MOTORFIETS EN R18-BOXER • EEN NIEUWE BACK-2-BASICS • STARTBOOSTER ONDER DE LOEP Wilt u zich abonneren op AMT? www.amt.nl/abonneren Verschijnt op: 28 februari 2020 Sluitdatum: 14 februari 2020 Wilt u adverteren in AMT? adverteren.vakmedianet.nl

www.amt.nl Vaktijdschrift voor autotechniek, onderhoud, werkplaatsinrichting en -organisatie, schadeherstel en bedrijfsvoering.

AMT is een uitgave van Vakmedianet Hanzestraat 1, 7006 RH Doetinchem Tel.: 088 - 5840 700 www.vakmedianet.nl Met mededelingen van: Vereniging van Automobieltechnici ATC. www.atcnl.nl REDACTIE E-mail: amt@vakmedianet.nl Hoofdredactie: Ing. Tom Polman Redactie: Drs. Ing. Erwin den Hoed, Annemiek van de Heg, Elco van der Meer Freelance medewerkers: John Mulder, Bas Snijder, Peter Fokker, Peter Aansorgh, Gert te Lintelo, Tony de Mesel EINDREDACTIE Hugo Claver VORMGEVING colorscan bv, www.colorscan.nl UITGEVER Esther Scholten

verbindt automotive professionals ADVERTENTIES Key account manager desksales Joost van Duin Tel.: 088 - 5840 655 joostvanduin@vakmedianet.nl Account manager fieldsales Karlo Huls Tel.: 088 - 5840 733 karlohuls@vakmedianet.nl Account development manager Anton van der Werf Tel.: 06 - 20179917 Commercieel manager Dennis de Jong MARKETING / EVENTS Marketing manager: Celeste Brink KLANTENSERVICE Adres: Postbus 31, 2370 AA, Roelofarendsveen Tel.: 088 - 5840 888 E-mail: klantenservice@vakmedianet.nl ABONNEMENTEN Kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.amt.nl/abonneren of telefonisch bij onze Klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 3 maanden voor de vervaldatum bij onze Klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kun je contact opnemen met onze Klantenservice.

OPLAGE Door onafhankelijke accountant gecontroleerde oplage.

Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl.

PRIJZEN Jaarabonnement Nederland € 177,25 (excl. 9% BTW).

Kijk voor voordelige introductietarieven op www.amt.nl/ abonneren. Jaarabonnement buitenland op aanvraag.

COPYRIGHT Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van AMT, door AMT gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

LEVERINGSVOORWAARDEN Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Vakmedianet zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.vakmedianet.nl.

PRIVACY Vakmedianet, waarvan AMT onderdeel is, legt klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements) overeenkomst, of wanneer je in het kader van dienstverlening contact hebt met Vakmedianet.

De gegevens worden tevens gebruikt om je te informeren over producten en diensten van Vakmedianet en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als je dat niet expliciet hebt aangegeven kun je per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Vakmedianet worden geïnformeerd, tenzij je daartegen bezwaar maakt. Als je geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kun je contact opnemen met ons via klantenservice@vakmedianet.nl. Voor meer informatie verwijzen wij je naar het Privacystatement op www. vakmedianet.nl/privacy-cookie-statement DRUK Senefelder Misset bv, Doetinchem

DISCLAIMER Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door Vakmedianet, de uitgever van AMT, of door de redactie niet beoordeeld op de juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Vakmedianet en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redactionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties.

31 januari 2020 | AMT | 69

069-069_AMT01_COL_BIN.indd 69

23-01-20 09:35

PARTNER VOOR NU EN IN DE TOEKOMST EĂŠn collectief van professionals met open vizier gericht op de toekomst van de automotive markt. Ontwikkelingen binnen de industrie volgen elkaar snel op. Nieuwe technieken ontstaan voordat de vraag bij de klant leeft. Dus bundelen we juist nu onze kennis. Fource is de kennispartner met oog voor de innovatie van morgen.

automotive.fource.nl

002-070_AMT01_ADV_1.indd 70

23-01-20 09:44

www.amt.nl

PRAKTISCH • BETROKKEN • OBJECT

AUTO PROF/ AMT LIVE 2020 11/12/13 FEBRUARI EVENEMENTENHAL GORINCHEM 15:00 UUR / 22.00 UUR

DE BEURSVLOER IS VOLGELADEN MET:

KENNIS TANKEN

ELEKTRISCH RIJDEN

AUTONOOM RIJDEN

NIEUWE TECHNIEKEN

LIVE DEMONSTRATIES

SCHRIJF JE IN REGISTREER VIA WWW.AUTOPROF-AMTLIVE.NL/TICKETS MET CODE: 2004 BOVENSTAANDE CODE GEEFT GRATIS TOEGANG

00-000_AMT01_FLAP.indd 101

23-01-20 09:33

AUTO PROF/ AMT LIVE 2020 De beursvloer van Auto Prof - AMT Live is dit jaar volgeladen met: werkplaatsinrichting / gereedschappen / software / componenten / onderdelen / banden / wielen / smeermiddelen

KENNIS TANKEN

AMT Kennisplein Elke beursdag vier kennistheaters met ieder vijf sprekers over: APK / slimmer diagnosestellen / duurzaam ondernemerschap / nieuwe technologische ontwikkelingen

Bekijk het volledige programma op www.autoprof-amtlive.nl/programma

1e NATIONALE EDITIE - DE BEURSVLOER Elektrisch rijden / vind werkplaatsinrichting voor elektrische voertuigen

Autonoom rijden / laat je informeren over (semi-) autonome voertuigen

Nieuwe technieken / ontdek nieuwe technieken en innovaties

LIVE DEMONSTRATIES

Demoroute 2020 / volg live demonstraties bij exposanten op de stand

Ben jij een professional uit de automotive branche?

Ontdek dan de vernieuwde Auto Prof - AMT Live!

SCHRIJF JE IN REGISTREER VIA WWW.AUTOPROF-AMTLIVE.NL/TICKETS MET CODE: 2004 BOVENSTAANDE CODE GEEFT GRATIS TOEGANG

00-000_AMT01_FLAP.indd 102

23-01-20 09:33