9787 ajn ja!37 drukbestand ilr

2016 #37

PRAKTIJK

WETENSCHAP

OPINIE

VERENIGING

Grip op beleid; hoe schrijf je dan?

‘Mijn artikel kreeg zelfs een prijs!’

Bloggen met lef!

Gewoon doen!

Wat willen wij en wat willen ouders?

Wat schrijft de jeugdarts?

Forest Healthcare 1705 - p 2

Wat schrijft de jeugdarts?

‘Schrijven is een ambacht’ hoorde ik onlangs een beroemde Nederlandse schrijver zeggen. Het woord ambacht verwijst naar handwerk waarmee een beroep wordt uitgeoefend. In vroeger tijd was het gilde de plek om zo’n ambacht in de praktijk te leren en je te verenigen. Ook ons vak kent naast zijn brede wetenschappelijke basis veel ambachtelijke aspecten. Denk alleen maar aan het lichamelijk onderzoek, de meester-gezel constructie tijdens de opleiding en onze AJN als modern gilde.

De twee ambachten zijn vaak gecombineerd: artsen schrijven en er zijn beroemde schrijvers die ook arts zijn.

Neerlandica Tigrelle Uijttewaal trainde, onder andere in opdracht van de AJN, een aantal (jeugd)artsen in

het schrijven. In haar bijdrage voor deze JA! gaat zij uitgebreid in op die combinatie van ambachten. En over hoe zij ons in haar trainingen heeft leren kennen als schrijvers.

Een aantal jeugdartsen vertelt in deze JA! over hun schrijven: van beleidsstukken tot columns, van wetenschappelijke artikelen tot recensies. Hun bijdragen getuigen van ambacht, van de worsteling en de winst van het schrijven, van creativiteit. En van de betrokkenheid bij en het trotse gevoel op ons vak en onze vereniging.

—

Els Jonker Hoofdredacteur JA!

Colofon

Inhoud

JA! Jeugdarts Actueel!, magazine van de AJN Frequentie: 3x p.jaar ISSN: 1873-8346 EDITIE: 2016 #37

WETENSCHAP

FORMULE: De JA! is het magazine van AJN Jeugdartsen Nederland, de specialisten voor een gezonde jeugd. De JA! is van en voor de jeugdartsen in Nederland en publiceert over ontwikkelingen in het vak, de beroepspraktijk en de vereniging. De JA! informeert, opinieert en biedt jeugdartsen een forum om ervaringen met elkaar te delen.

Daarmee draagt de JA! bij aan de onderlinge communicatie en de ambitie van de AJN. KERNREDACTIE: Wike Lijs (voorzitter), Rianne Paalman (secretaris), Els Jonker (hoofdredacteur) REDACTIERAAD: Meriam Broersen, Kathleen Doumen, Sigrid Hendriks, Trudy de Jong, Jorien Kuijk, Ulco Schuurmans, Elle Struijf.

CARTOONIST: Rosanne van der Lugt ONDERSTEUNING: Louise Dijkmans/Communicatie AJN SECRETARIAAT JA!: ja@artsenjgz.nl ART DIRECTION/SALES: E Media Connecting Business, Maria van der Veen E: m.vanderveen@elma.nl Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk T: 0226 331 600, I: www.elma.nl Advertenties, advertorials en pagina’s ‘Marktvisie’ vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

COVERFOTO: evaposthuma.nl ABONNEMENT: Alle AJN-leden ontvangen de JA! Niet-leden kunnen losse nummers bestellen of zich abonneren. Meer informatie bij het secretariaat van de AJN. SECRETARIAAT/CONTACT AJN: Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht, T: 0854 894 980, F: 0854 898 988 E: secretariaat@artsengjz.nl I: www.artsengjz.nl ALV – 17 juni en 18 november 2016.

De JA!38 heeft als thema ‘Juridische aspecten’ Deadline: 15 juli 2016.

De JA!39 heeft als thema ‘Vluchtelingen’ Deadline: 15 december 2016.

Promoveren: drie jeugdartsen vertellen Onze JGZ en het equivalent in de VS

14 32

PRAKTIJK Laaggeletterdheid op de kaart Jeugdarts in actie voor richtlijn Grip op beleid ... hoe schrijf je dan?

Arts en schrijver; allebei oog voor mens Wat registreert de jeugdarts

4 6 16 26 29

OPINIE Nooit gedacht! Bijna 30 jaar columnist Typen of schrijven? Afscheid van Lalonde Bloggen met lef! Jeugdarts doet!

Hoe kom ik op de de Opiniepagina?!

Puntige tweets #jeugdarts In gevecht met vaagtaal!

9 11 12 21 25 31

PLATFORM De beste schrijfboeken onder de loep Ver van de boom; als je kind anders is

19 25

VERENIGING Ruim baan voor toekomst jeugdarts De jeugdarts schrijft zich tot arts M&G Schrijven op papier of digitaal

35 36 38 INHOUD

Worsteling en winst

3

Schrijven voor erkenning laaggeletterdheid In februari dit jaar verscheen in Medisch Contact mijn essay: ‘Laaggeletterdheid steeds groter probleem’.

Hierin pleit ik voor bereikbaar en begrijpelijk taalgebruik door overheid en zorgsector voor de 1,3 miljoen laaggeletterden in Nederland. Laaggeletterden beheersen de taal onvoldoende om mee te kunnen doen in onze maatschappij. Sociale ongelijkheid en gezondheidsverschillen liggen dus op de loer.

Door: Céline van Klei Wat ging hieraan vooraf? Tijdens mijn werk in een achterstandswijk kom ik laaggeletterdheid vaak tegen en ik besloot mij in het onderwerp te verdiepen.

Wat een eyeopener om te ontdekken hoeveel partijen met laaggeletterdheid bezig zijn en wat zij bieden aan ondersteunend materiaal en scholing!

Nu wist ik wat ik zélf kon doen in de communicatie met laaggeletterden. Dat zouden meer mensen moeten weten! En daarmee werd mijn motivatie geboren om voor (aankomend) artsen over dit onderwerp te schrijven.

1 2

Céline van Klei

TIP

Schrijf over iets waar je hart ligt.

Eerst heb ik wat ideeën opgeschreven en besproken met collega’ s.

TIP

PRAKTIJK

Deel je idee met anderen.

4

Ik was verbaasd dat die collega’s niet leken te begrijpen over welk probleem ik het had. Een collega zei zelfs: “Als alle laaggeletterden nu gewoon leren lezen, dan is het probleem over een paar jaar

toch opgelost?” Het was dus noodzakelijk dat ik voor mijn collega’s het probleem duidelijker moest beschrijven.

Hoe kon ik hen overtuigen en zelfs deelgenoot maken van mijn probleem én de oplossing? Ik moest daarvoor bedenken voor wie ik schreef, welke argumenten ik kon gebruiken en welke goede voorbeelden ik kon geven.

3 TIP

Bepaal je doel, voor welk publiek je schrijft, geef argumenten en voorbeelden.

Nadat mij dat gelukt was en ik van mijn collega’s zelfs nog extra input kreeg in de vorm van argumenten en voorbeelden, kon ik pas echt beginnen met schrijven. Heerlijk: mij terugtrekken voor een aantal uren en dan met de flow mee.

4 TIP

Schrijf niet even iets tussendoor, maar trek er voldoende tijd voor uit.

Tevreden stuurde ik mijn stuk op naar een andere collega.

Zoek ook een collega uit een ander werkveld op.

Schrijf je bijvoorbeeld over ‘bureau doen’? Dan weet hij of zij mogelijk niet waarover je het hebt, dus schrijf: spreekuur.

Na een week kreeg ik mijn stuk terug met heel wat rode verbetertekst en opmerkingen. Gefrustreerd? “Nee”, sprak ik mezelf toe: “Hij heeft snel gereageerd en er serieus naar gekeken!”

Meest opvallend: ik was te voorzichtig in mijn uitspraken, ik moest mijn mening stelliger en scherper neerzetten. Dat was ook leuk om te doen: nu eens niet voorzichtig met de klant meebewegen in de spreekkamer, maar gewoon duidelijk mijn mening mogen verkondigen. Vervolgens heb ik de tekst laten rusten en rijzen en na nog een paar keer doorkneden was ik tevreden met het resultaat.

6 TIP

Heb je een deadline?

Begin dan op tijd, net als met het bakken van een brood.

7

Wat heeft het mij opgeleverd? Door de publicatie en de publiciteit die mijn leidinggevende hieraan gaf binnen mijn organisatie, kreeg ik positieve reacties van collega’s en kwam ik met nog meer partijen in contact die bij laaggeletterdheid betrokken zijn. Ik ben nu zichtbaar voor medestanders en mijn netwerk heeft zich uitgebreid. Daarmee kan ik invloed uitoefenen op het beleid rondom een onderwerp dat mij aan het hart gaat.

Wil je meer invloed op beleid? Schrijf erover!

Heb je na het lezen van dit artikel al mijn tips onthouden? Waarschijnlijk niet.

Een laaggeletterde heeft daar nog meer moeite mee!

8 TIP

Beperk je in de spreekkamer tot één of twee tips.

En dat geldt niet alleen voor je consult met laaggeletterde ouders!

OVER DE AUTEUR: Céline van Klei, jeugdarts Volksgezondheid Utrecht, in opleiding tot arts M&G.

PRAKTIJK

5

TIP

TIP

5

De jeugdarts in actie voor richtlijnen Richtlijnen zijn een onderdeel van ons dagelijks werk. Deze worden ontwikkeld voor en door JGZ-professionals. Voordat een richtlijn gepubliceerd kan worden, is er al een heel proces doorlopen. In bijna alle stappen van dit proces spelen jeugdartsen een belangrijke rol.

Door: Marleen Johannes Het startpunt voor richtlijnen is het behoeften- en prioriteringsonderzoek.

In 2012 hebben 135 jeugdartsen meegewerkt via de enquête van ZonMw1.

Daarna volgt per richtlijn een knelpuntanalyse waarmee de uitgangsvragen van de richtlijn worden geformuleerd.

Deze vragen vormen de basis van het literatuuronderzoek en de uiteindelijke richtlijn.

PROCES VAN SCHRIJVEN Jeugdarts Jacqueline Deurloo is onderzoekster bij TNO en schrijft conceptteksten voor diverse richtlijnen.

Op basis van de uitgangsvragen uit de knelpuntenanalyse formuleert zij (samen met collega’s) een zoekstrategie voor relevante literatuur. Deze beoordeelt zij op kwaliteit. De samenvatting daarvan legt zij als concepttekst voor aan de werkgroep (zie schema). De werkgroep adviseert over de inhoud van de richtlijn op basis van de samengevatte literatuur.

Elke professional in de werkgroep levert een bijdrage vanuit zijn of haar eigen kennis en ervaring. Jacqueline Deurloo: ”Vooral deze gevarieerde inbreng van de werkgroepleden vind ik interessant.”

Esther Coenen en Marleen Johannes vertegenwoordigen de AJN. Marleen benadrukt: “Het inspirerende aan de RAC vind ik de discussies en samenwerking met andere beroepsverenigingen. Ik kijk kritisch naar de taken die toegerekend worden aan de jeugdarts en de haalbaarheid in de praktijk voor de individuele professional en de JGZ-organisatie.”

Esther Coenen: “Bijna was ik Nederlands gaan studeren na uitgeloot te zijn voor geneeskunde. Door een ‘naplaatsing’ is dat niet gebeurd, maar de liefde voor taal en teksten is altijd gebleven.

Door mee te werken aan de JGZ-richtlijnen komen deze twee liefdes mooi bij elkaar. Als RAC-lid let ik er vooral op of de tekst leesbaar is, of de aanbevelingen helder en eenduidig zijn en of de richtlijn in de praktijk uitvoerbaar is.”

TESTEN IN DE JGZ-PRAKTIJK Daarna testen vier JGZ-organisaties de concept-richtlijn in de praktijk uit.

Tegelijkertijd wordt de richtlijn voor commentaar aangeboden op de websites van onder meer de AJN en NCJ. Die landelijke commentaarronde is hét moment om jouw mening als jeugdarts over een richtlijn te geven. Sluiten de aanbevelingen aan bij de dagelijkse praktijk? Is de richtlijn duidelijk geschreven? Missen er onderdelen? Wat zou anders moeten?

NAAR DE EINDVERSIE Met de ervaringen uit de praktijktest en de feedback uit de landelijke commentaarronde wordt de concept-richtlijn herschreven en als definitieve versie ter autorisatie voorgelegd aan de RAC. De beroepsverenigingen autoriseren de richtlijn op inhoud, de brancheorga-

Steeds nemen twee of drie jeugdartsen namens de AJN deel aan een werkgroep.

Zij besteden veel tijd aan de conceptversies en geven inbreng tijdens de bijeenkomsten.

RICHTLIJN ADVIES COMMISSIE (RAC)

PRAKTIJK

Als een concept-richtlijn klaar is, wordt hij ter accordering voorgelegd aan de Richtlijn Advies Commissie. En tegelijkertijd beoordeelt de redactieraad van de Basisdataset (BDS), het registratieprotocol.

6

De RAC van het NCJ bestaat uit vertegenwoordigers van JGZ-beroepsverenigingen en de brancheorganisaties GGD-GHOR en Actiz.

Marleen Johannes

Schematische weergave van de JGZ-richtlijncyclus

ZonMw 135 jeugdartsen via enquête

Programmering

Update

135 jeugdartsen via enquête Wetensch. Adv. Comm NCJ (2 jeugdartsen) Richtlijn Adv. Comm NCJ (2 jeugdartsen)

Prioritering 2-3 jeugdartsen/richtlijn

Onderzoek evidence

Knelpuntanalyse

Evaluatie

Ontwikkeling

Werkgroep (2-3 JA/richtlijn) Landelijke commentaarronde evt. jeugdarts TNO Richtlijn Adv. Comm NCJ (2 JA)

Implementatie

Netwerk richtlijnen NCJ (0-1 JA/JGZ org) Alle JA

Afbeelding: Notitie Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg, Procedures rond ontwikkeling, implementatie en onderhoud van richtlijnen jeugdgezondheidszorg. NCJ, 12 januari 2015

Als de handtekeningen gezet zijn, is de (vernieuwde) richtlijn een feit. Een proces van twee jaar, waar veel professionals aan meewerken. Een proces met een eindproduct dat bijdraagt aan de kwaliteit van de zorg voor de jeugd.

DOE MEE ALS JEUGDARTS! Via de AJN-website www.ajnjeugdartsen.nl, de ABC-raad, een AJN-groep op Facebook, en in de AJN-nieuwsbrief worden regelmatig leden gevraagd om mee te werken aan of commentaar te leveren op concept-richtlijnen. Als je in ‘Mijn AJN’ jouw specifieke expertise

aangeeft, ben je ook gericht te benaderen. Het is leerzaam om mee te schrijven aan richtlijnen. Je scherpt je kennis over het specifieke onderwerp aan, je wordt je weer bewust van de ‘evidence’ en bent op de hoogte van de inbreng van andere professionals in het veld en hoe zij de samenwerking met de jeugdarts/ JGZ zien.

MEER WETEN: Esther Kramer en Marleen Johannes zijn de portefeuillehouders Richtlijnen binnen het landelijk bestuur, zij zijn te bereiken via richtlijnen@artsenjgz.nl

OVER DE AUTEUR: Marleen Johannes is arts M&G en bestuurslid bij AJN Jeugdartsen Nederland NOOT: 1 Voor de invulling van het nieuwe ZonMw-programma Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg 2013-2018 heeft ZonMw een programmeringstudie laten uitvoeren die een voorstel doet voor een richtlijn-ontwikkelagenda voor de komende jaren. Zie ook: www.zonmw.nl

PRAKTIJK

nisaties beoordelen of het voor JGZorganisaties mogelijk is om de richtlijn te implementeren.

7

Friesland 2490 - p 8

Informatiematerialen

Vernie de nieu uwd met we voe dingsaanbev elingen !

‘Goede voeding voor kinderen’ Het Voedingscentrum heeft recent de nieuwe Schijf van Vijf gepresenteerd. De informatiematerialen van het FrieslandCampina Institute zijn daarom vernieuwd op basis van de nieuwe voedingsaanbevelingen.

Het FrieslandCampina Institute biedt u als gezondheidszorgprofessional verschillende informatiematerialen over ‘Goede voeding voor kinderen’ aan. Hierin worden de voedingsaanbevelingen voor kinderen in de leeftijd van 1 t/m 8 jaar visueel weergegeven. Een brochure om aan ouders mee te geven als geheugensteuntje voor thuis, een poster voor in uw wacht- of gesprekskamer en een gesprekskaart om het onderwerp goede voeding in het gesprek met de ouder en/of het kind uit te leggen met afbeeldingen. En natuurlijk is ook het animatiefilmpje ‘Goede voeding voor kinderen’ weer helemaal up-to-date met de nieuwe voedingsaanbevelingen!

Bestel deze materialen kosteloos via: www.frieslandcampinainstitute.nl

Poster Brochure

Animatiefilm

Gesprekskaart

FrieslandCampina Institute Het FrieslandCampina Institute biedt gezondheidszorgprofessionals wereldwijd informatie over zuivel, voeding en gezondheid volgens de laatste stand van de wetenschap. Hierbij werken wij intensief samen met onze FrieslandCampina R&D experts. Daarnaast biedt het FrieslandCampina Institute praktische tools op een breed scala van voeding en gezondheid gerelateerde onderwerpen: van opgroeiende kinderen tot gezond oud worden.

Wilt u meer informatie over zuivel, voeding en gezondheid?

Neem dan contact op met het FrieslandCampina Institute Nederland.

0800-2345600 institute.nl@frieslandcampina.com www.frieslandcampinainstitute.nl Volg ons ook op social media @FCInstitute_NL /FrieslandCampinaInstitute

‘Het schrijven van columns helpt me de hype van essentie te scheiden.’

Nooit gedacht!

- Column -

Hiermee opende ik in 2003 een column over reizigersvaccinaties in het personeelsblad van het openbaar onderwijs in Deventer. Al bijna dertig jaar schrijf ik columns voor het onderwijs. Dat had ik bij mijn eerste column niet kunnen bedenken!

Het begon met een vaste bijdrage in de schoolkrant van één van mijn VO-scholen. Korte sfeertekeningen van wat ik met pubers meemaakte, reacties op vragen van ouders en leerkrachten. In die stukjes kon ik mijn kennis, ervaring en visie als jeugdarts kwijt. De schrijfsels van toen ben ik kwijtgeraakt, maar ik herinner me nog grinnikend mijn observatie van hoe langzaam pubers kunnen fietsen zonder om te vallen. De column kwam erop neer dat je naar school fietsen eigenlijk niet mee kon rekenen bij de inschatting of een puber voldoende beweging had. En de column bevatte stiekem ook info over hoeveel een puber tenminste zou moeten bewegen.

Mijn organisatie oordeelde op enig moment dat columns schrijven niet paste in het takenpakket. Ik moest ermee stoppen, ook omdat de gemeente geen (extra) geld aan gezondheidsvoorlichting wilde besteden. Die gemeente noch mijn organisatie hebben zich gerealiseerd hoeveel impact die korte stukjes hadden! Nog steeds vertellen ouders van toen me ongevraagd dat ze mijn columns altijd lazen, juist vanwege de mix van herkenning en informatie.

Ik ben dus columns blijven schrijven. In eigen tijd en op eigen titel als jeugdarts met zo af en toe een link naar mijn organisatie en vakgebied. Niet in de schoolkrant, maar in het personeelsblad van het Openbaar Primair Onderwijs in Deventer: Hèt Blad. Op verzoek van een redacteur/leerkracht/puberouder. De columns gaan altijd over iets wat actueel is, over wat mij boeit, beweegt of verbaast. Ik geef het context, fundament en filosofeer over wat het onderwijs ermee kan. De vraag

van een leerkracht of de herfstkinderen die nu naar groep 3 mogen, daarvoor niet te jong zijn ... wordt een onderzoek naar wat die snellere doorstroming betekent voor het onderwijs en de leerkracht in groep 3 en de groepen daarna.

Bewegen op school (wetenschappelijke publicatie), de zin en onzin van rankinglijsten (artikel in de krant), (over)bezorgde moeders (publiciteit over grensoverschrijdend gedrag van begeleiders tijdens het voetbalkamp), multitasken, social media of herinneringen aan mijn eigen basisschooltijd; de inspiratie ligt voor het opscheppen. En leidt een paar keer per jaar tot een column met een mix van persoonlijke ervaringen en professionele deskundigheid, toegesneden op de wereld van het kind, ouders en leerkrachten.

Het schrijven van columns levert veel op. Het doet me stilstaan bij wat er toe doet, helpt me de hype van essentie te scheiden, me in te leven in leerkrachten en helder te formuleren. Het biedt bovenal de mogelijkheid en passant mijn en onze deskundigheid als jeugdarts voor het voetlicht te brengen. Behalve de reacties van ouders van lang geleden, krijg ik ook nu soms een onverwachte klap op mijn schouder of een grote grijns van een wildvreemde: ‘Mooi stuk in Hét Blad, ik blijf erover nadenken’. Blijkt het een leerkracht te zijn die mij herkent van het fotootje bij de column. Nooit gedacht!

En hoe ik ze schrijf, die columns? Bijna altijd met de hete adem van de deadline in mijn nek. En met goede adviezen van internetsites als tekstblog.nl en een uiterst kritisch meelezende hoofdredacteur als zeer gewaardeerde sparringpartner.

OVER DE AUTEUR: Els Jonker is arts M&G, jeugdarts en onder meer hoofdredacteur van de JA!

Els Jonker @elsjonker

COLUMN

‘Soms wilde ik dat ik een ander vak had gekozen, dat ik uit onwetendheid mijn ogen kon sluiten voor alle gezondheidsbedreigingen. Neem nou de vakantiekeuze. Bijna elk land heeft zijn eigen enge beestjes en rare ziektes ...’

9

N

IO S ijnAT ON

l R TI 1eEPARUC

PR ST IN

Met LGG With LGG®®

Mead 2172 - p 10

In sneltreinvaart richting het einde van koemelkallergie Eerste tussenstation - het verdwijnen van allergische verschijnselen √ Aangetoonde gemiddelde klinische werkzaamheid van 99% 1^ √ Snellere verdwijning van KMA-verschijnselen vergeleken met Nutramigen zonder LGG 2,3†

Richting eindbestemming All the existing benefits of Nutramigen LIPIL with the addition of a probiotic branded LGG®, for no extra cost. terug naar melkº en richting het einde van KMA √ De eHF waarvan klinisch is bewezen dat deze de tijd tot een terugkeer naar melkº verkort 4‡ First stop — symptom resolution √ Na 12 maanden gebruik kunnen 8 van de 10 zuigelingen koemelk verdragen 4,5 Proven to have an average efficacy of 99%1†

Faster resolution of CMA symptoms vs previous formulation2,3 √ Nutramigen LGG (caseïne hydrolysaat) mag nu volgens de nieuwe JGZ richtlijn ook voorgeschreven worden in de eerste lijn voor milde en matige KMA6 Final destination — oral tolerance to leave CMA behind √ Er is nagenoeg geen prijsverschil tussen Nutramigen LGG en wei hydrolysaten; 4‡ Thegoede only eHF clinically to accelerate to tolerance een reden om vanproven Nutramigen LGG uwtime eerste keuze te maken

Wereldwijd toonaangevend in de aanpak van KMA7

4‡

PR

ESTIMIL LIP EG

www.nutramigen.nl IL

IGEN PUR AMIGEN PURA M A A

NOINO MI M

® M w iet t L G GG® h LG

RAMIGEN UT N TRAMIGEN U N

2 2

M TRA IGEN NU TRAMIGEN 1 U 1 N

NUNUT TR R

8 out of 10 infants are tolerant to cow’s milk after 12 months of use The world's leading CMA formula5 Mocht u bij een zeer ernstige vorm van KMA niet uitkomen met Nutramigen LGG 1 of 2, kan Nutramigen PURAMINO™ een uitkomst bieden.

Een oplossing voor al uw KMA-behoeften A solution for all your CMA needs

® M w iett L G GG® h LG

Belangrijke mededeling: Borstvoeding is de beste voeding voor baby’s. Nutramigen LGG 1 & 2 en Nutramigen Puramino zijn dieetvoedingen voor medisch gebruik en moeten onder medisch toezicht worden gebruikt. ® Nutramigen withC LGG not recommended for Mpremature and immunocompromised infants unless directed and supervised by Referenties: 1. Dupont et al. Br Jis Nutr 2012;107:325–338.

2. Nermes et al. Clin Exp Allergy 2011;41:370–377. 3. Baldassarre ME et al. J Pediatr 2010;156:397–401.

4. Canani RB et al. J Pediatr 2013;163:771–777.

5.

Canani RB et al. Jwww.nutramigen.co.uk Allergy Clin Immunol 2012;129:580–582 6. JGZ-richtlijn voedselovergevoeligheid, 2014 7. Mead Johnson Data on file, 2014. a healthcare professional.

Dit materiaal is uitsluitend bestemd voor zorgprofessionals.

01-2016

®

. Berekend aan de hand van gegevens over allergische reacties na orale voedselprovocatie met een eHF uit tabel 3 van Dupont C et al. 2012, vóór toevoeging van LGG Studied before the addition of LGG®. Calculated using data on allergic reactions after oral food challenge with an eHF from table 3 of Dupont C et al. 2012, as judged by the beoordeeld door de Voedingscommissie van de Franse Vereniging ‡ voor Kindergeneeskunde. †vs. Nutramigen LIPIL. ºOnder terug naar melk wordt hier verstaan het normale fysiologische Committee on Nutrition of the French Society‡Vergeleken of Paediatrics. eHF based on casein, riceLGG, hydrolysate, and amino acid formulas. CMA, milkop allergy; extensively proces waarin voeding een grote rol speelt. met vs eenancaseïnehydrolysaat zonder een sojasoy voeding, een rijsthydrolysaat en eencow’s voeding basis eHF, van aminozuren. ® hydrolysed formula; LGG , Lactobacillus rhamnosus GG. References: 1. Dupont C et al. Br J Nutr rhamnosus GG. 2012;107:325–338. 2. Nermes M et al. Clin Exp Allergy 2010;41:370–77. 3.

KMA: Koemelkallergie; eHF: Intensief gehydrolyseerde voeding; LGG ®: Lactobacillus Baldassarre ME et al. Jvan Pediatr 4. Canani RB et al.

J Pediatr 2013;163:771–777.

5. Data on file,Reserved.

2014. Trademark and copyright used under license. LGG ® en het *Gedeponeerd merk Mead2010;156:397–401.

Johnson & Company, LLC. ©2016 Mead Johnson & Company, LLC. All Rights IMPORTANT NOTICE: Breastfeeding provides the best nutrition babies. *Trademark Mead Johnson Company, LLC. © 2015 & Company, LLC. All geregistreerde handelsmerken van Valio Ltd, Finland. for Mead Johnson Nutrition,ofWTC Toren H, 17e&verdieping, Zuidplein 142,Mead 1077 Johnson XV Amsterdam, Servicenummer: LGG ®-logo zijn ® 0800reserved.

- 44 55 001 (tijdens kantooruren). is a registered trademark of Valio Ltd, Finland. This material is for healthcare professionals only. EU15.572/09–15. rights LGG

† ^Onderzocht

‘Met pen en papier visualiseer en orden ik mijn gedachten.’

Wat schrijft de jeugdarts... als de omgeving verandert?

- Column -

Toen ik jaren geleden mijn nieuwe fysieke omgeving Nederland tot mijn thuis probeerde te maken, volgde ik tv-programma’s als die van Ivo Niehe en Van Kooten en De Bie. Die laatste twee konden mij heel erg aan het lachen maken met hun platte typetjes en scherpe uitspraken. Zo herinner ik me de aflevering over de digitaalgeneratie en krulletjes schrijven. Mijn handschrift is best redelijk, dankzij oefenen van krulletjes en tussende-lijnen-schrijven. Als jeugdarts in de spreekkamer hamerde ik altijd op de penhouding, zeker bij het laatste consult op het consultatiebureau en tijdens het kleuteronderzoek. En ik adviseerde menig ouder het driehoekpotlood en de kleurencollectie van Bruynzeel.

Maar is dat oefenen nog steeds noodzakelijk, nu met de swipes van de iPad, laptopklassen en digitale middelen? Zouden kinderen niet beter van jongs af aan moeten leren typen?

Kleuren kan immers ook met ‘Paint’ en andere applicaties? Ik speel natuurlijk advocaat van de duivel, maar moeten we niet met de tijd meegaan? Zelf houd ik, heel ouderwets, van mooie handgeschreven kerstkaarten, ik verstuur ze nog ieder jaar.

Maar ik kwam er recent achter dat mijn handschrift helemaal niet meer zo mooi is; het typen heeft blijkbaar de overhand genomen. Herkenbaar? Jong geleerd kan misschien oud gedaan zijn, maar zonder te oefenen verleer je ook jong aangeleerde vaardigheden.

Recent is mijn fysieke werkomgeving uitgebreid. Ik werk nu ook bij Veilig Thuis als vertrouwensarts en heb daar nog veel te leren en te oefenen. Lastige gesprekken voer ik samen met mijn collega-onderzoekers, zonder digitale hulpmiddelen zoals een tablet. Tijdens dat gesprek noteer ik af en toe wat aandachtspunten, zodat ik oogcontact kan houden en lichaamstaal blijf zien, heel belangrijk zeker bij zware onderwerpen. En als ik naderhand samen met mijn collega’s de context van het kind beschrijf en de emoties die ik gezien heb benoem, gebruik ik pen en papier. Door zo te werken visualiseer en orden ik mijn

gedachten, het helpt een totaalbeeld te vormen. Van mijn onderwijsomgeving, waar ik nog altijd werk, neem ik de theorie mee. Het Lalonde-model, wat steeds het uitgangspunt is van mijn column in de JA!, benut ik bij Veilig Thuis om de context van het bedreigde kind te beschrijven. Wat zijn de bedreigende maar ook beschermende factoren?

Het voelt goed de onderwijssetting te combineren met terug in de praktijk. Digitaal werken maar ook met krulletjes schrijven.

Mijn werkervaring op het gebied van seksualiteit, preconceptie en (ongewenste) zwangerschap, gevolgd door jeugdgezondheidszorg en onderwijs, helpt daarbij.

Zo zijn in mijn columns ook werk- en privéverhalen langsgekomen om de verschillende determinanten van Lalonde uit te beelden. Ik heb betekenisvolle belevingen op papier gezet.

Daarmee had schrijven voor mij ook een therapeutische werking.

Zowel mijn fysieke als sociale omgeving zijn aan het veranderen en ik verander mee. Een goed moment om afscheid te nemen als vaste columnist.

Ik bedank alle collega’s die mij lieten weten zich te herkennen in mijn schrijfsels en allen die ervan genoten (ook de geduldige JA!-redactie). Aan de nieuwe columnisten en schrijvende jeugdartsen geef ik graag wat wijze woorden mee van Leo Burnett, pleitbezorger van dramatisch realisme in het reclamemaken: ‘Maak het eenvoudig. Maak het gedenkwaardig, Maak het uitnodigend om naar te kijken. Maak het leuk om te lezen’.

OVER DE AUTEUR: Vasanthi Iyer is jeugdarts, arts M&G, werkzaam bij TNO en Veilig Thuis, instituutsopleider en actief AJN-lid.

Vasanthi Iyer

COLUMN

‘Kinderen van de digitaalgeneratie schrijven geen krulletjes meer’ (Van Kooten en De Bie).

11

Bloggen met lef! Jeugdarts op de bres Door: Louise Dijkmans ‘Als je zelf wazig doet over je titel en het okay vindt dat ieder je maar een naam geeft … dan word je ook niet gezien en gevonden bij je eigen doelgroep en ketenpartners’. Jeugdarts Henrike ter Horst schreef in 2015 een vurig en veelvuldig gedeeld blog-pleidooi voor het gebruik van de titel ‘jeugdarts’: ‘Consultatiebureau-arts, JGZ-arts, schoolarts, GGD-arts, arts jeugdgezondheidszorg. Iedereen heeft zijn eigen benaming voor ons. Steevast gaat mijn vinger dan omhoog en dan zeg ik dat wij jeugdarts heten, dat alle andere termen verouderd zijn. Sommigen zullen inmiddels een beetje moe worden van mijn vinger, maar ik blijf het toch herhalen!’

OPINIE

Henrike ter Horst

12

Henrike mag graag prikkelen: “Waarom dat Calimero-gedrag? zeggen collega’s wel eens, maar het gaat niet om ego, of hoe belangrijk wij zijn. Veel mensen

keld. Ook op de middelbare school was ik nog heel bleu. Pas in Maastricht tijdens mijn studie Gezondheidswetenschappen veranderde dat. Dat kwam door het onderwijssysteem. Wij hadden les in groepjes van tien en je kwam altijd aan de beurt!

Je kon je niet verschuilen. De docent kondigde die beurt ook aan, dus je kon je voorbereiden. En toen kreeg ik er lol in.”

‘Veel mensen weten nog niet wie we zijn en wat we allemaal doen!’ weten nog niet wie we zijn en wat we allemaal doen! Neem de gemeenten, die de jeugdarts regelmatig vergeten; dan moeten we ook de hand in eigen boezem steken en onszelf beter profileren.”

#VACCINATEYOURKIDS Henrike ter Horst is niet bang om stelling te nemen: ‘De logica van antivaxxers, ik ben er klaar mee’ tweette ze recent met een link naar haar blog ‘Deel je vaccinaties!’ Via social media ging het snel; deze blog vergaarde net als de voorgaande, vele views (ruim 5000, maart 2016 red.) en werd volop gedeeld.

Ze bereikte mee- en tegenstanders. Er ontstond discussie, interactie. Haar doel was bereikt; haar dringende oproep om kennis en goede ervaringen rondom vaccineren te delen, werd gehoord.

Wie denkt dat Henrike als kind al het hoogste woord had, heeft het mis: “Totaal niet,” zegt ze zelf. “Niet dat mijn ouders mij nooit aan het woord lieten, maar het was gewoon nog niet ontwik-

JONGE VLUCHTELINGEN Anno 2016 is Henrike graag aan het woord. Met blogs, tweets en posts: “Toen ik in het AJN-bestuur kwam, ben ik actiever geworden. We doen als jeugdarts veel dingen breed. Wat gebeurt er landelijk? Wat zijn trends? Wat speelt er in het onderwijs? Eerder scrolde ik nieuwsbrieven; eindeloze lappen tekst.

Nu surf ik van link naar link, dat gaat veel sneller!” Haar smartphone brengt haar overal: “Je volgt wat mensen en zij jou en je stuurt elkaar eens een ‘message’ (een DM, een persoonlijk bericht red.)”. Media weten Henrike nu ook gemakkelijk te vinden. Zoals die NRCredactrice die via Twitter al wist dat ze met vluchtelingenkinderen werkt. Een interviewafspraak was snel gemaakt en leidde begin dit jaar tot een mooi artikel waarin het werk van de jeugdarts een actueel podium kreeg:

‘De jonge Syrische ouders aarzelen bij de deur. De moeder draagt haar dochtertje van net een jaar op haar arm.

Jeugdarts Henrike ter Horst van GGD Gelderland-Midden wenkt hen kordaat naar binnen. Ze gaan tegenover haar zitten, het meisje op schoot.

‘Heeft ze vaccinaties gehad?’, vraagt

Ter Horst in het Engels. De ouders begrijpen het niet, maar de vader pakt zijn smartphone. ‘Vaccinaties?’, typt Ter Horst en wijst naar het meisje.

Via Google Translate wordt de tekst omgezet in het Arabisch.

De vader leest, glimlacht en typt dat ze zelfs de vaccinatiekaart hebben

meegebracht uit Syrië. Hij gaat die even halen.’

OVER DE AUTEUR: Henrike ter Horst is jeugdarts en bestuurslid bij AJN Jeugdartsen Nederland.

ABC, PRAAT OOK MEE! ‘Het is een hype, social media is voor jongeren, ik hoef niet te weten wat mijn buurvrouw eet, we kunnen toch mailen? …’ Henrike kent de vooroordelen over social media: “‘Je hoeft zelf niet actief te zijn op Facebook, maar als je een account hebt, kun je wel over diverse onderwerpen meepraten. Bijvoorbeeld in de ABC-Raad, een Facebook-groep waar 200 actieve leden van de AJN elkaar kunnen ontmoeten.”

Ridder Willemien Boland Willemien Boland heeft op 26 april de versierselen, behorende bij Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, door de burgemeester van Diemen opgespeld gekregen.

Dit vanwege haar grote maatschappelijke betrokkenheid; activiteiten waarvoor zij zich buiten de jeugdgezondheidszorg, voor ingezet heeft.

Een terechte waardering!

Willemien heeft in het bestuur van de NVJG, een voorganger van de AJN, gezeten en in het bestuur van de AJN regio Noord-Holland. Daarnaast is zij benoemd tot AJN ‘Ambassadeur Jeugdarts in beeld’ vanwege haar inspanningen voor het manifest tegen roken en het verbod op consumentenvuurwerk.

Jarenlang is zij lid en voorzitter geweest van het Medisch Adviescollege van de Vereniging Borstvoeding Natuurlijk. Naast dit alles is zij ook op lokaal niveau geen onbekende: Duurzaam Dorp Diemen en het Repair Café kunnen altijd op haar rekenen.

OPINIE

Hulde voor Willemien!

13

Schrijven en promoveren: drie jeugdartsen vertellen

Marie-José Theunissen

Sandra Gijzen

Angarath van den Berg

Een van de doelen van de wetenschappelijke commissie van de AJN is om jeugdartsen enthousiast te maken voor wetenschappelijk onderzoek. Deze keer meer over promoveren en het schrijven van een proefschrift.

Door: Silvia van den Heijkant Nederland kent relatief weinig gepromoveerde jeugdartsen. Deze jeugdartsen zijn niet allemaal gepromoveerd op een JGZ-onderwerp. Er zijn ook gepromoveerde artsen die op een later tijdstip jeugdarts werden, zoals de schrijfster van dit artikel. Er blijken nogal wat barrières te zijn om tot een (promotie) onderzoek te komen. In dit artikel vertellen drie promoverende jeugdartsen over hun ervaringen.

MARIE-JOSÉ THEUNISSEN

WETENSCHAP

“Vanaf 1992 werk ik als jeugdarts bij GGD Brabant-Zuidoost (Eindhoven).

In 2008 volgde ik een masterclass bij de Academische Werkplaats Limburg.

Deze masterclass was eigenlijk bedoeld voor mensen uit Limburg, maar omdat er nog wat plaatsen beschikbaar waren,

14

mochten jeugdartsen uit Brabant ook deelnemen. Het traject van anderhalf jaar moest leiden tot een publiceerbaar artikel. En dat lukte. Mijn artikel over binge-drinking en mental health kreeg zelfs een prijs voor het beste en meest relevante artikel!

Daarna had ik helemaal de smaak te pakken om onderzoek te doen. In september 2010 ben ik met het promotieteam van JGZ-hoogleraar Frans Feron gestart met het promotieonderzoek. Mijn onderwerp is: ‘Vroege signalen bij voortijdig schoolverlaten en de rol van JGZ’.

Dit sluit erg goed aan bij mijn dagelijkse werk als jeugdarts.”

Hoe gaat het met schrijven?

“De resultaten van het onderzoek zijn relevant en inmiddels heb ik vier artikelen gepubliceerd, twee artikelen zijn in revisie en ook de inleiding van het

proefschrift is af! In de eerste vier jaar had ik voor twee/twee-en een halve dag per week subsidie, maar moest ik die tijd goed bewaken. Je bent snel geneigd om praktijkwerk voor te laten gaan. Nu moet ik nog één jaar het schrijven in eigen tijd afronden.“

SANDRA GIJZEN “Een jaar na mijn afstuderen ben ik als jeugdarts gaan werken bij de GGD Twente. In de jaren 2002-2006 heb ik naast mijn werk als jeugdarts forensische diensten gedraaid en van daaruit heb ik me verdiept in de kindersterfte in Nederland. In 2009 heb ik hierover met collega’s een artikel geschreven, helemaal in vrije tijd. In hetzelfde jaar kwam er een vacature bij de Universiteit Twente (UT) in een project over de haalbaarheid van Child Death Review in Nederland. Dit onderzoeksproject vindt in

Hoe gaat het met schrijven?

“Ik vind het een pittig proces! Soms moet je wel een jaar wachten tot een tijdschrift laat weten dat je artikel niet wordt geaccepteerd. Dat is een frustrerend gevoel. Als het dan wél wordt geaccepteerd, is het echt heel fijn!

Schrijven in het Engels is ook een hele vaardigheid.

Gelukkig heb ik zeer goede begeleiding van mijn promotieteam! Zolang zij positief blijven, kan ik doorgaan. Je moet ergens de moed vandaan halen om steeds opnieuw je artikel in te dienen. Inmiddels zijn twee artikelen gepubliceerd.

Het derde is in revisie. Als dat wordt geaccepteerd kan ik een promotiedatum prikken, liefst eind dit jaar.”

ANGARATH VAN DEN BERG “Na mijn afstuderen ging mijn affiniteit uit naar de psychiatrie. Als AGNIO op de poli dacht ik vaak: Wat jammer dat juist in de kindertijd problemen niet eerder gesignaleerd zijn en er geen passende hulp is geboden. En hoe zinvol zou het zijn als je het effect van psychische problemen van de ene generatie op de volgende zou kunnen minimaliseren.

Uiteindelijk ben ik vanuit die motivatie in 2004 als jeugdarts begonnen bij GGD Twente.

In 2011 maakte mijn collega Sandra Gijzen mij attent op een vacature voor een promotieplaats binnen de Academische Werkplaats Jeugd Twente. Het onderwerp, postpartum depressie, is mij op het lijf geschreven! Ik kreeg een dubbelaanstelling bij zowel de GGD als de Universiteit Twente (UT). Deze dubbelaanstelling moet waarborgen dat de resultaten straks ook goed bruikbaar zijn in de praktijk.”

Hoe gaat het met het schrijven?

“Het heeft veel tijd gekost om alle metingen binnen te halen van de 3000 deelnemende moeders. In de tussentijd heb ik een review afgerond en ingediend. Momenteel ben ik bezig met het hoofdartikel over de effectiviteit. Op basis van de grote dataset kan ik meerdere artikelen schrijven. Essentieel bij het schrijven is voor mij het vinden van de juiste structuur waarmee ik helder overkom. Focus is erg nodig. Met de combinatie van twee banen en een gezin met jonge kinderen is dat een behoorlijke uitdaging. Het helpt mij om af en toe een schrijfweek in te lassen.” *Zie ook: www.post-up.nl

matiseerde triage; dat gaat niet over de inhoud, maar is wel belangrijk voor de GGD en JGZ.“ Sandra vult aan: “Onderzoek doen opent je blikveld. Het hoeft niet allemaal promotie onderzoek te zijn, ook kleinere projecten binnen de academische werkplaatsen kunnen vragen uit de praktijk beantwoorden. Meedoen aan refereeravonden of symposia houdt ons scherp.

Ik vind het een hele verrijking om zowel nationale als internationale netwerken te hebben!”

Hoe zien jullie je toekomst als gepromoveerde jeugdarts?

De drie promovenda willen onderzoek en praktijk blijven combineren. Zelf

‘Mijn artikel kreeg zelfs een prijs! Daarna had ik de smaak te pakken om onderzoek te doen.’

Wat is er nodig voor jeugdartsen om onderzoek te kunnen doen?

Marie-José: “Mijn werkgever heeft interesse in academisering en faciliteert dit met tijd en middelen. GGD BrabantZuidoost is aangesloten bij de Academische Werkplaats Tranzo, waar ik één dag per week werk als science practitioner.”

Sandra: “Eerst moet je er zelf iets voor doen; het komt niet naar je toewaaien.

Tegenwoordig is er een Academische Werkplaats Jeugd Twente, waar de GGD mee samenwerkt. Dat maakt onderzoek doen gemakkelijker, onder meer door de Klein-en-Fijn projecten (kortdurend onderzoek van circa zes maanden, voor meer informatie: www.awjtwente.nl/ klein-en-fijn-49479 red.).”

Wat is de meerwaarde als jeugdartsen onderzoek doen?

Marie-José: “Onderzoek doen komt ten goede aan de dagelijkse praktijk. De vragen komen uit de praktijk en je kunt het onderzochte toepassen. Daardoor ontstaan goede interventies voor jeugdartsen. Zo is met Tranzo onderzoek gedaan naar geautomatiseerde geauto-

onderzoek doen of anderen begeleiden, bijvoorbeeld (jeugd)artsen in de tweede fase van de opleiding M&G. Verbonden blijven aan de academische werkplaats als science practitioner en meewerken aan het schrijven van subsidievoorstellen. Het eigen thema blijven onderzoeken en in de praktijk brengen. Misschien ook onderwijs geven: “Het is belangrijk om onszelf als jeugdarts te blijven profileren binnen andere medische specialisaties. Gepromoveerde jeugdartsen zijn ook nodig om de kwaliteit van zorg te waarborgen.”

OVER DE AUTEUR: Silvia van den Heijkant is jeugdarts KNMG bij de GGD Amsterdam en senior onderzoeker bij de Academische Werkplaats Jeugd en Gezondheid, VUmc, afdeling Sociale Geneeskunde, EMGO+. s.vandenheijkant@vumc.nl

WETENSCHAP

samenwerking met de Universiteit van Münster en TNO plaats. Gedurende het project is ook samenwerking gezocht met de University of Warwick, Coventry (UK). In die jaren werkte ik 20 uur per week als jeugdarts en 20 uur als onderzoeker. Later is dit een promotietraject geworden met aanvullende subsidie.

Nu ben ik in mijn vrije tijd alles aan het afschrijven, aangezien mijn aanstelling is afgelopen.”

15

Beleid schrijven; een creatief en concreet proces

Met het nieuwe Basispakket Jeugdgezondheidszorg (2015) heeft de JGZ de opdracht om ook beleidsmatige taken op zich te nemen: ‘De JGZ geeft beleidsadvies met betrekking tot gezondheidsbeleid.

Zij adviseert gemeenten en scholen over maatregelen en activiteiten op basis van analyse van verkregen gegevens’. Als jeugdarts/ beleidsmaker probeer je met onderbouwde en samenhangende argumenten datgene te bereiken wat je professioneel juist vindt.

Beleidsmatig schrijven

Elle Struijf

Doel Doelgroep Middel

Beleidsmatig schrijven vraagt dezelfde aanpak als elke andere vorm van (schriftelijke) communicatie. Je oriënteert je vooraf op wat je wilt bereiken (doel), wie degene is bij wie je dat wilt bereiken (doelgroep) en op welke wijze je dat het beste kunt doen (middel).

EEN DUIDELIJK DOEL Zorg dat het doel helder is én welk probleem je wilt helpen oplossen. Is het doel niet duidelijk, dan kan je notitie dat ook niet zijn.

Door: Elle Struijf Een voorbeeld uit de praktijk:

PRAKTIJK

Het valt je op dat je tijdens het 3 jaar 9 maand consult veel kinderen ziet met een flinke spraak-taal achterstand die geen gebruik maken van de Vroeg- en Voorschoolse Educatie (VVE) in de wijk. Analyse van de cijfers uit het Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg leert dat dit in jouw wijk substantieel hoger is dan in een buurgemeente.

Dit blijkt ook te gelden voor andere wijken in jouw gemeente. Als je deze bevinding met je collega’s bespreekt, hoor je dat in die buurgemeente de JGZ-verpleegkundigen de taak hebben

16

kinderen en hun ouders actief naar de VVE-voorziening toe te leiden.

Na overleg met je leidinggevende en team leg je jouw bevinding voor aan de verantwoordelijke beleidsambtenaar en je bespreekt met haar de mogelijke aanpak. De ambtenaar is welwillend, maar niet overtuigd. Zij heeft behoefte aan meer inzicht in de cijfers en een betere onderbouwing van de voorgestelde oplossing.

Je schrijft een beleidsadvies waarin je dit verwoordt. De gemeente kiest er daarna voor ook jullie JGZ-verpleegkundigen een actieve rol te geven in de toeleiding naar de VVE-voorziening.

Het doel van jouw beleidsnotitie was de ambtenaar zodanig te informeren dat zij een weloverwogen beleidskeuze kan maken. Haar alleen overtuigen van jouw gelijk en van de noodzaak van een andere aanpak, vergroot juist de kans dat je beleidsadvies weerstand oproept, dus contraproductief werkt.

Als je advies betekent dat het de gemeente extra geld kost, dan moet je dit goed onderbouwen. Zo mogelijk met een indicatie van de hoogte van het bedrag!

KEN JE DOELGROEP Ken je doelgroep. Weet je hoe zij tegenover jou, je organisatie of beroepsgroep staan en wat zij van jouw idee vinden?

Zorg ervoor dat je weet wat het ken-

nis- en inzichtniveau van je doelgroep is. Besef ook dat wat voor jou vanzelfsprekend is, voor een ander niet logisch hoeft te zijn.

Je leidinggevende en de ambtenaar blijken niet onwelwillend tegenover je voorstel te staan. Maar hoe anticipeer je op wat een dergelijk voorstel voor je eigen organisatie en collega’s betekent?

Welke informatie hebben zij nodig om voor- en nadelen af te wegen? Waarschijnlijk stuur je hen niet alleen de beleidsnotitie, maar bespreek je ook je analyse en voorstel in een overleg waar je de collega’s van de buurgemeente bij kunt uitnodigen om hun ervaringen te delen.

Voor het managementteam van jouw organisatie zijn niet alleen de cijfers van belang, maar ook de standpunten van de gemeente èn van je teamgenoten. Maar ook welke scholing en andere investeringen nodig zijn.

Het informeren van de projectleider VVE vraagt weer een andere benadering. Hij kan de beleidsnotitie voor de gemeente immers ook opvatten als een afwijzing van het door hem ingezette beleid, of zelfs een bedreiging voor zijn baan.

De inhoud is dus niet alleen afhankelijk van welk doel je wilt bereiken, maar ook van diegenen op wie de inhoud is gericht.

MIDDEL EN MOMENT Alleen met gedegen voorwerk kan een beleidsnotitie impact krijgen. Je

onderzoekt daarom ook wat het goede moment is om het beleidsstuk onder de aandacht te brengen. Gaat het over een onderwerp wat al speelt? Zijn er andere beleidsthema’s die veel tijd en aandacht vragen?

Als in een gemeente een bestuurlijke crisis dreigt, zal er voor de toeleiding naar VVE waarschijnlijk weinig aandacht zijn. Dan kun je beter even wachten met het indienen.

En als jouw voorstel extra tijd (= extra geld) gaat kosten, terwijl je eigen organisatie al in zwaar weer zit en de gemeente de hand stevig op de knip heeft, dan moet je je afvragen of je niet eerst moet investeren in meer intern draagvlak om jouw voorstel prioriteit te geven, ook als er geen extra geld meekomt.

INHOUD ZONDER OMHAAL Het is aan te bevelen om de algemene schrijf-richtlijnen aan te houden. Maak in de eerste zinnen duidelijk waar de notitie over gaat, welk probleem je wilt helpen oplossen. Gebruik waar mogelijk actieve zinnen met zo min mogelijk hulp-

werkwoorden of onduidelijke omschrijvingen. Kortere concrete zinnen met een duidelijke boodschap komen beter over.

Probeer het advies kort en leesbaar te houden, zodat degene voor wie het bedoeld is, aan het eind nog weet waar het echt over gaat.

Een infografic, stroomdiagram of tabel kan zeer verhelderend werken. Overweeg om een citaat, een voorbeeld, of een casus toe te voegen om datgene wat je uit wilt dragen te illustreren.

Pas je wijze van communicatie aan bij het te verwachten kennisniveau van de beoogde lezer. Gebruik zo min mogelijk afkortingen of vakjargon, zeker als de notitie voor niet-medici is bedoeld en neem een lijst met literatuur of achtergrondinformatie op.

Maak tot slot een korte samenvatting waarvan het advies het logisch gevolg is.

Beleid schrijven is een creatief en concreet proces: hoe meer draagvlak vooraf, hoe meer duidelijkheid in de tekst, hoe meer strategisch inzicht, des te groter de kans dat je bereikt wat je bedoeling was!

En zo niet? ‘It’s all in the game!’

OVER DE AUTEUR: Al vele jaren draagt Elle Struijf als ‘meelezer’ bij aan de totstandkoming van de JA! In haar dagelijks werk is ze strategisch adviseur Publieke Gezondheid en Veiligheid bij GGD Hollands Noorden. In deze JA! is ze niet alleen meelezer, maar deelt ze ook haar ervaring in het schrijven van een beleidsadvies met de lezers.

Wiegelied voor een verdronken vluchtelingenkind

Aangespoeld esp spoe oeld oe ld op op het het wittige witt wi witt ttig ig ge stenige sten st enig en ige ig e strand, stra st rand ra nd,, nd Zou je de vissen de vi viss s en moeten ss moe oete ten n kunnen kunn ku nnen nn e pakken, en pak akke ken, ke n, Die met mee et je m ee e gezwommen gez ezwo womm wo mmen mm en zijn, zij ijn, n,, Zou je met met e een een schelp sch chel elp el p je n naam aa am sc schrijven chrrij ijve ven ve n in nh het et z zand. and. an d.

Aan angespoeld nge gesp spoe sp oe eld o op p he h hett zo zout zoute ute ut e strand, stra st rand ra nd,, nd Zou Zo u je jje e ei eige eigen gen ge n li lliedjes edje ed je es we weer er zingen, zin nge g n, Over Ov er je je land, land la nd,, je moeder, nd moe oede der, de r, je je vader, vade va der, de r, jje e zu zus, s, jje e br bro o broer En v rage ra ge en is d it n u he hett ei eind n e va nd van n de ‘reis?’ ‘re reis is?’ is ?’ vragen dit nu einde De ze zee, ee, h het e sstrand, et tran tr an nd, d de e me meeu meeuwen, euwe eu we en, Alle Al leen le en z ij o nthu nt hull hu lllen ‘t ‘t antwoord, antw an twoo tw o rd oo rd,, Alleen zij onthullen het g e ij et ijde de enb nboe o k va oe v n eb en en vloed, vloe vl oed, oe d, In het getijdenboek van ‘Je ‘Je was was er tte wa e ko kort kort, rt,, je was rt was tte e kl klei klein’, e n’ ei n’,, ‘Je ‘Je werd werd d terug ter erug ug gegeven geg gev even en aan aan het hett warme war arme m z me zoute ou ute sstrand.’

Marianne Mar rian i ne Beg Begema Begemann, emann, ema nn je nn, jeugdarts

PRAKTIJK

Aangespoeld esp spoe oeld oe ld op op het het zoute zo out u e strand, stra st rand ra nd,, nd Zou je moeten moe oete ten te n kunnen kunn ku nnen nn en opstaan ops psta taan ta a en an en tussen tuss tu s en ss e de de richels rich ri chel ch elss el in het zand zan and d schelpen sche sc help he lpen lp en z zoeken, oeke oe ke en, de meeuwen meeu me euwe eu wen we n hun hu un lied lied moeten moe oete ten te n zien z en schrijven zi sch chri rijv ri jven jv en Zou je de in de lucht, uch cht, t, Zwevend end en d op de de wind wind n boven bov oven en het het e blauwe bla lauw uwe uw e water. wate wa t r. te r

17

速

NANNYcare geitenmelk een onderzocht alternatief Vitals 2330 - p 18

Van geiten uit het prachtig groene, gro oene, ge誰soleerde en schone scho one Nieuw-Zeeland * * * * *

Onderzocht, veilig en samengesteld volgens de Europese richtlijnen n Lichter h verteerbaar b d dan kkoemelk, lk met een h heerlijk l k zachte h en romige smaak M ll onbewerkte b kt geitenmelk it lk speciaal i l geproduceerd d d voor flflesvoeding di Mett volle Bevat geen toegevoegde glucosesiroop, sucrose of maltodextrine Speciaal verrijkt met vitaminen en mineralen afgestemd op de behoeften per leeftijdsgroep

Overzichtelijke verpakkingen Alle producten van NANNYcare zijn voorzien van een etiket met een overzichtelijke nummering (1, 2, 3) voor de verschillende leeftijdsgroepen.

Voor uitgebreide documentatie over de NANNYcare producten belt u 075 6476050 of mailt u naar info@vitals.nl. Bestellen kan op www.vitals.nl!

BELANGRIJK: Borstvoeding wordt in het algemeen beschouwd als de beste voeding voor zuigelingen. Het wordt aanbevolen NANNYcare zuigelingenmelk alleen te gebruiken op advies van onafhankelijke deskundigen op het gebied van geneeskunde, voeding of farmaceutische wetenschap of van personen die beroepsmatig verantwoordelijk zijn voor de zorg voor moeder en kind.

Distributie door:

RECENSIE - Om te kunnen schrijven, moet je lezen! Zes handboeken onder de loep Tijdens de schrijfcursus die vele AJN-ers de afgelopen maanden hebben gevolgd, noemde docente Tigrelle Uijttewaal het boek Schrijfwijzer van hoogleraar Jan Renkema als hét handboek over alles wat je wilt en moet weten als je aan het schrijven slaat. 590 pagina’s dik en 49,90 euro duur. Een overweging … want ja, ik heb al diverse taal- en schrijfboeken in de kast staan!

Door: Els Jonker Allereerst het Handboek Stijl van Hans Burger en Jaap de Jong, ooit aangeschaft bij een driedaagse schrijfcursus van de NSPOH. 329 pagina’s en nu 34,50 euro. Ik zie op bol.com dat ‘mijn’ uitvoering tweedehands nu 20 euro kost.

Het Handboek Stijl leest gemakkelijk weg en is uiterst praktisch. Adviezen als schrijf concreet, schrijf beeldend, schrijf menselijk, schrijf duidelijk en schrijf bondig worden in korte hoofdstukken behandeld, zodat je ook gericht kunt zoeken naar voorbeelden en tips als je vastloopt in je eigen schrijverij.

Zestien manieren om te beginnen en elf manieren om te eindigen dagen mij uit gewoon aan de slag te gaan. En ik grinnik bij ‘Hang- en sluitwerk’ als titel van het hoofdstuk over leestekens.

maar ook voor mensen die eigenhandig / voor zichzelf teksten schrijven. Want, zoals de auteur in zijn inleiding schrijft, ’in de laatste fase moet de auteur zijn eigen eindredacteur kunnen zijn’. Een aanrader!

Natuurlijk staan naast het woordenboek Nederlands ook het Groene Boekje en Witte Boekje voor het grijpen. Mijn versies zijn dateren van de vorige revisie tien jaar geleden. Het Groene Boekje (spelling volgens de Spellingwet) is in 2015 opnieuw door de Taalunie uitgebracht en kost nu 24,95 euro, het Witte Boekje van Het Genootschap Onze Taal heet nu Spellingwijzer Onze Taal en kost 17,50 euro. De spellingstrijd duurt dus voort.

Maar gelukkig is er ook een Schrijfwijzer Compact (263 pagina’s, 21,95 euro) uitgekomen, de kleine handzame versie speciaal bedoeld voor mensen die af en toe wat moeten schrijven en aan een beknopte uitleg genoeg hebben. En zoals het voorwoord schrijft: het helpt de taalgebruiker om:

En dan nu hoofdredacteur. Behalve schrijven ook redigeren, weer een nieuwe vaardigheid. Weer op zoek naar een boek wat kan helpen. Teksten redigeren van Wim Daniels, een uitgave in de serie Taalbeheersing, is een compact en zeer prettig leesbaar boek (159 pagina’s, 14,99 euro). Het boek is zeker niet alleen voor professionele redacteuren en uitgevers bestemd,

1.

2.

3.

4.

te beoordelen of een tekst goed is het leesgemak van een tekst te verhogen zinsbouw en woordkeuze te verbeteren fouten in spelling en leestekens te vermijden (officiële spelling volgens de Taalunie)

Het boek maakt inderdaad een compacte en tegelijkertijd een zeer volledige indruk. Het is geen boek wat je voor je plezier leest, zoals ik dat wel doe met het Handboek Stijl en Teksten redigeren. Het is wel een compact en overzichtelijk naslagwerk wat je makkelijk pakt als je op zoek bent naar welke informatie over schrijven dan ook.

De uitgever liet de redactie weten dat in juni 2016 een nieuwe druk verschijnt.

OVER DE AUTEUR: Els Jonker is arts M&G, jeugdarts en onder meer hoofdredacteur van de JA! @elsjonker

PRAKTIJK

Als het voornemen om promotie-onderzoek was geslaagd, had ik ongetwijfeld een van de handboeken over Academisch Schrijven aangeschaft. Door omstandigheden ging dat plan niet door en is het gebleven bij een korte training en het hoofdstuk over academisch schrijven in het Handboek Buitenpromoveren (54,95 euro). Dat bleek niet voldoende, want toen ik het een paar jaar later opnieuw probeerde, werd mijn onderzoeksvoorstel op inhoudelijke gronden afgewezen met de woorden ‘en wij adviseren u eerst een training academisch schrijven te volgen’.

En dan terug naar de Schrijfwijzer van Renkema. De prijs, de omvang en al die boeken die al in mijn boekenkast staan, doen me aarzelen het boek aan te schaffen. En hoewel de meeste recensies positief zijn, beschrijft een enkeling het boek als een ouderwets en bang boek met een veel te negatieve kijk op de schrijvende mens (Neder-L, elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek, 2012). Niet echt uitnodigend.

19

Hoe kom ik op de Opiniepagina?!

Een van de manieren om in beeld te komen - je expertise te tonen - is het schrijven van een opiniestuk. Waar moet een bijdrage voor de opiniepagina in pakweg de Volkskrant of het NRC aan voldoen?

Door: Louise Dijkmans De beste opiniestukken (maximaal 600-700 woorden!) zijn origineel en helpen het debat vooruit met nieuwe inzichten en nieuwe argumenten, of brengen zelfs een nieuwe maatschappelijke discussie op gang:

OVERTUIG Een stuk moet overtuigen. Bedenk welk standpunt je gaat verdedigen. Welke argumenten je daarvoor gaat gebruiken. En verzin vervolgens een manier om de lezer met die argumenten te overreden. Zolang de feiten in jouw artikel kloppen, is werkelijk alles geoorloofd om de lezer aan jouw kant te krijgen.

KEN DE ACTUALITEIT Elk onderwerp is goed, als er maar een connectie is met het nieuws, en als het maar voor een breder publiek interessant is.

Reageren op het nieuws maakt een opiniestuk dwingend. Je hoeft minder uit te leggen, omdat de context duidelijk is.

HET MOET SCHUREN! Joost van der Vaart (Opinie NRC): “Er moet een opinie in staan!! Veel schrijvers vergeten dat; die analyseren alleen maar.” Henk Müller (Opinie Volkskrant) vult aan: “Veel kopij is te specialistisch, te technisch; informatie die niet bekend is bij een groot publiek. Een stuk dat kans maakt, heeft de opinie gelijk aan het begin en niet - als conclusie - aan het eind. Je moet snel en kernachtig je standpunt kenbaar maken. We zijn allemaal druk dus een artikel moet direct pakken en prikkelen.” Van der Vaart doet er nog een schepje bovenop: “Het moet schuren! Het moet je raken of ergeren. Je moet meteen een (tegen)reactie willen geven!” En: “Voor experts moet er iets nieuws in staan. Tegelijkertijd moet je buurvrouw denken: ‘Wat een goed stuk, dat begrijp ik!’

ZELFSTANDIG LEESBAAR Als je reageert op een onderwerp uit het nieuws, zorg dan dat het stuk zelfstandig leesbaar blijft, ook voor lezers die het nieuws gemist hebben. Trek het onderwerp niet te breed. Een opinie over een deelaspect van een onderwerp is vaak veel frisser om te lezen.

WEES SCHERP!

GEEF VOORBEELDEN

Durf stellig te zijn, durf scherp te zijn en deskundig. De lezer verwacht in een opiniestuk een duidelijke mening en een sterke onderbouwing. Schrijf geen opiniestuk over algemeen leed en onrecht. Dit levert helaas weinig spannende stukken op.

Die maken een tekst begrijpelijk. Als ze er niet staan, vraagt de lezer zich af of de schrijver er wel echt over heeft nagedacht.

Je kunt nog zo vaak beweren dat het verzamelen van medische gegevens in een grote databank immoreel is, als je er geen voorbeeld bij geeft, maakt het weinig indruk. Schrijf dan over de passant die medische gegevens meeleest en deze doorvertelt aan een kennis.

Jeugdartsen die een debat willen aanzwengelen of een bestaand debat van nieuwe inzichten en argumenten willen voorzien, kunnen een opiniestuk sturen naar onder meer de volgende adressen: opinie@devolkskrant.nl opinie@nrc.nl (NRC Handelsblad) denken@nrc.nl (NRC Next) podium@trouw.nl

ZEG WAT JE DENKT Opinie is geen diplomatie. Omwegen en verzachtende termen maken een stuk onleesbaar. Vermijd ook plechtig taalgebruik.

En voer geen campagne, maar debatteer! Een welgekozen metafoor geeft een stuk tot slot vleugels. Het wordt meteen duidelijk wat de bedoeling is.

Met dank aan: De Volkskrant

OPINIE

EEN DEBAT IN GEDACHTEN?

21

VERTROUWD

De enige in zijn klasse met 4 beschikbare sterktes: Concerta is ook in 27 mg beschikbaar

Slechts 1 inname per dag

Tabletten met verlengde en gecontroleerde afgifte. verkorte productinformatie staat elders in deze uitgave

Janssen-Cilag B.V.

©Janssen-Cilag B.V. – PHNL/CON L/C C/0315/0 315/ 002b

Uniek in zijn klasse met OROS® technologie.

Bekijk de video hier.

‘Wat ik vooral mis zijn de ruiters bovenin het scherm.’

Jeugdartsen houden van schrijven - Column -

S(ubjectief) - jeuk tussen de tenen O(bjectief) - schilferige uitslag tussen dig 4 en 5 re E(valuatie)- Mycose P(lan) - R/Miconazol Klaar is Kees, volgende patiënt. Zelfs bij depressie of kanker nooit meer dan een half A4’tje per contact!

Opende ik het dossier van een patiënt, dan zag ik in één oogopslag voorgeschiedenis, actuele medicatie, het overzicht van de laatste paar consulten en eventueel de ruiters die aangaven dat er sprake was van chronische ziektes of bijzondere risico’s.

Het JGZ-dossier in onze regio is een heel ander verhaal: elk type consult kent een eigen digitaal format dat vooral bestaat uit hokjes die moeten worden aangevinkt. Voor vrije tekst is amper ruimte. Als ik mijn anamnese en bevindingen van bijvoorbeeld een rugonderzoek wil documenteren, kan ik dat echt niet kwijt in dat format. Dan moet ik een nieuw, ander contactmoment aanmaken waarin ik die rug wel kan beschrijven. Die knap omslachtige procedure zorgt er mede voor dat administratie de jeugdarts zoveel tijd kost. Nog ingewikkelder is het om via het digitaal dossier overzicht te krijgen over een kind. Niet in het minst doordat de oude papieren dossiers zijn ingescand zonder goed te letten op volgorde of systeem. Het is een hele kunst om die handgeschreven aantekeningen in een logisch kader te plaatsen!

Ik was opgelucht dat er werd overgeschakeld naar het digitaal dossier juist op het moment dat ik in de JGZ ging werken.

Maar nu die dossiers zo’n jaar of vijf in gebruik zijn, blijkt dat het ook daarmee niet makkelijk is om overzicht te krijgen. En zeker niet op één pagina zoals ik dat in de huisartsenpraktijk gewend was. Wat ik nog het allermeeste mis zijn de ruiters, de twee-letterige combinaties boven in het scherm waaraan ik kon zien of iemand bijvoorbeeld Diabetes (DM) had. Je kon ook zelf ruiters aanmaken. Zo werkte ik met een eigen ruiter als iemand mij verteld had over traumatische ervaringen in het verleden.

Wat zou het schelen bij een zorgoverleg als je in één oogopslag zou kunnen zien dat een kind een ex-prematuur is of de diagnose ASS heeft gekregen. En het zou de doktersassistente die bij ons de triage uitvoert, helpen bepalen welke kinderen ze in ieder geval in het triage-overleg met de jeugdarts moet bespreken.

Tijdens de recente medewerkersdag van onze organisatie werd opnieuw benadrukt dat onze maatschappij continu verandert en vernieuwt. Dan hoop ik maar dat daarmee ook ons registratiesysteem bedoeld wordt. En dat het gebruiksgemak voor de professionals in de toekomst toeneemt. Waarom zou dat bij huisartsen wel kunnen en in de jeugdgezondheidszorg niet?

Want ja, jeugdartsen schrijven graag. Maar het liefst wel handig, zinvol en logisch!

Agaath Cornel-Muysken OVER DE AUTEUR: Agaath Cornel-Muysken is jeugdarts en huisarts.

@AgaathC

COLUMN

Toen ik vandaag nog een paar uur bezig was de administratie van mijn spreekuur en zorgoverleg van gisteren weg te werken, kwam het verzoek van de JA!-redactie mijn column dit keer te schrijven over ‘Wat schrijft de jeugdarts’. Direct schoot mij te binnen: de jeugdarts schrijft graag veel!

Vaak denk ik met enig verlangen terug aan mijn dossiers in de huisartsenpraktijk. Daar documenteren we onze contactmomenten volgens het SOEP-systeem:

23

Samenstelling Tabletten met verlengde afgifte die respectievelijk 18, 27, 36 en 54 mg methylfenidaathydrochloride bevatten. Indicaties Concerta is geĂŻndiceerd als onderdeel van een uitgebreid behandelprogramma voor ADHD (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) bij kinderen van 6 jaar en ouder in die gevallen waarbij uitsluitend orthopedagogie onvoldoende blijkt te zijn. De behandeling moet plaatsvinden onder toezicht van een specialist op het gebied van gedragsstoornissen bij kinderen en/of adolescenten. De diagnose moet worden gesteld in overeenstemming met de huidige DSM-criteria of ICD-richtlijnen en moet worden gebaseerd op een volledige ziektegeschiedenis en evaluatie van de patiĂŤnt. Dosering en wijze van toediening kinderen (vanaf 6 jaar) en ouder: Concerta wordt eenmaal per dag in de ochtend met of zonder voedsel ingenomen. Het gebruik van lagere doseringen van methylfenidaatformuleringen met directe afgifte kan voldoende zijn om patiĂŤnten te behandelen die niet eerder met methylfenidaat behandeld zijn. Voor deze patiĂŤnten of voor patiĂŤnten die behandeld worden met andere stimulantia is de aanbevolen begindosis van Concerta 18 mg eenmaal per dag. in stappen van 18 mg De maximale dagelijkse dosering Concerta is 54 mg. Als na een adequate aanpassing van de dosis gedurende een periode van een maand geen verbetering van de symptomen optreedt, dient de behandeling met Concerta te worden stopgezet.

Volwassenen: Bij adolescenten bij wie de symptomen blijven bestaan tot in de volwassenheid en bij wie een duidelijk voordeel van de behandeling is aangetoond, kan het wenselijk zijn dat de behandeling op volwassen leeftijd voortgezet wordt. Echter, het is niet geschikt om bij volwassenen een behandeling met Concerta te starten. Contra-indicaties Overgevoeligheid voor methylfenidaat of voor (ĂŠĂŠn van) de hulpstoffen; glaucoom; feochromocytoom; tijdens behandeling met niet-selectieve, irreversibele MAO (monoamino-oxidase)remmers of binnen minimaal 14 dagen na stoppen van het gebruik van deze geneesmiddelen, wegens risico van een hypertensieve crisis; hyperthyroĂŻdie of thyreotoxicose; diagnose van of voorgeschiedenis met ernstige depressie, anorexia nervosa/anorectische stoornissen, suĂŻcidale neigingen, psychotische symptomen, ernstige stemmingsstoornissen, manie, schizofrenie of psychopathische/borderline persoonlijkheidsstoornis; diagnose met of voorgeschiedenis met ernstige en episodische (type I) bipolaire (affectieve) stoornis die niet goed onder controle is; reeds bestaande cardiovasculaire stoornissen, inclusief ernstige hypertensie, hartfalen, arteriĂŤle occlusieve ziekte, angina, hemodynamische signiďŹ cante congenitale hartziekte, cardiomyopathieĂŤn, myocardinfarct, potentieel levensbedreigende aritmieĂŤn en canalopathie (stoornis veroorzaakt door een disfunctie van de ionenkanalen); reeds bestaande cerebrovasculaire stoornissen, cerebraal aneurysma, vasculaire afwijkingen inclusief vasculitis of beroerte. Waarschuwingen Behandeling met methylfenidaat is niet bij alle kinderen met ADHD geĂŻndiceerd en het besluit om het geneesmiddel te gebruiken moet zijn gebaseerd op een zeer grondige beoordeling van de ernst en de chroniciteit van de symptomen van het kind in relatie tot de leeftijd. De veiligheid en werkzaamheid van langdurig gebruik (langer dan 12 maanden) van methylfenidaat zijn in gecontroleerde klinische onderzoeken niet systematisch beoordeeld. De behandeling met methylfenidaat mag niet voor onbepaalde tijd zijn en dat is ook niet nodig. De arts die bij patiĂŤnten met ADHD kiest voor gebruik van methylfenidaat gedurende langere tijd (langer dan 12 maanden) moet bij kinderen en adolescenten de bruikbaarheid op lange termijn van het geneesmiddel door middel van een proefperiode zonder geneesmiddel opnieuw evalueren om het functioneren van de patiĂŤnt zonder farmacotherapie te beoordelen. Methylfenidaat mag niet door kinderen jonger dan 6 jaar en niet door ouderen worden gebruikt. De veiligheid en werkzaamheid zijn in deze leeftijdsgroepen niet vastgesteld. Volwassenen: De veiligheid en werkzaamheid zijn niet vastgesteld voor het initiĂŤren van een behandeling bij volwassenen of voor de routinematige voortzetting van de behandeling na de leeftijd van 18 jaar. Indien stoppen met de behandeling bij een adolescent die de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt niet succesvol was, kan het voortzetten van de behandeling op volwassen leeftijd nodig zijn. De noodzaak van verdere behandeling van deze volwassenen moet regelmatig opnieuw bekeken worden en dit moet jaarlijks plaatsvinden. Bij patiĂŤnten die in aanmerking komen voor behandeling met stimulantia moet een zorgvuldige anamnese worden afgenomen (inclusief een beoordeling van de familiegeschiedenis op plotseling cardiaal of onverklaard overlijden of levensbedreigende aritmie) en moet een lichamelijk onderzoek voor het bepalen van de aanwezigheid van een hartziekte plaatsvinden. Ook moet nader onderzoek worden gedaan op hartziekten als de initiĂŤle bevindingen op een dergelijke ziekte of voorgeschiedenis wijzen. PatiĂŤnten die symptomen ontwikkelen zoals palpitaties, pijn op de borst na inspanning, niet verklaarde syncope, dyspneu of andere symptomen die wijzen op een hartziekte tijdens behandeling met stimulantia moeten onmiddellijk een cardiale evaluatie ondergaan. Voorzichtigheid is geboden bij de behandeling van patiĂŤnten bij wie de onderliggende medische aandoeningen gevaar kunnen opleveren bij een stijging van de bloeddruk of de hartfrequentie. De cardiovasculaire status moet zorgvuldig worden gecontroleerd. De bloeddruk en de hartfrequentie moeten bij elke aanpassing van de dosis en daarna minimaal eens in de 6 maanden, worden genoteerd in een percentielgraďŹ ek. Het gebruik van methylfenidaat is gecontraindiceerd bij bepaalde reeds bestaande cardiovasculaire stoornissen, tenzij hierover cardiaal advies is verkregen van de kinderarts. In relatie tot het gebruik van stimulantia van het centrale zenuwstelsel is bij gebruikelijke doses bij kinderen, waarvan sommige structurele cardiale afwijkingen of andere ernstige hartproblemen hadden, plotseling overlijden gemeld. Hoewel sommige ernstige hartproblemen op zichzelf al een verhoogd risico van plotseling overlijden met zich mee kunnen brengen, worden stimulantia niet aanbevolen bij kinderen of adolescenten die bekend zijn met structurele cardiale afwijkingen, cardiomyopathie, ernstige hartritmeafwijkingen of andere ernstige hartproblemen waardoor zij in verhoogde mate gevoelig zijn voor de sympathicomimetische effecten van een stimulans. Mogelijk bestaat er een verband tussen misbruik van stimulantia van het centraal zenuwstelsel en plotseling overlijden en andere ernstige cardiovasculaire bijwerkingen. Bij bepaalde cerebrovasculaire stoornissen is het gebruik van methylfenidaat gecontra-indiceerd (zie contra-indicaties).

PatiĂŤnten met extra risicofactoren (zoals een voorgeschiedenis van cardiovasculaire ziekte, gelijktijdig gebruik van geneesmiddelen die de bloeddruk verhogen) dienen tijdens de behandeling, bij elk bezoek op neurologische tekenen en symptomen te worden gecontroleerd.

Bij ADHD komt vaak comorbiditeit van psychische aandoeningen voor. In het algemeen geldt dat bij elke aanpassing van de dosis en daarna minimaal eens per 6 maanden of bij elk bezoek er een controle dient plaats te vinden op ontwikkeling van nieuwe of verslechtering

van reeds bestaande psychische aandoeningen. BeĂŤindigen van de behandeling kan dan de aangewezen weg zijn. Bij psychotische patiĂŤnten kan toediening van methylfenidaat de symptomen van de gedragsstoornis en de gedachtestoornis verergeren. Tijdens de behandeling optredende psychotische symptomen (visuele/tactiele/auditieve hallucinaties en waanvoorstellingen) of manie bij kinderen en adolescenten zonder psychotische ziekten of manie in de voorgeschiedenis kunnen door stimulantia bij de gebruikelijke doses worden veroorzaakt. Het ontstaan of verergeren van agressie of vijandigheid kan worden veroorzaakt door behandeling met stimulantia.

PatiĂŤnten met suĂŻcidale ideatie en suĂŻcidaal gedrag tijdens behandeling van ADHD moeten onmiddellijk door een arts worden beoordeeld.

Methylfenidaat wordt in verband gebracht met de aanvang of verergering van motorische en verbale tics. Ook is melding gemaakt van verergering van het gilles-de-la-tourettesyndroom. Methylfenidaat wordt in verband gebracht met verergering van reeds bestaande angst, agitatie of spanning. Speciale voorzichtigheid is geboden bij gebruik van methylfenidaat voor de behandeling van ADHD bij patiĂŤnten met een comorbide bipolaire stoornis (inclusief onbehandeld type I bipolaire stoornis of andere vormen van bipolaire stoornissen) vanwege bezorgdheid over een mogelijke bevordering van een gemengde/manische episode bij dergelijke patiĂŤnten. Bij langdurig gebruik van methylfenidaat bij kinderen zijn een matig-ernstige afname van de gewichtstoename en een groeiachterstand gemeld. Voorafgaand aan de behandeling moet een nauwkeurige registratie van lengte en gewicht op een groeikaart plaatsvinden en tijdens de behandeling moet de groei worden geobserveerd: de lengte, het gewicht en de eetlust moeten minimaal eens per 6 maanden worden genoteerd, waarbij een groeikaart moet worden bijgehouden. Methylfenidaat moet met de benodigde voorzichtigheid worden gebruikt bij patiĂŤnten met epilepsie. PatiĂŤnten moeten zorgvuldig worden gecontroleerd vanwege het risico van gebruik voor ontspanning, verkeerd gebruik en misbruik van methylfenidaat. Methylfenidaat mag niet worden gebruikt voor preventie of behandeling van normale vermoeidheidsklachten. Er is geen ervaring opgedaan met het gebruik van methylfenidaat bij patiĂŤnten met nierinsufďŹ ciĂŤntie of met leverinsufďŹ ciĂŤntie. Na het onderbreken van de behandeling (mogelijk als gevolg van misbruik) is zorgvuldige supervisie noodzakelijk, omdat de behandeling mogelijk een depressie en chronische overactiviteit heeft gemaskeerd. Omdat de Concerta-tablet nietvervormbaar is en in het maag-darmkanaal niet waarneembaar van vorm verandert, mag deze doorgaans niet worden toegediend aan patiĂŤnten van wie bekend is dat zij een ernstige maagdarmvernauwing hebben (pathologisch of iatrogeen) en ook niet aan patiĂŤnten met dysfagie of aan patiĂŤnten die aanzienlijke problemen hebben met het doorslikken van tabletten. Dit geneesmiddel bevat lactose.

Interacties Het is niet bekend hoe methylfenidaat de plasmaconcentraties van gelijktijdig toegediende geneesmiddelen beĂŻnvloedt.

Daarom is voorzichtigheid geboden bij het combineren van methylfenidaat met andere geneesmiddelen. Methylfenidaat wordt niet in klinisch relevante mate gemetaboliseerd door cytochroom P450. Er zijn echter meldingen die erop wijzen dat methylfenidaat het metabolisme remt van coumarinebevattende anticoagulantia, van anticonvulsiva (zoals fenobarbital, fenytoĂŻne, primidon) en van sommige antidepressiva (tricyclische antidepressiva en selectieve serotonine-heropnameremmers). Methylfenidaat kan de werkzaamheid verminderen van geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van hypertensie. Bij patiĂŤnten die worden behandeld met methylfenidaat is voorzichtigheid geboden bij gebruik van een ander geneesmiddel dat ook de bloeddruk kan verhogen.

Vanwege een mogelijke hypertensieve crisis is methylfenidaat gecontra-indiceerd bij patiĂŤnten die worden behandeld (momenteel of binnen de voorgaande twee weken) met niet-selectieve, irreversibele MAO-remmers. Alcohol kan de ongewenste effecten van psychoactieve geneesmiddelen, inclusief methylfenidaat, op het centrale zenuwstelsel versterken. Het risico bestaat dat tijdens een operatie (met gebruik van gehalogeneerde anesthetica) een plotselinge stijging van de bloeddruk optreedt. Bij toediening van methylfenidaat is voorzichtigheid geboden bij gelijktijdig gebruik van dopaminerge geneesmiddelen, inclusief antipsychotica.

Zwangerschap Er zijn slechts beperkt gegevens beschikbaar over het gebruik van methylfenidaat bij zwangere vrouwen. Bijwerkingen Zie voor een volledig overzicht de uitgebreide SPC-tekst. Hier volgt een opsomming van bijwerkingen die vaak of zeer vaak zijn gemeld: hoofdpijn, slapeloosheid, nervositeit, naso-faryngitis, bovenste luchtweginfectie, sinusitis, anorexia, verminderde eetlust, matig ernstige afname van de gewichtstoename en de lengtegroei tijdens langdurig gebruik bij kinderen, affectlabiliteit, agressie, agitatie, angst, depressie, prikkelbaarheid, abnormaal gedrag, stemmingswisselingen, tics, initiÍle insomnia, zwaarmoedige stemming, verminderd libido, spanning, bruxisme, paniekaanval, duizeligheid, dyskinesie, psychomotorische hyperactiviteit, overmatige slaperigheid (somnolentie), paresthesie, spanningshoofdpijn, accomodatiestoornis, vertigo, aritmie, tachycardie, hartkloppingen, hypertensie, hoesten, orofaryngeale pijn, pijn in de bovenbuik, diarree, misselijkheid, abdominaal ongemak, braken, droge mond, dyspepsie, alopecia, pruritus, huiduitslag, urticaria, artralgie, gespannenheid spier, spierspasmen, erectiele disfunctie, pyrexie, groeiachterstand bij langdurig gebruik door kinderen, vermoeidheid, zich zenuwachtig voelen, asthenie, dorst, veranderingen in de bloeddruk en hartfrequentie (gewoonlijk een stijging), gewichtsverlies, alanineaminotransferase verhoogd. Verpakkingen Polyethyleen (HDPE) essen voorzien van een kindveilige polypropyleen sluiting. Elke es bevat een droogmiddel met silicagel en bevat 28 of 30 tabletten met verlengde afgifte.

Prijzen Volgens Z-Index. Vergoeding Gedeeltelijke vergoeding. Uitgebreide productinformatie Op verzoek beschikbaar. Datum november 2015. - Kijk voor de laatste versie van de SmPC tekst op www.janssennederland.nl > Ons bedrijf > Onze medicijnen.

Referenties: Zorginstituut Nederland: Farmacotherapeutisch Kompas (voorheen Nationaal Kompas Volksgezondheid) – laatst bezocht 56 ,+( D .::6 === ,'83')5:.+8'6+;:/9).1536'9 42 68+6'8''::+19:+4 3 3+:.?2,+4/*'': '96 D '83')5:.+8'6+;:/9).

Kompas: Geneesmiddeleninformatiebank van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) â&#x20AC;&#x201C; laatst bezocht op 5 feb. 2016 .::6 *( )(- 3+( 42 D %5219-+@54*.+/* +*+82'4* .::69 === <5219-+@54*.+/*+4@58- /4,5 C 2'':9: (+@5).: 56 ,+( D Z-index Nederland, januari 2016.

Telefoon: 0800-242 42 42, E-mail: janssen@jacnl.jnj.com, Internet: www.janssennederland.nl

Janssen-Cilag B.V.

Hogrefe is ook uitgever van de

NEO-PI-3 | SON-R 6-40 | BRIEF | ADOS-2

Screenen op problemen bij kinderen Goed genormeerde vragenlijsten die snel een duidelijk beeld geven

Depressie bij kinderen en jongeren Met de vernieuwde CDI-2 worden de mate en ernst van depressieve symptomen vastgesteld bij kinderen van 8-21 jaar.

De CDI-2 bestaat uit een zelfrapportage en een oudervragenlijst.

Seksueel (probleem)gedrag De CSBI is bedoeld om seksueel gedrag in kaart te brengen bij kinderen van 2-12 jaar en wordt ingevuld door de ouder of verzorger. De CSBI is ook toepasbaar bij vermoedens van seksueel misbruik.

Vanaf nu beschikbaar via www.hogrefe.nl

www.hogrefe.nl

24

ŠJanssen-Cilag B.V. - PHNL/CONC/0315/0002b

Concerta verkorte productinformatie Productinformatie bij advertentie elders in dit blad

Recensie: Ver van de boom - Andrew Solomon ‘Ver van de boom’ beschrijft de zoektocht naar de eigen identiteit van ouders ... en kinderen die anders zijn dan hun ouders. Kinderen met een handicap of syndroom, een beperking of uitzonderlijk talent, met een andere seksuele geaardheid dan hun ouders, autisme of schizofrenie, of kinderen geboren uit incest of verkrachting en kinderen die misdaden begaan. Kortom, kinderen die niet op hun ouders lijken: appels die ver van de boom zijn gevallen.

OVER DE RECENSENT: Saapke Quaak is jeugdarts 0-4 en lid van de AJN-commissie Zorg voor Zeldzaam.

Door: Saapke Quaak Aan de hand van interviews, persoonlijke verhalen en wetenschappelijke literatuur beschrijft Andrew Solomon de complexiteit van dat anders-zijn en de immense moeilijkheden die ouders en kinderen ondervinden om dat anders-zijn te aanvaarden en als ‘anders’ door de maatschappij aanvaard te worden. Het schetst de onmacht van ouders, het onbegrip van de maatschappij en ethische dilemma’s, maar ook de enorme liefde en opoffering die ouders kunnen opbrengen.

GEDEGEN OVERZICHT In de strijd om erkenning en aanvaarding spelen ouder- en patiëntenverenigingen een belangrijke rol. Door schaamte- en schuldgevoelens is dat anders als kinderen zijn geboren uit verkrachting of het criminele pad opgaan. Deze gezinnen hebben intensieve preventieve begeleiding nodig om hechtingsproblemen of afglijden naar zware criminaliteit te voorkomen.

‘Ver van de boom’ is een gedegen studie van wat het voor ouders en kinderen betekent als een kind ‘anders’ is. Door zijn

volledigheid is het wel een zeer lijvig boekwerk geworden.

De vele, wat zakelijk geschreven interviews maken het boek onoverzichtelijk. Het leent zich vooral om per hoofdstuk als achtergrondinformatie te dienen. Wil je de emoties begrijpen van veel ouders dan zijn persoonlijke ervaringsverhalen meer aan te bevelen.

Solomon pleit voor goede preventieve zorg. Als jeugdartsen ontmoeten wij vaak kinderen die ‘anders’ zijn. Dit boek biedt een gedegen overzicht van de realiteit en problemen van die kinderen en hun ouders en hoe wij hen kunnen ondersteunen.

Titel: Ver van de Boom. Subtitel: Als je kind anders is.

Oorspronkelijke titel: Far from the tree.

Auteur: Andrew Solomon. 1054 pagina’s. Hardcopy 39,99 euro, e-book 24,99 euro Uitgeverij Nieuw Amsterdam, nieuw verschenen 2016; ISBN 9789046818725.

Twitter PUNTIGE TWEETS #JEUGDARTS

Er zijn mensen die twitteren dat ze een ‘interessant symposium’ bijwonen. Tweet liever een mooie en/of opvallende quote van een spreker, zodat de lezer zelf kan oordelen of het symposium interessant is.

Wil je ergens naar verwijzen, of iets van commentaar voorzien?

Dan gebruik je een #hashtag. #AJNdag is een bekende! Noem deze #hashtag in je zoekbalk en je hebt meteen alle berichten over #AJNdag bij elkaar. Probeer ook eens #jeugdarts of … en ervaar hoe snel je zelf informatie vergaart.

Red je het niet in 140 tekens? Verwijs dan op prikkelende wijze door naar een langer artikel op bijvoorbeeld een website.

Kopieer de regel https:// ... en maak deze via www.bitly.com een stukje korter. Oefening baart kunst! Voor je het weet ben je een echte Tweep (= iemand die volop twittert of tweet). En natuurlijk volg je de AJN: www.twitter.com/jeugdartsen / @jeugdartsen en retweet je regelmatig onze berichten voor een groter bereik en krachtiger geluid van @jeugdartsen / de #jeugdarts.

PLATFORM

Door Twitter zijn we korter gaan schrijven. En puntiger. Want je hebt slechts 140 tekens om iets te vertellen. Schrijven is schrappen en dat oefen je op Twitter.

25

Van boeiende titel tot actiegericht slot Waarom, waarover en hoe schrijven jeugdartsen Aletta Jacobs, Anton Tsjechov, Bert Keizer, Cicely Saunders, Jan Slauerhoff, Oliver Sacks, Simon Vestdijk - wat is dé overeenkomst tussen deze personen? Juist: arts en schrijver.

Deze lijst valt moeiteloos uit te breiden. Kennelijk vormen letters en patiënten een vruchtbare combinatie. Volgens medisch filosoof Arko Oderveld hebben artsen en schrijvers iets wezenlijks gemeen, namelijk oog voor de mens. Beiden observeren de mens, al dan niet in crises.

Door: Tigrelle Uijttewaal De jeugdartsen met wie ik heb gewerkt tijdens de AJN-workshops ‘Boeiend schrijven’, hebben oog voor kinderen.

Zij beogen niet alleen te voorzien in de zorgbehoefte van onze jeugd maar willen ook hun zorg uiten over bijvoorbeeld organisatie, werkomstandigheden, positie tussen de ketenpartners, imago en efficiëntie. Ook blijkt het informeren van collega’s of ouders en hen aan het denken zetten een reden om erop los te typen. Blogs en persberichten op websites, intranet, films, folders, nieuwsbrieven en bladen als Medisch contact en JA! fungeren als media.

Jeugdartsen produceren ook artikelen, beleidsadviezen, brieven, columns, onderwijsprogramma’s, proefschriften en richtlijnen. Vertrouwen woorden aan hun lezers toe vanuit hun analytisch vermogen, betrokkenheid, collegialiteit en een voorliefde voor kwaliteit van zorg.

Rutger Kopland – psychiater, dichter en schrijver

Tigrelle Uijttewaal

jeugdgezondheidszorg van 5 november 2014. Bijvoorbeeld ‘het formuleren van collectieve maatregelen ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen.’

Aan aanleidingen om organisaties en gemeentes te adviseren ontbreekt het - helaas - niet. Om gezondheid bevorderende en bedreigende factoren te volgen en te signaleren moeten alle kinderen in beeld blijven. Daarvoor is een hoge opkomst bij de gezondheidsonderzoeken vereist.

Voorlichting, advies, instructie en begeleiding lukt niet zo goed als triage louter vanuit kostenbesparing doorgevoerd wordt en inhoudelijk niet doordacht is.

Jeugdartsen lopen vaak tegen hetzelfde

soort problemen aan, weten wat er beter kan, en hoe.

WAAROVER SCHRIJVEN JEUGDARTSEN? Vandaar dat de meeste jeugdartsen tijdens de workshops bij de AJN al rap hun aanleiding, doel, doelgroep, kernidee en vaak ook de centrale vraag wisten te verwoorden.

Bij sommigen bleek het kernidee bij nader inzien te kantelen. Het idee verslag te doen van het kritisch nadenken over het beroep van jeugdarts sloeg om in het idee een overzicht te geven van werkzaamheden die jeugdartsen wel en niet voor de gemeente (kunnen) verrichten. Het idee

Hieronder een impressie van waarom, waarover en hoe jeugdartsen schrijven.

PRAKTIJK

WAAROM SCHRIJVEN JEUGDARTSEN?

26

Meer schrijven, teksten echt opsturen naar bladen of sites, lezers zodoende iets meegeven of wat laten doen - dat staat veel jeugdartsen voor ogen.

Beleidsadvisering geldt expliciet als taak in het gewijzigde basistakenpakket

‘Artsen en schrijvers hebben iets wezenlijks gemeen: oog voor de mens.’

Bij anderen wijzigde het doel: in plaats van een maatregeltekst om lezers te informeren over de implementatie, bleek eerst een schriftelijk voorstel nodig. Een maatregeltekst waarin de wijze van uitvoering centraal staat, valt tenslotte pas doeltreffend te formuleren als het besluit daarover vast staat. Lezers motiveren door de redenen en de verwachte effecten te benoemen, is in dat geval raadzaam en conform hun verwachtingen.

Maar als lezers eerst nog moeten worden overtuigd voordat ze met eventuele maatregelen akkoord gaan dan zit er

leerd?’ en ‘Wat ga je toepassen?’ noemden ze bijvoorbeeld: ‘Aandacht richten, ook met de titel’, ‘Verwachtingen managen van de lezers vanaf de inleiding’, ‘rekening houden met de behoefte van de ander’, ‘dat je niet alles hoeft op te schrijven wat je ervan af weet’, ‘vanuit de doelgroep selecteren’ en ‘de juiste vragen oproepen bij de lezer’. Dit laatste past precies bij wat Barbara Minto adviseert om de aandacht van de lezer te pakken en vast te houden (The piramid principle, 2009, p.18).

HOE SCHRIJVEN JEUGDARTSEN: AANPAK EN STIJL? Deze doelgroepgerichte aanpak sluit ook naadloos aan bij hoe jeugdartsen (zouden moeten) schrijven. Sommigen vinden schrijven ‘heel eng’, anderen juist ‘heel leuk’. Sommigen blijken een hekel of zelfs een bloedhekel te hebben aan schrijven, anderen werken graag aan beleidsstukken, wetenschappelijke

‘Overkoepelend geldt als antwoord op de vraag hoe te schrijven: doen, maar eerst denken.’ niets anders op dan een beargumenteerd voorstel te schrijven. Natuurlijk bestaan er overeenkomsten tussen de maatregel- en voorsteltekst. Tot de basis-ingrediënten van zo’n voorstel behoren de verwachte effecten immers ook, omdat daaruit deels de doeltreffendheid van het voorstel blijkt. De redenen staan er eveneens in maar analytisch en logisch geordend naar oorzaken van de problemen en de negatieve gevolgen daarvan.

Welke tekst(structuur) handig is, hangt af van doel en lezers.

Makkelijker dan andere schrijvers met wie ik werk, maken jeugdartsen de stap vanuit hun beoogde doel naar lezersgerichte selectie van de inhoud. Dat is misschien niet zo verrassend omdat zij zijn getraind als voorlichters, adviseurs, instructeurs en begeleiders van onder anderen jeugdigen, ouders, leerkrachten, medewerkers van gemeentes, instellingen en opvangcentra.

Aan het einde van de AJN-workshops gaven deelnemers vaak blijk van een bewust doelgroepgerichte aanpak. Als antwoord op de vragen ‘Wat heb je ge-

teksten, columns, persberichten. Weer anderen maken met plezier artikelen, bloggen, en redigeren graag. Niet alleen doel en doelgroep, ook het type schrijfwerk bepaalt hoe te schrijven.

Overkoepelend geldt als antwoord op de vraag hoe te schrijven: ‘doen, maar eerst denken’, zoals een deelneemster treffend verwoordde. Velen noemden werken volgens hét schrijfproces als leerwinst: ‘eerst antwoord op de vraag: waarom moet ik dit schrijven?’, ‘denken over het doel’, ‘meer tijd nemen om te structureren’. Niet in alle inleidingen die ik voorafgaand aan de workshop ontving, zag ik het schrijfproces terug.

Sommige jeugdartsen nemen een lange aanloop naar een kleine sprong: introductie van het onderwerp. Anderen denken al schrijvend. De remedie? De eerste alinea en ‘lege’ zinnen weglaten, vervolgens de inleiding ordenen naar eerst situatie, dan complicatie en tot slot centrale vraag of kernidee.

De tweede vorm van ‘hoe’ betreft de stijl van jeugdartsen. Af en toe zie ik onnodig ingewikkelde zinsbouw, dan valt de helft

te schrappen of de zin te splitsen. Zelden oogt een woord te moeilijk, meestal sluit jargon aan op het woordgebruik van de lezers. De leeropbrengst uit het workshopgedeelte over formulering blijkt uit opmerkingen als: ‘pakkend en concreet je boodschap overbrengen’, ‘je verhaal leuk brengen’ en ‘meer werkwoorden gebruiken’.

De meeste jeugdartsen formuleren niet direct uit zichzelf een pakkende titel en eerste zin. Gezamenlijke creativiteit leverde allerhande alliteraties, vindingrijke vragen en pakkende hoofd- plus subkoppen op. De losbarstende creativiteit zorgde af en toe ook voor hilariteit. Ook jeugdartsen koppelen het nuttige aan het aangename.

‘Een dokter moet het verschrikkelijk vinden iemand te zien zieltogen’, stelt de dichter Rutger Kopland en de psychiater R.H. van den Hoofdakker - nog zo’n prachtig dubbeltalent. ‘Maar als hij het daarbij laat, is hij een prutser, hij moet vragen waar de pijn zit, de pols voelen, aan het hart luisteren, in de buik voelen en veronderstellingen bedenken over het waardoor en waarom van zijn bekommernis. Vanuit deze houding moet ook (…) worden geschreven’ (Twee ambachten, 2003, p. 120).

Jeugdartsen optimaliseren gezondheid, ondersteunen en begeleiden jeugdigen bij zowel gezond opgroeien, als bij gezondheidsbedreigingen en fysieke, emotionele of sociale problematiek.

Vanuit dezelfde inlevende en onderzoekende houding leggen zij schriftelijk de vinger op de (organisatorische) zere plek, diagnosticeren zij (beleids)problemen, beschrijven zij pijnpunten, houden zij een vinger aan de pols, maken zij veronderstellingen hard en schrijven zij oplossingen voor. Zo integreren zij deze twee ambachten.

OVER DE AUTEUR: Tigrelle Uijttewaal is neerlandica. Zij geeft colleges en cursussen over spreken, schrijven en argumenteren.

PRAKTIJK

om een prachtig maar weinig daadkrachtig pleidooi pro samenwerkingsafspraken te schrijven, veranderde in het idee een beargumenteerd voorstel te doen om een werkgroep te (mogen) oprichten.

Zodat ‘er samenwerkingsafpraken met alle partijen komen om de positie van de jeugdgezondheidszorg te borgen.’

27

Wil je met meer gemak een artikel schrijven of reageren op social media?

Volg een cursus bij Babel

Helder Formuleren / Wervend Schrijven / Opfriscursus Spelling en Grammatica / Wetenschappelijk schrijven

Schrijf je nu in op www.babel.nl

Protac producten Producten die helpen om te kalmeren, de zintuigen te stimuleren en het lichaamsgevoel te verbeteren.

Uitstekende werking bij: - slaapproblemen - onrust - concentratieproblemen

u Vraag n op 2 weken proef !!!

Onze producten worden onder andere gebruikt bij: - ADHD - Autisme - Sensorische informatieverwerking - ADD

Voor een uitgebreid overzicht van de ballendekens, ballenvesten en de ballenstoel kunt u onze website bezoeken: www.sarkow.nl Voor meerdere informatie kunt u altijd contact met ons opnemen.

Wij helpen u graag verder.

Sarkow b.v. revalidatiehulpmiddelen

Klokhoek 16B 3833 GX Leusden T: 033-432 00 44 E: info@sarkow.nl W: www.sarkow.nl

28

Wat registreert de jeugdarts?

Voorzitter van de JA!-redactie Wike Lijs interviewde Bettie Carmiggelt, arts M&G, over de Basisdataset JGZ en meer.

WIE IS BETTIE CARMIGGELT?

WAAROM GEBRUIKT DE JEUGDGEZONDHEIDSZORG DE BDS? “Voornamelijk voor de kwaliteit en transparantie van de zorg voor kinderen! Eenmalig geregistreerde gegevens kunnen we meermalig gebruiken, namelijk voor overdracht van de zorg en voor rapportages (voor beleid, sturing en als spiegelinformatie). Elke organisatie vertaalt de BDS in een eigen Digitaal Dossier JGZ (DD JGZ). Door betere gegevens krijgen we betere zorg.”

OP JULLIE WEBSITE HEB IK OOK BDS-PROTOCOLLEN GEZIEN. WAT ZIJN DAT? “BDS-protocollen worden gemaakt op basis van onder meer de kernaanbevelingen van richtlijnen. Zij zijn onderdeel van de procedure bij het tot stand komen van een richtlijn. Het doel is dat iedereen weet wat je waar moet registreren over deze kernaanbevelingen. Een BDS-protocol is te zien als een halffabricaat dat de basis is voor een registratieprotocol in de eigen organisatie.

Zo worden organisaties geholpen bij de inrichting van het DD JGZ. Door de uniforme manier van registreren is ook informatie te verzamelen over het gebruik van de richtlijn.”

WORDT JOUW WERK, HET BEHEER VAN DE BDS, DAARDOOR NIET HEEL COMPLEX? EEN BDS, BDS-PROTOCOLLEN? “Het wordt inderdaad steeds complexer. Een ander interessant onderwerp is het berichtenverkeer. Steeds meer organisaties sluiten aan op het Landelijk Schakelpunt (LSP), wat nodig is om de digitale uitwisseling van gegevens mogelijk te maken.

We zijn begonnen met het digitaal overdragen van dossiers naar andere JGZ-organisaties. In de toekomst willen we ook berichten uitwisselen met het RIVM over het RVP, de hielprik en de gehoorscreening. Hier lopen al pilots voor. De gebruikers zijn erg enthousiast. Daarom hebben we plannen om meer te automatiseren en het geheel, juist ook voor gebruikers, toegankelijker en inzichtelijker te maken. We realiseren ons dat dat nog wel wat beter kan.”

DE BDS IS DUS HEEL BELANGRIJK. GELDT DAT ALLEEN VOOR HET REGISTREREN VAN DE ZORG VOOR HET KIND? “Naast het belang voor de kwaliteit van de zorg voor het kind, is het ook mogelijk gegevens anoniem te gebruiken voor rapportages. Er zijn organisaties die de gegevens gebruiken voor interne verbetering van de kwaliteit, bij voorbeeld door het vergelijken en bespreken van verwijspatronen van de JGZprofessionals.

Dankzij uniforme registratie kunnen we ook landelijk cijfers gaan verzamelen en kunnen organisaties zich onderling met elkaar vergelijken. Daar is Jeugd in Beeld (JIB) voor. Er zijn inmiddels drie rapportages van Overgewicht, Psychosociale problemen en Visus. Deze rapportages zijn voor twee JGZ-organisaties intussen de aanleiding geweest om op basis van de interpretatie van de onderlinge gegevens met elkaar in gesprek te gaan.

Vijftien organisaties doen hier aan mee. Het aantal aangesloten organisaties breidt zich uit. In 2016 worden landelijke rapportages voor Bereik en Spraak/Taal ontwikkeld.

Tenslotte willen we gegevens uit het DD JGZ verzamelen voor beleid, op lokaal en regionaal niveau maar ook landelijk.

Hiermee kunnen we aantonen wat de Jeugdgezondheidszorg toevoegt aan de zorg voor de jeugd in Nederland.”

WAT KAN DE JEUGDARTS DOEN OM DE REGISTRATIE TOT EEN SUCCES TE MAKEN? “Goede uniforme registratie is het allerbelangrijkste. Niet alleen voor jezelf maar ook voor collega’s bij overdracht of waarneming. Het geeft inzicht in hoe het eerder met het kind ging, hoe de ontwikkeling verloopt en welke adviezen er zijn gegeven. Daarnaast levert het een grote bijdrage aan lokaal en landelijk beleid.”

PRAKTIJK

“Als jeugdarts ben ik werkzaam geweest in de 0-4-jarigenzorg in Rotterdam en omgeving, Utrecht en omgeving en in de Betuwe. Daar werd ik ook stafarts. In 2007 startte ik als adviseur bij het Centrum Jeugdgezondheid van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en vanaf 2010 vervul ik deze functie bij zijn opvolger: het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). Mijn takenpakket bestaat onder meer uit het beheer van de Basisdataset JGZ (BDS JGZ). Een redactieraad, waarin ook jeugdartsen zitten namens de AJN, adviseert over voorgestelde wijzigingen. Op dit moment zijn we bezig de BDS te optimaliseren samen met onder anderen jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen, epidemiologen en functioneel beheerders/informatiemanagers.”

29

NESTLĂ&#x2030; innoveert

#, 01#3'%# 0'0

voor het leven 8 #1 -,0 #01# #'4'1 --'1 lage eiwithoeveelheid 8 #3 1 /- '-1'!2+ BiďŹ dus lactis (Bl)

Ó&#x2DC;-linoleenzuur (Omega 3) en vitaminen A, C en D

8 , "# ,-"'%# 3-#"',%001-$$#, 6- *0 - $ $( $ " in babyvoeding

Ontdek meer over eiwitten op www.nestlebabyvoeding.nl Ons eiwitgehalte, de voedingsstoffen en vitaminen zijn conform wetgeving.

Belangrijke informatie voor (para)medici: de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)** heeft aanbevolen om zwangere vrouwen en moeders van zuigelingen te informeren over de voordelen en superioriteit van borstvoeding. In het bijzonder dat borstvoeding de beste voeding is, de beste bescherming tegen ziektes biedt en het voordeligst is. Moeders moeten ook voorlichting krijgen omtrent de manier waarop zij het geven van borstvoeding kunnen voortzetten en over het belang van de kwaliteit van hun eigen voeding. Gedeeltelijk geven van ďŹ&#x201A;esvoeding of andere voedingsmiddelen wordt afgeraden omdat het een negatieve invloed op borstvoeding kan hebben. Bovendien moeten moeders gewaarschuwd worden dat moeders niet terug kunnen komen op hun beslissing om geen borstvoeding meer te geven en dat moedermelk de meest economische voeding is. Wanneer toch wordt besloten om ďŹ&#x201A;esvoeding te geven is het belangrijk om de juiste instructies mee te geven omtrent het gebruik van deze voeding en erop te wijzen dat ongekookt water, niet gesteriliseerde zuigďŹ&#x201A;essen of een onjuiste bereiding de baby ziek kan maken. Met vriendelijke groeten, NestlĂŠ Babyvoeding. ** Internationale code voor marketing van zuigelingenvoeding, zoals aangenomen tijdens de bijeenkomst van de wereldgezondheidsraad in resolutie WHA 34.22 mei 1981 â&#x20AC;&#x2DC;Informatie alleen bestemd voor (para)mediciâ&#x20AC;&#x2122;

NANAJNJUN16

NAN OPTIPROÂŽ & $ %' & & ( " $ ) &#" $+# " ) & & ! & " # ) & ) & &

‘Wie, wat, waar gaat het eigenlijk over?’

Vaagtaal: (on)bewust taalgebruik in de JGZ? - Column -

Een kleine greep: In verbinding samenwerken; Eigen kracht; Competenties; Transparant; Uitdaging; Iemand in zijn kracht zetten; Implementatie; Coach; Leuk; Dialoog gestuurde zorg; Kwaliteitsvenster; Participatiemaatschappij; Autonomiebevordering; Verdriet een plekje geven.

Herkenbaar? Denk je dan ook: Wie, wat, waar gaat het eigenlijk over? Huh, wat bedoelen ze met dat woord?

Zorgtaal, Ambtenaritis, Managementspeak: allemaal vormen van vaagtaal1 die eigenlijk nog erger klinken als je het hardop gaat voorlezen. Een voorbeeld van vaagtaal en kronkelzinnen uit een onderzoeksrapport over kosteneffectiviteit in de jeugdgezondheidszorg: ‘Er wordt een vraaggestuurde inrichting van de jeugdketen voorgestaan, waarbij samenwerking een weloverwogen keuze

is om invulling te geven aan de specifieke zorgvraag. Drie aspecten van het onderhavige onderzoek kunnen nog verder richting geven aan de inrichting van de jeugdketen: de efficiëntie van preventie, de plateauwerking van de huidige jeugdgezondheidszorg en de doelmatigheid van zorgorganisaties’.

Schrijvers weten best dat duidelijke taal prettiger leest. Misschien kan het ook zo: ‘In de zorg voor jeugdigen staat die zorg centraal, waar de cliënten (de jeugdigen) behoefte aan hebben. Samenwerking is belangrijk bij het bieden van de hulp die bij de zorgvraag past. Uit ons onderzoek komen drie andere punten naar voren die belangrijk zijn voor de zorg aan jeugdigen. Ten eerste dat preventie aantoonbaar efficiënt is. En dat de huidige jeugdgezondheidszorg gezondheidswinst oplevert. En ten derde blijkt het belangrijk dat zorgorganisaties hun werk doelmatig inrichten’.

Vaagtaal is trouwens niet hetzelfde als vakjargon. Het is vaak prettig en efficiënt om als collega’s dezelfde termen te gebruiken. Het is dus zeker niet erg om soms voor jargon te kiezen, als je lezers vakgenoten zijn die jargon zullen begrijpen. Een korte woordenlijst kan dreigende spraakverwarring door jargon voorkomen, maar is geen oplossing voor vaagtaal.

Daarom mijn oproep aan de schrijvende jeugdarts: Gebruik duidelijke taal zodat de lezers begrijpen wat je bedoelt.

Korte zinnen met concrete woorden. Dus geen lijdende vorm (zouden moeten worden gelezen), geen containerbegrippen (zoals competenties), geen tangconstructies (kronkelzinnen).

Begrijpelijk. Leesbaar. Taal die oproept tot heldere communicatie en/of actie. Tenzij het stiekem je bedoeling is om de uiteindelijke conclusie van je column, artikel of rapport ietwat te verdoezelen ...

NOOT: 1. www.vaagtaal.nl

Anja.

COLUMN

Net weer een stapel beleidstukken doorgeworsteld. Vol omslachtige zinnen. Ook veel ‘passivitis’; ‘jouw zaak wordt tot op de bodem uitgezocht’. Maar hoe weet je dan wie je zaak tot op de bodem gaat uitzoeken? Worden … worden … worden.

Beleidsstukken vol abstracte verhullende woorden. Woorden waarvoor alternatieven bestaan die wel duidelijk zijn. Nietszeggende uitdrukkingen. Vaag. Onduidelijk. Afstandelijk en onpersoonlijk.

Waarschijnlijk zijn we intussen al zo gewend aan zogenaamde ‘vaagtaal’ dat het eigenlijk niet meer opvalt. Gebruikelijk leesvoer als je in de zorg werkt.

31

Jeugdarts in de internationaalwetenschappelijke pen!

Als tamelijk actieve, breed georiënteerde en in opleiding zijnde jeugdarts maak je nog weleens iets mee. Zo werd AJN-voorzitter Mascha Kamphuis gevraagd of ze wilde meewerken aan een artikel over de jeugdgezondheidszorg in Nederland vergeleken met het equivalent ervan in de Verenigde Staten.

Door: Henrike ter Horst met medewerking van Mascha Kamphuis Een Leidse kinderarts, van oorsprong Filipijnse en zelf opgeleid in de VS, benaderde haar. En of ze nog iemand wist die kon meeschrijven over de situatie in Nederland. Mascha vroeg mij en aangezien ik nogal enthousiast van aard ben en heel veel dingen leuk vind, overal een uitdaging in zie én deze activiteit voor mijn opleiding nog van pas kon komen, zei ik vrijwel direct ja! Een afspraak met de Leidse kinderarts, Denisse Amado, was snel geregeld.

WETENSCHAP

ONS WERK BELEVEN

32

We zagen elkaar in Utrecht en Denisse had al een ‘outline’ klaar liggen. We spraken over de opzet van het artikel.

Waarover moest het precies gaan? Wat was het doel? Welke literatuur gingen we includeren en nader opzoeken?

Ik vertelde haar veel over de JGZ in

Nederland, over de lange geschiedenis, de organisatie, de financiering. En het belangrijkste: de inhoud. Wat doen we precies in Nederland, en wanneer? We ontdekten dat Engelstalige literatuur over de JGZ in Nederland schaars is.

Een deel van de informatie werd daarom gebaseerd op ervaringen en verhalen.

Dennise ging op werkbezoek bij collegajeugdarts Selma van der Harst, om ons werk te beleven.

MEER SCREENEN IN DE VS Overeenkomsten en verschillen werden al snel duidelijk: overeenkomst zit hem in een deel van de aangeboden screeningen en vaccinaties. Echter, in de VS wordt meer gescreend dan in Nederland.

Het vaccinatieprogramma is ook uitgebreider. Een ander belangrijk verschil is dat de VS geen jeugdarts kent, maar dat ‘JGZ-achtige’ activiteiten uitgevoerd worden door kinderartsen. Dit betekent

‘Mijn grootste vijand was de tijd; het schrijven ging ook niet zo snel …’

‘We ontdekten dat Engelstalige literatuur over de JGZ schaars is.’

GROOTSTE VIJAND WAS DE TIJD Overigens ging het schrijven over de Nederlandse situatie in het Engels, nog

niet zo vanzelf … Zonder enige ervaring begon ik ergens aan en dan kom je jezelf en je beperkingen behoorlijk tegen! Het schrijven van een wetenschappelijk artikel is toch heel iets anders dan het schrijven van een blog of column, die schud ik soms zo uit mijn mouw. Een wetenschappelijk artikel is per definitie veel langer, moet aan bepaalde eisen voldoen en wetenschappelijk taalgebruik is gewenst. Maar mijn grootste vijand was toch wel de tijd. Tijd die ik moest verdelen tussen mijn werk, mijn gezin, mijn opleiding en het bestuurswerk voor de AJN. Ik had meer tijd aan het schrijven willen besteden, het ging ook niet zo snel: veel tijdsinvestering, weinig output. Niet echt iets voor mij. Dit kwam mede omdat het overzicht, in de basis gelegd door Denisse - de outline - zeer uitgebreid was. Juist het schrappen was ook hier de kunst. Gelukkig hadden we Mascha als ervaren schrijver van wetenschappelijke artikelen! Samen hielden

we elkaar scherp en zo ook Denisse en haar begeleider, de andere meelezer, kinderarts Luisa Mearin. Team NL en team VS zogezegd!

Het is een bijzondere samenwerking geworden met een resultaat dat er mag zijn. Ons artikel is inmiddels aangeboden aan het wetenschappelijke tijdschrift Pediatrics. We wachten vol spanning af op antwoord! De volgende stap wordt het vertalen van het artikel in het Nederlands, om het aan te bieden aan het Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg.

Eerst nog even wat tijd vinden!

OVER DE AUTEUR: Henrike ter Horst is jeugdarts en lid van het landelijk bestuur AJN Jeugdartsen Nederland.

WETENSCHAP

dat de kinderarts in de VS breed is opgeleid, en zowel curatief als preventief werkt. Dat we in Nederland een heel ander systeem hebben, met de jeugdarts als preventieve dokter, de huisarts als eerste stap bij zieke kinderen en de kinderarts toch vooral alleen aanwezig in een ziekenhuis was voor Denisse best moeilijk voor te stellen! Was het niet een risico dat zieke kinderen geen directe toegang tot de kinderarts hebben? Zit de jeugdarts die niet curatief opgeleid is hier niet tussen? Het kostte Mascha en mijzelf relatief veel moeite om het Nederlandse systeem helder te krijgen bij Denisse! Uiteindelijk konden we de juiste formuleringen vinden en werd het artikel naar onze mening een mooi overzicht van de ‘preventieve jeugdgeneeskunde’ in Nederland en de VS.

33

Rookvrij Opgroeien; het bespreken van meeroken binnen de JGZ Voorkom dat kinderen meeroken Meeroken door kinderen komt nog vaak voor. In 2014 gaf bijna één op de vijf ouders met kinderen t/m 18 jaar (19%) aan, dat er wel eens binnenshuis wordt gerookt (Factsheet meeroken, Trimbos 2015). Dit betekent dat ruim 600.000 kinderen niet in een rookvrij huis wonen. Het betreft hier met name kinderen van laagopgeleide en rokende ouders. Deze kinderen lopen hierdoor ernstige gezondheidsrisico’s. Voorlichting aan ouders is essentieel om te voorkomen dat kinderen meeroken. Als jeugdarts kunt u hier een belangrijke bijdrage aan leveren.

E-learning voor jeugdartsen en -verpleegkundigen Het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging (onderdeel van het Trimbos-instituut) biedt het programma Rookvrij Opgroeien aan. Er is een e-learning Rookvrij Opgroeien voor JGZ-verpleegkundigen en jeugdartsen (in opleiding) die gesprekken voeren met ouders. De e-learning besteedt aandacht aan de prevalentie en risico’s van meeroken en de maatregelen die ouders kunnen nemen om te voorkomen dat hun kind meerookt. Met behulp van gefilmde casussen worden vaardigheden aangereikt om het onderwerp op een prettige en efficiënte manier met ouders te bespreken.

Accreditatie De e-learning is voor 3 punten geaccrediteerd door het kwaliteitsregister V&VN. Ondersteuningsmaterialen Om uw woorden tijdens het gesprek met ouders kracht bij te zetten, kunt u gebruikmaken van verschillende ondersteuningsmaterialen, zoals de publieksfolder Rookvrij Opgroeien, video’s, infographics en factsheets.

Meer info of aanmelden?

Wilt u meer informatie over de geaccrediteerde e-learning Rookvrij Opgroeien? Kijk op rokeninfo.nl/rookvrij-opgroeien voor meer informatie en het bestellen van de e-learning en andere materialen.

Baby’s houden van boeken Voorlezen thuis is belangrijk!

Jeugdartsen en verpleegkundigen van consultatiebureaus kunnen een belangrijke rol spelen bij het stimuleren van voorlezen thuis. Persoonlijk contact is van grote waarde en van invloed op het voorleesgedrag van ouders. BoekStart vergroot samen met het consultatiebureau, de gemeente en de Bibliotheek het leesplezier en bestrijdt preventief laaggeletterdheid.

Waarom verwijzen naar BoekStart? * BoekStart vergroot de interactie tussen ouder en kind door voorlezen en spelen met boekjes * BoekStart is hét landelijke programma voor in de babyperiode * BoekStart is effectief bewezen door wetenschappelijk onderzoek

34

Voorlezen * Baby’s genieten al van een boekje * Voorlezen versterkt de band tussen ouder en kind * Kinderen die als baby zijn voorgelezen doen het beter op school In de Bibliotheek vinden ouders: * Gratis lidmaatschap voor baby’s en het BoekStartkoffertje met twee boekjes cadeau * Bijeenkomsten voor ouders en baby’s (geregeld i.s.m. de JGZ) * Een BoekStarthoek met speciale babyboekjes * Boeken en tijdschriften over opvoeding

>>> boekstart.nl

Van het bestuur - Op weg naar een toekomstbestendige jeugdarts De redactie in de persoon van Els Jonker vroeg mij om vanuit het bestuur iets te schrijven voor de JA! ‘Schrijf maar over iets waar jij energie van krijgt binnen het bestuur’, was haar tip. Nou, dat is niet zo moeilijk!

Ria Brouwer

Door: Ria Brouwer Een belangrijk onderwerp voor het AJN-bestuur is de rol van de jeugdarts binnen het veld van de (gezondheids)zorg voor de jeugd, nu en in de toekomst. In onze position paper ‘De jeugd gezond houden’ staan verschillende rollen beschreven:

Dat roept de vraag op of er in de toekomst mogelijk meerdere soorten jeugdartsen zullen zijn, werkend in verschillende settings. De jeugdarts binnen de GGZ-jeugd en de jeugdarts in een gemeentelijk consultatie- en adviesteam kennen we al.

Misschien zijn er straks ook jeugdartsen binnen een huisartsenpraktijk, als extramurale ‘kinderarts’ of als beleidsadviseur voor een gemeente?

‘Wat verwachten ouders, jongeren en samenwerkingspartners van de jeugdarts, en wat doet de gemeente?’

Maar er gebeurt meer. De afgelopen maanden hebben leden van het bestuur gesproken met afvaardigingen van de KAMG, de LHV en de NVK over hoe zij aankijken tegen deze rollen en tegen de samenwerking met jeugdartsen. Dat blijkt nogal divers! Voor de KAMG is de toekomstige jeugdarts een arts maatschappij en gezondheid met het accent op de rol van beleidsadviseur, onderzoeker en verbinder met het hele sociale domein.

Voor de NVK is de jeugdarts samenwerkingspartner bij de zorg voor (chronisch) zieke kinderen buiten het ziekenhuis; dus een zorgverlener, community doctor en verbinder met het medische domein. Voor de LHV is de jeugdarts samenwerkingspartner in de eerste lijn als zorgverlener rondom kinder- en jeugdpsychiatrie en als verbinder met de sociale wijkteams.

Nadenken over welke strategische keuzes we als jeugdartsen en AJN gaan maken, en daar vorm en inhoud aan te geven, dáár krijg ik nu energie van!

OVER DE AUTEUR: Ria Brouwer is stafarts Jeugdgezondheidszorg 0-19 at GGD Fryslân en lid van het bestuur AJN Jeugdartsen Nederland. ria@artsenjgz.nl

VERENIGING

de jeugdarts als zorgverlener, als verbinder, als community doctor, als beleidsadviseur en als onderzoeker. Inmiddels zijn vier werkgroepen, elk bestaande uit een aantal AJN-leden en voorgezeten door een bestuurslid, aan de slag om deze rollen verder uit te werken.

Waar we rekening mee moeten houden is wat ouders, jongeren en samenwerkingspartners als kinderopvang en onderwijs van de jeugdarts verwachten. En hoe gemeenten hun wettelijke taak om jeugdgezondheidszorg aan te bieden gaan vormgeven. Binnen een GGD? Of kan een jeugdarts zich als ZZP-er door een gemeente laten inhuren?

En wat we zeker mee gaan nemen: wat vinden onze leden, de jeugdartsen zelf, hiervan? Wat is hun visie voor de toekomst.

35

De jeugdarts schrijft zich tot arts M&G

Eind 2013 is het project ‘Kwaliteitsborging van opleidingen tot sociaal geneeskundigen’ gestart. Doel van dit project was om de kwaliteit van de opleidingen systematisch te toetsen en te borgen.

Daarvoor is een intern systeem van toetsing en monitoring ontwikkeld. Hiermee krijgen wetenschappelijke verenigingen (inclusief LOSGIO) in samenwerking met opleidingsinstituten, opleidingsinrichtingen, opleiders en artsen in opleiding tot specialist (aios) een beter en systematisch zicht op de kwaliteit van de opleiding.

Daarmee kunnen ze die kwaliteit ook borgen. Dit evaluatiesysteem is beschreven in het rapport KOERS van oktober 2015.

Rianne Reijs Door: Riet Haasnoot en Rianne Reijs Parallel aan de ontwikkeling van KOERS heeft het Concilium van de KAMG zich toegelegd op de vernieuwing en actualisering van het landelijke opleidingsplan arts Maatschappij en Gezondheid.

Rianne Reijs en Riet Haasnoot nemen namens de AJN deel aan het Concilium en schrijven namens de AJN mee aan het nieuwe landelijke opleidingsplan. Het concept van het nieuwe opleidingsplan is te downloaden via www.kamg.nl

ACTION LEARNING Wat een jeugdarts moet weten en kunnen verandert. De maatschappij stelt nu andere eisen aan de jeugdarts dan tien jaar geleden. In de maatschappij van de toekomst houden zich veel verschillende disciplines bezig met de publieke gezondheid en zullen klinisch specialisten steeds meer oog krijgen voor preventie.

VERENIGING

De maatschappij stelt steeds hogere eisen aan artsen. Zo zullen er in de jeugdgezondheidszorg steeds meer

36

artsen nodig zijn die kunnen adviseren over gemeentelijk beleid en die een rol als community doctor kunnen vervullen.

Ook de vraag naar wetenschappelijk onderzoek groeit, om innovaties te ondersteunen. Denk maar aan de rollen die de AJN heeft beschreven in haar ‘position paper’, te vinden op www.ajnjeugdartsen.nl Op dit moment worden artsen in een profiel opgeleid, gekoppeld aan het domein waarin zij werken, bijvoorbeeld in de jeugdgezondheidszorg, infectieziektebestrijding of donorgeneeskunde. Na de profielopleiding van twee jaar volgt dan de tweede fase van de opleiding tot arts Maatschappij en Gezondheid (M&G).

Het nieuwe opleidingsplan beschrijft één landelijke opleiding voor alle artsen M&G. Een nieuw opleidingsplan schrijven met artsen die op diverse plaatsen in de publieke gezondheidszorg werken, vraagt om een gezamenlijke taal en kaders. De

‘Schrijven maakt concreet wat je met elkaar al meent te weten.’

kerntaken van de publieke gezondheidszorg zijn hierbij als leidraad gebruikt (zie kader ‘Tien kerntaken ...’ red.). Bij de werkgroep lag de taak om te bekijken wat elke kerntaak betekende voor de verschillende domeinen en welke competenties daarbij horen.

MEESCHRIJVEN ALS JEUGDARTS Allereerst zijn de nieuwe competenties van de arts M&G beschreven en van daaruit het nieuwe opleidingsplan. Toen we met specialisten uit de verschillende domeinen daarover in gesprek waren, bleken er meer gelijkenissen te zijn dan we dachten.

De kritische beroepsactiviteiten (KBA’s) geven aan wat een volleerd specialist moet kunnen. Met een onderverdeling op welk niveau de professional de KBA’s moeten beheersen in welke periode van de vierjarige opleiding, werden de details beschreven.

De verschillen tussen de domeinen in de publieke gezondheidszorg komen in de opleiding pas naar voren bij de uiteindelijke invulling in de praktijk. Die invulling wordt gedaan door opleider en aios samen. Het cursorisch onderwijs kan dit ondersteunen. Er is veel tijd ingeruimd voor verdieping in het eigen domein en verbreding naar andere domeinen.

Hierbij is een voorbeeld genomen aan andere medische vervolgopleidingen, zoals die van gynaecologen. Iedere spe-

Oproep dr. A.J. Swaakprijs 2016 Mensen, groepen of organisaties die zich op een bijzondere manier hebben ingezet om de jeugdgezondheidszorg in Nederland op een hoger plan te brengen, komen in aanmerking voor de dr. A.J. Swaakprijs. De prijs bestaat uit een geldbedrag van 5000 euro.

De jury denkt vooral aan een oeuvre of onderzoeken die 0-19 jarigen betreffen en die een preventief en/of gezondheidsbevorderend aspect in zich dragen. Gelet wordt op het wetenschappelijk niveau en op de toepasbaarheid in de praktijk van de JGZ. De prijs wordt uitgereikt tijdens de ledenvergadering AJN Jeugdartsen Nederland van 18 november in de Jaarbeurs Utrecht.

Inzendingen zijn welkom tot uiterlijk 1 augustus bij: secretariaat Stichting dr. A.J. Swaakprijs; p/a Stichting ZuidZorg, mevr. Anne Bullens, Postbus 2160, 5500 BD Veldhoven, tel. 0402949742, e-mail: a.bullens@zuidzorg.nl Let op! Aanvragen en publicaties moet u in drievoud indienen; grote ordners en boeken kunnen in enkelvoud volstaan, maar moeten wel vergezeld gaan van een samenvatting in drievoud.

vind je dat jouw collegaâ&#x20AC;&#x2122;s over 20 jaar moeten doen? Het dwingt je onder ogen te zien dat stilstaan geen optie is.

VOLGENS DEZELFDE MAATSTAVEN Als het aan het Concilium ligt, worden artsen M&G voortaan opgeleid volgens dezelfde maatstaven en langs met elkaar samenvallende en kruisende paden in stages en modulair onderwijs. Zo zullen zij elkaar van meet af aan als collega herkennen en steun bij elkaar vinden in het krachtenveld waarin zij ook andere geneeskundig specialisten treffen.

cialist wordt opgeleid tot een volwaardig inzetbare collega, met ruimte voor individuele invulling voor de nodige variatie binnen het vak.

Schrijven maakt concreet wat je met elkaar al meent te weten. Door er woorden aan te geven, na te gaan of de ander je woorden leest zoals jij ze bedoeld hebt, wordt het bijna tastbaar.

Het schrijven van een nieuw opleidingsplan is een spannend avontuur. Het vraagt om een kritische houding naar waar je mee bezig bent. Het vraagt ook fantasie en lef om te kijken naar de toekomst. Waar wil je mee bezig zijn of wat

Het Concilium van de KAMG heeft als taak het bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de opleiding M&G en aanpalende vormen van deskundigheidsbevordering (zoals bij- en nascholing). Alle wetenschappe-

TIEN KERNTAKEN VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG 1. monitoren en rapporteren van gezondheid en het signaleren van ontwikkelingen daarin 2. opsporen en preventie van ziekten of gezondheidsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s 3. gezondheidsbevordering door populatie- of omgevingsgerichte interventies 4. integraal gezondheidsbeleid 5. gezondheidsbescherming 6. onderzoek naar en innovatie van de publieke gezondheidszorg 7. waarborgen van voldoende en competente beroepsbeoefenaren 8. kwaliteitsborging 9. geneeskundige hulp bij en oefening en preventie van rampen 10. vangnetfunctie (Jambroers ea, NTVG 2013)

OVER DE AUTEUR: Riet Haasnoot is stafarts jeugdgezondheidszorg bij GGD Regio Twente. Ook is Riet bestuurslid van AJN Jeugdartsen Nederland. Rianne Reijs is arts M&G bij GGD Zuid-Limburg en stafarts bij Envida Zorgthuis.

VERENIGING

Riet Haasnoot

Op verzoek van de AJN zal Hanneke Hoekstra, de onderwijskundige die ons scherp hield tijdens het schrijfproces, een vervolg geven aan het conceptopleidingsplan met een werkgroep van jeugdartsen.

lijke verenigingen uit de KAMG zijn in het Concilium vertegenwoordigd.

37

Fotografie: Fons Strijbosch - Uden

Wat schrijft de jeugdarts? Op papier of digitaal?

PRAKTIJK

Deze artsen keken in de lens op de AJN-dag van 18 maart!

38

www.ajnjeugdartsen.nl www.twitter.com/jeugdartsen @jeugdartsen www.facebook.com/ jeugdartsennederland

De JA!38 heeft als thema ‘Juridische aspecten’ Deadline: 15 juli 2016.

De JA!39 heeft als thema ‘Vluchtelingen’ Deadline: 15 december 2016.