JCWeetje nr. 2, april-mei-juni 2014 - driemaandelijkse uitgave van Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzw, landelijk erkende jeugdvereniging v.u. : Anne-Lize Kochuyt, Vlaanderenstraat 101, 1800 Vilvoorde | ontwerp: pnuts.be
P509221 BELGIE/BELGIQUE P.B. GENT X BC10247 Afgiftekantoor 9099 GENT X
JCWEETJE JEUGD, CULTUUR & WETENSCHAP
EenChinezen naar De de maan geschiedenis van BelgiĂŤ p. 10-11 p. 8-9
Wie oorlog wind zaait, Een vol zal energie oogsten uitvindingen p. 22-23
Robocup Junior Op reis door de geschiedenis p. van 26-27 het schrift p. 26-27
Beste JCW’ers Je kan er de jongste tijd niet naast kijken: in alle media spreekt men van De Groote Oorlog, 100 jaar geleden begon de Eerste Wereldoorlog. Een periode die toch wel tekenend is geweest voor Europa. Misschien dat jullie dit een beetje bizar vinden, waarom nu nog terugdenken aan iets dat 100 jaar geleden heeft plaatsgevonden? En toch is het nuttig om af en toe stil te staan en terug te kijken naar het verleden. Het klinkt misschien pathetisch, maar uit ons verleden kunnen we veel leren. Daarom dat ook JCW een heel project uitbouwt, we willen het thema van de WO I op een bevattelijke en interessante manier aanbieden aan jongeren, hou ons dus in de gaten!
we naast onze klassieke formules weer een paar nieuwigheden: zo is er het treinkamp waar we zowel de historiek als de techniek van oude stoomtreinen ontdekken of je kan als Romeinse soldaat wacht lopen langs de Muur van Hadrianus. Je kan opgraven in Koksijde, Lieven Scheire achternagaan met wetenschappelijke proefjes of zelf iets uitvinden, op space kamp vertrekken en in de verre toekomst aanbelanden of liever filosoferen? Je ziet, voor elk wat wils.
Maar genoeg gemijmerd, de lente is in het land en de zomer komt eraan, ieder van jullie is druk aan het beslissen om een kamp te kiezen. Dit jaar hebben
Veel succes!
Natuurlijk moet ieder van jullie eerst nog even doorbijten en ervoor zorgen dat je laat zien dat je goed opgelet hebt.
INHOUD 3 Uitgelicht: nieuw in ons aanbod 4 Historische JCWeetjes: bibliotheken, musea en universiteiten van lang geleden 8 Activiteitenkalender 10 Ruimtekids: de Chinezen naar de maan 12 Flashback: onze afgelopen activiteiten in beeld 15 Kiddoe 19 Wist je datjes
2
20 Jouw verjaardagsfeest in Bokrijk 22 Techniek, Technologie en Wetenschap: een oorlog vol uitvindingen 24 Cultuurkriebels: tussen beschaving en barbaren 26 Extra: op reis door de geschiedenis van het schrift 28 Ledenblad: partners in 2014 van onze ledenvereniging 29 Boekentips 30 Breinbrekers 32 In de kijker: Dolle Kerstdagen Vilvoorde
Uitgelicht
DE TREIN, TECHNIEK EN HISTORIEK, NIEUW KAMP VOOR 16+ Een praktisch DOEkamp waarin historische technieken en moderne tools elkaar ontmoeten, in samenwerking met het stoomcentrum in Maldegem, met deze ingrediënten: • intro in de wereld van treinen • meewerken aan het spoor op een historische manier en aan de restauratie van oude treinen • unieke introductie in het besturen van stoom- en dieseltreinen. Technische voorkennis is niet vereist, enkel technische interesse. Dit kamp wordt georganiseerd in samenwerking met het stoomcentrum Maldegem (www.stoomcentrum.be). Het is hun missie om
historisch materiaal (zelfs vanaf 1891) te bewaren, te restaureren en opnieuw rijvaardig te maken op hun eigen spoorlijn (de 58 die vroeger van Eeklo tot Brugge liep maar enkel bewaard gebleven is tussen Maldegem en Eeklo). Zij bezitten een groot arsenaal aan stoom -en diesellocomotieven, motorwagens en rijtuigen. Zo goed als alles daarvan wordt intern onderhouden en gerestaureerd. Leeftijd: Voor 16+ (geboortejaar 1998 en vroeger) Plaats activiteiten: Stoomcentrum Maldegem Plaats overnachting: Jeugdherberg Die Loyale, Maldegem Datum: van zondag 6 tot vrijdag 11 juli 2014 Prijs zonder korting: € 350,00
HET SMELLSPEL, EEN NIEUWE WORKSHOP Binnenkort een verjaardagsfeest, communiefeest of lentefeest? Of nog iets anders te vieren? En je bent nog op zoek naar een leuke activiteit? Het smellspel is onze nieuwste workshop waarbij je gaat speuren naar geuren. Wat vind jij lekker ruiken? Of net niet? Graaf in je geheugen op zoek naar geurige herinneringen en experimenteer met smaken. En wat met parfum? Als afsluiter maak je zelf een lekker geurende bruisbal om thuis uit te testen. Neem contact op met JCW voor de nog beschikbare vrije data via 02 252 58 08 of vul het aanvraagformulier op onze website in. Bekijk via www.jcw.be/ workshops ook onze andere workshops.
3
Historische Historische JCWeetjes JCWeetjes
BIBLIOTHEKEN, MUSEA EN UNIVERSITEITEN VAN LANG GELEDEN door Lode Melis
De film “Agora” laat een mooie reconstructie zien van de bibliotheek van Alexandrië. Het verhaal gaat over de eerste vrouwelijke wiskundige Hypatia (355 - 415) die in Alexandrië leefde en werkte. (© Focus Features)
ARISTARCHOS IN HET MUSEUM Museum, in het Grieks mouseion, betekent: huis of heiligdom van de Muzen. In de Griekse oudheid waren dat de beschermsters van kunst en wetenschap. Een museum was een groot studiecentrum. Je zou het kunnen vergelijken met een universiteit vandaag. Het beroemdste museum was dat van Alexandrië, met zijn legendarische bibliotheek die duizenden boekrollen bevatte. Geleerden vonden er onderdak om opzoekingen te doen en ervaring uit te wisselen. Daar waren straffe gasten bij. Reeds in de vierde eeuw voor Christus ontdekte Aristarchos van Samos dat de aarde rond de zon draaide en niet omgekeerd! Zijn theorie werd echter vlug vergeten. Pas in de zestiende eeuw kwam Copernicus tot dezelfde vaststelling.
4
In 1633 keeg Galileo Galilei het met de Kerk aan de stok omdat hij die stelling van Copernicus verdedigde. De aarde draait rond de zon, en niet omgekeerd. Dat was een kerkelijke nachtmerrie, want dat betekende dat de aarde niet het middelpunt van de schepping was. Nu weet iedereen dat. Toch hebben we het er nog altijd moeilijk mee dat wij niet het centrum van het heelal zijn. We spreken over de zon die “opkomt” en die “ondergaat”. Maar eigenlijk doet de aarde dat.
DE BIBLIOTHEEK VAN ALEXANDRIE De bibliotheek van Alexandrië werd driehonderd jaar voor onze tijdrekening opgericht. Ze hadden het goed gezien, die Egyptenaren. Elk schip dat de
Historische JCWeetjes
haven aandeed werd gecontroleerd op boekrollen (want boeken zoals wij die kennen waren er nog niet). Die werden gekopieerd, het origineel kreeg een plekje in de bibliotheek en de kopie werd teruggegeven. Je kon in Alexandrië duizenden boekrollen vinden over alles en nog wat, vooral wetenschap. Eeuwenlang kwamen geleerden er rondneuzen. Ze hebben er informatie uitgewisseld en gediscussieerd. De bibliotheek was de database van de klassieke oudheid.
Een kopie uit de tiende eeuw van de theorie van Aristarchos.
Galilei werd in 1633 door een kerkelijke rechtbank veroordeeld tot levenslang huisarrest, omdat hij precies hetzelfde vertelde als Aristarchos. Negen jaar later, in 1642, zal hij overlijden. Later heeft de kerk die fout ingezien en in 1992 kwam er een officieel excuus van de paus.
Vanaf de vijfde eeuw hoor je niets meer van de bibliotheek. Waarschijnlijk werd ze door fanatieke christenen verwoest omdat ze “heidense” geschriften bevatte. Er is een hardnekkig verhaal dat de bibliotheek vernietigd werd door de moslims, maar dat kan niet kloppen! De islam ontstaat pas in de zevende eeuw en toen bestond de bibliotheek al niet meer.
Het was lang wachten maar sinds 2003 staat er een nieuwe bibliotheek in Alexandrië, uitgerust met de nieuwste snufjes. Het is de bedoeling dat de Bibliotheca Alexandrina het belangrijkste studiecentrum wordt van het Midden-Oosten.
5
Historische JCWeetjes
DE HELM VAN MICHAEL Michael Scot was één van de geleerdste mannen uit de dertiende eeuw. Hij studeerde in Oxford en Parijs wiskunde, filosofie, geneeskunde. Hij was ook een godgeleerde en hield zich bezig met alchemie en astrologie. Er werd gefluisterd dat hij een tovenaar was en Michael deed daaraan dapper mee. Hij had zijn eigen horoscoop getrokken en verklaarde dat hij zou sterven door een vallende steen. Om te vermijden dat die steen op zijn hoofd zou vallen droeg Michael altijd een helm. Toen hij eens een kerk binnenging, nam hij uit eerbied zijn helm af en, ja hoor, er viel een klein steentje op zijn hoofd. Het was maar een klein wondje maar Michael was ervan overtuigd dat het noodlot toegeslagen had, ging liggen en stierf enkele dagen later als een tevreden man. Zijn voorspelling was uitgekomen. Er wordt ook wel eens beweerd dat Michael Scot gewoon stierf aan een infectie omdat hij bedorven voedsel gegeten had. Michael Scot of Scotus (1175?-1234?) kwam uit Schotland. Niet vreemd met zo’n naam natuurlijk. Maar het lijkt wel vreemd dat zo’n geleerd man in horoscopen geloofde. Toch was dat niet uitzonderlijk. In die tijd werd er nog geen onderscheid gemaakt tussen astronomie en astrologie. Pausen, net zo goed als koningen of keizers, lieten horoscopen trekken voor ze belangrijke beslissingen namen of op veldtocht gingen.
Nicol Williamson als de tovenaar Merlijn in de film Excalibur van John Boorman. Net als Michael Scot draagt hij een ijzeren helm! Ongetwijfeld haalde Boorman zijn inspiratie bij de middeleeuwse geleerde. (© Orion Pictures Corporation & Warner Bros. Pictures 1981)
Een middeleeuws handschrift met een “zodiac wiel”. Hiermee kon je aan de slag om de toekomst te voorspellen. Alles had te maken met de stand van de sterren.
In het poppentheater “Burattini di Riccardo” in Bologna (Italië) kan je gaan kijken naar “Het geheim van Michael Scot” . De middeleeuwse magiër is er springlevend!
DE GEDOOPTE SULTAN In 1209 ging Michael Scot naar het Spaanse Toledo. Hij kende Arabisch en vertaalde het werk van de islamitische geleerden Ibn Rushd en Ibn Sina (beter bekend als Averroës en Avicenna). Ondertussen was hij ook raadgever geworden aan het hof van Keizer Frederik II (1194-1250) in Palermo
6
Historische JCWeetjes
op Sicilië. Die was op zijn beurt een grote bewonderaar van de Arabisch-islamitische cultuur, wat wel uniek was voor een christelijke keizer uit de middeleeuwen! Frederik had eigenlijk interesse voor “alles”, sprak negen talen en had evenveel vrouwen. De keizer bestudeerde vogels en wilde weten hoe ze in de lucht bleven hangen. Vooral valken interesseerden hem want die gebruikte je om op wild te jagen en daar was Frederik dol op. Hij schreef er zelfs een boek over, “ De kunst om met vogels te jagen”.
In die tijd zat je middenin de kruistochten en daar kon je als keizer moeilijk onderuit. De multiculturele keizer Frederik had weinig zin om een oorlog tegen de islam te beginnen. Hij gooide het op een akkoordje met de moslims in Palestina. Na wat schermutselingen, om de schijn op te houden, trok Frederik II triomferend Jeruzalem binnen. Nadien namen de moslims Jeruzalem gewoon weer over. De christenen kregen de toelating om vrij rond te reizen en hun heilige plaatsen te bezoeken.
Frederik II werd spottend “de gedoopte sultan” genoemd en zijn paleis leek meer op een universiteit waar Europese en Arabische geleerden samenwerkten.
De Europees-christelijke denkwereld baseerde zich op de Griekse filosoof Aristoteles. Die leefde in de vierde eeuw voor onze tijdrekening. Nu was het vooral aan de moslims te danken dat de werken van Aristoteles bewaard bleven. Dit is Averroës. Hij schreef een heleboel commentaren op Aristoteles. Michael Scot heeft hem waarschijnlijk ontmoet in Toledo.
7
ACTIVITEITENKALENDER
ZOMERKAMPEN Er zijn twee belangrijke nieuwtjes over het internationaal kamp “De muur van Hadrianus”: tijdens dit kamp zal er twee dagen opgegraven worden op een Romeinse site in Binchester. En de minimumleeftijd is verlaagd zodat 16- en 17-jarigen nu ook kunnen inschrijven. Daarnaast is er nog een nieuw kamp toegevoegd: “De trein, techniek en historiek” is een wetenschapskamp voor 16-plussers (meer info op pagina 3). Het is dus een goede reflex om even de praktische details op onze website te bekijken. Aanpassingen en nieuwtjes worden er onmiddellijk bekendgemaakt en je ziet ook meteen of een kamp al volzet is (info in onze kampbrochure of zelfs dit JCWeetje kan ondertussen achterhaald zijn …)
EEN OVERZICHTJE VAN ONZE ANDERE KAMPEN: Is ruimtevaart jouw ding? Kies dan voor onze ”Luchten Ruimtevaartdagen” of het ”Spacecamp: Space Station 2061”. Of proef je liever een beetje van diverse wetenschappen met heel veel verschillende invalshoeken, dan is er voor de jongsten “Proeven van proefjes” of “Clever Forever” voor de iets ouderen. Kan jij je helemaal inleven als je eenmaal voor een bepaald thema gekozen hebt? Dan verwelkomen we je graag in het Kasteel van Hoepertingen voor het “Filosofisch avonturenkamp”, met verwondering en veel vragen: wat is mooi of lelijk; wat is geluk? JCW kijkt ook over de landsgrenzen. Tijdens een internationale uitwisseling heb je niet alleen aandacht voor het thema, maar maak je bovendien nieuwe buitenlandse vrienden en doe je unieke ervaringen op in Duitsland, Georgië of België zelf die je voor de rest van je leven bijblijven. En hoe zit het met de archeologiekampen? Bij “Archeologie achter de schermen” doe je voornamelijk aan bouwhistorisch onderzoek (opmeten, intekenen en fotograferen) en ontdek je nog andere facetten van archeologie. Waarschijnlijk komt er ook nog een archeologiekamp met opgravingen: hou daarvoor onze website en nieuwsbrief in de gaten, of laat je mailadres achter via kampen@jcw.be.
8
DAGACTIVITEITEN ALL QUIET ON THE WESTERN FRONT Vlaamse velden op woensdag 2 juli 2014 Verkenning van de Westhoek met de bus, samen met gidsen. Ze nemen je mee naar plaatsen waar 100 jaar geleden een bijzonder verhaal werd geschreven. Ontdek wat er allemaal gaande was in de Vlaamse velden tijdens die Eerste Wereldoorlog. Naast de (onvermijdelijke) oorlogsfeiten zal je ook heel wat meer te weten komen over hoe het sociale leven er in die tijd uitzag. Deze activiteit wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van de federale overheid. Voor 10- tot 99-jarigen. Prijs zonder korting: â‚Ź 14,00 Pontonbrug over de schelde op zondag 5 oktober 2014 Tijdens het weekend van 3-4-5 oktober 2014, wordt een tijdelijke pontonbrug over de Schelde aangelegd. Het Belgisch en Nederlands leger slaan hiervoor de handen in elkaar. De brug refereert naar de pontonbrug over de Schelde in 1914 en symboliseert het slaan van een brug tussen generaties en de evolutie van een oorlogsbrug (in 1914) naar een vredesbrug (in 2014). JCW heeft een (beperkt) aantal tickets klaarliggen. Tijdig inschrijven is dus de boodschap! Voor 8- tot 30-jarigen. Prijs zonder korting: â‚Ź 12,00
DOLLE ZOMERDAGEN Van maandag 25 tot en met vrijdag 29 augustus 2014, in Vilvoorde, in samenwerking met de Portaelsschool voor Beeldende Kunsten in Vilvoorde. (meer info op de achterzijde van dit JCWeetje)
VRIJWILLIGERSNIEUWS Interesse om vrijwilliger-begeleider te worden bij JCW? Wil je een animatorattest behalen en je stage bij JCW doen? We zijn steeds op zoek naar nieuwe mensen vanaf 16 jaar! Ook als je eerst nog een beetje informatie wenst te ontvangen hierover: contacteer sven@jcw.be.
JCW NIEUWSBRIEF Wil je automatisch op de hoogte blijven van de meest recente informatie over onze activiteiten? Schrijf je dan in op onze nieuwsbrief en je ontvangt onze updates rechtstreeks in je mailbox. We vullen je mailbox niet constant met berichten: onze JCW nieuwsbrief verschijnt zeswekelijks.
Voor meer info en inschrijvingen: kijk op www.jcw.be, bel 02 252 58 08 of mail naar info@jcw.be. 9
Ruimtekids
DE CHINEZEN NAAR DE MAAN Door Nikolaas Stroobants
Op 15 december 2013 landde de eerste Chinese sonde op de maan. Hiermee werd China het derde land ooit, na Rusland en de Verenigde Staten, dat een landing op de maan maakte. De Chinezen zijn al sinds 2007 bezig met maanmissies, maar dit is de eerste keer dat ze ook echt een landing op de bodem uitvoeren.
De vorige missies waren twee sondes, de Chang'e 1 en de Chang'e 2 die enkel in een baan rond de maan werden gestuurd om foto's te maken. Eind vorig jaar was het dan zover, de Chang'e 3 maakte een zachte landing op de maan met een rover, genaamd het Jade Konijn.
“OK, we zullen uitkijken voor het konijnenmeisje” (Buzz Aldrin)
De naam Chang'e komt van de Chinese mythologie en is die van een Taoïstische godin die 4000 jaar geleden naar de maan werd verbannen voor het stelen van het levens-elixer. Ze had ook een huisdier bij zich, een konijn. Haar huisdier is gebaseerd op de vorm die in de maan te zien is, een konijn, een beetje de Oost-Aziatische versie van Janneke maan. Het is dit konijn waar de naam van de rover vandaan komt. Tijdens de Amerikaanse Apollo 11 landing met Neil Armstrong en Buzz Aldrin waarschuwde het controlecentrum in Houston de astronauten voor hun landing om uit te kijken voor een meisje met een konijn op de maan, waarop Buzz Aldrin antwoordde: “OK we zullen uitkijken voor het konijnenmeisje”.
ELEMENTEN OP DE MAAN Het Jade Konijn is een rover, een soort robotkarretje, van zo'n 150 kilogram dat rijdt op zes wielen. Het is uitgerust met vier camera's en mechanische armen om grondstalen op te graven. Deze stalen, of deeltjes van de bodem, zorgen ervoor dat de Chinese wetenschappers meer te weten komen waarvan de oppervlakte van de maan nu precies gemaakt is. Het is mogelijk dat in de toekomst kostbare materialen zoals helium-3 en andere elementen zullen worden gedolven op de maan, en daarom is het belangrijk te weten wat er aanwezig is. De rover kan de stalen ter plaatse onderzoeken maar toch zijn er voordelen om de stalen naar een laboratorium op aarde te brengen. Daarom zijn er plannen om een sonde te sturen die de stalen kan terugbrengen, dit is gepland voor de Chang'e 5 in 2017.
Sommige culturen zien de vorm van een konijn in de maan.
10
Ruimtekids
SLAPEND KONIJN De rover was op het moment van het schrijven van dit artikel al zo'n twee maanden op de maan en heeft zo al drie maandagen doorgemaakt. Een dag en een nacht duren ieder zo'n twee weken op de maan en het kan er 's nachts erg koud worden. Verder is er ook geen zonlicht voor de zonnepanelen tijdens de nacht. Om de mechaniek tegen de kou te beschermen was het de bedoeling om de mast en de panelen van het Jade Konijn elke nacht in te vouwen. De tweede dag was er een mechanisch defect waardoor de panelen bleven steken. Hierdoor werd de rover eerst niet wakker op de derde dag, maar uiteindelijk was het toch mogelijk om de rover terug op te starten. Door technische problemen kunnen een aantal geplande experimenten echter niet uitgevoerd worden.
Het Chinese ruimtevaartprogramma is niet alleen belangrijk voor de wetenschap maar dient ook om te bewijzen dat China een grootmacht is. Na zo'n tien jaar geleden een eerste mens in de ruimte te brengen, maakt China nu een maanlanding. Er zijn immers nog maar twee landen in de geschiedenis geweest die hen dat voorgedaan hebben. Het doel is om ook een bemande missie naar de maan te sturen. Hiervoor zullen we toch moeten wachten tot 2025-2030. Als dat lukt, dan zou dat de eerste keer in meer dan 50 jaar zijn dat de maan nog eens door mensen bezocht wordt. De laatste keer was immers de Amerikaanse Apollo 17 in 1972.
Het Jade Konijn ofwel de Yutu, de Chinese rover. (Š CCTV News)
11
Flashback
Vo n
e r k in d s t ve r w
nt g in G e
b, d K id s la K n a ll e n
D o ll e K e rs td agen,
12
A nt we r
pen
V il vo o rd e
D o ll e K ro k usdage
n , V il v o o rd e
Vo rm in g sw ee v ri jw il li g e rsk e n d v o o r , D w o rp
Dag van de sm a a k , V il v o o rd e
 Meer foto’s vind je in het online fotoalbum op www.jcw.be!
13
Flashback
Dag van de wetenschap, Brussel
Funwe e
ke n d , N ame n
Rozemaai november, Antwerpen
14
kiddoe Op de volgende bladzijde zoeken Chris en zijn vader uit hoe wasmiddel ervoor zorgt dat je kleren weer proper worden. Als je broek gewassen moet worden, doe je best je riem eruit … en toevallig kennen wij nog een leuk trucje met je broeksriem en dat vind je op pagina 18. Op deze pagina geeft een jongen al een ferme schrobbeurt aan zijn hond. Kun jij de vier verschillen ontdekken? Nadien mag je de tekening inkleuren!
P.S. Wist je ook al dat JCW een workshop heeft die je iets bijleert over alle mogelijke vormen van schuim? “Schuim je te pletter” kan je ook boeken voor een verjaardagsfeestje of een andere gelegenheid. Meer info: www.jcw.be/verjaardagsfeest.
15
16
In wasmiddelen zitten enzymen die helpen bij het wassen. De enzymen zorgen ervoor dat vlekken beter oplossen in water. Zo worden je kleren weer schoon!
Vroeger deden we een beetje spuug op vlekken om kleding weer schoon te maken. Waarom wisten we niet. Nu weten we dat wel! In je spuug zitten namelijk enzymen.
Hoi paps!
Enzymen worden voor heel veel dingen gebruikt. Bijvoorbeeld voor het maken van kaas en het helder maken van appelsap. Kom dan gaan we eten!
Enzymen helpen bij processen, zoals het verteren van je eten. Enzymen uit je spuug zorgen ervoor dat het sneller gaat.
Wat zijn enzymen en waarom zitten ze in wasmiddel?
Wat heb je nodig ? 4 gelatin eblaadje s Water Wasmid de (de mee l met enzymen ste wasm iddelen bevatte n enzym en) Schaalt je Eetlepe l Theelep el 2 (thee)g laasjes Waterk oker Plekje in de koelk as t
Wat moet je doen? 1. Laat 4 gelatineblaadjes 3 minuten weken in koud water.
Zet de wasmachine nooit warmer dan 60째C. Als je dat doet, gaan de enzymen stuk. En je was wordt dan niet goed schoon!
TIP
17
Stuur de oplossing met je naam, adres en leeftijd naar: expeditionchemistry@c3.nl. Alle inzendingen met de juiste oplossing maken kans op een kwartetspel.
Elk plaatje is een woord. Schrijf steeds de letter die gezocht wordt in het vakje.
© Stichting C3 Postbus 158 2260 AD Leidschendam tel: 070 337 87 88 info@c3.nl www.c3.nl/kids
Vormgeving Marc de Boer, Ori Ginale
Ontwikkeling Janine van Driel Krol
Wist je dat biologisch actief betekent dat er enzymen in zitten. Soms staat op een pak wasmiddel biologisch actief. Dat betekent eigenlijk gewoon dat er enzymen in zitten.
Wil je weten wat er gebeurt? Surf dan naar www.c3.nl/kids en kijk onder proefjes.
2. Doe in ieder van de theeglaasjes 2 uitgeknepen gelatineblaadjes. 3. Giet er voorzichtig 2 eetlepels kokend water op. 4. Voeg aan één van de 2 glaasjes een theelepel wasmiddel toe. 5. Zet beide glaasjes in de koelkast. Wacht een uur. 6. Kijk of de gelatine stevig is geworden.
winadoe
Kan jij met één vinger een balpen en een broeksriem vasthouden? Vast wel, het is enkel een kwestie van oefenen … en misschien een beetje natuurkunde. Neem een balpen met een clip en maak hieraan een broeksriem vast door die ongeveer in het midden onder de clip te schuiven. Neem nu de pen met twee vingers vast: hou je wijsvinger onder de pen terwijl je ze bovenaan met je duim vasthoudt. Wat zal er gebeuren als je je duim wegneemt en je de balpen op één vinger laat steunen?
vinger. Hoe kan dit?
Zoals je ziet, zijn de broeksriem en de pen niet gevallen, maar hangen ze nog steeds aan je
We hebben dit proefje ook zelf uitgevoerd. Het resultaat vind je op www.jcw.be/kiddoe.
Waar ligt het zwaartepunt van de riem? Inderdaad, aan de gesp, want dat is het zwaarste stuk. En het steunpunt? Het woord zegt het zelf: daar waar het voorwerp op je vinger steunt. Omdat de gesp onder je vinger hangt, blijft het geheel in evenwicht. Algemeen kunnen we zeggen: als het zwaartepunt onder het steunpunt ligt, is er evenwicht.
Bron: “De proefjeskoffer”, Winadoe vzw - http://users.telenet.be/Winadoe/
18
wistjedat
WAAROM IS DE ONDERKANT VAN JE VOET ZO KIETELIG? In kwetsbare delen van je lichaam (zoals je voeten) staan je voelzenuwen als het ware strak afgesteld. Dat is handig want als je op een scherp steentje stapt, til je meteen je voet op. Vandaar dat je voeten en andere kwetsbare delen zoals oksels (veel bloeden lymfevaten) en borst (hart en longen) ook kietelig zijn. Hoe kietelig je bent, lijkt aangeboren.
WAAROM HEBBEN SOMMIGE VOETBALCLUBS STERRETJES BOVEN HUN CLUBLOGO OP HUN SHIRTS? Sinds 2007 mogen clubs een gouden ster op hun shirt zetten voor elke 10 kampioenschappen die ze gewonnen h e b b e n . Zo heeft bijvoorbeeld RSC Anderlecht er 3 (32 landstitels), Club Brugge 1 (13 landstitels) en Standard Luik 1 (10 landstitels).
MET WELKE GEMIDDELDE SNELHEID STROOMT BLOED DOOR JE LICHAAM? Dat ligt aan een aantal factoren zoals hartslag, lichaamsmassa en conditie. Je bloed doet er ongeveer een minuut over om door de grootste vaten te spoelen. Maar alle bloedvaten samen meten zo’n 100.000 km, dus dat duurt een stuk langer. Door de grootste aderen zoals de aorta gaat het bloed met een snelheid van ongeveer 30 cm per seconde; dat is iets meer dan een kilometer per uur.
WAAROM ZIJN TENNISBALLEN ALTIJD GEEL? Eerst waren ze wit, en zijn pas geel sinds de jaren 70 van vorige eeuw. De kleurentelevisie veroverde de huiskamers en witte ballen waren op tv slecht zichtbaar. De meningen verschillen ernstig over of ze echt geel zijn. Fabrikanten gebruiken namelijk een groen soort vilt als omhulsel voor de bal. Toch vinden de meeste mensen dat een tennisbal geel is. De kleur wordt daarom ‘optisch geel’ genoemd.
Bron: Quest scheurkalender 2011 (G+J uitgevers C.V.)
19
19
Openluchtmuseum Bokrijk
JOUW VERJAARDAGSFEEST IN BOKRIJK Ben jij binnenkort jarig? Heb je zin in een uniek verjaardagsfeest dat jij en je vrienden/vriendinnen nooit zullen vergeten? Beslis snel hoe jij wilt dat deze dag er uit ziet door te kiezen uit één van deze 3 formules: volop spelplezier in de speeltuin, een reis in de tijd in het Openluchtmuseum of een cool feestje in ‘De sixties’. Beleef samen met je beste vrienden 100 jaar in één dag. IN DE SPEELTUIN (4-10 JAAR) Leef je samen met je vrienden uit in onze grote vernieuwde openluchtspeeltuin. Een gigantische schommel, doolhof, dradencircus, een glijmaran, megaglijbanen en een gloednieuw avonturenparcours met hindernissentraject, maar ook een kleuterkinderdorp. De jarige wordt extra in de watten gelegd met een kroon en cadeautje uit de grabbelbox. Een versierde tafel wacht jullie op om te genieten van lekkers: een hartige frietformule, een zoete pannenkoek of een picknick met de groep. Aan jou de keuze!
20
HET OPENLUCHTMUSEUM (6-12 JAAR) In het speciaal voor jullie ingerichte historische huis van Herenthout is een plek voor jou en je vrienden gereserveerd. Ontdek op speelse wijze hoe men vroeger leefde. Ga knutselen met vilt, boogschieten en ontdek steltlopen en andere volkssporten. Er is zoveel te beleven dat je je geen seconde verveelt! Neem je vrienden ook mee naar één van de onderstaande programma’s om de belevenis nog unieker te maken. Dit wordt gevolgd door een lekkere pannenkoek of heerlijke frietjes. Hier wacht de jarige niet alleen een kroon en cadeautje maar ook aangepaste kledij van toen die alles nog geloofwaardiger maakt! Keuze uit: Broodjes bakken Een vlechtbroodje, broodventje of een magisch figuurtje … Maak het broodje naar jouw zin. Gegarandeerd fun! Nadien kan je het zelf opeten.
Openluchtmuseum Bokrijk
Ravottersclub Reeplopen, bikkelen, kegelen, tollen, … . Ontdek al deze leuke spelletjes en wie weet spelen jullie één van deze binnenkort ook bij jullie op de speelplaats? Kind zijn op de boerderij Hout sprokkelen, de handwas, bezemen en op het land werken. Dat deden de kinderen vroeger. Verdwaal in het leven zoals het vroeger was en ga er helemaal in op aan de hand van aangepaste historische kledij voor de hele groep.
WANNEER ZIJN VERJAARDAGSFEESTJES ONTSTAAN? 100 jaar geleden werden er jammer genoeg geen verjaardagen gevierd. Men vierde enkel de naamdag. Iedereen zijn naam is namelijk afkomstig van een heilige (bijvoorbeeld Nick komt van Sint Nicolaas). Men vierde vroeger dus niet de geboortedag van iemand maar de gedenkdag van deze heilige. Kom nog meer te weten in Bokrijk en beleef 100 jaar in één dag!
DE SIXTIES (+9 JAAR) De jarige beleeft de tijd van zijn leven in de sixties! Samen met jouw vrienden neemt een enthousiaste begeleider jullie mee naar de jaren ‘60. Door middel van leuke doe-opdrachten ervaren jullie het dagelijkse leven uit de tijd van jullie grootouders maar ook hoe dit nog een invloed heeft op jullie leven van nu. Na een coole middag kunnen jullie dan smullen van een heerlijk kindermenu geserveerd op een mooi versierde tafel. Frietjes, pannenkoeken of hotdogs in sixties stijl? Aan jou de keuze! En natuurlijk wordt de jarige extra in de bloemetjes gezet met een kroon, een cadeautje en sixties verkleed attributen. Ervaar de tijd van je grootouders in de sixties
PRAKTISCH Verjaardagsfeestjes zijn steeds op reser vatie in de periode dat het Openluchtmuseum geopend is: vanaf 29 maart tot en met 28 september 2014. Gesloten op maandagen, behalve feestdagen en alle maandagen in de zomervakantie. Boeken kan elke werkdag tijdens kantooruren op het nummer 011 265 386 of mail naar bokrijksales@limburg.be. De tarieven van zo’n geweldig feestje variëren tussen € 8,50 en € 14,50. Voor meer informatie neem een kijkje op onze website www.bokrijk.be.
21
Techniek, technologie en wetenschap
EEN OORLOG VOL UITVINDINGEN Door Emilie Laverge & Gert-Jan Andries De eerste en tweede wereldoorlog worden aanzien als een zwarte periode in de geschiedenis. Maar naast de vele doden en gewonden, was het ook een periode van wetenschappelijke revolutie. De oorlogen brachten een enorme hoeveelheid aan nieuwe uitvindingen en technologie met zich mee. Hieronder sommen we alvast zes van deze uitvindingen op!
1 NYLON In 1930 werd de synthetische stof nylon voor het eerst gemaakt door onderzoekers van het bedrijf DuPont in Amerika, en in 1939 aan het grote publiek voorgesteld. Onmiddellijk kwam er een hele reeks nylonproducten zoals ondermeer de gekende nylonkousen, vislijnen en tandenborstels. De uitvinding van nylon was van groot belang in WO II. Door het lichte gewicht van deze stof was ze ideaal voor het vervaardigen van legertenten en parachutes.
2 PENICILLINE Penicilline is in de huidige geneeskunde een niet weg te denken antibioticum. Het werd al een tijdje voor de eerste oorlog ontdekt in 1869 door Ernest Duchesne, maar er werd
3
DRONES EN KRUISRAKETTEN Vandaag de dag worden drones, vliegtuigen zonder piloot aan boord, voor duizend en één toepassingen ingezet. Ze zijn een enorme opmars in onze maatschappij, maar de uitvinding ervan gebeurde ongeveer 100 jaar geleden. Drones zagen voor het eerst het levenslicht omstreeks 1917 onder de vorm van een op afstand bestuurbare bom. Dit was de voorloper van de kruisraket. In WO II werd door de Duitsers de eerste echte toepassing op het drone-idee gelanceerd, namelijk de V1 en V2 kruisraketten. Nadien werd deze tijdens de oorlog ontwikkelde technologie gebruikt om ondermeer de eerste man naar de maan te sturen.
22
toen geen verdere aandacht aan besteed. Pas in 1928 werd door Sir Alexander Fleming penicilline zeer populair vanwege de studie die hij verrichtte over het nut ervan: het zorgt voor de bestrijding van ziekteverwekkende bacteriën waardoor het in die tijd aanzien werd als een soort wondermiddel. Een tiental jaar later, in 1938, werd het door een groep wetenschappers onder leiding van Howard Florey en Ernest Boris Chain voor het eerst getest op dieren en mensen. Het resultaat was fenomenaal en penicilline werd het eerste antibioticum. Nadien volgden nog vele andere antibiotica. In 1945 kregen Florey, Chain en Fleming de Nobelprijs voor de Geneeskunde.
Techniek, technologie en wetenschap
4 SLINKY De Slinky is een spiraal gemaakt van ijzerdraad die bekend is doordat hij van trappen kan ‘aflopen’ dankzij de zwaartekracht. Nu is het vooral bekend als een stuk speelgoed, maar tijdens de oorlog werd het gebruikt als ‘opvouwbare’ antenne door Amerikaanse soldaten. De Slinky werd in 1943 uitgevonden door de marine-ingenieur Richard James. Hij kwam op het idee toen hij tijdens het werk een veer op de grond zag vallen
5 MICROGOLFOVEN Microgolven werden tijdens de oorlog gebruikt om een radar te maken, waardoor de positie van metalen objecten zoals vliegtuigen en tanks op grote afstand bepaald worden. Per ongeluk ontdekte Percy Spencer dat men met deze microgolven ook heel snel voedingsmiddelen kon opwarmen. Dit leidde tot de geboorte van de microgolfoven, al was deze in het begin alleen nog maar weggelegd voor de rijke mensen. Pas in 1967 werden microgolfovens goedkoper waardoor ze voor iedereen toegankelijk werden.
6 DE EERSTE COMPUTER Twee machines, een codeer- en decodeermachine respectievelijk ‘Enigma’ en ‘Lorentz’ genaamd, staan aan de basis van de moderne computer. De ene machine zette berichten om in een geheime code en de andere vertaalde deze geheime code terug om naar begrijpbare berichten. Zo was communicatie mogelijk tussen het Duitse opperbevel en de lucht-, grond- en zeetroepen. Hoewel de Enigma een heel slim coderingssysteem had, zijn de huidige computers meer gebaseerd op de Lorentz machine.
23
Cultuurkriebels
TUSSEN BESCHAVING EN BARBAREN Door Bart Bynens De Muur van Hadrianus is een uniek bouwwerk, want in de meeste gevallen maakten de Romeinen gebruik van natuurlijke grenzen aan de randen van hun uitgestrekte rijk: bijvoorbeeld de Rijn in het noorden of de Saraha in het zuiden. De Romeinse keizer Hadrianus gaf in de tweede eeuw na Christus de opdracht voor de bouw van dit verdedigingswerk in Britannia. Barbaren werden op die plaats al langer op afstand gehouden met versterkte plaatsen, maar het was na een persoonlijk bezoek van keizer Hadrianus dat in 122 na Christus aan de bouw van de muur begonnen werd. Deze moest hen beschermen tegen invallen van noordelijke stammen zoals de Picten en Schotten. Aan de noordzijde van de muur bevond zich een droge gracht van ongeveer negen meter breed en drie meter diep om het de invallende noordelijke stammen moeilijker te maken de muur te bestormen. Aan de zuidzijde was een gracht met een vlakke bodem. Zo kon deze ook als weg
gebruikt worden. De Romeinen bleven nadien ook nog ten Noorden van de muur actief en handel van noord naar zuid en omgekeerd bleef mogelijk. Door de muur was tolheffing nog gemakkelijker geworden.
EEN MUUR, WAAROM DAAR EN DAN? in 84 na Christus versloegen de Romeinen een leger van de CaledoniĂŤrs in het noorden van het huidige Schotland en zo kwam Britannia officieel volledig in de handen van Rome. Maar Schotland viel niet in de smaak: er was niet alleen de kou, de mist en de muggen, ook de regelmatige opstanden van de bewoners in een moeilijk te verdedigen landschap deed de Romeinen een beetje terugzakken. In 117 na Christus kwam keizer Hadrianus aan de macht. Hij had een andere instelling dan zijn voorgangers. In plaats van nog meer land te willen veroveren, wilde hij de bestaande grenzen versterken en het Romeinse Rijk op die manier bestendigen. Op regelmatige afstanden van elkaar werden stenen forten of torens opgetrokken in de muur.
24
Cultuurkriebels
De plaats net ten zuiden van het huidige Schotland was één van de smalste stukken van het eiland, maar de muur is toch nog 117 kilometer lang van kust tot kust.
BOUW Er werd zes jaar aan de muur gebouwd, van 122 tot 128 na Christus. Niet door vakmannen, maar door soldaten. In totaal 117 kilometer lang, ongeveer 6 meter hoog, met meer dan 1 miljoen kubieke meter aan stenen. Op regelmatige afstanden van elkaar werden stenen forten of torens opgetrokken: er zat altijd een Romeinse mijl (ongeveer 1478 meter) tussen twee forten, en tussen elk fort lagen twee torens, dus op ongeveer 500 meter van elkaar. Men vermoedt dat ambtenaren in een fort bijhielden wie er dienst had, er werden kostbaarheden bewaard en boodschappers konden via een estafetteloop tussen de forten snel een boodschap van kust naar kust bezorgen.
LEGIOEN EN HULPTROEPEN De soldaten die wachtliepen op de muur waren geen legioensoldaten, maar hulptroepen. Er was een groot verschil tussen beiden. Alleen mannen die het Romeinse burgerrecht hadden, konden legioensoldaat worden. Hulptroepen waren gerekruteerde soldaten buiten de legioenstructuur van het Romeinse leger. Dit waren meestal Niet-Romeinen, afkomstig uit de plaatselijke bevolking of uit andere veroverde gebieden. Na twintig dienstjaren kregen ze als beloning het Romeinse burgerrecht.
GA ZELF NAAR DE MUUR VAN HADRIANUS! Let op: de leeftijd voor dit kamp werd verlaagd van 18+ naar 16+. Iedereen vanaf geboortejaar 1998 kan zich nu inschrijven voor dit kamp! JCW organiseert van 8 tot 17 juli 2014 een kamp in de omgeving van de muur van Hadrianus. Het programma staat volledig in het teken van de Romeinse aanwezigheid op de grens tussen Schotland en Engeland. Maak je eigen Romeinse outfit, wandel mee langs de muur, bezoek Romeinse legerkampen en musea en kook je eigen potje volgens ‘SOS Apicius’. Een buitenkans! Voor de prijs van € 695,00 ontvang je: 1. een kamp van 10 dagen 2. alle overnachtingen inbegrepen in een luxueuze bungalow in Hexham (Bunkhouse Demesne Farm) 3. inclusief alle activiteiten, maaltijden en verzekering 4. eigen vervoer met minibusjes vanuit België, met overtocht via ferry 5. eigen vervoer ter plaatse waardoor alle bezienswaardigheden in de buurt makkelijk bereikbaar zijn 6. eigen begeleiding in het Nederlands door kenners op het gebied van archeologie en Romeins re-enactment 7. twee dagen meewerken op een archeologische opgraving
Ga mee op kamp naar de muur van Hadrianus en verblijf tijdens het kamp in deze bungalow.
25
Extra
OP REIS DOOR DE GESCHIEDENIS VAN HET SCHRIFT Door Aurélie Cerf, Museum voor brieven en manuscripten ‘Schrift grift, gepraat vergaat’ zegt een oud spreekwoord. Nog nooit van gehoord, zeg je? En wat betekent dat? Wel, wat op papier is gezet, is blijvend. Woorden worden daarentegen soms snel vergeten. In het Museum voor brieven en manuscripten van Brussel speelt het schrift een doorslaggevende rol. De bedoeling van het museum is inderdaad het geschreven erfgoed te bewaren. Hier kan je bijvoorbeeld ontdekken in welke talen Keizer Karel zijn onderdanen toesprak, hoe surrealistisch de brieven van René Magritte waren, welke breinbrekers Albert Einstein deden zweten … Behoorlijk indrukwekkend, nee?!
NIKS IS BOEIENDER DAN DE GESCHIEDENIS VAN HET SCHRIFT Het schrift is zo’n 5000 jaar geleden in Mesopotamië ontstaan. De Mesopotamiërs gebruikten een rietpen om hun spijkerschrift op een kleitablet te krassen. 200 jaar later vonden de Egyptenaren
26
mysterieuze tekeningen uit om te communiceren: de hiërogliefen! Die kan je nog op de muren van de piramides lezen, ze werden in de tijd van de farao’s gemaakt.
WANNEER IS ONS HUIDIG SCHRIFT ONTSTAAN? Het alfabet dat wij vandaag gebruiken, wordt het ‘Latijns alfabet’ genoemd. Het werd rond de 7de eeuw V.C. door de Romeinen ontwikkeld, op basis van het Griekse alfabet. In de 3de eeuw V.C. bestond dit alfabet uit 19 letters. Ons huidig alfabet telt toch 26 letters, er ontbreken dus aanvankelijk zeven letters, die er later één voor één zijn bijgekomen. Dankzij de macht van het Romeinse rijk werd dit alfabet opgelegd in een groot geografisch gebied. Het Latijnse schrift zal een evolutie kennen en als we het Latijns uit de Romeinse periode bekijken staat dit ver af van ons huidig schrift.
In het Museum voor brieven en manuscripten exposeren we teksten die door belangrijke personages uit de geschiedenis werden geschreven.
Dit schrift zal voornamelijk worden gebruikt in mooie boeken, de codices, die in die tijd door monniken in de abdijen werden geschreven. Denk je dat in de middeleeuwen iedereen kon schrijven? Natuurlijk niet, in deze periode waren de monnik-kopiisten de enigen die konden schrijven; ze deden dit met een ganzenveer op perkament. Ze worden kopiisten genoemd omdat ze de hele dag teksten kopieerden op perkament. Vandaag schrijven we veel minder brieven dan vroeger! Wat is hiervan de oorzaak? De nieuwe technologieën, de e-mails, de sms’en, de sociale netwerksites waarop je met één muisklik iets kunt liken. Ben jij nog in staat tot het schrijven van mooie brieven die blijven, die op papier staan gegrift? Neem jij nog wel de tijd om te schrijven?
Hoe wordt perkament gemaakt? Wie slaagde erin de mysterieuze hiërogliefen te ontcijferen? Vanwaar komt papier? In het Museum voor brieven en manuscripten beantwoorden we alle vragen! Kom voor een schrijfworkshop en word een expert in oude geschriften! Mesopotamië: de oorsprong van het schrift (vanaf 7 tot 12 jaar) Hoe en waar is het eerste schrift ontstaan? Hoe werd het spijkerschrift in elkaar getimmerd? Tijdens deze cursus krijgen de deelnemers een initiatieles in het spijkerschrift.
Museum voor brieven en manuscripten Koningsgalerij 1, 1000 Brussel Tel. 02 514 71 87, info@mlmb.be Meer info op www.mlmb.be. Openingsuren: dinsdag tot vrijdag: 10u-18u weekend: 11u-18u gesloten op maandag
Hiërogliefen (vanaf 7 tot 12 jaar) Wat is er mysterieuzer dan het oude Egypte, met zijn farao’s en piramides?! Na een korte introductie over het hiërogliefenschrift, leren de deelnemers de Egyptische tekens te ontcijferen en noteren. De ganzenveer uitgetest (vanaf 8 tot 12 jaar) De deelnemers worden aangezet om de middeleeuwse kalligrafie uit te proberen. Met ganzenveer, inkt en perkamentpapier testen we verschillende oude geschriften uit en creëren we een unieke brief!
27
Ledenblad
PARTNERS IN 2014 VOOR ONZE JCW-LEDEN Sinds 2007 is JCW een open ledenvereniging. Iedereen is welkom om aan onze activiteiten deel te nemen, maar wie JCW-lid is, krijgt iets extra. Ten eerste zijn er de kortingen op onze eigen activiteiten: â‚Ź 2,00 korting bij een daguitstap, 5 % bij een activiteit met overnachting. Daarnaast worden af en toe prijzen verdeeld onder onze leden, waarbij de winnaars in onze zeswekelijkse nieuwsbrief bekendgemaakt worden (Ben jij al ingeschreven voor onze nieuwsbrief?). En het derde voordeel wordt geschonken door derden. JCW heeft een aantal partners die kortingen en voordelen bieden aan onze leden. De lijst van deze instellingen en organisaties, met vermelding van het voordeel dat zij bieden, vindt u op onze website, maar hieronder vindt u al een lijst ervan, aan de hand van hun logo!
NOG GEEN LID? Schrijf je in via onze website (www.jcw.be) of via tel. 02 252 58 08. Het lidgeld bedraagt â‚Ź 10,00 per kalenderjaar (van 1 januari tot 31 december).
28
BOEKENTIPS
Historische Historische JCWeetjes JCWeetjes
Hoe word ik een wiskundig genie? Alles over je briljante hersenen en hoe je die kan oefenen Onze wereld zit boordevol getallen, nummers, patronen en vormen. Vaak gebruiken we ze zonder het te beseffen. Ontdek wat er achter het cijfer nul zit en hoe je indruk kan maken op je vrienden met spannende cijfertrucjes. Duik je graag in de geschiedenis met wiskundige genieën zoals Archimedes en Pythagoras of waag je je liever aan coole experimenten en uitdagende breinbrekers? In geen tijd heb je alles onder de knie! Vanaf 10 jaar, 128 p., € 15,95 De vreselijke tweeling - Jozua Douglas Max en Lot de Leeuw zijn niet zomaar een tweeling. Lot kan geweldig acteren en Max haalt voortdurend met iedereen grappen uit. Maar hun moeder denkt daar wel anders over! Zij wil haar kinderen het liefst van al verkopen! Max en Lot vinden dat hun moederen overdrijft, zo erg zijn ze toch niet? Tot er op een dag iets fout loopt … Een grappig verhaal met een spannende wending. Vanaf 12 jaar, 208 p., € 13,95 Het van Erschreve-familiegeheim - Hilde E. Gerard Jonathan Van Erschreve is slim en gek op raadsels. Wanneer hij thuis komt met een barslecht rapport, sturen zijn ouders hem als straf naar oudoom Theodore. Daar krijgt hij bijles en moet hij vervelende klusjes opknappen. Al snel ontdekt hij dat er vreemde dingen gebeuren: zijn nichtje wordt ontvoerd en hij vertrouwt de kokkin niet. Tijd voor Jonathan om erop uit te trekken. Zal hij kunnen ontdekken wat het geheim van Villa Van Erschreve verbergt? Spannende avonturen en humor nemen speurneuzen mee in een mysterieuze zoektocht! Vanaf 11 jaar, 228 p., € 16,50 De Vloek - Wendy Stroobant Voor de leerlingen van 5B leek het een doodgewone schooldag. Terwijl Stella dagdroomt over Arne, de knapste jongen van de klas hoopt Jelle ondertussen dat Stella hem opmerkt, ondanks zijn rolstoel. Dizzy is dan weer volop bezig met zijn nieuwe balletvoorstelling. Tot de nieuwe juf Goedhart de klas binnen stormt. Sindsdien gebeuren er vreemde dingen op school. Ouders gedragen zich vreemd, leerlingen verdwijnen en juf Goedhart lijkt elke les een beetje jonger te worden. Laat je meeslepen in een spannend verhaal over een mysterieuze juf en een hechte vriendschap tussen Stella en co. Vanaf 12 jaar, 192 p., € 17,50 De Pigmentroute - Hilde Van Cauteren Cobi Aditi wil cartograaf worden, net zoals haar negen voorvaderen. Op haar veertiende verlaat ze haar thuis en vertrekt ze op reis. Ze heeft geen andere keuze! Elke dag moet ze vooruit op een nieuwe route, maar ze ontdekt dat kaarten niet altijd te vertrouwen zijn, ook al komen ze van haar familie. Cobi wil dit dan ook herstellen. Tijdens haar tocht krijgt ze het gezelschap van Per, een stille reiziger. Beleef hun spannende avonturen mee en ontdek hoe Cobi haar eigen keuzes leert maken. Vanaf 14 jaar, 240 p., € 17,50
29
BREINBREKERS BREINBREKER 1 Ik heb vier kisten die elk op slot zijn en ik heb de vier bijhorende sleutels. Je weet niet welke sleutel bij welk slot hoort. Hoeveel keer moet je minimaal proberen om zeker te weten welke sleutel bij welk slot past?
BREINBREKER 2 Los de rebus op. Een rebus is een woordpuzzel waarin afbeeldingen gebruikt worden om woorden of woorddelen voor te stellen. Bij de afbeeldingen staan letters die toegevoegd, verwijderd of vervangen moeten worden.
BREINBREKER 3 Dit is een sudoku: een puzzel met een aantal reeds ingevulde vakjes. De kunst is de overige vakjes ook in te vullen op zo'n manier dat in elke horizontale lijn én in elke verticale kolom de cijfers 1 t ot en met 9 één keer voorkomen. Bovendien is de puzzel onderverdeeld in negen blokjes van drie bij drie, die elk ook weer eenmaal de cijfers 1 tot en met 9 moeten bevatten. (Oplossing is het getal van drie cijfers in de vakjes ABC)
30
DOE MEE EN WIN Geef het juiste antwoord op minimum twee van de drie breinbrekers op p. 30 en win dit leuke boek De vloek van Wendy Stroobant. Stuur ons het antwoord op
per post naar het adres JCW, Vlaanderenstraat 101, 1800 Vilvoorde
per fax op het nummer 02 253 39 14 per mail naar het adres jcweetje@jcw.be
Antwoorden van JCWeetje 2013, nr. 4: 1. Spreekwoorden: Het vijfde wiel aan de wagen zijn / Een boekje over iemand opendoen / Het gras is altijd groener aan de overkant / Niet verder kijken dan zijn neus lang is. 2. Rebus: krantenkop. 3. Sombrero: bovenste rij 8 - 4 - 1 / in het midden: 6 / onderste rij: 7 - 9 - 5
COLOFON Verantwoordelijke uitgever: Anne-Lize Kochuyt / Redactie: Anne-Lize Kochuyt, Annick Van den Eynde, Bart Bynens, Ellen Flamaing, Emilie Laverge, Gert-Jan Andries, Lode Melis, Nikolaas Stroobants, Nina Antonissen, Petra Nooyens, Sven Vervloet, Veerle Breugelmans / Coördinatie publicaties: Bart Bynens / Lay-out: pnuts.be / Coverfoto: Dolle Kerstdagen, Vilvoorde, 2-3 januari 2014
De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun bijdragen.
Het JCWeetje wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapscommunicatie, een initiatief van de Vlaamse Overheid. Onder de Hoge Bescherming van Zijne Majesteit de Koning
31
DOLLE ZOMERDAGEN Van maandag 25 tot en met vrijdag 29 augustus 2014 staan onze dolle culturele en wetenschappelijke dagen in Vilvoorde gepland. Wat er precies op het programma staat, kunnen we nog niet verklappen. Wat wel al vaststaat, is dat het weer tof, creatief, cool, kunstzinnig, leuk, cultureel, graaf, wetenschappelijk en bangelijk gaat zijn. Ook deze keer vinden de Dolle Zomerdagen plaats in samenwerking met de Portaelsschool voor Beeldende Kunsten in Vilvoorde. Voor meer info, contacteer ellen@jcw.be.
Jeugd, Cultuur en Wetenschap vzw Vlaanderenstraat 101, 1800 Vilvoorde Tel. 02 252 58 08 - Fax: 02 253 39 14 info@jcw.be - www.jcw.be
www.facebook.com/JCWvzw www.twitter.com/JCWvzw
Om in te schrijven op de JCW nieuwsbrief, mail naar nieuwsbrief@jcw.be